اصول تشریفات در مراسم های مختلف

مقدمه 

همه كارهاي ما نوعي ارتباط است، ارتباطات كليه رفتارها،حركات واشارات ماست وما هرروزبه گونه اي مختلف با يكديگردر ارتباط هستيم وانديشه ها،احساسات وتمايلات خود رابه يكديگرمنتقل ميكنيم. ما ارتباط برقرار ميكنيم:

-       اعتبار و احترام كسب كنيم .

-       عقايد و احساسات خود را ابراز كنيم .

-       به يكديگركمك كنيم و به توافق برسيم .

-       ديگران را بفريبيم وتقلب كنيم .

-       با ديگران دوست شويم و تحسين كنيم .

-       دست نياز دراز كنيم و مبادله و معامله و تحصيل معاش كنيم .

-       اطمينان حاصل كنيم و از بحران ها جان سالم به در بريم .

-       جنگ كنيم و شكوائيه بگوييم .

-       و....

      اما ارتباط ما تنها به ارتباط با افرادخلاصه نميشود. ما با خدا ارتباط برقرارمي كنيم با خودمان ارتباط برقرارميكنيم با مخلوقات آدمي ارتباط برقرارمي كنيم و هرلحظه مي آموزيم كه چگونه ارتباط برقراركنيم وچگونه بهترارتباط برقراركنيم زيرا مهارتهاي ارتباطي آموختني است.

پيامهاي ما بواسطه آموختن ما شكل مي گيرند، گاهي حتي پيامهاي غيركلامي ما آموخته مي شوند و ژستها و حركات ما بواسطه آموزش شكل مي گيرد. مهارتهاي چهارگانه ارتباطي يعني نوشتن، خواندن، گفتن وشنيدن آموختني است و آدميان بايستي براي ارتباط كامل ترآنها را بياموزند ودر زندگي اجتماعي به كار ببرند. يكي از بحث هاي اساسي تقسيم بندي ارتباطات به كلامي وغيركلامي است واينكه بخش اعظمي ازارتباطات ما را ارتباطات غيركلامي پوشش مي دهدودراين زمينه نيزبايستي عنوان كردكه امكان كنترل وهدايت پيامهاي غيركلامي وجوددارداگرچه به سختي امكان پذير است.دراين راستا پيامهاي غيركلامي به طوركلي چهاروظيفه به عهده دارند:

 الف : تكميل پيامهاي كلامي

ب : تاييد پيامهاي كلامي

ج : رد پيامهاي كلامي

د: جايگزيني پيامهاي كلامي

- پيامهاي غيركلامي به آداب وتشريفات برمي گردد كه بحث اصل ما« اصول وآداب تشريفات » است زيرا تشريفات فرآيند ارتباطات غيركلامي است و حركات، اشارات و احساسات ما هستندكه به عنوان پيامهاي غير كلامي به تكميل، تاييد، رد و يا جايگزيني پيامهاي كلامي مي انجامد .

طبقه بندی اصول تشریفات

    * «استقبال» آغاز فعاليت تشريفاتي است به طوري كه اين موضوع در يك ارتباط ساده ،بين يك زن وشوهرتا دو رئيس جمهوري ممكن است اتفاق بيفتد ومهمترين مسايلي كه دراين زمينه عموماً بايستي مورد توجه قرار گيرد عبارتند از :

1-    نحوه معرفي براي آشنايي: آقايان وخانمها، مسن ها وكم سن ها ، مجرد هاومتاهل ها،با سواد

وكم سواد درمعرفي اولويت هايي دارند .

2-    سلام و احوالپرسي : مسئله سلام واحوالپرسي برشاخص ها وتفاوتها افراد همچون مرحله معرفي براي آشنايي برمي گرددوبا صداي رسا وشاد احوالپرسي كردن دراين مرحله مهم است .

3-    دست دادن : به چشم فرد مقابل نگريستن وجدي دست دادن مهم است .

4-    لباس پوشيدن : كت وشلواروپيراهن اتو كشيده، جوراب تميزوكفش واكس زده مهمترين شاخصهاي البسه است .

5-    سخن گفتن : شمرده و واضح سخن گفتن ، عدم تكراركلمات واستفاده نكردن از كلمات خارجي و كلماتي كه نوشتن آن رابلد نيستيم در تشريفات مهم است  .

    * « حمل و نقل » مرحله دوم تشريفات است كه ممكن است از هدايت يك فرد براي نشستن تا حمل و نقل با سرويس هاي تشريفاتي را شامل شود و بايستي دراين مرحله علاوه برانتخاب واقدام درست در زمينه راهنمايان ، تابلوها، آمبولاس وآتش نشاني ، نيروي انتظامي،‌ شناسايي جاده هاي اصلي و فرعي ، بررسي ترافيكي مسيرو ديدني هاي مسير حداقل درباره سه انتخاب برنامه ريزي انجام گيرد انتخاب وسيله نقليه .

1-    انتخاب همراهان و راهنمايان .

2-    انتخاب مسير .

    * « اسكان » مرحله سوم تشريفات و آرامشگاه ميهمانان است وتشريفات چي موظف است در ارتباط با اسكان بررسيهاي زير را انجام دهد :

1-    بررسي امكانات موجود براي استراحت .

2-    بررسي ايمني امكانات موجود .

3-    شرايط فيزكي و محيطي محل اسكان .

4-    بهداشت نظافت و پاكيزگي محل اسكان .

5-    نور، رنگ ، وسعت و اندازه مكان .

    * « پذيرايي » مرحله چهارم تشريفات است وبه كليه گفتگو ها و نحوه بيان و بخصوص ميهماني ها بر ميگردد. نوشيدني ها، خوردني ها، امكانات ارتباطي ، سبد فرهنگي در زير مجموعه پذيرايي از ميهمانان است ودراين زمينه آداب سخنراني ،مهمان نوازي وانواع ميهمان نيز مطرح شده است.« بدرقه » آخرين مرحله فرآيند تشريفات و عموماً با اعطاي هدايا همراه است. همچنين همراهي و مشايعت و اهداي گل تقريباً در مرحله بذرقه همچون استقبال اهميت دارد وميزبان بايستي درتهيه خدمات و مقدمات سفر در مرحله بدرقه ميهمان را ياري رساند. با چنين خلاصه اي از متن كتاب لازم است از كليه كساني كه ما را در تهيه و انتشار كتاب ياري كرده اند. سپاسگذاري كنيم .همچنين اگر چه اين كتاب مي تواند مرجعي مفيد بر اي همه مردم درجهت بهبود روابط اجتماعي باشد اما لازم است با توجه به اينكه در اين زمينه فقر منبع وجود دارد بعنوان مخاطبان اصلي از مديران سازمانها، رؤساي دفاتر ، مهمانداران هواپيما وهتل وقطار ،كارشناسان تشريفات اموربين المللي و روابط عمومي، كارگزاران امور توريستي وگردشگري يادي كنيم و اميدواريم كه با مطالعه آن ضعف هاي علمي و كاربردي كتاب را به ما گوش زد نمايند. اميد است مفيد و مطلوب واقع شود .

آداب و رسوم

هركشوري داراي آداب و رسوم خاصي است كه زائيده شرايط زندگي مردم آن كشور است . ولي به طور كلي در بين همه ملت ها اصول كلي اخلاقي مشتركي وجود دارد كه پايه واساس اين اصول آن است كه افراد انساني تنها به منافع و خواسته هاي خود توجه نكنند و با گفتارها و رفتارشان احساسات ديگران را جريحه دار نسازند و آنچه بر خود نمي پسندند به ديگران نيز روامدارند. در دنياي امروز برقراري ارتباط سياسي ، اقتصادي، فرهنگي وحتي خانوادگي، منوط به رعايت اصول و آيين تشريفات است. تشريفات نه به معناي تجمل گرايي وتجمل پرستي، بلكه به معناي نظم دهي و نظم بخشي در يك سازمان كه روند فعاليت هاي منسجمي را در پيش دارد، از اصول اوليه ارتباطات اجتماعي به شمارمي رود. تشريفات رعايت يك سري قوانين رفتاري است ، كه نه تنها توسط نمايندگان يك كشور بلكه توسط نمايندگان و كارگزاران اكثر نظامهاي سياسي و اجتماعي مختلف رعايت مي شود و متناسب با ساختار اجتماعي و فرهنگي ، ويژگيهاي مذهبي و تاريخي وآداب و رسوم يك كشور تغييراتي در اجراي آن به عمل مي آيد. اما در برخي از موارد رفتاري ،اصول مشابهي وجود دارد كه فراگيري آن در رعايت اين اصول، به طور فراگير و همگاني نظم رادر قالب رفتاري منسجم در دستگاهها و سازمانها به ارمغان خواهد آورد. اين مجموعه گامي كوچك دراين جهت است كه مي تواند در ابعاد گوناگون زندگي، محل كار، اماكن عمومي، گفتگوهاي رسمي، سفرها و ... به كار مي آيد. بعضي از اصول كلي تشريفات عبارت است از :

1-    معيارهاي موجود در خصوص مسائل تشريفاتي، نتيجه روند مديدي از همكاري هاي متقابل ميان افراد در زمينه هاي گوناگون اجتماعي ا ست. بدون رعايت اين معيارها كه امروزه به آئين تشريفات معروف هستند ، برقراري روابط سياسي ، اقتصادي ، فرهنگي وحتي خانوادگي امكان پذير نيست. تشريفات ، يك واژه فرانسوي است كه مشخص كننده معيارهاي رفتاري بوده وشامل قوانين مرسوم نزاكت و آداب و رسوم در جامعه مي باشد . تشريفات امروزي، در بردارنده آداب و رسوم معمول نزد تمامي ملل از گذشته هاي دور تا كنون است . اين قوانين رفتاري از آنجا كه نه تنها توسط نمايندگان يك كشور، بلكه نمايندگان و كارگزاران اكثر نظام هاي سياسي و اجتماعي مختلف رعايت مي شوند، قوانيني عمومي و فرا گير محسوب مي شوند. البته مردم هر كشور متناسب  با ساختار اجتماعي و فرهنگي ، ويژگي هاي تاريخي، آداب و رسوم خود ، تغييراتي را در اجراي آن اعمال مي كنند.

2-    بسياري از قوانين تشريفات ديپلماتيك با آداب متدول در ميان عامه مردم مشابه مي باشد. تفاوت اصلي در اين است كه رعايت قوانين تشريفات نزد ديپلمات ها اهميت بيشتري دارد تا آن اندازه كه رعايت نكردن و يا نقص اين قوانين مي تواند به اعتبار يك كشور يا نمايندگان ويژه آن كشور لطمه وارد كرده و همكاري ميان دولت ها را با مشكل روبرو سازد .

3-    رعايت تشريفات مطلق نيست، بدين معني كه رعايت آنها منوط به مكان ، زمان و شرايط فرق مي كند. رفتار غير قابل قبول در يك محل ودر شرايط خاص، مي تواند  در جاي ديگر ودر شرايط متفاوت ، مناسب و به جا تلقي گردد. به عنوان مثال در مهمانيهاي رسمي، ماهي خوردن بدون استفاده از وسایل مخصوص و يا برداشتن گوشت با دست پسنديده نيست ، در حالي كه در سفرهاي تفريحي انجام اين گونه اعمال كاملاً قابل قبول است . اصول و قوانين تشريفات بر خلاف معيارهاي اخلاقي قراردادي هستند و حكم قوانين امضاء نشده را دارند، ازاين رو هرديپلمات بايد اصول و قوانين تشريفات را خوب بياموزد و آنها را رعايت كند تا اعتبار كشور خود رادر سطح بين المللي افزايش دهد .

5- قابل توجه آن كه شخص با ادب و با نزاكت ، تنها در مراسم رسمي مطابق با اصول تشريفاتي رفتار كرده، بلكه نزاكت واقعي ايجاب مي كند كه چنين فردي بر اساس نيت خير خود نظم اجتماعي را نيز به هم نزند، با كلام وعمل خود كسي را نرنجانده و شخصيت او را تحقيرنكند. متاسفانه در ميان ما افرادي با معيارهاي رفتاري دو گانه به چشم مي خورند به طوري كه در محل كاربا آشنايان و دوستان با ادب و خوش رفتار هستند ولي در خانه با نزديكان خويش، نهتنها بدون تهارف و تشريفات بلكه حتي به صورت خشن وبي ادبانه رفتار مي كنند. اين امر حكايت از فرهنگ پايين و تربيت بد اين افراد دارد.

همچنين گاهي افرادي را مي بينيم كه در اماكن عمومي بلند صحبت كرده و يا مي خندند و اطرافيان را ناراحت مي كنند . ته سيگار و كاغذ باطله در پياده رو مي اندازند و كفش كثيف مي پوشند . در هنگام صحبت با ديگران، سيگار را از لب برنميدارند و دستشان را از جيبشان بيرون نمي آورند. در معاشرت با آشنايان و يا حتي با آنهاييكه آشنايي كمتري دارند كنجكاو و سمج هستند. در ارتباط با اطرافيان خشن بوده و با بي ادبي به پرسش ها پاسخ مي دهند . تنه مي زنند و عذر خواهي نمي كنند . ازاين رو مي توان دعا كرد كه بسياري از افراد جامعه قوانين ابتدايي معاشرت با اشخاص ديگر را نياموخته وبه آنها عادت نكرده اند. از طرفي اغلب پيش مي آيد زماني كه در رستوران، ضيافت و ميهماني ها هستيم اشخاص خوش تيب و خوش لباس را مي بينيم كه حتي آداب اوليه سر ميز نشستن را نمي دانند ونمي توانند از ارد، قاشق ، چنگال و ليوان استفاده كنند. در چنين شرايطي است كه تشريفات جلوه واقعي خود را نشان مي دهد و كمبود آن به خوبي احساس مي شود اما اگر تشريفات به عنوان يك هنر به افراد آموزش داده شود آن گاه مي توان مشاهده كرد كه چگونه اين هنر به رفتار افراد در زندگي ، در حين كار، در اماكن عمومي در گفتگوهاي رسمي و . . . نظم ميبخشد.

نحوه ارتباط در تشریفات چگونه است

همه كارهاي ما نوعي ارتباط است، ارتباطات كليه رفتارها،حركات واشارات ماست وما هرروزبه گونه اي مختلف با يكديگردر ارتباط هستيم وانديشه ها،احساسات وتمايلات خود رابه يكديگرمنتقل ميكنيم.

 پيامهاي ما بواسطه آموختن ما شكل مي گيرند، گاهي حتي پيامهاي غيركلامي ما آموخته مي شوند و ژستها و حركات ما بواسطه آموزش شكل مي گيرد. مهارتهاي چهارگانه ارتباطي يعني نوشتن، خواندن، گفتن وشنيدن آموختني است و آدميان بايستي براي ارتباط كامل ترآنها را بياموزند ودر زندگي اجتماعي به كار ببرند. يكي از بحث هاي اساسي تقسيم بندي ارتباطات به كلامي وغيركلامي است واينكه بخش اعظمي ازارتباطات ما را ارتباطات غيركلامي پوشش مي دهدودراين زمينه نيزبايستي عنوان كردكه امكان كنترل وهدايت پيامهاي غيركلامي وجوددارداگرچه به سختي امكان پذير است.دراين راستا پيامهاي غيركلامي به طوركلي چهاروظيفه به عهده دارند:

 الف : تكميل پيامهاي كلامي

ب : تاييد پيامهاي كلامي

ج : رد پيامهاي كلامي

د: جايگزيني پيامهاي كلامي

- پيامهاي غيركلامي به آداب وتشريفات برمي گردد كه بحث اصل ما« اصول وآداب تشريفات » است زيرا تشريفات فرآيند ارتباطات غيركلامي است و حركات، اشارات و احساسات ما هستندكه به عنوان پيامهاي غير كلامي به تكميل، تاييد، رد و يا جايگزيني پيامهاي كلامي مي انجامد .

- تشريفات ويژه ارتباطات انساني است و دو اصل اساسي دارد:

الف: تشريفات براي همه                                                   ب : تشريفات در همه جا

درارتباطات سازماني روابط عمومي ها جايگاه خاصي دارند آنها سعي دارند ارتباطات عمودي را به ارتباطات افقي ومسطح ودموكراتيك تغييرشكل دهندزيراروابط عمومي فرآيند انساني كردن ارتباطات است و از همين روي تشريفات هنر روابط عمومي است. تشريفات درصدد است اشتراك پيامهاي كلامي وغيركلامي يكديگررا تأييد كنند و به خصوص در ارتباطات ميان فردي كارايي فوق العاده اي دارد. هرانساني وقتي ارتباط برقرار مي كند و(درحين ارتباط) بواسطه گفتاروكردار(حركات) خود اعتبار خاصي را كسب مي كند كه به اصول وآداب تشريفات بر مي گردد. هرآدمي بواسطه لباسي كه درخانه خود مي پوشد نزد همسرو فرزندان اعتبارخاصي كسب مي كند. بواسطه احترامي كه به ديگران ميگذارد احترام كسب مي كند وتمامي فرآيند هاي غيركلامي او به وجهه و اعتبار او پايگاه و جايگاه ميدهد. حركات گوناگون انسان حاوي پيامهاي غيركلامي است وآدميان در ارتباط با ديگران برداشت هاي شش گانه اي (بار نولد ) دارند :

به طور كلي فرآيند هرفعاليت تشريفاتي از استقبال تا بدرقه است .چه تشريفات را امري سياسي بدانيم يا امري خدماتي ويا ارتباطي. و همانطور كه مي دانيد در جامعه ما كمتر به جايگاه ارتباطات انساني تشريفات توجه شده است وازاين روي مي بايست دراين زمينه منابعي گردآوري شود. متاسفانه درزمينه تشريفات منبع و مأخذي درحداقل هم وجود ندارد و گردآوري اين مجموعه تلاش و جديت فراواني را به خود معطوف كرده است. ما دراين كتاب با ارايه نظريه « استقبال – بدرقه » سعي برآن داريم كه چارچوبي عملي و ذهني براي كارگزار تشريفات ايجاد شود واز باب آشنايي مختصر خلاصه اي ازاين فرايند درپيش گفتار مي آيد .

استقبال

    * «استقبال» آغاز فعاليت تشريفاتي است به طوري كه اين موضوع در يك ارتباط ساده ،بين يك زن وشوهرتا دو رئيس جمهوري ممكن است اتفاق بيفتد ومهمترين مسايلي كه دراين زمينه عموماً بايستي مورد توجه قرار گيرد عبارتند از :

6-    نحوه معرفي براي آشنايي: آقايان وخانمها، مسن ها وكم سن ها ، مجرد هاومتاهل ها،با سواد وكم سواد درمعرفي اولويت هايي دارند .

7-    سلام و احوالپرسي : مسئله سلام واحوالپرسي برشاخص ها وتفاوتها افراد همچون مرحله معرفي براي آشنايي برمي گرددوبا صداي رسا وشاد احوالپرسي كردن دراين مرحله مهم است .

8-    دست دادن : به چشم فرد مقابل نگريستن وجدي دست دادن مهم است .

9-    لباس پوشيدن : كت وشلواروپيراهن اتو كشيده، جوراب تميزوكفش واكس زده مهمترين شاخصهاي البسه است .

10-سخن گفتن : شمرده و واضح سخن گفتن ، عدم تكراركلمات واستفاده نكردن از كلمات خارجي و كلماتي كه نوشتن آن رابلد نيستيم در تشريفات مهم است  .

حمل و نقل

    * « حمل و نقل » مرحله دوم تشريفات است كه ممكن است از هدايت يك فرد براي نشستن تا حمل و نقل با سرويس هاي تشريفاتي را شامل شود و بايستي دراين مرحله علاوه برانتخاب واقدام درست در زمينه راهنمايان ، تابلوها، آمبولاس وآتش نشاني ، نيروي انتظامي،‌ شناسايي جاده هاي اصلي و فرعي ، بررسي ترافيكي مسيرو ديدني هاي مسير حداقل درباره سه انتخاب برنامه ريزي انجام گيرد انتخاب وسيله نقليه .

3-    انتخاب همراهان و راهنمايان .

4-    انتخاب مسير .

اسكان

    * « اسكان » مرحله سوم تشريفات و آرامشگاه ميهمانان است وتشريفات چي موظف است در ارتباط با اسكان بررسيهاي زير را انجام دهد :

6-    بررسي امكانات موجود براي استراحت .

7-    بررسي ايمني امكانات موجود .

8-    شرايط فيزكي و محيطي محل اسكان .

9-    بهداشت نظافت و پاكيزگي محل اسكان .

10-نور، رنگ ، وسعت و اندازه مكان .

نتیجه گیری :

درارتباطات سازماني روابط عمومي ها جايگاه خاصي دارند آنها سعي دارند ارتباطات عمودي را به ارتباطات افقي ومسطح ودموكراتيك تغييرشكل دهندزيراروابط عمومي فرآيند انساني كردن ارتباطات است و از همين روي تشريفات هنر روابط عمومي است. تشريفات درصدد است اشتراك پيامهاي كلامي وغيركلامي يكديگررا تأييد كنند و به خصوص در ارتباطات ميان فردي كارايي فوق العاده اي دارد. هرانساني وقتي ارتباط برقرار مي كند و(درحين ارتباط) بواسطه گفتاروكردار(حركات) خود اعتبار خاصي را كسب مي كند كه به اصول وآداب تشريفات بر مي گردد. هرآدمي بواسطه لباسي كه درخانه خود مي پوشد نزد همسرو فرزندان اعتبارخاصي كسب مي كند. بواسطه احترامي كه به ديگران ميگذارد احترام كسب مي كند وتمامي فرآيند هاي غيركلامي او به وجهه و اعتبار او پايگاه و جايگاه ميدهد. حركات گوناگون انسان حاوي پيامهاي غيركلامي است وآدميان در ارتباط با ديگران برداشت هاي شش گانه اي (بار نولد ) دارند :

1-    برداشتي كه ما از خود داريم .

2-    برداشتي كه ما از ديگران داريم .

3-    برداشتي كه ما فكر مي كنيم ديگران از ما دارند .

4-    برداشتي كه ديگري از خود دارد .

5-    برداشتي كه ديگري از ما دارد .

6-    برداشتي كه ديگري فكر مي كند ما از او داريم .

ارتباطات انساني به طوركلي يا كلامي است و يا غير كلامي  ودر تشريفات زبان مهمترين عنصرارتباط كلامي و دست اساسي ترين عنصر ارتباط غيركلامي است. حركات چهره ها و دستها، طرز نشستن و راه رفتن وايستادن ، فاصله هاي ايستادن، تندي ولحن صدا، ارتباط ما با ديگران را به شدت تحت الشعاع قرار مي دهد واين كتاب درپي آن است كه چگونگي ارتباطات غيركلامي رابراي برقراري«ارتباط كامل تر» تدوين نمايد.

به طور كلي فرآيند هرفعاليت تشريفاتي از استقبال تا بدرقه است .چه تشريفات را امري سياسي بدانيم يا امري خدماتي ويا ارتباطي. و همانطور كه مي دانيد در جامعه ما كمتر به جايگاه ارتباطات انساني تشريفات توجه شده است وازاين روي مي بايست دراين زمينه منابعي گردآوري شود. متاسفانه درزمينه تشريفات منبع و مأخذي درحداقل هم وجود ندارد و گردآوري اين مجموعه تلاش و جديت فراواني را به خود معطوف كرده است.

منابع :

- کتاب اصول و آداب تشریفات نوشته دکتر احمد یحیایی

- رم ام ، بركو و همكاران « مديريت ارتباطات » ترجمه : دكتر سيد محمد اعرابيو داود ايزدي، دفتر پژوهشهاي فرهنگي ، تهران 1378.

- اون هارجي « مهارتهاي اجتماعي در ارتباطات ميان فردي » مترجم : خشايار بيگي ، تهران ، رشد ، 1377 .

- حجت عماد « ارتباطات و آداب معاشرت در هتل » تهران ، يادواره ، 1379 .

روابط عمومی در هتلداری

مقدمه

مبحث تشریفات یکی از مباحث مهم در روابط عمومی ها و بالاخص در روابط عمومی های وزارت خانه ها و نهاد های دولتی است. برخی اوقات دیده می شود که تشریفات را با تجملات اشتباه می گیرند. در واقع تشریفات بر خلاف تجملات امری بسیار ضروری در روابط عمومی است.

رابطه میان تشریفات و تجملات مثل رابطه میان لباس نو پوشیدن و لباس آراسته پوشیدن است. قطعا شما لازم نیست همیشه لباسی نو بر تن کنید اما لازم است که لباسی آراسته بپوشید.

تشریفات که به صورت گسترده در کتاب آقای دکتر احمد یحیایی ایله ای بدان پرداخته شده است در این خصوص منبعی بسیار خوب به شمار می آید. کتاب روابط عمومی حرفه ای نیز تا حدودی به مبحث تشریفات پرداخته است.

تشریفات در روابط عمومی از مرحله استقبال آغاز و به بدرقه ختم می شود. در تشریفات شما با انجام یک سری اعمال کاملا استاندارد، رفتاری از خود به نمایندگی از سازمانتان بروز می دهید که سازمان را در نظر شخصی که تشریفات برایش انجام شده، جایگاه والایی پیدا می کند. در عین حال بایستی توجه داشت که تشریفات از نظرگاه های مختلفی بررسی شده و دیدگاه های متفاوت و گاه متضاد در آن خصوص وجود دارد. عموما مساله ای که در تشریفات از اهمیت بسزایی برخوردار است تنوع فرهنگی و نگاه های مختلف به مساله تشریفات می باشد.

در صورتی که یک روابط عمومی در این خصوص اطلاعات وسیعی نداشته باشد عموما با مسائل گوناگونی روبرو خواهد شد.

تعريف روابط عمومي  «Public relation  »

اصطلاح روابط عمومي  Public relation در زبان انگليسي به سه معني به کار برده مي­شود و همين امر موجب ابهام و نارسايي بيشتر اين اصطلاح شده است.

اسکات کاتليپ: استاد روزنامه نگاري که خود از مولفين به نام روابط عمومي است. مي­نويسد: اصطلاح روابط عمومي حداقل در  سه معني زير به کار برده مي­شود:

1ـ ارتباط با افراد و گروههايي که اجزاء يک جامعه عمومي مي­باشند.

2ـ طرق و وسائلي که براي برقراري حسن ارتباط به کار برده مي­شود.

3ـ وضع و ماهيت و کيفيت ارتباطهاي خود موسسه نيز روابط عمومي ناميده مي­شود.

این نويسنده پيشنهاد مي­کند که براي رفع ابهام و عدم صراحت, بايد اصطلاح روابط عمومي منحصراً براي اين معني محدود زیر به کار برده شود:

«روابط عمومي کوششي طرح شده براي نفوذ در افکار عمومي از طريق کار و عمل قابل قبول و ارتباط دو جانبه است.» (سفيد ي ، هوشمند ،راهبرد هاي عملي روابط عمومي، 1383وفصلنامه مطالعاتي تحقيقات روابط عمومي ، سال اول،شماره اول زمستان 1377 مقاله  كري وارنابي و دني ماوس) اين تعريف تا حدي ابهام را برطرف مي­کند, ولي ظاهراً مقبوليت عمومي پيدا نکرده است.به همین دلیل به بیان دیگر تعاریف ودرده دو این خصوص می پردازیم .

تعريف زير از طرف غالب نويسندگان روابط عمومي نقل شده است:

روابط عمومي عمل مديريت است که به وسيله آن افراد جامعه مورد سنجش قرار مي­گيرند و روش کار و طرز عمل يک فرد يا يک موسسه با مصالح عمومي منطبق مي­گردد و برنامه­اي براي جلب تفاهم و مقبوليت عامه به معرض اجرا گذاشته مي­شود. (ميرزايي، محمد،روابط عمومي برتر در يك سازمان فرهنگي،انتشارات مرشد، 1381)

اين تعريف وظايف سه گانه مسوولان روابط عمومي( محمد پور ، مجيد، روابط عمومي ستون خيمه سازمان ، قم ، حديث امروز،1381) را تلويحاً بيان مي­کند و اين وظايف عبارتند از:

1ـ اطلاع بر افکار عمومي و سنجش و ارزيابي آن.

2ـ ارشاد و هدايت مديران درباره طرقي که طبق آن با يد با افکار عمومي چنانکه هست رفتار کنند.

3ـ به کار بردن وسايل ارتباطي براي نفوذ در افکار عمومي.

مسوول روابط عمومي بايد در به کار بردن وسايل ارتباط ، مهارت و ورزيدگي بسزایی داشته باشد و در واقع چيزي که او را از ساير کارشناسان متمايز مي­سازد تخصص و قدرت وي در استفاده از وسايل مختلف ارتباطي است.

نقش روابط عمومی در جوامع مختلف

بنابراين روابط عمومي يک وسيله اساسي براي تفسير و توضيح, به منظور ايجاد هماهنگي بين افراد و طبقات مختلف مردم جامعه مي­باشد.

جوامع آزاد بر مبناي رقابت بين افراد, طبقات و موسسات و سازمانها بنا شده است رقابت از مظاهر عمده اين قبيل جوامع است. در جوامع  ديکتاتوري رقابت وجود ندارد, زيرا دستگاه حاکمه هر نوع افکار را تحت کنترل انحصاري خود قرار مي­دهد. بنابراين روابط عمومي تنها در کشورهاي آزاد و دمکراتيک ميدان عمل دارد و بازار رقابت را گرم و ثمربخش مي­کند.

فايده روابط عمومي در جوامع باز اين است که اثرات و نفوذ افکار عمومي را مي­سنجد و به جامعه کمک مي­کند که تصميمات خود را بر مبناي علم و تفاهم استوار سازد.

روابط عمومي همچنين قبول افکار جديد و مقتضيات زمان را تسهيل مي­کند. زیرا افراد و موسسات در قالب اجتماعات, غالبا از درک مقتضيات زمان غافل مي­مانند و از عصر خود عقب مي­افتندو تنها روابط عمومي است که آنها را در درک مقتضيات عصر حاضر و قبول افکار عمومي و روشهاي جديد کمک مي­کند. تا جایی که بسياري از قوانين مترقي در هر اجتماع به برکت فعاليتهاي روابط عمومي به وجود مي­آيد.

وضعیت و تاريخچه روابط عمومی درایران

اما وضعیت روابط عمومی د رایران بنا برشواهد موجود برعکس غرب است ، روابط عمومی در ایران از قدمتی درحدود 56 سال برخورد دار است در حالی که روابط عمومی در غرب از قدمتی بالغ بر 106 سال برخوردار است .بنابر اين علاوه بر موانع و مشكلات موجود(صحفي ،سيد محمد،مديريت مطبوعات ،تهران، روزنه ،1384)، به لحاظ تاريخي روابط عمومي در ايران نسبت به غرب 56 سال دچار عقب افتادگي است.

اولین واحد روابط عمومی در ایران در سال 1330 هجری شمسی  توسط فقید سعید پرفسور حمید نطقی که امروزه در ایران از وی بعنوان« پدر روابط عمومی» یاد می شود در شرکت نفت  ایران پابه گذاری شد و به این صورت پایه به عرصه حیات اجتماعی درایران گذاشت( محمد پور ، مجيد، روابط عمومي ستون خيمه سازمان ، قم ، حديث امروز،1381).

امروزه روابط عمومی شرکت نفت ایران به عنوان یکی از پیشگامان استفاده از هنر روابط عمومی یا همان« هنر هشتم» محسوب مي­شود ودرطول تاريخ روابط عمومي نقش و سهم بسزايي در رشد و شکوفايي اين علم در ايران بر عهده داشته است. اما از آنجايي که عمر 56 ساله روابط عمومي در ايران به اندازه يک دهه از سالهاي آغازين تاسيس روابط عمومي در غرب باعث رشد و تعالي اين هنر در جامعه ايران نبوده است .

 علاوه بر آن بعلت دولتي بودن و رشد و نمو اين هنر نو پا در ايران و آنهم در دامن دلارهاي نفتي و نه بر حسب نيازهاي واقعي جامعه ؛ اين فرزند تازه متولد شده توفيق چنداني در پاسخگويي به نيازهاي عظيم مخاطبان و اقناع افکار عمومي در رابطه با حوزه­هاي مختلف زندگي اجتماعي در ايران نداشته است.

مدیریت بحران روابط عمومی

هوشيارانه‌ترين نوع مديريت و در عين حال پيچيده‌ترين آنها، مديريت اقتضايي است. در اين نوع مديريت، تلاش مي‌شود تا مديريت استراتژيك در مدل‌ها و روش‌هاي مختلف آن، در شرايط پيچيده بحراني به اجرا در آيد. مدل مديريت روابط عمومي در شرايط بحراني قاعدتاً مي‌بايست از نوع مدل‌هاي مديريت اقتضايي تبعيت كند. در اتحاديه انجمن‌هاي اسلامي دانش‌آموزان به دليل سيال بودن شرايط و جابجايي دانش‌آموزان در طول يك دوره و مقطع تحصيلي، شرايط و ذهنيات گوناگوني حاكميت پيدا مي‌كند و اين سبب مي‌شود كه مديران روابط عمومي اتحاديه تلاش كنند مدلي پويا و قابل انعطاف با شرايط دانش‌آموزان بوجود آورند تا آنكه قابليت اجرايي لازم را داشته باشد. در اتحاديه انجمن‌هاي اسلامي دانش‌آموزان با استفاده از مدل‌هاي ارتباطي مورد توجه است. مدل‌هاي ارتباطي از ساده‌ترين شكل ارسطوئي آن تا پيچيده‌ترين مدل‌هايي كه در مكتب انتقادي بكار مي‌برد، مورد مطالعه اين نهاد قرار گرفته است. اما ما اين مدل‌ها را ساده مي‌كنيم و در شرايط بحراني از آن بهره مي‌گيريم.

اهميت روابط عمومي و نقش روزافزون آن در اجتماع

روابط عمومي در سالهاي گذشته در کشورهاي اروپايي و در آمريکا پيشرفت سريعي داشته و اين پيشرفت به علت پيچيدگي روزافزون وضع اجتماعات بشري و افزايش دانش و بينش بشر نسبت به علل و انگيزه­هاي رفتار افراد و گروهها در جوامع بوده است.

امروزه کليه سازمانهاي دولتي و غير دولتي و موسسات بازرگاني و صنعتي و سازمانهاي غير انتفاعي و دانشگاهها و اتحاديه­ها در هر کشوري کوشش مداوم دارند که پشتيباني و همکاري عمومي را نسبت به خود جلب کنند.

جلب پشتيباني و همکاري افکار عمومي در حقيقت يک جزء از کارهاي روزانه هر يک از موسسات در جوامع مدرن امروز مي­باشد.

دستگاه روابط عمومي توانسته است در اين زمينه نقش اساسي ايفا کند و از فعاليتهاي خود در ايجاد سازگاري و هماهنگي بين سازمانها از يک طرف و افراد و گروهها از طرف ديگر نتايج مطلوبي به دست آورد.

روابط عمومی تشریفاتی

 روابط عمومی به عنوان بازوی توانمند مدیریت، از مهمترین واحدهای هر سازمانی به شمار میآید.

این بخش میتواند در پی انجام وظایف سازمانی خویش به عنوان یک کانال ارتباطی بین سازمان با درون و بیرون آن عمل کند. اما روابط عمومی های ایران به ویژه در شهرستانها توان لازم را برای انجام وظایف مربوطه ندارند که این خود ریشه در مشکلاتی دارد که شاید تا حدود زیادی عدم تحقق فرهنگ قوی و سالم به خصوص در کشورهای جهان سوم، از مهمترین دلایل آن باشد.

روابط عمومی در سالهای اول پس از انقلاب اسلامی از جایگاه مناسبی برخوردار نبوده و به پیروی از آن کارایی لازم جهت تحقق اهداف سازمانی را نیز نداشت و به غلط وظایفی را به عهده میگرفت که اثرات مخرب آن هنوز در اکثر روابط عمومیهای سازمانهای موجود در تهران به چشم میخورد. این اثرات در شهرستانها به مراتب بیش از تهران است. طوری که اکثر روابط عمومیهای بومی و منطقهای بر اساس همان وظایف غلط، شرح وظایف سازمان خود را تعریف کرده و به امور تشریفاتی از جمله برگزاری مراسم عزاداری، جشن و غیره میپردازند.

یکی از نکات کلیدی فقر فرهنگی در جوامع سوم به ویژه ایران نگاه از بالا به پایین در سطح جامعه است که به دنبال آن ارتباطات انسانی به صورت عمودی و یک سویه برقرار میشود. مدیران و کارشناسان روابط عمومی که عضوی از این جامعه هستند نیز از این قاعده مستثنی نمیشوند. همین نگاه یک سویه و یک طرفه باعث شده اکثر مدیران روابط عمومی ها از جایگاه مشاوره مدیرعامل در سازمانها نزول کرده و این امر مهم به غیر واگذار میشود.

نگاه از بالا به پایین با توجه به شرایط حاکم بر محیط شکل میگیرد که به مرور زمان قابل تغییر است و میتوان آن را به سمت ارتباط افقی و دوسویه سوق داد که البته رسانه ها در تحقق این امر نقش به سزایی را ایفا میکنند.

یکی از مسایل بسیار عمده که باعث عدم توسعه و پیشرفت واحد روابط عمومی میشود، عدم برخورداری از نیروی متخصص و کارآمد است که این نقطه ضعف در شهرستانها و مناطق بومی به شدت به چشم میخورد. اکثر مدیران روابط عمومی دارای مدرک دیپلم و یا کارشناس سایر رشتهها هستند (?? درصد از مدیران دارای تحصیلات غیرمرتبط هستند) و واحدهای روابط عمومی بسیار محدود و کوچک است و گاهی اوقات یک پرسنل، هم به عنوان کارمند و هم به عنوان مدیر ایفای نقش میکند.

ابزار کار و امکانات گسترده باعث میشود روابط عمومی ها قویتر جلوه کنند که متاسفانه در سایر استانهای ایران روابط عمومی ها دارای یک اتاق بسیار کوچک هستند و تعداد زیادی از آنها حتی یک رادیو و یا یک خط تلفن نیز ندارند.

به طور مشخص اگر بتوانیم در سازمان خود تمامی مناسبات ارتباطی را با محیط پیرامونی اعم از مشتریان، رسانه ها، پرسنل و نظایر آن که قرار است بین آنها رابطه داده و ستاده برقرار شود، تبدیل به روندی مکانیزه کنیم، به روابط عمومی دیجیتالی و الکترونیکی دست یافته ایم. حال این سئوال مطرح میشود که چند درصد از روابط عمومی های استانها مجهز به سیستم رایانه است و چند نفر از کارکنان روابط عمومی میتوانند به راحتی با این ابزار ارتباطی کار کنند و چقدر بودجه جهت تهیه ابزارهای ارتباطی در اختیار این واحدها گذاشته میشود؟

داشتن قدرت اجرایی، یکی از ویژگیهای عمده روابط عمومی هاست که این مهم در شهرستانها کمتر به چشم میخورد و مدیران ارشد سازمانها سازمان خود را سلیقه ای و فامیلی، اداره میکنند در چنین زمانی روابط عمومی از وظایف اصلی خویش باز میماند و مجبور به پوشش نقاط ضعف مدیریت یا سازمان میشود.

بی توجهی به جایگاه روابط عمومی در سازمان باعث شده سایر واحدها نیز نقش آن را نادیده بگیرند. متاسفانه در بیشتر روابط عمومیهای استانها مدیران روابط عمومی به طور مستقیم زیر نظر مدیر عالی سازمان فعالیت نمیکنند و از تصمیمات مدیران ارشد بیخبرند و سایر واحدها، این اطلاعات را به آنها دیکته میکنند که این امر موجب ضعیفتر جلوه کردن روابط عمومیها میشود.

مشکل دیگر در خصوص آزادی بیان در واحدهای روابط عمومیهاست. کارشناسان روابط عمومی، برای اینکه با ارایه نظر خود موجب رنجش و آزار مدیران نشوند، سعی میکنند کمتر صحبت کنند و عقاید خود را هر چند درست باشد، مطرح نکنند. همچنین اکثر کارکنان روابط عمومی از موقعیت مالی مناسبی برخوردار نیستند. بنابراین اکثر آنها در کنار این کار دو یا سه شغل دیگر دارند که همین قضیه باعث میشود فعالیتهای آنها ضعیفتر جلوه کند و گاهی دیده شده متاسفانه پرسنل روابط عمومی در حضور جمع و سایر کارکنان سازمان مورد انتقاد قرار میگیرند و بیجهت بازخواست میشوند که شاید اصلا منصفانه نباشد.

هر فردی پس از مدتی حتی اگر در بهترین دانشگاههای دنیا نیز تحصیل کرده باشد، اطلاعاتش قدیمی میشود. بنابراین باید همواره سعی کند خود را با توجه به نیاز جامعه و مشتریان به آموزشهای جدید تجهیز کند که البته خیلی از مدیران سازمانها فکر میکنند اگر مدیر روابط عمومی و یا کارشناسان آن واحد آموزش ببینند، جایگاه مدیران ارشد کمرنگتر شده در نتیجه سعی میکنند تا جایی که ممکن است، با آموزش پرسنل و هزینه کردن در این خصوص فعالیت کنند. همان طور که میدانیم استخدام اولین مرحله در خصوص انتخاب نیروی انسانی است که مسایل دیگر از جمله آموزش، بهسازی و نگهداری باید بلافاصله بعد از استخدام یک کارمند مدنظر مدیران قرار گیرد.

از طرفی هنوز مدیرانی هستند که به روابط عمومی توجه کافی نداشته و آن را به عنوان یک واحد لوکس در نظر میگیرند تا یک واحد ضروری که توسعه سازمان متبوع آنهاست. اینگونه مدیران اغلب از موارد غیرکیفی و بیانگیزه برای مشاغل روابط عمومی استفاده میکنند و غافل هستند که یک مسئول قوی و توانمند روابط عمومی نشانه مدیریت کارآمد و پرقدرت آن سازمان است و عدول از دستورات توسط مدیران روابط عمومی امنیت شغلی آنها را به خطر میاندازد. روابط عمومی جدا از مدیریت نیست و نباید در حاشیه عمل کند و هر مدیری سزاوار روابط عمومی است که دارد. هر قدر به این واحد بها بدهد، نتیجهاش را هم میبیند و هر قدر منزلت آن را پایین فرض کند باز اولین ضربه بازگشتی به خود سازمان میرسد.

نتیجه گیری و پیشنهادات

در کشور ما روابط عمومی هنوز به عنوان یک واحد لوکس و تزیینی عمل میکند و مدیران ارشد نیز به امکاناتی که این واحد میتواند در اختیار آنها قرار دهد، آگاهی ندارند شاید کمکاری و ناآگاهی پرسنل و مدیران روابط عمومی از حقوق خود نیز یکی از آسیبهای روابط عمومی بومی منطقهای است. موارد زیر جهت توسعه سازمانی روابط عمومی پیشنهاد میشود:

- ایجاد وفاق عمومی تمامی کارکنان روابط عمومیها در شهرستانها.

- تلاش در جهت ارتقای رضامندی پرسنل روابط عمومی از این شغل.

- توجه به ارتقای توان تخصصی و مهارتی پرسنل.

- ایجاد ارتباط با انجمنهای روابط عمومی در داخل و خارج از مرزها.

- دادن بورسیه تحصیلی به کارکنان روابط عمومی جهت آموزش در سایر کشورها.

- انتخاب بهترین کارشناسان روابط عمومی در استانها.

منابع :

- ماهنامه علمی تخصصی انجمن روابط عمومی ایران شماره ۵۴ مهر وآبان ۱۳۸۶

تحقیق درباره حرکت جوهری

مقدمه :

حركت جوهري از مهمترين مباحث فلسفي در تاريخ فرهنگ وفلسفه اسلامي است كه به نام صدرالمتالهين شيرازي(ملاصدرا) مشهور شده است .

ملاصدرا در پرتور اين نظريه ، تفسير فلسفي نويني از حركت ارائه مي دهد كه اساساً باتبيين فلسفي ارسطو وابن سينا متفاوت است . دفاع ايشان از حركت در جوهر واثبات ناآرامي وبي ثباتي نهادي در بنيان همه كائنات مادي آن چنان عميق وقابل توجه است كه هنوز هم جاي پژوهش وژرف انديشي درآن وجود دارد. اين اصل ، بنياد جهان بيني ملاصدرا را تشكيل مي دهد.در پرتو اين اصل است كه وي تبيين فلسفي  نويني از مسائل دقيق طبيعي ومابعدالطبيعي از جمله حدوث زماني عالم ، رابطه ميان ثابت ومتغير ، خلق عالم ، آفرينش مستمر، ارتباط نفس وبدن ، معاد جسماني ومسائل مربوط به معاد را ارائه مي دهد.

اين اصل را بايد بعنوان يك نظريه جامع و وحدت بخش كه از مبدا ومعاد حكايت مي كند به منزله يكي از ويژگي هاي اساسي و ممتاز نظريه پردازي ملاصدرا را بشمار آورد.

جايگاه نظريه حركت جوهري چیست

حكيمان تا قبل از طلوع نظريه حركت جوهري ، عموماً براين مطلب متفق بودند كه حركت وتحول در جوهر يك شيء امري نامعقول وامكان ناپذير است اما ملاصدرا صريحاً وشجاعانه براثبات حركت جوهري اصرار ورزيد وحركت را چيزي جزتجديد وتجدد مداوم عالم در هرلحظه نمي داند وبه اين نتيجه مي رسد كه نه تنها اعراض ، بلكه خود جوهر عالم هم همواره در حركت ونوآفريني است.

ابن سينا در كتاب شفا با صراحت غيرقابل تاويلي به نفي حركت جوهري پرداخته آن را ناممكن    مي داند ازنظر وي چيزي كه موهم حركت ممتد جوهري است در واقع فاقد امتداد، بلكه امري منقطع وپراز فواصل است كه درتحت تصرف نيرويي خارج از قلمرو طبيعت قرار دارد.

ازنظر اوخلقت انسان به اين صورت نيست كه صورت هاي مختلف نطفه ، علقه مضفه وغيره به صورت يك حركت ممتد ومداوم در خارج تحقق پيدا كند ، بلكه به اين صورت است كه حركات كمي وكيفي ماده را براي قبول صورت مستعد مي سازد و در لحظه اي كه قابليت قبول به نقطه كمال خود مي رسد واهب الصور آنرا افاضه مي كند پس حركت در جوهرنيست چون صور جوهري، محصول حركت نبوده بلكه مخلوق اراده خالقي از سير دروني طبيعت مي باشد. درست درهمين جاست كه فلسفه ابن سينا واساساً تفكر فلسفي مسلمين ازفلسفه ارسطو جدا مي شود.

ابن سينا فاعليت خدا را ازنوع فاعليت ايجاد مي داند او در شفا سعي دارد تا تبيين فلسفي از تمايز ميان فاعل طبيعي و فاعل الهي ارائه دهد.

در فلسفه ملاصدرا ، حركت طبيعي ارسطويي وتغييردفعي يك جوهر به جوهر ديگر كه ابن سينا آن را همراه باتغيير تدريجي پذيرفته واز آن به كون و فساد تعبير كرده است جاي خود را به حركت جوهري ((وجودي)) مي دهند كه از منبع فيض الهي كه دائم الفيض است نشاءت مي گيرد . البته باتوجه به اين كه منبع فيض ايجادحركت نمي كند بلكه موجد صور دائمي بهم پيوسته اي است كه نفس حركت ثمره آن است .

صدرالمتالهين با صراحت اظهار مي دارد كه تحريك در حركت جوهري اين نيست كه محرك به چيزي حركت دهد، بلكه تحريك همان ايجاد وآفرينش است كه محرك  درآن موجد چيزي است كه ذاتش سيلان است . در واقع طبق حركت جوهري ، حركت ومتحرك درخارج يك چيزند كه همان وجود گذرا وسيال مي باشد وسيال بودن وگذرا بودن حركت ، لازم وجود متحرك است. پس حركت، ذاتي متحرك است ومتحرك قطع نظر از حركت هويتي ندارد . و به اين ترتيب نيست كه حركت در مرحله بعد از تحقق به آن ملحق شود بلكه حركت از حاق وجودش انتزاع مي شود بطوري كه نحوه وجود، نحوه سيلاني است لذا نيازمند علتي جداگانه نمي باشد ، بلكه جعل وجود متحرك ، جعل حركت هم هست.

بنابراين ملاصدرا تمام حركت را درمحور وجود مطرح مي كند وبه قدرت الهي برمي گرداند. ازنظرفلسفي اين سئوال هست كه موجد، يعني بوجود آورنده چيزي كه داراي حركت طبيعي ذاتي است چيست ؟ وچرا وچگونه چنين موجوديي از سيلان بهره منداست؟

فلسفه طبيعي از اينكه ساختمان فلان شيء چيست ؟ بسيط است يا مركب وشرايط تبديلش به شيء  ديگر كدام است جستجوگري مي كند.

اما اينكه حركت چيست وهستي چيزي چگونه بايد باشيد تا حركت پذير باشد و …سخني نمي گويد اين شاءن وحق فلسفه مابعدالطبيعه است كه دراين باره سخن مي گويد.

ملاصدرا بحث حركت را بحثي مربوط به متافيزيك مي داند وآن را تحت عنوان «تقسيم وجود» به ثابت وسيال مورد بحث وبررسي قرار مي دهد.

وي در اسفار مي گويد: حركت« تجدد الامر» است نه «الامرالمتجدد» ونسبت ثابت بودن حركت براي وجود سيال مانند نسبت فصل به جنس است .(1)

از نظر ملاصدرا حركت وشدن خود نوعي هستي وبودن است و در نتيجه بودن بردوگونه است :

بودن ثابت وبدون بعد زماني واز اينرو دستخوش تحول ودگرگوني واقع نمي شود.

بودن سيال و داراي بعد زماني كه در امتداد زمان گسترش مي يابد و بودنش عين دگرگون شدنش مي باشد. چنين وجودي به حسب براهين عقلي يا ذاتي مادي است يا متعلق با ماده است چنان كه روح انسان مادام كه نوعي تعلق واتحاد با بدن دارد داراي خاصيت حركت ودگرگوني مي باشد.

ملاصدرا اساساً حركت را درخارج بوسيله برهان عقلي اثبات مي كند از نظر او حركت يك معقول ثاني فلسفي است نه مفهومي ماهوي وبحث پيرامون آن بحث صد درصد فلسفي ومتافيزيكي است زيرا معتقد است مفهوم حركت از راه تجديد وتعميم ادراكات  بدست نيامده است بلكه مانندساير معقولات متافيزيكي از تحليل وتفسيرذهن نسبت به مدركات حضوري حاصل شده است به اين ترتيب كه ما جريان «وجودي» را وامتداد آن را در طول زمان ابتدا با علم حضوري درك مي كنيم وخواص حركت را با تجزيه وتحليل هاي عقلي وبصورت معقولات ثاني فلسفي مي شناسم،سپس با تطبيق اين خواص براشياء خارجي بوجود حركت در عالم خارج پي مي بريم.

به عبارت ديگر حيثيت حركت از حيثيت وجودشيء انفكاك عيني ندارد بلكه آن چه درخارج است فقط وجود بي قرار وذاتي نا‌آرام است وايندو فقط در تحليل عقلي از يكديگر جدا هستند.(2)

 پس از نظراو حركت نحوه وجود سيال و وجودسيال مرتبه اي از مراتب حقيقت عيني وجود است.

صدرالمتالهين ، اتصال را از ضروريات نحوه وجود سيال مي داند از نظراو وجود سيال وجودي پخش وگسترده است كه هر لحظه وپابه پاي حركت اجزاء وقطعات آن تحقق مي پذيرند. اما اين اجزاء وقطعات ، وحدتي اتصالي ودر نتيجه وحدت شخصي دارند.

اتصال وجودي يعني حضور داشتن همه هستي هاي پيشينين  درهستي كنوني شيء آشكاراست  كه اين حضور به نحو تركيب يافتن هستي فعلي از هستي هاي پيشين نيست ، بلكه هستي فعلي، حقيقت واحدي است كه همه كمالات وجودي هستي هاي پيشين را به اضافه كمالات وجودي بالاتري در خود به نحو بساطت و وحدت دارد . براين اساس، حركت همچون امتداد واحد و پيوسته اي در طول زمان تصور مي شود ومتحركت در تمام مراحل حركت ، وحدت حقيقي خود را حفظ مي كند.

دلايل اثبات حركت جوهري :

 اثبات حركت جوهري براين استوار است كه حركت ياقتن يك شيء صفتي نيست كه از چيزي به چيزي ديگر منتقل شود بلكه رابطه حركت ومتحرك ، رابطه شيء است با چيزي كه از آن شيء نشاءت مي گيرد از اينرو وقتي تحول در جسمي حادث مي گردد، خود آن شيء بدليل شرايطي كه برايش پيش مي آيد تحول خيز مي شود.. عوامل بيروني فقط جوهرشيء را آماده حركت مي كند واز آن پس آن جوهر است كه حركت زا است.

جوهرشيء كه موجد حركت است ، ناگزير بايد خودش متحرك وناآرام وبلكه عين تحول وحركت باشد. پس جوهر ذاتاً متحرك است.

ملاصدرا اعراض وصفات هرشيء را ازنظر هستي از مراتب وشئونات وجود جوهري مي داند از نظراو هر موجود جسماني وجود واحدي دارد كه خود بخود متشخص ومتعين است و اعراض هرموجودي  نمودها وپرتوهايي از وجود آن هستند براساس حركت متعاليه صفات گوناگون مايه تشخص نيستند بلكه علامات تشخص اند.(3) يعني موجودات مختلف ذاتاً واز پيش خود وبا تكيه بر وجود خاص خود از هم متمايزند وبدليل اين تشخص  هويت است كه صفاتشان متفاوت مي گردد نه بالعكس . ازاين روهر موجود يك هويت بيش نيست كه آن هويت واحد، چهره ها ونمودهائي گوناگون دارد پس تشخص از خارج بر وجودات تحميل نمي شود، بلكه از درون خود وجودات نشات مي گيرد.

بنابراين هرگونه صفتي در شيء عيناً‌صفت وجود خاص آن شيء است كه از تحليل هاي عقلي آن بشمار مي آيدو بدين قرار حركت شيء در واقع عين هويت شيء است نه چيزي جدايي از آن. به سخن ديگر اعراض وصفات هر شيء از نظرهستي از مراتب وشئون وجود جوهرند وبدين طريق نوشدن اعراض جز از طريق نوشدن جوهر ميسر نيست ، نوشدني پيوسته ومتصل وسازگار با حفظ شخصيت شيء واين همان حركت در جوهراست.

صدرالمتالهين در باب «حقيقت زمان» زمان را يك امتداد نامرئي يا بُعد چهارمي از وجود مادي مي داند ازنظر او زمان مندي اجسام ، نشانه نوعي امتداد در هستي آنهاست وحكايت از حركتي عميق وبنيادين در جهان مي كند درهيچ لحظه اي جهان را برقرار سابق خويش وانمي گذارد.

 هر موجود مادي داراي دو امتداد است : يكي دربستر مكان وديگري در بستر زمان. كشش مكاني كه همان موجود سه بُعداست وكشش زماني منبعث از سيلان دروني موجود مادي است واين خاصيت در هر پديده اي كه بتوان آن را با معيارهاي زماني ومكاني سنجيد، وجود دارد.

گذشت زمان بر چيزي ، نشانه آن است كه آن چيز ذاتاً پذيراي زمان است به همين دليل موجوداتي كه نه در زمانند و نه بازمان بلكه بيرون از زمانند، چون خدا ومجردات داراي عمر زماني نيستند زيرا وجود ثابت آنها سنخيتي با امتداد گذرا و نوشدن زمان ندارد.

اما موجوداتي كه هستي شان نسبت به اجزاي زمان بي تفاوت نيست در هر لحظه به گونه اي  هستند وهمراه با تعييري ، هويتشان بازمان پيوندي ريشه دار دارد ونه پيوندي بالعرض وتحمل از خارج و از اين رو موجودات مادي موجوداتي ذاتاً آرام وبه تبع ناآرام نمي توان پنداشت .

بدين ترتيب صدرالمتالهين از طريق شناخت حقيقت زمان بعنوان امتدادي گذار از موجودات جسماني دليلي بر وجود حركت در جوهر اقامه مي كند . براين اساس او هر موجود مادي را داراي  بعد زماني مي داند. از نظر او زماني كه در پدپده هاي زمانمندي دخالت دارد همان زمان حركت جوهري است وقطع حركت جوهري به منزله قطع زمان است. در چنين ديدگاهي، در مجموع جهان ، حركتي بنيادين است واين حركت عين هستي وهويت آن است.

دريك تصور صحيح از زمان، زمان امتدادي است گذرا از موجودات جسماني ، نه ظرف مستقلي از آنها كه درآن گنجانده شوند. ازاين رو نه زمان چيزي است كه مستقل از جهان عبور كنند ونه جهاني مستقل از زمان تحقق دارد.

نتايج فلسفي حركت جوهري:

1-با اثبات حركت جوهري ملاصدرا ، برهان حركت ارسطويي وسينوي شكل كاملتر ومحتواي    غني ترمي يابد زيرا براساس اين اصل هم تبيين فلسفي نويني از غايت مندي جهان طبيعت ارائه مي دهد وهم نيازمندي جهان را دراصل وجود وهويتش به خالق اثبات مي كند.

2-ملاصدرا از طريق حركت جوهري به اثبات وجود صورمفارقه مي پردازد واينكه هرطبيعتي نظر به اينكه ذاتاً نوشونده وبي قرار است نيازمند به محركي است كه وجودش را به جعل بسيط اعطا كند آن محرك وجود بخش بايد امري ثابت ومفارق از ماده ولواحق ماده باشد زيرا سلسله علل ومعلولات محال است به جايي منتهي نشوند به عبارت ديگر ملاصدرا جهان طبيعت را پراز انواعي مي بيند كه وجودشان عين ناآرامي وبي قراري است ودر سايه آن حكم مي كند طبيعت سيال نيازمند به موجود مجرد ومفارق از ماده است.

3-برحسب نظريه حركت جوهري هر پديده مادي در ذات وجوهر خود دگرگون شونده است و وجود آن درهر لحظه ،غير از وجود آن در لحظه اي ديگر است وفعل خلق دائم (خلق جديد) از سوي ذات مطلق الهي بي وقفه افاضه مي شود زيرا طبق نظر ملاصدرا هرموجودي دراين عالم داراي امكان فقري وجودي است وهستي هاي اين جهان ،هستي هاي تعلقي است .

بنابراين اتكاء مخلوق به خالق ونياز مستمر عالم به آفريدگار را آشكار مي كند ونشان مي دهدكه جهان نه فقط در ظواهر واحوالش ، بلكه در اصل وجود وهويتش در گذر وسيلان است وتعلق ونياز تا عمق جان آن ريشه دوانده و سراپاي هستي آن را فراگرفته است . صدرالمتالهين آيه مبارك «كل يوم هوفي شان»(4) رانشاني بر صحت سخن خود مي گيرد.

4-چگونگي ارتباط موجودات متغير كه در جهان ماده وجود دارد با خداوند كه ذاتاً ثابت است ملاصدرا ملاك ربط متغيرات به ثابت وحادث به قديم را همين جوهر سيال مي داند كه هويتي گذرا  دارد واز جنبه هستي پذيري متكي به علت خودش است . در واقع چنين موجودي داراي دو جهت است : جهت ثبات وجهت تغّير. از جهت ثبات هويتش منتسب به خالق است زيراهستي از او دريافت مي كند يعني خالق به او حركت نمي دهد بلكه خود او را به او مي دهد، اما همين هستي كه نسبتش با خالق نسبت ثبات است، خودش عين تحول وسيلان است وچنين است موجودي كه از يك چهره ثابت است واز چهره ديگر متحول ،منشاء تحول در جهان مي گردد.

5-از نتايج مهم حركت جوهري، اثبات حدوث زماني عالم است ملاصدرا براساس حركت جوهري، هم حدوث ذاتي وهم زماني را اثبات مي كند وهم بر حدوث زماني عالم به معناي آغاز زماني داشتن، خط بطلان مي كشد. از آنجا كه كل وجود ندارد جزبه وجود اجزاء پس عالم باتمام اجزائش اعم از افلاك وستارگان وبسائط ومركباتش حادث وزوال پذيراست وهز آنچه درآن است درهر«آن» موجودي ديگر وخلقي جديد مي باشد.(5) پس نمي توان براي عالم نقطه آغازي تصور كرد زيرا چنين نيست كه زماني جاري ومستقل از عالم داشته باشيم وجهان در زماني مشخص وجود پيدا كرده باشد بلكه زمان امتداد وبُعد ماده است ، نه مستقل از آن ، لذا نمي توان از نقطه آغاز خلقت جهان پرسش كرد. زمان دار بودن را در مورد اجزاء جهان مي توان گفت نه در مورد مجموع جهان. زيرا درخارج از مجموع جهان نه جايي وجود دارد ونه زماني تامعين كنيم كه جهان دراينجاست نه درآنجا.

6-ملاصدرا مطابق اصل حركت جوهري كه نفس را محصول (6) حركت جوهري بدن مي داند. درنظراونفس موجود خاصي است كه در پيدايش وظهور ، نيازمند زمينه مادي است ،اما در بقاء ودوام مستقل از ماده وشرايط مادي است.

نخست به صورت جسم ظاهري مي شود وآن گاه از طريق حركت جوهري به نفس نباتي ، نفس حيواني وسرانجام نفس ناطقه انساني تبديل مي شود تمام اين مراحل در جوهر به نحو قوّه تحقق دارند سپس از طريق تحول ذاتي دروني درنهايت از تعلق ماده وقوه آزاد مي گردد قاعده مشهور ملاصدرا « النفس جسمانيه الحدوث وروحانيه البقاء» كه بنام او در متون فلسفه ضبط است ناظر به حقيقت فوق است.

7- صدرالمتالهين براساس حركت جوهري در باب علم و ادراك (8) و نحوه پيدايش آن ، نظراتي مي دهد كه متفاوت از ديگر نظرات است وي قائل به اصل مهم اتحاد عقل وعاقل ومعقول است ، رشد وتعالي علم انساني درگرو استكمال وجودي ورشد دروني نفساني است ،نه اينكه شخص داراي روحي باشد كه به طور ثابت همراه او باقي باشد. وفقط علم او همانند حالات وصفاتش دگرگون شود. او ادراك را حركت از قوه به فعل وصعود مرتبه وجود مي داند كه طي آن مدرك ازمرتبه وجودي خود فرا مي رود وبه مرتبه وجودي مُد‌رك مي رسد.

8- ازمسائل ديگر حركت جوهري مساله معاد است آن چه موردنظر است اين است كه جهان مادي يك حركت است وناگزيرداراي مقصد وغايتي است كه با نيل به آن از قوه به فعليت رسيده واز تحول ودگرگوني  رهايي مي يابد وآرام مي گيرد. و نتيجه مي گيريم كه قيامت مساله اي منحصربه كره زمين وانسانهانيست بلكه امري است كيهاني و در سطح تمام كائنات مادي كه با ظهور آن يك تحول عظيم نه فقط در زمين بلكه در همه جهان رخ مي دهد و عالمي و صحنه اي كاملاً نوين پدپد مي آورد. كه اين تحول منحصر درطريق حركت جوهري مراحل مختلف را طي مي كند تا آن كه از تعلق ماده وقوه آزاد مي گردد وبه عالم عقول مجرد به جاودانگي مي رسد. ازنظر او در آخرت به تمام نفوس قدرت خلق صور خارجي داده مي شود واز اعضاي بدن درآخرت از درون نفس خلق مي شوند بطوريكه حشر نفس با حشر بدن همراه خواهد بود همان معاد جسماني است كه از افتخارات ايشان بوده است.

پارقی ها:

1-ملاصدرا ، الاسفار الاربعه ، ج 3،ص 74

2- ملاصدرا ،الاسفار الاربعه ،ج3 ، فصل 39 ص 180

3-همان ،ص 103

4- سوره الرحمن ،آيه29

5-ملاصدرا ، اسفار الاربعه ، فصل 2 ، ص 297

دولت و بانک های خصوصی

اقتصاد مبتنی بر بازار، بدون یک بازار مالی کارآمد نمی‌تواند عملکرد مناسبی داشته باشد.تاریخ اقتصادی ثابت کرده پیشرفت‌های صنعتی کشورهایی مانند انگلستان، ایالات‌متحده و آلمان به توسعه مالی آنها مربوط بوده، بنابراین خصوصی‌سازی بازار مالی که از قدم‌های اول برای دست‌یابی به توسعه است باید مورد توجه کشورهای در حال توسعه قرار گیرد. در کشور ما نیز با توجه به رویکرد جدید اقتصادی و اصل 44، خصوصی‌سازی بازار مالی و نظام بانکداری مورد توجه قرار گرفته است که اگرچه بسیار مهم است، اما بدیهی است که بدون تغییر مدیریت نمی‌تواند تأثیرات لازم و مورد نیاز برای رشد و توسعه را داشته باشد.

تاریخ اقتصادی، این اعتقاد را که توسعه مالی کمک فراوانی به رشد اقتصادی کرده است، تایید می‌کند. توسعه مالی نقش مهمی در توسعه صنعتی کشورهایی چون انگلستان، از طریق تسهیل در تجهیز سرمایه‌گذاری‌های بزرگ ایفا کرده اما به‌نظر می‌رسد این امر همچنان به‌صورت حلقه گمشده‌ای اقتصاد کشورمان را با مشکل مواجه ساخته و با وجود تلاش برای بانک‌های دولتی حتی بر بانک‌های خصوصی کشور نیز مدیریتی دولتی اعمال می‌شود.

اعتقاد عمومی بر این است که توسعه فناوری در اواخر قرن هجدهم، نیروی محرکه انقلاب صنعتی و رشد اقتصادی مدرن بود، اما دیدگاهی دیگر بر اهمیت تغییرات نهادی به‌ویژه نقش نهادهای مالی در این فرایند تأکید می‌کند. طبق این دیدگاه تحولات بازار سرمایه که موجب کاهش خطر تأمین نقدینگی است، عامل اصلی انقلاب صنعتی است. بسیاری از اختراعات قبلا موجود بود، ولی نیازمند تزریق سرمایه فراوان و تقبل تأمین سرمایه در بلندمدت بود که بدون تحول بیشتر بازارهای مالی امکان‌پذیر نبود.

انقلاب صنعتی چشم به راه انقلاب مالی بود. در قرن نوزدهم در ایالات متحده قبل از وقوع انقلاب صنعتی، یک نظام مالی پیشرفته توسعه یافت. در آلمان هم سال‌ها قبل از رشد سریع این کشور در قرن هفدهم یک انقلاب مالی رخ داده بود که شامل نوآوری‌های نهادی، چون استفاده از اسناد بین‌المللی قابل تبدیل به پول نقد جهت تأمین منابع مورد نیاز برای تجارت خارجی، اوراق بهادار قابل تبدیل به پول نقد برای تأمین بدهی‌های دولت، نظام مالی مناسب، پول باثبات، نظام بانکی خصوصی توانمند و بازارهای اوراق بهادار بود.

تجربه کشورهای صنعتی و در حال توسعه ثابت می‌کند که وجود یک نظام مالیه عمومی سالم و ثبات پولی برای توسعه نهادهای مالی خصوصی بسیار بااهمیت است. انقلاب مالی هلند با توسعه بدهی‌های بخش عمومی به شکل اوراق بهادار قابل تبدیل به پول نقد آغاز شد و انگلستان نیز مشکلات نقدینگی و بدهی بخش عمومی را با رواج مقرری‌های سالانه بلندمدت و دائمی حل کرد. دولت‌هایی که نظام‌های مالی خود را به‌منظور تأمین مالی مخارج بخش عمومی تحت فشار قرار داده‌اند، با نظام‌های مالی توسعه‌نیافته و مشکلات فراوانی روبه‌رو شده‌اند.

توسعه مالی و کاهش فقر

شواهد بی‌شماری وجود دارد که نشان می‌دهد، توسعه مالی حتی پس از در نظر گرفتن سایر عوامل تعیین‌کننده به‌طور قابل توجهی به رشد کمک می‌کند. توسعه مالی از طریق تاثیر زیاد آن بر رشد اقتصادی، برای کاهش فقر نیز بااهمیت است. همچنین تحقیقاتی که در سال‌های اخیر انجام شده است نشان می‌دهد که توسعه مالی به‌طور مستقیم گروه‌های فقیرتر جامعه را بهره‌مند کرده و با توزیع درآمد نیز در ارتباط است.

شواهد نشان می‌دهد که توسعه مالی به‌طور قابل ملاحظه‌ای با سهم درآمدی20‌درصد از افراد طبقه پایین جامعه رابطه مثبت دارد بنابراین، این استدلال که توسعه نظام مالی، تنها ثروتمندان را منتفع می‌سازد، چندان مورد حمایت شواهد تجربی نیست. نتایج حاصل از مطالعات اخیر نشان می‌دهد که توسعه مالی می‌تواند بی‌ثباتی اقتصادی در سطح کلان را کاهش دهد. توسعه مالی، بیمه‌ای مهم برای فقراست، زیرا تکانه‌های اقتصادی منفی موجب افزایش تعداد فقرا می‌شود. کمک نظام مالی برای کاهش فقر، بستگی به مقدار و کیفیت خدمات، کارایی و توسعه آن دارد.

خصوصی‌سازی و کارایی

خصوصی‌سازی بانک‌ها بر کارایی خدمات مالی تأثیر می‌گذارد. رقابت موجب بهبود کارایی می‌شود، انگیزه‌های نوآوری را افزایش می‌دهد و دسترسی بنگاه‌های کوچک‌تر به منابع مالی کاهش نمی‌یابد. تجربه کشورهای مختلف نشان می‌دهد که نظام بانکی کارآمد نیازمند وجود یک نظام انعطاف‌پذیر که در آن ورود و خروج آزاد است و نه لزوما یک نظام با نهادهای رقابتی متعدد است، حتی در بیشتر نظام‌های مالی توسعه‌یافته، مشکلات مربوط به اطلاعات و هزینه‌های ثابت نسبتا بالا در مورد وام‌های کوچک موجب محدود شدن دسترسی بنگاه‌ها و شرکت‌های کوچک می‌شود.

وجود یک نظام متشکل از نهادهای مکمل می‌تواند در این زمینه مفید باشد اصلاح قوانین وثیقه و ایجاد دفاتر ثبت وثیقه، بهبود اطلاعات درباره وام‌گیرندگان کوچک‌تر از طریق دفاتر اعتباری و کاهش هزینه‌ها با استفاده از مدل‌های رایانه‌ای امتیاز‌دهی اعتباری، از جمله روش‌های بهبود دسترسی برای وام گیرندگان کوچک است. سیاست‌های مورد نیاز برای بهبود فرایند توسعه مالی درصورتی کارآمدتر خواهد بود که تلاش‌های انجام گرفته در جهت توسعه محیط قانونی برای حمایت از تکامل طبیعی ساختار مالی هدایت شود.

توسعه نظام مالی نیاز مبرم به حمایت از مالکیت خصوصی دارد. مطالعات نشان داده که حمایت قانونی از سهامداران کوچک و بستانکاران یک عامل مهم تعیین‌کننده برای توسعه مالی در کشورهای مختلف است. در مطالعه‌ای که اخیرا بانک جهانی انجام داده بر این نکته تأکید شده است که سنت‌های قانونی نقشی مهم در تحت‌تأثیر قرار دادن توسعه مالی ایفا کرده است.

ایجاد نهادهای مالی مستلزم این است که سیاستگذاران بر بنیان‌هایی چون حقوق مالکیت و اجرای این حقوق تمرکز کنند. این مسئله بدون توجه به سطح درآمد و صرف‌نظر از محیط یک کشور، صادق است. کشورها می‌توانند وضعیت نظام‌های قانونی خود را اصلاح کرده و نظام‌های قضایی مناسبی را برای اجرای کارآمدتر و قابل پیش‌بینی‌تر قراردادها ایجاد کنند.

کشورهایی که در آنها جریان تجارت و سرمایه آزادتر است، ممکن است با سطوح بالاتر رقابت مواجه شوند که این امر می‌تواند اصلاحات نهادی را سرعت دهد. مطالعات موردی و تجربه کشورها از این دیدگاه که آزادسازی تجاری تأثیری مثبت بر توسعه نهادهای مالی دارد، صرف‌نظر از اثرهای تاریخی آن حمایت می‌کند. اقتصادهای آزاد برحسب تجارت بازارهای سرمایه و جریان اطلاعات و بازارهای رقابتی‌تر با توسعه سریع‌تر تقاضا برای نهادها مواجهند و عملکرد نهادهای موجود را بهبود می‌‌دهند.

فروش بخشی از سهام بانک ملت

قبل از فروش سهام بانک ملت، سهم بخش خصوصی از نظام بانکی کشور حدود 25‌درصد بود که به گفته وزیر امور اقتصادی و دارایی با الحاق بانک ملت به جرگه بانک‌های خصوصی سهم بخش خصوصی از صنعت بانکداری ایران به 40‌درصد افزایش ‌یافت. در آخرین روز بهمن‌ماه سال گذشته بخشی از سهام بانک ملت به‌عنوان نخستین بانک دولتی ایران در بورس عرضه شد و عمده سهام آن به وسیله شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری خریداری شد.

40‌درصد از سهام بانک ملت به‌عنوان سهام عدالت، 25‌درصد آن به گروه‌های دیگر همچون سازمان تأمین اجتماعی، صندوق بازنشستگی نیروهای مسلح و صندوق ذخیره فرهنگیان واگذار شده بود. همچنین 5 درصد سهام این بانک نیز به‌عنوان سهام ترجیحی به کارکنان آن واگذار می‌شود. در نخستین روز 655‌میلیون سهم بانک ملت در بورس عرضه شد که حدود331 میلیون سهم را مردم با مجموع قیمت حدود 36 میلیارد تومان خریداری کردند و به‌علت پایان یافتن وقت کاری بورس، عرضه بقیه سهام این بانک به روز بعد موکول شد. این درحالی بود که حدود 324 میلیون از این سهام در مدت 28 دقیقه به فروش رفت.

عرضه ‌سهام بانک تجارت

مجید رضا داوری، مدیرعامل بانک تجارت 26‌اردیبهشت‌ماه در همایش معرفی بانک تجارت پیش از عرضه سهام آن در بورس، پیش‌بینی سود هر سهم بانک تجارت را برای امسال حدود 260‌ریال اعلام کرد و گفت: براساس ضوابط اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی 40 درصد سهام بانک تجارت به واجدان شرایط دریافت سهام عدالت و 5‌درصد هم به کارکنان این بانک اعطا می‌شود.

‌شمس‌الدین حسینی، وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز در این مراسم گفت: با عرضه سهام بانک تجارت در بورس، سهم بخش خصوصی از صنعت بانکداری ایران به 47 درصد افزایش می‌یابد. وی با تأکید بر اینکه مشکلی در عرصه ارتباطات مالی وجود ندارد و حجم تجارت خارجی کشور گسترده است، تصریح کرد: با وجود اتفاقات اخیر بین‌المللی، گشایش‌های مالی و فرصت‌های بخش‌های مالی کشور بیشتر فراهم شده است. با تعامل سازمان خصوصی‌سازی، سازمان و شرکت بورس و اوراق بهادار و بانک تجارت، با عرضه سهام بانک تجارت گامی دیگر در اجرای سیاست‌های اصل44 قانون اساسی برداشته شده است.

حسینی با بیان اینکه تا چند روز آتی سهام بانک تجارت در بورس عرضه می‌شود، گفت: با ورود بانک ملت به بازار سرمایه، یخ بازار سرمایه کشور ذوب شد و عرضه سهام بانک ملت دستاوردهای مناسبی برای کشور به همراه داشت و با عرضه سهام بانک تجارت در بورس، اگر یخی نیز در بازار سهام مانده باشد، ذوب خواهد شد. وی با بیان اینکه دولت مصمم به اجرای سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی و واگذاری امور به مردم است، افزود: در دولت تردیدی برای واگذاری فعالیت بانکی به بخش غیردولتی وجود ندارد.

وزیر امور اقتصادی و دارایی با تأکید بر اینکه عرضه سهام بانک صادرات پس از عرضه سهام بانک تجارت اتفاق خواهد افتاد، از عرضه سهام شرکت‌های بیمه مشمول واگذاری سهام پس از آنها خبر داد و گفت: ابزارها و نهادهای مالی جدید نیز یکی پس از دیگری وارد عرصه می‌شود و هم‌اکنون شرایط برای صنعت بانکداری کشور مساعد است. بازار سرمایه نشاط را از سرگرفته و در کمتر از 2 ماه رشد شاخص بورس به حدود هزار واحد رسیده است.

حسینی با بیان اینکه با عرضه سهام بانک تجارت، سهم مؤسسات مالی از بازار سرمایه با 2درصد افزایش از 13‌ به 15‌درصد می‌رسد، افزود: این بانک 14‌درصد از کل بازار بانک‌های دولتی و 11‌درصد از کل بازار مالی کشور را در اختیار دارد. با واگذاری سهام بانک تجارت سهم بانک‌های خصوصی از کل نظام بانکی به 47‌درصد و با عرضه سهام بانک صادرات در بورس سهم بانک‌های خصوصی از کل سیستم بانکی به 60‌درصد افزایش خواهد یافت.

6 درصد از سهام بانک تجارت در بورس فروخته شد. 5‌درصد از سهام این بانک به قیمت هر سهم 120 تومان و یک درصد آن به قیمت هر سهم 123 تومان به فروش رسید. به این ترتیب بیش از 626 میلیون سهم دومین بانک مشمول واگذاری و حاضر در بورس به ارزش 4/75 میلیارد تومان به فروش رسید. این تعداد سهام از طریق 475 ایستگاه معاملاتی شرکت‌های کارگزاری در سراسر کشور و ایستگاه‌های صندوق سرمایه‌گذاری مشترک به فروش رسید.

همچنین قرار است در چند روز دیگر چند درصد از سهام بانک صادرات نیز در بازار فروخته شود. آنچه طرح آن در اینجا ضروری به‌نظر می‌رسد این است که به صرف اینکه بخشی از سهام چند بانک در بورس فروخته شود، اگرچه حضور بخش خصوصی را در بخش بانکداری افزایش می‌دهد و مسلما دارای اثرات مثبتی است، اما نتیجه مطلوب زمانی حاصل می‌شود که مدیریت بانک‌ها نیز تغییر پیدا کند و مدیر با تفکر غیردولتی و جدا از دولت بتواند کار کند تا بنگاه به کارایی، بازدهی و بهره‌وری بیشتری دست یابد. مطمئنا سازمان خصوصی با مدیریت دولتی نمی‌تواند از شکل سابق خود خیلی متفاوت باشد.

تأسیس بانک ویژه مناطق آزاد

«حسین سلطانی‌نیا» نماینده تام‌الاختیار وزیر بازرگانی در امور مناطق آزاد و ویژه اقتصادی با اعلام جزئیات تأسیس نخستین بانک ویژه و مستقل در مناطق آزاد، گفت: به‌زودی تأسیس شعبه‌های این بانک در تمامی مناطق آزاد کشور صورت خواهد گرفت. این بانک با مشارکت همه مناطق آزاد کشور تأسیس می‌شود. این موضوع با وزارت امور اقتصادی و دارایی و معاونت امور بانکی آن مطرح شد و جمع‌بندی‌های لازم صورت گرفته است. بر این اساس، نخستین بانک مستقل با مشارکت بانک رفاه، سهامداران خارجی و مناطق آزاد کشور تأسیس می‌شود. موافقت‌نامه مربوطه نیز به امضا رسیده است.

وی تصریح کرد: 6 منطقه آزاد کشور 45 درصد سهام این بانک را تقبل کرده‌اند، اما به هر میزان که سرمایه‌داران خارجی وارد شوند، از سهام در اختیار مناطق آزاد واگذار می‌شود. باقیمانده سهام این بانک نیز در اختیار سهامداران خارجی و بانک رفاه قرار می‌گیرد، این بانک در همه مناطق آزاد شعبه خواهد داشت و با انعطاف‌پذیری برای جذب سرمایه‌های خارجی و پوشش دادن پروژه‌ها با سرمایه‌گذاری خارجی در مناطق آزاد گام برمی‌دارد. همچنین دومین بانک مستقل نیز با مشارکت سایر بانک‌ها و سرمایه‌داران خارجی در مناطق آزاد شکل خواهد گرفت. بر این اساس تصور می‌شود که یک فعالیت همه‌‌ جانبه باید صورت گرفته شود تا زمینه‌های لازم برای ورود سرمایه‌های خارجی در مناطق آزاد فراهم شود.

سلطانی‌نیا تأکید کرد: این نکته را باید مورد توجه قرار داد که در این بحران مالی که حتی کشورهای منطقه و سرمایه‌گذاران ایرانی خارج از کشور با مشکل مواجه شده‌اند، تجار و سرمایه‌گذاران باید بدانند که به‌علت وجود قوانین خاص در مناطق آزاد ایران و دور بودن از بوروکراسی‌های سرزمین اصلی و نیز وجود معافیت‌های ویژه، محیطی فراهم شده است که برای ورود آنها بسیار مساعد است.

رابطه دولت با بخش خصوصی

از نخستین بسته‌های پیشنهادی که در اقتصاد ایران ظهور و بروز کرد، نام بسته پیشنهادی بانک مرکزی برای اجرای سیاست‌های پولی و مالی به چشم می‌خورد. اما بسته‌های پیشنهادی که از سوی نهاد‌های دولتی ارائه می‌شود، به دلیل وجود ارتباطات دولتی همواره بدون کمترین مانعی به تصویب نهاد‌های اجرایی می‌رسد، اما بسته‌های پیشنهادی بخش خصوصی از آنجایی که مطالبات گسترده بخش خصوصی از دولت است در بیشتر مواقع در پیچ و خم بوروکراسی دولتی می‌ماند.

تبلور تهیه و تصویب بسته‌های حمایتی پس از بحران مالی جهان به رخ کشیده شد. بسته‌های حمایتی در اکثر کشورها شامل سیاست‌های جدید از جمله سرمایه‌گذاری مستقیم دولت، بخشودگی یا حداقل کاهش دادن مالیات شرکت‌ها، کاهش نرخ بهره، پیش‌بینی برنامه‌های کارآفرینی برای مقابله با موج بیکاری، افزایش توان مالی سیستم بانکی و اقدامات بی‌شماری از این دست بود که در هر کشور بسته به شرایط اقتصادی تدوین و تنظیم می‌شود.

در جریان بحران مالی جهان، چین از میزان مالیات کالاهای صادراتی و مصرفی کاست و به صادرکنندگان خود توصیه کرد که راه بازارهای کمتر آسیب دیده را در پیش بگیرند. در عین حال نرخ بهره را هم پایین آورد و برای حمایت از ارزهای تحت فشار، صندوق ارزی مشترک راه‌اندازی کرد. دولت اندونزی ضمن اعلام این موضوع که امسال کسری بودجه نخواهد داشت، واردات را محدود کرد و سیاست استفاده از محصولات داخلی را در پیش‌گرفت.

ترکیه برای کاهش عواقب بحران اقتصادی، بسته‌ای حمایتی تدوین کرد که تمرکز آن بر حمایت از بخش خصوصی بود. دولت ترکیه همچنین صندوقی تشکیل داد تا در طول دوران فشار بحران اقتصادی، به کارگران بیکار شده، مقرری پرداخت کند. هند و سنگاپور نیز صادرکنندگان را از پرداخت مالیات معاف کردند و سیاست‌های حمایت از بخش خصوصی را در پیش‌گرفتند.

کمی ‌دورتر کشورهای اروپایی و آمریکایی هم برای حفظ توان اقتصادی خود در برابر بحران جهانی، بسته‌های حمایتی تدوین کردند.

با این حال این روزها پرسش مهمی‌ در ذهن فعالان اقتصادی ایران نقش بسته است با این مضمون که چرا دولت ایران برای به حداقل رساندن عواقب بحران جهانی اقتصاد، بسته‌ای حمایتی تدوین نکرده و در ضمن از پیشنهاد فعالان بخش خصوصی در مورد لزوم تدوین سیاست‌های حمایتی در برابر بحران فراگیر اقتصاد، استقبال نکرده است؟ حال پرسش اصلی این است که بحران اقتصادی چه تأثیری بر اقتصاد ایران گذاشته و در آینده خواهد داشت؟ بدون شک بحران جهانی اقتصاد، به شکل نگران‌کننده‌ای باعث کاهش درآمدهای نفتی ایران شده است و مطابق پیش‌بینی‌ها در سال آینده نیز بر همین حوزه تأثیرگذار خواهد بود. در این بین بخش خصوصی پیشتاز دولت شد و بسته حمایتی از تولید کنندگان و صادرکنندگان را به دولت فرستاد.

یکی از اعضای اتاق بازرگانی ایران با بیان جزئیات و آخرین وضعیت بسته حمایتی اتاق بازرگانی ایران که چندی پیش مطرح شده بود، عنوان کرد که این 100 پیشنهاد به دولت رفته و هنوز به مجلس نرفته است.

محسن حاجی‌بابا - عضو اتاق بازرگانی ایران ـ در گفت‌وگو با ایسنا در مورد جزئیات بسته پیشنهادی اتاق بازرگانی ایران برای تولیدکننده‌ها و صادرکننده‌ها اظهار کرد: یک بسته حمایتی را در کمیسیون بازرگانی اتاق ایران چندی قبل تأیید کرده بودیم که در آن مواردی را پیشنهاد داده بودیم.

وی از جمله این پیشنهادات را افزایش جوایز صادراتی به میزان 10 درصد عنوان کرد و افزود: علاوه بر این، پیشنهاد شده بود حجم فروش داخلی تولید کننده معادل آن قدر که صادر می‌کند، معاف از مالیات شود که این کمکی به صادرکننده خواهد بود.

حاجی‌بابا اضافه کرد: سومین پیشنهاد این بود که به صادرکنندگان اگر تسهیلات ریالی ندارند، دلاری بدهند و تسهیلات حداقلی برای صادر‌کننده‌ها را بلند مدت کنند. وی در این مورد متذکر شد: یک سال باید طی شود تا فرصت‌ بازاریابی و کار کردن باشد. در شرایطی که امروز پول را به حساب فرد واریز کنند و فردا بلافاصله آن پول توسط فرد پرداخته شود، صادرکننده که کاری نمی‌تواند انجام دهد.

این عضو اتاق ایران تاکید کرد: باید این فرآیند زمان طولانی داشته باشد و وام‌های صادراتی نیز حتماً ترجیحی باشند و بر مبنای صادرات واحدها به آن‌ها وام بدهند که با این کار مطمئناً صادرات جهش پیدا می‌کند.

وی در مورد دریافت وام از بانک‌ها با بیان اینکه 80 درصد واحدهای کشور ارتباطی با یک بانک خاص مانند بانک صنعت و معدن یا بانک توسعه صادرات ندارند، اظهار کرد: باید اعتبارها را در اختیار کل شبکه بانکی قرار بدهند. حاجی‌بابا در مورد آخرین وضعیت بسته پیشنهادی اتاق بازرگانی ایران یادآور شد: فکر کنم این بسته به دولت رفته و هنوز به مجلس نرفته است.

وی در ادامه بر تشکیل کمیسیون تخصصی صادراتی در مجلس نیز تأکید کرد و افزود: بعد از تشکیل کمیسیون صادرات در مجلس، حتی می‌توان یک فراکسیونی با این عنوان نیز تشکیل داد.

وی اذعان کرد: کمیسیونی که در این مورد در حال حاضر در مجلس وجود دارد، کمیسیون تخصصی نیست بلکه اعضای آن، با توجه به علاقه خود، عضو آن شده‌اند، این درحالی است که اگر طبق آئین‌نامه‌ای این کمیسیون تشکیل شود 15 یا 20 نماینده به عنوان مسئول در این کمیسیون حاضر خواهند بود.

او مجدد برای توسعه صادرات کشور پیشنهاد کرد: یکی از کارهایی که می‌توان انجام داد این است که صادرات را از کل هزینه‌های گمرکی معاف کنیم تا کمکی به صادرات شود، چرا که صادرات کشور، تولید ناخالص ملی و قدرت چانه زنی ما را بالا می‌برد.

این فعال بخش خصوصی در ادامه به موضوع مزیت نسبی نیز اشاره و بیان کرد: امروز در دنیا مزیت نسبی در منابع نیست، بلکه در مدیریت و نیروی انسانی است. موضوعی که کشورهای ژاپن و ترکیه در حال حاضر به آن توجه می‌کنند.

وی با تاکید بر صحیح حرکت کردن مدیریت اقتصادی کشور عنوان کرد: در مدیریت بنگاهی کشور ما (حداقل در بخش خصوصی آن) که نمی‌توان به موضوع مدیریت آن‌ها ایراد گرفت، چرا که مدیریت در این بخش، طبیعتاً برای سود بیشتر مدیریت می‌کند، اما در مدیریت خارج از توان مدیر بنگاه‌ها‌ یعنی مدیریت اقتصادی کشور باید گفت، وقتی به صورت صحیح حرکت شود، مدیریت بنگاه‌ها نیز صحیح حرکت می‌کنند.

او همچنین به اصلاح قانون کار نیز اشاره و تاکید و در این مورد بیان کرد: یکی از راه‌های حمایت از صادرات و صنعت کشور، اصلاح قانون کار به نفع کارگر و کارفرماست، چرا که کدام سرمایه‌دار مستکبری وجود دارد که از کارگر خود حمایت نکند؟

حاجی‌بابا با عنوان اینکه در این زمینه‌ها باید کار فرهنگی کرد، متذکر شد: این دیدگاه غلط است که بگوییم کارفرما بهره‌کش است و باید در این زمینه کار فرهنگی صورت بگیرد. این عضو اتاق بازرگانی می‌گوید: باید تولید برای صادرات باشد و صادرات کشور ما از مسیر تولید می‌گذرد.

با وجود گستردگی ابعاد دغدغه‌های بخش خصوصی در مورد تأثیرگذاری بحران جهانی اقتصاد، هنوز هیچ​کس به درستی نمی‌داند سیاست دولت برای کاهش اثرگذاری بحران چیست؟ آیا دولت برای جلوگیری از ایجاد شکاف بیشتر در تراز پرداخت‌های خارجی و اصلاح نرخ ارز در سال آینده چاره‌اندیشی کرده است. در حوزه بازرگانی، آیا سیاست خاصی برای تقویت صادرات غیرنفتی که ارزآوری این بخش ارتباط مستقیمی ‌با تراز پرداخت‌های خارجی دارد، اندیشیده شده است. آیا تلاشی برای تأمین سرمایه در‌گردش بنگاه‌های تولیدی صورت‌گرفته است یا آنچنان که ظرف ماه‌های گذشته، شاهد بودیم، فشار بر بخش تولید، همچنان تداوم خواهد داشت.