خلاقيت درحمل و نقل عمومى برزيل

مقدمه

كورتيبا مركز استان پاراناىبرزيل كه در چهارصد كيلومترى جنوب شرق سائوپائولو قرار دارد. در طول ۳۰ سال گذشتهسيستم حمل ونقل عمومى را با مالكيت خصوصى و بدون كمك هاى مالى يارانه اى ايجاد كردهاست كه امروز به عنوان نمونه   شناخته شده جهانى به حساب مى آيد. برنامه ريزىبلندمدت هوشمندانه با راه حل هاى متعدد ابتكارى براى شهروندان، سيستم كارآمدى كه بهجاى حمل ونقل شخصى اولويت را به حمل ونقل عمومى مى دهد به وجود آورده است. اينسيستم با جذب ۷۵ درصد مسافران هر روزه بيشترين ميزان استفاده كننده را در ميانتمامى مراكز استان هاى برزيل دارا است و تمام اينها در طول يك رشد بى سابقه صورتگرفته است.

در طول پنجاه سال گذشته برزيل مانند بيشتر كشورها در جنوب، شاهد رشدسريع شهرنشينى بوده است. مردم به اميد زندگى بهتر، مناطق روستايى و بخش هاى كوچككشاورزى را به طرف چراغ هاى اغواگر شهر ترك مى كنند، ولى برخلاف روند شهرنشينىاروپا در آغاز قرن اخير ديگر هيچ كارخانه اى ظرفيت براى نيروى رو به رشد كار ندارد. سيل جمعيت روستايى به علاوه رشد جمعيت، باعث افزايش پنج درصدى رشد جمعيت شهرى درسال شده است. شرايط مالى طاقت فرساى اقتصاد برزيل در طول سال هاى گذشته و تاثيراتكمرشكن رشوه خوارى هاى گسترده، ادارات را در هر درجه اى از دولت تحت فشار مضاعفبراى استقرار خدمات اوليه مورد انتظار مردم از جمله يك سيستم حمل ونقل عمومى كارآمدقرار داد. كورتيبا نيز از اين قاعده مستثنى نيست: از مه ۱۹۴۰ كه جمعيت در حدود ۱۴۰هزار نفر بود، جمعيت ده برابر اضافه شده است و شهر در حال حاضر جمعيتى بالغ بر ۶/۱ميليون شهروند دارد كه با جمعيت حومه، بسته به خدمات مركز استان به ۳/۲ ميليونمى رسد.

بخش هاى كليدى سيستم حمل ونقل كورتيبا در پنج ساله دوم دهه ۱۹۶۰ شروع بهشكل گيرى كرد. طراحان شهرى تصميم گرفتند با مورد توجه قرار دادن رشد در حال افزايششهر طرحى كلان ارائه كنند. طرح كلان به وسيله شركت هاى معمارى برزيلى متعددى باهمكارى طراحان شهرى طراحى شد كه شامل پنج اصل كليدى بود:

*تغيير روند شعاعى رشدشهرى به خطى با توسعه كاربرى يكپارچه زمين، شبكه جاده اى و راهبردحمل ونقل

*ازدحام زدايى از مركز شهر و حفاظت از بناها و محله هاى تاريخى با وضعقوانين و محرك هاى اقتصادى

*كنترل و مديريت جمعيت

*حمايت اقتصادى براى توسعهشهر و

*بهبود زيرساخت ها

اين اصول در طرح جامع، رشد شهر را براى بيش از سىسال هدايت كرده است و با اينكه طرح تا به حال چندين بار مورد تجديد نظر قرار گرفتهاست ولى هنوز اين اصول را در بطن خود دارد.
طراحان تشخيص دادند كه سيستمحمل ونقل در آينده مى تواند به عنوان استخوان بندى توسعه و رشد شهر مطرح باشد. برخلاف بسيارى ديگر از شهرهاى آمريكاى لاتين در اين زمان، طراحان شهرى كورتيبا دستبه بازسازى هاى بنيادى مناطق مركز شهر يا ساخت بزرگراه هايى با مقياس بزرگ همان طوركه در ايالات متحده نيز قابل مشاهده است و چاره اى براى خلاصى موقت از مشكلات تراكمجمعيت هستند، نزدند.

حتى با اينكه شهر امروزه رتبه دوم بالاترين سرانه اتومبيلدر برزيل را دارد حق تقدم را به جاى وسايل حمل ونقل شخصى به وسايل حمل ونقل عمومىداده است. كورتيبا تصميم گرفت تا از اتوبوس ها به عنوان وسيله اصلى براى حمل ونقلعمومى استفاده كند. نه فقط براى آنكه اين انتخاب حمل ونقل در گذشته بود بلكه به اينجهت كه آن همچنين به صرفه ترين وسيله حمل ونقل بوده است. براساس محاسبات انجام شدهتوسط (Instituto de Pesquisa e Planejamento Urbano de Curitiba) IPPUC   موسسه اى كهمسئوليت برنامه ريزى اجراى طرح جامع كورتيبا را بر عهده دارد ايجاد سيستم اتوبوس دومفصلى در هر كيلومتر سه ميليون دلار هزينه ساخت در بردارد در حالى كه هشت تا دوازدهميليون براى سيستم تراموا و در حدود پنجاه تا صد ميليون دلار در هر كيلومتر براىمترو بايد هزينه كرد.
استخوان بندى اصلى در پيوستن كاربرى زمين، جاده و سيستمحمل ونقل،  محورهاى ساختارى و سلسله مراتب راه است. در سال ۱۹۷۴ مهمترين تغييرات درسيستم حمل ونقل با ساخته شدن سلسله مراتب جاده اى و سيستم كنترل زمين اتفاق افتاد. در هماهنگى با طرح جامع دپارتمان برنامه ريزى شروع به ساخت دو تاى اول از پنجشاهراه ساختارى اصلى كرد كه سرانجام دهليز رشد زيرساختى را شكل داد و روند رشد قالبدر شهر را ديكته كرد.
اين دهليزهاى ساختارى از سيستم جاده اى سه گانه اى با جادهمركزى هستند كه دو خط آن به اتوبوس هاى سريع السير اختصاص داده شده تشكيل شده اند. به موازات خطوط اتوبوس هاى سريع السير دو جاده محلى وجود دارد كه رفت و آمد در آنهابه صورت عكس هم انجام مى  شود.

اين مسيرها به رفت و آمد محلى اجازه مى دهند تااز خلال شهر عبور كنند.
در سال ۱۹۸۲ تمام پنج دهليز ساختارى با مسير ويژه و خطوطتغذيه كننده كامل شدند. در ارتباط با اين راه هاى ساختارى قوانين منطقه اى در محلاعمال مى شدند تا رشد شهر را ساختاربندى كنند. ساختمان هاى بزرگ كه ظرفيت بسياربالايى از مردم را در خود نگه مى دارند اجازه يافتند تا در طول اين دهليزها ساختهشوند ولى به محض آنكه يكى از آنها به جايى دورتر از دهليزهاى مركزى انتقال يافتجمعيت به شكل قابل توجهى از ساختمان   هاى آپارتمانى شهرى به محله هاى مسكونى كاهشيافتند.

 60 كيلومتر از مسير اتوبوس درطول اين محورها با ۳۰۰ كيلومتر از راه هاى تغذيه كننده كه متمركزكننده نياز مسافربر روى پايانه هايى كه در نقاط استراتژيك قرار دارند هستند، تغذيه مى شوند. در اينپايانه ها و تنها در آنها مسافر مى  تواند از خطوط مختلف استفاده كند و به ۹۰ درصدمناطق شهر با همان كرايه دسترسى داشته باشد. اين پايانه  ها به وسيله مسيرهاى رفت وبرگشتى در راه هاى شهرى به يكديگر متصل مى شوند. اين شبكه با ۲۵۰ كيلومتر ازمسيرهاى اتوبوس مستقيم كه تنها در ايستگاه هاى تيوب شكل به خصوصى مى ايستند تغذيهمى شود.

سرعت متوسط اتوبوس ها (در مسير) به اين شكل است: اتوبوس هاى دو مفصلى: ۲۰كيلومتر در ساعت، اتوبوس هاى مستقيم (يك در): ۳۰ كيلومتر در ساعت، اتوبوس هاىمعمولى (سه در): ۱۸ كيلومتر در ساعت.

در حالى كه سرعت متوسط سيستم متروى MTA درنيويورك ۳۲ كيلومتر بر ساعت است و در ديگر شهرهاى برزيل با اتوبوس هاى معمولى سرعتواقعى مى تواند كمتر از ۱۰ كيلومتر، بسته به شرايط عبور و مرور در ساعات اوج شلوغىباشد ايستگاه هاى تيوب مانند ساخته شده اند تا سرعت سيستم را بالا ببرند.مسافرانحالا از ايستگاه تيوبى وارد اتوبوس مى شوند و كرايه هاى شان را با ژتون يا به صورتنقد زمانى كه وارد ايستگاه تيوبى مى شوند به متصدى نرده گردان مى دهند.به اين ترتيبزمان   هاى سوار شدن كاهش مى يابد و به زمان انتظار مسافران مترو نزديك مى شود و درعين حال زمان انتظار كوتاه در مكانى سرپوشيده و محيطى امن سپرىمى شود.

ايستگاه هاى تيوبى ساختارى ساخته شده از استيل و شيشه است كه ۱۰ متر طولو ۳ متر قطر دارد و مجهز به بالابرهاى بغل است تا امكان دسترسى را براى معلولينجسمى و سالخوردگان فراهم سازد.

آخرين پيشرفت سيستم، اتوبوس هاى مفصلى است كه باهماهنگى Volvo do Brazil براى كورتيبا طراحى شده اند. اين اتوبوس هاى عظيم الجثه درخطوط ويژه اى حركت مى كنند و ظرفيتى برابر با ۲۷۰ مسافر دارند.

با توجه به طراحىسيستم با خطوط ويژه، دريافت كرايه مسافر قبل از سوار شدن و اولويت اتوبوس ها دررسيدن به سلسله جاده اين سيستم اتوبوس مى تواند با ظرفيتى بسيار بيشتر از سيستم هاىاتوبوس سنتى كار كنند.

• اقتصاد و مديريت

شبكه حمل ونقل گسترده كورتيبا بهوسيله URBS مديريت مى شود، Urbanizao de Curitiba يك كمپانى با مالكيت دولت است كهدر سال ۱۹۶۳ ساخته شده است. آنها سيستم را نظارت و هماهنگ مى كنند. كمپانى هاىخصوصى مالك اتوبوس ها، مسئول راه اندازى خطوط اتوبوس و مسئول نگهدارى ساختار سيستمهستند.

اتوبوس ها متعلق به ۱۶ كمپانى خصوصى هستند كه جواز خطوط را دريافتكرده اند و توسط همين ها به حركت درمى آيند و با توجه به تعداد مسافران به آنهاپرداخت نمى شود بلكه براساس كيلومتر طى شده به آنها پرداخت مى شود. URBS بر هر دوىمسافت پيموده شده و تعداد مسافران نظارت مى كند و تنظيم تعداد خطوط اتوبوس و دفعاتحركت در آنها را بر عهده دارد. بسته به تقاضاى هزينه هاى سيستم به طور كامل از طريقكرايه ها و بدون دريافت هيچ  يارانه اى تامين مى شود. كرايه براساس محاسباتى كهتوسط URBS انجام گرفته و درصد سود كمپانى ها و هزينه هاى شخصى، هزينه هاى نگهدارى وكاهش ارزش ناوگان اتوبوسرانى در آن لحاظ شده، تعيين شده است.

براى جلوگيرى از بهوجود آمدن بهاى كاذب كرايه، براساس قانونى كه در سال ۱۹۹۰ به تصويب رسيده درآمدحاصل از سيستم حمل ونقل در ايالت ها تنها مى تواند براى خود سيستم هزينه شود. براساس قانون شهرى ديگرى اتوبوس ها نبايد عمرى بيشتر از ده سال داشته باشند كه اينمسئله موجب وجود ناوگان سالم اتوبوسرانى با عمر متوسط پنج سال شده است. براساس اينواقعيت و تركيب آن با نگهدارى هاى معمول دوره اى، اتوبوس ها در وضعيت مناسبى كه بهپايين نگه داشتن درجه آلايندگى دود اگزوز كمك مى كند قرار دارند. آزمايش هايى در URBS با افزودنى   هاى مختلف ديزل مانند روغن سويا و اتانول با اين هدف كه در آيندهدرجات آلودگى را پايين مى آورد انجام شده است.

سيستم حمل ونقل عمومى كورتيبا با۷۵درصد استفاده رفت و آمدكنندگان در روزهاى هفته، داراى بيشترين ميزان استفاده درمراكز ايالت ها است. در نتيجه مصرف سوخت ۳۰ درصد پايين تر از هشت شهر قابل مقايسهبرزيل است.

• شبكه يكپارچه حمل ونقل

براى اسكان جمعيت در حال رشد در طول ۳۰سال گذشته سيستم حمل ونقل براى استفاده به اشكال مختلف و ارائه خدمات استفاده ازاتوبوس كه برآورنده نيازهاى مسافران در مناطق كلان شهرى و اطراف شهرها باشد به وجودآمد.

شبكه يكپارچه حمل ونقل كه بين كورتيبا و مناطق اطراف آن وجود دارد در حالحاضر با ۱۹۰۲ اتوبوس طراحى شده است تا به مسافران امكان رزرو جا براى مقصد مشخصى رابدون پرداخت بيش از يك بهاى بليت داشته باشند، بدهد.

شبكه سيستم حمل ونقليكپارچه كورتيبا امروزه در حدود ۹۰۰ كيلومتر مسير در هشت محله شهر را پوشش مى دهد. براساس بررسى اى كه توسط URBS انجام شده است، به طور متوسط در يك روز ۹/۱ ميليونمسافر با ۸۹ درصد نرخ رضايت، از سيستم استفاده مى كنند.

• نتيجه گيرى

حتى اگرامروزه سيستم آثارى از خستگى با اتوبوس هاى پرازدحام در طول ساعات اوج شلوغى رانشان مى دهد هنوز هم نمونه  اى خوب و قابل توجه براى بسيارى ديگر از شهرها به شمارمى رود. راهبرد طولانى مدت شهرى و سياسى خواستار تحقق و اثبات نتايج مثبت آن نهتنها در زمينه حمل ونقل عمومى بلكه در سراسر راهبرد يكپارچه شهر است.

به عنوانمثال زمانى كه كورتيبا شبكه پياده رو را در سال ۱۹۷۱ در مركز شهر به وجود آوردپيشتاز بود. همچنين تعداد زيادى طرح براى بازيافت و جداسازى زباله ها، مسيرهاى عبوردوچرخه و تعداد زيادى مناطق سبز و پارك ها نه تنها به شهر و نواحى تفريحىچشم اندازهاى زيبا مى بخشد بلكه همچنين موجب كنترل سيلاب و حفاظت از منابع آب سالممى شود.
شهر همچنين روش ها و راهبردهايى را براى حفاظت از محله هاى تاريخى، حفظبخش هاى با اهميت به لحاظ فرهنگى در مقابل بورس بازى زمين به وجود آورد. همچنينمكانيسمى مشوق براى توسعه دهندگان براى استفاده از بخشى از قطعه زمين شان براىمناطق سبز وجود دارد كه به آنها امكان ساختن بيشتر از كاربرى قانونى را مى دهد. مثالى از يكپارچگى حمل و نقل با بقيه مديريت شهرى چيزى است كه از آن به عنوان «خيابان هاى شهروند» نام مى برند. در برخى از پايانه هاى اتوبوس در حومه شهر،شهردارى دفاتر اقمارى را براى شعبه هاى گوناگون دولتى ساخته است تا ارتباط با مردمرا تسهيل كند.

توسعه در بيشتر اوقات توسط كاركنان مختلف نهاد هاى شهرى بدونمشاركت قوى عمومى در مراحل برنامه ريزى انجام مى شود. فقدان مشاركت عمومى همانندفرايند آغاز شده در دهه هاى ۶۰ و ۷۰ زمانى كه برزيل هنوز سلطه قانونى كه معتقد بهمنفعت تكنوكرات ها را داشت، نبايد قوى باشد بلكه به عكس با ادامه روند تكامل سيستممداخله بيشتر عموم ممكن است براى تداوم حمايت بيشتر ضرورى باشد. بدين ترتيب علتاصلى استفاده گسترده و محبوبيت اين سيستم چيست؟

مطالعات نشان مى دهد كه ۲۸ درصدجمعيت مالك اتومبيل به طور منظم از اين سيستم استفاده مى كنند.

به نظر مى رسد كهتوضيح اين موضوع با دلايل عملى مرتبط است. اتوبوس ها سريع هستند. شبكه خطوط آنهاشهر را به خوبى پوشش مى دهد و بسيار ارزان تر از سفر با خودروى شخصى هستند.

درمقايسه با شهر هاى ديگر برزيل اين شهر اعجازى از كارآمدى و سرعت است.هنوز اينواقعيت وجود دارد كه نزديك به هفتصد هزار خودروى شخصى روزانه در شهر تردد مى كنند. اين روند با رشد اقتصادى شهر در حال افزايش است و خودروها هنوز نماد قوى معرف رفاههستند.

در صورت بى قاعدگى (عدم تنظيم) خودرو هاى كورتيبا يك بار ديگر موجبازدحام ترافيكى و از بين رفتن كيفيت هوا در شهر مى شوند.

با را ه حل هاى ابتكارىساده با تركيبى بين شركت هاى خصوصى تحت كنترل دولت، برنامه ريزان شهرى قادر بهايجاد سيستمى شده اند كه به لحاظ اقتصادى خودكفا است و به هزاران شهروند كورتيبا وحومه آن به شكلى كارآمد خدمات ر سانى مى كند. اين نوع حمل و نقل به شكل قابل قبولىدر زندگى روزانه آنها ارزان است.

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: سه شنبه 12 فروردین 1399 ساعت: 17:43 منتشر شده است

تحقیق درباره تاریخچه برنج

مقدمه

واژه شلتوك از كلمه هندي چلتو (chalto) گرفته شده و در زبان انگليسي به شلتوك (دانه برنج همراه با پوست آن) Rice Paddyگفته مي شود. نام برنج از زبان هندي گرفته شده كه به آن Ariai  مي گويند.

در زبان انگليسي به برنج Rice گفته مي شود كه همان نام عمومي برنج است. در زبان فرانسه  Riz، در زبان ايتاليايي Rizo، روسي Ris و در زبان الماني Ries مي گويند. نام علمي آن Oryza  Satival مي باشد. در استان گيلان به برنج « بج» ( Bej) به خوشه ان « ورزه » ( Vorze ) و به شلتوك آن « جو» گفته مي شود.

 

خصوصيات گياه‌شناسي:

برنج با نام علميOryzaSativaاز تيرةGramineae گياهي است يكساله و علفي به طول 1 متر با برگهاي كشيده و غلافي و نوك تيز و گل آذين به شكل سنبله بوده و دانه‌ها داراي يك پوشش قهوه‌اي رنگي به نام سبوس مي‌باشد.

زيستگاه: اين گياه بومي جنوب شرقي آسيا بوده ولي در كشورهايي مثل چين،ژاپن،هيماليا و كانادا گسترش يافته است وهمچنين در مناطق تروپيكال رشد مي‌كند.

 

تاريخچه:

برنج به عنوان يك محصول غذايي مهم در سراسر جهان محسوب مي‌شود تا آنجايي كه بيش از  غذاي جمعيت جهان را تشكيل مي‌دهد. در كشورهاي آسيايي بيش از 9.% از مردمان از برنح به عنوان يك غذاي اصلي استفاده مي‌كنند. از آب برنج براي شستشوي زخم، اسهال خوني، ورم معده و روده استفاده مي‌كردند و همچنين از دمكردة ريشه و ساقه زيرزميني برنج در افزايش ترشح  ادرار و دفع سموم از بدن استفاده مي‌شود و خوردن سبوس برنج در كشورهاي چيني به عنوان ماده ضد پيري است.

مشخصات گياه شناسي

           برنج نباتي است از تيره غلات از جنس Oriza  كه گونه آن Sativa  است. گياهي است يكساله داراي ريشه هاي افشان و قوي كه عميق نبوده و معمولا در لايه فوقاني خاك تا عمق 20 الي 25 سانتي متر قرار مي گيرند. سازگاري ريشه برنج در زمين هايي است كه اكسيژن آن كم است زيرا ريشه نيازي به اكسيژن هوا ندارد و از اكسيژن محلول استفاده مي نمايد. ريشه تا زمان تشكيل پانيكول ( خوشه رفتن ) حداكثر رشد را مي نمايد.

همچنين برگ ها داراي پهنك باريك و بلند در بعضي انواع مانند O.Sativa كرك دار و در O.glaberrima  بي كرك هستند. زبانك (ليگول ) در برنج نسبتا بلند هستند. تعداد برگ روي ساقه در انواع مختلف برنج، متفاوت و به شرح زير است:

در انواع زود رس در روي هر ساقه 14 الي 15 برگ ( چمپا و غريب ).

در انواع متوسط زود رس حدود 16 الي 17 برگ ( سرد چمپا )

 

 

شرايط اقليمي مناسب براي شاليزار

    برنج را اصولاً محصول گرمسيري و نيمه گرمسيري بحساب مي آورند كه ويژه نواحي مرطوب استوايي در مناطق نسبتاً گرم و باتلاقي و يا معتدل است.(1)

اين گياه در طول دوره رشد آب فراوان نياز دارد كه در حدود 30000 متر مكعب در هكتار است. بنابراين بايد در مناطقي كه بارندگي در آن به اندازه كافي وجود داشته باشد كشت شود. در مناطقي كه بارندگي آنها در حدود 1000 ميلي متر باشد كشت برنج امكان پذير بوده و محصول خوبي بدست مي آيد. وجود سرما نيز باعث  توقف رشد برنج خواهد شد و توليد محصول را پايين مي آورد و متوسط دماي مورد نياز برنج حدود 33 درجه سانتي گراد است كه اين رقم در مورد ارقام زودرس كمتر و در مورد ارقام ديررس بيشتر است و ممكن است به 40 درجه سانتي گراد و يا حتي بيشتر نيز برسد.

بهترين درجه حرارت براي جوانه زدن بذر برنج 30 درجه سانتي گراد
مي باشد. بذر در درجه حرارت پايين تر از 10 درجه و بالاتر از 40 درجه سانتي گراد جوانه نمي زند، لذا براي جوانه زدن هيچكاه نبايد در جاي خنك و يا خيلي گرم گذاشته است. با توجه به مطالب گفته شده مي بايست بذور برنج را در آبي با درجه حرارت مناسب خيساند ( 22- 30 درجه سانتي گراد موجب تسريع در جذب آب و جوانه مي گردد )، تا بدين وسيله رشد جنين افزايش يافته و جوانه زدن يكنواخت صورت گيرد.

ميانگين دماي محيط كشت برنج بايد بين 22-30 درجه سانتي گراد باشد هرگاه دماي محيط از 13 درجه سانتي كراد پايين تر آيد برنج با سرما روبرو مي شود. همچنين هرگاه دماي محيط از 40 درجه سانتي گراد بيشتر شود باعث اختلال در رشد ريشه خواهد شد و گياه را از بين مي برد. دماي محيط كشت در طول دوره رشد همواره بايد متناسب با مراحل رشد گياه باشد. دماي مذكور بويژه در زمان گل دادن بايد مناسب و كافي باشد، زيرا در اين دوره گياه به حداكثر درجه حرارت نياز دارد. بهترين دما در اين زمان 23 درجه سانتي گراد است. چنانچه در اين مرحله از رشد برنج دماي محيط پيرامون بعللي پايين باشد و رطوبت هوا نيز بيش از اندازه طبيعي بالاتر از 80 درصد باشد تلقيح بخوبي انجام شده و دانه تشكيل نخواهد شد، بعبارت ديگر برنج پوك شده و در نتيجه ميزان توليد محصول به اندازه قابل ملاحظه اي پايين خواهد بود. بطور كلي رطوبت در محيط كشت برنج نبايد كمتر از 40 درصد و بيشتر از 90 درصد باشد .

برنج گياهي است ويژه كاشت در مناطق باتلاقي و بنابراين محيط كشت برنج هميشه بايد به صورت غرقاب باشد. با وجود اين در عمل تنفس اين گياه اختلالي بوجود نمي آيد  زيرا برنج مي تواند از اكسيژن محلول در آب استفاده نموده و نياز تنفسي خود را برطرف نمايد. همچنين مي توان مقداري از اين اكسيژن را از طريق ساقه تامين نمايد.

بطور كلي دماي آب در روز بايد دو برابر شب يعني حدود 31 درجه  سانتي گراد باشد، معذالك آب داخل كرنها را بايد در شب خارج نمود تا دماي خاك در شب كاهش يابد و مجدداً با وارد كردن آب خنك دما را كاهش داد. اين عمل مزيت مهمي دارد و آن اين است كه در نتيجه اين عمل تنفس گياه در شب كاهش يافته و از تجزيه مواد آلي توليد شده در روز جلوگيري بعمل مي آيد.

شدت نور نيز در رشد گياه برنج تاثير مهمي دارد. بطوري كه اين گياه براي انجام عمل تلقيح به شدت نور بالايي نياز دارد. ار تفاع از سطح دريا در رشد برنج تاثير زيادي نداشته و اين گياه را مي توان تا ارتفاع 1400 متري از سطح دريا نيز كشت نمود. شرايط اقليمي استانهاي گيلان و مازندران به دلايل زير براي كشت برنج مناسب مي باشند.

جدا شدن جلگه هاي پست خزر از فلات مركزي ايران توسط رشته كوههاي البرز سب ايجاد آب و هواي معتدل مديترانه اي با درصد رطوبت بالا در استان گيلان شده است. مجاورت استانهاي گيلان و مازندران با درياي خزر وجود توده هاي كوهستاني اورال باعث بوجود آمدن منطقه اي باران خيز شده است. مجموع شرايط حاصله باعث شده كه كشت برنج  در اين مناطق موفقيت آميز باشد.( ميانگين دماي مناسب براي كشت برنج حدود 24 درجه سانتي گراد است كه اين رقم در تابستان به36 درجه سانتي گراد نيز مي رسد. )

ميزان بارندگي در استان گيلان اغلب بالاتر از 800 ميلي متر است و اغلب ممكن است اين رقم به 2000 ميليمتر برسد كه اين مقدار مناسب براي كشت برنج است. اين استان از نظر رطوبت نيز براي كشت برنج مناسب مي باشد. رطوبت مناسب براي كاشت برنج 70 تا 80 درصد است. شرايط مذكور باعث شد تا كاشت برنج در شمال كشور رونق يافته و با موفقيت همراه باشد. البته گاهي اوقات نيز بارندگي مصادف با زمان تلقيح برنج بوده كه در اين صورت شديداً تاثير منفي روي توليد محصول خواهد داشت. همچنين گاهي اوقات نيز بارندگي هاي شديد و مداومي در زمان كشت برنج انجام مي گيرد كه سبب ورس محصول شده و برداشت آن را با مشكل روبرو مي سازد.

كودهاي مناسب براي شاليزار

    كودهايي كه در مزارع شالي كاري بكار مي روند عبارتند  از:

كودهاي سبز  - كودهاي دامي  - كودهاي شيمايي

كودهاي سبز

    كودهاي سبز باقيمانده گياهان است كه پس از برداشت محصولات قسمتي از آن در خاك باقي مي ماند و داراي اهميت زيادي براي حاصلخيزي خاك است. مثل كلش و سبوس، برگ، ساقه و باقيمانده ريشه ها.

اضافه شدن مواد آلي به خاك توسط گياه بستگي به نوع كشت و آب و هوا دارد. كلش به برگ و ساقه گياهن تيره غلات گفته مي شود كه عمده ترين مواداوليه توليد كننده و قسمت آلي و هوموس خاك را تشكيل مي دهد و از نظر پتاس و كلسيم غني است. افزودن اين ماده در خزانه باعث افزايش مواد غذايي سطح خاك مي گردد. كلش داراي مواد شيميايي زيادي است ولي عموماً فاقد اسيد هوميك است.كلش را مي توان مستقيماً به خاك افزود و يا اينكه ابتداء آن را در محل مخصوصي تبديل به كود نمود و سپس به خاك اضافه كرد. شخم كود سبز بايد سطحي باشد، زيرا اگر شخم عميق صورت گيرد كلش در زير خاك بدون تخمير و پوسيده مانده و موجب اختلالاتي در خاك مي گردد. كودهاي سبزي كه در شاليزارها استفاده مي گردد عموماً شبدر يا يونجه است.

با توجه به اينكه هر هكتار زراعت برنج در طول هر دوره رشد به 80 تا 150 واحد ازت نياز دارد و خاك برنج كاري بايد هميشه از عناصر مصرفي غني باشد مقدار ازت خاك نبايد از 2/1 در هزار هكتار كمتر باشد . استفاده از كودهاي شيميايي ازت دار براي تامين اين مقدار ازت به خاك برنج كاري هزينه هاي گزافي را مي طلبد. بر اين اساس محققين پژوهشگران در كشورهايي نظير ژاپن، چين و ويتنام بعد از تحقيقات زياد متوجه شدند كه نوعي سرخس بنام آزولا (Azolla  ) كه از تيره Salriniaceae   مي باشد، وجود دارد  كه بين اين گياه و نوعي جلبگ همزيستي وجود داشته و جلبك به علت جذب ازت موجود در جو يا ازتي كه به صورت محلول در آب وجود دارد هر ساله مقدار زيادي ازت در حدود 200 كيلوگرم به خاك مي افزايد.

 آزولا را چند ماه قبل از شروع كشت برنج در مزرعه يا شاليزار كشت
مي كنند و پس از حدود 3 تا 4 ماه از آن را با خاك كاملاً  شخم مي زنند و سپس نشاء هاي برنج را روي آن مي كارند. گياه آزولا علاوه بر اينكه باعث افزايش ازت خاك مي گردد در كنترل علفهاي هرز نيز موثر و مفيد است، چون مانند لايه اي سطح آب را مي پوشاند. همچنين آزولا باعث بهبود خصوصيات فيزيكي خاك نيز مي گردد ولي بايد توجه نمود كه در تعارض با برنج قرارنگيرد. دوره رشد آزولا در هر مرحله حدود يك ماه است كه در اين مدت 10 تا 15 تن محصول تر توليد مي نمايد كه در نتيجه 20 تا 40 گرم ازت حاصل مي گردد.

 

كود دامي

    استفاده از كود دامي براي خاكهاي شاليزار امري مهم و ضروري است. كشاورزان بايد هر ساله كود دامي به خاك اضافه نمايد، زيرا كود دامي مهمترين منبع توليد هوموس خاك است كه در نتيجه موجب افزايش ازت خاك خواهد شد . كودهاي دامي از قبيل: كود اسب، كود گاو، كود گوسفند، كودهاي مخلوط قديمي و كود طيور مي توانند مورد استفاده قرار گيرند.

در آب و هواي مرطوب مانند گيلان كه رطوبت زياد است نبايد مقدار كود مورد استفاده از 10 تا 12 تن در هر هكتار تجاوز نمايد. بهترين مقدار مصرف كود دامي در زمين هاي هوموس رسي يا ليموني 8 تا 10 در هر هكتار است. در زمينهاي شني، مانند شاليزارهاي اطراف سواحل دريا اين مقدار افزايش يافته و ممكن است بسته به درصد شن و فقير بودن خاك تا 20 تن در هكتار برسد.

كودهاي دامي داراي مواد آلي و معدني عناصر پر مصرف از قبيل فسفر، پتاس، كلسيم، منيزيم، گوگرد، منكنز. بور، مس و كبالت مي باشد كه در غني سازي خاك شاليزار بسيار مهم بوده و در نتيجه باعث افزايش محصول برنج خواهد شد و هر ساله از پرداخت هزينه گزاف جهت تامين كودهاي شيمايي پرهيز مي شود. كودهاي دامي را بايد در پاييز و قبل از از رسيدن فصل سرما به خاك افزود. اين نوع كودها بايد كاملاً پوسيده باشند، در غير اين صورت باعث رشد بي رويه علفهاي هرز شاليزار شده و همچنين جذب آن نيز توسط گياه مشكل خواهد شد و سبب عوارض و بيماري نيز روي برنج مي گردد.

 

كودهاي شيميايي

     برنج درطي دوره رشدخود به سه نوع كود ازت، فسفرو پتاس نيار بيشتري نسبت به ساير عناصر دارد كه بايد دراين مدت بطريق صحيح و مناسبي در اختيار گياه قرار داده شود.

ازت

    ازت از جمله بهترين كودهاي شيميايي در خاك است و اين عنصر موجب سرعت رشد، سهولت تنفس، شادابي رنگ بوته ها  افزايش رشد ريشه ها، بالا رفتن مقدار پروتئين گرديده و همچنين اضافه كردن ازت به خاك باعث افزايش سطح برگ مي گردد و بيشترين تاثير آن زماني است كه قبل از تشكيل خوشه به گياه داده شود. در خاكهاي رسي مقدار مصرف كمتر و در خاكهاي شني بشتر است. كود ازته را بيشتر به صورت آمونياكي به خاك  مي افزايند ولي در آخرين مرحله مي توان آن را به صورت نيتراتي نيز به خاك افزود. استفاده از كود اوره ( شكري ) كه داراي 46 درصد ماده ازته قابل جذب است بيشتز از كودهاي ديگر در برنجكاري مورد استفاده قرار مي گيرد. كود اوره بهترين و مناسبترين ماده ازته براي مزارع برنج محسوب مي شود.

مقدار مصرف كود ازته با توجه به نوع خام و واريته ها يا رقم، شرايط اقليمي و اكولوژيكي مطابق ارقام گفته شئده متغير است. مواد ازته را بايد همواره به موقع و به اندازه مناسب به خاك شاليزار افزود زيرا در غير اين صورت براي محصول مضر خواهد بود. طول عمر ازت در خاك كم است و بايد آن را در دو مرحله به خاك افزود. نصف كود ازته را قبل از كاشت يا در موقع نشاء و نصف ديگر را 20 تا 30 روز قبل از ظهور پانيكول ( خوشه سنبل) بخاك مي دهند.

فسفر

    فسفر يكي ديگر ازعناصر تشكيل دهنده برنج بوده و از عناصر مهم و ضروري در رشد برنج است. درد غلات ثابت شده است كه 80 درصد فسفر در اوايل جواني گياه مصرف مي شود و زيادي فسفر به ندرت مضر است. فسفر باعث توليد ريشه هاي قوي و گسترده ساقه هاي محكم و ضخيم تشكيل و پر شدن دانه ها، افزايش كميت محصول و زود رسي محصول برنج مي شود. كودهاي فسفر را بايد خيلي زودتر قبل از كاشت بخاك افزود و آنرا عمق 10 تا 15 سانتي متر با خاك مخلوط نمود.

 

پتاس

    پتاسيم يكي از عناصر تقريباً مهم تشكيل دهنده بافت لغات بوده و مقدار آن در گياهان مختلف 5/2 تا 5 درصد وزن ماده خشك است. پتاسيم برعكس فسفر و ازت در تركيبات سلولي شركت نمي كند و تنها نقش آن بيشتر در فعل و انفعالات گياهي مهم است. برنج قسمت اعظم پتاسيم را بين مرحله پنجه زني و توليد پانيكول جذب مي نمايد. بطور كلي گياهان تيره غلات در حدود 100 كيلوگرم پتاسيم (K2O ) را از خاك جذب مي نمايند.

پتاسيم در برنج موجب ثبات گياه، بهتر انجام شدن عمل تلقيح، افزايش مقاومت گياه در برابر بيماريها، رشد و نمو گياه و تسهيل انتقال نشاسته ار برگها به دانه مي گردد. همچنين پتاس با ازت اثر رقابتي داشته و باعث مي شود ازت بيشتري جذب گياه گردد و سنتز ازت را نيز در گياه مساعد مي سازد. مصرف بيش از حد ازت مي توان مضر باشد، بطوري كه مانع جذب آهن خواهد شد. چون برنج در خاكهاي اسيدي رشد مي نمايد و همچنين املاح پتاس در آبهاي مشروب برنج گيلان موجود است در نتيجه مقدار مصرف پتاس خيلي كم است. كمبود پتاس سبب زرد شدن برگ گياه شده كه اين عمل از برگهاي مسن آزاد مي گردد و سپس به قهوه اي تبديل شده و سرانجام برگها خشك شده و مي ريزد. كود پتاس را معمولاً  2 تا 3 ماه قبل از كاشت و در هنگام شخم پاييز به خاك مي دهند و آن را تا عمق 15 سانتي متري با خاك مخلوط مي نمايند. بطور كلي پتاس خاك برنج كاري هرگز نبايد كمتر از 30% باشد. بطور خلاصه كود دامي و كودهاي پتاسيك و فسفر را در پاييز و در هنگام شخم به زمين مي دهند و كود ازته را در دو مرحله به خاك مي افزايند

 

آفات برنج

برنج از مهم ترين غذاي اصلي مردم كشور ماست و از نظر اهميت پس از گندم در مرحله دوم قرار دارد.

بر اساس آمار وزارت كشاورزي سطح زير كشت اين محصول حدود ششصد هزار هكتار است كه نزديك به 75% آن در استانهاي مازندران، گيلان وگلستان قرار دارد. محصول ساليانه برنج سفيد در كشور به حدود 650/1 هزار تن برآورد شده است كه در حال حاضر نزديك به 75 درصد نياز داخلي را تامين مي نمايد. با توجه به رشد سالانه 5/1 درصدي افزايش جمعيت ميزان جمعيت در بيست سال آينده به يكصد ميليون و نياز داخلي به برنج سفيد نيز به حدود 500/3 هزار تن در سال خواهد رسيد. و در آن صورت بايد با توجه به توليد 650/1 هزار تن سالانه برنج در داخل كشور، نزديك به 55 درصد نياز داخلي از طريق برنج وارداتي از خارج تامين گردد.

در كشور ما به دليل كمبود آب، امكان افزايش سطح زير كشت بسيار محدود است لذا براي جلوگيري از خطر افزايش واردات برنج از خارج، ضمن توجه بيشتر به كشت ارقام پرمحصول لازم است در زمينه كاهش ضايعات، به ويژه ضايعات ناشي از حمله آفات، بيماري و علفهاي هرز برنج اقدامات عملي و موثر انجام گيرد.

در اين راستا ضروري است كه كارشناسان و مروجين كشاورزي مستقر در مناطق با شناخت كافي از عوامل كاهش دهنده محصول به ويژه آفات، بيماريها و علفهاي هرز، با بهره گيري از نتايج تحقيقات انجام يافته و دستورالعملهاي اجرايي، به آموزش و راهنمايي كشاورزان پرداخته و همراه با آنها با عوامل ياد شده مبارزه نمايند.

عوامل مهم كاهش دهنده محصول

در ميان عوامل كاهش دهنده محصول، آفات، بيماريها و علفهاي هرز نقش اساسي دارند.

آفات

آفات برنج با توجه به اينكه در مزرعه يا انبار موجب خسارت مي گردند به دو گروه آفات مزرعه و انبار تقسيم مي شوند.

آفات در مزارع

با وجود اينكه تعدادي از امراض و آفات به مزارع برنج درايران حمله مي كنند، با اين همه مزارع برنج ايران از پاكترين مزارع برنج در دنيا به شمار مي روند. زيرا در حال حاضر بسياري از امراض و آفاتيكه در تمام دنيا به شاليها حمله مي كنند، درايران يا وجود ندارند و يا اينكه بدلايل آب و هوايي آسيب زياد وارد نمي كنند. بهرحال مهمترين آفات شناخته شده درمزارع برنج بالاخص در ايران به ترتيب جدول زير مي باشد.

اگر چه تعداد اين آفات در سراسر جهان نسبتاًٌ زياد و به بيش از بيست مورد مي رسد ولي در مزارع برنج ايران در حال حاضر از ده گونه كمتر است كه بعضاًٌ به غير از برنج به محصولات ديگر مانند ذرت و گندم نيز خسارت وارد مي نمايد. اين آفات شامل:

مگس خزانه Ephydra afghanica

كرم  ساقه خوار معمولي برنج chilo supressalis

كرم ساقه خوار آسيايي يا ساقه خوار زرد برنج Trypoyza inscertulus

كرم ساقه خوار نيشكر sesamia. Nonagroides

كرم برگ خوار سبز برنج Naranga diffiusa= N aenescens

شب پره تك نقطه اي برنج Mytimna unipuncta

سرخرطومي ريشه برنج Hydronomus sinuaticollis

زنجره برنج cicadella viridis

روشهاي مختلف كشت برنج

برنج معمولاً در نقاط مختلف دنيا به دو روش مستقيم و غير مستقيم كشت مي شود كه در ادامه اجمالاً به بررسي هر دو روش مي پردازيم:

الف: روش مستقيم: در روش مستقيم نيز به دو طريق عمل مي شود:

روش كاشت قبل از غرقاب كه در اين روش بذر برنج را با يك بذرپاش رديفكار به عمق 2-5 سانتي متري خاك خشك مي كارند و آنگاه به منظور تامين و تخمين جوانه زدن بذر و ريشه اوليه گياه يك آب سبك به زمين مي دهند و بعداً هنگامي كه ارتفاع بوته ها به 15 تا 20 سانتيمتري رسيد خاك را غرقاب مي نمايند. اين روش كاشت گر چه سريع و مطلوب است ولي موجب حمله و افزايش علفهاي هرز چون گونه هاي جنس سوروف مي شود.

روش كاشت حين غرقاب: در اين روش زمين را بلافاصله بعد از كاشت غرقاب مي‌نمايند. از مزاياي اين روش مي توان به مصون ماندن بذر از گزند پرندگان اشاره نمود و همچنين در اين روش علفهاي هرز تك لپه اي نيز نمي توانند ريشه گذاري كنند، ولي عيب عمده آن اين است كه چنانچه بذر در روي گل قرار نگيرد و روي آن پوشيده گردد جوانه زدن به تاخير مي افتد و در نتيجه بذر فاسد مي گردد  و يا اينكه ريشه توليديش قادر به رشد نخواهد بود.

ب: روش غير مستقيم: در اين روش بذر را در خزانه كشت كرده و پس از رسيدن به رشد معيني بوته هاي جوان را كه نشاء مي نامند به مزرعه انتقال مي دهند. در اين روش بيرون آوردن بوته‌ها از خزانه و انتقال آن به زمين با دست انجام مي شود.

در هنگام نشاء كردن، زمين اصلي را غرقاب نموده و 3 الي 5 بوته را به فواصل 30-25 سانتي متري در داخل زمين فرو مي كنند. بعد از عمليات نشاء كاري آب را از روي زمين خارج مي كنند و تا ارتفاع خاصي سطح آن را كاهش مي دهند تا بوته ها بتوانند بهتر رشد كنند. در حدود 20 الي 25 روز قبل از برداشت آب را از مزرعه خالي كرده و تا آن هنگام، آبياري را نيز قطع مي نمايند.

خزانه و شرايط آن

خزانه غالباً قطعه زمين كوچكي است كه مساحت آن تقريباً 6/1 تا 25/1 و يا 50/1 مزرعه اصلي است. بعد از برداشت برنج زمين خزانه را در پاييز به عمق 15 الي 20 سانتي‌متر شخم زده و رها مي كنند و دراوايل بهار با اضافه كردن كود دامي آن را غرقاب نموده بوسيله تيلر يا گاوآهن مجدداً شخم سطحي مي زنند تا بصورت گل كامل درآيد. با اين عمل بافت فيزيكي خاك را به هم زده و نفوذپذيري آن را مي كاهند. پس از خشك شدن مجدد غرقاب نموده و با از بين بردن كلوخها كودهاي ازته و فسفره به آن اضافه مي نمايند و تسطيح مي كنند. سپس سطح آن را كرت بندي نموده و تا ارتفاع 3 سانتي متري داخل آن آب وارد كرده و با دست بذرها را مي كارند. معمولاً بذرپاشي بسيار پرپشت صورت مي گيرد.

بعد از دو الي سه روز آب داخل خزانه را خارج كرده روي بذرها كلش سوخته ريخته و با يك قطعه چوب به سطح خاك فشار وارد مي كنند تا بذر به سطح خاك بچسبد. معمولاً روزها مقداري آب به خزانه مي دهند. اگر هوا سرد باشد كف خزانه را پوشش نايلوني مي دهند تا جوانه‌هاي سبز شده سرمازده نشوند. پس از اينكه ارتفاع گياه به 20 – 25 سانتي متر رسيد، اقدام به انتقال آن به مزرعه اي اصلي مي نمايند. اگر چنانچه دو روز قبل از انتقال كف خزانه را غرقاب كنند ريشه گياه براحتي بيرون مي آيد. در غير اين صورت يا بوته هاي جوان از بين مي روند و يا ريشه‌هاي توليد شده به سختي با خاك مزرعه سازگار خواهند شد.

نشاء كاري برنج

با توجه به اينكه نشاء كنده شده از خزانه را در جاي خنك و سايه يا داخل آن مي‌توان يك يا دو روز نگهداري نمود ولي روش معقول اين است كه همزمان با خروج از خزانه در مزرعه نشاءكاري گردد. در شرايط معمولي نشاءهايي كه صبح كنده شده و همان صبح كاشته شده اند محصول خوبي مي دهند. هنگام كندن نشاءها بايد دقت شود ريشه ها كنده نگردد. معمولاً هر دسته نشاء شامل 200 الي 300 نهال متوسط است. غالباً براي كاشت نهالها به اندازه هاي مساوي از طناب و خط كش استفاده مي نمايند. از وسيله مخصوص اين كار هم كه طول ضلع آن در حدود 25 سانتي متر و ضلع جانبي آن دو متر است استفاده مي شود.

ممكن است براي نشاءكاري از يك ماركور هشت ضلعي استفاده گردد. پس از نشاءكاري با رها كردن آب در مزرعه ارتفاع آن را چند روزي در سطح بالا نگه مي‌دارند، زيرا اولاً اين كار از كم شدن درجه حرارت در شب و دوم اينكه مانع رشد علفهاي هرز مي شود و سوم اينكه آب بعنوان يك قيم عمل كرده و از ورس يا خوابيدن نشاء جلوگيري مي نمايد.

چون زراعت برنج بطور كوپه اي صورت مي گيرد در هر كوپه بطور عادي 4-6 نشاء در هر سوراخ كاشته مي شود. ثابت شده است اگر نشاءكاري به موقع انجام گيرد پنجه زني مي تواند جبران كمي تعداد نشاء درهر كوپه را بنمايد و همچنين مي توان تا 4 برابر در هر هكتار بوته ها را افزايش داد، اگر چنانچه نشاءكاري دير انجام گيرد، گياه وقت كافي براي پنجه زني نخواهد داشت.

نشاءها را بايد در اراضي كم قوت و نواحي سرد نزديك به هم كاشت، ولي در نواحي گرم و يا اراضي پرقوت و ارقام خوب پنجه زن مي توان فواصل را زياد نمود. بهترين زمان نشاءكاري در شمال ايران از پانزدهم ارديبهشت ماه تا پانزدهم خرداد است و درخوزستان بعد از 15 خرداد خواهد بود. نشاءكاري تا حد لازم بايد كم عمق باشد در غير اين صورت عمق زياد باعث تاخير در ريشه دادن مي شود.

 

عمليات داشت

آبياري:

     آبياري شاليزار از مهمترين عملياتي است كه بايد در زراعت برنج بدقت انجام گيرد، چون برنج گياهي است باتلاقي و بايد ريشه آن هميشه در داخل آب قرار گيرد در غير اين صورت محصول به عمل آمده خوب نخواهد بود. از حدود اواسط فروردين كه كاشت بذر در خزانه شروع مي شود تا اوخر مردادماه كه زمان برداشت برنج است آبياري بايد بطور مداوم انجام گيرد. آب مورد نياز توسط كانالهاي آبرساني به مزارع برنج وارد مي شود. مقدار آب مورد نياز براي برنج بستگي به روش كاشت، ابعاد كرتها، تراكم بوته ها، مقدار مصرف مواد تقويت كننده، نوع و بافت خاك، شرايط اقليمي، شرايط اكولوژيكي و رقم يا واريته هاي مورد كاشت داشته و به طور كلي درارقام زودرس نياز آبي كمتر ودر ارقام ديررس  نياز آبي بيشتر است.

برنج در طول دوره رشد خود به طور متوسط به 30000 تا 35000 متر مكعب آب نياز دارد. اين مقدار آب بايد در هنگام پنجه زني، تشكيل پانيكول و هنگام گل دادن به اندازه كافي در اختيار گياه قرار گيرد. اگر در مرحله تشكيل پانيكول و گل دادن، آب و رطوبت كافي در اختيار گياه قرار نگيرد، تلقيح به خوبي انجام نشده و برنج به دست امده داراي عملكرد پاييني خواهد بود. زيرا در رطوبت كم دانه هاي گرده نمي تواند به تخمدان نفوذ نمايد و در نتيجه تلقيح انجام نمي گيرد.

به طور كلي زمين هاي رسي و سنگين داراي نياز آبي كمتر ولي شاليزارهاي با خاكهاي شني احتياج به آب بيشتر دارند. همچنين هر چه ميزان تراكم علفهاي هرز در شاليزار بيشتر باشد به همان نسبت ميزان مصرف آب توسط اين علفهاي هرز زيادتر شده و نياز آبي را افزايش مي دهند. يكي ديگر از عوامل مهم در رسيدن برنج دماي هوا و آبياري است. وقتي كه درجه حرارت متوسط زياد باشد برنج ممكن است زودتر برسد. در اين حال به كار بردن آب سرد براي آبياري برنج ممكن است رسيدن برنج را به تاخير بياندازد.

بطور كلي برنج- را تا زماني كه كليه شلتوكها بقدر كافي خشك نشوند نمي توان برداشت كرد و همينطور براي اينكه خطري آنها را در انبار تهديد نكند ( مقدار رطوبت 14-24% ). بنابراين بهترين زمان برداشت هنگامي است كه رنگ خوشه ها به زردي گراييده و دانه ها در بخشهاي پايين خوشه ها سخت شده باشد و در اين مرحله رطوبت داخل دانه 20 تا 27 درصد مي باشد. اگر چنانچه برداشت برنج هنگامي كه رطوبت دانه به كمتر از 20% برسد‏، خطر ريزش دانه ها هنگام درو، محصول را تهديد مي كند. براي تسريع در خشكانيدن محصول مي توان مواد شيميايي مثلاً كلرات منيزيم و كلرات سديم را با استفاده از هواپيما بر روي محصول پاشيد. البته به شرط داشتن 21 تا 31 درصد رطوبت در دانه. زمان برداشت هم، بستگي به شرايط آب و هوايي و رقم برنج دارد. معمولاً در شمال ايران برداشت برنج از اواخر مردادماه تا اوايل مهرماه است. بر اساس زمان كاشت تا برداشت سه رقم برنج وجود دارد.

درحالت كلي مدت زمان كاشت تا برداشت برنج بين 80 تا 270 روز مي باشد. وقت در هنگام درو بسيار مهم است، زيرا پانيكولها بايد به طرف بالا گذاشته شود تا بر اثر تكانها و ضربه ها خوشه ها فرونريزد  و شلتوكها نيز از خوشه ها جدا نگردد. دسته هاي درو نشده بايد يك شبانه روز جلوي آفتاب پهن شوند تا خشك شوند.

عمليات برداشت

    دروگرها و كمباين غلات ويژه مناطق معتدله براي برداشت برنج نيز مناسب هستند. به طور كلي برداشت برنج را نمي توان تا هنگامي كه كليه شلتوكها به قدر كافي خشك شوند ( مقدار رطوبت 14 – 12 درصد ) و در انبار خطري تهديدشان نكند به تاخير انداخت، لذا برداشت را معمولا‌ً زماني بايد شروع كرد كه رنگ خوشه ها به زردي گراييده و دانه هاي پايين خوشه در مرحله خميري سفت باشند. در اين مرحله رطوبت محتوي دانه از 20 تا 27 درصد متغير است.

چنانچه برداشت محصول تا مرحله كاهش رطوبت دانه به كمتر از 20% به تاخير افتد تلفات ناشي از ريزش ممكن است  تا حدود زيادي افايش يابد. به طور كلي برداشت زماني صورت مي گيرد كه رنگ بوته ها به زردي رفته و گياه به رسيدن فيزيولوژيكي رسيده باشد، يعني رشد و نمو بوته خاتمه يافته باشد. در اين هنگام دانه ها سفت و با فشار بين دو انگشت دست شكسته و له نمي شود. در شمال ايران برنج را از اواخر مرداد تا اوايل مهر برداشت مي كنند. حدوداً بيست روز قبل از برداشت محصول، بايد كلي آب را از مزرعه خارج نمود تا عمل برداشت آسانتر و سريعتر انجام گيرد. عمل برداشت معمولاً با دست و يا بوسيله ماشين انجام مي گيرد. در طريقه برداشت دستي، شخص دروگر دسته چوبي داس را در دست گرفته و با دست ديگر ساقه ها را مي گيرد و ساه گياه را مي برد. سپس محصول را دسته دسته در روي باقيمانه ساقه ها كه ارتفاعاي در حدود 25 تا 35 سانتي متر دارند قرار مي دهند تا نسبتاً خشك شود. دسته هاي برنج را طوري در روي زمين قرار مي دهند كه پانيكولها بطرف بالا و ساقه ها پايين باشند. ماشين هاي دروگر ساقه هاي برنج را بريده و در روي زمين قرار مي دهند كه پانيكولها بطرف بالا و ساقه ها پايين باشند. ماشين هاي دروگر ساقه هاي برنج را بريده و در روي نواري به طول مزرعه در روي زمين گذاشته مي شود.

 دقت در انجام درو بسيار مهم است، زيرا در در اثر تكانها و ضربه ها، ساقه ها شديداً برزمين مي خورند و بيم آن مي رود كه خوشه ها خورد و شلتوك از خوشه جدا گردد. بنابراين بايد نهايت دقت را انجام داد تا ساقه هاي برنج پس از بريده شدن به آهستگي جمع آوري و در روي نواري قرار گيرند. بعد از برداشت دسته هاي برنج برداشت شده را به مدت يك شبانه روز در مقابل تابش آفتاب و جريان هوا قرار مي دهند تا نسبتاً خشك شود. پس از آن خوشه ها را به انبار حمل كرده تا كاملاً خشك شوند، سپس خوشه ها را كوبيده و دانه ها را جدا مي كنند و به كارخانه هاي برنج پاك كن حمل كرده تا دانه ها را از پوسته جدا كنند.

 

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: دوشنبه 11 فروردین 1399 ساعت: 20:04 منتشر شده است

تاريخچه گندم

منشاء گندم  به درستي روشن نيست. هرودوت مورخ  معروف يوناني كه يادداشت‌هايي از يك پيشواي مذهبي (......) را جمع‌آوري كرده، از مطالعه آنها به اين نتيجه رسيده كه گندم در زمان حكومت كلده و آشور و پيش از آن در بين‌النهرين به طور وحشي مي‌روييده است،  اون در پنج قرن پيش از ميلاد در نوشته‌هاي خود روش خرد كردن گندم و تهيه نان در مصر را شرح داده است.

كاوشهاي باستاني شناسي اخير نشان داده است كه گونه‌هاي گندم وحشي از حدود 1500 سال پيش از ويلائ در مصر و بين‌النهرين مي‌روييده است.

دانه‌هاي گندم همراه با موميايي‌هاي فراعنه مصر از اهرام اين كشور به دست آمده است. استرابون مورخ معروف معتقد است كه نوعي گندم وحشي از سواحل رود سند به دست آمده، لينه گندم را منتعلق به كوه‌هاي اورال مي‌داند و اديسه آن را از سيسيل مي‌داند، به هز حال بيشتز پژوهشگران منشاء گندم را جنوب غربي آسيا دانسته‌نا دو تا آنجا كه به كشورعزيزمان مربوط مي‌شود نمونه‌هاي گندم در كاوش‌هاي باستان‌شناسي دامغان كشف شده كه نشانه قدمت اين گياه در آن منطقه است.

 همچنين در غارهاي نزديك درياچه خزر و همدان دانه‌هاي گندم به دست آمده است و باستان‌شناسان عقيده دارند كه گندم از حدود پنج تا شش هزار سال پيش از ميلائ در اين منطقه كشت مي‌شده است، در حال حاضر هم در بيشتر كوههاي كشورماننمونه‌های گندم وحشی دیده می‌شود. و یکی از گونه‌های گندم با پسوند اسم باستانی کشورمان Persia نامگذاري شده است.

 

گياه‌شناسي گندم

گندم ممکن است Agropyron  یا Aegilops باشد. چزء گیاهان گلدار زیر شاخه نهان دانه‌گان، در روده گیاهان تک لپه‌ای، در راسته گلومی فلورا در تیره یا فامیل Grammineae یا Poaceae و جنس Triticum است.

تعداد گونه‌هاي شناخته شده گندم  متجاوز از 3000 است اما از بين اين تعداد حدود 10 گونه به طور كامل شناساسس شده و از بين اين تعداد سه گونه در تجارت بين‌المللي داراي اهميت بيشتري مي‌باشند كه  هر سه از جنس تريتيكوم هستند . هبارتند از:

Triticum Vulgar (common wheat) _ T.Durum  و T_Compactum ( club_wheat)

 

تريتيكوم و لگار مهمترين گندم مورد استفاده آسياب‌داران براي توليد آرد مناسب جهت توليد نان است، به علاوه بيشتر آرد مصرفي براي توليد بيسكويت و كيك هم از همين گونه توليد مي‌شود، تريتيكوم و ولگار  در محدوده‌اي از شرايط اقليمي قادر به رشد است و بنابراين عموميت كمتري دارد.

تريتيكوم ديوروم مناسب‌ترين گوهنه گندم براي توليد ماكاروني است.

تريتيكوم كمپكتوم داراي مقدار پروتئين كمتري است و براي توليد فرآورده‌هاي قنادي و بيسكويت مناسب است.

 

مشخصات فيزيكي دانه گندم

متوسط طول دانه گندم 6 ميليمتر، عرض 8/2 ميليمتر، ضخامت 3/2 ميليمتر و بيضوي شكل است كه يك طرف آن صاف و داراي برآمدگي است و طرف ديگر ان داراي شكافي در تمام طول دانه است، دانه گندم به طور مشخص از سه قسمت اندوسپرم، پوسته و جوانه تشكيل شده است.

 

آندوسپرم

آندوسپرم از سلولهايي به اندازه و اشكال مختلف تشكيل شده كه ديواره آنها از مواد پروتئيني تشكيل شده و داخل آن گرانول‌هاي نشاسته قرار دارد.

83% وزن دانه را تشكيل مي‌دهد و قسمت عمده تركيب آن نشاسته  است، به علاوه حدود 75% از پروتئين دانه هم در همين قسمت قرار گرفته، مقدار مواد معدني آن كم و حدود 3/0 تا 4/0% است.

آندوسپرم داراي ساختمان يكنواختي نيست و هرچه به مركز دانهن نزديك مي‌شويم ميزان پروتئين كمتر مي‌شود و در قسمت مركزي دانه مقدار پروتئين حدود 5/7% است در حالي كه مقدار پروتئين در قسمت‌هاي نزديك پوسته خارجي به حدود 5/15% مي‌رسد، اين امر موجب مي‌شود كه به سادگي بتوان اجزاي دانه را تفكيك نمود و آردهاي با درصدهاي مختلف پروتئين و نشايته و املاح از گندم واحدي توليد نمود. لازم به يادآوري است كه گرچه قسمتهاي مركزي دانه گندم داراي مقدار پروتئين كمتري است، اما كيفيت پروتئين و گلوتن آرد حاصل از اين قسمت بيشتر است و در مواردي كه آزرد قسمتهاي مركزي دانه تحت عنوان آرد قنادي يا نول جدا شود، كيفيت آرد باقيمانده كم مي‌شود.

 

پوسته خارجي

پوشته خارجي گندم جمعاً حدود 5/14% از وزن دانه را تشكيل داده و از چند لايه نازك و متمايز به شرح زير تشكيل شده است.

سه لايه جدا به اساسمي: پريكارپ، مندوكارپ، آندوكارپ كه جمعاً 3% وزنت دانه را تشكيل داده و محتواي مواد معدني زياد است و پورتئين ان بدون گلوتن است.

Tasta

پوسته ثانويه و نازكي كه رنگدانه‌ها در ان قرار دارد و 2-1% وزن دانه گندم را تشكيل مي‌دهد. لايه روي آنروسپرم كه نسبتاً غير قابل نفوذ رطوبت است و اندوسپرم كه در برابر رطوبت حفظ مي‌نمايد، مقدار اين لايه نيز حدود 2-1 وزن دانه است.

لايه آلرون كه سطح خارجي آندوسپرم  كه مانند  غلافي در بر مي‌كيرد و از سلولهايي با ديواره ضخيم و داراي پروتئين اما بدون گلوتن، چربي ، موا ازته تشكيل شده، وجود اين لايه در آرد از كيفيت نانوايي و ارزش غذايي محصول حاصل از آرد مي‌كاهد و بنابراين لازم است هنگام آردسازي انرا حذف نمود، مقدار تقريبي ان 7-6% وزن دانه است. لايه آلرون داراي مقداري اسيد فيتيك است كه با ريز مغذي‌هايي مانند كلسيم، آهن، روي پويندهاي ناپايدار تشكيل داده و منابع جذب آنها در بدن مي‌شود، و كمپلكس تشكيل شده با اسيد فيتيك و ريز مغذي‌ها بدون تغير از بدن دفع ميَود.

 

جوانه

جوانه حدود 5/2% از وزن دانه را به خود اختصاص مي‌دهد و داراري اسيدهاي چرب غيراشباع و فعاليت انزيمي شدي است، بنابراين وجود آن در آرد موجب فساد و واكنشهاي پيش‌بيني نشده حين توليد فرآورده‌هاي گوناگون است، به علاوه پروتئين موجود در آن از لحاظ كيفي نامطلوب است، و در كيفيت نانوايي آرد اثرات نامطلوب دارد . از طرف ديگر وجود دانه در آرد به علت ناپايداري اسيدهاي چرب موجود در ان در برابر اكسايش موجب سرعت فساد فرآورده نهايي وكاهش زمان قابليت نگهداري  مي‌شود. بنابراين لازم است هنگام آردسازي آنرا از آرد حذف نمود.

 

عوامل مؤثر در كيفيت گندم

لز نظر صنايع فراورده‌هاي گندم، اين ماده بر اساس تناسب ان براي توليد محصول نهايي مورد قضاوت و ارزيابي قرار مي‌گيذرد.

و بدين ترتيب آرد مناسب براي توليد فراورده‌هاي مختلف مانند بيسكويت، ماكاروني، نان و غيره با يكديگر متفاوت مي‌ـبشند، از طرفي در بازارهاي فروش، گونه‌هاي مختلف گندم عرضه مي‌شوند كه هرز يك به تنهايي يا به صورت مخلوط با ساير گونه‌ها براي توليد فراورده‌هاي مورد نظر مناسب مي‌باشند و اينجاست كه كار انتخاب ماده اوليه براي توليد محصول نهايي خوب، كارمشكلي مي‌ود. اصولاً خاصيت گندم در درجه اول تحت تأثير شديد   عواملي مانند شرايط جوي محل كاشت، اصلاح نبات، عوامل ژنتيكي مربوط به هر گونه و عوامل فرعي ديگري مانند انواع كود، نوع برداشت، نحوه جابه‌جايي، شرايط انبار يا محل نگهداري، آفات كشاورزي و انباري قرار مي‌گيرد .

هر يك از اين عوامل وتغييرات مي‌توانند به نحوي كيفيت محصول را تحت تأثير قرار دهند. بديهي است عوامل نوع اول يعني فاكتورهاي مربوط به گونه و  جنس و شرايط اقليمي محل كاشت تا حدي غير قابل كنترل هستند. اما عوامل ديگر قابل تغيير وكنترل مي‌باشند و با تغيير  و تعديل آنها مي‌تواند كيفيت گندم را به مدار زيادي بالا برد.

 

گلوتن

گلوتن از دو قسمت، يكي غير محلول در الكل يا گلوتنين و ديگري قابل هضم يا محلول در الكل اتيليك 70% يا گليادين تشكيل شده است كه هر يك داراي ويژگي‌هاي متفاوت با ديگري هستند، در گندم گلوتنين را گلوتلين وگليادين را پرولامين نيز مي‌گويند. گلوتنين و گليادين حدود 80% پروتئين گندم را تشكيل مي‌دهند و مقدار ساير پروتئين‌ها مانند آلبومين و گلوبولين كم و حدود 20% است. مقدار گلوتنين و گليادين كم و بش برابر است، اما هر چجه مقدار گلوتنين بيشتر باشد كيفيت گلوتن بالاتر است و براي نوليد نان‌هاي حجيم و ماكاروني نسبت بيش از يك گلوتنين به گليادين مطلوب است.

گلوتن مهم‌ترين عامل در يكنواختي حجم .و بافت، بازدهي و جذب آب و قابليت نكهداري گاز، زمان قابليت نگهداري، طعم‌دهنده، بالا بردن  ميزان مواد افزودني براي بهبود كيفيت فرآورده‌هاي آرد گندم است. گلوتنين بخش الاستيك و چسبنده شبكه گلوتن  در خمير است و قوي بوده و داراي وزن مولكولي بالايي است، به همين جهت به خمير حالت سفتي و قوام مي‌بخشد. در حالي كه گليادين در مقايسه با گلوتنين داراري وزن مولكولي كمتري بوده و نرم است و الاستي سيته كمتري دارد.

با اضافه كردن مقداري حدود 60 تا 65 درصد آب به آرد و مخلوط كردن انع گلوتينين و گليادين به هم پيوسته و نوعي كمپلكس صمغ مانند و الاستيك با حدود دو سوم آب و يك سوم پروتئين تشكيل مي‌دهند.

اين كمپلكس داراي مقدار كمي چربي، نشاسته و مواد معدني است. براي نمونه از تجزيه نوعي گلوتن نتيجه زير به دست امده است. گليادين 40%، گلوتنين 38%، ساير پروتئين‌ها 42/4%، چربي 2/4%، نشاسته 4%، خاكستر 5/6%، قند 1/2%، چربي موجود در گلوتن با پيوندهاي محكمي به كمپلكس پيسوته است و در استحكام شبكه گلوتن مؤثر است.

گلوتنين داراي بارهاي الكتريكي داخلي و اخرجي است و قدرت تشكيل پيوند بيشتري دارد.

به طور كلي از گندمهاي سخت گلوتن با كشش و مقاومت خوب و از گندماي نرم  گلوتن ضعيف حاصل مي‌شود. در گذشته فكر مي‌كردند كه مقدار درصد پروتئين در مقاومت گلوتن مؤثر است در حالي كه اين نظر صحت ندارد و به  تجزبه ثابت شده كه دو نوع آرد كه داراي مقدار مساوي پروتئين هستند، ممكن است داراي گلوتن با مقاومت متفاوت باشند. مقدار گلوتن آرد با مقدار پروتئين و مقدار جذب  آب رابطه مستقيم دارد . بدين معني كه مقدارگلوتن آردهايي كه داراي مقدار بيشترس پروتئين هستند بيشتر است و هر قدر مقدار گلوتن بيشتر باشد مقدار جذب آب آرد و در نتيجه بازدهي محصول ان زيادتر است. دانسيته گلوتن حدود 650 گرم به ازاي هر ليتر است.

 

شكل 4-1- وضعيت پيوندها و بارهاي الكتريكي گلوتنين و گليادين.

 

مواد اوليه نان

مواد اصلي براي تهيه نان عبارتند از آرد، نمك، مخمر و آب كه بدون وجود انها توليد نان مطلوب غيرممكن است ليكن در عمل علاوه بر مواد بالا از مواد فرعي ديگري هم استفاده مي‌شود كه به طور كلي عبارتند از آرد يا عصاره مالت و فراورده‌هاي انزيمي مشابه و پاره‌اي از ماود افزودني كه براي بهبود كيفيت نانوايي و خوراكي نان اضافه مي‌شوند وموادي مانند آرد سويا، شير خشك به صورت پودر يا بله صورت مايع، چربي و قند.

 

آرد گندم

براي توليد از آرد گندم استفاده مي‌ود، زيرا آرد ساير غلات يا بدون گلوتن هستند و يا مقدار گلوتن موجود در آنها بسيار ناچيز است و چون گلوتن از عوامل اصلي براي توليد نان مي‌باشد از آرد ساير غلات غير از گندم نمي‌توان به خوبي استفاده نمود.

آرد گندم مناسب براي توليد نان بايد قوي و داراي مقدار پروتئين زياد باشد، گلوتن موجود در آن بايد از كيفيت خوبي برخوردار باشد تا بتواند گازهاي توليد شده در مرماحل مختلف كه در  خود حفظ نمايد، به علاوه لازم است ثبات خمير حاصل از ان زياد باشد تا آنزيمهاي پروتئوليتيك موجود نتوانند گلوتن را زيادتر از حد مطلوب نرم كنند. همچنين مقدار انزيم‌هاي اميلوليتيك آرد مناسب براي توليد نان نبايد از حد معيني كمتر يا بيشتر باشد. در عمل مقدار اين آنزيمها به وسيله دستگاه Falling Number محاسبه مي‌شود. رقم مطلوب حداقل 200 و حداكثر 400 مي‌باشد، در مواردي كه مقدار آنزيم زيادباشد يعني عدد فالينگ نامبر كم باشد، آرد براي توليد نان مناسب  نيست و بايستي مقدار آنزيم‌هاي ان را به طور مصنوعي با اضافه كردن آردهاي  داراي مقدار كم فعاليت انزيمي جبران نمود، گاهي اين عمل با مخلوط كردن آردهاي داراي مقدار كم انزثيم و آردهاي داراي ومقدار زياد آنزيم صورت مي‌گيرد و گاهي نيز براي جبران كمبود آنزيم از آرد حاصل از گندم‌هاي جوانه زده به مقدار لازم استفاده مي‌شود. البته در موارد پايين بودن فعاليت آنزيمي آرد امكان استفاده از فراورده‌هاي انزيمي مانند آرد و عصاره مالت هم وجود دارد. همچنين مي‌توان از فرآورده‌هاي آنزيمي حاصل از ميكروارگانيسم‌ها براي اين منظور استفاده نمود. انتخاب آرد بسته به نوع نان مورد نظر متفاوت است. آرد حاصل از گندم‌هاي سخت مثل گندم سهت بهاره، سخت زمستانه، و سفيد سخت كه مقدار پروتئين انها بيش از 11% و خاكستر آنها حدود 5/1% هستند براي توليد نان با روش تخمير و آرد گونه‌هاي گندم نرم مثل گندم نرم قرمز زمستاني، نرم سفيد براي توليد نان با روش‌هاي شيميايي عمل‌اوري خمير Chemical Dough Development مناسب مي‌باشد.

گاهي ممكن است ويژگي‌هاي مورد نظر را نتوان با آرد حاصل از يك گونه گندم به دست آورد در چنين مواردي لازم است گونه‌هاي مختلف گندم كه هر يك از يك نظر مناسب‌تر هستند به ميزان معيني مخلوط شوند، اين كار در كارخانه‌هاي آردسازي با مخلوط كردن انواع آرد هم عملي است .

به هر حال پيش از به كار بردن آرد براي توليد نان لازم است آزمونهاي لازم براي ارزيابي قابلتي مصرف آن براي اين منظور انجام گيرد كه از پيش به طور خلاصه در قسمت عوامل مؤثر در كيفيت آرد درباره برخي از آنها بحصث شده است و به طور كلي عبارتند از: آزمونهاي رنگ، قوت و ضعف، تحمل تخمير، جذب آب، يكنواختي ذرات، رطوبت، خاكستر، پروتئين، عدد مالتوز، قدرت توليد گاز، قدرت نگهداري گاز گلوتن كشش و مقاومت گلوتن، آميلوگرافي، فارينوگرافي، آكستنسو گرافي، ويسكوزيته، آزمون پخت و آزمون حواس‌سنجي، بديهي است پيش از ورود آرد به مخلوط‌كن بايستي آن را به خوبي الك كرد تا ناخالصي احتمالي موجود در آن  مانند آفات انباري و بقاياي آنها و ذراتي مانند نخ، پارچه، كاغذ و مانند اينها حذف شوند و چنانچه اين كار كمي پيش از مخلوط كزردن انجام گيرد بر روي ويژگي‌هاي خمير اثر مطلوب دارد.

 

ماكاروني

اصولاً روش تهيه ماكاروني دو نوع مي‌باشد:

در روش اول خمير حاصل از آرد، نمك و آب را از زير يك‌سري غلطك رد مي‌كنند كه اين غلطك‌ها خمير را مالش داده و آنها را به صورت ورقه‌هاي مداوم يكنواخت درمي‌آورند. اين ورقه‌ها سپس در اندازه‌هاي مورد نظر بريده مي‌شوند. در روش دوم تركيبات فوق پس از توزين، در دماي 60-40 درجه سانتيگراد مخلوط شده و تحت فشار از يكسري قالب عبور مي‌كنند كه بستگي به شكل قالب، شكل مي‌گيرند. رشته‌ها پس از بيرون آمدن  از قالب توسط يك چاقوي دوار بريده شده و به وسيله تسمه نقاله، قفسه  يا ساير ديگر به خشك‌كن اوليه منتقل گرديده و سپس به خشك‌كن نهايي انتقال مي‌يابند.

در اين خشك‌كن‌ها، هواي گرم بر روي محصولات جريان يافته و رطوبت آنها را از 23-25 درصد به 13 درصد يا كمتر كاهش مي‌دهد. مدت زمان خشكانيدن محصول از 24-4 ساعت متفاوت بوده و بستگي به نوع محصول و چند فاكتور ديگر دارد. ماكاروني‌هاي خشك شده يا به درون مخازن مخصوص جهت ذخيره‌سازي انتقال يافته و يا مستقيماً بسته‌بندي مي‌گردند.

 

تعاريف و اصطلاحات

در اين استاندارد واژه‌ها و اصطلاحات با تعاريف زير به كار مي‌رود.

1) ماكاروني

به گروهي از محصولات خميري آماده پخت كه از سمولينا، آرد گندم و يا مخلوطي از آنها و آب بدوناستراحت اوليه خمير حاصل مي‌گردد گفته مي‌شود.

2)ئ اسپاگتي

 به نوعي ماكاروني كه به صورت رشته‌هاي بلند، باريك و توپر مي‌باشد گفته مي‌شود.

3) ورميشل

به نوعي ماكاروني كه به صورت رشته‌هاي باريك و توپر ( باريكتر از اسپاگتي ) و پيچ‌خورده مي‌باشد گفته مي‌شود.

4) لازانيا

به نوعي ماكاروني كه به صورت ورقه‌هاي نازك و پهن مي‌باشد گفته مي‌شود.

5) سمولينا

به ذرات نسبتاً درشت اندوسپرم كه حداقل ابعاد آن 125 ميكرومتر باشد گفته مي‌شود.

6) ترك‌خوردگي

به شكافهاي طولي و عرضي كه در سطح ماكاروني مشاهده مي‌گردد گفته مي‌شود.

7) قطعات خرد شده

بهع قطعات شكسته ماكاروني به شرح زير گفته مي‌شود.

7-1) در ماكاروني‌هاي بلند به رشته‌هاي شكسته كوتاهتر از 20 سانتيمتر در اشكال ورقه‌اي به شكستگي‌هاي طولي . عرضي بيشتر از يك چهارم سطح.

7-2) در ماكاروني‌هاي كوتاه به حالتي كه ماكاروني شكل اوليه خود را از دست داده باشد.

8) لك

به ذرات نسبتاً درشت قهوه‌اي، نقاط سفيد، نقاط سياه و برجستگي‌هاي تيره در سطح ماكاروني گفته مي‌شود.

9) صافي و يكنواختي

در مورد انواع ماكاروني به همگون بودن، قطر و صافي سطح و در مورد محصولات بلند علاوه بر شرايط فوق به عذم پيچ‌خوردگي، انحنا و حالت عصائي گفته مي‌شود.

 

طبقه‌بندي

1) ماكاروني بلند

به آن دسته از منحصولاتي گفته مي‌شود كه طول انها حداقل 20 سانتيمتر باشد مانند اسپاگتي، لازانيا و  ماكاروني توخالي.

2) ماكاروني كوتاه

به آن دسته از محصولاتي گفته مي شود كه طول آنها كمتر از 8 سانتيمتر مي‌باشد مانند اشكال مارپيچ، صدفي، حلزوني و غيره.

 

مواد اوليه

1) مواد اصلي

عبارت است از سمولينا يا آرد و آب.

2) ساير موارد

علاوه بر مواد اوليه اصلي مي‌توان از مواد زير در تهيه ماكاروني استفاده نمود. نمك، تخم‌مرغ، شيرخشك، سبزي‌ها، گوچه‌فرنگي، آرد سويا، ريبوفلاوين، بتاكاروتن، اسيد آسكوربيك، لسيتين، سيستين، سيستئين و استرهاي منوو دي‌گليسيريد دي استيل تارتاريك اسيد.

 

يادآوري 1)  استفاده از ويتامين‌ها و املاح به منظور غني‌سازي، منوط به كسب مجوز از مراجع ذي‌صلاح بهداشتي مي‌باشد.

يادآوري 2) علاوه بر مواد فوق استفاده از ساير افزودني‌هاي مجاز، منوط به كسب مجوز از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي خواهد بود.

 

ويژگي‌ها

1) رطوبت                                                   حداكثر 12 درصد

2) خاكستر بر مبناي ماده خشك                         حداكثر 1/1 درصد

3) خاكستر غير محلول در اسيد                          حداكثر 05/0 درصد بر مبناي ماده خشك

4) پروتئين بر مبناي ماده خشك                         حداقل 10 درصد

5) كل مواد جامد در آب پخت                            حداكثر 11 درصد

6) PH                                                      2/6 – 2/5

7) امتياز نهايي وضعيت ظارهري ماكاروني قبل از پخت          حداقل 5/3 بر اساس ويژگي‌هاي مندرج در جدول شماره 1

8) امتياز نهايي وضعيت ظاهري ماكاروني پس از پختحداقل 75/2 بر اساس ويژگي‌هاي مندرج در جدول شماره 2

9) ويژگي‌هاي ميكروبي                                    مطابق استاندارد شماره 2393 ( حد مجاز آلودگيهاي ميكروبي در انواع آرد، رشته و ماكاروني) مي‌باشد.

 

جدول شماره 1 _ وضعيت ظاهري ماكاروني قبل از پخت و ضرايب مربوط به ارزيابي آنها

 

 

 

جدول شماره 2_ وضعيت ظاهري ماكاروني پس از پخت و ضرايب مربوط به ارزيابي آنها

 

يادآوري 1) ماكاروني بايد عاري از هر نوع رنگ افزودني مصنوعي باشد.

يادآوري 2) جدول شماره 2 در مورد ورميشل كاربرد ندارد.

 

ناپذيرفتني‌ها

ماكاروني بايد عاري از هر نوع مواد خارجي نظير شن، خاك، قطعات فلزي و غيره باشد. ضمناً عرضه ماكاروني‌هاي بلند به شكل عصايي مجاز نمي‌باشد.

 

بسته‌بندي

1) مواد بسته‌بندي

مواد بسته‌بندي ماكاروني بايد به نحوي باشد كه آن را از تبادل رطوبت، نفوذ آلودگي و شكستگي حفظ نمايد. براي اين منظور مي‌توان از موادي نظير پلي‌اتيلن، انواع پلي‌پروپيلن، آلومينيوم فويل و مقوا با رعايت ضوابط مندرج در استاندارد شماره 3816 ( ويژگي‌ها . روشهاي آزمون بسته‌بندي ماكاروني ) استفاده نمود. مواد مذكور بايد داراي ويژگي‌هاي استانداردهاي مربوطه باشد.

 

2) وزن بسته‌ها

براي مصارف خانگي حداكثر وزن بسته‌ها 2 كيلوگرم با نوسان 2 درصد مي‌باشد. بسته‌بندي در بسته‌هاي بزرگتر از 2 كيلوگرم براي مصارف عمومي مانند رستورانها و نظائر آن منوط به اخذ مجوز از وزارت بهداشت، درنمان و آموزش پزشكي بوده و  عرضه ماكاروني به صورت فله غيرمجاز مي‌باشد.

 

نشانه‌گذاري

1) نشانه‌گذاري بسته‌هاي ماكاروني

موارد زير بايد به طور روشن و خوانا و به زبان فارسي در برچسب نوشته شود و در صورت صادرات علاوه بر درج مشخصات به زبان فارسي به يكي از زبانهاي خارجي نيز قيد گردد. نوشته‌ها نبايد به سادگي پاك گردد.

1-1) نوع و نام فرآورده

1-2) نشاني كامل محل توليد

1-3) وزن خالص1-4) نام مواد متشكله

1-5) تاريخ توليد و انقضاي مصرف به ماه و سال

1-6) شماره سري ساخت

1-7) شماره پروانه ساخت وزارت بهداشت، درمان و آوزش پزشكي

1-8) شرايط نگهداري

1-9) عبارت ساخت ايران

 

2) نشانه‌گذاري بر روي كارتن محتوي بسته‌هاي ماكاروني _ موارد زير بايد به طور روشن و خوانا روئي كارتن درج گردد.

2-1) نوع و نام فرآورده

2-2) نشاني كامل محل توليد

2-3) تعداد بسته‌ها

2-4) وزن كل

2-5) شرايط نگهداري

 

نمونه‌برداري

نمونه‌برداري ماكاروني طبق استاندارد شماره 2836 ( نمونه‌برداري از فرآورده‌هعاي كشاورزي بسته‌بندي شده كه مصرف غذائي دارند) مي‌باشد.

 

روشهاي آزمون

1) اندازه‌گيري رطوبت

مطابق استاندارد شماره 2705 (اندازه‌گيري رطوبت غلات و فراورده‌هاي آن به روش معمولي) مي‌باشد.

 

2) اندازه‌گيري  خاكستر

مطابق استاندارد شماره 2706 (اندازه‌گيري غلات و فرآورده‌هاي آن ) مي‌باشد.

 

3) اندازه‌گيري خاكستر غير محلول در اسيد

مطابق استاندارد شماره 37 (ويژگي‌ها . روشهاي آزمون بيسكويت) مي‌باشد.

 

4) اندازه‌گيري پروتئين

مطابق استاندارد شماره 2863 ( اندازه‌گيري پروتئين خام غلات و فراورده‌هاي آن) مي‌باشد.

 

5) اندازه‌گيري PH

مطابق استاندارد شماره 37 (ويژگي‌ها و روشهاي آزمون بيسكويت) مي‌باشد.

 

6) اندازه‌گيري كل مواد جامد در آب پخت

6-1) وسايل مورد نياز

- اتو

- اجاق برقي

- حمام بخار آب

- بشر 1000 و 500 ميلي‌ليتري

- آبكش سيمي يا پلاستيكي

 

6-2) روش كار

در يك بشر 1000 ميلي‌ليتري 500 ميلي‌ليتر آب مقطر ريخته و روي اجاق برقي بگذاريد تا بجوشد سپس 25 گرم ماكاروني كه به طولهاي حداكثر 8 سانتيمتر شكسته شده است را وارد آب داخل بشر نمائيد و با ميله شيشه‌اي كاملاً بهم بزنيد در ضمن پخت نيز گاهگاهي آنرا بهم بزنيد . ماكاروني‌هاي بلند و كوتاه را به ترتيب پس از مدت 20 و 15 دقيقه در بشر 500 ميلي‌ليتري كه قبلاً به وزن ثابت رسيده و توزين شده است آكش نمائيد. ماكاروني آبكش شده را با آب شستشو دهيد و پس از 1 دقيقه براي ارزيابي به ظرف مناسبي منتقل كنيد. محتوي بشر را روي حمام بخار آب تبخير نمائيد و براي مدت 1 ساعت سپس در اتو 130 درجه سلسيوس قرار دهيد تا كاملاً خشك و به وزن ثابت برسد. سپس وزن مواد جامد باقمانده را تعيين نموده و با توجه به وزن نمونه ميزان درصد كل مواد جامد در آب پخت را محاسبه نمائيد.

 

7) مباني محاسبه ميزان امتياز هر يك از ويژگي‌هاي مندرج در جدول شماره 1

7-1) ترك‌خوردگي

يك بسته ماكاروني را مورد ارزيابي قرار دهيد ، وزن ماكاروني‌هاي نقص‌دار را تعيين نموده و به شرح زير امتياز‌بندي نمائيد:

بدون نقص                                         5 امتياز

كمتر از 2 درصد نقص                           4   "

3-2       "         "                             3   "

5-4       "         "                             2   "

7-6       "         "                             1   "

بيش از 7 "        "                    0   "

7-2) قطعات خرد شده

مانند بند 7-1 ( ترك خوردگي) امتيازبندي شود.

 

7-3) حبابهاي هوا

مانند بند 7-1 (ترك‌خوردگي) امتيازبندي شود.

 

7-4) صافي و يكنواختي

مانند بند 7-1 ( ترك‌خوردگي) امتيازبندي شود.

 

7-5) لكه‌هاي سياه و برجستگي‌هاي تيره

يك بسته ماكاروني را مورد ارزيابي قرار دهيد و تعداد ماكاروني‌هاي نقص‌دار را شمارش نموده و سپس با توجه به وزن بسته به شرح جدول شماره 3 امتياز‌بندي نمائيد.

 

جدول شماره 3 _ نحوه تعيين و امتيازبندي لكه‌ها در ماكاروني با وزن‌هاي مختلف

 

 

7-6) لكه‌هاي قهوه‌اي

مانند بند 7-5 (لكه‌هاي سياه و برجستگي‌هاي تيره) امتيازبندي شود.

7-7) لكه‌هاي سفيد

مانند بند 7-5 ( لكه‌هاي سياه و برجستگي‌هاي تيره) امتياز‌بندي شود.

7-8) رنگ

يك بسته ماكاروني را مورد ارزيابي قرار داده و رنگ آن را به شرح زير امتيازبندي نمائيد:

زرد كهربائي                                                 5 امتياز

زرد روشن                                                   4    "

كرم                                                           2    "

قهوه‌اي روشن                                               0    "

7-9) بو

يك بسته ماكاروني را مورد ارزيابي قرار دهيد و بوي آن را به شرح زير امتيازبندي نمائيد:

بوي طبيعي مخصوص به خود                             5 امتياز

بوهاي ماندگي و غيرطبيعي مخصوص به خود0    "

 

يادآوري: چنانچه امتياز يكي از ويژگي‌هاي جدول شماره 1 برابر صفر شود، در اين صورت امتياز نهائي وضعيت ظاهري ماكاروني قبل از پخت بدون امتيازبندي ساير ويژگي‌ها صفر منظور مي‌گردد.

 

8) مباني محاسبه ميزان امتياز هر يك از ويژگي‌هاي مندرج در جدول شماره 2.

8-1) حفظ شكل ظاهري

ماكاروني پخته شده مطابق بند 6-2 را در يك ظرف مناسب بريزيد. سپس ماكاروني‌هاي نقص‌دار را جدا نموده و درصد وزنسي آن را به شرح زير امتياز‌بندي نمائيد:

بدون نقص                                                  5 امتياز

5-1 درصد نقص‌دار                                        4    "

10-6 "        "                                            3    "

15-11"       "                                            2    "

20-16"       "                                            1    "

بيش از 20"   "                                           0    "

 

8-2) چسبندگي

مانند بند 8-1 ( حفظ شكل ظاهري) امتيازبندي شود.

8-3) صافي و يكنواختي سطح

مانند بند 8-1 ( حفظ شكل ظاهري ) امتيازبندي شود.

8-4) قابليت جويدن

مقداري ماكاروني پخته شده مطابق بند 6-2 را بجويد و قابليت جويدن آن را به شرح زير امتيازبندي نمائيد:

به دنداد نچسبد با مقاومت كم زير دندان                 5 امتياز

به دندان نچسبد بدون مقاومت زير دندان                3 امتياز

به دندان نچسبد با مقاومت زياد زير دندان               1 امتياز

به دندان نچسبد                                            0 امتياز

 

8-5) رنگ

رنگ ماكاروني پخته شده را به شرح زير امتيازبندي نمائيد:

زرد روشن                                                   5 امتياز

كرم                                                          3    "

قهوه‌اي روشن                                               0   "

 

8-6) مزه و بو

مقداري از ماكاروني پخته شده را بخوريد و مزه و بوي آن را به شرح زير امتيازبندي نمائيد:

مزه و بوي طبيعي مخصوص به خود            5 امتياز

مزه وبوي غيرطبيعي مخصوص به خود                   0    "

 

يادآوري: چنانچه امتياز يكي از ويژگي‌هاي جدول شماره 2 برابر صفر شود، در اين صورت امتياز نهائي وضعيت ظاهري ماكاروني پس از پخت، بدون امتيازبندي ساير ويژگي‌ها صفر منظور مي‌گردد.

 

9) تعيين امتياز نهائي ماكاروني قبل از پخت

امتياز تعيين شده هر يك از ويژگي‌هاي ماكاروني قبل از پخت را در ضريب امتياز مربوطه در جدول شماره 1 ضرب نموده و مجموع حاصل‌ضربها را بر عدد 20 ( مجموع ضرايب) تقسيم نمائيد. عدد حاصل امتياز نهائي ماكاروني قبل از پخت مي‌باشد.

 

10) تعيين امتياز نهائي ماكاروني پس از پخت

امتياز تعيين شده هر يك از ويژيگي‌هاي ماكاروني پس از پخت را در ضريب اميتاز مربوطه در جدول شماره 2 ضرب نموده و مجموع حاصلضزب‌ها را بر عدد 20 ( مجموع ضرايب) تقسيم نمائيد. عدد حاصل از امتياز نهائي ماكاروني پس از پخت مي‌باشد.

 

محاسبات ماكاروني

 

 

 

 

 

 

 

اصطلاحات و تعاريف

در اين استاندارد اصطلاحات و تعاريف و يا واژه‌ها با تعاريف زير به كار مي‌رود:

1) آرد گندم

ذرات ريز حاصل از آسياب كردن گندم بوجاري شده مي‌باشد كه داراي ويژگي‌هاي مذكور در اين استاندارد باشد.

 

2) پوسته گندم

از لايه‌هايي تشكيل شده است كه سطح دانه گندم را احاطه نموده و بيشترين تركيب آن مواد سلولزي مي‌باشد.

 

3) جوانه گندم

جزء كوچكي از دانه گندم است كه در قسمت زيرين آن قرارگرفته  و مولد گياه جديد مي‌باشد.

 

4) اندوسپرم

سمت داخلي دانه گندم است كه بيشتر از منواد نشاسته‌اي و پروتئيني تشكيل شده است.

 

5) مغزدانه

منظور آن قسمت از اندوسرم است كه لايه آلورون را شامل نمي‌شود.

 

6) آفات و عوامل بيماري‌زا

به انواع حشرات، كنه‌ها، قارچها، باكتريها، ويروس‌ها و نماتدها گفته مي‌شود كه موجب آلودگي، كاهش كمي و يا كيفي فرآورده گردد.

 

7) مواد خارجي آرد

به هر ماده‌اي جز آرد گندم گفته مي‌شود.

 

8) آرد قنادي

آردي است كه بيشتر از مغزدانه تهيه مي‌شود و داراي ويژگي‌هاي مذكور دز اين استاندارد باشد.

9) آرد ستاره درجه 1

آردي  است كه قسمت اعظم آن از اندوسپرم تهيه شده است و خاكستر آن 700/0 – 581/0 درصد بوده و داراي ويژگي‌هاي مذكور در اين استاندارد باشد.

10) آرد ستاره درجه 2

آردي است كه قسمت اعظم آن از اندوسپرم تهيه شده است و خاكستر آن 860/0 – 701/0 درصد بوده و داراي ويژگي‌هاي مذكور در اين استاندارد باشد.

11) آرد معمولي

آردي است كه عملاً از تمامي اندوسپرم تهيه شده و داراي ويژگي‌هاي مذكور در اين استاندارد باشد.

12) آرد تيره

آردي است كه از تمامي اندوسپرم و بخشي از پوسته تهيه شده و داراي ويژگي‌هاي مذكور در اين استاندارد باشد.

13) آرد كامل

آردي است كه از تمامي اجزاء دانه تهيه شده و داراي ويژگي‌هاي مذكور در اين استاندارد باشد.

14) سمولينا

از ذرات نسبتاً درشت اندوسپرم گندم دوروم و يا گندم سخت تهيه شده وداراي ئيژگي‌هاي مذكور در اين استاندارد باشد.

15) آرد ماكار.وني

آردي است كه معمولاً از قسمت داخلي اندوسپرم تهيه شده و داراي ويژگي‌هاي مذكور در اين استاندارد باشد.

 

ويژگي‌ها

1) ويژگي‌هاي عمومي

كليه آردها بايد داراي ويژگي‌هاي عمومي زير باشند:

1-1) رطوبت: حداكثر 2/14 درصد

1-2) بو و مزه: آرد بايد عاري از هر نوع بو و مزه غيرطبيعي باشد.

1-3) رنگ: آرد بايد داراي رنگ طبيعي مخصوص به خود باشد.

1-4) آفت: آرد بايد عملاً عاري از نوع آفت زنده باشد.

1-5) مواد خارجي

آرد بايد عملاً عاري از مواد خارجي باشد.

1-6) باقيمانده سموم: ميزان باقيمانده سموم در آرد نبايد از ميزان تعيين شده توسط سازمانهاي ذيربط تجاوز نمايد.

1-7) ميزان فلزات سنگين و مواد راديواكتيو: نبايد از حد تعيين شده توسط سازمانهاي ذيربط تجاوز نمايد.

1-8) خاكستر غيرمحلول در اسيد: حداكثر 05/0 درصد بر مبناي ماده خشك

1-9) PH: 5/6-6/5

 

2) ويژگي‌هاي ميكروبي

مطابق استاندارد شماره 2393 ( حد مجاز آلودگيهاي ميكروبي در انواع آرد، نشاسته و ماكاروني ) مي‌باشد.

 

3) ساير ويژگي‌ها

مطابق جدول شماره 1 مي‌باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 1 – ساير ويژگي‌هاي آرد گندم

 

روشهاي آزمون

1) اندازه‌گيري رطوبت

مطابق استاندارد شماره 2705 ( روش اندازه‌گيري رطوبت غلات و فراورده‌هاي آن به روش معمولي) مي‌باشد.

2) اندازه‌گيري خاكستر غير محلول در اسيد

مطابق استاندارد شماره 37 ويژگي‌هاي و روشهاي آزمون بيسكويت) مي‌باشد.

3) اندازه‌گيري PH

مطابق استاندارد شماره 37( ويژگيها و روشهاي آزمون بيسكويت) مي‌باشد.

4) اندازه‌گيري پروتئين

مطابق استاندارد شماره 2836 ( روش اندازه‌گيري پروتئين خام غلات و فراورده‌هاي آن ) مي‌باشد.

5) اندازه‌گيري خاكستر

5-1) وسايل مورد نياز:

- بوته چيني

- كوره الكتريكي

- ترازو با حساسيت 1/0 ميلي‌گرم

 

5-2) روش كار

مقدار 2 گرم نمونه را داخل يك بوته چيني كه قبلاً به وطن ثابت رسيده، سرد شده و وزن آن محاسبه گرديده است وزن نمائيدذ. سپس آن را بسوزانيد و در داخل كوره قرار دهيد و در دماي 600 درجه سلسيوس نگهداري نمائيد تا به رنگ سفيد و خاكستري درآيد بعد آن را در دسيكاتور سرد نموده و وزن نمائيد.

 

 

 

5-3) محاسبه

 

	وزن بوته خالي _ وزن بوته با خاكستر _______________________ وزن نمونه

 

100 ×                                                    = درصد خاكستر

 

6) اندازه‌گيري اسيديته

6-1) مواد مورد نياز

- هيدروكسيد سديم 1/0 نرمال

- الكل اتيليك 67 درصد خنثي شده

- محلول فنل‌فتالئين ( 3 گرم در 100 ميلي‌ليتر الكل)

 

6-2) روش كار

10 گرم از نمونه را در ارلن ماير 125 ميلي‌ليتري بريزيد. 50 ميلي‌ليتر الكل اتيليك 67% به آن افزوده و در آنرا گذاشته و با بهم‌زن برقي به مدت 5 دقيقه و يا با دست به مدت 15 دقيقه بهم بزنيد. محلول را مدتي ساكن گذاشته تا مواد داخل آن ته‌نشين گردد. سپس محلول بالايي را از كاغذ صافي عبور دهيد. در طول عمل صاف كردن شيشه ساعت را روي قيف قرار داده تا از تبخير الكل جلوگيري شود. سپس 25 ميلي‌ليتر از محلول صاف شده را در يك ارلن ماير ريخته و 3 قطره محلول فنل‌فتالئين به آن افوده و با محلول 1/0 نرمال هيدرووكسيد سديم تيتر نمائيد. به محض ظاهر شدن رنگ صورتسي عمل تيتراسيون را متوقف نموده و مقدار سود مصرفي را يادداشت نمائيد.

 

6-3) محاسبه

2 × ميلي‌ليتر هيدروكسيد سديم 1/0 نرمال = اسيديته

 

7) تعيين اندازه ذرات

7-1) وسايل مورد نياز

- دستگاه لرزاننده الك

- الك‌هاي با چشمه 106، 125، 180 و 475 ميكرون

- ترازو با حساسيت 01/0 گرم

 

7-2) روش كار

ابتدا الكها را به ترتيب اندازه از 106 تا 475 ميكرون از پائين به بالا روي دستگاه لرزاننده قرار دهيد. مقدار 100 گرم نمونه آرد را توزين نموده و روي الك 475 ميكرون بريزيد و دستگاه را روشن كرده تا مدت 5 دقيقه كار نمايد. سپس دستگاه را خاموش نموده و باقيمانده آرد هر يك از الكها را توزين و اندازه ذرات آرد را بر مبناي درصد محاسبه نمائيد.

 

نشانه‌گذاري

موارد زير بايد به طور روشن، خوانا و به زبان فارسي و در صورت صادرات علاوه بر زبان فارسي به زبان مورد تقاضاي خريدار بر روي بسته‌هاي آرد نوشته شود.

1) نام و نوع فرآورده

2) نشاني كامل محل توليد

3) وزن خالص

4) شماره پروانه ساخت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي

5) تاريخ توليد و انقضاي مصرف به ماه و  سال

6) شرايط نگهداري

 

خاکستر آرد

 

آزمایشات آرد

 

 

خاکستر آرد

 

 

تعاریف و اصطلاحات

در این استاندارد واژه‌ها و اصطلاحات با تعاریف زیر به کار برده می‌شود:

1)نان حجیم و نیمه‌حجیم

به نانی گفته می‌شود که از آرد  آب  نمک  مخمر (خمیر ترش) و در صورت نیاز مواد افزودنی مجاز طیس فرایند پخت تهیه می‌گردد. چنانچه ضخامت بافت آن بین 5/2 – 5 سانتیمتر باشد در گروه نانهای نیمه حجیم و بیش از آن در گروه نانهای حجیم قرار می‌گیرد.

2) خمیر ورآمده

عبارت است از خمیری که در طی فرایند تخمیر متخلخل  اسفنجی و حجیم شده باشد.

3) خمیر ترش

خمیری است که طی فرایند تخمیر ترش شده باشد.

4) نان مخصوص

به نانی گفته می‌شود که در تهیه آن از آرد، انواع آردهای مختلف، آردهای فرایند شده، مواد افزودنی و روش پخت خاصی استفاده شده باشد.

این نان می‌تواند دارای ارزش تغذیه‌ای متفاوت با نانهای معمولی باشد و شامل نانهای رژیمی نمی‌گردد.

5) نان روشن

به نانی گفته می‌ّود که در تهیه آن از آردهای روشن با درجه استخراج حداکثر 75 درصد استفاده شود.

6) نان تیره

به نانی گفته می‌شود که در تهیه آن از آردهای تیره بتا  درجه استخراج حداقل 85 درصد استفاده شود.

7) آرد فرایند شده

به آردی گفته می‌شود که عملیات فیزیکی و یا شیمیایی خاص به منظور تغیر خواص، روی آن انجام شده باشد.

 

روشهای آزمون

1) اندازه‌گیری رطوبت

مطابق استاندارد شماره 2705 ( روش اندازه‌گیری رطوبت غلات و فرآورده‌های آن به روش معمولی) می‌باشد.

2) اندازه‌گیری PH

مطابق استاندارد شماره 37( ویژگیهای بیسکویت) می‌باشد.

3) اندازه‌گیری خاکستر غیرمحلول در اسید

مطابق استاندارد شماره 37 ( ویژگی‌های بیسکو.یت) می‌باشد.

4) اندازه‌گیری خاکستر

4-1) .سایل مورد نیاز

- بوته چینی

- کوره الکتریکی

 

4-2) روش کار

مقدار 2 گرم از نمونه را داخل یک بوته چینی که قبلاً به وزن ثابت رسیده، سرد شده و وزن آن محاسبه گردیده است وزن نمائید. سپس آن را بسوزانید و در داخل کوره قراتر دهید و در 600 درجه سلسیوس نگهداری نمائید تا به رنگ سفید یا خاکستری درآید. بعد آنرا در دسیکاتور سرد نموده و وزن نمائید.

4-3) محاسبه

 

	وزن بوته خالی – وزن بوته چینی با خاکستر ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ وزن نمونه

 

100 ×                                                        = درصد خاکستر

 

5) اندازه‌گیری نمک

5-1) مواد مورد نیاز

- محلول نیترات نقره 1/0 نرمال

- محلول اشباع شده سولفات مضاعف آمونیم فریک FeNH4(SO4)2

-محلول اشباع شده پرمنگنات پتاسیم

- اسید نیتریک غلیظ با وزن مخصوص 42/1

 

5-2) روش کار

1 گرم از نمونه خشک و آسیاب شده را دقیقاً وزن کرده و در یک ارلن 250 میلی‌لیتری قرار دهید و به آن از محلول نیترات نقره 1/0 نرمال و سپس 10 میلی‌لیتر اسید نیتریک غلیظ اضافه کرده و مخلوط را حرارت داده تا بجوشد. در هنگام ج.شیدن 5 میلی‌لیتر پرمنگنات اشباع شده به آن اضافه کنید تا محلول بیرنگ شود. سپس آن را خنک کرده و 100 میلی‌لیتر آب و 5 قطره معرف سولفات آمونیم فریک به آن افزوده و آن را با محلول تیوسیانات آموینم 1/0 نرمال تا پیدایش رنگ قرمز قهوه‌ای تیتر نمائید. به طوری که  رنگ قرمز ایجاد شده تا 15 ثانیه پایدار بماند.

 

5-3) محاسبه

یک میلی‌لیتر محلول نیترات نقره 1/0 نرمال معادل است با 00585/0 گرم کلروسدیم.

585/0 × ( مقدار مصرفی تیوسانات آمونیم 1/0 نرمال – نیترات نقره 1/0 نرمال )× = درصد نمک

 

روش تععیین گلوتن مرطوب به روش دستی

روش مورد عمل در مرکز پژوهش‌های غلات

10 گرم آرد را توزسین نموده و داخل بشر 150 سانتی‌متر مکعب ریخته و به آن 5 سانتیمتر مکعب آب معمولی و یا آب حاوی 2 درصد نمک طعام اضافه نموده و به وسیله کاردک آرد و آب را بصورت گلولهع خمیر درآورده به مدت 15 دقیقه استراحت و سپس آنرا پس از چندبار پرس بین د.و شیشیه ساعت، در کف دست قرار داده و به وسیله آب و به کمک انگشت سبابه شستشو می‌دهیم.( شیر آب باید به اندازه ریزش قطره باز شود) شستشو آنقدر ادامه می دهیم تا نشاسته کاملاً شسته شده و خارج شود. سپس آب سطحی را به وسیله شیشه ساعت و با پارچه خشک تمیز و یا به وسیله سانتریفوژ گرفته و گلوتن را توزین و عدد را بر مبنای گلوتن گزارش می‌کنیم.

 

	100× گلوتن وزن شده ـــــــــــــــــــــــــــ وزن نمونه آرد

 

= درصد گلوتن مرطوب

 

برای اینکه اطمینان حاصل شود نشاسته به طور کامل شسته شده و خارج گردیده ، می‌توان گلوتن حاصل را روی لیوان پر از آب فشار دهید تا قطره‌ای از آب داخل لیوان بچکد اگر رنگ قطره کدر بود و یا با محلول ید به رنگ آبی درآمد باید ادامه دهید و در غیر این صورت شستن گلوتن کافی می‌باشد.

روش اندازه‌گیری PH در استاندارد شماره 37

وسایل مورد نیاز

دستگاه PH متر

 

روش کار

10 گرم نمونه را با 100 میلی‌لیتر آب مقطر تازیه جوشیده شده کاملاً مخلوط نموده بگذارید ته‌نشین شود. سپس بدون صاف کردن PH محلول فوقانی را به وسیله PH متر الکتریکی که قبلاً با توجه به PH محلول با محلول بافر تنظیم شده است تعیین نمائید.

 

روش تعیین رطوبت

الف) وسایل مورد نیاز

1) ظرف شیشه‌ای آلومینیومی

2) انبرک آزمایشگاهی

3) دسیکاتور

4) اون مجهز به تهویه

5) ترازو با حساسیت 01/0 گرم

6) هاون چینی یا آسیاب کوچک

 

ب) روش کار

1. ظرف نمونه را با درب بسته به مدت 30 دقیقه در 130 درجه سانتیگراد حرارت داده سپس به وسیله انبرک در دسشیکاتور قرار داده تا خشک گردد.

2. مقدار 30 تا 40 گرم نمونه را در آسیاب خرد نمائید به طوری که ابعاد ذرات آن بین 8/0 تا 1 میلی‌متر باشد.

3. ظرف نمونه را با درب به کمک انبرک در ترازو قرار داده توئزین نموده و مقدار 3 تا 5 گرم از نمونه خرد شده را در آن وزن کنید.

4. ظرف حاوی نمونه را با درب جداگانه در اون در حرارت 130 درجه سانتیگراد به مدت یک ساعت حرارت دهید.

5. درب ظرف را با انبرک آزمایشگاهی گذاشته و آن را در دسیکاتور قرار دهید تا خنک شود.

6. ظرف حاوی نمونه را با انبرک بر روی ترازو گذاشته و توزین نمائید . اختلاف وزن حاصل مقدار رطوبتی است که نمونه از دست داده است.

این آزمایش حداقل باید دو بار تکرار انجام گردد و اختلاف رطوبت آنها نباید از 2/0 درصد تجاوز نماید. در غیر این صورت آزمایش غلط بوده باید تکرار گردد.

 

محاسبات

درصد رطوبت نمونه توسط فرمول زیر محاسبه می‌گردد:

 

	گرم رطوبت  از دست داده شده ــــــــــــــــــــــــــــــ W

 

100 ×                                            = درصد رطوبت

 

روش تعیین خاکستر

وسائل مورد نیاز

- کوره الکتریکی

- ظرف مخصوص خاکستر ( کروزه)

- دسیکاتور

- اجاق گاز یا وسیله تولید شعله

- انبرک آزمایشگاهعی

 

روش کار

1. ظرف خاکستر را در کوره حرارت داده و در دسیکاتور خنک کنید.

2. مقدار 2 تا 3 گرم نمونه خرد شده و خشک شده را در ظرف مخصوص خاکستر وزن نمائید.

3. کروزه یا ظرف مخصوص خاکستر را روی شعله با یک انبرک آزمایشگاهی زیر هود بسوزانید تا دود آن محو شود.

4. ظرف حاوی نمونه را در کوره الکتریکی در550 تا 600 درجه سانتیگراد حرارت دهید تا زمانی که خاکستر روشنی تشکیل شود.

5. ظرف را در دسیکاتور قرار دادده تا خنک گردد و سپس وزن نمائید.

 

گرم وزن خاکستر ـــــــــــــــــــــ گرم وزن نمونه

6. محاسبات

100 ×                                  = درصد خاکستر

 

 

توضیح: وزن نمونه، منظور وزن نمونه  ماده خشک شده است که درصد خاکستر بر اساس ماده خشک محاسبه می‌شود.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: دوشنبه 11 فروردین 1399 ساعت: 19:54 منتشر شده است
برچسب ها : گياه‌شناسي گندم,مشخصات فيزيكي دانه گندم,عوامل مؤثر در كيفيت گندم,مواد اوليه نان,

مقایسه امنیت در ویندوز و لینوکس

اشاره: امنیت نرم افزاری به طور کلی یک مفهوم انتزاعی است که به پارامترهای فکری هر شخص وابسته است. چون درجه آسیب پذیری امنیتی، از خط به خط کدهای برنامه نویسی به وجود می آید. هر حوزه امنیتی از درجه حساسیت خاصی برخوردار است که ممکن است برای کاربران یک پایه فوق العاده مهم باشد یا بر عکس. در نتیجه تعابیر بسیار زیادی برای امنیت وجود دارد. مخصوصا اگر بخواهید درباره امنیت برنامه کامل و پیچیده ای مانند سیستم عامل ها و مثلا ویندوز و لینوکس صحبت کنید.

پارامترهای عینی متعددی برای درجه بندی امنیت وجود دارد که می توان از آن طریق باگ های برطرف شده یک مجموعه نرم افزاری خاص را محاسبه کرد. هنگامی که ویندوز و لینوکس با هم مقایسه می شوند، نقطه ضعف های امنیتی دیگری ظاهر می شوند که در این مقایسه دخیل هستند. اخیرا موسسه CERT گزارشی از اسیب پذیری های استاندارد این دو سیستم عامل را منتشر نمود که طی آن 250 حفره امنیتی حساس برای ویندوز گزارش شده کخ 39 حوزه آن در لیست خطرناک ترین نقاط ضعف امنیتی قرار دارند و برای لینوکس ردهت نیز 46 حفره امنیتی گزارش شده است که سه حفره آن در لیست آسیب پذیری های امنیتی بسیار خطرناک قرار دارند. هزاران گزارش از مقایسه امنیتی میان لینوکس و ویندوز وجود دارد. اما مبنای این تحقیق CERT گزارش هایی بوده که توسط کاربران موسسات دولتی ارائه شده اند و در ان حفره های امنیتی خطرناک مشابهی گزارش شده است. رلایل قانع کننده ای برای ان تفاوت امنیتی میان دو سیستم عامل وجود دارد. به عنوان مثال مدل توسعه اپن سورس برنامه های لینوکس، امکان گزارش . شناسایی باگ های را در فاصله زمانی زودتری امکان پذیر می کند. این مزیتی است که در ویندوز از آن بی بهره است. دیگر پارامترها نامطلوب برای ویندوز، اعتماد بسیاری از کرنل برنامه های کاربردی ویندوز به (RPC )Remote Procedure ،متد توسعه جامعه کامپیوترهای خانواده اینتل،است. نتیجه این رویه،ضعف قوانین دیواره های آتش در مقایسه با سیستم عامل هایی مانند لینوکس است که در سطح بسیار کمتری از RPC استفاده می کنند. میان این دو سیستم عامل، تفاوت های امنیتی دیگر نیز وجود دارد که برای کاربران پایانه ای این سیستم عامل ها بروز خواهد کرد و در حوزه آسیب پذیری های مدیریتی سیستم گنجانده نمی شوند . برای مثال ویندوزها قطعا زمینه مساعدتری برای شیوع ویروس ها در سمت کاربران پایانه ای داراست که ایمنی سیستم به خود کاربر و استفاده از آنتی ویروس ها واگذار شده است. اخیرا ویندوز شاهد ربودن اطلاعات سیستم ها توسط ابزارهایی به نام Spyware یا جاسوس افزار بود که می توانند به صورت محرمانه و پنهانی اطلاعات شخصی شما را در سطح اینترنت پخش کنند که در وبگردی، از روی خطا یا اختیار آن ها را بر روی سیستم فعال می کنید. مایکروسافت جدیدا برای مقابله با این پدیده یک شرکت ضد ویروس و ضد جاسوس افزار را خریداری کرده است. امکان دارد که بتوان توسط مدیر سیستم یا کاربران ارشد، ویندوز لینوکس را به درستی مدیریت کرد. اما بسیاری از برنامه های کاربردی دیگر ویندوز با این سیستم یکپارچه نیستند و نیاز است توسط کاربران، با مجوزدهی صحیح مدیر سیستم، اجرا شوند. اما برنامه های کاربردی لینوکس غالبا نیازمندی های امنیتی را رعایت کرده و در نتیجه کمتر می توانند مورد سوء استفاده قرار گیرند. ویندوز تنها از طرف توسعه دهنده خود دچار مشکل است که دوست دارد یک سیستم ساده را خلق کند که برای استفاده کننده بسیار آسان باشد. اما این سایت با هزینه بسیار زیادی از ناحیه امنیت سیستم همراه است. این امتیاز حتی موجب سست شدن امنیت سیستم نسبت به نسخه های قدیمی تر می شود، ضعفی که لینوکس هنوز با آن مواجه نشده است. لینوکس نیز دارای ضعف های امنیتی است.

عموما سازندگان خودشان سخت افزار یا درایوهای مخصوص خود را برای سازگاری با ویندوز توسعه می دهند. اما در جامعه لینوکس غالبا از مهندسی معکوس برای ساخت این محصولات استفاده می شود. در سیستم عامل های اپن سورس، گاهی قدم اول همین مهندسی معکوس، غیرقابل پیش بینی خواهد بود. در برخی موارد، سازگاری یک سخت افزار با لینوکس، به کندی صورت می پذیرد که نسبت به ویندوز، شاید ماه ها و شاید تا دو سال به طول بینجامد. خوشبختانه با پشتیبانی شرکت هایی مانند IBM و Novell از استانداردهای اپن سورس، برخی از مشکلات پیچیده حل شده و پروسه سازگاری با لینوکس ساده تر شده است. فارغ از محیط های گرافیکی، رابط خط فرمان لینوکس برای بسیاری از کاربران سخت و پیچیده است و آنان درک درستی از آن ندارند. همین امر موجب می شود مدیران سیستم ها، از به کار گرفتن ابزارو مفاهیم پیچیده برای برقرای امنیت در سیستم اجتناب کنند. لینوکس اصولا دارای قابلیت های سیستم عاملی یک شبکه است و در نصب پیش فرض، بسیاری از برنامه های کاربردی شبکه فعال نیست. این موضوع می تواند آسیب پذیری های ناشناخته ای را به وجود آوردکه هر یک از آن ها تهدیدی امنیتی برای سیستم عامل محسوب شوند. خوشبختانه این موارد و بسیاری از نقاط ضعف دیگر لینوکس، با به کارگیری یک لایه سخت گیرانه امنیتی و ابزار ساده خط فرمان برای آسان کردن کار مدیر سیستم بهبود یافته است. یکی دیگر از امتیازات لینوکس، وجود تعداد بی شماری ابزار متنوع مبتنی بر لینوکس برای فراهم کردن امنیت در سیستم (Nessus ) امکان پویش شبکه، حفره های موجود بر روی سیستم راه دور، باگ های نرم افزاری اجرا شده بر روی شبکه و دیگر ابزار نصب شده موجود در سیستم را فراهم می کند. Nessus در سیستم هایی که به تازگی نصب شده اند، می تواند به کار گرفته شود. علاوه بر این قابلیت گزارشگیری از یک سیستم سرور را در یک دوره مشخص دارد. Nmap ابزار دیگری برای اسکن شبکه است که نسبت به Nessus کاربردهای کمتری دارد. این ابزار می تواند به صورت پیش فرض همراه لینوکس نصب شود. گذشته از سودمندی این ابزار برای هر کارشناس IT ، هنوز ابزاری به راحتی آن در پیکربندی لینوکس ارائه نشده است. متخصصان امنیتی در هنگام اتصال به یک شبکه اینترنت از فایروال نیز استفاده می کنند. فایروال ها به صورت بسته های افزودنی به سیستم سرور برای تامین امنیت بیشتر به کار گرفته می شوند. ابزاری مانند، ACID می توانند اطلاعات را آنالیز کرده و مطابق این اطلاعات مشخصه های یک را تشخیص دهد. ACID امکان گزارش از طریق ایمیل را دارد و از طریق یک رابط گرافیکی، تمامی اطلاعات یک بسته فعال شبکه را نمایش می دهد. استفاده از این ابزار برای هر شرکتی که در حوزه امنیت IT فعالیت می کند، توصیه می شود. ACID ممکن است گزارش های متناقض و ناصحیح بسیاری برای مدیر سیستم تولید کند و از این رو نیاز به تنظیم و پیکربندی همیشگی آن وجود دارد. فارغ از سیستم عاملی که استفاده می کنیدف عدم به کارگیری ابزار مناسب، می تواند یکپارچگی امنیتی کار شما را به خطر بیندازد. عدم پشتیبان گیری کافی ضعیف بودن رمزهای عبور، اشتراک گذاری حساب های کاربری و پروژه های امنیتی که توسط تیم بازرسی نادیده گرفته شوند، و بازبینی و نظارت ضعیف، از دیگر موارد نقض امنیت سیستم هستند.

 

تاريخچه سيستم عامل لينوكس

تاريخچه

لينوكس : لينوكس اساسا براي كامپيوترهاي شخصي Intell طراحي شده است . لينوكس به عنوان يك پروژه شخصي يك دانشجوي رشته كامپيوترذ به نام لينوس توروالد ، در دانشگاه هلسينكي شروع به كار كرد . در آن زمان دانشجويان از برنامه اي به نام Minix استفاده مي كردند كه داراي ويژگي هاي ومختلفي نسبت به يونيكس ب.د،Minix توسط پروفسور آندرو تنبنام ايجاد شد و به طور گسترده اي از طريق اينترنت به دانشجويان در نقاط مختلف جهان ارسال گرديد . قص لينوس اين بود كه يك نگارش كاراي PC از يونيكس را براي كالربران Minix ايجاد كند . او نام آن را لينوس گذاشت و در سال 1991 لينوس نگارش 0.11 را عرضه كرد ، لينوكس به طور وسيعي از طريق اينترنت گسترش يافت و در سال هاي بعد ديگر برنامه نويسان ، برنامه هاي كاربردي و ويژگي هايي را اكنون مي توان در سيستم هاي يونيكس استاندارد يافت به ان اضافه نمود . تمام مدير پنجره ها رو به لينوكس آوردند . لينوكس داراي تمام ابزارهاي شبكه اي از قبيل پشتيباني فايل FTP ، مرور گر وب ، محدوده اي از سرويس هاي شبكه اي مثل پست الكترونيكي،سرويس نام گذاري دامنه،پيكر بندي پوياي ميزبان به همراه سرويس دهنده هاي FTP ، وب و چاپ مي باشد ، هم چنين داراي مجموعه كاملي از ابزارهاي توسعه برنامه نويسي از قبيل ، كامپايلر، اشكال زدايي Debuggers C++ است. با حفظ تمام اين ويژگي ها سيستم عامل لينوكس هم چنان كوچك ، پايدار،سريع باقي ماند. در ساده تريت قالب بندي آن لينوكس مي تواند به طور موثر روي كامپيوتري با حافظه فقط 2MB اجرا شود.

مرور كلي لينوكس

همانند يونيكس ، لينوكس را مي توان به سه بخش اصلي تقسيم كرد :

 كرنل

 محيط

 ساختار فايل

كرنل: برنامه اصلي است كه برنامه هارا اجرا مي كند و دستگاه هاي سخت افزاري از قبيل ديسك ها و چاپگر ها را مديريت مي نمايد.

محيط : رابطي را براي كاربر فراهم مي نمايدكه دستئرات را از كاربر مي گيرد و آنها را جهت اجرا به كرنل مي فرستد .

ساختار فايل : روشي كه فايل هاي روي يك دستگاه ذخيره مثل ديسك ذخيره مخي شوند ر اسازماندهي مي كند ، فايل ها در فهرست هاي مختلف سازماندهي مي شوند.

يك محيط،رابطي را بين كرنل و كاربر فراهم مي كند كه آن را مي توان به عنوان يك مفسر در نظر گرفت . چنين رابطي ، دستئرات وارد شده توسط كاربر را تفسيرذ مي كند و آنهت را به كرنل مي فرست. ، لنوكس چند نوع محيط را فراهم مي كند :

محيط كاري

مدير هاي پنجره

لايه هاي خط فرمان

هر كاربر بر روي يك سيستم لينوكس،داراي روابط كابري خاص خودش است ، كاربران مي توانند محيط هاي خاص خودشان را بر حسب نياز هاي خص خودشان ، سازماندهي كنند كه مي توانند لايه ، محيط هاي پنجره يا محيط كاري باشد . از اين ديد براي كاربر ، سيستم عامل به عنوان محيطي كاربردي تر عمل مي كند كه كار مي تواند آن را كنترل نمايد.

در لينوكس فايل ها مثل ويندوز ، در فهرست هاي مختلف سازماندهي مي شوند، كل فايل-سيستم لينوكس ، يك مجموعه بزرگ متصل به هم از فهرست هاست كه هر يك شامل مجموعه اي از فايل مي باشند،بعضي فهرست ها فهرسته اي استانداردي اند كه جهت استفاده سيستعم رزرو شده اند. مي توانيد براي فايل هاي خود ، فهرست ايجاد كنيد همان طور كه بع راحتي امكان انتقال فايل ها از يك فهرست به فهرست ديگر وجود دارد ، حتي مي توانيم كل فايل ها را انتقال دهيم و فهرست ها و فايل هرا با كاربران ديگر روي سيستم خود به اشتراك بگذاريم . با لينوكس همچنين مي توان بر فايل ها و فهرست ها مجوز بگذاريم تا به افراد ديگر اجازه دسترسي دهد،يا دسترسي آناه را محدود به خود نمايد ، فهرست هاي هر كاربر در واقع سرانجام به فهرست هاي كاربران ديگر متصل مي شود .

فهرست ها /به شكل ساختار درختي سلسله مراتبي سازماندهي مي شوند كه با يك فهريت ريشه آغازين،شروع مي شود،تمام فهرست هاي ديگرنيز از اين فهرست ريشه آغازين نشات مي گيرد.

با دسك تا K ،و محيط مدل شي شبكه GUN ، لينوكس اكنون ي رابط Gun كاملا مجتمع دارد ، مي توان عمليات لينوكس را از هر يك از رابط ها انجام دهيم ، KDE و GNOME محيط هايي كاملا كاربردي اند ، كه از عمليات كشيدن و رها شدن پشتيباني مي كنند وما را قادر مي ساغزند تا آيكون ها را به Desktop خوذ بكشيم ومنوهاي خاص خود را روي روي يك قاب Application ‌قرارذ دهيم ، هر دو متكي به يك محيط زير ساختاري سيستم ،X Window اند و بدين معناست كه تا وقتي آنها هردو روي سيستم ما نمصب باشند برنامه هاي كاربدي يكي را مي توان روي ديسك تاپ ديگر اجرا كرد.

دسك تاپ K : مجموعه كاملي از ابزارهااي اينترنت ، همرا برنامه هاي كاربرديو ويراستاري گرافيكي ، چند رسانه اي و سيتمي دارند.

 : برنامه هايGnome  كاربردي كم تري دارد اما اغلب آنها اينك در حال كار مي باشند.

نرم افزار كدباز

لينوكس با تلاش دسته جمعي در اينترنت گسترش يافت ، بنابراين هيچ شركت و انجمني لينوكس را كنترل نمي كند،نرم افزار نوشته شده براي Linux بيانگر اين زمينه است.توسعه اغلب زماني اتفاق مي افتد كه كاربران Linux با هم تصميم بگيرند روي يك پروژه كار كنند،وقتي كامل شد ،نرم افزار به سايت اينترنت فرستاده مي شود ،هر كاربر لينوكس سپس مي تواند به سايت دسترسي داشته باشد ،و نرم افزار را دان لود كند ،توان نرم افزار لينوكس فوق العاده است ، توسعه نرم افزاري لينوكس هميشه در يك محيط اينترنتي انجام مي گيرد و شامل برنامه نويسان مختلف جهان مي باشد . تنها چيزي كه براي شروع يك پروژه نرم افزاري لينوكس گرا نياز داريم ، يك وب سايت است.

اغلب نرم افزارهاي لينوكس به شكل كد باز نوشته مي شود و اين بدان مناست كه كداصلي براي يك برنماه كاربدي،به صورت رايگان به همرا برنامه كاربردي عرضه مي شود. برناه نويسات از طريق اينترنت مي تواننند در توسعه نرم افزار، همكاري كنند و كد اصلي آن را تغيير دهند و ياا صلاح كنند.

لينوكس به شكل كد باز ،نوشته شد ، كد اصلي آن در تمام محصولاتش وجود دارد ، به طور رايگان و از طريق اينترنت قابل دسترسي است . خيلي از توسعه هاي نرم افزاري نيز پروژه هاي كد بازي چون محيط هاي كاريGnome,KDE به همراه بيشتر برنامه هاي كاربدي شان مي باشد،بسته مرورگر وب نت Netscape Communicator ، نيز به طور كامل ، كدباز و به طور رايگان قابل استفاده اسنت،مجموعه Open Officeكه توسط Sun پشتيباني مي شود يك پروژه كد باز و بر اساس مجموعه Star Office قديمي مي باشد.

نرم افزار هاي كد باز توسط مجوز هاي عمومي محافظت مي شود ، اين كار باعث مي شود تا شركت هاي تجاري نتوانند نرم افزار كد باز را گرفته و تغييرات خود را اعمال نمايند و حق كپي را براي خود محفوظ دارند و نرم افزار خود را بفروشند.

معروف ترين مجوز عمومي ، مجوز عمومي GUN است كه توسط انجمن نرو افزاغر رايگان Free Software Foundation فراهم شده است.

لينوكس تحت آن مجوز توزيع مي شود . تحت شرايط مجوز عمومي GUN General حق كپي براي نويسنده اصلي محفوظ است اگرچه هر كسي مي تواند نرو افزار را تغيير دهد و مجددا توزيع كند ولي بايد كد اصلي نيز ضميمه باشد ، هم چنين محدوديتي در مورد فروش نرم افزار يا تحويل رايگان آن وجود دارد

 

در زمينه ميزبانی وب همواره 2 سيستم عامل مهم وجود داشته است: ويندوز و يونيکس (لينوکس). مهمترين سوالی که همواره در اين زمينه از ما ميشود آن است که کدام سيستم برای سايت ما مناسب است؟ ويندوز يا لينوکس؟ پاسخ ما با توجه به هدف شما از داشتن وب سايت و برنامه ای که برای آن سايت در نظر داريد متفاوت است. ما اکثرا به مشتريان خود توصيه ميکنيم که برای شروع با لينوکس شروع کنند و اگر در آينده نياز به گسترش کار و استفاده از قابليتهای ويندوز بود، سايت خود را به ويندوز منتقل نمايند.

 

     معمولا سرورهای ويندوز قابليتهای بيشتری دارند و البته از نظر هزينه گرانتر از لينوکس ميباشند. اما سرورهای لينوکس معمولا با ثبات تر (Stable) هستند و از نظر سرعت نيز بين دو سيستم تفاوت چندانی وجود ندارد.

 

     از نظر امنيت اکثرا ميگويند سرورهای لينوکس امن تر از ويندوز هستند. اما ما در شرکت پشتيبانان شبکه با در نظر گرفتن تمامي مسائل امنيتی بر روی هر دو سيستم امنيت هر دو پلاتفرم را تضمين مينماييم و به شما پيشنهاد ميکنيم در هنگام انتخاب سرور بيشتر به امکاناتی که به شما ارائه ميشوند توجه کنيد تا مسائل امنيتی.

نکته مهم : عده ای تصور ميکنند که برای استفاده از سرور لينوکس ، بايد بر روی کامپيوتر خود سيستم عامل لينوکس نصب کنند. اين فرضيه 100% اشتباه است و کاربران با هر سيستم عاملی ميتوانند به سادگی از خدمات سرورهای لينوکس و سايتهايی که بر روی اين سيستم عامل قرار دارند استفاده نمايند. در کاربری خدمات اين سرورها هيچ مشکلی وجود ندارد و بعضا حتی از کار با ويندوز نيز راحتتر است.

جدول مقايسه قابليتها و تواناييهای دو سيستم عامل (بدترين=0 ، بهترين=4):

 

 

 

مقایسه ویندوز و لینوکس

امروزه هر جا که می ری بحث سر دو تا سیستم عامل هست.windows-linux هر کسی یک طوری این دو تا سیستم عامل رو مورد مقایسه قرار می ده طرفدارن linuxنظرات خودشون رو دارند و طرفداران سنتی ویندوز هم نظرات خودشون برای نتیجه گیری بهتر باید این دو سیستم عامل را از جهات مختلفی مورد بررسی قرار داد.

 

1- امنیت (Security): قبل از هر چیز باید بگوییم که امنیت یک کمیت نسبی است و مطلق نیست. یعنی در هیچ شرایطی نمی توان گفت که امنیت صد در صد وجود دارد. زیرا امنیت به پارامترهای بسیاری در هر شبکه وابسته است و سیستم عامل نمی تواند به تنهایی تأمین کننده امنیت باشد. امنیت واقعی یک شبکه به عوامل کوچک و بزرگ بسیاری بستگی دارد. به عنوان مثال همین چند سال پیش بود که شرکت اوراکل با هزینه بالایی عده ای را اجیر کرد تا با جمع آوری زباله ها و کاغذهای باطله شرکت Microsoft به دنبال کدهای Microsoft بگردند و با این کار به کشفیات مهمی هم دست یافت! آیا اگر بیل-گیتس کارمندان خود را به استفاده از کاغذ خردکن برای کاغذهای باطله موظف می کرد چنین اتفاقی می افتاد؟ پس می بینیم که امنیت یک شبکه به بسیاری از عواملی که ممکن است نسبت به آنها بی توجه باشیم بستگی دارد. Linux و Windows هر دو از نظر Security دارای ضعف هستند اما از این میان تا کنون نقاط ضعف امنیتی بیشتری در باره Windows شنیده شده است. البته باید به این نکته توجه داشت که Windows طیف مخاطبان بسیار بیشتری نسبت به Linux دارد. به همین دلیل شاید طبیعی باشد که نقاط ضعف امنیتی بیشتری از آن کشف شده باشد.

 

2- User Friendly: حداقل از این جهت دوستان و دشمنان Windows به این نکته اعتراف دارند که استفاده از Windows نسبت به Linux رای کاربران بسیار ساده تر است. Linux باید در اینترفیس خود جدا" تجدید نظر کند. تا همین چند سال پیش کاربران Linux مجبور بودند حتی Kernel آنرا هم کامپایل کنند! البته نسخه های اخیر Linux نسبت به نسخه های قدیمی تر از نظر اینترفیس پیشرفتهای قابل توجهی داشته است. به هرحال Linux باید بداند که کاربران عادی و غیرحرفه ای هیچ علاقه ای نسبت به کامپایل کردن برنامه ها و یا نوشتن Commandهای طولانی و ثقیل ندارند. آنها سادگی کلیک کردن بر یک فایل Setup.exe در Windows را برای اجرای برنامه هایشان به Linux ترجیح می دهند. اما از جهت دیگر باید گفت که Linux به دلیل Open Source بودن ابزاری بسیار قوی و یاری مطمئن برای برنامه نویسان حرفه ای است. Linux دشمن کاربران عادی و یاور پرقدرتی برای حرفه ای هاست. با این تفاصیل می توان نتیجه گرفت اگرچه Linux ممکن است بتواند به عنوان سیستم عامل Serverها جای Windows را بگیرد اما هرگز نخواهد توانست جای Windows را در کامپیوترهای خانگی و برای کاربران معمولی بگیرد.

 

3- کاربرد: بی تردید قابلیتهای فوق العاده Linux آمیخته به شبکه است. در جاهایی که Windows در شبکه به بن بست می رسد Linux برای آن راه حل دارد. مثلا" اگر بخواهید Bandwidth کاربران خود را محدود کنید Windows راه حلی برای آن ندارد. یا اگر بخواهید براساس Source IP در شبکه خود Multi Routing انجام دهید Windows برای آن راه حلی ندارد در صورتیکه در Linux برای تمام مسائل شبکه راه حل وجود دارد. از طرفی اگر دور شبکه را خط بکشیم Linux در مقابل Windows حرفی برای گفتن ندارد. زیرا نه از نظر گرافیکی و ... به پای Windows می رسد و نه برای آن به وفور نرم افزار پیدا می شود و نه کار با آن به سادگی کار با Windows است.

بنابراین می توان به یک نتیجه رسید:

 

(( نه Linux می تواند Windows را از صحنه به در کند و نه Windows می تواند جایگاه Linux را بگیرد.)) این دو تا سیستم عامل در کنار هم می توانند مفید باشند

 

 

مقایسه بین سرورهای لینوکس و ویندوز

در زمينه ميزبانی وب همواره 2 سيستم عامل مهم وجود داشته است: ويندوز و يونيکس (لينوکس). مهمترين سوالی که همواره در اين زمينه از ما ميشود آن است که کدام سيستم برای سايت ما مناسب است؟ ويندوز ي لينوکس؟ پاسخ ما با توجه به هدف شما از داشتن وب سايت و برنامه ای که برای آن سايت در نظر داريد متفاوت است. ما اکثرا به مشتريان خود توصيه ميکنيم که برای شروع با لينوکس شروع کنند و اگر در آينده نياز به گسترش کار و استفاده از قابليتهای ويندوز ب د، سايت خود را به ويندوز م تقل نمايند.

 

معمولا سرورهای ويندوز ق بليتهای بيشتری دارند و البته از نظر هزينه گرانتر از لينوکس ميباشند. اما سرورهای لينوکس معمولا با ثبات تر (Stable) هستند و از نظر سرعت نيز بين دو سيستم تفاوت چندانی وجود ندارد.

 

از نظر امنيت سرورهای لينوکس امن تر از ويندوز ه تند. اما ما در شرکت داده گستر كيميا (كيمياهاست) با در نظر گرفتن تمامي مسائل امنيتی بر روی هر دو سيستم امنيت هر دو پلاتفرم را تضمين مينماييم و به شما پيشنهاد ميکنيم در هنگام انتخاب سرور بيشتر به امکاناتی که به شما ارائه ميشوند توجه کنيد تا مسائل امنيتی.

 

نکته مهم : عده ای تصور ميکنند که برای استفاده از سرور لينوکس ، بايد بر روی کامپيوتر خود سيستم عامل لينوکس نصب کنند. اين فرضيه 100% اشتباه است و کاربران با هر سيستم عاملی ميتوانند به سادگی از خدمات سرورهای لينوکس و سايتهايی که بر روی اين سيستم عامل قرار دارند استفاده نمايند. در کاربری خدمات اين سرورها هيچ مشکلی وجود ندارد و بعضا حتی از کار با ويندوز ن ز راحتتر است.

راحتی استفاده: پس از گذشتن زمان زيادی از توسعه هر دو سيستم، اين دو تفاوت زيادی از جهت راحتی استفاده ندارند، و در واقع راحتی مديريت هرکدام از اين سيستم‌ها به مهارت شخص استفاده ‌کننده بستگی دارد. در اينجا بايد به دو نکته توجه داشت: يکی اينکه سرورهای لينوکس دارای قابليت مديريت از راه دور ساده‌تر و ايمنتری نسبت به ويندوز ه تند، و همچنين اينکه برای مديريت يک وب‌سايت به تنهايی، چون هر دو سيستم از پروتکل‌های استانداردی مثل FTP استفاده می‌کنند، اصولاً برای کاربران تفاوت قابل مشاهده‌ای وجود ندارد. بنابراين، اين که شما شخصاً از چه سيستم‌عاملی در کامپيوترهای شخصی خود بهره می‌بريد نبايد در انتخاب سيستم‌عامل سرور شما تأثيری داشته باشد.

 

قابليت اطمينان: سرورهای لينوکس از قابليت اطمينان به مراتب بيشتری نسبت به ويندوز ب خوردارند، به حدی که در هيچ پروژه بر پايه شبکه‌ای که امنيت نقش عمده‌ای را داراست، از سرورهای ويندوز ا تفاده نمی‌شود. برخلاف تصور عده‌ای از مردم، مشکلات امنيتی ويندوز ب ويرايش‌های جديد اين سيستم هم برطرف نشده است؛ به عنوان مثال، Microsoft پيش از ارائه Windows 2003 اين وعده را می‌داد که اين سيستم‌عامل، "ايمن ترين" محصول اين شرکت است، ولی پس از گذشت زمانی کمتر از يک ماه از شروع زمان ارائه اين سيستم و پس از کشف صدها حفره امنيتی در اين نرم‌افزار، مسئولان شرکت Microsoft به اشتباه خود در ايمن تلقی کردن اين سيستم، اعتراف کردند. البته ناگفته نماند که اين به معنی اطمينان کامل به سرورهای لينوکس و يا عدم استفاده مطلق از سرورهای ويندوز ن ی‌باشد، بلکه هدف ما صرفاً مقايسه اين دو سيستم است.

 

عملکرد: کارهای بسيار کمی وجود دارند که به يکی از اين دو سيستم بتوان انجام داد، و ديگری از انجام آن ناتوان باشد. تفاوت عمده در ابزارهای مورد استفاده است. به عنوان مثال، معمولترين نرم‌افزار سرور وب برای لينوکس، آپاچی است، ولی در ويندوز، از IIS استفاده می‌شود. نکته جالب اين است که اکثر ابزارهای تحت لينوکس، به ويندوز ه منتقل شده‌اند، ولی ابزارهای کمی از ويندوز ب لينوکس منتقل گشته‌اند، که خود اين امر، مفيدتر بودن ابزارهای تحت لينوکس را نشان می‌دهد.

 

استفاده از منابع سخت‌افزاری سيستم: سيستم‌های لينوکس، بسيار صرفه‌جویانه‌تر از سيستم‌های ويندوز ب استفاده از منابع سخت‌افزاری سيستم (از قبيل حافظه و پردازنده) می‌پردازند. يک سيستم سرور لينوکس، به راحتی می‌تواند تحت يک کامپيوتر 486 با تنها 16MB حافظه راه‌اندازی شود، کاری که حتی تصور آن برای يک سيستم سرور ويندوز ه محال می‌باشد. اين امر باعث می‌شود که در دو سيستم ويندوز و لينوکس که هر دو بر روی سخت‌افزار يکسان اجرا می‌شوند، سيستم لينوکس هميشه منابع آزاد بيشتر و بنابراين، قدرت کاری بيشتری نسبت به سيستم ويندوز د شته باشد.

 

سازگاری با محصولات Microsoft: اين که اکثر کامپيوترهای شخصی جهان از ويندوز ا تفاده می‌کنند، غيرقابل انکار است. اين امر باعث می‌شود که پشتيبانی از محصولات Microsoft يک حسن برای يک سرور محسوب شود و در صورت نیاز به برنامه نویسی ASP و ASP.NET استفاده از سرور ویندوز پیشنهاد می شود

در حال حاضردو انتخاب اصلی برای خدمات میزبانی وب  یا hosting در ایران استفاده از سرورهای میزبان لینوکس یا ویندوز است. مسلما وقتی قرار است بین ویندوز و لینوکس یکی را انتخاب کنیم، حتما لینوکس و یونیکس گزینه مناسبتر خواهد بود چرا که لینوکس در طی این سالها نشان داده که به دلائل امنیتی فراوان بهترین انتخاب برای سرورهاست.

در صورت استفاده از زبانهای برنامه نویسی وب وابسته به  Server Side Scripting مثل php, coldfusion, jsp, cgi (c, perl, python, tcl, ...), asp, asp.net  اولین مطلب مهم این است که سرورهای لینوکس asp و asp.net را که جزو فناوریهای مایکروسافت هستند پشتیبانی نمی‌کنند. البته برای پشتیبانی از asp در لینوکس اقداماتی انجام شده ولی فعلا بیشتر در حد پروژه های در دست اجرا میباشد. پس اگر می‌خواهید سایتی با این دو تکنولوژی راه‌اندازی کنید، اصولا بی معنی است که بخواهید لینوکس و ویندوز را با هم مقایسه کنید چون حتما باید وب سرور شما ویندوز باشد. در مورد بقیه موارد گفته شده می‌ توان گفت که هر دو سرور لینوکس و ویندوز از پشتیبانی خوبی در این زمینه برخوردارند . اگر بخواهیم با یک مقایسه کلی بگوئیم که از بین ویندوز و لینوکس کدامیککارائیperformance   بهتری برای هر یک این زبان‌ها دارند،‌ باید اذعان کرد که لینوکس در این زمینه بهتر عمل می‌کند.

نکته مهم دیگر این است که اگر cgi را به‌صورت کامپایل شده استفاده می‌کنید، اصولا نمی‌توانید از cgi یی که برای لینوکس کمپایل شده در ویندوز استفاده کنید و یا بلعکس. ولی در سایر موارد میتوان از یک کد هم در سرورهای ویندوز و هم لینوکس استفاده نمود.

در یک جمع بندی کلی باید بگویم که اگر asp , asp.net استفاده می‌کنید، فقط میتوانید سرور ویندوز را انتخاب کنید،ولی در سایر موارد لینوکس گزینه بهتر خواهد بود .

در خصوص پایگاه‌های داده  و بانکهای اطلاعاتی بایدگفت که بجز بانکهای اطلاعاتی  access

که خیلی ساده و کم اهمیت هستند و فقط مختص سیستم عامل ویندوز میباشند مابقی تکنولوژیهای رایج در ایجاد و مدیریت پایگاههای داده معمول شاملSQL server   مختص سرورهای ویندوز، و  MySQL  مخصوص سرورهای لینوکس میباشند. بهترین و موفق‌ترین پایگاه داده بدون شک محصولات شرکت Oracle است که به دلیل قیمت بالا فقط در سایت‌ها و سرورهایی استفاده میشود که نیاز به دیتابیس هائی با کارائی و حجم بسیار بالا وجود داردو در مورد وب سایتهای معمولی یا متوسط بدلیل گرانی بیش از حد قابل استفاده نخواهد بود . البته ناگفته پیداست که SQL Server فقط در سرورهای ویندوز قابل استفاده میباشد و بقیه database ها معمولا در هر دو نوع سرور لینوکس و ویندوز قابل استفاده هستند .

مباحث پیشرفته در خصوص کارائی و  مقایسه MySQL با SQL-Server  نیاز به کار کارشناسی زیادی دارد ولی در مجموع در هر دو نوع سرور لینوکس و ویندوز بانکهای اطلاعاتی مورد بررسی دارای کارائی مشابهی میباشند .

نکته مهمی که همیشه ذهن انسان را بخود مشغول میکند این است که کدام یک از ایندو سرور امنیت بیشتری دارند . در این زمینه با مراجعه به آمارهای رسمی منتشر شده در سایتهای امنیتی مهم برتری کلی مسلما با لینوکس خواهد بود.

یکی از دلایل ضعف ویندوز یکپارچه‌تر بودن این سیستم‌عامل نسبت به لینوکس و open source نبودن این سیستم عامل میباشد. و یک نکته بسیار ظریف در این زمینه این است که وقتی یک مشکل امنیتی یا به اصطلاح باگBUG در ویندوز کشف میشود معمولا کاربران و مدیران سرور باید مدتی منتظر بمانند تا  service pack یا patch برای این ضعف امنیتی از طرف مایکروسافت ارائه شود (چون کارشناسان نمی توانند خودشان مشکل را حل کنند) و این موضوع یک محدوده زمانی مناسب برای هکرها بوجود می آورد تا ازنقطه ضعفهای کشف شده کمال استفاده را برده و یک  سرور را هر طوریکه بخواهند مورد تاخت و تاز و هجوم خود قرار دهند . ولی در سیستم‌عامل‌های Open-Source مثل لینوکس در صورت داشتن دانش کافی با کمی تغییر در کد ها ی منبع سیستم عامل و کامپایل کردن مجدد آن معمولا میتوان مشکل را حل کرد .

اما دلیل اصلی ضعف امنیتی ویندوز این است که اصولا سرورهای ویندوز از نظر ضعف امنیتی بیشتر مورد توجه هکرها و نفوذگرهای شبکه قرار می‌گیرند و نتیجه‌ این امر ایناست  که گاهی نقطه ضعفها و حفره‌هایی در ویندوز پیدا میشود که حتی مدیران مایکروسافت را هم به تعجب وا میدارد . و ما را برآن می دارد که فکر کنیم براستی برنامه‌نویسان مایکروسافت تا جه حد باهوشند و موقع کد نوشتن چقدر دقت می‌کنند !!!!!!

اصولا برای هر نسخه منتشر شده ویندوز معمولا حداقل یک باگ پیدا میشود که معمولا باآن میتوان به سیستم نفوذ کرد و به منابع آن دست‌یافت و این باعثشده  که مایکروسافت هم گاهی یک سری از نسخه‌های ویندوز را به صورت رسمی از رده خارج کند (مثلا ویندوز nt 4.0 که نسخه قبل از ویندوز ۲۰۰۰ بوده و ‌ عملا دیگر برای آن service pack  ارائه نمی‌شود و اصولا اگر سروری از نسخه ۴.۰ ویندوز ان تی NT4.0  استفاده کند قطعا به راحتی قابل نفوذ خواهد بود .

مشکلات امنیتی لینوکس معمولا از اسکریپت‌هائی ناشی میشود که به صورت پیش‌فرض توسط خیلی از سرور‌ها نصب میشوند . البته این مشکلات را میتوان براحتی و با disable کردن یا uninstall نمودن برنامه های غیر ضروری از روی سرور یا نصب آخرین ورژن برنامه ها حل نمود .

در حال حاضر برای داشتن سایت به نسبت امن‌تر در ایران، انتخاب قطعی لینوکس خواهد بود.  زیرا علاوه برامنیت مسئله قیمت خدمات هوستینگ بسیار حائز اهمیت است و گهگاه قیمت سرورهای لینوکس گاه بمیزان 100 درصد یا بیشتر، پایین‌تر از سرورهای ویندوز میباشد

 

با ظهور اولین سیستمهای عامل نظیر ام اس داس و یونیکس همه کاربران کامپیوتر و کسانی که مایل به فراگیری علوم کامپیوتر یا کار باسیستمهای رایانه ای بودند میبایست ابتدا فرامین مختلف کامپیوتر را یکی پس از دیگری آموخته و این فرامین را جهت اجرای برنامه ها یا انجام عملیات خاص نظیر کپی فایل، تغییرنام فایلها، فرمت دیسک و .... در محیط متنی تایپ و بکار می بستند .  لیکن با پیدایش سیستمهای عامل جدیدتر خصوصا از زمان ایجاد رابطهای گرافیکی در سیستمهای عامل نیاز به فراگیری این دستورات روز بروز کمتر و کمتر شده تا جائی که در حال حاضر یک کاربر ساده کامپیوتر میتواند بیشتر عملیات مورد نظر خود را تنها با چند کلیک ساده ماوس یا اجرای یک برنامه در محیط گرافیکی ویندوز یا لینوکس براحتی به اجرا گذارد . این موضوع رفته رفته نیاز کاربران را به استفاده از صفحه کلید کامپیوتر و مراجعه به خط فرمان متنی سیستمهای عامل کمتر و کمتر نموده و در پاره ای موارد حتی  لزوم آموزش و پرداختن به این موضوع کاملا به دست فراموشی سپرده شده است و امروزه میتوان کاربرانی را دید که با محیط متنی و خط فرمان command prompt یا shell کاملا بیگانه هستند .

حال این سئوال پیش می آید که آیا براستی عمردستورات متنی و شلهای فرمان متنی به سر رسیده است ؟!!

همانطوریکه میدانید به دلائل زیر جواب این سئوال منفی است :

1-      برخی دستورات و فرامین پایه ای سیستمهای عامل از جمله پیکر بندی اولیه سیستمها و حتی شبکه های کامپیوتری را  هنوز هم فقط در محیط فرامین متنی میتوان به اجرا گذاشت .

2-      اصولا کار در خط فرمان متنی بدلیل اجتناب ازبکارگیری رابطهای گرافیکی که حجم بالائی از منابع سیستم از جمله حافظه را اشغال میکنند بسیار سریعتر و کم خطر تر است .

3-      در واقع کلیه برنامه های اجرائی در محیط گرافیکی به نحوی پس از اخذ دستورات ویژوال یا بصری از کاربر همان فرامین متنی را برای انجام عملیات خود در پس زمینه اجرا میکنند و چه بسا بدلیل ایرادات موجود در نرم افزارها گاهی این دستورات یا به کندی اجرا شده و یا آنها را به درستی نیز اجرا نمی نمایند .

4-      کار در محیط فرمان متنی و اجرای دستورات در محیطهای shell از جمله نیازهای اصلی مدیران سیستم و کاربران پیشرفته کامپیوتر است و هیچگاه به کلی منسوخ نخواهد شد .

5-      برخی سیستمهای عامل همچون  لینوکس با وجود توسعه چشمگیر رابطهای گرافیکی نظیر KDE و GNOME و 000 هنوز به فرامین متنی وابسته اند و بدون دانستن این فرامین نمیتوان از این سیستمها بطور کامل و موثر بهره برد .

امیدوارم این مقدمه و دلائل بسیار دیگری که برای استفاده از محیط فرمان متنی خصوصا در مورد لینوکس  وجود دارند همه دوستان را به آموختن کامل و استفاده از این دستورات آن هم بصورت حرفه ای ترغیب نماید . به نظر من هر فرد پس از مدتی کار با خط فرمان و اجرای دستورات و مشاهده نتایج حیرت انگیز آن پی خواهد برد که کار در این محیط نه تنها مشکل تر از محیط گرافیکی نیست بلکه انعطاف پذیری و امکانات منحصر بفرد خودش را هم بهمراه دارد .

دلائل چندی وجود دارد كه يك كاربر ميبايست يك ديسكت بوت لينوكس برای خود ايجاد و از آن استفاده و آن را نگهداری نمايد . بعنوان مثال اگر سيستم شما توانائی بوت از روی سی دی را نداشته و يا شما بخواهيد عمل نصب لينوكس را بجای سی دی از روی درايو سخت (هارد ديسك) ويا درايو شبكه انجام دهيد و يا درصورتی كه سيستم لينوكس شما پس از نصب بدليل آسيب ديدگی بوت لودر نتواند بدرستی بالا بيايد بايد يك عدد ديسكت بوت لينوكس مناسب با نوع عملی كه ميخواهيد انجام دهيد بسازيد و آنرا در موقع لزوم در اختيار داشته باشيد .

 

ملاحظه ميكنيد كه انواع ديسكت بوت لينوكس با توجه به نوع كارائی متفاوت است ولی روش ايجاد همه انواع آن تقريبا مشابه ميباشد .

 

نخستين چيزی كه برای ايجاد يك ديكت بوت لينوكس ضروری است وجود فايل image حاوی اطلاعات لازم برای ساخت ديسكت ميباشد .

 

فايلهای image ضروری برای ايجاد انواع ديسكت بوت لينوكس عبارتند از :

 

نكته : چون امروزه كارتهای pcmcia با تكنولوژی كارتهای شبكه جايگزين شده در صورت عدم كارائی ميتوان از فايل network.img استفاده كرد .

 

توضيح : تعداد فايلهای ايميج و نام آنها و كاربرد هريك ممكن است در توزيعهای مختلف لينوكس متفاوت باشد و برای اطلاعات بيشتر ميتوان به اطلاعات متون موجود در توزيع مربوطه مراجعه كرد . ضمنا كليه فايلهای فوق عموما در دايركتوری image واقع در اولين سی دی توزيع لينوكس مورد استفاده كاربر قرار دارند و يا ميتوان آنها را از سايت تخصصی توزيع لينوكس مربوط دانلود كرد .

 

بايد دانست كه ديسكت بوت لينوكس را ميتوان هم در محيط ويندوز (بوسيله برنامه های كمكی موجود برروی توزيع لينوكس مورد استفاده در سطح DOS ) و هم در محيط لينوكس ايجاد نمود كه در اينجا سعی ميكنم به توضيح مختصر هر دو روش بپردازم .

 

الف ) ايجاد ديسكت بوت لينوكس در محيط ويندوز :

 

چون اغلب كاربران جديد لينوكس با ويندوز آشنائی قبلی داشته اند برنامه های كاربردی چندی برای ايجاد ديسكت بوت در محيط ويندوز نوشته شده كه يكی از مهمترين آنها برنامه گرافيكی RawWrite ميباشد . اين برنامه كه يك فايل اجرائی تنهاست عموما در سی دی اول توزيع لينوكس و در شاخه dosutils قرار دارد ودر رابط گرافيكی خود محل فايل image ‌ و درايو فلاپی مقصد را پرسيده و به سهولت كار ايجاد ديسكت بوت لينوكس را انجام ميدهد .

 

ب ) ايجاد ديسكت بوت لينوكس در محيط گنو / لينوكس :

 

اگر يك محيط لينوكس نصب شده در دسترس قرار داشته باشد يا كاربر پس از نصب لينوكس بخواهد ديسكت بوت ايجاد كند مراحل كار عبارتند از :

# dd if=/mnt/cdrom/images/cdrom.img of=/dev/fd0 bs=512

 

بديهی است كه آدرس فلاپی درايو دوم سيستم در صورت نصب بودن /dev/fd1 خواهد بود .

 

نكته : محيطهای گرافيكی پيشرفته برخی توزيعهای لينوكس مثل suse و مندريك و ... امكان ايجاد ديسكت بوت لينوكس را برای مقاصد مختلف بصورت برنامه های دارای رابط گرافيكی در محيط لينوكس در اختيار كاربر قرار داده اند كه بمنظور اختصار به آنها پرداخته نميشود . 1 - cdrom.img اين فايل برای ايجاد ديسكت بوت برای نصب لينوكس از روی هارد ديسك يا سی دی رام در مواقعی كه بوت از طريق سی دی مقدور نباشد بكار ميرود . 2 - network.img اين فايل برای ايجاد ديسكت بوت برای نصب لينوكس از روی درايو شبكه بكار ميرود . 3 - pcmcia.img اين فايل برای ايجاد ديسكت بوت برای نصب لينوكس از طريق يك ابزار با رابط pcmcia مثل انواع سی دی رام ياكارت شبكه با اين مشخصات بكار ميرود . 4 - hd.img اين فايل برای ايجاد ديسكت بوت برای نصب لينوكس از طريق هارد ديسك بكار ميرود . 5 - hdcdrom_usb.img اين فايل برای ايجاد ديسكت بوت برای نصب لينوكس از طريق رسانه های مبتنی بر پورت usb بكار ميرود . 1 - يك پنچره كنسول متنی يا shell فرمان باز كنيد . 2 - با دستور su و سپس وارد كردن رمز عبور بصورت كاربر ريشه وارد سيستم شويد . 3 - اولين سی دی توزيع لينوكس را در سی دی درايو قرار داده و آنرا به سيستم متصل يا mount نمائيد . (روش mount كردن سی دی در درسهای گذشته گفته شد ليكن بايد دانست كه اغلب توزيعهای جديد لينوكس اين كار را بطورت خود كار انجام ميدهند) . 3 - يك فلاپی خالی در فلاپی درايو قرار داده و دستور زير را تايپ كنيد : همانطوريكه می بينيد با اجرای اين دستور فايل ايميج موجود در مسير /mnt/cdrom/images/cdrom.img خوانده شده و بر روی فلاپی درايو اول سيستم يعنی fd0 ديسكت بوت لينوكس ايجاد ميگردد

 

 

هزار و یک دلیل بر اینکه لینوکس از ویندوز بهتر است

خصوصیات هسته‌ی اصلی سیستم

 

۱- لینوکس مشکل ویروس ندارد!! و این به دلیل نبود ویروس برای لینوکس نیست، بلکه به این دلیل است که لینوکس خیلی ایمن تر است، و خیلی کمتر از ویندوز مستعد ویروس است! برای مطالعه بیشتر بر اینکه چرا لینوکس کمتر تحت تاثیر ویروس خراب می شود این را مطالعه کنید!

۲- لینوکس نیازی به defrag کردن پارتیشن ها ندارد!!! فایل سیستم های لینوکس به نحوی طراحی شده اند که داده ها را طوری توی دیسک می نویسند که نیازی به ابزاری برای defrag کردن ندارد!!! برای اطلاع بیشتر یه سر به اینجا بزنید!

۳- در گنو/لینوکس هسته سیستم ،کرنل لینوکس، از محیط گرافیکی(X-Window) و از نرم افزار ها(OpenOffice.org) جدا است، پس هنگ (crash) کردن یکی از برنامه ها باعث هنگ کردن(crash) کل سیستم نمی شود، در ویندوز (ماکروسافت این را یکپارچگی می نامد!!!!!!!!!) اگر مرورگر وب هنگ کند کل سیستم هنگ می کند، و شما نیاز به ریستارت سیستم دارید!

۴- لینوکس نیازی به دوباره نصب شدن ندارد! در ویندوز اگر سیستم عامل خراب شود، هیچ راه ساده ای برای بازگردانی سیستم نیست، خیلی از مدیران پشتیبانی هیچ راهی غیر از دوباره نصب کردن سیستم ندارند! و این یعنی دوباره نصب کردن درایورها، نرم افزارها، و تنظیمات کاربری!! در لینوکس غیر از خرابی هارد دیسک، نیازی به دوباره نصب شدن سیستم نیست! خیلی از مشکلات در لینوکس بدون دوباره نصب کردن سیستم قابل حل هستند. اگر به هر دلیلی (شاید مثل من بخواهید از سوزه به اوبونتو و بعد به پارسیکس مهاجرت کنید!) شما نیاز به نصب دوباره دارید، با داشتن یک پارتیشن home جداگانه می توانید، تنظیمات خود را در همه‌ی توزیع ها داشته باشید!!!

۵- لینوکس نیازی به ریستارت ندارد!!!! (مگر وقتی که کرنل جدید را نصب کردید و می خواهید از آن استفاده کنید) هرگاه برنامه ای هنگ یا کرش کرد تنها باید آنرا ریستارت کرد، و نیازی به ریستارت کل سیستم نیست!

۶- لینوکس می تواند از بیش از ۱۰۰ فایل سیستم مختلف بخواند. ویندوز محدود به دو، سه تا فایل سیستم خودش است!

۷- شما سورس کد برنامه را دارید، و اگر برنامه نویس باشید، می توانید آنرا بسته به نیاز خود بهتر کنید، ایراد های آن را برطرف کنید و… خیلی از کاربران معمولی فکر می کنند، این اصلا ضروری و کاربردی نیست، , ولی وقتی سازنده ی یک برنامه، پشتیبانی یک برنامه را برای فروش نسخه جدیدتر قطع می کند، متوجه اهمیت این موضوع می گردند.

۸- لینوکس می تواند در یک logical partition و یا روی هارد دیسک دوم سیستم بخوبی نصب گردد، ولی ویندوز تنها باید در یک پارتیشن اصلی(primary partition) سیستم نصب گردد!

۹- لینوکس را می توان روی یک تلفن همراه تا یک ابرکامپیوتر نصب کرد.

۱۰- لینوکس می تواند برنامه های حساس یک هواپیما را راه‌اندازی کند.

۱۱- باگ‌های لینوکس از معادل تجاری آن خیلی کمتر است، و این مهمترین دلیل پایداری آن است.

۱۲- شما می توانید آنرا به دوستان خود بدهید، و همه با هم از آن استفاده کنید، معلمانتان در مهدکودک و دبستان نمی گفتند وسایلتان را به دوستان خود بدهید، و با هم از آن استفاده کنید؟ لینوکس و متن‌باز دقیقا آنرا می خواهند، درحالی که اگر دیسک ویندوز خود را به دوستتان بدهید، شما را دزد می خوانند!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

۱۳- هزینه لینوکس بسیار کم است، نه تنها سیستم عامل مجانی است، بلکه برنامه ها و ابزارها را نیز می توانید بطور رایگان تهیه کنید! ممکن است شما بخواهید برای پشتیبانی یا آموزش هزینه ای بپردازید ولی آن هم بسیار کمتر خواهد بود…

۱۴- لینوکس و ویندوز هر دو محیط شل دارند. (توی ویندوز آنرا command prompt می گویند) محیط های شل در لینوکس(مثل bash) خیلی قدرتمندتر هستند، و شما می توانید برنامه های کاملی با زبانهای اسکریپتی بنویسید. و این برای انجام اتوماتیک کارهای تکراری بسیار مفید است.

۱۵- لینوکس را می‌توانید از CD بوت کنید، ویا آنرا روی هارد دیسک نصب کنید.

۱۶- می دانید، در پس زمینه ویندوز راه هایی برای دسترسی مستقیم دولت ایالات متحده به داده های شما هر گاه که بخواهند وجود دارد؟؟؟(چگونه؟) آره این بطور پیش فرض توی ویندوز تعبیه شده است… ولی در لینوکس این امکان وجود ندارد!!!! (بدلیل در دسترس بودن سورس کد برنامه…)

۱۷- لینوکس بطور داخلی(built in) مجازی سازی دارد. و شما می توانید بطور همزمان گونه های مختلفی از لینوکس، یا دیگر سیستم عامل ها را اجرا کنید.

۱۸- کرنل لینوکس تعداد عظیمی درایور سخت افزار های مختلفی را داراست، و برای استفاده از آنها شما نیازی به نصب هیچ چیز ندارید، در حالی که توی ویندوز برای استفاده از یک آداپتور بلوتوث شما باید درایور آنرا نصب کنید!

خصوصیات محیط دسکتاپ

۱۹- درحالی که هم لینوکس و هم ویندوز واسط گرافیکی دارند، ویندوز فقط یک واسط گرافیکی به شما ارائه می دهد. در لینوکس همه چیز قابل انتخاب است، و شما برای هرکاری تعداد عظیمی انتخاب های گوناگون دارید، و می توانید از هرکدام از چندین محیط و واسط گرافیکی‌ای که در دسترس دارید استفاده کنید.

۲۰- بیشتر توزیع های لینوکس به همراه تعداد زیادی نرم‌افزار و ابزار برای کارهای مختلف(مثل نرم‌افزار اداری OpenOffice.org) توزیع می گردند، نه تنها سیستم عامل آزاد و رایگان است، بلکه شما نیازی به پرداخت پول برای برنامه های کاربردی نیز ندارید… بله خیلی از این نرم‌افزار های آزاد/متن‌باز برای ویندوز هم وجود دارند(مثل OpenOffice.org یا Mozilla Firefox) ولی برای ویندوز شما نیاز دارید آنها را یافته، و دانلود و نصب کنید، در حالی که در اکثر توزیع های لینوکس آنها به طور پیش فرض نصب می باشند.

۲۱- در ادامه مطلب قبل باید گفت اکثر توزیع های لینوکس به همراه هزاران پکیج نرم افزارهای مختلف می آیند، در حالی که ویندوز حتی ابزارهای اولیه مثل یک ویرایشگر متن خوب ندارد. آره notepad هست، اگر شماnotepad رو نرم افزار خوبی بدونید!!!!!! تفاوت در این است، پیدا کردن،پرداخت هزینه، دانلود کردن، و نصب کردن یا اینکه همه آنها توی DVD توزیع لینوکستان باشند، و شما تنها آنها را نصب کنید!

۲۲- OpenOffice.org که در لینوکس موجود است توانایی تبدیل سند شما بطور مستقیم به فرمت pdf را داراست، در حالی که در ویندوز باید یک برنامه‌ی اضافه خریداری یا دانلود و نصب کنید!

۲۳- موزیلا‌فایرفاکس که به همراه همه توزیع های لینوکس است، بسیار بسیار برتری هایی بر IE ی ویندوز دارد، (که بیان آنها خود مقاله ای بس عظیم است!) برای مطلع شدن از ۱۰۱ کار که فایرفاکس می‌تواند انجام دهد که IE نمی‌تواند اینجا را مطالعه کنید!!!!!!!!!!

۲۴- مرور وب تنها بهتر نیست،که سریعتر نیز هست! بلکه شبکه در لینوکس خیلی سریعتر است.

۲۵- لینوکس به همراه بازی های خوبی نیز می آید! برای آشنایی با ۱۰ بازی برتر لینوکسی اینجا را مطالعه کنید!

۲۶- pidgin و kopete دو ابزار چت محبوب در لینوکس که قابلیت کار با همه‌ی پروتکل ها را دارا می باشند… و pidgin که نام قبلی آن Gaim بود برای ویندوز نیز وجود دارد…

۲۷- copy و paste اینجا ساده تر است… تنها متن را انتخاب کن، بعد با فشردن دکمه ی میانی موس هرجا که خواستی آنرا بچسبان(paste) … البته Ctrl+C و Ctrl+V برای کاربران تازه وارد موجود است…

۲۸- راه اندازی سیستمی مثل media center بسیار ساده است… شما نیازی به خرید نرم‌افزار های اضافه یا نصب یک سیستم عامل دیگر ندارید. برای تبدیل سیستم خود به یک کامپیوتر Media center این مطلب را بخوانید.

۲۹- همچنین لینوکس دارای یک محیط دسکتاپ سه‌بعدی قابل استفاده و خوب است، که کار کردن با سیستم را آسان تر می کند.

۳۰- متنی که یکبار کپی کرده اید را تا ساعاتی دیگر بارها می توانید استفاده کنید! با استفاده از ابزاری به نام Klipper که در محیط دسکتاپ KDE بطور پیش فرض نصب است. و برای مدیریت کلیپ برد سیستم است.

۳۱- مدیر فایل konqueror این امکان را به شما می دهد تا بطور گرافیکی ببینید هر فایل چقدر فضا اشغال کرده است. این برای فهمیدن سریع اینکه فضای این پارتیشن را کدام پوشه اشغال کرده و حذف موارد اضافه بسیار پرکاربرد است.

خصوصیات سمت سرور

۳۲- لینوکس های سرور در بر دارنده‌ی MySQL و PostgreSQL هستند، که ابزارهای مدیریت پایگاه های داده ای بسیار قوی ای هستند، و دیگر شما نیازی به خرید و نصب این ابزار یا وب سرور یا دیگر ابزار سمت سرور را ندارید…

۳۳- لینوکس برای محاسبات سنگین با استفاده از تکنیک کلاستر بندی کامپیوتر های استفاده می شود و بسیاری از ابرکامپیوتر ها در سراسر دنیا از لینوکس بعنوان سیستم عامل استفاده می کنند، ویندوز نمی تواند در این حد از سخت افزار را پشتیبانی کند.

۳۴- قابلیت پشتیبانی سیستم فایل ها، در حالی که فایل سیستم ntfs تا پارتیشنی به سایز ۱۶ ترابایت پشتیبانی می کند، فایل سیستم XFS در لینوکس پارتیشن های یک میلیون ترابایتی را پشتیبانی می کند!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! آره بیشتر از اون چیزیه که به ذهن برسه!!

۳۵- لینوکس می تواند تا ۱۰۲۴ پردازنده در یک کامپیوتر، را پشتیبانی کند، ویندوز هیچ گاه به مقداری در آن حدود نخواهد رسید!!!!!!!!!

۳۶- شما می توانید تنها با دستور dmidecode شماره سریال های سخت افزار ها و باقیه مشخصات سیستم را بفهمید!!!

مقایسه بین سرورهای لینوکس و ویندوز

: پس از گذشتن زمان زيادی از توسعه هر دو سيستم، اين دو تفاوت زيادی از جهت راحتی استفاده ندارند، و در واقع راحتی مديريت هرکدام از اين سيستم-ها به مهارت شخص استفاده-کننده بستگی دارد. در اينجا بايد به دو نکته توجه داشت: يکی اينکه سرورهای لينوکس دارای قابليت مديريت از راه دور ساده-تر و ايمنتری نسبت به ويندوز هستند، و همچنين اينکه برای مديريت يک وب-سايت به تنهايی، چون هر دو سيستم از پروتکل-های استانداردی مثل FTP استفاده می-کنند، اصولاً برای کاربران تفاوت قابل مشاهده-ای وجود ندارد. بنابراين، اين که شما شخصاً از چه سيستم-عاملی در کامپيوترهای شخصی خود بهره می-بريد نبايد در انتخاب سيستم-عامل سرور شما تأثيری داشته باشد.

 

 

 

قابليت اطمينان:

 

سرورهای لينوکس از قابليت اطمينان به مراتب بيشتری نسبت به ويندوز برخوردارند، به حدی که در هيچ پروژه بر پايه شبکه-ای که امنيت نقش عمده-ای را داراست، از سرورهای ويندوز استفاده نمی-شود. برخلاف تصور عده-ای از مردم، مشکلات امنيتی ويندوز با ويرايش-های جديد اين سيستم هم برطرف نشده است؛ به عنوان مثال، Microsoft پيش از ارائه Windows 2003 اين وعده را می-داد که اين سيستم-عامل، "ايمن ترين" محصول اين شرکت است، ولی پس از گذشت زمانی کمتر از يک ماه از شروع زمان ارائه اين سيستم و پس از کشف صدها حفره امنيتی در اين نرم-افزار، مسئولان شرکت Microsoft به اشتباه خود در ايمن تلقی کردن اين سيستم، اعتراف کردند. البته ناگفته نماند که اين به معنی اطمينان کامل به سرورهای لينوکس و يا عدم استفاده مطلق از سرورهای ويندوز نمی-باشد، بلکه هدف ما صرفاً مقايسه اين دو سيستم است.

 

سرعت:

 

اين دو سيستم از لحاظ سرعت، تفاوت زيادی ندارند، ولی سيستم-های لينوکس، به دليل اينکه امکان غيرفعال کردن هر جزء از سيستم را به ما می-دهند، کمی سريعتر هستند. به عنوان مثال، عموماً کامپيوترهای سرور نيازی به داشتن يک محيط گرافيکی ندارند، و دستورات خط فرمان برای اداره آنها کافی است، ولی در سرورهای ويندوز، امکان غيرفعال کردن محيط گرافيکی، موجود نمی-باشد.

 

عملکرد:

 

کارهای بسيار کمی وجود دارند که به يکی از اين دو سيستم بتوان انجام داد، و ديگری از انجام آن ناتوان باشد. تفاوت عمده در ابزارهای مورد استفاده است. به عنوان مثال، معمولترين نرم-افزار سرور وب برای لينوکس، آپاچی است، ولی در ويندوز، از IIS استفاده می-شود. نکته جالب اين است که اکثر ابزارهای تحت لينوکس، به ويندوز هم منتقل شده-اند، ولی ابزارهای کمی از ويندوز به لينوکس منتقل گشته-اند، که خود اين امر، مفيدتر بودن ابزارهای تحت لينوکس را نشان می-دهد.

 

 

 

استفاده از منابع سخت-افزاری سيستم:

 

سيستم-های لينوکس، بسيار صرفه-جويانه-تر از سيستم-های ويندوز به استفاده از منابع سخت-افزاری سيستم (از قبيل حافظه و پردازنده) می-پردازند. يک سيستم سرور لينوکس، به راحتی می-تواند تحت يک کامپيوتر 486 با تنها 16MB حافظه راه-اندازی شود، کاری که حتی تصور آن برای يک سيستم سرور ويندوز هم محال می-باشد. اين امر باعث می-شود که در دو سيستم ويندوز و لينوکس که هر دو بر روی سخت-افزار يکسان اجرا می-شوند، سيستم لينوکس هميشه منابع آزاد بيشتر و بنابراين، قدرت کاری بيشتری نسبت به سيستم ويندوز داشته باشد.

 

 

 

نرم-افزارهای رايگان و همراه با کد منبع: اکثر نرم-افزارهای مخصوص لينوکس، رايگان هستند، و کد منبع آنها هم قابل دريافت می-باشد. اين باعث می-شود که سرورهای لينوکس هم هزينه کمتری نسبت به سرورهای ويندوز داشته باشند، و هم در صورت بروز مشکلی، راحت-تر تعمير شوند. اين امر به اين دليل است که يک مدير سيستم در صورت کشف يک مشکل در سرور لينوکس، می-تواند با دريافت کد نرم-افزار، مستقيماً به رفع آن مشکل بپردازد، در حالی که يک مدير سيستم ويندوز بايد منتظر ارائه نرم-افزار رفع اشکال مربوطه از شرکت سازنده نرم-افزار بماند، که بعضاً چندين ماه به طول می-انجامد!

 

 

 

سازگاری با محصولات Microsoft: اين که اکثر کامپيوترهای شخصی جهان از ويندوز استفاده می-کنند، غيرقابل انکار است. اين امر باعث می-شود که پشتيبانی از محصولات Microsoft يک حسن برای يک سرور محسوب شود. سرورهای لينوکس هم-اکنون از بسياری از اين استانداردها (از قبيل Microsoft FrontPage Server Extensions و ASP و غيره) پشتيبانی می-کنند، و پشتيبانی از بسياری استانداردهای ديگر (از قبيل .NET) نيز در حال توسعه است.

 

مقایسه سرورهای لینوکس و ویندوز

مایکروسافت در مقایسه با پیشکسوتان دنیای سرورها مدت چندانی نیست که به طور جدی وارد این عرصه شده است. هرچند سیستم عامل ویندوز NT حدود ۱۰ سال است که برای شبکه‌های کوچک به کار می‌رود. با ظهور ویندوز ۲۰۰۰ سرور و سیاستهای خاص مایکروسافت، این شرکت رفته رفته جایگاهی بهتر میان مشتریان دست و دل باز ولی سخت‌گیر بازار سیستم‌های عامل سرور، بدست آورد. از طرفی طوفان منبع‌باز (open source) با حمایت همه‌جانبه‌ی تعداد بی‌شماری از متخصصان در سراسر دنیا، زندگی را برای تولید‌کنندگان مستقل دشوار کرده است. در این مقاله قصد دارم امکانات و ویژگی‌های ویندوز و لینوکس برای میزبانی صفحات وب را با هم مقایسه کنم.

خوب است در ابتدا به عنوان مهم‌ترین ویژگی به هزینه‌ها بپردازیم. مایکروسافت برای ویندوز‌های سرور خود و پشتیبانی از آنها مبالغ قابل توجهی دریافت می‌کند در حالی که استفاده ازلینوکس چون منبع‌باز است تنها مستلزم هزینه‌های پشتیبانی می‌باشد. بنابراین میزبان‌هایی که از سیستم‌های مبتنی بر ویندوز استفاده می‌کنند مجبورند هزینه‌ی بیشتری از مشتریان خود طلب کنند و گرنه قادر به ارائه خدمات کامل نخواهند بود. برای سرویس دادن به سایت‌هایی که ترافیک فوق‌العاده بالایی دارند باید از سیستم‌های خوشه‌ای (Clustered Systems) استفاده کرد. سرور‌های لینوکس برای این مقصود بسیار مناسب‌ترند و اغلب تحقیقات آکادمیک در این زمینه هم تحت سیستم عامل لینوکس انجام می‌شود. با وجود اینکه ویندوز از نسخه ۲۰۰۰ به بعد خوشه‌بندی را پشتیبانی می‌کند ولی هنوز به طور عملی در این زمینه موفقیتی نداشته است.

صفحات وب توسط نرم‌افزارهایی با عنوان سرویس‌دهنده‌ی وب (Web Server) در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد. در محیط ویندوز معمولا از IIS محصول مایکروسافت بدین منظور استفاده می‌شود و اغلب نسخه‌های سیستم عامل لینوکس به نرم‌افزار آپاچی (Apache) مجهز می‌شوند. قبل از مقایسه بد نیست بدانید که حدود ۶۷٪ از سایتهای اینترنت توسط آپاچی ارائه می‌شوند (برای اطلاعات بیشتر به اینجا مراجعه کنید). آپاچی یکی از موفق‌ترین پروژه‌های منبع‌باز است که توسط شرکت اوراکل حمایت می‌شود. مدیریت حافظه‌ی قوی و انعطاف‌پذیر لینوکس به آپاچی امکان می‌دهد که به راحتی هزاران سایت را میزبانی کند. در آپاچی امکان نصب ماژول‌های سفارشی فراهم است. همچنین به کمک آپاچی می‌توان امکان تغییر تنظیمات سیستم فایل لینوکس را به شکل کاملا کنترل شده و امن در اختیار کاربر راه دور قرار داد. اینها گوشه‌ای از برتری‌های آپاچی هستند که موجب شده‌اند تا تعداد زیادی از میزبان‌های وب از این نرم‌افزار بهره ببرند. البته آپاچی برای نصب روی ویندوز هم عرضه می‌شود ولی قابلیت‌های منحصر به فرد آن تنها در حضور لینوکس یا یونیکس قابل استفاده است.

مایکروسافت با معرفی تکنولوژی جدید خود .Net قدمی بزرگ در تلاش برای استقرار همه‌جانبه‌ی ابزارهای مایکروسافتی در شرکت‌های تولید کننده‌ی نرم‌افزار برداشته است. .Net به توسعه‌دهندگان نرم‌افزار اجازه می‌دهد یک مجموعه‌ی یک‌پارچه از ابزارها را برای تولید نرم‌افزار در محیط‌های مختلف (کاربردهای رومیزی، وب، موبایل و ...) به کار ببرند. این تکنولوژی هنوز به صورت گسترده برای محیط وب بکار نرفته است ولی به نظر می‌رسد که برای سایت‌هایی با ترافیک بالا مناسب نباشد. به عنوان مثال سایت orkut.com که با این تکنولوژی پیاده‌سازی شده است، ساعاتی از روز با کمبود منابع مواجه می شود. (مقایسه‌ی ASP.Net با PHP را در مقاله "برتری تکنولوژی‌های منبع‌باز در مقایسه با تکنولوژی مایکروسافت در طراحی وب سایت" بخوانید) . با وجود اینکه امکان پشتیبانی از .Net در لینوکس هم وجود دارد ولی هنوز ابزار مناسبی برای این منظور عرضه نشده است. بنابراین برای استفاده از این تکنولوژی به سرورهای ویندوز محدود هستید. اگر هنوز کاملا به مایکروسافت وابسته نشده‌اید می‌توانید از PHP برای تولید سایت‌های پویا استفاده کنید. یک سایت اینترنی با محتوای پویا نیاز پیدا می‌کند عمل ویژه‌ای را در مواقع مشخصی از روز و یا به صورت دوره‌ای و خودکار انجام دهد. مثلا برای فرستان نامه‌های دوره‌ای، پاک کردن رکورد‌های اضافی و غیره. به کمک سیستم عامل لینوکس می‌توان به تمام وب‌سایت‌های مستقر امکان تعریف و زمان‌بندی کارهای خودکار را به شکل کاملا کنترل‌شده و امن ارائه کرد در صورتی که یک چنین عملی در ویندوز تقریبا غیر ممکن است. در میزبان‌های لینوکس این قابلیت را تحت عنوان cron job می‌یابید.

بسیاری از تکنولوژی‌های منبع‌باز تحت لینوکس مانند PHP و MySql امروزه به محیط ویندوز هم راه پیدا کرده‌اند و کاربران ویندوز به علت هزینه‌های پایین و قابلیت‌های زیاد به استفاده از آنها می‌پردازند در حالیکه می‌توانند از این امکانات در محیط اصلی، یعنی لینوکس با هزینه‌ای پایین‌تر بهره مند شوند.

به عنوان نتیجه‌گیری باید گفت که اگر بکارگیری .Net به طور جدی برای شما مطرح نیست استفاده از سرورهای لینوکس ارزان‌تر و امن‌تر است. همچنین اگر سایتی با ترافیک بسیار بالا دارید سرورهای ویندوز مناسب نیستند و استفاده از لینوکس یا یونیکس (و البته سولازیر از سان Sun Solaris) توصیه می‌شود.

بررسی و مقایسه دو سیستم عامل ویندوز و لینوکس

________________________________________

ویندوز و لینوکس انواع مختلفی دارند. تمامی انواع ویندوز را مایکروسافت تولید می کند، اما توزیع متنوع لینوکس از سوی شرکت های متعددی مانند Linspire، Red Hat، SuSE، Ubunta، Mandriva، Knoppix، Slackware و Lycoris صورت می گیرد. ویندوز دو خط اصلی دارد که می توان آنها را Win۹x که شامل ویندوزهای ۹۵، ۹۸، ۹۸SE، Me و کلاس NT که ویندوزهای NT، ۲۰۰۰ و XP را در خود جای داده است، اشاره کرد. ویندوز در واقع کار خود را با نسخه ۳.x آغاز کرد و پس از چند سال ویندوز ۹۵ را روانه بازار کرد.

 

انواع لینوکس به عنوان توزیع از آن یاد می شود. تمامی توزیع های لینوکس که در چارچوب زمانی یکسان منتشر شده، از یک هسته اصلی(مهمترین بخش سیستم عامل) تبعیت می کنند. تفاوت آنها در نرم افزارهای اضافی ارائه شده، واسطه گرافیکی کاربر، فرایند نصب، قیمت، اسناد سازی و پشتیبانی های فنی است. ویندوز و لینوکس هر دو در desktop و ویرایش های سروری ظاهر می شوند.

 

لینوکس می تواند کارایی خود را بالا برد که ویندوز نمی تواند. نسخه های هدفمند ویژه از لینوکس وجود دارد. به عنوان مثال NASLite نسخه ای از لینوکس است که بااستفاده از یک فلاپی دیسک، رایانه قدیمی را تبدیل به یک فایل سرور می کند. این نسخه از لینوکس قادر به اتصال به شبکه، تقسیم فایل ها و عملکرد به عنوان یک وب سرور است.

 

 

واسطه گرافیکی کاربر در سیستم عامل ویندوز و لینوکس

 

ویندوز و لینوکس قادر هستند به ارائه واسطه گرافیکی کاربر و واسطه خط فرمان بپردازند. واسطه گرافیکی کاربر ویندوز از ویندوز ۱/۳ به ویندوز ۹۵، ویندوز ۲۰۰۰ و ویندوز XP تغییر یافته است و انتظار می رود در نسخه بعدی ویندوز که جایگزین XP خواهد شد، دوباره تغییر کند.

 

لینوکس به طور نمونه به ارائه دو واسطه گرافیکی کاربر، KDE و Gnone می پردازد. در توزیع های عمده لینوکس، لیندوز موجب شده واسطه کاربر شباهت بیشتری به ویندوز داشته باشد. همچنین XPde for Linux نیز در شباهت لینوکس به ویندوز نقش موثری دارد. واسطه گرافیکی کاربر در سیستم های لینوکس اختیاری است و حال آن که این واسطه جزء جدایی ناپذیرOS در ویندور است. سرعت، کارایی و اطمینان در اجرای یک سرور به جای لینوکس که فاقد واسطه گرافیکی کاربر است، افزایش یافته است و این در حالی است که دیگر نسخه های سرور ویندوز قادر به انجام چنین عملی نیستند. در واقع واسطه گرافیکی کاربر در لینوکس، اجرا و کنترل از راه دور را برای یک رایانه لینوکس آسانتر و طبیعی تر از رایانه ویندوز جلوه می دهد.

 

 

واسطه نمای متنی در سیستم عامل ویندوز و لینوکس

 

این واسطه به عنوان یک مفسر دستوری نیز شناخته شده است. کاربران وینداز برخی اوقات از آن به عنوان یک اعلان از سوی DOS نیز یاد می کنند. کاربران لینوکس آن را به عنوان یک برنامه واسطه معرفی می کنند. هر نوع از ویندوز به یک مفسر دستوری مجهز است، اما انواع مختلف ویندوز از مفسرهای مختلفی نیز برخوردارند. به طور کلی، مفسرهای دستوری ویندوز سری ۹x شباهت زیادی به یکدیگر دارند و نسخه های کلاس NT نیز مفسرهای دستوری مشاهبی را در خود جای داده اند. اما تفاوت هایی در بین این دو دسته از ویندوز وجود دارد. لینوکس مانند دیگر نسخه های یونیکس، از مفسرهای دستوری چندگانه پشتیبانی می کند، اما معمولاً از یک نوع که به عنوانBASH شناخته می شود، استفاده می کند. از دیگر مفسرها می توان از Korn shell، Bourne shell، ash و C shell یاد کرد.

 

 

هزینه ها در سیستم عامل ویندوز و لینوکس

 

برای یک desktop و یا کاربرد خانگی، می توان گفت لینوکس خیلی ارزان و یا رایگان است در حالی است که ویندوز گران است. در کاربرد سرور نیز لینوکس در مقایسه با ویندوز بسیار ارزان است. مایکروسافت اجازه می دهد، یک کپی از ویندوز تنها برای یک رایانه استفاده شود. برای اولین بار در ویندوز XP، آنها با استفاده از نرم افزاری به اعمال این قانون(در ابتدا فعال سازی تولید ویندوز و سپس ویندوز Genuine) می پردازند. در مقایسه، تنها با یک بار خرید لینوکس، شما می توانید در هر چند رایانه با هیچ گونه هزینه اضافی از آن استفاده کنید.می توان کتاب لینوکس و سیستم عامل که شامل کتاب است را به رایگان تهیه کرد. همچنین می توان لینوکس را به صورت رایگان از فروشندگان آن مشروط بر این که به یک ارتباط اینترنتی پر سرعت و یک CD burner مجهز باشید، و یا از سایت www.linuxiso.org دانلود کرد.

 

 

دستیابی به سیستم عامل

 

برای دستیابی به لینوکس باید رایانه ای جدید را که لینوکس از پیش بر روی آن نصب شده خریداری کرد. لیندوز که در حال حاضر لینسپایر نامیده می شود، لیست تمامی فروشندگانی که رایانه هایی مجهز به لیندوز را به فروش می رسانند، ارائه می دهد. اگر شما خواستار نصب لینوکس هستید، می توانید به خرید رایانه ای بدون سیستم عامل از Dell و یا Wal-Mart که برای نصب انواع لینوکس کامل است، اقدام کنید.

 

نصب ویندوز همیشه یکسان است و این در حالی است که توزیع های مختلف لینوکس برنامه های نصب خود را دارند که حتی این امر می تواند در نسخه های مختلف توزیع یکسان، تغییر یابد.

 

 

اجرای برنامه از طریق سی دی لوح فشرده در سیستم عامل ویندوز و لینوکس

 

یکی از کارهایی که لینوکس می تواند انجام دهد و ویندوز نمی تواند، اجرا شدن از روی سی دی است. برای اجرا، ویندوز باید ابتدا بر روی دیسک سخت نصب شود. اگر نصب ویندوز در مقطعی قطع شود، نمی توان رایانه را راه اندازی کرد. برنامه ای رایگان با نام BartPE وجود دارد که می تواند برخی از برنامه های ویندوز را از طریق سی دی bootable اجرا کرد.

 

به طور عادی، لینوکس نیز از طریق یک دیسک سخت اجرا می شود، اما تعداد خیلی کمی از نسخه های لینوکس هستند که بدون نصب شدن بر روی دیسک سخت، کاملاً از طریق سی دی اجرا می شوند.

 

در نسخه های لینوکس مبنی بر سی دی، کاربرد از دیسک سخت متفاوت است. برخی از آنها مانند لیندوز، هیچ چیزی را بر روی دیسک سخت حک نمی کنند و تجربه لینوکس را به راحتترین و امنترین نحو امکان می سازند.

نرم افزار کاربردی در سیستم عامل ویندوز و لینوکس

در مقایسه لینوکس و ویندوز می توان گفت، نرم افزارهای کاربردی بیشتری برای ویندوز موجود است.

 

▪ کسب نرم افزار کاربردی :

 

اگر به خرید یک کپی از ویندوز بر روی CD-ROM اقدام کنید، نمی توانید به نرم افزارهای کاربردی آن دسترسی پیدا کنید. اما اگر به خرید یک یا چند کپی از لینوکس بپردازید، می توانید نرم افزارهای کاربردی آن را به صورت رایگان دریافت کنید. رایانه ای جدید به همراه ویندوزی که از پیش بر روی آن نصب شده نیازمند به نرم افزارهای کاربردی دارد. هر توزیع لینوکس با انواع متعددی ارائه می شود. هر چه نسخه گرانتر باشد، نرم افزارهای بیشتری نیز خواهد داشت.

نصب نرم افزارهای کاربردی سیستم عامل ویندوز و لینوکس

 

نصب کاربردها تحت ویندوز در حالی که استاندارد نشده اند، معمولاً همسان است. نصب نرم افزار تحت لینوکس در هر توزیع متغایر است و به راحتی، سادگی و آشکاری ویندوز نمی باشد. لیندوز به کاربران اجازه می دهد به نصب نرم افزارها در شرایطی شبیه به بهنگام کردن ویندوز بپردازند. در لینوکس کاربردها پس از دانلود شدن، به طور خودکار نصب می شوند که این سرویس دهی به صورت رایگان صورت نمی پذیرد.

ویروس ها و جاسوس ها :

 

انواع مختلفی از برنامه های نرم افزاری بد اندیش وجود دارد که معمولترین آنها به عنوان ویروس و جاسوس نامیده می شوند. جاسوس در ویندوز به مشکلی بزرگ تبدیل شد در حالی که مایکروسافت به خرید یک شرکت نرم افزاری ضد جاسوس اقدام کرد و تولیدات خود را با عنوان برنامه ضد جاسوس مایکروسافت در سال ۲۰۰۵ روانه بازار کرد. بخش عظیمی از این نرم افزارهای مخرب در ویندوز عمل می کنند.

کاربران و اسم رمز سیستم عامل ویندوز و لینوکس

 

لینوکس و ویندوز ۲۰۰۰/XP هر دو نیازمند نام کاربر و اسم رمز و زمان ره اندازی هستند. ویندوزهای XP و ۲۰۰۰ و لینوکس از نمونه های متعدد و یا طبقه های مختلفی از کاربران حمایت می کنند. لینوکس و ویندوز می توانند کاربران را به گروه های مختلف دسته بندی کنند و مزایا را برای یک گروه نسبت به یک کاربر ارائه می دهند. اما فایل ها در لینوکس تنها متعلق به یک کاربر و یا گروه، معین شده است.

خطاهای برنامه ای سیستم عامل ویندوز و لینوکس

 

تمامی نرم افزارها خطاهای برنامه های دارند و خواهند داشت. لینوکس در داشتن خطاهای نرم افزاری کمتر در مقایسه با ویندوز شهرت دارد. تفاوت در اسلوب شناسی ها توسعه ای OSمی تواند به توضیح این که چرا لینوکس از ثبات بیشتری برخوردار است بپردازد. ویندوز از سوی برنامه نویسانی طراحی می شود که اشتباهات آنها به دلیل این که مایکروسافت به انتشار کدهای اصلی خود برای ویندوزنمی پردازد، مخفی می ماند. در مقایسه لینوکس از سوی هزاران برنامه نویس در سراسر جهان طراحی می شود. آنها به انتشار کد منبع برای سیستم عامل می پردازند و هر برنامه نویس علاقمند می تواند به بررسی آنها اقدام کند.

 

 

محدودیت های نرم افزاری در سیستم عامل ویندوز و لینوکس

 

برنامه ای که از سوی لینوکس نوشته شده نمی تواند تحت ویندوز عمل کند و بالعکس. این امر یک قانون است، اما می توان گفت که چندین استثنا نیز وجود دارد. این استثناها نصب یک سیستم عامل را بر روی دیگری فراهم می سازد. به عنوان مثال، در رایانه ای که با لینوکس اجرا می شود می توان به نصب کپی از ویندوز پرداخت. در ویندوز OS که تحت لینوکس اجرا می شود نیز می توان به نصب تمامی برنامه های ویندوز اقدام کرد. در آن واحد یک رایانه می تواند با دو سیستم عامل اجرا شود.

 

ابزارهای سخت افزاری پشتیبانی شده توسط سیستم عامل ویندوز و لینوکس

 

در مقایسه ابزارهای سخت افزاری پشتیبانی شده می توان گفت، سخت افزار بیشتری در استفاده از ویندوز کار می کند و این به دلیل این است که فروشندگان سخت افزاری راه اندازهای بیشتری برای ویندوز می نویسند که این امر در لینوکس صدق نمی کند. هنگامی که ویندوز XP به بازار ارائه می شود، بسیاری از دستگاه های جانبی موجود فعالیت نخواهد کرد، زیرا XP به راه اندازهای جدید نیاز دارد و فروشندگان انگیزه کمی برای نوشتن راه انداز برای سخت افزارهای قدیمی دارند. 

 

لینوکس و ویندوز در مقام مقایسه: علم بهتر است یا ثروت

________________________________________

ویندوز...لینوکس...کلمات آشنایی هستند که بسیار شنیده اید؛ از ویندوز که مطمئنا استفاده کرده اید. اما از لینوکس چطور؟ فقط اسمش را شنیده اید؟ مهم نیست، امتحانش کنید...به کامپیوترتان آسیب نمی رساند، حداقل به کامپیوتر ما که تاکنون آسیب نرسانده است!

در این مقاله سعی بر این است که تعاملی کامل تنها بر اساس آمار و ارقام بر روی لینوکس و ویندوز داشته باشیم.

 

● تاریخچه سیستم عاملها:

 

در ابتدا، سیستم عامل UNIX در سال ۱۹۷۲ به وجود آمد، در سال ۱۹۷۶ سیستم عاملی با نام CPM مطرح شد، Dos در سال ۱۹۸۱ پا به دنیای سیستم عاملها گذاشت، سال ۱۹۸۲ نوبت به MAC OS رسید که خود را به عنوان سیستم عاملی دیگر به دنیا معرفی کند، ۱۹۸۵ سالی بود که همگان ویندوز را شناختند و خود را به عنوان غول سیستم عاملها معرفی کرد اما سال ۱۹۹۱ سیستم عامل دیگری به نام لینوکس شروع به عرض اندام کرد.

 

● لینوکس چیست؟

 

لینوکس نیز سیستم عاملی است شبیه بقیه سیستم عاملهای دیگر که روی طیف وسیعی از سخت افزارها کار می کند و به راحتی با بقیه سیستم عاملها ارتباط و تعامل دارد. از ویژگیهای بارز لینوکس در دسترس بودن کد منبع آن است و به عنوان سیستم عاملی چند کاربره محسوب می شود.

این سیستم عامل در حال حاضر، بیشترین رشد را در فراگیر شدن دارد و کاربر به راحتی اختیار تغییرات را در آن دارد و از سوی شرکتهای بزرگ نرم افزاری مانند IBM، Oracle، SUN، HP، Intel و Dell حمایت می شود.

از آنجایی که بسیاری از افراد با ویندوز آشنا هستند نیازی به معرفی ویندوز احساس نمی شود.

بر اساس آمار ارائه شده توسط IDC۲۰۰۲ نشان می دهد که لینوکس در سالهای بین ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۶ در بازار مربوط به سرورها سریعترین رشد را داشته است.

 

● از قبل لینوکس چه خبر ؟

 

قبل از ظهور لینوکس، تقریبا کنترل بازار به صورت تمام و کمال تحت شرکت مایکروسافت بود و شرکتهایی نظیر Novell، Borland، Lotus، Netscape، SCO Unix، Dr Dos و ... که شرکتهای نسبتا موفقی نیز به شمار می آمدند، قدرت رقابت کمی در مقابل مایکروسافت داشتند و حتی در بعضی مواقع در شرف نابودی قرار گرفته اند!

با ظهور لینوکس، این سیستم عامل، بزرگترین رقیب مایکروسافت شد و با توجه به قیمت ارزان لینوکس، مبارزه مایکروسافت با آن از نظر قیمت غیر ممکن بود. لینوکس از نظر سرور بودن کاملا رقیب بی همتای بسیاری از شرکتهای بزرگ مانند IBM شد. به سرعت بازار اینترنت را قبضه کرد و مورد استقبال بسیاری از کارشناسان کامپیوتر قرار گرفت.

بر اساس گزارشهای منتشر شده، لینوکس ۷/۱۳ درصد بازار سرورها را در اختیار داشته که این امر در پایان سال ۲۰۰۶ میلادی به ۲/۲۵درصد بازار رسیده است.

بر اساس پیش بینی IDC بازار لینوکس با رشد سالیانه ۲۶ درصد تا سال ۲۰۰۸ به ۷/۳۵ میلیارد دلار می رسد!

بازار نرم افزار بر روی لینوکس با نرخ رشد سالیانه ۷/۴۴درصد تا سال ۲۰۰۸ به ۱۴ میلیارد دلار می رسد!

شرکت های بزرگ مانند Oracle و IBM سرمایه گذاری های سنگینی را برروی لینوکس انجام داده اند و کمپانی Oracle صریحا اعلام کرده که عمده محصولات خودش را برروی لینوکس ارائه خواهد کرد و شرکت IBM نیز کلیه محصولات سخت افزاری خود را مجهز به لینوکس کرده است.

در ایران نیز شرکت های ایز ایران و داده پردازی ایران نیز پروژه هایی را دراین زمینه تعریف نموده اند.

 

● مقایسه ویندوز و لینوکس

▪ ویندوز

یک سیستم عامل کامل، محصول شرکت مایکروسافت و کاملا تجاری است.

این سیستم عامل استراتژی بازارگرا دارد و تنها در دو بسترDec Alpha و X۸۶ اجرا می شود. سخت افزارهای مورد استفاده در سیستمهای رومیزی را به راحتی پشتیبانی می کند و در حال حاضر، بیش از ۹۰ درصد سیستمهای رومیزی از ویندوز استفاده می کنند.

▪ لینوکس

هسته لینوکس به علاوه تعدادی برنامه های کاربردی، لینوکس را به وجود می آورد و محصول یک شرکت یا یک کشور خاص نیست ولی دارای توزیع های مجانی و پولی است. در حدود ۳۰ توزیع کننده رسمی و بزرگ دارد.

لینوکس سیستم عاملی متن باز به حساب می آید که کد منبع آن در دسترس همگان قرار دارد و قابلیت اجرای لینوکس روی اکثر بسترهای سخت افزاری مانند X۸۶ ،PowerPC ، Alpha MIPS ،Motorolla ۶۸K... آن وجود دارد. استراتژی آن نیز سرویس گرا است.

 

● تعامل لینوکس و ویندوز

▪ استراتژی تجارتی

الف) لینوکس

ـ سیستم عامل متن باز

ـ دارای توزیع های مجانی و پولی

ـ استراتژی سرویس گرا

ب) ویندوز

ـ سیستم عامل تجاری

ـ استراتژی بازارگرا

▪ هزینه کلی مالکیت

استفاده از لینوکس = کاهش ۳۰ تا ۷۰ درصدی هزینه کلی مالکیت

ـ هزینه ها

ـ هزینه خرید لینوکس < ویندوز

ـ هزینه نگهداری و آموزش لینوکس > ویندوز

ـ هزینه پشتیبانی لینوکس > ویندوز

ـ هزینه تغییر لینوکس < ویندوز

▪ پشتیبانی سخت افزاری

ـ مایکروسافت: قلب تولید کنندگان سخت افزار

ـ پشتیبانی سخت افزارهای مورد استفاده در سیستم های رومیزی: ویندوز < لینوکس

ـ پشتیبانی سخت افزارهای مورداستفاده در سرور ها: ویندوز > لینوکس

▪ تنوع برنامه ها (سیستم ها)

الف) لینوکس

ـ تنوع برنامه ها در مدیریت شبکه در لینوکس

ـ تنوع بانک های اطلاعاتی در لینوکس

ب) ویندوز

ـ تنوع بازی ها در ویندوز

ـ تنوع ابزارهای فردی در ویندوز

▪ سرور ها

الف) لینوکس

ـ پرطرفدار ترین سرور در جهان

ـ مورد استفاده درسرور های با حجم کاربالا

ب) ویندوز

ـ دردست داشتن قسمت کوچکی ازاین بازار

ـ مورداستفاده درسرور های با حجم کارکم

▪ رومیزی ها

ـ ویندوز بالای ۹۰درصد از بازار رومیزی ها را دردست دارد

ـ مکینتاش درحدود ۶درصد از بازار رومیزی ها را دردست دارد

ـ لینوکس در حدود ۴درصد از بازار رومیزی ها را دردست دارد

ـ سهم لینوکس در بازاررومیزی ایران، نزدیک صفر درصد!

▪ واسط کاربر گرافیکی

الف) لینوکس

ـ واسط های کاربرگرافیکی گوناگون

ـ انتخابی بودن استفاده ازواسطهای کاربرگرافیکی

ـ مبتنی بر X Protocol

ب) ویندوز

ـ واسط گرافیکی ساده تر

ـ فقط یک واسط گرافیکی

ـ اجباری بودن استفاده ازواسط کاربرگرافیکی

▪ امنیت

بسیاری از مشکلات امنیتی، ناشی از اشتباهات برنامه نویس ها می باشد

الف) در لینوکس

ـ Open Source بودن اشتباه برنامه نویسی را کم می کند

ـ معمولااشکالات امنیتی کمتر از ۱ روز برطرف می گردد

ـ مدیریت برروی وصله(Patch Management) عالی است

ب) ویندوز

ـ رفع اشکالات امنیتی بین چندروز تا چند هفته طول می کشد

ـ نظارت کم برکدها باعث بروزاشکالات امنیتی زیادی شده است

▪ کرم و ویروس

الف) ویندوز

ـ ۸ کرم و ویروس در هرروز... به دلیل ساختار ویندوز و اشکالات موجود درکد ویندوز

لینوکس

ـ ویروس وجود ندارد

ـ سرریزبافر یکی از عوامل تولید اشکال است

ـ بهتراست از شناسه راهبر(root) کمتراستفاده شود

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: دوشنبه 11 فروردین 1399 ساعت: 19:51 منتشر شده است

معماريپايدار

معماريپايداريكي از جريان هاي مهممعماريمعاصر است؛ جريانيكه عكس العملي منطقي در برابر مسائل و مشكلات به وجود آمده عصر صنعت به شمار ميرود. همانگونه كه مي دانيم با انقلاب صنعتي و پيشرفت هاي فني- تكنولوژيكي در عرصهمعماري،معماريبومي اقصي نقاط دنياكه با توجه به طبيعت و محيط پيرامون خود شكل مي گرفت و همساز با اقليم سر برميافراشت، به دست فراموشي سپرده شد. معماريمدرن نيز كه زاده اينتحولات بود، به طور كل بستر شكل گيريمعماريرا ناديده گرفت. پيشرفت هاي عظيم تكنولوژي استخراج نفت و ساير ذخاير زيرزميني نيز استفاده هر چهبيشتر اين منابع تجديد ناپذير را فراهم آورد و لذا با وجود منابع سوختي فراواني كهدر دسترس بود، تامين نيازهاي گرمايشي به راحتي ميسر شد.

دهه 70 را ميتوان دهه آگاهي يافتن از بحران هاي زيست محيطي ناميد كه عكس العمل هايي را در دنياايجاد كرد كه توسعهپايداريكي از آنهاست. توسعهپايداركه در دهه 70 مطرح شد،حاصل شناخت عميق نسبت به محيط پيرامون بوده است. از آنجا كه طبق آمار، 50 درصدذخاير سوختي در ساختمان ها مصرف مي شود، لذا جست وجوي راه حل اساسي براي اين معضلبديهي مي نمايد. نكته ديگر اينكه علاوه بر توجه به طبيعت، توجه به انسان نيز در اهمموارد قرار گرفت. انسان مدرن كه در پس جوامع صنعتي به ابزار بدل شده است، نقطه اصليتوجه توسعهپايداراست ومي توان گفت كه طراحيپايدارو توسعهپايداربه خاطر ابعاد انسانمدارانه و انسان گرايانه ارزش و اعتباري خاص يافته اند.

توسعهپايدار، توسعه اي است كيفي ومتوجه كيفيات زندگي است و هدف از آن، بالا بردن سطح كيفيت زندگي براي آيندگاناست.

توسعهپايداردرسه حيطه داراي مضامين عميقي است: 1 - پايداري محيطي 2 - پايداري اقتصادي 3- پايدارياجتماعي

در راستاي تحقق اهداف توسعهپايدار، پايداري محيطي درارتباط بامعمارياهميتزيادي دارد و مسائل زيست محيطي كه آينده بشر را به خطر انداخته است، معماران را بهچاره انديشي وا داشته است.

پايداري محيطي با هدف حفظ محيط زيست بر موارد زيرتاكيد دارد:

-        كاهش اتلاف و پخش انرژي در محيط

-         كاهش توليد تاثير گذارنده هابر سلامت انسان

-         استفاده از مواد قابل بازگشت به چرخه طبيعت

-         رفع سموممواد

پايداري محيطي در عرصه كار معماران نيز با اهداف زير تبيين مي شود:

-        مصرف بهينه منابع انرژي

-         استفاده از مصالح تجديد پذير

-         حفاظت و عرضه انرژيو بازيافت كامل آن بدون ايجاد آلودگي

اصل طراحيپايداربر اين نكته استواراست كه ساختمان، جزئي كوچك از طبيعت پيراموني است و بايد به عنوان بخشي از اكوسيستمعمل كند و در چرخه حيات قرار گيرد.

طراحيپايدارهمانگونه كه ذكر شد،طراحي است مردمي و لذا كيفيت فضاهاي داخلي ساختمان اهميت ويژه اي مي يابند. حال اينسئوال مطرح است كه كيفيت خوب چگونه حاصل مي آيد؟ بدون ترديد كيفيت مطلوب بدون توجهبه طبيعت، نورگيري مناسب فضاها و تهويه مطبوع فراهم نمي آيد. در ضمن از آنجا كهپايداري و ماندگاري خود ساختمان به عنوان يك پديده مد نظر است، لذا ساختن با كيفيتبالا و استفاده از مصالحي با قابليت ماندگاري طولاني نيز بايد در نظر گرفته شود. رسيدن به چنين شرايطي با استفاده از مديريت كارآمد و به كار گيري آخرين تكنولوژي هاصورت مي گيرد. دستيابي به استانداردهاي بالاي كيفيت، امنيت و آسايش كه در واقعسلامت انسان ها را تامين مي كند از مهمترين اهدافمعماريپايداراست. در ضمن اينكه ايننكته را نبايد ناديده گرفت كه بهره گيري از تجربيات گذشتگان در بهبود كيفيتمعماري، راهگشاي دستيابي بهطراحيپايدارخواهدبود.

بهبود كيفيتمعماريدر طراحيپايداردر راستاي نيل به يكهدف صورت مي گيرد و آن هم آسايش است. نكته مهمي كه در اين نوعمعماريمورد توجه قرار ميگيرد، آن است كه تمامي عوامل دخيل در آسايش، مرتبط با هم و به صورت يك سيستم واحددر نظر گرفته مي شود. آنچه زيرمجموعه آسايش در معناي عام آن قرار مي گيرد عبارتنداز: آسايش، آرامش، امنيت، ايمني و سلامت. آنچه به تفصيل پيرامون طراحيپايدارگفته شد، نشان دهندهنوعي نگرش بهمعمارياستكه بر چند نكته اساسي اشاره دارد:

1- كيفيت گرايي 2- توجه به آينده 3- توجه به محيط،

 لذا طراحيپايداريك سبكفرمال نيست و برگرفته از شرايط زودگذر و هيجانات آني نيست، بلكه در بطن خود واجدمفاهيم عميقي است كه پيوند دهنده انسان، طبيعت ومعمارياست.

چارلز جنكز در آخرین فصل كتابش این مسئله را خاطر نشان می‌سازد كه نابودی زمین توسط ما منجر به نابودی 27000 گونه زیستی در یكسال می‌شود یعنی هفتاد و چهار انقراض در یك روز و یا سه نابودی در یك ساعت! مدارك جدیدتری براساس مجله تایم مورخ 31 ژانویه 2000، این تعداد را بالاتر نشان می‌دهد یعنی صدها انقراض در یك روز! گرم شدگی كره زمین، نازك شدن لایه ازن بعلت استفاده از انواع آلاینده ها، افزایش آلودگی محیط زیست و انقراض گونه‌های زیستی همه و همه با هم می‌آمیزند تا ضرورت بوم شناسی و مسائل زیست محیطی را برای آینده قابل پیش‌بینی گردانند. بطوریکه پیشی گرفتن خاكستری در برابر جهان سبز آینده، قابل تأمل ترین مسئله قرن حاضر به شمار می‌آید.

در این میان توسعه به عنوان یكی از بزرگترین عوامل تغییر محیط زیست و به تبع آن ساخت و ساز كه جزو صنایع بزرگ در استخدام نیروی انسانی (صدها هزار كارگران ساختمان و فنون مربوطه)، باعث از بین بردن زمین‌های كشاورزی، فرسایش خاك و آلوده كننده محیط زیست و به مخاطره انداختن سلامتی و بهداشت مردم است و بر بحران انرژی دامن می‌زند. بحرانی که در اواسط دهه 1965 با افزایش میزان آلودگی محیط زیست هشداری به جهانیان محسوب شد، سبب تشکیل گروههای طرفدار محیط زیست كه از حامیان محیط زیست در جهان بودند گردید و مفهوم گسترده ای تحت عنوان پایداری را پی گیری نمود.

اصطلاح پایداری (sustainable) برای نخستین بار در سال 1986 توسط كمیته جهانی گسترش محیط زیست تحت عنوان (رویارویی با نیازهای عصر حاضر بدون به مخاطره انداختن منابع نسل آینده برای مقابله با نیازهایشان) مطرح شد و هرروز بر ابعاد و دامنه آن افزوده می‌شود تا استراتژیهای مناسبی پیش روی جهانیان قرار گیرد.

در این جهان، معماران نیز همسو با سایر دست اندرکاران در پی یافتن راهکارهای جدیدی برای تأمین زندگی مطلوب انسان بوده اند. بدیهی است که زندگی، کار، تفریح، استراحت و... همه و همه فعالیت هایی می‌باشند که در فضاهای طراحی شده توسط معماران صورت پذیرفته و از آنجا که نقاط ضعف و قوت یک ساختمان بر زیست بوم جهان تاثیر مستقیم خواهد داشت، وظیفه ای بس حساس در این خصوص بر عهده معماران می‌باشد. کاربرد مفاهیم پایداری و توسعه پایدار در معماری، مبحثی به نام «معماری پایدار» آغاز نموده اند كه مهترین سرفصلهایی آن با عنوان "معماری اكوـ تك"، "معماری و انرژی ـ معماری سبز" ایجاد می‌گردد.

تعاریف ساخت و ساز پایدار

ساخت و ساز پایدار این چنین تعریف شده است: «مدیریت یك محیط پاك و سالم براساس بهره‌برداری مؤثر از منابع طبیعی و اصول اكولوژیكی» که هدف از طراحی ساختمانهای پایدار کاهش آسیب آن بر روی محیط و منابع انرژی و طبیعت است، كه شامل قوانین زیر می‌باشد:

1 – كاهش مصرف منابع غیر قابل تجدید

2 – توسعه محیط طبیعی

3- حذف یا كاهش مصرف مواد سمی و یا آسیب رسان بر طبیعت در صنعت ساختمان‌سازی

بنابراین بطور خلاصه ساختمان پایدار را می‌توان این چنین تعریف نمودد: ساختمانی كه كمترین ناسازگاری و مغایرت را با محیط طبیعی پیرامون خود و در پهنه وسیع‌تر با منطقه و جهان دارد.

تكنیك‌های ساختمان‌سازی در یك پهنه وسیع در جهت تأمین كیفیت یكپارچه از نظر اقتصادی، اجتماعی و محیطی می‌كوشند. بنابراین استفاده معقول از منابع طبیعی و مدیریت مناسب ساختمان سازی به حفظ منابع طبیعی محدود و كاهش مصرف انرژی كمك نموده (محافظت انرژی) و باعث بهبود كیفیت محیطی می‌شود.

اهدف کلی ساختمان‌های پایدار

• بهره‌برداری مناسب از منابع و انرژی

• جلوگیری از آلودگی هوا

• مطابقت با محیط

اصول توسعه ساخت و ساز پایدار

برای ایجاد تعادل میان سطوح تنوع زیستی، سه اصل توسعه صنعت ساخت وساز پایدار كه در جهت و حفظ تنوع زیستی در شهر باید رعایت شوند، به شرح زیر است:

• استفاده پایدار از منابع زیستی: بدین معنا كه باید دقت شود كه منابع زیستی بهره‌برداری شده در سامانه‌های توسعه در كجا استفاده می‌شوند، و چگونه می‌توان آنها را پایدار نگهداشت، و از منابعی كه سریعتر جایگزین می‌شوند استفاده شود. به عنوان مثال؛ از چوب درختهایی باید استفاده شود كه سریعتر رشد كرده و می‌توانند جایگزین شوند. همچنین از منابع متنوع استفاده كرد،‌كه نوع خاصی از بین نرود، و یا مثلا مساحت جنگلها را مقدار ثابتی نگهداشت و از مقدار میعنی كمتر نشوند، و یا از گونه خاص موجودی به علت منافع اقتصادی حمایت نشوند.

• استفاده از منابع تجدید ناپذیر: استفاده عاقلانه از منابع غیر قابل تجدید باید به طور گسترده اعمال شود. به عنوان مثال؛ استفاده از منابع فسیلی برای سوخت غیر عاقلانه است. و یا در ساختن صندلی از چوبی استفاده شود كه در طبیعت از سرعت تجدید‌پذیری و جایگزینی بالاتری برخوردار است.

• كاربرد معقول از چوب (به عنوان یک منبع تجدید ناپذیر) باعث می‌شود كه به اصل منبع لطمه‌ای نخورده و امكان جایگزینی آن در طبیعت وجود داشته باشد، و حتی در نوع رنگی كه در آن بكار برده می‌شود از موادی كه كمتر كه برای محیط زیست ضرر دارد استفاده شود.

• حفاظت از تنوع زیستی: از منابع زیستی به خوبی نگهداری شود،‌و مشاركت افراد جامعه در جهت بقاء و تنوع زیستی موجود الزامی باشد. طوری از سامانه استفاده شود كه همه اجزاء خود حافظ مجموعه باشند. مردم به طور صحیح از منابع محیطی بهره گیرند، و به آنها آموزش داده شود كه از هر محصول یا منبعی در جای خود و به صورت بهینه استفاده كنند. مثلا در مورد مبلمان شهری، استفاده صحیح از ان به مردم آموزش داده شود. و با اندك نقصی به كنار گذاشته نشوند،‌ بلكه تعمیر و یا در غیر این صورت به محصولی دیگر تبدیل و یا در نهایت مواد اولیه آن بازیافت شود. (مفیدی، مبانی مقدماتی توسعه و طراحی شهر پایدار)

طراحی پایدار و اصول اولیه آن

طراحی پایدار همكاری متفكرانه معماری با مهندسی مكانیك، برق و سازه است. علاوه بر فاكتور‌های متداول طراحی مانند زیبایی، تناسب و بافت و سایه و نور و امكاناتی كه باید مد نظر قرار گیرند، گروه طراحی باید به عوامل طولانی مدت محیطی، اقتصادی و انسانی توجه نموده و اصول اولیه آنرا که به قرار زیر است، مد نظر قرار دهد:

• درك محیط:

طراحی پایدار با درك از محیط آغاز می‌شود. اگر ما به امكانات محیطی كه در آن هستیم آگاه باشیم می‌توانیم از صدمه زدن به آنها جلوگیری كنیم. درك محیط باعث مشخص شدن مراحل طراحی از جمله جهت قرارگیری نسبت به خورشید و چگونگی قرارگیری ساختمان در سایت و حفظ محیط پیرامون و دسترسی سیستم نقلیه و پیاده می‌گردد.

• ارتباط با طبیعت:

چه ساختمان در داخل محیط شهری باشد و چه در یك محیط‌ طبیعی‌تر، ارتباط دادن طبیعی به محیط طراحی شده روح و جان می‌بخشد.

• درك روندهای موجود در طبیعت: در سیستم موجود در طبیعت زباله موجود نیست. لاشه یك موجود، غذای یك موجود دیگر می‌شود. به بیان دیگر موجب احترام بشر به نیازهای انواع گونه‌های طبیعــــی می‌گردد. رونــــــدهایی كه باعث احیـــا می‌شوند تا ضایع كردن، به بیشتر زنده مــاندن ما می‌انجامند.

• درك تأثیرات محیطی:

طراحی پایدار سعی در درك تأثیرات محیط از طریق ارزیابی و تحلیل سایت دارد:

ارزیابی انرژی مصرفی، سمیت مصالح و تكنیك‌های ساختمان سازی.

بطوریکه تأثیر منفی محیطی را می‌توان از طریق استفاده مصالح ساختمان سازی پایدار، مصالح با سمیت كمتر و مصالح ساختمانی قابل بازیافت کاهش داد.

• روند مشاركتی طراحی:

طراحان پایدار، اهمیت توجه به هر نظری را می‌دانند. همكاری با مهندسین مشاور و متخصصین دیگر در مراحل اولیه طراحی صورت می‌پذیرد. طراحان همچنین به نظرات ساكنین محلی و همسایگان محلی نیز توجه می‌كنند.

• درك مردم:

طراحان پایدار باید به فرهنگ و دین و نژاد مردمی كه قرار است برای آنها طراحی كنند، توجه كنند.

بنابراین معماری پایدار تركیبی چند ارزشی در بر دارد:

زیبایی شناسی، محیط، اجتماع، سیاست و بعبارتی طراحی و ساختمان سازی هماهنگ با محیط.

یك معمار باید زیركانه چند فاكتور را در نظر بگیرد: مقاومت و پایداری و طول عمر بنا، مصالح مناسب، و مفهوم و كانسپت.

تمام اصول معماري پايدار بايد در يک پروسه کامل – که منجر به ساخته شدن محيط زيست سالم مي شود- تجسم يابد.

شهرسازی پایدار

شهرهای ما درگذشته بهترین نمونه‌های پایداری را درخود متجلی ساخته اند. توجه به محدودیتهای اکولوژیکی محل نظیرآب، توسعه متناسب وسازگاربا طبیعت،صرفه جویی درمنابع، استفاده از مواد ومصالح بومی، ابداع روشهای مؤثرومناسب جهت ادامه حیات، نظیرقنات وبادگیرواستفاده هنرمندانه از آب وگیاه جهت تلطیف هوا وایجاد مناظرمطبوع، ایجاد باغها وباغچه ها درحیاطها، فضاهای عمومی واطراف شهرها همه نمونه هایی از عوامل مؤثردراین پایداری بوده اند. لیکن امروز شهرسازی با تبعیت از الگوی کلاسیک توسعه وپیروی کورکورانه از مدلهای کلیشه ای توسعه شهری (عمده تجدد)  که نسبت به شرایط وخصوصیات بومی بی اعتنا است، نه تنها شرایط ناپایداری را درشهرها پدید آورده است، بلکه ناپایداری مناطق اطراف را نیز به دنبال داشته است.

به نظرمی رسد مفاهیم توسعه پایداربه خوبی با اهداف ومقاصد شهرسازی نوین سازگارباشد وبنابراین شهرسازی بتواند به عنوان وسیله مؤثری برای تحقق اهداف پایداری از آن استفاده به عمل می‌آورد (Selman , 1995) با گسترش مفاهیم توسعه پایدار، پیش بینی می‌شود که مورخین شهرسازی، دهه 1990 را به عنوان دهه توسعه پایدارمعرفی کنند وانتظارمی رود درسالهای آتی شاهد شکل گرفتن تئوریها، روشها وابزارمربوط به چنین تفکری درشهرسازی باشیم. دراین جا، ضمن بررسی وضع موجود شهرها از نظرپایداری به ذکرخصوصیات شهرپایدارونحوه حرکت به سوی این مفهوم می‌پردازیم.

توجه به محدودیتهای اکولوژیکی، پایداری اجتماعی، چارچوب اخلاقی جدید، عدالت اجتماعی، جمع گرایی وارزیابی از مهمترین خصوصیاتی است که درشهرپایداربه آنها اشاره خواهد شد.

«مسئله اصلی درقرن 21 این خواهد بود که چگونه درچهارچوب محدودیتها وهماهنگ با زمین وهمنوعان خود، زندگی خوب و درستی داشته باشیم. شهرهای بزرگ حاصل بیرحمی، گمراهی وافسارگسیختگی انسان است وشهرهای قابل زیست، پایداری خودرا مدیون فروتنی، عطوفت وقبول مفهوم قناعت هستند».

واژه توسعه پایداراولین باربه طوررسمی توسط برانت لند درسال 1987 درگزارش «آینده مشترک ما» مطرح گردید. این واژه به مفهوم گسترده آن شامل «اداره وبهره برداری صحیح وکارآازمنابع پایه، منابع طبیعی، منابع مالی ونیروی انسانی برای نیل به الگوی مصرف مطلوب همراه با بکارگیری امکانات فنی وساختاروتشکیلات مناسب برای رفع نیاز نسل‌های امروز وآینده بطورمستمروقابل رضایت» می‌شود.(مکنون 1374)

پایداری خود به مفهوم برآوردن نیازهای فعلی بدون از بین بردن قابلیت‌های نسل‌های آینده درتأمین نیازهای خود می‌باشد. یکی از نتایج عمده تحولات عصرحاضرکه درحقیقت عصراستیلای تکنولوژی واقتصاد است، این است که انسان کاملاً از طبیعت جدا شده ودرمسیرناپایدارقرارگرفته که قطعاً به تخریب کامل محیط زیست واز بین رفتن شرایط زیست برروی کره زمین منتهی خواهد شد.

پایداری را می‌توان درسطوح ومقیاسهای مختلف تحقق بخشید. درسطح بین المللی، برنامه محیط زیست ملل متحد واتحادیه بین المللی حفظ طبیعت درصدد گسترش وبسط مفهوم پایداری هستند. درسطح ملی کمیته‌های وشوراهای توسعه پایدارکه غالباً به بالاترین مراجع تصمیم گیری وابسته اند، تشکیل یافته اند.

دربرخی از کشورها منجمله درایالات متحده، تلاشهایی نیز درسطح ایالتها صورت گرفته که ابتکارتوسعه پایدارایالت مینه سوتا وپروژه توسعه پایداردرکارولینای شمالی را می‌توان از آن جمله دانست. با مطرح شدن پسوند پایداربرای توسعه، دیدگاههای جدیدی نسبت به توسعه عرضه گردید که دربخشهایی تحت عناوین توسعه پایدارمنابع آب، توسعه پایدارکشاورزی، توسعه پایدارجنگلها، توسعه انسانی پایدارونظایرآن ارائه شده اند (مکنون 1375).

لیکن دراین اواخرشهرسازان وبرنامه ریزان منطقه ای نیز به فکرپیداکردن زمینه‌های ممکن پایداری وتوسعه پایداردرمقیاس کوچکترواجرایی تر شهرها ومناطق افتاده اند. با اولین نمونه‌های عملی این تفکر به سرعت بین شهرسازان وبرنامه ریزان منطقه ای مقبولیت پیداکرد تا آنجا که دربعضی از کشورها به عنوان دستورالعمل تهیه طرحهای شهری مورد استفاده قرارگرفت.

با توجه به تاریخچه شهرسازی از نظراجرایی، دومقیاس شهری ومنطقه ای مناسبترین موقعیت را جهت تحقق هدف پایداری دراختیارمی گذارند. شهرسازی به عنوان یک رشته علمی ویک زمینه عملی وحرفه ای قادراست سهم عمده ای درایجاد سکونتگاههای انسانی پایدار، اعم از شهریا منطقه برعهده داشته باشد.

دراین دو سطح است که یک شهرساز حرفه ای جدید می‌تواند براساس تفکر: «جهانی فکرکنید، محلی عمل کنید» شکل بگیرد. امروز دیگر برماروشن است که هیچ شهریا منطقه ای نمی تواند خودرا مستقل ومنفک از محیط اطراف بداند. آلودگی هوای شهرها ومناطق موجب گرم شدن کره زمین گردیده ونفوذ توسعه به زیستگاههای حساس سبب تهدید تنوع زیستی شده وآلودگی رودخانه ها وتخریب آبخیزهای کوچک آثارفزاینده تخریبی برآبخیزهای بزرگترداشته است.

تشکیل جزایرحرارتی پدیده دیگری است که به خاطروجود واحدها وعوامل گرمازا نظیراتومبیل وصنایع، وتابش وتشعشع از سطوح مختلف نظیر آسفالت وانواع فلزات ومواد ومصالح ساختمانی صنعتی درشهرها خصوصاً شهرهای بزرگ بوجود می‌آید وموجب ایجاد چتری از درجه حرارت بالا درسطح بالای شهرشده، سبب می‌شود تا این مناطق درمقابل جریان هوای سطحی همچون مانع عمل کرده وآن را به سطوح بالاترهدایت نماید. این امرنهایتاً باعث سکون هوا وتمرکز آلاینده ها درسطح شهرخواهد شد.

وضعیت شهرها درکشورهای جهان سوم از این جهات بسیاروخیم تراست. افزایش جمعیت، افزایش شهرنشینی، منابع طبیعی محدود، صنایع وابسته به طبیعت، فقدان سیاستهای مؤثرکنترل، عدم آگاهی‌های لازم از سیاستهای زیست محیطی وفقرکلی حاکم براکثراین کشورها مشکلات جدی تری را برای شهرها دراین دسته ازکشورها پدید آورده است. به خاطرفرسودگی محیط شهری، حدود 600 میلیون نفراز جمعیت این کشورها درشرایط خطرناک وتهدید کننده ای به سرمی برند. حدود یک سوم جمعیت شهری اینها درمسکن زیر استاندارد زندگی می‌کند وحداقل 250 میلیون نفرساکنین این شهرها دسترسی به آب لوله کشی ندارند و 400 میلیون نفرفاقد تسهیلات بهداشتی هستند.

وضعیت شهرهای بزرگ دراین کشورها از اینهم بدتر است. بهرحال فعالیتهای شهرسازی درهمه کشورها یک وسیله مؤثرجهت اجرا وتحقق سیاستهای ملی ومحلی موقعیتهای عمده ای جهت تجدید نظردراستفاده از زمین، انرژی ومحیط زیست ارائه می‌دهد تا بدینوسیله بتوان سکونتگاههایی ایجاد کرد که نه تنها زندگی مطلوب وبا کیفیتی را برای نسل حاضرونسلهای آینده درشهرها تأمین کند، بلکه پایداری کره زمین وروح انسانی را نیز تضمین نماید.

سلمن (1995)، ضمن تحلیل نقش شهرسازی درایجاد پایداری درشهرها هشت زمینه فعالیت را به شرح زیرجهت دستیابی به شهر پایداربه شهرسازان توصیه می‌کند. هرفعالیت اصلی از چند عامل مشخص تشکیل شده است:

1-   حمایت از سرمایه‌های طبیعی حساس، شامل:

-       دفاع از کیفیت هوا

-       دفاع از کیفیت آب

-       دفاع از زیستگاههای عمده

-       حداقل بهره برداری از منابع تجدید ناپذیر

2-  حفاظت ونگهداری از منابع طبیعی، شامل:

-       بکارگیری اهرمهای شهرسازی درحفظ منابع طبیعی

-       حداکثر استفاده از توانهای احیاء وبازسازی

-       فعال نگاهداشتن مستمرکاربریهای شهری

-       ایجاد فضاهای سبز به عنوان یک استراتژی

3-آینده نگری درتصمیمات، شامل:

-       برنامه ریزی با افق بلند مدت

-       توجه به ارزش واقعی منابع طبیعی درتصمیم گیری ها

-       استفاده از امتیازات خاص درتصمیم گیری

-       استفاده از روش ارزیابی درتصمیم گیری (EIA)

4-  عدالت اجتماعی درجامعه وبین نسلها، شامل:

-       توجه به آثارزیست محیطی درخارج از محدوده شهر

-       الزام همبستگی با سازمان ونهضت‌های خارجی

-       پیگیری مستمراز وضعیت کیفیت محیط

-       نظارت برفعالیتهای صنعتی به منظورآگاهی از تولید ودفن ضایعات صنعتی

5-  چرخه سالم توسعه، شامل:

-       حداکثر استفاده ازارزیابی زیست محیطی درارزیابی پروژه‌های عمرانی

-       سازگاری وهماهنگی سیاستهای توسعه

-       استفاده از روشهای برنامه ریزی محیط زیست براساس ظرفیت ها وآستانه ها

-       دردسترس بودن اطلاعات زیست محیطی صحیح وکامل برای مدیران وتصمیم گیرندگان

-       معرفی نمونه‌های موفق درشهرها درارتباط با انرژی، مواد وحمل ونقل و....

6-  ترغیب وتشویق شهروندان، شامل:

-       تصمیم گیری شفاف

-       نقش خلاقانه مدیران

-       اتخاذ سیاست مناسب برای رایانه ها

-       طرحهای توسعه ای که ارتباط وهمفکری را ارتقاء بخشد.

7-استفاده از محصولات با دوام، شامل:

-       نظارت برتولید کالاها

-       استفاده از ابتکارات جدید

-       سعی درتوافق ورتق وفتق مسائل

لیکن مسئله این است که مفهوم پایداری را چگونه می‌توان درشهرها تحقق بخشید ؟ یک شهر پایدارچیست ودارای چه خصوصیاتی است ؟ دراینجا سعی خواهد شد عناصر وخصوصیات برجسته پایداری درسطح شهر ومنطقه مورد بررسی قرارگیرد.

توجه به محدودیتهای اکولوژیکی عمده درشهرپایدار

توجه به محدودیتهایی نظیرزمین، آب وهوا، تنوع زیستی وعناصر دیگر محیط زیست طبیعی، اساسی ترین اقدامی است که شهرساز یا برنامه ریز منطقه ای باید درجهت تحقق پایداری اعمال نماید. بدون هیچ تردید الگوهای توسعه شهری ومنطقه ای زمینه‌های فوق العاده مناسبی را برای دستیابی به پایداری فراهم می‌سازند.

بنابر گفته رزلند (1992) «شهرها امکانات وموقعیتهای فراوانی را برای حل مسائل زیست محیطی دارا می‌باشند. طراحان، برنامه ریزان ومسئولین شهری هم می‌توانند وهم باید دربکارگیری شیوه‌های جدید توسعه پایدارومدیریت شهری پیشقدم شوند». بدیهی است که شهرها وتوسعه‌های شهری دارای آثارمتعدد اکولوژیکی هستند (بحرینی، الف 1376) وجدی بودن بحرانهای زیست محیطی درسطوح جهانی ومحلی که تا حدودی ناشی از الگوهای معاصر توسعه شهری است، ضرورت اعمال یک دیدگاه جدید مدیریت شهری ومنطقه ای براساس اهداف اکولوژیکی را اجتناب ناپذیرمی نماید.

روند جهانی پدیدارشدن شهرهای بزرگ، براضطرارایجاد مدیریت شهری جدید بیش از پیش می‌افزاید. برطبق گزارش مؤسسه منابع جهانی (1994، WRI) نرخ شهرنشینی با سرعتی بیش از نرخ افزایش مطلق جمعیت درحال افزایش است: «تاسال 2005 میلادی نیمی از جمعیت جهان درشهرها زندگی خواهند کرد. درسال 2025 از هرسه نفر، دونفردرشهرها ساکن خواهند بود. تاسال 2000 تعداد 486 شهردرکشورهای درحال توسعه دارای جمعیتی معادل یک میلیون نفر یا بیشتر خواهند بود وشهرهایی همچون سائوپولو ومکزیکوسیتی دارای جمعیت‌های باورنکردنی 22و24 میلیون نفر خواهند شد (Carley and Chritie 1993). درچنین شرایطی، شهرسازان اینگونه شهرها با مسائل زیست محیطی وحشتناکی روبروخواهند شد. توجه به ملاحظات زیست محیطی وحفاظت از محیط زیست به هیچ وجه امر تازه ای درشهرسازی وطراحی شهری نیست.

هدف شهرهای پایدارامروز برپایه تفکرات گذشته استواراست. برای مثال کاربرجسته یا ن مک هارگ (1969)  وتوجهی که وی برظرفیت برد، حفاظت از اراضی حساس، برنامه ریزی آبخیز وبرنامه ریزی اکولوژیکی زمین بطورکلی داشت همگی

پایه‌های ارزشمندی برای مفاهیم جدید پایداری بوده اند. شاید آنچه را که امروز تفاوت کرده توجه واولویتی است که به محدودیتهای اکولوژیکی دربرنامه ریزی، طراحی واداره شهرها داده می‌شود. درطراحی شهری نیز اخیراً اقدامات عمده ای جهت تجدید نظردرشکل شهرها کنترل رشد وتدوین دیدگاههای جدید برای آینده شهرها صورت گرفته که دررأس این اقدامات اهداف پایداری مورد تأکید قرارگرفته است.

برطبق این نظریات، شهرها باید نمونه هایی از انسجام وهماهنگی زیست محیطی باشند. کلیه پروژه‌های بزرگ باید نسبت به جنبه‌های زیست محیطی کاملاً مسئولانه برخوردکرده، آثارفعالیت‌های خودرا صریحاً مشخص نمایند. درچارچوب مفهوم پایداری باید درجستجوی زندگی شهری وشکل شهربدون اتومبیل بود. (Designing America , 1995).

بدیهی است مسئله تنها تعیین چند منطقه حفاظت شده دردوردست ها نیست. بلکه توجه به محدودیتهای اکولوژیکی وآثارزیست محیطی درهرمرحله از توسعه شهر، هرجنبه از طراحی شهری، از صرفه جویی درمصرف انرژی درساختمانها گرفته تا شبکه حمل ونقل منطقه ای ونحوه عمل بخشهای تجاری وصنعتی درشهرباید مد نظرقرارگیرد. برنامه ریزی برای پایداری باید ساختارهای اجتماعی، کالبدی، سیاسی واقتصادی را به طوراساسی تغییر دهد تا امکان تحقق اهداف پایداری فراهم گردد.

روشن است که رابطه تنگاتنگی بین پایداری وسیاستهای مدیریت توسعه شهری ومنطقه ای وجوددارد. لیکن گرچه کنترل رشد همواره به عنوان یکی از اهداف مدیریت شهری مطرح بوده است، درکمترجایی است که چنین اقداماتی به نتیجه مطلوب رسیده باشد. برای مثال شهرتهران از حدود 30 سال پیش یعنی زمانی که جمعیت آن کمتر از 5/2 میلیون نفر بوددارای شورایی به نام شورای عالی نظارت برگسترش شهر تهران بوده است که به خاطرمحدودیتهای موجود درمنطقه نظیر آب، قصد کنترل رشد جمعیت شهرتا حداکثر 5/3 میلیون نفررا داشته است که از سالها پیش این هدف عملاً رها شده و جمعیت شهر هم اینک به دوبرابرسقف فوق افزایش یافته است.

درشهرپایدارتوجه بیشترمعطوف به استفاده اززمینهایی است که تحت پوشش توسعه شهری درآمده است. بخش اعظم رشد آینده جمعیت ونیاز به مسکن درمنطقه یا شهررا می‌توان از طریق پرکردن بافت موجود شهر، افزایش متعادل، تراکم، نوسازی وبازسازی مناطق متروکه وفرسوده واحیاء  وتغییرکاربری بناهای قدیمی موجود برآورده ساخت. اهداف شهرپایداربا اقداماتی که درجهت بازسازی ونوسازی بافتهای کهن ومناطق مرکزی شهرباید صورت گیرد، کاملاً هماهنگ بوده ودرحقیقت مکمل وحامی یکدیگرند، زیرا درشهر پایدارنیز هدف این است که قبل از مصرف ویا تخریب اراضی مهم طبیعی ویا اراضی بائردراطراف شهر، اززمینهای موجود درداخل شهر استفاده به عمل آید. تأکید برایجاد فضاهایی با دوام واحیاء واستفاده مجدد از بناها ودیگرعناصرموجود شهرخصوصاً درکشورما وجه مشترک مفیدی را بین دوهدف پایداری وحفظ آثار تاریخی پدید می‌آورد.

ایجاد شکلهای فشرده وجمع وجوربرای شهرها وجلوگیری از گسترش بی رویه آن به اطراف نیز نیازمند یک وسیله حمل ونقل پایدارترمی باشد. آثارسوء زیست محیطی اتومبیل امروز برکسی پوشیده نیست وبنابراین شهرپایدارباید دارای شبکه حمل ونقل مناسب ومتعادلی باشد.

دربسیاری از مطالعات، هزینه‌های اجتماعی، زیست محیطی واقتصادی وابستگی به اتومبیل که شامل مصرف زیاد سوختهای فسیلی، وارد کردن مقادیرقابل توجهی آلاینده به هوای شهرها وبسیاری هزینه‌های پنهانی دیگر می‌باشد برشمرده شده است. ولی با وجود این استفاه از وابستگی به اتومبیل همچنان درهمه شهرها روبه افزایش است.

تعداد اتومبیل، طول سفرهای درون شهری وسفرهای تکراری بین محل سکونت ومحل کار، همگی روز به روز افزایش می‌یابد. این روندها حاکی از الگوی پراکنده وگسترده کاربری زمین است که هم معلول است وهم علت. به این مفهوم که توسعه شبکه‌های حمل ونقل به اطراف شهرها از یک طرف با تأمین دسترسی سهل وسریع موجب بالا رفتن قیمت زمین، رونق ساخت وساز ونهایتاً گسترش توسعه شده واز طرف دیگر خود این توسعه نیاز به توسعه بیشتر شبکه‌های حمل ونقل را ضروری می‌نماید.

مثال روشن آن احداث بزرگراه آیت الله صدردرشمال شرق تهران به منظورتأمین دسترسی برای کاربریهای محدود این منطقه بودکه به توسعه سریع منطقه و نهایتاً تراکم بیش از حد رفت وآمد دربزرگراه مذکورمنجرگردیده است. یکی از صاحبنظران مسائل شهری (LOW ,1994 ) مسئله فوق را چنین بیان می‌کند: «دورتسلسلی که درآن وابستگی به اتومبیل منجر به عدم کارآیی کاربری زمین شده واین خود زمینه رانندگی بیشتری را فراهم می‌سازد».

دریک شهرپایدار، حمل ونقل سالم وفاقد آلاینده، خصوصاً پیاده روی ودوچرخه سواری غالب است. شکل شهرپایدارباید آنگونه باید که فعالیتهای فوق را تسهیل نماید. شهرهایی چون آمستردام، کپنهاگ ووین نمونه‌های خوبی از طراحی برای دوچرخه سواری هستند. این وسیله نقلیه به عنوان یکی از اجزاء عمده شهرهای پایداربسیارامیدبخش است.علاوه براین، شهرهای پایدارباید تأکید بیشتری برشبکه متعادل وجامع حمل ونقل عمومی نظیر راه آهن شهری، قطارواتوبوس برقی، دوچرخه واتومبیل شخصی داشته باشند. شهرپایدارباید آثارسوء زیست محیطی ومصرف منابع طبیعی خصوصاً زمین را به حداقل برساند. برای این منظورباید شکل کالبدی جدیدی بوجود آورد که حاوی مشخصات زیر باشد:

الگوی فشرده توسعه، تراکم نسبتاً بالا، استفاده کارآتراز زمین، شبکه حمل ونقل پایدار ومعقول با وابستگی کمتر به اتومبیل ودسترسی بیشتر به وسائل حمل ونقل عمومی ووجود امکانات پیاده روی ودوچرخه سواری، تأکید بیشتربراستفاده از اراضی درون شهری، استفاده جدید از بناهای قدیمی ف احیاء اراضی تخریب شده، حفاظت ونگهداری از اراضی حساس از نظراکولوژیکی ودوری از مناطقی که خطرسوانح طبیعی آنها را تهدید می‌کند نظیرمسیل ها ومناطقی که دارای فرسایش شدید ویا لغزش زمین می‌باشند.

شهرجمع وجورپایدارالزاماً شهربی روحیه وفاقد لطف نیست. برعکس شهرپایداربرسبزکردن فضاهای شهری وطراحی متکی به درخت وفضای سبز، پارکهای شهری وباغ وباغچه وشبکه بهم پیوسته فضاهای باز وسبز منطقه ای تأکید دارد.

ایجاد شهرهای پایدارهمچنین متضمن ایجاد تغییرات عمده درنحوه اداره و مدیریت شهرها وچگونگی اتخاذ سیاستهای سرمایه گذاری وتصمیم گیریها برای آینده شهر خواهد بود. چنین تغییراتی مستلزم اعمال برنامه‌های جدی تر درزمینه بازیافت و کاهش مواد زائد، صرفه جویی درمصرف انرژی واستفاده ازانرژیهای پاک نظیرخورشید، ترغیب به صرفه جویی درمصرف آب وتدوین سیاستهای قیمت گذاری که دربرگیرنده هزینه‌های واقعی زیست محیطی باشد وسیاستهای مصرف متکی برکاهش ضایعات وتشویق استفاده از محصولات وکالاهای با دوام تر وپایدارترمی باشد.

شهر پایدارشهری است که دارای آنچنان پایه اقتصادی باشد که نه تنها کمترین اثر نامطلوبی رابرمحیط زیست نداشته باشد، بلکه دراحیاء وارتقاء کیفیت آن نیز مؤثرباشد. صنعت وتجارتی که برپایه اصول پایداری متکی باشد باید اساس اشتغال وپایه اقتصادی شهر را تشکیل دهد. چنین فعالیتهایی باید دارای حداقل آلودگی، مصرف کم انرژی، محصولات بدون مواد زیان آور، قابل تجزیه درچرخه طبیعی واستفاده از مواد پایدار، ویک فرآیند بسته تولید برای محصولات بادوام باشد به نحوی که کالاهایی نظیرتلویزیون ویخچال پس از مصرف قابل برگرداندن به تولید کننده اصلی جهت بازیافت مواد باشند.

بطورخلاصه، پایه اقتصادی یک شهرباید حتی المقدوراز نظراکولوژیکی پایدارباشد. شهرداریها وسایر نهادهای شهری می‌توانند با اتخاذ تدابیرگوناگونی مانند بخشودگی مالیاتی برای فعالیتهای هماهنگ با محیط زیست، سرمایه گذاری وحمایت مالی از چنین فعالیت ها، وضع قوانین ومقررات دقیقترومحکمتر وبرنامه‌های آموزشی برای صاحبان فعالیتها ومسئولین به تشویق وترغیب این فعالیتهای اقتصادی کمک کنند.

درحمایت از فعالیتهای تجاری وصنعتی باید علاوه براشتغال، درآمد وپایه اقتصادی، به ماهیت پایداری واحیاء زیست محیطی آنها نیز توجه کرد واین عوامل را نیز درتصمیم گیریهای مربوط به آنها دخالت داد. پیشرفت واقعی به سوی شهر پایداراز نقطه نقطه نظرزیست محیطی نیازمند ایجاد نهادهای اجتماعی جدید است. برای مثال، مرزهای سیاسی ندتاً با نظامهای طبیعی ویا عملکردهای عمده منطبق است وبنابراین شهرها اغلب قادربه برخورد با مسائل زیست محیطی خود وحل آنها درچنین سطوحی نمی باشند. شهریا مجموعه شهرهایی که درامتداد یک بسترآبخیز، پستی و بلندیهاویا واحدهای زیستی ـ منطقه ای موجود سازمان پیداکنند از این نظربسیارمعنی دارترند.

دستیابی به الگوهای پایدارترکاربری زمین نیز احتمالاً نیازمند نوعی تشکیلات وسازماندهی منطقه ای است. ایالت کالیفرنیا درایالات متحده دراین زمینه دست به ابتکاربسیارجالبی زده است. به این ترتیب که ایالات مذکوربه سیزده منطقه زیستی تقسیم شده وبرای هرکدام، یک شورای زیست منطقه ای تعیین گردیده است (Jensen et al , 1993) کشورنیوزیلند نیز که شاید بیشترین تلاش را جهت وارد کردن ملاحظات پایداری درنظام برنامه ریزی خود کرده است، با ایجاد تعدادی شوراهای منطقه ای با محدوده هایی که منطبق با حوزه‌های آبخیز ویا آبریز است، سازمان وتشکیلات دولتی خودرا کلاً متحول کرده است.

کوششهای زیادی برای ایجاد شهرهای سبز ویا محلات سبز درنقاط مختلف دنیا به عمل آمده است.گاهی سکونتگاههای جدیدی نیز براساس ایم مفاهیم وبا اتکاء براصول اکولوژیکی شکل گرفته که شهرآرکوسانتی درآریزونا وسروگوردو دراورگان دو نمونه برجسته آن است (Burning and Holtzclaw , 1992). تفکرات گوناگونی نیز درمورد سکونتگاههای کوچک (Bell , 1992) وروشهایی همچون باغچه‌های شهری، انرژی باد، سرپناههای زیستی ومجموعه‌های زیرزمینی ارائه شده است. روستاهای اکولوژیکی درچند جا نظیرنیویورک ساخته شده است (walter et al , 1992) دراین تفکر که برای اولین باردرکشورهای اسکاندیناوی بکارگرفته شد، مفاهیم اکولوژیکی طراحی ومسکن اجتماعی درهم آمیخته شده است (walter et al , 1992 , Gordon , 1992).

خوشبختانه درسالهای اخیر ادبیات مربوط به توسعه پایدارشهری به سرعت درکشورهای مختلف درحال افزایش بوده وشهرسازان به راحتی قادربه پیداکردن نمونه‌های مطلوب وتجربیات عملی این نمونه ها جهت استفاده درکارخود می‌باشند.

شهرپایدارباید دارای پایداری اجتماعی وکیفیت زندگی بالا باشد

برای اینکه پایداری درشهربتواند از اعتباروارزش لازم برخوردارباشد، باید جنبه‌های اجتماعی رانیز دربرگیرد. بنابراین به موازات توجه به مسائل زیست محیطی، شهرپایدارباید به مسائل اجتماعی وانسانی نیز توجه داشته باشد. منظورایجاد وحمایت از محیط‌های انسانی فعال، فضاهای زنده وشهرهایی است که کیفیت بالایی را برای زندگی شهروندانش فراهم نماید. بدیهی است تعریف کردن ابعاد اجتماعی به مراتب از تعریف کردن ابعاد زیست محیطی واکولوژیکی مهم تروکیفی تراست. زیرا نمی توان به سادگی برمعیارهایی همچون ظرفیت بردطبیعی متکی بود. واژه هایی همچون قابلیت زندگی وکیفیت زندگی تعاریف ومشخصات خاص خودرا دارند. درسالهای اخیر استفاده از شاخص‌های ارزیابی کیفیت محیط درکشورهای مختلف متداول شده است. این شاخصها مجموعه اطلاعاتی است که وضعیت کلی یک مجموعه را منعکس می‌سازد وروشی است برای دیدن تصویر کلی از طریق اجزاء آن که به ما نشان می‌دهد که مجموعه (شهر) به کجا می‌رود: به طرف بالا یاپایین، به جلو یا به عقب، وضعیت درحال بهبود است یا وخامت ویا اینکه تغییری نمی کند.

دریک طرح پژوهشی درحال اجرا درایران تحت عنوان: «تهیه مدل ارزیابی کیفیت محیط زیست شهری»، عوامل اصلی تشکیل دهنده این کیفیت درسه بخش عمده واساسی زیر تعریف شده اند:

1-   نیازهای بیولوژیکی / فیزیولوژیکی اساسی انسان به عنوان یا موجود زنده، شامل:

الف: محیط طبیعی

ب: بهداشت ورفاه فردی

ج: ایمنی وبهداشت

2- نیازهای اجتماعی، شامل:

الف: مسکن

ب: اقتصاد واشتغال

ج: آموزش

د: محیط اجتماعی

ذ: انرژی

و: حمل ونقل

ز: تأسیسات

3- نیازهای فرهنگی، شامل:

الف: هنر ومیراث فرهنگی

ب: محیط مصنوعی

درشهرسیاتل آمریکا، مجموعه ای متشکل از 40 شاخص تحت عنوان شاخص‌های شهرپایداربه منظورارزیابی کیفیت محیط شهر تعیین شده است. این شاخص ها درچهارگروه اصلی: محیط زیست، جمعیت ومنابع، اقتصاد وفرهنگ وجامعه، دسته بندی شده اند.

استفاده از شاخص‌های مذکورجهت ارزیابی کیفیت محیطهای شهری واقدام برای بهبود آنها اجتناب ناپذیراست.

البته به وضوح دیده می‌شود که الگوهای توسعه شهری دراغلب نقاط جهان خصوصاً درکشورهای درحال توسعه از نظراجتماعی وروانی مطلوبیتی ندارند. شهرها وسکونتگاههای موجود بهیچوجه مطابق با معیارها وضوابط مورد نظرنیستند. مراکز شهری اغلب فرسوده وخالی از فعالیت شده اند. حومه‌های شهری فاقد روحیه شهری وبه شدت متکی بر اتومبیل اند. تفکیک قاطع کاربری ها براثر منطقه بندی متداول والگوهای پراکنده وبی رویه توسعه درمناطق شهری وابسته به یک شبکه ارتباطی وحمل ونقل پیچیده ای است که نتیجه آن گره‌های طولانی ترافیک ورفت وآمدهای طولانی وخسته کننده روزانه است. مردم به طورروز افزونی از یکدیگرجدا می‌شوند. الگوهای کاربری زمین برمبنای تفکیک وجداسازی قشرهای مختلف برحسب درآمد وشغل استواراست واین خود ریشه درتوزیع نامتعادل وغیرمنصفانه امکانات وموقعیتها دارد.

حال اجزاء وعناصر اجتماعی یک شهرپایدارکدامند ؟ شهرسازی سنتی جدید که امروز به نام شهرسازی جدید (Katz 1994) معروف شده است بسیاری از عناصر کالبدی شهر پایداررا معرفی کرده است. مهمترین اجزاء چنین شهری عبارتند از: تأکید برعابر پیاده، ترکیب واختلاط کاربریها وتأکید برعملکردهای اجتماعی به عنوان عامل وحدت بخش بناها وفضاهای عمومی. چنانچه بسیاری از توسعه‌های شهری سنتی جدید نشان می‌دهد، اهداف قابلیت پیاده روی، مقیاس انسانی وفضاهای مدنی پویا، مشخصا ً با اهداف پایداری زیست محیطی منطبق اند. ایجاد فضاهای فعال وزنده شهری نیز مسلماً جزئی از یک مکان قابل زیست است. دربرخی از فضاهای سنتی شهرهای ما و بسیاری از شهرهای اروپایی چنین فضاهای فعال وزنده ای دیده می‌شوند.

خیابان چهارباغ اصفهان، میدان وخیابانهای اصلی شهررشت، راس رامبلاس دربارسلونا و استروگت درکپنهاگ نمونه‌های بارز اینگونه فضاها هستند. خصوصیات این فضاهای بدون زمان نه مرموز است ونه تعجب آور. قابلیت پیاده روی، اختلاط کاربریها وفعالیت ها، تراکم مناسبی از مردم وفعالیتهای تجاری ترکیب مطبوعی از فعالیتها وفضاهای پیاده روی عمومی را به وجود آورده که خود زمینه ساز این فعالیتها است.

حس مکان نیز بعد مهمی از پایداری است. دربسیاری از توسعه‌های جدید شهری مردم کمترین احساس تعلقی به مکان ندارند. زیرا فضاهای حاصله هیچگونه جذابیت وارزشی از این بابت دارا نمی باشند. یک شهر پایدار، از آن کالبد والگوی شهری حمایت می‌کند که تعالی بخش، الهام بخش، به خاطرسپردنی ودارای احساس خاص همبستگی وتعلق باشد. علاوه برآن یک شهرپایداربا شناخت وتوجه به زمینه زیست منطقه ای، یعنی پستی وبلندی وبسترطبیعی، نهرها، رودخانه ها، وتپه ها، اراضی باز، زیستگاههای گیاهی وجانوری بومی وبسیاری دیگراز عوامل وناصرخاص طبیعی محل، حس مکان را ایجاد وتقویت می‌نماید.

دیدگاههای جامع وکلی نگردرشهرپایدار

شهرپایدارباید از راهبردها وراه حلهایی بهره بجوید که ماهیتاً جامع وکلی نگرباشد. شهر پایداردرجستجوی تلفیق سیاستها، برنامه ها وراه حلهای طراحی به منظوردستیابی به اهداف چندگانه است. بنابراین، نمی توان برای مثال تصمیمات مربوط به حمل ونقل را جدا از تصمیمات مربوط به کاربریها گرفت: برای حل مشکل رفت وآمد درشهربه جای ساختن راه وبزرگراه درشهرها (که هرگز انتهایی برآن قابل تصورنیست).

یک شهرپایدارباید دروهله اول از طریق تغییر درکاربریها والگوهای توسعه، تقاضا برای چنین سفرهایی را کاهش دهد. پس از آن سرمایه گذاری درشبکه‌های حمل ونقل وکاربری زمین را باید دریکدیگرادغام کرد تاازاین طریق بتوان اهداف گوناگونی همچون ارتقاء، کیفیت هوا، حفظ فضاهای سبز ومسکن مناسب را تحقق بخشید ومجدداً تأکید می‌کنیم که درکلیه تصمیمات شهرپایدار، باید ملاحظات زیست محیطی واجتماعی را توأماً مد نظرقرارداد.

شهر پایدارشهری است که ورای راه حلهای محدود ومتقارف، مسائل اجتماعی وزیست محیطی را مورد توجه قرارداده وآنها را با یک دید وسیع وجامع بنگرد. برای مثال، موضوع مسکن مناسب اغلب از یک دید کمی محدود بررسی می‌شود. یعنی پایین آوردن هزینه ساختمان سازی از طریق انبوه سازی ویا هرچه کوچکتر کردن واحدها. لیکن مسائل مناسب (حداقل مسکن) وزندگی مناسب (حداقل زندگی) به هیچ وجه مترادف هم نیستند. مقرون به صرف بودن را می‌توان با ایجاد یک محیط شهری بدون اتومبیل وحذف کلیه هزینه‌های مربوط به آن تحقق بخشید. علاوه براین باید توجه داشت که مسکن حداقل ممکن است بدون دسترسی به اشتغال، خدمات، فضای باز وعناصر دیگر مربوط به کیفیت زندگی، مضروبی معنی باشد (بحرینی، 1375).

ماهیت غیر منسجم واز هم گسیخته سیاستهای شهرسازی درست برخلاف جهت چنین سیاستهای منسجم وجامع است. مثالی که اغلب به عنوان نمونه موفق اعمال سیاستهای جامع دراین زمینه به آن اشاره می‌شود شهرکوریتیبا دربرزیل است. هرابتکارپایداری درآنجا چند جنبه را توأماً مد نظرقرارمی دهد. برای مثال شهرداری از طبقات فقیرزباله خریداری می‌کند ولی به جای پول به آنها غذا وبلیط اتوبوس می‌دهد. وبا این ترتیب هم مسئله زباله را به سادگی حل می‌کند وهم مواد غذایی ونیازهای حمل ونقل محرومین را نیز برطرف می‌سازد (Robinovitch , 1992) این مثال اهمیت نگرش جامع وابتکاری را برای رسیدن به پایداری نشان می‌دهد.

پایداری نیازبه چارچوب اخلاقی جدید دارد

پایداری اساساً به اخلاقیات وقبول اخلاق ورفتارجدید زندگی برروی کره زمین مربوط می‌شود. این اخلاق، روحیه اجتماعی را که دربرگیرنده احترام ووظایف افراد است بطورعمده بسط می‌دهد. تقریباً درهمه تعاریف پایداری وتوسعه پایدار، این روحیه اجتماعی به گونه ای بسط می‌یابد که نسلهای آینده را نیز درفرآیند تصمیم گیری حاضردربرگیرد. پایداری، توجه اخلاقی ما را اززمان حال وچارچوبهای زمانی محدود معطوف به ابعاد زمانی بلند مدت تر می‌کند. چنین وضعیت اخلاقی به مراتب از دنیای طبیعی ارزشمندترومحترم تر است.

یک شهر پایدارطبعاً نیازمند چارچوب اخلاقی متفاوتی است. به این مفهوم که شکل کالبدی واجتماعی، مصرف زمین ومنابع واصول اداره وبهره برداری به شدت تحت تأثیرنیازها وخواستهای نسلهای آینده قرار می‌گیرد. چنین چارچوب اخلاقی زمینه‌های دیگربسط روحیه اجتماعی را نیز فراهم می‌سازد. مثلاً از نظرجغرافیایی وفضایی، یک شهر پایدارآثارفعالیتها وسیاستهای خودرا برشهرها ومناطق همجوار وهمچنین برقاره ها وکل جهان مورد توجه قرار می‌دهد. (Beatley 1989 , 1994) بنابراین از بسیاری جهات تفکرشهر پایدارمعرف یک نگرش جدیدتروعمیقتراز همان ارزشها وباورهای سنتی است. سیاستهای مبتنی بر چنین نگرشی فراوانند. مثلاً تهیه یک طرح 500 ساله دیگر به هیچ وجه بی معنی نخواهد بود. چنین چاچوب زمانی طبعاً با طرحهای جامع شهری که دوره‌های کوتاه مدت 15 ساله، 20 ساله و 25 ساله را مد نظرقرار می‌دهد، تفاوتهای زیادی خواهد داشت. چنین آینده نگری احتمالاً موجب پیدایش روشها وابزاربرنامه ریزی جدید متناسب با بعد زمانی جدید خواهد گردید.

این دیدگاه اخلاقی جدید اهمیت زیادی را به محیطهای شهری با دوام، محافظت از عملکردهای اساسی زیست محیطی واکوسیستم هایی که دربقاء حیات نقش اساسی دارند وبازگذاشتن انتخاب وجلوگیری از اقدامات غیرقابل جبران یا برگشت ناپذیرانقراض گونه ها، تخریب منابع طبیعی واز بین رفتن آثارفرهنگی وتاریخی، وتوجه و تقویت خاک، جنگلها، اقیانوسها ومنابع تجدید نا پذیردیگر، پرهیز از تولید ضایعات درهرسطح وخودداری از تحویل یک محیط مسموم وخطرناک به کسانی که پس از ما می‌آیند، می‌دهد.

دربعضی از تعریفهایی که از پایداری می‌شود، حفظ وضع موجود یعنی صرفاً اطمینان از اینکه شرایط موجود درآینده نیز حفظ شده ودچارنقصان نگردد مورد توجه قرارگرفته است. لیکن باید گفت که خصوصیت اخلاقی پایداری چیزی بیش از این را می‌طلبد. باید کوششهای جدی تری را برای جبران وترمیم خرابیهای گذشته به عمل آورده وجهانی را به بچه هایمان وبچه‌های آنها تحویل دهیم که هم از نظرطبیعی وهم انسانی از کیفیت وشرایط بالاتر ومطلوبتری برخوردارباشد.

درکشورمااخیرً بحث ایران 1400 مطرح گردیده که گرچه نسبت به طرحها وبرنامه‌های کوتاه مدت ومیان مدت موجود افق زمانی گسترده تری را مورد توجه قرار می‌دهد، لیکن با توجه به تعدد، تنوع وعمق مسائل موجود نمی تواند از جامعیت لازم جهت ایجاد تغییر درساختارهای نامطلوب وفراهم نمودن زمینه کلی برای دستیابی به توسعه پایداربهره مند باشد.

متأسفانه دلائلی وجوددارد که مارا نسبت به توانایی خود دربرخورد با مشکلات موجود وحل مسائل مربوطه بدبین می‌سازد. رشد کنونی جمعیت جهان، روند مصرف و تخریب محیط زیست سه عامل اصلی به وجودآورنده این نگرانی هستند. البته استانداردهای بالاتری که پایداری درسطوح محلی ومنطقه ای مطرح می‌سازد، نه تنها دست نیافتنی ترند بلکه از نظراخلاقی نیز ضروری به نظر می‌رسند.

گرچه دربسیاری از نقاط جهان نمونه‌های موفقی از حفظ واحیاء محیط زیست درمقیاسهای کوچک محلی ومنطقه ای وجوددارد ولی نقش این نمونه ها دررابطه با مسائل موجود بسیارناچیز است.

زمینه‌های اخلاقی توسعه پایدارصرفاً به زمینه‌های زیست محیطی ختم نمی شود. عدالت درتوزیع کالاها ومنابع اجتماعی وتأمین حداقل معیشت برای طبقات محروم جامعه فقیراز ارکان اصلی آن هستند. عدم تحقق این اهداف می‌تواند اساس پایداری را متزلزل سازد. کما اینکه ادامه محرومیت وفقردرمناطق جنگلی غرب کشوربه تخریب شدید جنگلها ومراتع غنی این منطقه انجامیده است. تحقق اخلاق زیست محیطی از طریق آموزش وهمچنین حمایت همه جانبه توسط برنامه ریزان امکان پذیراست. هنگامی می‌توان خواستها ونیازهای نسلهای آینده را دربرنامه ریزیها منعکس نمود که نیازهای نسل حاضرتا حدود قابل قبولی برآورد شده باشد.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: دوشنبه 11 فروردین 1399 ساعت: 19:09 منتشر شده است
برچسب ها : معماری پایدار چیست,