بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع :

آب های زیر زمینی

درس :

 جغرافیای آبها

استاد گرامی :

جناب آقای دکتر نجار زاده

تهیه و تنظیم :

روح الله فیروز

خرداد 93

فهرست مطالب

آب های زیرزمینی (groundwaters):1

سفره آب زیرزمینی. 2

تقسیم بندی سفره‌های آب زیرزمینی. 3

سفره‌های آزاد3

سفره‌های تحت فشار3

حالت های مختلف آب ها در قشر جامد زمین:4

▪ آب محبوس :4

▪ آب آزاد :4

▪ آب اشباع :4

● خواص فیزیکی آب های زیرزمینی:5

● ساختمان شیمیایی آب های زیرزمینی:6

● مشکلات و آلودگی آبهای زیرزمینی:7

جابجایی آب در زیر زمین. 7

عوامل موثر در سرعت آب زیرزمینی. 8

•             شیب آبی :8

•             نفوذپذیری :8

تخلیه طبیعی آب از زیر زمین. 9

چشمه9

•                   چشمه‌های ثقلی :10

•                      چشمه‌های غیر ثقلی :10

فرسایش و رسوبگذاری توسط آبهای زیرزمینی. 11

منابع :12

آب های زیرزمینی (groundwaters):

   آب زیرزمینی آبی است که در زیر سطح زمین ، درزه ها و فضاهای حفره ای را در صخره ها و رسوبات پر می کند. اکثر آبهای زیرزمینی بطور طبیعی خالص هستند. اکثر اوقات ، آبهای زیرزمینی سالها حتی قرنها قبل از مصرف دست نخورده باقی می مانند. بیش از ۹۰% آب آشامیدنی کل جهان از آب زیرزمینی است. مردم ما هر روز ۱۷۰۰ میلیارد لیتر آب مصرف می کنند. ۹۷% آبهای کره زمین درون اقیانوسها است و ۲% آن یخ زده است. ما آب مورد نیاز خود را از ۱% باقیمانده تهیه می کنیم که از یکی از دو منبع زیر بدست می اید: سطح زمین (رودخانه ها ، دریاچه ها و نهرها) و یا از آبهای زیرزمینی. امروز حدود ۱۱۷ میلیون نفر ، یعنی بیش از نیمی از جمعیت آمریکا متکی به آبهای زیرزمینی به عنوان منبع آب آشامیدنی هستند. جای تعجب نیست که کشف آلودگی آبهای زیرزمینی در تمام دنیا موجب بروز نگرانیهای شدیدی شده است.وضعیت آب در کره زمین

مردم ما هر روز 1700 میلیارد لیتر آب مصرف می کنند. 97% آبهای کره زمین درون اقیانوسها است و 2% آن یخ زده است. ما آب مورد نیاز خود را از 1% باقیمانده تهیه می‌کنیم که از یکی از دو منبع زیر بدست می آید: سطح زمین (رودخانه‌ها ، دریاچه‌ها و نهرها) و یا از آبهای زیرزمینی. امروز حدود 117 میلیون نفر ، یعنی بیش از نیمی از جمعیت آمریکا متکی به آبهای زیرزمینی به عنوان منبع آب آشامیدنی هستند. جای تعجب نیست که کشف آلودگی آبهای زیرزمینی در تمام دنیا موجب بروز نگرانیهای شدیدی شده است.

سفره آب زیرزمینی

سفره آب به لایه یا منطقه قابل نفوذی در زیر سطح زمین گفته می‌شود که آب در آن می‌تواند جریان یابد. سفره آب همچنین باید قابلیت آبدهی خوبی داشته‌باشد. سطح فوقانی سفره آب ، یا سطح ایستایی همواره افقی نیست و به‌طور طبیعی از منطقه تغذیه آن ، یعنی محل و منطقه‌ای که آب زیرزمینی را تامین می‌کند، به طرف محل تخلیه دارای شیب است. بطور کلی شکل سطح استیابی غالبا از شکل سطح زمین پیروی می‌کند. ولی برآمدگیهای آن هموارتر است. بنابراین ایستایی در نواحی پست در نزدیک سطح زمین و در تپه‌ها و کوه‌ها در عمق زیادتر قرار دارد.

بطور معمول در مناطق پرباران و در دشتها سطح ایستایی بالا و در مناطق خشک و کوهستانی پایین است. در مناطق مرطوب سطح ایستایی ممکن است تا نزدیک سطح زمین بالا بیاید. در گودیهای چنین نقاطی ، ممکن است «آبگیر» و در صورت وجود پوشش گیاهی ، «باتلاق» بوجود آید. تغییرات ارتفاع سطح ایستایی را بر حسب زمان به صورت نمودارهایی به نام هیدروگراف نشان می‌دهند.

سفره‌های دارای بازدهی قابل توجه اغلب در رسوبات ناپیوسته شنی و ماسه‌ای تشکیل می‌شوند. آبرفتها ، یعنی رسوباتی که توسط رودها در دره‌ها و دشتها برجای گذارده می‌شوند، معمولا سفره‌های آب زیرزمینی خوبی تشکیل می‌دهند. رسوبات رسی گرچه از تخلخل زیادی برخوردارند، ولی چون قابلیت نفوذ کمی دارند، با وجود حجم آب زیادی که ممکن است در خود ذخیره کرده‌باشند، سفره آب زیرزمینی تشکیل نمی‌دهند و به عنوان مواد غیر قابل نفوذ در نظر گرفته می‌شوند. در سنگهای متراکم نیز آب معمولا در نمونه‌هایی ایجاد می‌شود که از تخلخل ثانوی قابل توجه برخوردار باشند. در این میان بهترین سفره آبها معمولا در سنگهای آهکی درز و شکافدار ایجاد می‌شود.

تقسیم بندی سفره‌های آب زیرزمینی

سفره‌های آزاد

در سفره‌های آزاد سطح ایستایی ، همان سطح فوقانی منطقه اشباع است. مقدار فشار در سطح ایستایی سفره‌های آزاد برابر فشار اتمسفر است. سطح ایستایی بسته به‌مقدار تغذیه یا تخلیه آن ، آزادانه نوسان می‌کند، زیرا لایه غیر قابل نفوذی در بالای ان قرار ندارد. حالت خاصی از سفره‌های آزاد «سفره‌های معلق» هستند. این سفره‌ها معمولا در داخل منطقه تهویه یا منطقه اشباع نشده خاک و در روی لایه‌های نفوذ ناپذیری که گسترش محدودی دارند، مثلا عدسیهای رسی ، تشکیل می‌شوند. از این سفره‌های مقدار کمی آب و آن هم بطور موقت می‌توان بدست آورد.

سفره‌های تحت فشار

سفره‌های تحت فشار یا محصور یا آرتزین در محلی تشکیل می‌شود که آب زیرزمینی بوسیله لایه‌ای نسبتا نفوذناپذیر از بالا محدود شود و در نتیجه تحت فشاری بیش از اتمسفر است. علت آنکه در سفره‌های تحت فشار آب از محل خود بالاتر می‌آید آن است که محل تغذیه سفره ، یعنی منطقه‌ای که از طریق آن آب سفره تامین می‌شود، در ارتفاعی بالاتر از سطح فوقانی منطقه اشباع در محل حفر چاه قرار دارد.

در سفره‌های تحت فشار به‌جای سطح ایستایی سطح پیرومتریک را در نظر می‌گیرند و آن عبارت از سطحی فرضی است که در هر منطقه با ارتفاع فشار هیدروستاتیک آب در سفره تحت فشار مطابقت دارد. به زبان ساده‌تر منظور سطحی است که اگر چاهی در هر نقطه از سفره تحت فشار حفر کنیم ارتفاع صعود یا فوران آب چاه را در آن نقطه نشان می‌دهد.

حالت های مختلف آب ها در قشر جامد زمین:

قسمت عمده از آبی که بصورت برف و باران به زمین می رسد پس از نفوذ در زمین و رسیدن به طبقات زیرین کلیه درزها و شکاف ها و خلل و فرج بین ذرات سنگ ها را اشغال می نماید و پس از برخورد به سنگ های غیر قابل نفوذ مخازن آب های زیرزمینی را می سازد. آب های زیرزمینی به صورت زیر دیده می شوند :

▪ آب محبوس :

 آبی است که به وسیله نیروی چسبندگی مولکول ها در حجم سنگ نگاهداری می شود و این نیرو همیشه بزرگتر از نیروی ثقل است .

▪ آب آزاد :

 عبارت از مقدار آبی است که در داخل خلل و فرج و یا فضاهای آزاد سنگ ها تحت تأثیر نیروی ثقل جریان می یابد مشروط بر اینکه سنگ مزبور از آب اشباع شده باشد .

▪ آب اشباع :

 حداکثر مقدار آبی است که سنگ قابل نفوذ می تواند در خود نگاهدارد . آب های محبوس از نظر کانی شناسی و سنگ شناسی بسیار حائز اهمیت می باشند . در صورتیکه آب های آزاد چون در داخل سنگ ها جریان می یابند و یا ذخیره می شوند از نقطه نظر آب های زیرزمینی قابل توجه هستند .

پیشرفت اقتصاد و صنعت هر کشوری با مقدار آب های زیرزمینی رابطه مستقیم دارد بطوریکه آب مصرفی اکثر کارگاه های صنعتی بوسیله این آب ها تأمین می گردد.آب های زیرزمینی به علت داشتن عناصر مفید در فعل و انفعالات شیمیایی وارد می شوند . به علت خاصیت انحلال بعضی از مواد موجود در داخل سنگ ها از قبیل سنگ طعام و آهک و غیره را به حالت محلول در می آورند و بدین نحو تغییراتی در ترکیب و ساختمان سنگ روی می دهد.با داشتن قدرت حمل و رسوب گذاری تشکیلاتی از کانی های مفید را در زمین ایجاد می نمایند مانند معادن مس ، منگنز ، کربنات ژیپس و غیره .

آب های زیرزمینی در تشکیل گازهای کانی ساز مخصوصاً مخازن آب های گرم و معدنی در عمل دگرگونی سنگ ها بسیار مؤثر هستند .

● خواص فیزیکی آب های زیرزمینی:

خواص فیزیکی آب های زیرزمینی شامل زلالیت ، رنگ ، بو ، طعم و درجه حرارت است که در ذیل به طور خلاصه به هر یک می پردازیم :

▪ زلالیت : آب های طبیعی به دو حالت صاف ( زلال ) و در ( تیره ) یافت می شوند . آب موقعی کدر است که مقدار مواد معدنی و یا سایر مواد معلق در آن وجود داشته باشند . بنابراین کم و یا زیاد بودن مواد فوق در شدت تیرگی آب بسیار مؤثر است.

▪ رنگ : آب آشامیدنی معمولاً بی رنگ است ولی در محیط های وسیع به رنگ آبی دیده می شود . رنگ آب های زیرزمینی به علت وجود مواد خارجی تغییر می کند . املاح آهن و یا هیدروژن سولفوره آب را به ترتیب به رنگ های قرمز و آبی درمی آورند . آب هایی که دارای ترکیبات منگنز هستند سیاه رنگ است در صورتی که آب باتلاق ها به علت زیاد بودن اسید هومیک زرد رنگ است .

▪ بو: به طور کلی آب های زیرزمینی بدون بو هستند . وجود بوی مخصوص در آب نماینده این است که آب مزبور به وسیله چاه های مختلف تغذیه می شود و یا اینکه در آن بعضی از مواد شیمیایی داخل گردیده است .مثلاً بوی گندیده بعضی از آنها مربوط به اسید هومیک است

▪ طعم یا مزه: طعم آب بسته به ترکیب مواد مختلفی است که در آن محلول هستند . اگر مقدار کلرورها ( نمک طعام و غیره ) آن حدود ۳۰۰ میلی گرم در لیتر باشد مزه شور دارد . چنانکه مقدار سولفات های محلول در آن از ۴۰۰ تا ۴۵۰ میلی گرم در لیتر برسد مزه کاملاً تلخ می دهد . اگر ازمناطقی که ژیزمان های سولفوره دارند عبور کند مزه اسید به خود می گیرد . بنابراین مقدار مواد محلول و نوع بستری که آب در آن جریان می یابد و یا ذخیره می شود در طعم آن مؤثر است .

▪ حرارت: درجه حرارت آب های زیرزمینی با عمق سفره ، وجود کانون آتشفشانی و موقعیت جغرافیایی محل فرق می کند . لذا از روی درجه حرارت می توان آنها را به چند دسته به شرح زیر تقسیم کرد :

آب خیلی سرد ( حداکثر تا ۵ درجه سانتی گراد)

آب سرد ( ۱۰ درجه سانتی گراد)

آب نسبتاً ملایم ( ۱۸ درجه سانتی گراد)

آب ملایم ( ۲۵ درجه سانتی گراد)

آب ولرم ( ۳۷ درجه سانتی گراد)

آب گرم ( بالاتر از ۴۰ درجه سانتی گراد)

درجه حرارت آب در اثر نمک یا گازهای محلول در آن تغییر می نماید .

● ساختمان شیمیایی آب های زیرزمینی:

بطوریکه می دانیم آب از یون های هیدروژن H+ و هیدروکسیل OH ترکیب یافته و مقدار یون های مزبور در آب معمولی در درجه حرارت معین ثابت است . چنانکه مقدار هر یک از این یون ها تغییر یابد آب حالت اسیدی ( یون هیدروژن زیادتر ) و یا حالت قلیایی ( هیدروکسیل بیشتر ) به خود می گیرد.از نظر PH آب را می توان به سه دسته تقسیم کرد:

آب های خنثی که PH آنها در حدود ۷ است

آب های اسیدی که PH آنها کمتر از ۷ است .

آب های قلیایی که PH آنها بیشتر از ۷ است .

به طورکلی ساختمان شیمیایی آب های زیرزمینی بر حسب مصارف مختلف فرق می کند.ساختمان شیمیایی آب آشامیدنی غیر از ساختمان شیمیایی آب است که در صنعت از آن استفاده می شود . بنابراین در استخراج و بهره برداری از آب های زیرزمینی می بایست شرایط زمین شناسی و هیدرولوژیکی محل مورد نظر کاملاً بررسی و مطالعه گردد.اگر از آب های زیرزمینی برای تأمین مصارف شهری مخصوصاً آشامیدن بهره برداری نماید باید دقت شود که آب مزبور به وسیله مواد آلی و یا سایر مواد زیان آور آلوده نگردد . اصطلاح سنگینی آب هم در مقوله ساختمان شیمیایی آب مطرح می شود . آب موقعی سنگین است که دارای کلسیم ( Ca ) و منیزیم ( Mg ) باشد . معمولاً هر ۵ میلی گرم کربنات کلسیم محلول در یک لیتر آب را یک درجه سختی می نماید.سنگینی تمام آب های طبیعی ممکن است منوط به وجود بیکربنات ها ، سولفات ها ، کلرورها یا نیترات های کلسیم و منیزیم و آهن و یا عناصر معدنی دیگر باشد . ایجاد فلس های نامحلول روی دیواره مخازن و قشر سفید ابری در لیوان مربوط به سنگینی آب است .

● مشکلات و آلودگی آبهای زیرزمینی:

به دلیل عدم شناخت صحیح و یا عدم درک میزان آسیب پذیری سریع آبهای زیرزمینی ، سهل انگاری های زیادی صورت گرفته است. اجازه داده ایم که بنزین و سایر مایعات مضر از مخازی زیرزمینی به درون سفره های آبهای زیرزمینی نفوذ کند. آلاینده ها ، از محل های دفن زباله یا سیستم های فاضلاب که بطور غلطی ساخته شده اند، به داخل آن تراوش می کنند. آبهای زیرزمینی از طریق زهاب حاصله از مزارع کشاورزی کود داده شده و مناطق صنعتی ، آلوده می شوند. صاحبان خانه ها با ریختن مواد شیمیایی به داخل فاضلاب یا روی زمین ، آبهای زیرزمینی را آلوده می کنند

جابجایی آب در زیر زمین

در تجزیه و تحلیل حرکت آب زیرزمینی ، مسیر واقعی پرپیچ و خم مولکولهای آب از خلال منافذ رسوبات و درز و شکاف سنگها را به صورت مسیرها صافی در نظر می‌گیرند، بطوری که گویی مولکولهای آب مستقیما از درون ذرات جامد عبور می‌کند. خطوط صاف مسیر حرکت مولکولهای آب را اصطلاحا «خط جریان» می‌گویند. جریان آب زیرزمینی معمولا به‌صورت یکنواخت و ماندگار است. با استفاده از ارتفاع سطح آب در چاههایی که در یک سفره حفر شده‌اند می‌توان «نقشه خطوط تراز ایستایی» را تهیه کرد.

این گونه نقشه‌ها از نظر مطالعه حرکت آب در زیر زمین و کسب اطلاعات در مورد سفره آب زیرزمینی بسیار مفید است. خطوط تراز ابهای زیرزمینی را خطوط هم پتانسیل نیز می‌گویند. جهت جریان آب زیرزمینی و نحوه ارتباط آب زیرزمینی با رودخانه‌ها و دریاچه ها را مشخص کرد، جهت و سرعت حرکت آب زیرزمینی را همچنین می‌توان بوسیله «رویابها» نیز مشخص کرد. به این منظور مقداری مواد رنگی ، مواد نمکی یا مواد رادیواکتیو را به آب چاه افزوده و زمان دریافتشان را در چند چاه مجاور مشخص می‌کنند. به ‌این وسیله ، با در دست داشتن فاصله چاهها از یکدیگر جهت و سرعت حرکت آب زیرزمینی معلوم می‌شود.

 عوامل موثر در سرعت آب زیرزمینی

•    شیب آبی :

شیب آبی یا گرادیان هیدرولیک بین دو نقطه از سطح ایستایی عبارت از نسبت بین اختلاف ارتفاع دو نقطه به فاصله بین آن دو نقطه است و منعکس کننده کاهش بار ناشی از اصطکاک در طول حرکت آب بین آن دو نقطه می‌باشد.

•    نفوذپذیری :

نفوذپذیری به معنی قابلیت عبور آب از زمین است. نفوذپذیری علاوه بر اندازه فضاهای خالی سنگ و خاک به ارتباط بین آن فضاهای خالی با یکدیگر نیز بستگی دارد. سنگی که تخلخل زیادی دارد، اگر منافذ آن به هم ، راه نداشته ‌باشند، غیر قابل نفوذ خواهد بود. نفوذپذیری خاک و سنگ را به روشهای مختلفی در صحرا و آزمایشگاه می‌توان تعیین کرد. رایجترین روش صحرایی تعیین نفوذپذیری استفاده از آزمایش پمپاژ و در آزمایشگاه بکارگیری آزمایشهای «بار ثابت» ، «بارافتادن» یا «بارخیزان» است. در خاکها ، یکنواخت نبودن و حالت لایه‌لایه تاثیر مهمی بر نفوذپذیری دارد. به نحوی که معمولا نفوذپذیری افقی مصالح به مراتب بیشتر از نفوذپذیری قائم در آنهاست.

در اغلب شرایط ، نفوذپذیری سنگها تابعی از وضعیت درزها و شکستگیهایشان ، از جمله فاصله آنها از یکدیگر ، مقدار باز شدگی و پر شدگی آنها و بالاخره اندازه حفرات و نحوه توزیع آنها است. به دلیل نامنظم بودن این اشکال و عدم تداومشان در سنگ ، اغلب ممکن است برآورد نفوذپذیری سنگ با خطای قابل ملاحظه‌ای همراه شود. نفوذپذیری یکی از مهمترین پارامترهای تعیین‌کننده ویژگیهای مصالح است. بالارفتن آب به خلاف نیروی گرانشی و بر اثر نیروی موئینه ، شسته شدن رسوبات ریز از میان رسوبات درشت و ایجاد پدیده رکاب و بالاخره از دست رفتن مقاومت برخی خاکها بر اثر بارگذاری ناگهانی به‌ روی آنها ، هم در ارتباط با نفوذپذیری مصالح ایجاد می‌شود.

تخلیه طبیعی آب از زیر زمین

آبی که در زیر زمین حرکت می‌‌کند سرانجام بطور طبیعی از زیر زمین خارج می‌شود. با نزدیک شدن سطح ایستابی به سطح زمین ، آب زیرزمینی مستقیما از طریق خاک تبخیر می‌شود یا جذب گیاهان شده و بر اثر عمل تفریق به اتمسفر باز می‌گردد. در پاره‌ای از نقاط ، با نزدیک شدن سطح ایستایی به سطح زمین و تبخیر آب یک منطقه تبخیری و شوره‌زار بوجود می‌آید. بخش مهمی از آبهای زیرزمینی مستقیما وارد آبهای سطحی ، یعنی رودخانه‌ها ، دریاچه‌ها و دریاها می‌شود. رودخانه‌هایی که آب زیرزمینی را زهکشی می‌کنند «رود زاینده» یا آبزا نامیده می‌شوند.

 چشمه

هر جا که سطح ایستایی ، سطح زمین را قطع نماید، آب به‌صورت جریان سطحی تخلیه می‌شود. اگر مقدار تخلیه کم یا در سطح وسیعی پخش شده‌ باشد «سطح تراوش» ایجاد می‌شود. آبهای زیرزمینی بصورت «چشمه» نیز از زمین خارج می‌شوند. چشمه نوعی تخلیه طبیعی آب زیرزمینی است که بصورتی متمرکز رخ می‌دهد.

تقسیم‌بندی چشمه‌ها

•    چشمه‌های ثقلی :

آنهایی هستند که در شرایط مناسب ، بر اثر جریان آب بوسیله نیروی گرانشی ، در سطح زمین ظاهر می‌شوند. وقتی سطح ایستایی به‌هر علتی به وسیله سطح زمین قطع شود ممکن است یک چشمه تشکیل شود. از این رو به چشمه‌های ثقلی «چشمه‌های سطح ایستایی» هم می‌گویند. در شرایطی که یک لایه نسبتا قابل نفوذ آبدار در روی یک لایه تقریبا غیر قابل نفوذ ، که توسط سطح زمین قطع گردیده، قرار بگیرد، چشمه تشکیل می‌شود. همچنین وقتی یک سفره آب زیرزمینی به وسیله یک مجرا به سطح زمین راه یابد، چشمه تشکیل می‌شود. آبهای زیرزمینی موجود در سنگهای آهکی ، که گاهی منابع بسیار بزرگی را تشکیل می‌دهند، ممکن است چشمه‌های پر آب بوجود آورند.

•    چشمه‌های غیر ثقلی :

یا چشمه‌های آرتزین آنهایی هستند که آبشان با فشاری بجز فشار هیدرواستاتیک به خارج رانده می‌شود. منبع تامین فشار در این چشمه‌ها معمولا فرآیندهای درونی زمین است. آب این نوع چشمه‌ها معمولا گرمتر از چشمه‌های معمولی و حاوی مواد معدنی بیشتر است. به‌همین جهت به «چشمه‌های آب گرم» یا «چشمه‌های معدنی» نیز معروفند. چشمه‌های آب معدنی در ایران فراوان‌اند. نوعی از چشمه‌های آب گرم به آبفشان معروف‌اند. آب آبفشانها به تناوب و با نیروی زیاد به بیرون می‌جهد.

 فرسایش و رسوبگذاری توسط آبهای زیرزمینی

آبهای زیرزمینی نیز در ضمن حرکت خود تغییرات زیادی را بوجود می‌آورند. آبهای زیرزمینی به علت سرعت بسیار کمشان نمی‌توانند، همانند رودخانه‌ها ، از راه سایش با کندن مستقیم سنگها باعث فرسایش زمین شوند. ولی قادرند به تدریج مقادیر بسیار زیادی از مواد را حل کرده با خود ببرند و در مقاومت مواد تاثیر منفی بگذارند. در شرایط مناسب با اتصال مجراهای انحلالی و فراختر شدن آنها «غار» تشکیل شده و جریانهای رودخانه‌ای زیرزمینی ایجاد می‌شود. عمل انحلال بیشتر در امتداد درزها ، گسل‌ها یا سطوح لایه بندی سنگها ، مخصوصا سنگهای آهکی ، انجام می‌شود. در اغلب موارد کف غار از واریزه‌های سقف آن پوشیده شده‌است. در صورتی که غارها و حفرات به اندازه کافی به سطح زمین نزدیک باشند فروریزش آنها حفراتی را در سطح زمین ایجاد می‌کند. که به آنها «توپوگرافی کارستی» گفته می‌شود.

مواد محلولی که بوسیله آبهای زیرزمینی جابجا می‌شوند ممکن است با تغییر شرایطی چون تغییر فشار و دما ، افزایش مواد محلول ، تبخیر آب ، فعالیت باکتریها و غیره ، در نقاط دیگری بار دیگر رسوب کنند. به این ترتیب ممکن است موادی مثل کلسیم کربنات ، سیلیس و اکسید آهن در لابه‌لای رسوبات دیگر ته‌نشین شوند و ذرات ناپیوسته آن رسوبات را به‌هم بچسبانند و سنگ متراکم و یکپارچه‌ای را بوجود آورند. به این مواد اصطلاحا «سیمان» گفته می‌شود. مواد محلولی که بوسیله آبهای زیرزمینی حمل می‌شوند، گاهی نیز ممکن است جانشین مواد دیگر شوند. یعنی آب زیرزمینی همزمان با حمل کردن مواد موجود ، مواد جدیدی را به جای آن ته‌نشین سازد. رسوب مواد محلول در آب زیرزمینی ، در سقف و کف غارها اغلب قندیلها و اشکال جالبی را بوجود می‌آورد.

وقتی آبهای زیرزمینی در سطح زمین ظاهر می‌شوند ممکن است بخشی از مواد محلول خود را در محل ظهور باقی بگذارند. این گونه رسوبات ، به‌خصوص بوسیله چشمه‌های معدنی فراوان تشکیل می‌شود. یکی از رسوباتی که در دهانه اغلب چشمه‌های معدنی یافت می‌شود. کربنات کلسیم در دهانه چشمه‌ها را ممکن است بر اثر خروج گاز  > حفره‌دار نیز شده‌ باشند، تراورتن می‌نامند. تراورتن به‌دلیل سهولت دسترسی و سادگی برش ، به مقدار زیاد به عنوان روکار بناها استفاده می‌شود.

منابع :

کتاب جغرافیای آب ها ، دکتر جمشید جداری عیوضی

www.tebyan.com

www.roshd.ir

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع :

اقیانوس شناسی

استاد گرامی :

جناب آقای دکتر نجار زاده

تهیه و تنظیم :

حسن دنیوی راد

خرداد 1393

فهرست مطالب

اقیانوس شناسی.. 3

معرفی اقیانوس ها3

آبهای اقیانوسی.. 4

پراکندگی جغرافیایی اقیانوس ها5

جدول ۱- مقایسه نسبت آبها بر حسب عرض جغرافیایی در دو نیمکره.6

عوارض مهم در زیر ابهای اقیانوسی:7

شکل اقیانوس ها12

نوسان سطح آب اقیانوس ها13

رسوبات کف اقیانوس ها14

منابع :15

اقیانوس شناسی

آبهای کره زمین را در یک تقسیم بندی کلی به آبهای اقیانوسی و آبهای قاره ای تقسیم بندی کرده اند که هر یک از آنها نیز با توجه به شکل و موقعیت مکانی به واحد های کوچکترتقسیم بندی می شوند. این طبقه بندی اگر چه یک طبقه بندی توصیفی است، ولی از نظر کاربردی و سهولت مطالعه بسیار مفید است. آبهای قاره ای در واقع جز بسیار کوچکی ازآبهای اقیانوسی است. چرخه آبشناسی به طور موقت به روی خشکی ها انتقال یافته و دوباره به مبدا خود یعنی دنیایی اقیانوس بر می گردد. در این فرآیند همین جز کوچک نیازهای زیستتی جانداران خشکی ها را تامین کرده و فعالیت های مختلف انسانی را شکل می دهد، به همین سبب بیشتر مورد توجه انسانها قرار گرفته است. ولی اگر موضوع با دید وسیع تری مورد بحث قرار گیرد، در واقع آبهای اقیانوسی و چگونگی پراکندگی جغرافیایی آنهاست که تمام شرایط طبیعی سطح کره زمین را تعیین کرده و آنرا کنترل می کند. به ظاهر بین آبهای قاره ای و آبهای اقیانوسی از نظر حجم، شکل، مکان و ویژگیهای فیزیکی و شمیایی تفاوتهای زیادی وجود دارد، ولی همه اینها ناشی از اثرات موقعیت مکانی و شرایط حاکم بر آن است و الا آبهای کره زمین در هر شکل و حالتی که باشند اختلاف ذاتی ندارند.

معرفی اقیانوس ها

آبهای کره زمین را در یک تقسیم بندی کلی به آبهای اقیانوسی و آبهای قاره ای تقسیم بندی کرده اند که هر یک از آنها نیز با توجه به شکل و موقعیت مکانی به واحد های کوچکترتقسیم بندی می شوند. این طبقه بندی اگر چه یک طبقه بندی توصیفی است، ولی از نظر کاربردی و سهولت مطالعه بسیار مفید است. آبهای قاره ای در واقع جز بسیار کوچکی ازآبهای اقیانوسی است. چرخه آبشناسی به طور موقت به روی خشکی ها انتقال یافته و دوباره به مبدا خود یعنی دنیایی اقیانوس بر می گردد. در این فرآیند همین جز کوچک نیازهای زیستتی جانداران خشکی ها را تامین کرده و فعالیت های مختلف انسانی را شکل می دهد، به همین سبب بیشتر مورد توجه انسانها قرار گرفته است. ولی اگر موضوع با دید وسیع تری مورد بحث قرار گیرد، در واقع آبهای اقیانوسی و چگونگی پراکندگی جغرافیایی آنهاست که تمام شرایط طبیعی سطح کره زمین را تعیین کرده و آنرا کنترل می کند. به ظاهر بین آبهای قاره ای و آبهای اقیانوسی از نظر حجم، شکل، مکان و ویژگیهای فیزیکی و شمیایی تفاوتهای زیادی وجود دارد، ولی همه اینها ناشی از اثرات موقعیت مکانی و شرایط حاکم بر آن است و الا آبهای کره زمین در هر شکل و حالتی که باشند اختلاف ذاتی ندارند.

آبهای اقیانوسی

حدود ۹۴ درصد از مجموع آبهای سیاره زمین، محیط یک پارچه ای تشکیل می دهد که بیش از دوسوم زمین را پوشانده است این مجموعه پر حجم به دنیایی اقیانوس موسوم است. پراکندگی ناموزون خشکی ها و برآمدگی ها مختلف در زیر آب، دنیای اقیانوس را به چند اقیانوس و چندین دریا با شکل های مختلف تقسیم کرده است.

اقیانوس های وسیع و عمیق هستند. بهمین سبب آب اقیانوس ها دارای ویژگهای مشترک بوده و دامنه تغییرات در آنها خیلی کم و تدریجی است، ولی دریاها که درکنار و یا میان خشکی ها قرار دارند. به این سبب تحت تاثیر شرایط اقلیمی خشکی های مجاور بوده و ویژگیهای آب آنها، نه تنها با اقیانوس ها فرق می کند، بلکه از این لحاظ تفاوتهای چشم گیری بین خود دریاها نیز مشاهده می شود، از این رو دریاها بر حسب موقعیت شان نسبت به خشکی ها، به دریاهای کناری و دریاهای داخلی تقسیم می شوند دریاهای کناری در

حاشیه قاره ها قرار گرفته اند و در ظاهر بخشی از اقیانوس ها می باشند، ولی از بعضی جهات با آنها تفاوت دارند. در واقع ارتباط این دریاها با اقیانوس در آبهای سطحی بوده و بیشتر آنها دریاهای کم عمق هستند در دریاهای عمیق نیز رشته کوههای زیر آب مانع از اختلاط آبهای عمقی می باشند. این عدم ارتباط عمقی و وسعت نواحی کم عمق به علاوه مجاورت با قاره ها روی ویژگیهای آب و تمام پدیده های مربوط به آن تاثیر می کند.

دریاهای داخلی با خشکی ها احاطه شده و ارتباطشان با اقیانوس یا با دریاها کناری توسط تنگه ها و گذرگاه های باریک و کم عمق است از اینرو دریاهای داخلی بیشتر از دریاهای کناری تابع شرایط اقلیمی خشکی ها مجاور بوده و هر یک از ویژگیهای خاص خود را دارد.

پراکندگی جغرافیایی اقیانوس ها

اگر پراکندگی اقیانوس ها را بر حسب عرض جغرافیایی مورد بررسی قرار دهیم در نظر اول تفاوت بین نیمکره شمالی و نیمکره جنوبی چشمگیر است زیرا ۸۱ درصد از سطح نیمکره جنوبی پوشیده از آب است در حالی که در نیمکره شمالی این نسبت از ۶۲ درصد تجاوز نمی کند. یعنی بیشتر خشکی ها در نیمکره شمالی هستند گویی قاره ها به سوی قطب شمال کشیده می شوند. هنگامی که نسبت آب در روی مدارات معینی در دو نیمکره مورد بررسی قرار می گیرد این ناهماهنگی در توزیع آبها بهتر دیده می شود.

جدول ۱- مقایسه نسبت آبها بر حسب عرض جغرافیایی در دو نیمکره.

با توجه به جدول فوق به وضوح حداکثر گسترش آب در نیمکره شمالی بین مدار ۸۰ و ۹۰ درجه – جائیکه حوضه قطب شمال است – مشاهده می شود، در حالی که در نیمکره جنوبی درست بین همان مدارهای خشکی قطب جنوب قرار گرفته و تقریبا تماما خشکی است.در نیمکره جنوبی حداکثر گسترش آب بین مدار ۵۰ و ۶۰ درجه است،‌در مقابل در نیمکره شمالی بین همان مدارها نسبت آب خیلی کم بوده و در ۶۵ درجه به حداقل می رسد. اگر پراکندگی آبهای اقیانوسی را بر حسب شکل حوضه و موقعیت آنها مورد بررسی قرار دهیم پنج پهنه آبی وسیع قابل تفکیک است که همان پنج اقیانوس معروف در جغرافیایی کلاسیک می باشد.

بین قاره آمریکای شمالی و جنوبی از یک سو و قاره آسیا و استرالیا از سوی دیگر بزرگترین پهنه آبی دنیا یعنی اقیانوس آرام قرار دارد. شکل ان شبیه بیضی است. در شمال از طریق دریایی برینگ با گذرگاه کم عمقی به حوضه قطب شمال وصل می شود ولی در جنوب بدون هی مرزی مشخص به اقیانوس های دیگر پیوسته است.

اقیانوس اطلس با کرانه های شرقی آمریکای شمالی و جنوبی و سواحل غربی اروپا و آفریقا محدود شده است. این اقیانوس به شکل دوک طویلی است که در شمال بیشتر باریک شده و توسط دریایی نروژ و چند گذرگاه کوچک دیگر به حوضه قطب شمال می پیوندد.

اقیانوس هند در جنوب قاره آسیا یسن افرقا و استرالیا قرار گرفته و از دو اقیانوس قبلی کوچک تر است.

اقیانوس منجمد شمالی در اطراف قطب شمال توسط سواحل شمالی قاره های امریکا و اوراسیا احاطه شده است. شکلی تقریبا گرد دارد و وسعت آن بیش از ۱۴ میلیون کیلومتر مربع نیست این اقیانوس به عقیده بعضی ها یک نوع خلیج از اقیانوس اطلس شمالی است که از نظر ویژگیها فیزیکی به یک دریایی کناری بیشتر شباهت دارد، از اینرو اغلب آن را حوضه قطب شمال می گویند.

آبهای اطراف خشکی قطب جنوب نیز به اقیانوس منجمد جنوبی موسوم است، ولی در واقع در نیمکره جنوبی فقط یک اقیانوس وسیع وجود دارد. که به سوی شمال قاره ها آن را به سه حوضه آرام، اطلس و هند تقسیم کرده اند. در نیمکره جنوبی مرز اقیانوس ها قراردادی است. در اداره هیدروگرافی بین المللی مرز اقیانوس منجمد جنوبی را خط فرضی که دواغه هورن،‌ دماغه امیدنیک و جنوبی ترین نقطه استرالیا را بهم وصل می کند، تعیین کرده است. این مرز اگر چه مشخص است ولی یک مرز طبیعی نیست. J.Rouch دانشمند فرانسوی مرز این اقیانوس را خط هم دمای ۵+ درجه سانتیگراد در سردترین ماه دانسته است. چون حدود اقیانوس ها در نیمکره جنوبی به طور دقیق مشخص نیست امروز اغلب از سه اقیانوس نام برده می شود.

۱- اقیانوس آرام به وسعت ۱۷۷ میلیون کیلومتر مریع

۲- اقیانوس اطلس به وسعت ۱۰۶ میلیون کیلومتر مریع

۳- اقیانوس هند به وسعت ۷۷ میلیون کیلومتر مریع

ژئومورفولوژی کف اقیانوس ها و دریاها

عوارض مهم در زیر ابهای اقیانوسی:

ساختمان پوسته زمین در کف حوضه های اقیانوسی با پوسته قاره ای تفاوت اساسی دارد. پوسته قاره ای از سنگهای نوع گرانیت و رسوبی تشکیل شده و ضخامت متوسط آن ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر است. در حالی که پوسته اقیانوسی از نوع بازالت بوده و فاصله موهو (گسستگی موهوروویچ) از سطح آب اقیانوس از ۱۰-۵ کیلومتر بیشتر نیست. پوسته اقیانوسی از سه لایه تقریبا منظم تشکیل شده است. زیر آب اول رسوبات نرمی است که ضخامت آن با افزایش عمق کم می شود. این رسوبات در اعما ق کمتر از ۴۰۰۰متر به ضخامت حدود ۱۰۰۰ متر دیده می شود. ولی در اعماق بیشتر از ۵۰۰۰ متر به کمتر از نصف تقلیل می یابد. زیر رسوبات نرم یک لایه رسوبی سخت شده قرار دارد که ضخامت آن نیز چندان زیاد نیست (حدود ۲۰۰۰ متر).

بعد از آن سنگهای بازالتی است که تا موهو ادامه دارد. در زیر آب فرآیند های بیرونی شکل زایی نیز با آنچه در روی خشکی ها جریان دارد یکسان نیست. باین سبب اشکل ناهمواریهای روی خشکی ها تفاوت زیاد دارد، فقط در مناطق کم عمق، جائیکه گمان می رود زمانی بیرون ازآب قرار داشته شکلهایی شبیه روی خشکی ها دیده می شود.

در حاشیه تمام دریاها نوار کم عمقی شیب ملایم دیده می شود که آن را فلات قاره یا دشتاب می گویند (کانیفنتال شلف) دشتاب یا فلات قاره ناحیه کم عمق سواحل می باشد که با شیب کم (حدود ۲ در هزار) از خط ساحل به طرف دریا کشیده شده است. شیب زمین در حاشیه دشتاب تغییر یافته و به دامنه ای نسبتا شیب دار تبدیل می شود. این تغییر شیب در

عمق معینی صورت نمی گیرد. ولی در بیشترموارد در عمق حدود صد متر دیده می شود. پهنای دشتاب تابع شکل ناهمواری ساحلی است. دشتاب از نظر ویر گی های زمین شناسی جز خشکی ها است در مورد چگونگی تشکیل آن عقاید متفاوتی ارائه شده است. بعضی آن را نتیجه فرسایش ساحلی می دانند. این نظریه اگر چه معقول است ولی برای چنین مکانیزمی پیشروی دریا به مدت طولانی ضرورت دارد. بنا به نظریه دیگر، همواری نسبی دشتاب نتیجه فرسایش بیرون ازآب می باشد. وجود دشتاب در پیرامون تمام دریاها و اقیانوس ها، هم چنین مشاهده آثار فرسایش آبهای جاری و یخچالی روی دشتاب از جمله دلایل مثبت این نظریه می باشد. عده ای نیز با تکیه بر اینکه در بیشتر نقاط حاشیه دشتاب در عمق حدود ۱۰۰ متر شروع می شود و نوسان منفی و مثبت سطح اقیانوس در پلیوستوسن در حدود همین مقدار برآورد شده است، پیدایش دشتاب را به نوسان سطح دریاها در پلیوستوسن مربوط می دانند. از حاشیه دشتاب که اغلب در عمق حدود ۱۰۰ متر دیده می شود. شیب زمین بیشتر شده ودر فاصله کوتاهی به اعماق زیاد میرسد، این بخش شیب داررا دامنه قاره یا شیب قاره نام داده اند (کانتینتال اسلوب) نیمرخ این دامنه معقر (کاو)است. بخش بالایی بین ۱۰تا۲۰ درصد شیب دارد ولی در بخش پایینی شیب از ۵درصد بیشتر نیست. بخش بالایی ان اغلب از سنگ بستر بوده ولی بخش پایینی حاصل تراکم مواد هاست که از روی دشتاب گذشته وبه آنجا رسیده است .دامنه قاره در همه جا با یک مکانیزم ایجاد نشده است. در بیشتر نقاط با حرکات زمین ساختی ارتباط دارد که یا به صورت یک پرتگاه گسلی و یا یک چنین تک شیب است .در مواردی هم این دامنه، هم چنین خود شتاب نتیجه تراکم در دلتاهای عظیم است. و شتاب ودامنه قاره در مقابل دلتای نیل وگنگ نمونه های معروف این مورد میباشد. دامنه قاره ودشتاب با هم به شکل پاد گانه ای درحاشیه تمام دریاهاو اقیانوس ها مشاهده می شوند. در پای دامنه قاره کف، حوضه های اقیانوسی گسترش یافته است که به آن دشت های مغاکی نیز می گویند. (آبیسال پلین). این خوضه ها توسط برآمدگی های مختلف از همدیگر جدا شده اند. کف حوضه ها محل تراکم گل . لای است به همین سبب آنها را دشت مغاکی نیز می گویند. بیشتر این دشتها در اعماق بین ۳۰۰۰-۶۰۰۰ متر قرار دارد، گاهی به سبب اختلاف سطح بین دو حوضه، گل و لای حوضه بالاتر به سوی حوضه پایین تر جریان می یابد. بدون شک تکان های زمین عامل چنینپدیده ای است در اقیانوس آرام و اقیانوس هند کف بعضی از حوضه ها با گدازه های آتشفشانی پوشیده شده است.

این گدازه ها از دهانه مخروط های آتشفشانی و یا از شکاف های کف اقیانوس بیرون ریخته و در اطراف گسترده شده اند. در سطح دشت های مغاکی نیز مانند دشت های روی خشکی ها عوارض مختلفی مانند تپه، فلات، پرتگاه و چاله مشاهده می شود. بین کف حوضه ها و دامنه قاره ای بخش نسبتا برجسته ای دیده می شود که به آن برآمدگی قاره گفته می شود. (کانتیننتال ریز) کف اقیانوس ها با رشته کوههای عظیمی موسوم به رشته کوههای پشتی اقیانوسی (مید اکنپک ریج) و ارتفاعات کم اهمیت دیگر به حوضه های کوچک و بزرگ تقسیم شده و کوههای منفرد و برجستگی های دیگر در بعضی نقاط یکنواختگی کف حوضه ها را بهم می زنند.

مهمترین عارضه در زیر آبی ها اقیانوسی رشته کوههای عظیمی است که در طول حدود ۶۰۰۰۰ کیلومتر (یعنی یک برابر و نیم پیرامون کره زمین) کشیده شده است. این رشته کوهها، علاوه بر عظمت، از نظر ویژگیهای ساختمان و سنگ شناختی، با رشته کوههای که در روی خشکی ها می بینیم تفاوت دارد. این کوهها در اقیانوس اطلس درست در وسط قرار دارند. چون اولین بار کف اقیانوس اطلس مورد شناسایی و بررسی قرار گرفته، لذا این رشته کوهها ارتفاعات وسط اقیانوس یا رشته کوههای پتی نامیده اند. ارتفاع رشته کوههای پشتی از کف حوضه های اقیانوسی بیش از سه هزار متر است و پهنای آنها بین ۱۰۰۰ الی ۱۲۰۰ کیلومتر تغییر می کند. نیمرخ عرضی این رشته کوهها همه جا خیلی شبیه هم هستند. در رشته های پشتی اطلس و هند یک فرورفتگی در محور رشته دیده می شود که برآمدگی های طرفین آن به صورت ستیغ های به طور متقارن قرار گرفته اند. این برآمدگی ها به سوی طرفین رفته رفته ارتفاع خود را از دست داده و بالاخره با دشت مغاکی که در پای آنها کشیده شده هم سطح می شوند.

از نظر ساختمان، فرورفتگی مرکزی یک دره ریف (دره ای است که درنتیجه فرونشینی قسمتی از زمین مابین دود گسل کم و بیش موازی و یا در طول گسل تشکیل می شود. این قبیل دره ها را گرابن نیز می گویند که یک اصطلاح آلمانی است.) است که با گسل های مستقیم (نرمال) محدود شده است. در امتداد این درها دهانه ها و شکاف های آتشفشانی ردیف شده است. در روی دره ریف جریان حرارتی زیاد است، زیرا در این قسمت به طور مداوم ماگماهایی مذاب بیرون می ریزد و رگه های سنگ در حال تشکیل است. بعضی از شکاف ها به مرور زمان بسته می شوند ولی بعضی دیگر از ده میلیون سال بیش در حال فعالیت بوده است.

رشته کوههای پشتی تماما از سنگ های بازالتی الیوین دار تشکیل شده است. جزایر آتشفشانی ئابسته به رشته کوهها نیز از همین سنگها ست در بخش محوری یعنی ریف و ارتفاعات نزدیک آن مواد رسوبی دیده نمی شود. رسوبات از فاصله معینی از محور رشته کوه شروع و به تدریج ضخیم ترمی شوند تا به دشتهای مغاکی طرفین رشته کوهها بپیوندند. رشته کوههای پشتی اقیانوس در عین پیوسته بودن ار قطعات زیاد تشکیل شده است. این رشته طولانی با گسل های زیادی به طور عرضی بریده شده است. گسل ها از نوع گسل با جابجایی افقی است و قطعات بزرگ کوه بین این گسلها در طول صد ها کیلومتر جابه جا می شوند. به این گسلها، گسلهای تبدیلی می گویند. (ترانسفورم فالت). تشکیل این رشته کوهها نتیجه فعالیت آتشفشانی است ولی نحوه آن به درستی معلوم نیست. نظرآرهکفر که آن را به سبب جریان همرفتی (کنوکسیونی) می داند،‌ تاکنون مورد قبول دانشمندان است. بنا به این نظریه، ماگمای مذاب ازداخل گوشته زمین در طول ریفت رشته کوههای پشتی بالا می آید که باعث تشکیل این رشته کوه هاست. قسمت سرد این سیستم (جریان همرفتی)‌ در محل گودال های باریک در حاشیه قاره هاست که در آنجا پوسته اقیانوسی به زیر پوسته قاره ای خمیره و در گوشته فرو می رود.

از عوارض مهم دیگر گودال های باریک هلالی شکل است که همواره در کنار آنها یک رشته جزیره با همان روند در کنار آن قرار رفته است. این گوداها عمیق ترین نقاط اقیانوسها را تشکیل می دهند. عمق انها عموما بیش از ۶۰۰۰متر است. عمیق ترین آنها در کنار جزایر ماریانا در موقعیت ۱۱ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی و ۱۴۲ درجه طول شرقی در اقیانوس کبیر قرار دارد. عمق این گودال قبلا بوسیله ژرف یاب ۱۸۸۰ متر تعیین شده بود، ولی هنگامی که سرنشینان با طی اسکاف تریست در سال ۱۹۶۰ به کف این گودال رسیدند، چاله باریکتری در وسط آن کشف کردند که شبیه آبشخوری به عرض ۸۰۰ متر و طول ۳۲ کیلومتر است و عمق آن از سطح دریا با ۱۱۵۰۰ مترمی رسد. این چاله را چالبخردیپ نامیده اند.

جزایری که در کنار گودالهای هلالی، عمیق قرار دارند قلل رشته کوههای است که در کنار این گودالهای و در همان روند کشیده شده است. این گودالهای و جزایر با هم یک سیستم یا مجموعه تشکیل می دهند.

طرف کوژ (محدب) این سیستم در همه جا به سوی اقیانوس است، هم چنین در همه گودالها در سمت اقیانوس و جزیره ها در سمت خشکی ها قرار گرفته و اغلب بین جزایر و خشکی یک دریا کم عمق وجود دارد. پیدایش این سیستم بعلت فرورفتن پوسته اقیانوس در زیر پوسته قاره ای است که از یک طرف گودالهای باریک و عمیق وجود دارد و از طرف دیگر در نتیجه این پدیده فعالیت آتشفشانی در محل برخورد دو پوسته رشته کوه ها و جزایر را ایجاد می کند. در مورد شکل هلالی یا قوسی این سیستم توضیح قانع کننده ای تا حال ارائه نشده است.

کوههای اقیانوسی (سی مونتز): فعالیت آتشفشانی که در مجاورت محور رشته کوههای پشتی و سایر نقاط اقیانوسها و در جریان است برآمدگی هائی به شکل و ابعاد مختلف می سازد که به آنها کوه های دریائی می گویند. در کف اقیانوس ها هزاران مخروط آتشفشانی سربرافراشته که ارتفاع بعضی از آنها به چندین هزار متر (از کف اقیانوس ها) می رسد. این کوهها کمتر در معرض فرآیند های فرسایش هستند به این سبب اغلب شکل ساختمانی خود را حفظ می کنند. جزایر در اقیانوس ها اثار یک فعالیت طولانی آتشفشانی است.

گویوت ها کوه هایی دریایی به شکل مخروط ناقص می باشند. اینها مخروط های آتشفشانی قدیمی هستند که زمانی تا نزدیکی سطح دریا رشد کرده و قسمت فوقانی آنها بوسیله امواج و جریان های دریایی ساییده شده است. بعد ها در نتیجه نشست کف اقیانوس در آب غوطه ور شده اند، بیشتر آنها در اقیانوس آرام دیده می شوند که راس صاف شده آنها بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ متر از سطح اقیانوس پایین تر است. این کوهها که به نام کاشف آنها گویوت نامیده شده در نقاطی دیده می شوند که سن پوسته اقیانوسی از ۳۰ میلیون سال بیشتر است.

شکل اقیانوس ها

شکل اقیانوس ها نیز مانند هر پدیده طبیعی در حال تحول و تغییر است. در واقع شکل اقیانوس ها تابع شکل و ابعاد قاره ها، بویژه موقیعیت آنها نسبت به همدیگر است. امروزه ثابت شده است که در طول زمان نه تنها شکل و ابعاد قاره ها ثابت نبوده بلکه موقعیت آنها نسبت به هم از زمانهای دور در حال تغییر بوده و این روند هنوز ادامه دارد. گذشته از اینها شواهد غیر قابل تردیدی نیز وجود دارد و از گذشته بویژه در پلیئیتوسن تراز آب اقیانو ها نوسانات قابل ملاحضه ای داشته که در نتیجه آن خطوط ساحلی تغییرات زیادی را متحمل شده است. اگر ه اثر این نوسانات در تغییر شکل کلی اقیانوس ها، با در نظر گرفتن وسعت خیلی زیاد آنها، چندان شمگیر به نظر نمی رسد.

ولی اثرات جغرافیایی خیلی متنوع و مهمی را سبب شده است و در اینمورد اگر اثرات جغرافیایی نوسان چند متری سطح دریای مازندران را که در واقع دریاچه ای بیش نیست به خاطر بیاوریم، تحولات ناشی از نوسان حدود یکصد متر در تراز اقیانوس ها معلوم خواهد شد. وجود سلسله کوهها و خشکیهائی که از رسوبات سنگ شده دریایی تشکیل شده است حالی از وجود دریاهائی است که در گذشته وجود داشته و بعدا به خشکی تبدیل شده اند. پس از کشف قاره امریکا و نقشه برداری از سواحل آن، شباهت بین سواحل شرقی و غربی اقیانوس اطلس توجه دانشمندان را جلب کرد و فرض یکپلرچه بودن قبلی خشکی های دنیا قدیم و جدید با میان آمد، آلفرد وگنر زمین شناس آلمانی برای اولین بار در سال ۱۹۳۵ با ارائه شواهد سنگ شناسی و فسیل شناسی پیوسته بودن این خشکی ها را در پالئوزوئیک بیان کرد. وی پیشنهاد کرد که نیروی جزر و مد ماه عامل اصلی جلبجایی قارها است. اما به شرعت فیزیکدان ها این نظریه را رد کردند زیرا نیروی جزر و مد ماه در مقایسه با نیروهای لازم جهت جابجایی قاره ها بسیار اندک است. به این ترتیب نظریه وگنر رد شد و بعد از فوت او هیچ کس عملا از نظریه او دفاع نکرد. بالاخره پس از شروع تحقیقات اقیانوس شناسی جدید و روشن شدن چگونگی تشکیل رشته های وسط اقیانوسی و علل و نتایج آن درستی نظر وگنر درباره یکپارچه بودن خشکی های کره زمین در اعصار گذشته و شکستن و جابجایی آنها به اثبات رسید.

نوسان سطح آب اقیانوس ها

به طوریکه اشاره شده شواهد زیادی وجود دارد که سطح آب در دنیای اقیانوس همیشه در حد فعلی نبوده و نوسانات قابل توجهی داشته است. در اینجا پیش روی و عقب نشینی های ناحیه ای یا محلی مورد بحث نیست. بلکه پیشروی و پسروی خطوط ساحلی در تمام دنیای اقیانوس مورد نظر می باشد. که آن را تغییرات استاتیک می گویند. چنین پدیده ای ممکن است در نتیجه افزایش یا کاهش مقدار آب و یا تغییر حجم حوضه های اقیانوسی اتفاق بیفتد. تغییر حجم اقانوس ها احتمال دارد که در اثر تحولات تکتونیکی مثلا فرو افتادن یا بالا آمدن کف حوضه های اقیانوسی می باشد، این پدیده را تکتونو- استاتسیم می گویند. هم

چنین ممکن است تراکم رسوبات در چاله های اقیانوس سبب یک تغییر مثبت در تراز آب شود، احتمال چنین پدیده یعنی سدیمانتو – استاتسیم خیلی کم است. زیرا تراکم تدریجی رسوبات خود می تواند همزمان باعث فرونشینی تدریجی (سوبسیدانس) گردد.

رسوبات کف اقیانوس ها

لایه های رسوبی در کف دریاها و اقیانوس ها از مواد مختلفی تشکیل شده است. رودها، یخچالها و باد محصول فرسایش قاره ها را به دریا می ریزند، علاوه برآن مقدار زیادی مواد آتشفشانی به طور مستقیم به کف اقیانوس ها وارد می شوند. امواج نیز با تقریب سواحل موادی را کف دریا می کشاند.

بقایای لاشه جانواران و گیاهان آبزی اعم از بزرگ و کوچک نیز از موادی است که در تشکیل رسوبات دریایی سهم مهمی دارند. گرد غبار کیهانی را نیز که به طور مداوم ولی نامرعی به دریاها می ریزد، باید به مواد فوق اضافه کرد.

طبقه بندی و بررسی لایه های رسوبی علاوه بر اهمیت اقتصادی، حقایق زیادی را در زمینه سرگذشت زمین و تحولات جغرافیایی گذشته آن روشن می کند.

موادی که در ترکیب رسوبات دریایی شرکت دارند، براساس منشا به دو گروه بزرگ تقسیم می شوند.

دسته اول منشا خشکی (یا قاره ای) دارند به عبارت دیگر از تخریب سنگهای خشکی ها حاصل شده اند. این مواد قلوه سنگ ها، شن، ماسه، و گل لای است که عمدتا توسط رودها و امواج به دریا منتقل شده و بر حسب وزن و بعادشان از ساحل به سوی دریا ته نشین شده اند.

دسته دوم منشا زیستی دارند که از تجزیه لاشه جانداران دریا اعم از گیاه و حیوان بوجود آمده و در بدو تشکیل بصورت لجن هستند که به تدریج به سنگ تبدیل می شود، مرجان ها و لاشه جاندارن بزرگ اگر چه به ظاهر شمگیر هستند ولی در مجموع، سهم جاندارن کوچک که با چشم غیر مسلح دیده نمی شوند، بیشتر است. و علاوه بر دو دسته فوق در تشکیل رسوبات دریایی موادی نیز پیدا می شود که از ترکیب یا تجزیه مواد مختلف در شرایط محیطی خود دریاها و اقیانوس ها به وجود می آید.

در ترکیب رسوباتی که در زیر آبها تشکیل می شوند همه این مواد وجود دارد ولی فراوانی نسبی آنها بر حسب موقعیت فرق می کند. مواد درشت در نزدیکی ساحل کنگلومرای درشت دانه را تشکیل می دهند به سوی دریا ماسه ها ته نشین می شوند، گل ولای دامنه قاره را می پوشاند. در کف دشت ها مغاکی ریزترین مواد را می توان دید.

منابع :

1-    کتاب جغرافیای آبها ، دکتر جداری عیوضی ، انتشارات دانشگاه پیام نور

2-    www.sid.ir

3-    www.noormags.com

معرفی :

18 - اقدام پژوهی چگونه از رفتارهای نامطلوب دانش آموزان جلوگیری کردم ، مخصوص مقطع راهنمایی وابتدایی و دبیرستان .فایل بصورت ورد (word ) و قابل ویرایش - تعداد صفحات سیزده صفحه - قیمت فقط  پنج هزار تومان

 چکیده

توانایی اداره وهدایت کلاس،بخش مهمی ازکار هرمعلم وکلاس ونیزبسترمناسبی برای یادگیری است.به نظر میرسدمعلم برای اداره مطلوب ومنظم کلاس درس به دومهارت احتیاج دارد:یکی،برقراری ارتباط موثرومثبت بادانش آموزان ودیگری،مدیریت کلاس.

این مدیریت باعث تسهیل امراموزش وکاهش رفتارهای نامطلوب دردانش اموزان می شود.برای کمک به معلمان برای ایجادجوی آرام ومطلوب درکلاس،چهارراهبرد پیشنهادمیشود:

الف)پیشگیری ازرفتارهای نامطلوب دانش آموزان درکلاس،

ب)برقراری ارتباط موثرومثبت بادانش آموزان ،

ج)استفاده ازروش یادگیری مشارکتی درکلاس

د)فراهم کردن جومثبت ومطلوب برای یادگیری وآموزش.

 واژگان کلیدی :

دانش آموزان – رفتار مطلوب – ارتباط موثر

فهرست مطالب

چکیده3

واژگان کلیدی :3

مقدمه. 4

اهداف:4

گردآوری اطلاعات(شواهد اول):6

تجزیه وتحلیل داده ها:7

خلاصه یافته های اولیه:7

چگونگی ایجادراه حلها:8

اقدامات لازم برای پیشگیری ازرفتارهای نامطلوب دانش آموزان:8

اقدامات پیشگیرانه مطلوب دارای این ویژگی هستند:8

ارائه پاسخهای راهبردی به رفتارهای نامطلوب دانش آموزان:9

گردآوری اطلاعات(شواهد دوم):10

نتیجه گیری:11

منابع وماخذ

برای اطمینان شما عزیزان فایل پی دی اف این اقدام پژوهی بصورت ورد در زیر فقط برای مشاهده آمده است . ابتدا فایل پی دی اف و دارای آرم را مشاهده نمائید و در صورت رضایت فایل ورد و قابل ویرایش در متن و بدون هیچ آرمی ، را از لینک خرید و به قیمت فقط پنج هزار تومان دریافت نمائید . ابتدا فایل پی دی اف را مشاهده نمائید :

در صورت مشاهده فایل پی دی اف و رضایت ، فایل ورد و قابل ویرایش و بدون آرم این اقدام پژوهی  را از لینک خرید زیر و به قیمت فقط پنج هزار تومان دریافت نمائید. 

راهنمای خرید :   برای خرید انلاین ابتدا بر روی لینک خرید زیر کلیک نمائید .   تا وارد صفحه خرید آنلاین شوید .درصفحه خرید آنلاین نام و نام خانوادگی ، شماره موبایل و ایمیل خود را وارد کنید .و بر روی خرید کلیک نمائید.در صفحه بعد از آن بر روی پرداخت از طریق کلیه کارت های عضو شتاب کلیک نمائید تا وارد صفحه در گاه بانک شوید .بعد از وارد کردن مشخصات کارت ، وارد صفحه دانلود فایل می شوید که بصورت مستقیم می توانید آن را دانلود کنید ، همچنین علاوه بر دانلود مستقیم ، لینک دانلود به ایمیل شما نیز فرستاده می شود -   لینک خرید :

( توجه)

همچنین می توانید لیست کامل ودسته بندی شده بیش از430  اقدام پژوهی  دسته بندی شده برای  دبیران وآموزگاران ومدیران ومعاونان مدرسه وهنرآموزان را از لینک زیرمشاهده کنیدوبه سایرهمکاران اطلاع دهید-باتشکر:  (بر روی لینک زیر کلیک کنید )

معرفی :

20 - اقدام پژوهی چگونه دانش اموزان دبیرستان را به درس ادبیات فارسی علاقمند کردم، مخصوص مقطع دبیرستان  .فایل بصورت ورد (word ) و قابل ویرایش - تعداد صفحات بیست و هشت صفحه - قیمت فقط  پنج هزار تومان

چکیده

اینجانب ……..  با میزان تحصیلات ……. در رشته ی …….. و ……… سابقه ی خدمت، در سال تحصیلی ……… با سمت دبیر ادبیّات فارسی در هنرستان حاج قاسم عاشوری واقع در شهرستان علی آبادکتول مشغول به خدمت بودم.

من در این تحقیق روش هایی را برای علاقه مند سازی دانش آموزان مقطع متوسطه و هنرستان به این درس شیرین و پر محتوا را  جهت جلوگیری از افت تحصیلی دانش آموزان بررسی می کنم و راهبرد آن ها را مورد بحث قرار می دهم.

از آنجایی که می دانید در رویکردهای جدید تعلیم و تربیت عرضه ی اطّلاعات کافی نیست. بلکه روش تدریس دوسویه از اهمّیّت ویژه برخوردار است. نقش اصلی بر عهده ی دانش آموزان گذاشته می­شود که با مشارکت مستقیم خود به فرآیند یادگیری شکل می­دهند و شیوه های تفکّر کردن را تمرین می­کنند. که این عمل به صورت های مختلفی که در این پژوهش شرح داده شده است میسر می گردد.

در نتیجه ی این عمل اقدام پژوهی ، بسیاری از مشکلات و موانع پیشرفتی و علل بی انگیزگی دانش آموزان در درس ادبیّات فارسی را شناسایی و به بهبود آن ها می پردازم.

فهرست مطالب

چکیده. 5

مقدمه :6

اهداف کتب رشته ی زبان و ادبیات فارسی متوسطه. 8

بیان مسئله. 12

توصیف وضعیت موجود. 12

افت تحصیلی و راهکارهای مقابله با آن.. 13

منظور از افت تحصیلی چیست؟. 13

خسارت‌هاي ناشي از افت‌ تحصيلي:15

عوامل موثر بر افت تحصیلی:16

توصیف وضع موجود ( شواهد 1 ). 19

الف- شاخص های کیفی وضع موجود :19

با بررسی نتایج حاصل از آزمون ادبیّات فارسی دی ماه دریافتم :19

ب - شاخص های کمی وضع موجود :20

جدول شماره 1: جدول درصد فراوانی نتایج آزمون ادبیّات فارسی آذر ماه در سال تحصیلی 92-91. 20

تجزیه و تحلیل اطّلاعات.. 21

انتخاب راه حل های جدید موقتی و اجرای آن ها21

1- پرسش و پاسخ گروهی.. 21

2- استفاده از رایانه. 22

3- استفاده از تصاویر. 22

4- خواندن مطالبی جذاب برای افزایش آگاهی.. 22

5- روش نمایشی.. 23

6- دست سازه های دانش آموزان.. 23

توصیف وضع مطلوب (شواهد 2 ). 24

الف – شاخص های کیفی وضع مطلوب.. 24

ب- شاخص های کمی وضع مطلوب.. 24

گزارش نهایی و نتیجه گیری.. 26

پیشنهادات.. 26

منابع و مآخذ

برای اطمینان شما عزیزان فایل پی دی اف این اقدام پژوهی بصورت ورد در زیر فقط برای مشاهده آمده است . ابتدا فایل پی دی اف و دارای آرم را مشاهده نمائید و در صورت رضایت فایل ورد و قابل ویرایش در متن و بدون هیچ آرمی ، را از لینک خرید و به قیمت فقط پنج هزار تومان دریافت نمائید . ابتدا فایل پی دی اف را مشاهده نمائید :

در صورت مشاهده فایل پی دی اف و رضایت ، فایل ورد و قابل ویرایش و بدون آرم این اقدام پژوهی  را از لینک خرید زیر و به قیمت فقط پنج هزار تومان دریافت نمائید.

راهنمای خرید :   برای خرید انلاین ابتدا بر روی لینک خرید زیر کلیک نمائید .   تا وارد صفحه خرید آنلاین شوید .درصفحه خرید آنلاین نام و نام خانوادگی ، شماره موبایل و ایمیل خود را وارد کنید .و بر روی خرید کلیک نمائید.در صفحه بعد از آن بر روی پرداخت از طریق کلیه کارت های عضو شتاب کلیک نمائید تا وارد صفحه در گاه بانک شوید .بعد از وارد کردن مشخصات کارت ، وارد صفحه دانلود فایل می شوید که بصورت مستقیم می توانید آن را دانلود کنید ، همچنین علاوه بر دانلود مستقیم ، لینک دانلود به ایمیل شما نیز فرستاده می شود -   لینک خرید :

( توجه)

همچنین می توانید لیست کامل ودسته بندی شده بیش از430  اقدام پژوهی  دسته بندی شده برای  دبیران وآموزگاران ومدیران ومعاونان مدرسه وهنرآموزان را از لینک زیرمشاهده کنیدوبه سایرهمکاران اطلاع دهید-باتشکر:  (بر روی لینک زیر کلیک کنید )

معرفی :

19 - اقدام پژوهی چگونه توانستم مهارت انشانويسي دانش آموزان را افزايش دهم، مخصوص مقطع راهنمایی وابتدایی  .فایل بصورت ورد (word ) و قابل ویرایش - تعداد صفحات بیست و یک صفحه - قیمت فقط  پنج هزار تومان

چکیده

      نوشتن فرصتي براي انديشيدن ، تجسم نمودن و به خاطر آوردن  است . ديدگاه مشترك درباره ي نوشتن بدين قرار مي باشد ، كه نوشتن برقراري ارتباط و انتقال اطلاعات و عقايد از طريق نظامي از نشانه هاي مكتوب است .  در واقع نوشتن يك آفرينش و خلاقيت تام است كه در يك طرف آن خلق افكار و انديشه ها و در طرف ديگر نظم بخشي اين انديشه ها در قالب هاي زباني مورد نظر قرار دارد  .

    در اقدام پژوهی حاضر مشکلاتی که در نوشتن یک انشای مطلوب بر سر راه دانش آموزان کلاس دوپایه ی اول و دوم راهنمایی مدرسه راهنمایی کوثر شهرستان علی آباد کتول وجود داشت شناسایی گردید سپس با توصیف وضعیتی که دانش آموزان و معلم در آن قرار داشتند و گردآوری شواهد 1 مسئله شفاف سازی شده ، با  روش هایی گوناگون که با توجه به مشکلات متعدد نگارشی ، صرفی و نحوی دانش آموزان به کار گرفته شده بود تا حدود زیادی موانع برطرف و افق های جدیدی برابر چشم دانش آموزان برای نوشتن انشا باز گردید و این از بازخورد رفتار دانش آموزان و بررسی انشاهای آنان روشن گردید در نهایت یافته های زیر از این پروژه حاصل شد :

1-  انجام فعاليت هاي گروهي باعث افزايش علاقه مندي دانش آموزان به درس وايجاد رقابت سالم دربين آنها  مي گردد .

2-  به كار بردن لوازم ومواد آموزشي و استفاده ي مناسب از كتابخانه باعث عيني تر شدن مطالب وافزايش يادگيري مي گردد .

3-  انجام فعاليت هاي عملي در جريان آموزش علاوه بر تقويت رابطه ي عاطفي بين معلم ودانش آموزان كلاس را از حالت خسته كنندگي خارج كرده ،آن را ، هم براي معلم و هم براي دانش آموزان لذت بخش تر مي نمايد .

واژه های کلیدی :

اقدام پژوهی ، انشا ، روش های نوین ،  مقطع راهنمایی ، یادگیری

فهرست مطالب

چکیده. 2

واژه های کلیدی :4

مقدمه. 4

گردآوري شواهد 1. 9

تجزیه و تحلیل داده ها10

راهكارهاي اجرايي.. 11

گردآوری اطلاعات شواهد 2. 14

پیشنهادات.. 16

نتيجه گيري.. 17

يافته هاي تحقيق.. 18

فهرست منابع

برای اطمینان شما عزیزان فایل پی دی اف این اقدام پژوهی بصورت ورد در زیر فقط برای مشاهده آمده است . ابتدا فایل پی دی اف و دارای آرم را مشاهده نمائید و در صورت رضایت فایل ورد و قابل ویرایش در متن و بدون هیچ آرمی ، را از لینک خرید و به قیمت فقط پنج هزار تومان دریافت نمائید . ابتدا فایل پی دی اف را مشاهده نمائید :

در صورت مشاهده فایل پی دی اف و رضایت ، فایل ورد و قابل ویرایش و بدون آرم این اقدام پژوهی  را از لینک خرید زیر و به قیمت فقط پنج هزار تومان دریافت نمائید.

راهنمای خرید :   برای خرید انلاین ابتدا بر روی لینک خرید زیر کلیک نمائید .   تا وارد صفحه خرید آنلاین شوید .درصفحه خرید آنلاین نام و نام خانوادگی ، شماره موبایل و ایمیل خود را وارد کنید .و بر روی خرید کلیک نمائید.در صفحه بعد از آن بر روی پرداخت از طریق کلیه کارت های عضو شتاب کلیک نمائید تا وارد صفحه در گاه بانک شوید .بعد از وارد کردن مشخصات کارت ، وارد صفحه دانلود فایل می شوید که بصورت مستقیم می توانید آن را دانلود کنید ، همچنین علاوه بر دانلود مستقیم ، لینک دانلود به ایمیل شما نیز فرستاده می شود -   لینک خرید :

( توجه)

همچنین می توانید لیست کامل ودسته بندی شده بیش از430  اقدام پژوهی  دسته بندی شده برای  دبیران وآموزگاران ومدیران ومعاونان مدرسه وهنرآموزان را از لینک زیرمشاهده کنیدوبه سایرهمکاران اطلاع دهید-باتشکر:  (بر روی لینک زیر کلیک کنید )