باکتری ها

   باکتریها مهمترین و متنوع‌ترین میکروارگانیسمها هستند و تعداد کمی در انسان جانوران و سایر موجودات بیماریزا بوده و بطور کلی بدون فعالیت آنها حیات بر روی زمین مختل می‌گردد. تنها تعداد کمی از باکتریها مانند کلامیدیاها و ریکتزیاها اجبارا انگل داخل سلولی هستند. باکتریها از جنبه‌هایی با یوکاریوتها تفاوت دارند. باکتریها ریبوزومهای 80S ، اندامکهای غشادار مانند هسته ، میتوکندری ، کروموزوم حلقوی بدون پوشش دارند. باکتریها (به غیر از میکوپلاسماها) دارای دیواره سلولی هستند.

بطور یقین موجودات زنده یوکاریوتیک از موجودات زنده باکتری مانند بوجود آمده‌اند و نظر به اینکه باکتریها ساختمان ساده‌ای داشته و می‌توان به آسانی بسیاری از آنها را در شرایط آزمایشگاه کشت داد و تحت کنترل درآورد ، میکروب شناسان مطالعه وسیعی درباره فرآیندهای حیاتی آنها انجام داده‌اند. در این مبحث باکتریهای شایع با تاکید بر انواع بیماریزا در انسان معرفی می‌گردد.

ویژگی های عمومی باکتری ها :

1 - اولین جانداران تکامل یافته که ساختار سلولی دارند .

2 - همگی پروکاریوت هستند . یعنی فاقد هسته ی سازمان یافته و تشکیلات غشادار داخل سلولی اند .

3 - اکثرا دارای دیواره سلولی از جنس پپتید و گلیکان می باشند . میکو پلاسما ها فاقد دیواره اند .

4 - ماده ی ژنتیکی بصورت یک مولکول DNA ی حلقوی می باشد که در برخی نقاط به چین خوردگی های غشای سلولی (مزوزوم) چسبیده است . DNA در ناحیه نوکلئوتید قرار دارد .

5 - برخی دارای تاژک پروتئینی برای حرکت می باشند .

6 - ساختار تک سلولی دارند و گاهی بصورت کلنی دیده می شوند .

7 - برخی دارای زواید پیلی برای هم یوغی هستند . (طی هم یوغی ژنها از باکتری دارای پیلی به باکتری بدون پیلی منتقل می شود ) .

8 - برخی دارای پلازمید (کروموزومهای کمکی) می باشند . پلازمید ها دارای ژن های مقاومت به آنتی بیوتیک هستند .

9 - گروهی دارای پوشش (کپسول) از جنس پلی ساکارید می باشند . نقش کپسول حفاظت باکتری است .

10 - برخی باکتری ها در شرایط نامساعد هاگ درونی (اندوسپور)تشکیل می دهند . بخشی از سیتوپلاسم همراه با DND در یک پوشش محکم قرر گرفته و پس از سپری شدن شرایط نامساعد مجددا فعال می شود .

 

 

 

 

 

 

 

انواع باکتری ها

1 - اسپیروکتها

 این باکتریها در آبهای آلوده ، فاضلابها ، خاک و مواد آلی در حال پوسیدن یافت می‌شوند. به شکل فنر پیچیده و متحرک هستند. اندازه آنها از چند میکرون تا 500 میکرون است. سه جنس از اسپیروکتها بیماریزا هستند:

تروپونما ، بورلیا   ، لپتوسپیرا

2 - کوکوسها و باسیلهای گرم منفی هوازی

  جالب‌ترین باکتریها در این گروه انواع متعلق به جنس سودوموناس است یکی از گونه‌های سودوموناس ، سودوموناس آئروجینوزا می‌باشد که این باکتری عفونتهای مجاری ادراری ، عفونتهای زخمی و سوختگیها ، آبسه و مننژیت را ایجاد می‌کند. باکتریهای این گروه قادر به ساختنآنزیمهای متعددی هستند و بدین نحو در تجزیه مواد شیمیایی نظیر حشره کشهایی که به خاک افزوده می‌شوند، کمک می‌کنند. مقاومت این گروه به آنتی بیوتیکها از نظر پزشکی حائز اهمیت است.

3 - آنتروباکتریاسه

این خانواده شامل گروهی از باکتریهای ساکن روده انسان و سایر جانوران است. جنسهای باکتریهای روده عباتند از: اشیرشیا ، شیگلا ، کلبسیلا ، آنتروباکتر و ... . اشیرشیاکلی یکی از ساکنین اصلی روده بوده و آشناترین میکروبی که پژوهشهای فراوانی بر روی آن صورت گرفته است. سالمونلا یکی از باکتریهای بیماریزا است که یکی از گونه‌های آن مولد بیماری تب تیفوئید می‌باشد. گونه‌های شیگلا عامل اسهال خونی است. کلبسیلا عامل عفونت مجاری تنفسی ذات‌الریه است. سرشیا عامل عفونت ادراری و تنفسی است و آنتروباکتر در عفونتهای مجاری ادراری نقش بر‌عهده دارند.

3 - ویبریوناسه

جنسهای مهم این خانواده شامل ویبریو و آئروموناس می‌باشد. گونه بیماریزا ویبریوکلرا است که عامل بیماری وبا می‌باشد. باکتریهای متعلق به آئروموناس عامل بیماری ذات‌الریه و اختلالات روده می‌باشند.

4 - باکتریهای گرم منفی بی‌هوازی

در این گروه دو جنس مهم از نظر پزشکی به نامهای نایسریا و موراگزلا وجود دارد. نایسریا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و انگل غشاهای مخاطی در انسان بوده و درجه حرارت نزدیک درجه حرارت بدن انسان زندگی می‌کند، گونه‌های بیماریزا شامل باکتری مولد بیماری سوزاک و باکتری مولد مننژیت می‌باشد. باکتریهای جنس موراگزلا در التهاب بافت ملتحمه چشم دخالت دارند.

5 - کوکوسهای گرم منفی بی‌هوازی

این باکتریها اختصاصا به صورت دوتایی ، گاهی تک‌تک ، خوشه‌ای یا زنجیری قرار می‌گیرند. و همگی بدون حرکت و بدون اسپور هستند. باکتریهای متعلق به جنس ویلونلا بخش از میکروفلور طبیعی دهان و پلاک دندانی هستند.

 

 

 

 6 - کوکوسهای گرم مثبت

این گروه از باکتریها از نظر پزشکی شامل دو جنس استافیلوکوکوس و استروپتوکوکوس هستند. عده‌ای از باکتریهای استافیلوکوکوس مواد سمی تولید می‌کنند که گویچه‌های قرمز خون و گویچه‌های سفید خون را نابود می‌کنند. چندین نوع عفونت استافیلوکوکی بوسیله گونه استافیلوکوکوس اورائوس ایجاد می‌شود که در ایجاد عفونتهای پوستی ، ذات‌الریه و آبسه‌های مغزی دخالت دارند. استرپتوکوکها در تب زایمان ، تب مخملک ، گلودرد ، تب روماتیسمی و پوسیدگی دندان دخالت دارند.

7 - باکتریهای میله‌ای شکل گرم مثبت بدون اسپور

مهمترین این گروه جنس لاکتو باسیلوس می‌باشد. لاکتوباسیلوسها در روده و حفره دهانی زندگی می‌کنند.

8 - اکتینومیستها

از جنسهای مهم این گروه می‌توان کورینه باکتریوم ، مایکوباکتریوم ، نوکاردیا ، اکتینومیسس و استرپتومایسس را نام برد.

معروفترین و شناخته شده ترین گونه کورینه باکتریوم ، کورینه باکتریوم دیفتریا می‌باشد که عامل بیماری دیفتری می‌باشد.

دو گونه مهم مایکوباکتریوم توبرکلوزیسکه عامل سل و مایکوباکتریوم لپرا که عامل جذام می‌باشد.

گونه‌های متعلق به نوکاردیا در عفونتهای ریوی و عفونت مخرب دست و پا دخالت دارند.

9 - ریکتیساها

این گروه شامل ریکتسیا و کلامیدیا می‌باشند. این دسته از باکتریها ، انگلهای درون سلولی اجباری هستند که فقط در درون سلول میزبان قادر به تولید مثل هستند و از این لحاظ به ویروسها شباهت دارند. یکی از بیماریهایی که عامل مولد آن ریکتسیا می‌باشد، تیفوس است که بوسیه شپش منتقل می‌شود ، گونه‌هایی از کلامیدیاها موجب کوری در انسان می‌شوند.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: دوشنبه 22 دی 1393 ساعت: 17:34 منتشر شده است
برچسب ها : مطلب برای طرح جابر درباره باکتری ها,طرح جابر اماده,طرح جابر درباره باکتری ها,

 

نقش نمازو مسجد دررسیدن به تعالی فرهنگی درانديشه مقام معظم رهبري "مد ظله العالي"

حجت الاسلام والمسلمین علی دارابی

حجت الاسلام محمدرضا حجازی

 

چکیده:

نماز از مهمترین و با اولویت ترین واجبات الهی بر مسلمانان است که رابطه‌ي آنها را در تمام طول شبانه روز با خالق هستی زنده نگه می دارد و عامل اصلاح فکر و حرف و عمل مسلمانان است؛  چنانکه در قرآن کریم خداوند متعال می فرماید "ان الصلاه تنهی عن الفحشاء و المنکر"1 نماز را برپا دار، که نماز (انسان را) از زشتی ها و گناه بازمی‌دارد2 ؛ نماز سیستمی اصلاح کننده است تا مسلمان با چنگ زدن بر آن هر روز آلودگی ها را بشوید و موجبات پیشرفت معنوی خود را فراهم آورد و در یک جامعه مسلمان نماز نشانه فرهنگی و نشانه ایمان است؛ پیشانی فرهنگی جامعه اسلامی است که راه فرهنگ سازی را تسهیل می کند و مکان آن یعنی مسجد، فرهنگ ناب معنویت و تجلی بخش با شکوه اجتماع مومنان را به نمایش می گذارد و در کنار آن امنیت فرهنگی با نماز آگاهانه در فرد و اجتماع حاکم می شود. نماز معبر اصلی هدایت فرهنگی است که در دین اسلام اهداف فرهنگی و انضباط اجتماعی و انتقال فرهنگ و حتی شهرسازی و تمدن شهری بر آن بنا نهاده می شود. این مقاله با تحلیل بیانات مقام معظم رهبری مد ظله العالی به نقش فرهنگ سازی نماز خواهد پرداخت.

 

مقدمه:

نظام دین اسلام بر اساس رابطه با خدواند متعال بنا گذاشته شده است که این رابطه در اولویت اول و  با تنیده شدن به امور اجتماعی و مردمی و حقوق فردی و اجتماع ابعاد جذابی را در ایجاد یک معنویت اجتماعی به نمایش می گذارد. این برنامه عملی اسلام برای رابطه با خداوند متعال در روایات پرچم اسلام نامیده شده است 3 که محکم کننده رابطه با خالق هستی است و  مانند چشمه ای می باشد که مومن در آن شستشو می کند و آلودگی ها را از بین می برد.4 این رابط انسان با خداوند متعال ستون دین اسلام است 5 که بدون آن خیمه فرو می ریزد زیرا دین و دیندار بدون ارتباط با خداوند متعال در اسم، دیندار است و در عمل دین و دیندار بدون رابطه مداوم با خالق معنا ندارد.

نماز در دین اسلام عامل نهی کننده از بدی ها خوانده شده است چرا که کسی که هر روز خود را به خداوند متعال عرضه می کند چگونه جسارت پیدا می کند گناه و معصیت کند؛ کسی که هر روز پنج نوبت در برابر خداوند متعال می ایستد و اظهار بندگی می کند چگونه می تواند بردگی هوای نفس را بکند و کسی که هر روز صبح و ظهر و شب اظهار ناتوانی خود را بر درب خانه صاحب اصلی می آورد چگونه می تواند بر در خانه شیطان برود؛ اینگونه نماز آگاهانه انسان و انسان ها و اجتماع را می سازد و نوید دهنده مدینه فاضله است.

 

نماز راه فرهنگ سازی الهی و نشانه ایمان صاحبان تمکن:

نماز نشانه فرهنگی است؛ پیشانی فرهنگی جامعه اسلامی است؛ با ورود به دروازه تمدن شهر اسلامی و کشور اسلامی آن چه باید بدرخشد مساله نماز و اقامه نماز است. همانطور که می فرماید الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْ‌ضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ6 همان کسانی که هر گاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز را برپا می‌دارند، و زکات می‌دهند، و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند، و پایان همه کارها از آن خداست7بر همین اساس مقام معظم رهبری مد ظله العالی می فرمایند:"نشانه‌ی ایمان صاحبان تمكّن یعنی اقامه‌ی نماز، در جامعه‌ی اسلامی ما روز بروز نمایان‌تر گردد."8 و اجرا شدن چنین فضایی در سطح جامعه اسلامی با کیفیت بخشیدن به نماز به دست می آید. نماز با کیفیت ؛ عامل اساسی توسعه فرهنگی متعالی است، نمازی که انسان را از خبط و خطا دور کند و زنگ خطر لازم را به موقع برای انسان به صدا درآورد و انسان را به سمت تشخیص راه صحیح و عمل به آن رهنمون می کند و البته با همگانی کردن این عبادت الهی همه جامعه در این فضا ماندگار می شود. چنانکه ایشان می فرمایند " این وظیفه، در عمل شخصی، کیفیت بخشیدن به نماز است، و در تلاش اجتماعی، ترویج نماز و همگانی کردن آن.کیفیت یافتن نماز بدین معنی است که نماز، با حال و حضور ادا شود؛ نمازگزار به نماز با چشمِ «میعاد ملاقات با خدا» بنگرد و در آن، با خدای خود سخن بگوید و خود را در حضور او ببیند؛"9

نماز با خود نجات فرهنگی می آورد؛ نماز راه فرهنگ سازی ایمانی است فرهنگی که جهان بینی الهی را در دنیا ترویج می کند و معنویت را هدف قرار می دهد؛ فرهنگ سازی الهی چه برای دنیای انسان ها و چه برای ترویج معنویت بدون نماز امکان پذیر نیست؛ چرا که نماز در جای جای خود چه قبل از ورود به آن و چه در آن و چه در اذکارش همه و همه حقوق مادی و نیاز معنوی انسان ها را در خود دارد. حضرت آیت الله خامنه ای مد ظله العالی می فرمایند :"اگر در جامعه‌ی اسلامی نماز در جایگاه شایسته‌ی خود قرار گیرد، همه‌ی تلاش‌های سازنده‌ی مادی و معنوی، راه خود را به سمت و سوی آرمان‌ها می‌گشاید و جامعه را به نقطه‌ی مطلوب آرمانی اسلام می‌رساند و اگر از اهمیت نماز غفلت شود و نماز مورد بی‌اعتنایی قرار گیرد، این مسیر به‌درستی طی نخواهد شد و تلاش‌ها و مجاهدت‌ها تأثیر لازم را در رساندن به قله‌ای كه اسلام برای جامعه‌ی بشری ترسیم كرده است،‌ نخواهد داشت."10

 

نماز؛تسهیل کننده راه فرهنگ سازی:

آنجا که ارتباط با خدا برقرار می شود و دل ها بر اثر این ارتباط پاک و سبک شده است استعداد پذیرش مواعظ را بیشتر است و بهترین موقعیت برای رساندن پیام های الهی و فرهنگ سازی دینی است. پیام های الهی مانند پیام های بشری نیست چرا که پیام وحدت است نه تکثر و جذبه های مادی؛ در نتیجه هر چه قدر انسان روح را پالایش کرده باشد و هر چقدر در دریای الهی پاک شده باشد قدرت دریافت پیام های بیشتر ی و با کیفیت بهتری را داراست چنانکه رهبر معظم انقلاب اسلامی می فرمایند:" به بركت نماز سخن حق و ‌آموزش دين و اخلاق و سياست در آن (مسجد) بيش از هر جای ديگر بر دل و جان می‌نشيند و به زندگی فرد و جامعه، سمت و سوی خدائی ميدهد."11

 

مسجد جایگاه فرهنگ با خدا و با مردم:

نماز در مسجد فرهنگ ناب معنویت اجتماعی را به نمایش می گذارد فرهنگی که رابطه خلق با خداوند تعالی و رابطه مردم با مردم را تنظیم می کند و از دریچه الهی به اجتماع می نگرد. اینجا است که فرد در راستای ارتباط با خالق به امر او و فرمان او سرچشمه مهربانی و فیض به مخلوقات خداوند سبحان نیز می شود و این جا جایگاه نوید مدینه فاضله و عبودیت خالصانه است.

رهبر معظم انقلاب مد ظله العالی در این زمینه می فرمایند: " خانه‌ی خدا و خانه‌ی مردم؛ خلوت اُنس با خدا و جلوت حشر با مردم، كانون ذكر و معراج معنوی و عرصه‌ی علم و جهاد و تدبیر دنیوی؛ جایگاه عبادت و پایگاه سیاست، دوگانه‌های به هم‌پیوسته‌ئی است كه تصویر مسجد اسلامی و فاصله‌ی آن با عبادتگاه‌های رائج ادیان دیگر را نمایان میسازد."12

 

نماز و امنیت فرهنگی:

همه برنامه ریزی های فرهنگی به دنبال امنیت و ثبات فرهنگی و اجتماعی است است تا فرد و جامعه را ارتقا داده و آنها را از آسیب دور نگاه دارد و با رشد درونی و معنوی افراد، آنها را با حقوق خودشان و حقوق اجتماع و در دین مبین اسلام با حقوق خداوند متعال و حجت هایش آشنا کند و سپس فهمی در خرد و عمل حاکم شود تا فرهنگ  رعایت حقوق حاکم شود و امنیت فرهنگی فراگیر شود. نماز مقبول از عمق انسان، چشمه زلالی را فوران می دهد که فرد فرد جامعه در رابطه با الله تعالی اصلاح می شوند و در خرد و عمل آگاه می شوند و حقوق خود و مردم و آفریدگار و حجت هایش را رعایت می کنند و اینگونه  امنیت فرهنگی ایجاد و توسعه پیدا خواهد کرد. اینگونه است که رهبر معظم انقلاب می فرمایند: "اگر نماز خوانديم، از درون انسان، از دل انسان بگيريد تا سطح جامعه و تا سطح حاكميت بر جامعه - هرچه اين جامعه بزرگ باشد - به بركت نماز امان پيدا ميكند."13

 

نماز و فرهنگ شهرسازی:

شهر متمدن اسلامی علاوه بر خیابان های عادی برای ارتباطات انسانی باید راه های اصلی برای ارتباط با الله تعالی داشته باشد. شهرسازی بدون توجه به نماز و مسجد و بی توجهی به  راه های ارتباطی معنوی منجر به فساد در جامعه انسانی نیز خواهد شد. شهر بدون سیم کشی معنوی و بدون موتور محرکه ایمان، شهود و نمود رنگ خدایی را ندارد و شهر بدون رنگ خدا ، مردمانش هم رنگ زمین خواهند شد.رهبر معظم انقلاب اسلامی در این زمینه می فرمایند"همه‌ى كارهاى مهندسى بزرگ بايستى يك پيوست مسجد و نمازخانه داشته باشد."14

 

نماز و تعریف اهداف فرهنگی:

نماز باید محور اهداف فرهنگی قرار گیرد ؛چرا که هدف اصلی اقامه نماز رسیدن به آثار انسان ساز آن است که از آن جمله  پیراستن از بدی ها، آراستن به خوبی ها، ایجاد رابطه محکم با خالق هستی، اصلاح نیت ها و حرف ها و  رفتار ها است  و در راه رسیدن به آن کمال مطلوب؛ رنگ الهی دادن به خانه ها و فضاهای فرهنگی نیز مقدس خواهد بود. چنانکه حضرت آیت الله خامنه ای می فرمایند:"هدف بلندمدتِ اقامه ى نماز در جامعه، صلاح و فلاح همگانى است، ليكن تا رسيدن به آن مقصود والا، هدف ميان مدت، برافروختن چراغ نماز در همه خانه ها و در خانه ى دلها است. و هدف كوتاه مدت، به كارگيرى همه ظرفيت علمى و هنرى و تبليغى كشور در اين راه و سمت و سو دادن به همه آنگونه تلاشها در اين جهت است."15

 

نماز معبر اصلی هدایت فرهنگی:

نماز با ایجاد جریان سلوک الهی و تداوم آن در طول روز همیشه و هرجا راه اصلی رسیدن به هدف و غایت اصلی انسان است. نماز با جاری بودن خود هر روز نمازگزار را در چشمه خود می شوید و فکر او را و نیت او را اصلاح می کند و به سمت و سوی غایت هستی و هدف خلقت راهنمایی می کند و از کج روی ها دور می سازد. نماز با ایجاد یک نظم هدایتی در طول شبانه روز نمازگزار را در زمان و مکان های خاص صدا می زند و نمازگزار در طول شبانه روز چون باید خود را در مواقع مشخص به نماز حاضر کند و می داند نماز از او چه می خواهد و چگونه می خواهد، در غیر نماز هم فکر و حرف و عمل خود را آلوده نخواهد کرد و اینها همه مبتنی است بر آگاهانه نماز خواندن. چنانکه رهبر معظم در این باره می فرمایند: "نماز معبر اصلى براى سلوك انسان در راهى است كه ادیان الهى در برابر آدمى نهاده‌اند تا بتواند از آن به هدف و غایت اصلى حیات یعنى رستگارى و خوشبختى دنیا و آخرت دست یابد."16

 

نماز و فرهنگ انضباط اجتماعی:

نماز با ساختار خود و ساختار زمانی و مکانی خود نمازگزار را منضبط بار می آورد؛ چه از لحاظ رعایت حقوق همنوع خود؛ چه در رعایت تعبدات الهی؛ چه در نظم اذکار و چه در جهت گیری هنگام نماز مسلمان نمازگزار را منضبط بار می آورد و این رعایت نظم موجبات رعایت حق الناس و حق الله را در پی دارد که اجتماع متمدن اسلامی و مدینه فاضله دنبال آن است و چه راهی برتر از نماز؟  حضرت آیت الله خامنه ای در اینباره می فرمایند "نماز از آنجا كه اولا سلامت و تعالى اخلاقى و معنوى به افراد جامعه مى‌بخشد و ثانیا از آن رو كه باشكل و محتواى ویژه خود نمازگزار را به انضباط مى‌كشاند و از بیهودگى و ولنگارى نجات مى‌دهد، به حق باید یكى از عوامل مهم انضباط و انتظام اجتماعى شناخته شود. اگر نماز با حضور و از سرِ شوق و در هنگام فضیلت در میان مردمى رواج پیدا كند، اینها دستاوردهاى قطعى آن مردم خواهد بود، بدیهى است كه نماز از سر كسالت و بى‌حضور و یا خودنمایانه، هیچ یك از این فوائد را نخواهد داشت."17

 

نماز با حضور و انتقال فرهنگ:

نماز با شرایط و حضور؛ فضای پیرامون نمازگذار را تحت تاثیر قرار می دهد  چرا که هم او را  هم روابط او را اصلاح می کند و دیگران با دیدن این نوع نمازگزار نیز علاقمند به عامل اساسی این اصلاح کننده نیرومند خواهند شد و خود به خود به آن علاقمند شده و به سمت آن خواهند آمد. نماز به تنهایی مصلح فرهنگ و موجب انتقال فرهنگ صحیح دینی است البته نماز آگاهانه و با حضور چرا که فکر و ذهن فرد، نیت و قلب او و در نتیجه اعمال او را در گیر چگونه بهینه بودن برای انجام بهترین نماز می کند و اینگونه آراسته به خوبی ها و پیراسته از بدی ها می شود. در خصوص نماز آگاهانه رهبر معظم انقلاب اینگونه می فرمایند :"نماز آن گاه كه با توجه و حضور همراه است، نه تنها دل و جان نمازگزار، كه فضاى پيرامون او را نيز لطيف و نورانى و معطر مى‌سازد و به خانه و خانواده و محيط كار و محفل دوستان و مجامع شهروندان و همه‌ى فضاهاى زندگى پرتوافشانى مى‌كند."18

"حقیقت‌ آن‌ است‌ كه‌ هرگاه‌ در میان‌ مردمی‌، نماز ـ با همه‌ی‌ شرایطش‌ ـ رواج‌ داشته‌ باشد همین‌ یك‌ واجب‌ الهی‌ آنان‌ را تدریجا به‌ همه‌ی‌ نیكبختیها می‌كشاند و خیمه‌ی‌ دین‌ را در زندگی‌ آنان‌ برپا می‌سازد."19

 

نتيجه:

بر اساس معیار دین و نظام دین اسلام نماز بر هر مسلمان و اجب می باشد و افراد جامعه دینی می بایست بنای فرهنگی و اصلاحی خود را بر نماز استوار کنند تا با اصلاح فردی ؛ اصلاح اجتماعی در زمینه های فرهنگی و دینی نمود پیدا کند و با رعایت  حقوق الله و حقوق الناس که در نماز هر دو نمود دارد ایمان انسان ساخته و پرداخته شود و با اصلاح روز افزون دینی، امنیت فرهنگی در اجتماع به وجود آید و موجب پیشرفت معنوی و البته اجتماعی و مادی انسان ها فراهم می شود.

نماز آگاهانه و با شرایط که برنامه نظام تربیتی اسلام برای مسلمانان است در صورت انجام صحیح و روشمند معجزه و اکسیری است برای اصلاح فردی و اجتماعی و دین اسلام این را از تک تک افراد مسلمان می خواهد که با انجام صحیح و روشمند نماز و در گیر کردن فکر و حرف و عمل خود در طور روز و در زندگی اجتماعی هر لحظه بدانند که ساعتی دیگر در محضر خداوند متعال باید حاضر شوند و پاسخگوی افکار و حرف ها و اعمال خود باشند.

مقام معظم رهبری مد ظله العالی با توجه به این امر،نماز را  نشانه فرهنگی و نشانه ایمان دانسته؛ که پیشانی فرهنگی جامعه اسلامی است که راه فرهنگ سازی را تسهیل می کند و در کنار آن امنیت فرهنگی با نماز آگاهانه در فرد و اجتماع حاکم می شود. ایشان با  معبر اصلی دانستن نماز برای هدایت فرهنگی ،اهداف فرهنگی و انضباط اجتماعی و انتقال فرهنگ و حتی شهرسازی و تمدن شهری را بر پایه نماز هدف گذاری و تعریف کرده اند که در جامعه اسلامی و دینی ایران اینگونه باید باشد.

 

پی نوشت ها:

1-عنکبوت /45

2- ترجمه آیت الله مکارم شیرازی

3- كنز العمال ، ج 7، ص 279 حدیث 1887

4- نهج البلاغه، خ 199

5- نهج البلاغه، نامه 47

6- حج/41

7- ترجمه آیت الله مکارم شیرازی

http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=23764-8

http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=23764-9

http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=20923-10

http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=17503-11

http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=10253-12

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=4490-13

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=4490-14

http://www.leader.ir/langs/fa/?p=contentShow&id=2468-15

http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2967-16

http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2967-17

http://www.leader.ir/langs/fa/?p=contentShow&id=1656-18

http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2764-19

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: دوشنبه 22 دی 1393 ساعت: 17:22 منتشر شده است
برچسب ها : نقش نمازو مسجد دررسیدن به تعالی فرهنگی درانديشه مقام معظم رهبري,

 

خانواده پایدار و آسیب های اجتماعی:

خانواده كوچك‏ترين واحد اجتماعي و نهادي اساسي و محوري در جامعه است و به عنوان هسته اوليه ساير نهادهاي اجتماعي به شمار مي‏آيد. به همين دليل ميزان موفقيت و سهم افراد براي ايفاي نقش در واحدهاي بزرگ اجتماعي، بستگي تام به نحوه رشد، تربيت و شكوفايي استعدادهاي آنان در نهاد مقدس خانواده دارد. خانواده محل رشد و بالندگي استعدادها و بروز خلاقيت و مهد تربيت انسان‏ها و سرچشمه محبت‏ها و عاطفه‏ها است. چنانكه اسلام آن را محبوب‏ترين نهادها نزد خداوند معرف كرده است.

ما اعتقاد راسخ داريم، همواره سيادت و برتري، پيشرفت و موفقيت، از آن ملت‏هايي است كه در آنها خانواده اساس محكم‏تري دارد و برعكس، انحطاط هر قوم و ملّت از زماني آغاز شده كه در اساس خانواده‏هاي آنان سستي رسوخ كرده است. خانواده‏اي كه براساس بنيان مستحكم و اصول صحيح شكل بگيرد اعضاي آن مي‏توانند در تحولات جامعه و بشريت ايفاي نقش نموده و حتي مسير آن را عوض كنند.

با اين وجود تمدن صنعتي و شرايط حاصل از تحولات پسانوگرايي موجبات فروپاشي و اضمحلال كامل نهاد خانواده را فراهم كرده و چشم‏انداز تاريك و ناخوشايندي را نيز در اين زمينه ترسيم نموده است. به همين جهت بررسي اصول، اركان، اهداف، كاركردها و مهم‏تر از همه شناخت آسيب‏هاي اين نهاد ارزشمند و دستيابي به رهيافت‏هايي براي پيشگيري از اين‏ آسيب‏ها و تقويت بنيان‏ها و كاركردهاي بي‏بديل آن از ضرورت‏هاي جدي جامعه اسلامي، به ويژه نهاد اسلامي و انقلابي سپاه پاسداران مي‏باشد.

بنابراين به منظور برخورداري از زندگي سالم اجتماعي، حاكميت ارزشهاي الهي و انساني، پويايي اجتماعي و مصونيت نهادهاي بزرگ جامعه، وجود خانواده سالم ضروري و اجتناب‏ناپذير است.

براي تحقق اين مهم، پس از ارائه برخي مفاهيم كلي بحث، آسيب‏هاي مختلف در حوزه‏هاي اعتقادي، حقوقي، فرهنگي، جسمي، روحي- رواني، اجتماعي و اقتصادي مربوط به خانواده در جامعه ايران اسلامي را به اختصار ارائه نمايد.

تعريف خانواده‏:

خانواده كوچك‏ترين نهاد اجتماعي است كه صاحب نظران از رويكردهاي مختلف به تعريف آن پرداخته‏اند. به عنوان نمونه برگس و لاك در اثرشان «خانواده» به سال 1953 در تعريف خانواده چنين مي‏نويسند: «خانواده گروهي است متشكل از افرادي كه از طريق پيوند زناشوئي، هم‏خوني يا پذيرش با يكديگر به عنوان شوهر، زن، مادر، پدر، برادر، خواهر و فرزند در ارتباط متقابلند و فرهنگ مشتركي پديد آورده و در واحد خاصي زندگي مي‏كنند.»

 

به طور كلي با توجه به ماهيت، عناصر و اهداف نهاد خانواده، مي‏توان براي آن ويژگي‏هاي زير را در نظر گرفت:

1. وظايف مشترك و گوناگوني را به عهده دارند؛

2. حقوق متقابلي نسبت به هم دارند؛

3. روابط مشخص و منظمي بين آنان برقرار مي‏گردد و اين روابط غالباً صميمي و همه‏جانبه است؛

4. منافع مشتركي را دنبال مي‏كنند؛

5. تحقق اهداف معيني را دنبال مي‏كنند؛

6. تماس مستمر و مناسبات روياروي بين اعضا وجود دارد؛

7. دوام و پايداري نسبي در اين نهاد ديده مي‏شود. « حكيميان، م، بررسي جايگاه آموزشي خانواده كاركنان سپاه،»

علاوه بر ويژگي‏هاي فوق مفاهيمي ديگر مانند رابطه زناشويي، پدري، مادري و فرزندي توالد و تناسل، صميميت و ارتباط عاطفي، دوام و استمرار و قيموميت مرد و تربيت نسل جديد و ... مي‏توانند درباره خانواده مطرح و مورد توجه قرار گيرند. با توجه به اصول و ارزش‏هاي اسلامي، خانواده را مي‏توان اين‏گونه تعريف كرد: «نهاد مقدسي است كه براساس ضوابط معقول و مشروع زوجيت زن و مرد بنيان نهاده مي‏شود و در آن دوام و استمرار، صميميت و عواطف و حقوق متقابل و مشترك برقرار بوده و كاركرد اصلي آن، توالد و تناسل، تربيت نسل جديد و سكون و آرامش «. و من آياته أن خَلَقَ لكن من انفسكم أزواجاً لتسكنوا إليها( روم/ 21).» اعضاء بوده و قيموميت آن نيز برعهده مرد مي‏باشد. «الرجال قوّامون علي النّساء( نساء/ 33».

ضرورت و اهميت‏

خانواده يك نهاد اساسي و محوري در جامعه است و به عنوان هسته نخستين ساير نهادهاي اجتماعي به شمار مي‏آيد. خانواده كوچك‏ترين واحد اجتماعي است كه اساس و زيرساخت واحدهاي بزرگتر به شمار مي‏رود. ميزان موفقيت و سهمي كه افراد براي ايفاي نقش در واحدهاي بزرگ اجتماعي ايفا مي‏كنند بستگي تام به نحوه رشد و تربيت و شكوفايي‏ استعدادهاي آنها در كانون مقدس خانواده دارد. خانواده محل رشد و بالندگي استعدادها و بروز خلاقيت‏ها و مهد تربيت انسان‏ها و سرچشمه محبت‏ها و عاطفه‏ها است.

در دين اسلام نيز تشكيل خانواده و تلاش براي ايفاي صحيح وظايف والدين و فرزندان و استحكام بنيان‏هاي خانواده مورد توجه و تأكيد قرار گرفته است تا جائي كه پيامبر اسلام (ص) مي‏فرمايد: «نجاتي، حسين، نقش تربيتي پدر در خانواده، ص 54 و 55.» «ما بني في الاسلام احب الي اللَّه من التزويج؛ در اسلام هيچ بنايي نزد خدا محبوب‏تر از بنيان ازدواج نيست.»

بنابراين همواره سيادت و برتري و پيشرفت و موفقيت از آن ملتهايي خواهد بود كه در آنها خانواده اساس محكم‏تري داشته و انحطاط هر قوم از زماني آغاز مي‏شود كه در مباني خانوادگي آنها سستي و پستي رسوخ نمايد. به گفته زوسران استاد فرانسوي: به طور معمول نخستين نشانه‏هاي آفت و آسيب، پيش از آنكه در ساختمان نيرومند و وسيعتر دولت پديدار شود در خانواده بروز مي‏كند.» «. حقوق مدني فرانسه، ج 1، ش 376.»

انواع خانواده « فاطمه عبدلي، مجموعه مقالات شانزدهمين همايش علمي- تحقيقي مذاهب اسلامي، آذر 83، ص 199- 198.»

با توجه به ابعاد گوناگون خانواده، اهميت آن و شرايط خاص هر كدام در جوامع مختلف مي‏توان پذيرفت كه خانواده انواع و صور گوناگون دارد كه برخي از آنها عبارتند از:

1. خانواده هسته‏اي:

 واحدي است كه اعضاي آن به زن و شوهر و فرزندان محدود شده است. اين نوع خانواده از مظاهر جامعه صنعتي است و همراه با تمدن غرب به ساير كشورها نفوذ كرده است. اين خانواده سلول اصلي اجتماع است. به اين خانواده، خانواده كوچك زيستي، خانواده مستقل يا خانواده زناشويي نيز مي‏گويند.

2. خانواده گسترده «: «ylimaFd ednetxEالبته اين نوع بيشتر مربوط به عصر كشاورزي و جوامع سنتي است.

 خانواده‏اي كه درون آن چند نسل با يكديگر زندگي مي‏كنند. خانواده‏ گسترده به طور كلي به نظامي گفته مي‏شود كه در آن، آرمان جامعه اين است كه چندين نسل زير يك سقف زندگي كنند؛ مانند خانواده‏هاي چيني و خانواده‏هاي ايراني در قديم.

3. خانواده جفت هسته‏اي:

 در اين نوع خانواده زن و شوهر به تنهايي و بدون فرزند در خانه‏اي زندگي مي‏كنند.

4. خانواده تك والدي:

 خانواده‏اي است كه يك سرپرست دارد و به علت طلاق، مرگ، ترك موقت و ... تنها يكي از والدين در آن حضور دارند.

 

خانواده با پيوندهاي موقتي، خانواده ناتني، خانواده با والدين نوجوان، خانواده پيوسته، خانواده پدر مركز، خانواده مادر مركز و خانواده فرزند مركز را نيز ذكر كرده‏اند. برخي ديگر از جامعه شناسان خانواده را به سه دسته كلي خانواده باز و بسته به هنجار و نابهنجار، متعهد، نامتعهد و برخي نيز به لحاظ روابط دروني و ميزان استحكام آنها را به 4 گونه، متلاشي، متزلزل، متعادل و متعادلي دسته‏بندي كرده‏اند. «شرفي، محمدرضا، خانواده متعادل، ص 37».

آسيب‏شناسي ‏Pathology

آسيب‏شناسي از جمله واژه‏هايي است كه بسياري آن را در مفهومي مترادف با شناسايي كجروي به كار برده‏اند، اما در معناي اصطلاحي به «شاخه‏اي از دانش اطلاق مي‏شود كه هدف آن شناخت بيماريهاي رواني، فردي و اجتماعي و نحوه تكوين، رشد و دگرگوني آنان است.» «باقر ساروخاني، درآمدي بر دايرة المعارف علوم اجتماعي، ص 524.»

به عبارت ديگر، آسيب‏شناسي اجتماعي، علل و عوامل ايجاد كننده آسيب‏ها و آفت‏هاي اجتماعي را مطالعه مي‏كند و كاربرد آن در مطالعه خانواده و خانواده‏شناسي است؛ يعني شناخت عواملي كه سلامت و استحكام خانواده را تهديد مي‏كند و ازدواج پايدار و موفق را آسيب‏پذير مي‏سازد. « به پژوه، احمد، خانواده و فرزندان در دوره پيش دبستان، ص 224».

انواع آسيب‏ها

تعاملات و ارتباطات گوناگون و پيچيده جوامع انساني باعث شده است مسائل و آسيب‏هاي آن نيز گوناگون و پيچيده گردد. زندگي در اين جامعه وسيع و گسترده همزمان با زندگي در اجتماع كوچك‏تري با نام خانواده هر لحظه مي‏تواند از رخدادها و حوادث فراواني متأثر شود و اين موارد به شكل آسيب خود را نشان دهد. نهاد خانواده، با توجه به اهداف، عناصر اصلي و كاركردهاي آن، از جهات و جنبه‏هاي گوناگوني مي‏تواند در معرض آسيب قرار گيرد و به همين نسبت انواع آسيب‏هاي خانواده ايجاد و شايع شود كه در اين كتاب آسيب‏هاي خانواده از ابعاد فرهنگي، حقوقي، جسمي، روحي و رواني، اجتماعي و اقتصادي بررسي مي‏گردد.

آسيب‏شناسي خانواده‏

خانواده در مسير دستيابي به اهداف خود همانند ساير پديده‏هاي هستي با عوامل و موانع گوناگوني مواجه است كه برخي از آنها باعث انحراف يا مانع دستيابي آن به اهداف مي‏گردد و به خانواده آسيب مي‏رساند.

شناسايي عوامل آسيب‏زايي را كه از درون يا بيرون خانواده زمينه‏هاي اختلاف، درگيري، كينه، خشم و ... را فراهم نموده، يا موجب از هم پاشيده شدن نهاد مقدس خانواده مي‏شود، آسيب‏شناسي خانواده مي‏ناميم.

 

نظام خانواده نيز به سان هر نظام اجتماعي ديگر در روند حيات خود حالات گوناگوني دارد. اگر خانواده، از هماهنگي، انسجام، وفاق و تفاهم دو طرف زن و شوهر برخوردار باشد، قطعاً زمينه زندگي سالم خانوادگي را فراهم مي‏كند، اما اگر انسجام و هماهنگي نداشته باشد، دچار اختلال كاركردي شده، پايه و اساس آن فرو مي‏ريزد.

.....................................................................................................................

خانواده و پیشگیری از آسیب های اجتماعی

امروزه آسیب های اجتماعی  به عنوان یک تهدید جدی سلامت کودکان و نوجوانان را با خطر مواجه ساخته است. رشد شهرنشینی، پیدایش جامعه توده وار یا گسترده، برخورد و تضاد میان هنجارها، از هم پاشیدگی روابط متقابل بین افراد، تأثیر گروه همسال و... توجه به آسیب های اجتماعی را امری اجتناب ناپذیر ساخته است. اگرچه آسیب های اجتماعی می تواند بسیار گسترده باشد لیکن می توان مسائلی از قبیل اعتیاد ، فرار از خانه ، خشونت ، انزوای اجتماعی، ناهنجاری های رفتاری، سرقت و کودک آزاری را از جمله نتایج آسیب های اجتماعی عصر حاضر تلقی کرد.

 در این بخش به اجمال، عوامل مؤثر در ایجاد آسیب های اجتماعی و نقش خانواده در پیشگیری از آنها را مورد بررسی قرار می دهیم.

 عوامل مؤثر در ایجاد آسیب های اجتماعی

مطالعات انجام شده در ارتباط با آسیب های اجتماعی، عوامل زیر را منشاء بسیاری از انحرافات اجتماعی قلمداد نموده اند. در این بخش هر یک از عوامل به اجمال مورد بررسی قرار می گیرد.

1. نابرابری های اقتصادی و اجتماعی: اختلافات طبقاتی هر جامعه، افراد را در موقعیت هایی قرار می دهند که نمی توانند نقش های اجتماعی مناسب خود را بیابند و موجب اختلاف در هنجارهای اجتماعی می شود. در نتیجه، ستیزه هنجارهای اجتماعی، تفاوت معیارها را به وجود می آورد و عدم تعهد به معیارها و تردید در اصالت آنها، عدم پایبندی به قوانین را ایجاد می کند که این به نوبه خود تضادهای اجتماعی را افزایش می دهد. درون این تضاد، کشش به سمت انحرافات اجتماعی وجود دارد.

2. رفاه اقتصادی خانواده: در خانواده هایی که رفاه و درآمد اقتصادی زیاد است، روابط انسانی بر اثر کثرت کار و یا سرگرمی ضعیف تر می گردد. ضعف روابط انسانی به نوبه خود عامل مساعدی برای کشش به سوی انحرافات اجتماعی است. امروزه والدین و فرزندان نسبت به هم احساس و عاطفه گذشته را ندارند، چون با یکدیگر تماس و ارتباط کمتری دارند و از طرف دیگر افرادی که درآمد بیشتر از حد دارند، موقعیت و زمینه مساعدتری برای تفریحات متنوع در داخل و یا خارج از کشور را دارند و بدیهی است که این قبیل امکانات برای مصرف و فروش مواد مخدر زمینه بسیار مساعدی است.

3. فقر مادی خانواده: در مطالعات علمی نشان داده شده است که فقر مبنا و اساس انحرافات اجتماعی است. از آن جایی که بیشتر مجرمین، معتادین به مواد مخدر و الکل، مبتلایان به امراض روانی و اشخاصی که اقدام به خودکشی می نمایند، از طبقات پایین اجتماعی بوده اند در عصر حاضر از فقر به عنوان عامل عمده انحرافات اخلاقی یاد شده است. ارتکاب جرائم طبقات فقیر از شکافی که بین خواسته های جوانان آن طبقه با آن چه که در دسترس آنهاست، سرچشمه می گیرد. عمده ترین علت انحرافات اخلاقی طبقه فقیر نتیجه فشارهای حاصله از شکست در رسیدن به هدف های معین است.

4. بیکاری: بیکاری به عنوان یک مسئله اجتماعی زمینه مساعدی برای انحرافات اجتماعی است. افراد بیکار بیشترین اوقات خود را در اماکن عمومی از جمله پارک ها می گذرانند و این گونه اماکن، بهترین و مناسبت ترین مکان برای کشش به سمت انحرافات اجتماعی از جمله اعتیاد  است.

5. رشد صنعت و پیشرفت تکنولوژی: اگر در جامعه ای رشد صنعت به سرعت افزایش یابد و درآمد ناشی از آن صنعت به طور عادلانه توزیع نگردد، امکان وقوع سه اتفاق وجود دارد:

اولاً کارکنان برای اداره زندگی خود مجبور می شوند ساعات بیشتری را به کار مشغول شوند و این به نوبه خود موجب خستگی جسمی و روحی در افراد می شود.

اگر در آن جامعه برای تفریح و گذراندن اوقات بیکاری مردم از طرف دولت برای استفاده از اوقات فراغت، برنامه ریزی های اجتماعی نشده باشد، زمینه مساعدی برای گرایش به انحرافات اجتماعی فراهم می شود.

ثانیاً مشکل ترافیک در شهرهای بزرگ منجر به خستگی ناشی از کار در افراد شده در نتیجه والدین قدرت تربیت و سرپرستی فرزندانشان را نخواهند داشت و بی توجهی نسبت به پرورش کودکان و نوجوانان به گرایش آنان به سمت انحرافات اجتماعی از قبیل اعتیاد، سرقت و... کمک خواهد کرد.

ثالثاًرشد شهرها باعث افزایش فاصله و شکاف طبقاتی شده و این خود به خود باعث می شود برقراری ارتباط با دوستان و خویشاوندان کمتر شده و زمینه برای ایجاد انحرافات اجتماعی فراهم شود.

6. ستیزه والدین: اختلافات زناشویی و نزاع بین پدر و مادر باعث می شود محیط خانواده برای تربیت فرزندان، ناامن و نامناسب شود. وقتی خانواده، کانون و محیط مناسبی برای زندگی نباشد، انسان سعی می کند بیشترین اوقات خود را در خارج از خانواده بگذراند و این کار ارتباط او را با دیگرانی که چون شکارچیان ماهری به دنبال شکار می گردند، زیاد می کند و آنها پس از شناخت مشکل شخص در نقش انسانی دلسوز ظاهر شده و برای فرار از این واقعیت تلخ، فرد را به سوی اعتیاد و دیگر انحرافات اجتماعی فرا می خواند. هر چقدر ستیزه های خانوادگی بیشتر باشد، احتمال کشش به طرف انحرافات اجتماعی بیشتر است.

7. شیوه های تربیتی والدین: مطالعات و تحقیقات نشان می دهد که رفتارهای کودکان و نوجوانان با شیوه های تربیتی والدین رابطه مستقیم و تنگاتنگ دارد. شیوه های تربیتی والدین می بایست با سطح نیازها و خواسته های مختلف فرزندان و همچنین با متدهای تربیتی صحیح اسلامی هماهنگ باشد. چنانچه والدین از شیوه های تربیتی مبتنی بر اصول اعتقادی و مذهبی استفاده نمایند، نتیجه مطلوب در رفتار فرزندان منعکس خواهد شد.

8. عدم آگاهی و بینش صحیح والدین: مطالعات نشان می دهد کسانی که محروم از تحصیلات بوده و بینش صحیح نسبت به جامعه، تربیت و... نداشته باشند، امکان فریب خوردن و انعطاف پذیری آنها برای ارتکاب به کارهای انحرافی و برخلاف قانون بیشتر است. چون تخصص و آگاهی ندارند، نمی توانند از طریق عادی، زندگی خود را تأمین کنند و به همین دلیل است که جامعه شناسی یکی از راه های پیشگیری از جرائم را عدالت آموزشی می داند.

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: دوشنبه 22 دی 1393 ساعت: 17:20 منتشر شده است
برچسب ها : خانواده پایدار و آسیب های اجتماعی:,

 

تحقیق درباره شکل شهر ،خصوصیات وگوناگونی

 

مقدمه

 

شهر اثر ماندگار تاریخی و در عین حال واحد جغرافیایی و اجتماعی تکامل پذیر است که با تاثیر از ایدئولوژی ناظر بر ناحیه که توان و سطح کاربرد نیروهای اقتصادی و تکنیکی را روی شهر مشخص میدارد و به مقتضای اندیشه های ارزشمند معماران و شهر سازان و همیاری کارشناسان نظامهای علمی دیگر و با بهره مندی ازعادات اجتماعی ساکنان و با اراده و تصمیم نظام سیاسی بر پهنه و روی محیط شکل می گیرد.

 

در مسیر زمان و در فضای جغرافیایی معینی،بر حسب شیوه مبادلات اقتصادی و اجتماعی برپویایی فضایی اقتصادی و اجتماعی ،خود را تداوم می بخشد و بالاخره سیمای بیرونی وفیزیکی خود و حیات انسانها یی را که در بطن خویش دارد دگرگون می کند گاهی رفاه و بهزیستی راوزمانی ناهنجاری و دلواپسی را بر        شهر نشینان عرضه می کند.[1]

 

رشد فیزیکی شهر بصورت الگوها ومدلهای مختلفی صورت می گیرد،اما گاهی بستگی به محیطی دارد که شهر در آن در حال گسترش است، ممکن است این الگو ومدل مناسب وایده ال برای شهرنباشد ومشکلاتی رابرای شهروندان خودایجاد نماید.

 

شکل شهر رکن اساسی طراحی شهر بحساب می آید ودر حقیقت ظرفی است که امکان می دهد فعالیت های شهری در آن بوقوع بپیوندد.[2]

 

 

 

اهمیت شکل شهر بخاطر عملکردهایی است که می تواند برای ساکنین یک شهر انجام دهد.

 

یک شهرممکن است ترکیبی از چند الگو ونظریه باشد مثلا در عین حال که ساخت قطاعی دارد،هسته های فرعی مشخص نیز در درون آن وجود داشته باشد که آن را می توان در قلمرو شهرهای چن هسته ای بششمار آورد.

 

 

 

اندیشه های نظری تحلیل الگوهای توسعه فیزیکی فرم شهر:

 

نظریه هایی که در مورد توسعه فیزیکی شهرها ارائه شده  نمی تواند ملاک عملی کاملی برای تعیین ساخت یک شهر باشند، زیرا شهرها در مورد توسعه فیزیکی و ساخت خدشان ممکن است بطور کامل از یکی از از آنها تبعیت ننمایند .

 

عوامل گوناگونی  برتوسعه شهرها اثر می گذارد که ممکن است مانع توسعه شهر شده ویا به توسعه شهر ی جهت بخشند

 

این عوامل عبارتند از :

 

عوامل طبیعی و آب وهوایی ،که اثر خود را در شکل گیری بافت شهرها وحتی توسعه و خطوط اصلی رشد شهرها نهاده اند.

 

عامل بعدی راباید در کیفیت تاثیر عوامل اجتماعی وفرهنگی جستجو کرد .

 

پدیده های طبیعی،اجتماعی، اقتصادی علاوه بر آنکه اثر خود را در کیفیت بافت بسیاری از شهرهای ایران تهاده است بر ساخت شهرها نیز موثر افتاده است.

 

یک شهر ممکن است در مسیر تاریخی خود جهت توسعه الگوهای خاصی داشته باشد یعنی از ابتدا از یک الگوی خاص تبعیت کرده وبه مرور زمان که توسعه پیدا می کندالگوی خود را تغییر دهد. مثلا ممکن است ابتداشهر بصورت متمرکز واز اطراف به شکل دایرهای توسعه پیدا کند ولی بهمرور زمان روند رشد خود را تغییر دهد وقطاعی چند هسته اییا خطی وغیره  توسعه یابد که در این توسعه باید تمام عوامل تاثیر گذار را مد نظر داشته باشیم.

 

پس شهرسازی متضمن ارائه الگوهائیست که به تناسب ویژگیهای جغرافیایی هر شهر ارائه می شود. امروزه از مکتبها و تفکرات مختلفی در جغرافیای شهری استفاده می کنند.

 

مکتبهای مهم مطرح درجفرافیای شهری:

 

1-  مکتب ساختارگرایی

 

2-  مکتب کارکرد گرایی

 

3-  مکتب لیبرالیسم و رادیکالیسم

 

4-  مکتب اکولوژی شهری

 

5-  مکتب نئواکولوژیک

 

6-   مکتب اکواوژی فرهنگی

 

7-  مکتب اقتصاد کلاسیک

 

 شکل شهرها وگوناگونی و راههای تحلیل آنها:

 

شکل شهر ،معادل با سیمای شهر گرفته شده است که اسمایلز (1955) آنرا بعنوان مترادف شهری،چشم انداز یاLAND SCAPE مطرح کرد و شامل اشکال مرئی مناطق ساخته شده است . از دیدبروتچی وسایرین شکل شهر الگوی فعالیت های شهری مسکونی وغیر مسکونی است وبر هم کنش های آنهاست که بوسیله محیط مصنوع که جایشان می دهد بیان می شوند[3]

 

تعاریف گوناگونی از شکل شهر بعمل آمده که هریک دید متفاوتی نسبت به دیگری از مفهوم شکل شهر ارائه می دهد شاید جامعترین تعریف ،تعریفی باشد که کوین لینچ بدست می دهد.

 

شکل شهر عبارتست از توزیع فضایی افراد و فعالیتها و نتیجه فضایی وکالبدی حرکت افراد، کالاها واطلاعات در فضا و همچنین آن دسته از عوامل فیزیکی که در فضاها تغییر قابل ملاحظه ای ایجاد کند (نظیر بسته شدن فضا، سطوح،محورها و مسیرها ،فضاهای جالب وغیره) وبالاخره تغییرات دوره ای و ادواری که در توزیع فضایی،کنترل فضا و درک آن حاصل می شود.

 

دانش مربوط به شکل شهری نسبتاً جوان بوده و هنوز توسعه کامل نیافته است تاکنون کوشش لازم و کافی برای بوجود آوردن تئوری های ابزار و تکنیک های مناسب جهت تجهیز و تحلیل شکل و عومل تشکیل دهنده آن بعمل نیامده است.

 

شکل شهر که رکن اساسی طراحی شهری به حساب می آید در حقیقت ظرفی است که امکان می دهد فعالیت های شهری در آن بوقوع بپیوندد. از نظر بعضیها مثلا جفرافیادانان ،شکل شهر فقط مورفولوژی شهر است، به این معنی که شکل شهر در برگیرنده بافت فیزیکی، عملکردهای اداری وصنعتی ومجموع ساختمانهایی است که معرف فضایی پدیده های شهری هستند (مثل فرآیند های سیاسی،اقتصادی و اجتماعی)

 

اهمیت شکل شهر بخاطر عملکرهایی است که می تواند برای ساکنین یک شهر انجام دهد ، برای مثال می توان از خیابان که مهمترین جزء شکل شهر است نام برد که نقشهای متعددی را برعهده دارد.[4]

 

پس باتوجه به مطالب بالاشکل شهری خوب است که دارای این خصوصیات باشد.

 

1-سرزنده،پایدار،ایمن وهم آهنگ باشد؛

 

2- معنی دار ، قابل تشخیص ، سامان یافته ، سازگار ، شفاف ، خوانا ، قابل درک و اهمیت؛

 

3- متناسب باشد،انطباق نزدیک شکل ورفتاری که با ثبات،قابل دستکاری وبرگشت باشد؛

 

4-«قابل دسترس باشد»متنوع،عادلانه وقابل اداره کردن درسطح محلی باشد؛

 

5- به خوبی نظارت شده باشد،سازگار،مطمئن،جوابگووبطورمتناسب نرم وآزادباشد؛

 

6- همه اینها بایدباعدالت وکارائی درونی حاصل شود؛

 

7- یامکانی پیوسته،مرتبط وآزاد بوده وزمینه سازتوسعه باشد.

 

لینچ ورادوین جهت برداشت وتحلیل شکل شهر6 ضابطه رابه شرح زیرمعرفی می نماید:[5]

 

الف- نوع و گونه عناصر: گونه های اصلی فضاهارا می توان باتوجه به خصوصیات برجسته هریک و تفاوت های عمده بین آنها به صورت کیفی توضیح داد.

 

ب- کمیت عناصر: دراینجا تعدادومقدارهریک ازعناصررابر حسب واحدمربوطه اندازه گیری وثبت می کنیم.

 

ج- تراکم: دراین مرحله تراکم عناصردرواحدسطح محاسبه می شود

 

د- بافت :نحوه تفکیک وجدایی این گونه عناصروتراکم آنهادرفضا رامی توان برحسب کمیتی ازیک نوع که در یک مجمعه جمع شده طبق تعریف درشت و یا ریز و بر حسب نحوه جدائی آنها از یکدیگر صریح و مبهم نامید .

 

ه- ساختار مرکزی : توزیع فضایی و ارتباط درونی نقاط اصلی را می توان در کل محیط مورد بررسی قرار داد. این نقاطممکن است نقاط دارای مراکز ، تراکم ، تمرکز گونه های ساختمانی خاص ، فضا های باز اصلی ، پایانه ها یا تقاط اصلی  شبکه ارتباطی باشد.

 

الگوهای شکل شهر:

 

1-  ساخت ستاره ای

 

2-  شطرنجی

 

3-  ساخت قطاعی شهر

 

4-  چند هسته ای

 

5-  الگوی خطی

 

 

 

1-ساخت ستاره ای:

 

بهترین شکل برای هر شهر متوسط تا بزرگ ستاره ای شعاعی و یا     ستاره ای است چنین شهری دارای یک مرکز شهری عمده با تراکم زیاد و کاربری های مختلط است که چهار تا هشت راه ارتباطی به آنها منتهی  می شود.

 

این نظریه بر اساس طرح شهر واشنتگتن و طرح معروف شهر کپنهاک را تشکیل می دهد.

 

در شکل ستاره ای بخش مرکزی شهر بر دیگر نقاط شهری مسلط است. فاصله زمانی میان بازوهای شعاعی زیاد است و باعث افزایش هزینه های حمل ونقل می شود.[6]

 

گسترش شهر به صورت ستاره ای باعث خالی ماندن زمین در فاصله بین شعاعهای آن می گردد ولی همین اراضی بهترین موقعیت را جهت توسعه فضاهای سبز فراهم می آورد.

 

از این الگو در طراحی شهرهای آرمانگرایان قرن19و همچنین در طراحی باغ شهر ها توسط هاوراد نیز استفاده شده است.

 

 

 

 

2-شطرنجی:

 

ایده اصلی این شکل بسیار ساده است شبکه مستعطیل شکلی از جاده ها اراضی شهر را به بلوکهای همسان تقسیم کرده واین وضعیت را می توان در هر سو ادامه داد.در وضعیت مطلوب خود این شکل شهر نه حدودی وثغوری نیاز دارد ونه نقاط مرکزی ،هر کاربری می تواند در هر نقطه ای از شهر قرار گیرد زیرا کلیه نقاط دارای دسترسیهای برابر بوده بجز کناره های اطراف شهر و کلیه قطعات شهر هم شکل می باشد.[7]

 

در شهرهایی با طرح شطرنجی جابه جایی وسایل نقلیه جز در نقاط تقاطع راهها که زوایای 90درجه را تشکیل میدهند به آسانی انجام می شود .

 

در شهری با چنین نقشه ای سکونتگاه های متوازی السطوح ساختمان می شوند  و تنها ان عده از مردمی که در برابر جریان بودن مانع باد وتابش افتاب قرار می گیرند از چنین نقشه ای رنج می برند.[8]

 

خصوصیات عمده شبکه های شطرنجی را می توان بشرح ذیل خلاصه کرد:

 

1-   امکان بسیار مناسب توسعه در جهات مختلف و انعطاف پذیری بسیار در ارتباط با تحولاتی که در شهر و در بلوکهای مختلف صورت می گیرد

 

2-   امکان پوشش در سطح بسیار وسیع و دارای قابلیت جذب جمعیت و تراکم بالا

 

3-   خوانایی بسیار بالا از لحاظ جهت یابی در شبکه شطرنجی[9]

 

در ایران باستان در شکل شهر ها در دوره سلوکیان وپارت ها بتدریج در پیروی از قواعد و روالهایی  کما بیش معین، استقرار شد. برخی از شهرها بشکل شطرنجی احداث شده اند.

 

از قدیمی ترین شهرهایی که با این الگو طراحی شده شهر موهنجودارو در دوره رود سند واقع در کشور پاکستان امروزی است.

 

3-ساخت قطاعی شهر:

 

این نظریه که توسط همر هویت مطرح شده در این نظریه آمده است که گسترش شهر به جای قالب های دایره ای و جانبی بصورت قطاع دایره ودر شکل شعاعی خود که از مرکز شهر آغاز شده در طول راههای اصلی پیش می رود صورت می گیرد.[10]

 

هویت معتقد بود که قیمت زمین و اجاره در مناطق بیرونی یک یا چند قطاع بیشتر است در بعضی موارد یکی از قطاعهای منطقه ارزان قیمت است . که از هسته مرکزی تا بیرون ادامه یافته همچنان که جمعیت شهرها اضافه می شود بخش های گرانقیمت به  قسمت بیرونی یک قطاع حرکت می کنند.

 

همچنین در این نظریه آمده است که عامل اصلی پیدایش چنین ساخت شهری آن است که واحد های مسکونی گران قیمت از کانون اصلی خود در طول خطوط شبکه رفت و آمد شروع به توسعه می کند و چنین واحدهایی بطرف زمینهای دور از خطر سیلاب و عوامل آلوده کننده محیط زیست قرار گرفته است.

 

البته نظریه فوق جهت توسعه فضاهای مسکونی مطرح است که با توجه به شبکه های مهم  حمل و نقل ویا در جهت قسمتی از شهر که واجد شرایط مساعد برای رشد باشد ارائه شده است.

 

در مجموع الگوی قطاعی بر موقعیت نسبت به مرکز شهر و نواحی پیرامونی تکیه دارد و نقش محورهای حمل و نقل را که موجب بهره و موقعیت در سط کاربری زمین می شود در آن دخالت می دهد.

 

 

 

4-   چند هسته ای :

 

اساس این تئوری بر این اصل قرار دارد که شهرهای کوچک تنها دارای یک مرکز و یا هسته واحد می باشند ،اما شهرهای بزرگ امروزی همگی  دارای هسته های متعددی هستند که در داخل شهرها ارتباط مسیر های حمل و نقل  تشکیل این هسته ها را امکانذیر می سازد.

 

عنوان هسته در این نظریه ،به همه فعالیت هایی اطلاق می شود که در اطراف خود به توسعه شهر امکان می بخشد که از آن جمله اند مناطق مسکونی،تجاری، صنعتی،دانشگاهی،مذهبی،زیارتگاهی،عمده فروشی و مانند ان همه این عوامل که بر شمرده شده در اطراف خود به توسعه شهر امکان می دهند و هسته های جدید را می سازند.

 

 

 

عواملی که ایده ایجاد شهرهای چند هسته ای را تقویت کرده است عبارتند از:

 

 1-   توجه به معضلات ناشی از تمرکز بیش از حد فعالیت ها در نواحی مرکزی شهرهای موجود و آگاهی از پیچیدگی روابط درونی شهرها که موجد تنوع عملکردها و تعداد مراکز شهری می گردد.

 

2-   از دیگر عوامل موثر در شکل گیری ساختارهایچند هسته ایضرورت دستیابی به شهری همگن و یکدست از طریق توزیع فرصتها ومراکز فعالیت آن در یک ساختار متعادل بوده است[11]

 

الگوی چند هسته ای امکانات بسیاری برای رشد آتی شهر در بر دارد و قابلیت انعطاف بسیاری را برای پذیرش تحولات شهر نشان می دهد. این الگو با شبکه های شطرنجی ویا خطی حمل ونقل قابل انطباق است واز مشکلات دشوار شدن ایجاد هویت وخوانایی در مقیاس شهر است.

 

نمونه ای ازاین الگو را در دوران قدیم در شهرهای یونانی می توان مشاهده کرد شهرهای یونانی دارای دو هسته  بودند.

 

  5-   الگوی خطی:

 

اواخر قرن 19شاهد معرفی شهرهای خطی از جانب مهندس و کاسبکار  اسپانیایی ارتورو سوریا ای ماتا در1884تا1920نیز بود سوریا پیشنهاد داد که مراکز موجود شهر را به روشی ویژه و در طول خطوط اصلی حمل ونقل گسترش دهند وبا آفرینش این نوارهای شهری شهرهای خطی را بوجود آوردند.[12]

 

شهر خطی سوریا به این شکل بود که در طرفین یک محور مرکزی دو نوار باریک وممتد از محوطه های ساخته شده بدون هیچگونه تنوع یا تمایزی در عملکرد یا جنبه های زیبایی ونظریشان ادامه داشتند.

 

این گونه شهرها خطی از دوران باستان به صورت ارگانیک شکل گرفته اند .

 

در این الگو ،شهر در طول یک محور اصلی توسعه می یابد و دسترسی های فرعی تر به این محور اتصال می یابند ،بدین ترتیب ،شبکه اصلی حمل ونقل در این الگو ،صرفا شامل یک محور قوی است 0[13]

 

بزرگترین اشکالی که بر طرح توسعه خطی شهر مترتب است انکه ،توسعه شهر موجب فاصله گرفتن نواحی مختلف آن از مرکز شهر می شود[14]. پس فقدان مراکز متراکم نیز عیب شهر خطی است. فواصل میان عناصر مختلف شهر در شهرهای خطی نسبت به شهرهای متراکم بیشتر است که مخارج ایجاد تسیسات زیربنائی را فوالعاده سنگین نموده و میزان جمعیت پذیری شهر را نیز با مشکلاتی مواجه می ساز شهر گوایانا واقع در ونزوئلا با بهره گیری از چنین ایده ای شکل گرفته است

 

 توسعه الگوی خطی در یک شهر باعث ایجاد مشکلات ذیل است :

 

1-   افزایش هزینه های خدمات رسانی (  اب برق تلفن فاضلاب و احداث مراکز اموزشی )

 

2-   افزایش هزینه ای حمل و نقل و هزینه های جابجائی و افزایش استهلاک وسایل نقلیه

 

3-    توسعه منفصل شهر در اینده در صورت توسعه این الگو

 

4-   بورس بازی زمین در حاشیه شهر و عدم توانائی در کنترل مالکیت ها توسط دولت[15]

 

فرم ،الگو واندازه سکونت گاههای شهری:

 

فرم شهر کلیه عناصر و اجزاء کالبدی و قابل روئیت شهر است که ماهیتی سه بعدی داشته و متشکل از عوامل طبیعی و مصنوع می باشد . ارزیابی فرم شهر را می توان به کمک مشخصه هایی مانند «الگو» و «اندازه» صورت داد .

 

الگو به مفهوم قانونمندی و انتظام در نحوه ترکیب ، ارتباط بین عناصر فرم شهر و اندازه معیار های کمی جهت سنجش سطوح ، فواصل

، احجام و زمان است .

 

 

 

فرم های کالبدی از یک جزء ساده آن یعنی یک ساختمان که در حیطه عملکرد بخش خصوصی قرار دارد تا مرکب ترین حالت

آن یعنی ساخت و بافت شهر که ترکیبی از اجزاء و عناصر کالبدی است و در قلمرو نفوذ بخش دولتی قرار دارد مطرح بوده است .

 

فرم شهر از کلیه عناصر و اجزاء کالبدی قابل روئیت شهر شکل می پذیرد و متشکل از عناصر طبیعی و مصنوع بوده و تبلور فضایی و شکلی فعالیت های جوامع است . فرم شهر ماهیتی ترکیبی و سه بعدی دارد ، کوچکترین اجزاء و عناصر این ترکیب در چارچوب عناصر مصنوع انسانی؛ساختمانها،شبکه راهها ، فضاهای باز و تاسیسات شهری می باشد .

 

برخی از انواع قانونمندیهای انتظام بخش الگوها عبارتند از :

 

خطی ،مرکزی،شعاعی،مارپیچی،حلقوی،شطرنجی و شبکه ای . الگو می تواند ارتباط انسان را با محیط زیست وی تنظیم کرده و ارتقاء ببخشد .

 

نظام استقرار سکونتها تابع عوامل طبیعی و مصنوع می باشد که بصورت الگوهای متمرکز خطی ،پراکنده و یا منظم شکل می گیرد .

 

الگوی ساختارکالبدی شهر شکل گرفته از بخش های اصلی و فرعی ، محورهای اصلی شهر ، جایگاه مراکز نسبت به محورها و مجموعه ای از عناصر مهم شهری می باشد ، موقعیت بستر طبیعی شهر در شکل پذیری الگوی ویژه از ساختار کالبدی شهر مؤثر واقع می شود .

 

الگوی مراکز شهری در توزیع متعادل امکانات و تاسیسات شهری دخالت داشته و به کمک طراحی الگوهای ویژه می توان در ساختار کالبدی شهر و حتی بافت آن تأثیر قابل توجهی را بجای گذاشت .

 

مراکز نه فقط از لحاظ حوزه تحت پوشش خود ، بلکه به لحاظ ارتباطات با هم نیز دارای الگوهای ویژه ای می تواند باشد .

 

الگوی توزیع کاربریها ، به مفهوم نظام منطقه بندی کاربریهای اصلی در انواع کاربریهای موردنیاز حیات و فعالیت جوامع انسانی می باشد . ویژگی فعالیت ها و ناسازگاری برخی از آنها با هم در همجواری های کاربریها و یا سطح ارائه خدمات آنها در حد محله، ناحیه و منطقه شهری مؤثر می گردد. طرح الگوی نهایی بر مبنای سه عامل سازگاری ، ظرفیت و مشخصات مکان سنجیده می شود .[16]

 

الگوی استقرار آبادیها و شهرها در سطح منطقه شهری و محدودیتها و قابلیت های هر کدام ، و در نظر داشتن تمامی مشکلات ناشی از رشد یک شهر از جنبه های کالبدی یا جمعیتی به شکل پذیری  الگوهای رشد شهر کمک خواهند کرد

 

[1] فرید . یدالله . جغرافیا و شهرشناسی دانشگاه تبریز چاپ دوم 1371 ص 7

 

[2] بحرینی . حسین فرایند طراحی شهری انتشارات دانشگاه تهران

 

[3] مدنی پور علی طراحی فضای شهری شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری

 

[4] بحرینی دکتر سید حسین فرآیند طراحی شهری انتشارات دانشگاه تهران ص 57 58 264

 

[5] بحرینی دکتر سید حسن فرایند تئوری خوب شکل شهر انتشارات دانشگاه تهران ص 307

 

[6] بحرینی سید حسن  تئوری شکل خوب شهر انتشارات دانشگاه تهران ص 76

 

[7] بحرینی سید حسن  تئوری شکل خوب شهر انتشارات دانشگاه تهران

 

[8] فرید یدالله جفرافیا و شهر شناسی دانشگاه تبریز ص 112

 

[9] پاکدامن بهروز طراحی شهر های جدید جهان ص 41

 

[10] شکوهی حسین دیدگاه های توع در جغرافیا ص 513

 

[11] پاکدامن بهروز نکاتی درباره طراحی در شهر های جدید جهان ص 40

 

[12] دکتر یار احمدی احمد بسوی شهر سازی انسان گرا ص 137

 

[13] پاکدامن حسین طراحی شهری جدید جهان ص 42

 

[14] شیعه اسماعیل درامدی بر مبانی برنامه ریزی شهری ص 73

 

[15] شکوهی حسین جغرافیئی شهری

 

[16] بحرینی  دکتر سید حسین نقش فرم و الگو و اندازه سکونت گاه ها در کاهش خطرات

) مفاهیم برخی از اصطلاحات شهرسازی

 

1-2) محدوده شهری

 عبارت از یک محدوده فیزیکی که به وجه مطلوبی مشخص شده و شامل کلیه  تقسیمات شهری می گردد.

2-2) محدوده قانوني

محدوده قانوني در شهرهايي كه طرح جامع و يا هادي براي آنها تهيه و به تصويب مراجع ذيربط رسيده باشد. این محدوده شامل محدودة خدماتي ، به اضافه محدودة توسعه آينده شهركه در طرح جامع و يا هادي منظور گرديده ، خواهد بود. مگر اينكه  محدوده حوزه شهرداري تعيين شده ، وسيعتر از آن باشد. در اين صورت ، محدودة اخيرا‌لذكر محدودة قانوني شناخته مي شود :

1-2-2) محدوده خدماتي

قسمتي از املاك موضوع نقشه‌هاي جامع كه با توجه به امكانات مالي وفني شهرداري ، توسط شوراي شهر تعيين و شهرداري در آن محدوده مكلف به ارائه خدمات مي‌باشد. محدوده ای که طبق قانون شهرداری و ضوابط و مقررات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تعیین شده و مناطق واقع در آن دارای کاربری های مجاز بوده و شهرداری مکلف به ارایه خدمات شهری به ساکنین آن می باشد.

2-2-2) محدودة استحفاظي یا حریم

در شهرهايي كه طرح جامع ياهادي براي آنها تهيه و به تصويب مراجع ذيربط رسيده و در طرح‌هاي مذكور محدودة استحفاظي و يا نفوذي مشخص گرديده است. به عبارت دیگر ، محدوده‌ ای ازاراضی که در اطراف عملکردهای خاص ، به  مناسبت های امنیتی یا ایمنی و غیره تحت حفاظت قرارگرفته و هرگونه ساخت و ساز ،کاربری و بهره ‌برداری از اراضی مزبور منوط به رعایت ضوابط حریم مربوطه می باشد. محدوده‌اي كه خارج از محدودة قانوني قرارگرفته و براي گسترش احتمالي محدودة خدماتي شهر تحت نظارت و حفاظت شهرداري مد نظر و پيش بيني مي شود.

حريم شهر ، بخشي از اراضي بلافصل پيرامون شهر است كه طبق قانون ، حفاظت مي­شود و از هرگونه ساخت و ساز بي­رويه در محدوده آن ممانعت مي­گردد. در شهرهائی که طرح جامع یا هادی برای آنها تهیه شده و به تصویب مراجع ذیربط رسیده باشد ، محدوده استحفاظی یا نفوذی مشخص می گردد ، که به آن حریم شهر و یا محدوده استحفاظی یا نفوذی اطلاق می شود. و در مورد شهرهائی که فاقد طرح جامع یا هادی بوده و یا محدوده استحفاظی یا نفوذی در طرح های مذکور تعیین نشده باشد ، حریم شهر بر اساس ماده 99 الحاقی به قانون شهرداری تعیین می گردد. حريم شهر همان محدودة استحفاظي و يا نفوذي است.ساختمان ها و تاسيساتي كه در خارج از محدوده قانوني و حريم شهرها ايجاد مي‌گردد.

3-2) تعریف مفهوم كاربري و انواع آن

کاربری در ارتباط با طرح جامع و طرح تفصيلي داراي مفهوم و كاربرد مي باشد . به طور كلي تعيين چگونگي استفاده از زمين را كاربري زمين مي نامند. تعيين كاربري بر اساس مطالعات اساسي در جهت شناخت از شهر آشنايي با چگونگي و پراكندگي فعاليت هاي شهري استوار مي باشد. بايد بدانيم كه در وضع موجود پراكندگي انواع فعاليت هاي شهري مانند مسكوني ، بهداشتي ، آموزشي راه ها و معابر به چه شكلي بوده؟ از كل مساحت شهر ، نسبت به هر يك از كاربري هاي زمين به چه ميزان و هر يك از فعاليت ها در چه مسافتي و با چه كيفيتي در سطح شهر قرار گرفته اند؟ ، رابطه آنها با يكديگر چيست؟ و تا چه اندازه اي داراي يك ارتباط منطقي مي باشند؟

 انواع کاربری های شهری براساس طرح های جامع و طرح تفصيلي به شرح ذیل می باشند :

1-كاربري مسكوني : شامل تراكم هاي مختلف مسكوني (كم ، متوسط ، زياد و بسيار زياد)

2- خدمات عمومی : شامل كشتارگاه ها و غيره مي باشد.

3- اداری – دولتی : شامل موسسات ، ارتش ، وزارتخانه‌ها ، نهادها ، شهرداری‌ها‌ و...

4- تجاری :‌ شامل مغازه ، عمده فروشی ، خرده فروشی و ...

5- صنعتی : شامل کارخانجات ، کارگاه ها ، تعمیرگاه ها و ...

6- انبارداری : شامل انبار ، سردخانه ، بار انداز و ...

7- حمل و نقل : شامل ترمینال اتوبوس ، ایستگاه‌های مترو ، پايانه ها ، فرودگاه ها ، راه‌آهن و ... مي باشد .

8- کشاورزی : شامل اراضی زراعی مي باشد .

9-آموزشي : شامل مهد كودك ، كودكستان ، دبستان ، دبيرستان و دانشگاه مي باشد .

10- باغ

11-کاربری مختلط : عبارت از ترکیب چند عملکرد از کاربری‌های مختلف یک قطعه زمین (تجاری ، مسکونی ، اداری)

12- کاربری آموزشی : شامل فعالیت های کودکستان ،‌ دبستان ، دبیرستان و دانشگاه و ...

13- کوچه : به گذرهائی گفته می‌شود که عرض آنها از 12 متر کمتر باشد.

14- فضای سبز : شامل پارک ،‌ پارک کودک ، فضای سبز ،‌ رفوژ سبز خیابان ها ، میادین و کمربند سبز شهری

15- فرهنگي - مذهبي : شامل كتابخانه ، سينما ، تئاتر ، مسجد ، حسينيه ، گورستان و ...

16- بهداشتي – درماني : شامل بيمارستان ، درمانگاه ، كلينيك و ...

17- ورزشي : شامل استاديوم هاي ورزشي ، زمين هاي بازي ، باشگاه هاي ورزشي و ...

18- پاركينگ : شامل پاركينگ هاي طبقاتي و پارکینگ های در سطح مي باشد.

19-خدمات شهري : شامل مراكز زباله ، آتش نشاني ، دفتر پست ، كلانتري ، نواحي شهرداري و ...

20- تجهيزات شهري : شامل آب ، برق ، گاز ، تلفن ، فاضلاب شهري و ساير تاسيسات زيربنايي شهري است.

4-2) تعاریف مربوط به  تفکیک ، تجمیع  و افراز

سه اصطلاح "  تفكیك  ، تجمیع و افراز " در بسیاری از مباحث مربوط به شهرداری و همچنین مباحث مربوط به اداره ثبت و دادگاه ها به كار می روند. در این مبحث به تعریف این اصطلاحات و بیان برخی مقررات حاكم بر آن ها می پردازیم :

1-4-2) تعریف تفکیک

تفكيك درعرف ثبتي عبارت است از تقسيم مال غير منقول به قطعات كوچكتر. به عنوان مثال مالك يا مالكين، زمين به مساحت 5 هزار متر مربع را به قطعات 200 متري تقسيم نموده كه در عرف ثبتي گفته مي‌شود كه اين زمين به قطعات 200 متري تفكيك شده است. تفکیک اراضی موات بیشتر از حد نصاب و اراضی وقفی به نفع شهرداری، تفکیک اراضی بایر واقع در مناطق آزاد شده بین محدوده 5 ساله و 25 ساله تفکیک شهرک ها و همچنین تفکیک اراضی کاربری های مختلف از جمله ممنوعیت های تفکیک است .

به اين ترتيب، از تفكيك به منظور انتقال قطعات تفكيك شده به صورت مفروز (جداجدا)، سند مالكيت مفروزي با ابطال سند اوليه و تنظيم تقسيم‌نامه استفاده مي‌شود. تمامي امور تفكيك در اداره ثبت اسناد و املاك انجام مي‌گيرد و بعد از تنظيم صورتمجلس تفكيكي سند مالكيت براي قطعات صادر و در صورت لزوم تفكيك براي مجزا شدن قطعات به منظور فروش از سوي صاحب آن انجام مي‌گيرد. و براساس آن ملك به قطعات كوچكتر تقسيم شده و به قطعات شماره‌هاي جديد، يعني فرعي داده مي‌شود. حدود و حقوق ارتفاقي جديد تعريف و پس از آخرين قطعه‌اي كه انتقال داده مي‌شود، سند اوليه باطل مي‌گردد. از تفكيك در تقسيم‌نامه‌ها نيز استفاده مي‌شود. در تقسيم‌نامه‌ها، مالك بيش از يك نفر بوده و ممكن است يكي از ديگري سهم بيشتري برده و نوعي صلح صورت مي‌گيرد. در تقسيم‌نامه، ملك مشاع بوده و بعد از تفكيك، سند تقسيم‌نامه تنظيم مي‌گردد. براساس صورتمجلس تفكيكي براي هر مالك مشاعي يك قطعه مفروزي تعيين و اسناد مالكيت مشاعي، همراه تقسيم‌نامه از سوي دفترخانه به اداره ثبت ارسال و در اين صورت، سند مالكيت مفروزي براي مالكان صادر مي‌گردد.

تفكیك آپارتمان: اگر فردی در زمین خود چند واحد آپارتمان بسازد ( مثلا در دویست متر مربع زمین پنج طبقه دو واحدی ساختمان بنا كند ) با اتمام عملیات ساختمانی برای واگذاری و فروش هر كدام از واحدها باید سند تفكیك شده بگیرد تا به هر خریدار یك واحد آپارتمان تعلق گیرد یا سند رسمی مجزا.

2-4-2) تعریف تجمیع

تجمیع نقطه مقابل تفكیك می باشد . منظور از تجمیع این است كه یك مالك زمین های مختلف خود را كه دارای سندهای جداگانه وكاربری مشابه می باشند، یك كاسه كند و برای همه این زمین ها یك سند واحد بگیرد، چند مالك برای بهره مند شدن از تسهیلات شهرداری زمین های خود را كه در جوار هم واقع است یك كاسه كرده و برای كل آن یك سند واحد بگیرند.

مراحل و شرایط تجمیع ، برای تجمیع دو یا چند قطعه زمین شرایط زیر باید رعایت گردد :

الف- پلاك های مورد تجمیع در جوار هم باشند و فاصله ای بین آنها نباشد.

ب- هیچ یك از اسناد زمین های مورد تجمیع نباید در رهن بانك یا طلب كار دیگری باشد.

ج- سند هیچ یك از اسناد زمین ها نباید در بازداشت ( از سوی دادگاه یا اجرای ثبت ) باشد.

د- اگر مالكان زمین ها به طور مشاعی مالك باشند ، باید سهم هر كدام در همه قطعات به طور مساوی باشد. مثلا اگر دو نفر به اسم علی و حسن قصد تجمیع سه پلاك ( 26/70) و (114/70) و(921/70) را داشته باشند اگر علی در پلاك ( 26/70) صاحب دو دانگ و نیم مشاع باشد باید هر یك از دو پلاك دیگر هم دو دانگ و نیم سهم داشته باشد.

ه- همه زمین های مورد تجمیع بایددارای كاربری یكسانی باشند پس اگر یكی از پلاك ها دارای كاربری مسكونی و پلاك دیگر دارای كاربری تجاری باشد تجمیع این دو ممكن نخواهد بود.

ز- برای انجام عمل تجمیع مالك یا مالكان باید سندهای پلاك های مورد تجمیع را تحویل ثبت دهند و با تجمیع این پلاك ها سندهای قبلی ابطال و یا بایگانی شده و سند واحدی برای كل مجموعه صادر می شود.

3-4-2) تعریف افراز

اگر یك مال غیر منقول ( خانه یا زمین یا مغازه ) بین حداقل دو نفر مشاعی باشد و این دو نفر بخواهند سهم خود را مجزا كنند باید آنرا افراز كنند پس افراز یعنی این كه مال مشاع بین شركای آن تقسیم شود. افراز فقط در اموال غیر منقول (مثل ملك و زمین) كار برد دارد. جدا کردن سهم مشاع شرکا و به تعبیر دیگر یعنی تقسیم مال غیر منقول مشاع بین شرکا نسبت به سهم هر یک از آن ها به طوری که وجود حالت اشاعه در آن کاملا مشهود باشد.

4-4-2) تفاوت تفکیک و افراز

افراز و تفكيك از نظر شكلي و ماهيتي داراي تفاوت هايي بشرح ذيل مي ‌باشند:

1- در تفكيك وجود حالت اشاعه (مشاع بودن) ضرورت ندارد و ملك با داشتن مالك واحد قابل تفكيك است ، ولي در افراز بايد حالت اشاعه ، يعني مالكيت بيش از يك نفر باشد.

2- تفكيك با رضايت و در حالت تفاهم مالكان مشاع است و افراز عدم تفاهم و رضايت و وجود اختلاف نسبت به حصه (سهم) يكديگر و قصد ، قطع حالت اشتراك مي‌باشد.

3- در تفكيك توجهي به مقدار سهم مالكان در كل شش دانگ لزومي ندارد و بعد از تفكيك به هنگام تنظيم تقسيم‌نامه، رعايت حقوق و سهم هر يك از مالكان مشاع مطرح مي‌گردد. كه با توافق نسبت به كسري و زيادت يا صلح و هبه رفتار خواهد شد. اما در افراز رعايت و توجه به سهم معادل حصه هر يك از مالكان مشاعي ضروري بوده و اگر اين رعايت در ملك به عللي با توجه به تصرف شركاء و به وضعيت ديگري مقدور نباشد ، بايد تعديل صورت گيرد و مقدار اضافي ملك ، كه در سهم شريك قرار مي‌گيرد ، بهاي آن تقديم و در صورتمجلس افراز قيد گردد.

4- تفكيك ، ‌فقط تقسيم ملك است،‌ اما در افراز، تقسيم ملك توام با تعيين سهام مالكان مشاعي است و قطعات افرازي به نسبت  سهم مالك مشاع به آن ها اختصاص مي‌يابد. به همين دليل حالت اشاعه در افراز ضرورت دارد. ولي در تفكيك اينطوري نيست و بدون ضرورت ، مالك مي‌‌تواند ملك خود را با رعايت مقررات حاكم بر تفكيك (ضوابط و مقررات شهرداري) به هر ترتيبي كه مي‌خواهد ، تفكيك نمايد.

5- سن مالكان يا مالك زمين دخالتي در تفكيك ندارد ، اما به صراحت ماده 313 قانون امور حسبي ، اگر ميان مالكان ، محجور يا غايبي وجود داشته باشد ، تقسيم ملك با دادگاه خواهد بود.

6- تنظيم تقسيم‌نامه پس از تفكيك ميان مالكان مشاعي براي استيلا بر سهم مفروزي ضروري است و چنانچه مالكان مشاعي بعد از تفكيك براي تنظيم تقسيم‌نامه ميان خود توافقي نداشته باشند ،‌ يا قطعات تفكيكي را متفقاً انتقال ندهند. تفكيك اقدامي بي حاصل و كان لم يكن تلقي شده و در اين شرايط،‌ با وجود صورتمجلس تفكيكي، شركاء به ناچار بايد تقاضاي افراز نمايند. در واقع افراز به دليل عدم توافق مالكان براي تنظيم تقسيم‌نامه صورت مي‌گيرد.

7- در صورت اعتراض به تفكيك از طرف يكي از شركاء ادامه عمليات متوقف مي‌شود و بارضايت معترض مي‌توان ادامه اقدام راانجام داد.ولي اعتراض به افراز در حين اقدام ، ازشركاي ديگر پذيرفته نيست. ولي پس از اتمام كار مي توانند اعتراض نمايند. در اين صورت رسيدگي به اعتراض نسبت به افراز ملك در صلاحيت مراجع قضايي است.

8- انجام عمل افراز يا عدم افراز در حكم رأي مراجع قضايي است و با افراز ملك و عدم اعتراض در مهلت مقرر ، هر مالك مشاع مي‌تواند بر سهم مفروزي خود تسلط پيدا كند و با تسليم سند مالكيت مشاع به واحد ثبت ، سند مالكيت شش دانگ ، قطعه زمین اختصاصي را تقاضا و دريافت نمايد. با توجه به اينكه چنانچه سرانه يا حق مرغوبيت به او تعلق گرفته ، بايد رسيد توديع آن به صندوق ثبت يا اقرارنامه رسمي ذي نفع را مبني بر وصول اين حق قبل از صدور سند مالكيت مفروزي به ثبت تسليم نمايد.

9- صورتمجلس تفكيكي ملك با انتقال قطعه يا قطعاتي از آن به غير يا انتقال سهم مشاعي به شريك ديگر يا تنظيم تقسيم‌نامه يا بطور كلي تنظيم سندي قطعي بر روي آن اعتبار پيدا مي‌كند. اما در افراز با انقضاي مهلت اعتراض، هر قطعه در سهم مالك آن مستقر گرديده و اين امر با استقراع تعيين مي‌شود. پس مي‌توان گفت كه براي حصول نتيجه و تسلط بر سهم مفروزي ، تفكيك ،  اقدامي دو مرحله‌اي و افراز اقدامي يك مرحله‌اي است.

10- تفكيك در ثبت انجام مي‌گيرد ، اما افراز هم در ثبت و هم در دادگاه صورت مي‌گيرد.

11- در افراز رأي صادر مي‌شود ، ولي در تفكيك صورتمجلس تفكيكي

12- در افراز اجبار حاكم است ، ولي در تفكيك مسامحه

13- در تفكيک سهم تمامي افراد جدا و ملك از حالت مشاعي خارج مي‌گردد. يا اگر مالك يك نفر باشد ، ملك به قطعات كوچكتر تقسيم مي گردد. ولي در افراز فقط سهم خواهان جدا شده و بقيه ملك، مشاع باقي مي‌ماند.

14- در صورتي كه بر تفكيك اعتراض شود ،‌ موضوع اعتراض در اداره ثبت رسيدگي مي‌شود ، اما در افراز ، اگر اعتراضي صورت گيرد ، پرونده جهت بررسي به دادگاه ارسال مي‌شود.

1- طرح هادي شهري ( Guide plan )

 

2- طرح جامع شهري ( Master plan  )

 

3- طرح تفصيلي شهري ( Detailed plan  )

 

 .

 

.

 

.

 

 

 

1- طرح هادي شهري (  Guide plan )

 

طرح هادي شهري بيشتر براي شهرهاي كوچك و شهرهايي كه تا حدود 25000 نفر جمعيت دارند، تهيه ميشود.

 

طرح هادي در حقيقت تعيين كننده اصول كلي توسعه شهرهاست. در اين طرح بيشتر هدايت توسعه شهرها مورد توجه قرار دارد.از طرح هادي ميتوان به عنوان برنامه ي راهنماي توسعه شهر نام برد .

 

اين طرح، برنامه ي قبل از اجراي طرح جامع است. طرح هادي براي شهرهايي تهيه ميگردد كه يا فاقد بودجه طرح جامع ميباشند و يا امكان اجراي طرح جامع در آنها، فراهم نشده است.

 

طرح هادي در كشور ما، داراي سابقه طولاني تري نسبت به طرح جامع است؛ سازمان مسئول طرحهاي هادي شهري نيز وزارت كشور ميباشد.

 

 

 

2- طرح جامع شهري ( Master plan  )

 

طرح جامع شهر عبارت است از طرح بلند مدتی که در آن نحوه استفاده از اراضی و منطقه بندی مربوط به حوزه های مسکونی، صنعتی، بازرگانی، اداری، کشاورزی، تاسیسات و تجهیزات و تسهیلات شهری و نیازمندی های عمومی شهری، خطوط کلی ارتباطی و محل مراکز انتهای خط ( ترمينال ) و فرودگاه ها و بنادر و سطح لازم برای ایجاد تاسیسات و تجهیزات و تسهیلات عمومی مناطق نوسازی، بهسازی و اولویت های مربوط به آن تعیین می شود و ضوابط و مقررات مربوط به کلیه موارد فوق و همچنین ضوابط مربوط به حفظ بنا و نماهای تاریخی و مناظر طبیعی تهیه و تنظیم می گردد.

 

در واقع طرح هاي جامع در دو مرحله تهيه مي شوند. مرحله اول شامل انجام بررسي ها، شناخت وضع موجود شهر مانند مطالعات جغرافيايي، اقليمي، تاريخي و بررسی ویژگی های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی شهر و در بخش آخر این مطالعات جمع بندی و تجزیه و تحلیل می باشد. در مرحله دوم، طرح کالبدی شهر و گزارش های مربوطه ارایه می شود.

 

طرح جامع شهري، به منظور تدوين برنامه و تعيين جهات توسعه ي شهر و تامين نيازمنديهاي آن بر مبناي پيش بيني ها و اهداف توسعه شهري، تهيه ميشود. طرح جامع بيشتر در مورد شهرهاي بزرگ و يا شهرهايي كه بيش از 25000 نفر جمعيت دارند، به مرحله ي انجام در مي آيد. طرح جامع، عبارتست از برنامه اي كه به صورت راهنما عمل كند.

 

در حقيقت، طرح جامع را ميتوان سيستمي دانست كه خط مشي اصولي و كلي سياست هاي شهري را تعيين مي كند.

 

از طرف ديگر، طرح جامع را مي توان منطقي جهت انتخاب الگوي صحيح استفاده از اراضي شهري دانست.

 

روش مطالعه و انجام يك طرح جامع شهري، عبارت است از مطالعه وضع موجود، تجزيه تحليل و نتيجه گيري از وضع موجود، تعيين اهداف و اولويتها، انجام پيش بيني هاي لازم، ارائه طرحها و برنامه هاي توسعه شهري و اجراي آنها.

 

طرح جامع شهري، بيشتر به منظور ترويج ضوابط شهرسازي، كنترل توسعه شهرها، گرايش به نظام برنامه ريزي و هماهنگ سازي بخشهاي مختلف اقتصادي و اجتماعي، با توجه به كيفيت محيط زيست و بر اساس شناخت حوزه هاي نفوذ طبيعي، اجتماعي و اقتصادي شهرها تهيه ميشود.

 

با توجه به تعاریف مذکور ویژگی های اساسی طرح جامع شهری را چنین می توان برشمرد:

الف ) طرح جامع، طرحی است کالبدی فضایی که با بهره گیری از تحولات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه شهری، به بهبود سازمان فضایی شهر و رفاه اجتماعی مردم می پردازد.

ب) طرح جامع از نظر زمان ميان مدت و به لحاظ مقياس برخورداري كلي است و سياست هاي كلي توسعه شهر را تا مدت ده سال تعيين مينمايد.

 

پ ( در طرح جامع نه تنها خود طرح بلکه منطقه آن نیز مورد توجه قرلر می گیرد.

 

ت) طرح جامع وسيله اي است براي سهل كردن تصميم گيري و سياست گذاري؛ كه نقش هدايتي آن از جنبه هاي با ارزش طرح است.

 

پس از انقلاب نام طرح های جامع به طرح های توسعه و عمران و حوزه نفوذ شهرها تغییر یافت. به دلایلی نیز مراحل کار از دو مرحله به چهار مرحله افزایش یافت.

 

مقياس نقشه هاي شهري، در طرح هاي جامع شهري اغلب 10000/1 ،  5000/1   ،   2500/1  است.

 

 

 

3- طرح تفصيلي شهري ( Detailed plan  )

 

طرحی است که بر اساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع، نحوه استفاده از زمین های شهری را در سطح محلات مختلف شهر و موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آنها و وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور و میزان تراکم جمعیت، تراکم در واحدهای شهری، اولویت های مربوط به مناطق بهسازی، توسعه و حل مشکلات شهری و موقعیت کلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین می شود.

 

طرح تفصيلي متعاقب طرح جامع شهري و به منظور انجام برنامه هاي اجرايي تصويب شده ي اين طرح صورت مي پذيرد.

 

طرح تفصيلي در حقيقت، تنظيم برنامه هاي مفصل و انجام اقدامات جزء به جزء در مناطق و محلات شهري و طراحي آنهاست.

 

طرح تفصيلي شامل چهار مرحله به قرار زير است:

 

1-     مرحله بازشناسي

 

2-     مرحله تثبيت برنامه ها و طرح هاي اجرايي

 

3-     مرحله تشخيص و تعيين اولويت ها

 

4-     مرحله انجام و اجراي محتواي طرح و كاربرد اراضي

 

اندازه نقشه ها در طرح هاي تفصيلي معمولاً 500/1 ، 1000/1  ،  2000/1  است.

 

سازمان مسئول طرح هاي جامع و تفصيلي وزارت مسكن و شهرسازي است.

 

ضمناً يادآور ميشود سابقه ي تهيه ي طرح هاي جامع و تفصيلي در ايران به حدود سالهاي 47-1346 باز ميگردد.

 

منابع:

 

۱-کتاب مقدمه ای برمبانی برنامه ریزی شهری(تالیف مهندس اسماعیل شیعه)

 

۲-مجله الکترونیکی پرشین ژئو

 

 ۳- سايت همكلاسي

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: دوشنبه 22 دی 1393 ساعت: 16:41 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره شکل شهر ،خصوصیات وگوناگونی,

 

بسم الله الرحمن الرحیم

 

موضوع :

آشنایی با اصطلاحات

TLV   -  ANSI – OSHA – PPE

درس : ایمنی و بهداشت

تهیه و تنظیم :

 

استاد گرامی :

 

زمستان 1393

ANSI چیست ؟

 

 در سال ۱۹۱۸ زمانی که پنج انجمن مهندسی و سه آژانس دولتی کمیته استانداردهای مهندسی آمریکا (AESC) را تشکیل دادند بنا گذاشته شد. AESC در سال ۱۹۲۸ به انجمن مهندسی آمریکا (ASA) تبدیل شد. در سال ۱۹۶۶ ASA با تغییر ساختار خود تبدیل به موسسه استانداردهای ایالات متحده آمریکا (USASI) شد. از سال ۱۹۶۹ نام فعلی بکار گرفته شده است.

اعضا

اعضای ANSI شامل آژانس‌های دولتی، سازمان‌ها، شرکت‌ها، دانشگاه‌ها و موسسات بین‌المللی، و افراد است. در مجموع ANSI حافظ منافع 125000 شرکت و ۳٫۵ میلیون فرد حرفه‌ای می‌باشد.

 

روند ANSI

با وجود این که ANSI خود استاندارد ایجاد نمی‌کند اما با تایید اعتبار روند موسسات استانداردسازی بوجود آمده استاندارهای ملی آمریکا (ANS) را تسهیل می‌نماید. تایید اعتبار ANSI بررسی می‌نماید تا روند تعیین استاندارد در موسسات نیازمندی‌های ANSI را در مورد صراحت، تعادل، جامعیت، و روند مناسب تامین کنند.

 

استانداردهای جامع اختیاری موجب پذیرش سریع آنها در بازار می‌گردد و همچنین نحوه بهبود آنها را برای تامین امنیت مصرف‌کننده مشخص می‌سازد. حدود ۱۰۵۰۰ استاندارد در آمریکا وجود دارند که نام ANSI بر آنها قرار دارد.

روند استانداردهای ملی آمریکا شامل موارد زیر است:

اجماع توسط گروهی که شامل تمام افراد ذینفع است.

نظرخواهی و مرور عمومی استانداردها

در نظر گرفتن و پاسخ دادن به نظریات

ایجاد تغییراتی که از لحاظ جامعیت در همان حد استاندارد باشد

امکان بررسی شکایت هر یک از طرفین که معتقد است این اصول رعایت نشده است

بهبود فعالیت‌ها در استانداردهای بین‌المللی[ویرایش]

علاوه بر این که ANSI استانداردهای آمریکا را تعیین می‌نماید این موسسه در تلاش است تا استانداردهای آمریکا در جامعه جهانی مورد پذیرش قرار دهد و در صورت نیاز استانداردهای بین‌المللی را که مورد نیاز است در آمریکا به کار برد.

 

این موسسه نماینده اصلی آمریکا در دو موسسه بزرگ استاندارد بین‌المللی IEC: (کمیسیون بین‌المللی الکترونیک) و ISO: (سازمان بین‌المللی استانداردهای جهانی) از طریق کمیته ملی آمریکا (USNC) می‌باشد. این موسسه تقریباً در تمام روند IEC و ISO قرار دارد و کمیته‌ها و زیرگروه‌های بسیار مهمی را مدیریت می‌نماید. در بیشتر مواقع استانداردهای آمریکا از طریق USNC یا ANSI به IEC و ISO برده شده و آنها را به عنوان استانداردی در تمام یا گوشه‌ای از جهان مورد پذیرش قرار می‌دهند.

 

نمونه‌ای از فعالیت‌های استانداردسازی زیرچتر ANSI[ویرایش]

موسسه مدیریت پنج بخش را به عهده دارد:

 

بخش استانداردهای سوخت زیستی ANSI یا (ANSI-BSP)

بخش استانداردهای فن‌آوری اطلاعات در بخش سلامت

بخش استانداردهای امنیت داخلی ANSI

بخش استانداردهای نانوتکنولوژی ANSI

بخش جلوگیری از دزدی هویت و مدیریت استانداردهای تشخیص هویت

هر بخش در تلاش است تا استانداردهای اختیاری در این زمینه‌ها را هماهنگ، شناسایی، و منظم نماید.

OSHA   چیست ؟

بر اساس قانون بهداشت وایمنی شغلی از سال 1970، بهداشت وایمنی شغلی OSHA اجرای بازرسی های کارخانه ها وبررسی اینکه آیا کارفرمایان از استانداردهای استخراج شده که توسط سازمان جهت ایمنی وبهداشت محلهای کاری تصویب شده را بکار می برند.OSHAهمچنین قسمت(1)(a)5 کار را اعمال کرده است وهمانند ( ماده عمومی کار) می داند که برای هر کارگر( زن یا مرد) باید شرایط کار ایمن و بهداشتی فراهم شود.

بازرسی ها وتحقیقات کارخانجات توسط کارکنان بهداشت وایمنی تابع OSHA که بصورت تخصصی در رشته ایمنی وبهداشت شغلی آموزش دیده اند اجرا می شود. مراحل اجرای برنامه بهداشت وایمنی شغلی شان را از میان طرحهای تایید شده تحت بخش ( b) 18 کار باید بر طبق استانداردها اتخاذ کرده والزامات را اعمال کنند که از نظر موثر بودن حداقل در حد الزامات فدرال باشد. در حال حاضر 26 مرحله وزمینه هایی با طرحهای بهداشت وایمنی تایید شده OSHA وجود دارد .که 23 مرحله موارد اختصاصی وعمومی را پوشش می دهد ( کنترل مراحل ومواضع) و3 مرحله فقط موارد عمومی را پوشش می دهد .مراحل طرحها را باید با استانداردهای قابل مقایسه با استانداردهای فدرال که 6ماه از صدور آن نگذشته باشد انتخاب کرد .

با وجود این بیشتر مراحل انتخاب استانداردها شبیه استانداردهای فدرال است و شیوه های بازرسی مشابه است ( که شامل استنادات وجرایمی متناسب با کارگر وکارفرما ومسئولیتها است)اگر در هر مرحله از الزامات بهداشت وایمنی شغلی اختلافات یا اضافاتی باشد شما باید مستقیما با مراحل نقشه سازمانی که تعیین کننده است ارتباط داشته باشید  . بازرسی ها همواره بدون تذکر وتاکید اجرا می شود ولی الزامات خاصی تحت نظر OSHA وجود دارد که که در صورت وجود شرایط وموارد معینی کارفرما را موظف به انجام  تصحیحات و اقدامات اصلاحی می کند که باید حداکثر ظرف مدت 24 ساعت انجام شوند.

این شرایط شامل مراحل زیر است :

 

-         شرایط خطر قریب الوقوع که نیاز به تصحیح فی الفور دارد .

-         بررسی حوادثی که کارفرما یه سازمان راجع به مرگ وسانحه گزارش داده است.

-         بازرسی هایی که باید بعد ازساعات کار روزانه یا آماده سازی ها وانجام تدارکات خاص موردنیاز اجرا شود.

-         مواردی که نیاز به تذکر است که نماینده کارگر وکارفرما یا دیگر پرسنل حاضررا در برابر خطر حفظ کنند.

-         درمواردی که هدف و دلیل منطقی وجود دارد که بازرسی بیش از 5 روز کاری به تاخیر بیفتد.

-         شرایطی که مدیر ناحیه ای OSHA تذکر کافی را برآورد کند که بازرسی موثر وکاملتری را ایجاد خواهد کرد.

PPE  : وسائل حفاظت فردی (PPE)، استاندرادها و کاربردها

يكي از مشكلات مهم صنايع بالاخص در كشورهاي در حال توسعه، مشكلات ايمني و بهداشت پرسنل شاغل در صنايع مي‌باشد. ايمني به عنوان شاخصي در خصوص درجه نسبي فرار از خطر و همچنين بهداشت حرفه‌اي به عنوان مفاهيمي جهت ارزيابي ميزان تماس شاغلين با آلاينده‌هاي مختلف و متعدد محيط‌هاي كار از جمله موارد حائز اهميتي هستند كه مديران صنايع مي‌بايست به آن توجه نمايند. بديهي است شناسايي و كنترل خطرات براي بالا بردن سطح  بهر‌وري در سايه دارا بودن محيطي بهداشتي، ايمن و كارگراني سالم است.

 

از آنجايي كه در مواقعي ، ‏‏‏‏‏‏‏كنترل بخشي از عوامل زيان‌آور شغلي (شامل عوامل شيميايي، فيزيكي، مكانيكي و بيولوژيكي) در منبع توليد و همچنين در مسير انتقال عملي نبوده و يا بسيار مشكل مي‌باشد تنها راه حل باقي‌مانده تجهيز پرسنل به وسايل حفاظت فردي مناسب و استاندارد خواهد بود. البته بايد به اين امر نيز توجه كرد كه استفاده از وسايل حفاظت فردي معمولاً آخرين خط از خطوط دفاعي در مقابل شرايط بالقوه خطرناك محيط‌هاي كار محسوب مي‌شود، زيرا اغلب مقررات ايمني امروزي نظير مقررات كميسيون اروپايي و همچنين اصول مديريتي نوين ايمني، كنترل‌هاي فني و مهندسي و در مرتبة بعدي كنترل‌هاي مديريتي را به عنوان اولين و مناسبترين متد حفاظتي كارگران در برابر مواد و شرايط خطرناك طبقه‌ بندي مي‌نمايند. همچنين مقررات ادارة  بهداشت و ايمني حرفه‌اي آمريكا  نيز استفاده از PPES  را به عنوان آخرين راه كنترل مواجهه با شرايط خطرناك طبقه‌بندي كرده و بيان مي‌كند كه كاربرد PPES زماني به عنوان يك راه حل جايگزين مطرح مي‌باشد كه بنا به دلايل اجرايي، فني و اقتصادي قابل قبول‏،  بكارگيري كنترل‌هاي مهندسي و مديريتي عملي نبوده و يا نتواند سطح مواجهه كارگران با عوامل زيان‌آور را  به حد بي‌خطر و يا قابل قبول كاهش دهد. بنابراين به وضوح پيداست كه كاربرد وسايل ياد شده اغلب به عنوان آخرين راه مقابله با مخاطرات متنوع محيط كار محسوب مي‌شود.

 

وسايل حفاظت فردي شامل گسترة وسيعي از لوازم، وسايل و تجهيزات مي‌باشد كه به منظور حفاظت قسمت‌هاي مختلف بدن  افراد از موهاي سر گرفته تا كف پاها در برابر انواع خطرات احتمالي در محيط‌هاي كار طراحي ساخته و ارائه مي‌شوند. براي اينكه وسايل حفاظت فردي بتوانند بالاترين سطح ممكن حفاظت را تأمين كنند لازم است كه به طور مناسب انتخاب شده،  به بهترين نحو ممكن نگهداري و به طور صحيح و مداوم مورد استفاده قرار گيرند. اگر از يك  طرف استفاده از وسايل حفاظت فردي براي كارگران ناراحت كننده باشد و از طرف ديگر علل واقعي كابرد وسايل ياد شده به آنها تفهيم نگردد، امكان استفاده ناقص و ياغلط از PPES و در نتيجه عدم تأمين حفاظت كافي و لازم وجود خواهد داشت و به بهمن دليل آموزش در باره نحوه بكارگيري وسايل ،  يك بخش تفكيك ناپذير و در عين حال حياتي از يك برنامه موفقيت‌آميز PPES   خواهد بود.

 

انتخاب PPES بايستي توسط فردي آگاه به انواع وسايل حفاظتي و همچنين مطلع به خطرات محيط‌كار و با توجه به نوع و درجه حفاظت مورد نياز صورت پذيرد. توصيه مي‌شود كه در   وهله اول انتخاب وسايل حفاظت فردي توسط متخصصين بهداشت حرفه‌اي بوده و همزمان سرپرستان نيز در زمينة انتخاب مناسب PPES  بر اساس شرايط واقعي كار از روي يك ليست آماده از قبل تهيه شده تحت آموزش قرار گيرند.

TLV  چیست :

عموماً استانداردهای بهداشتی برای عوامل فیزیکی و شیمیایی (صدا ، ارتعاش ، گرما ، تشعشع) میزان آلودگی است که معتقدند بیشترین کارگر ممکنه هر روز در معرض آن باشد (حتی بیشتر از زمان کار ) بدون اینکه صدمات بهداشتی و بیماری بر فرد عارض شود . اصولاً این سطوح بوسیله سازمانهای خصوصی بهداشتی و ایمنی حرفه ای و گروههایی که اهمیت استانداردهایی را که در صنایع داوطلبانه موافقت میکنند ، تشخیص میدهد . استانداردها بیشتر بر اصول تجربیات انسانی و آزمایش روی حیوانات توسعه یافته است . یکی از سازمانهای مهم که استانداردها را توسعه داده است ACGIH میباشد (متخصصین دولتی بهداشت صنعتی آمریکا). استانداردهای ACGIH حد آستانه مجاز TLV  را نشان میدهد که در تمام کشورها قابل قبول است . در حقیقت زمانیکه OSHA در سال 1971 شروع بکار کرد با تمام TLV های موجود خود را تطبیق داد ، TLV های پیشنهاد شده سپس حدود تماس قابل قبول را به عنوان حدود قانونی که قابل اجرا بوسیله قانون فدرال بود را تعیین کرد . در مجموع PEL غلضت تماس را با واحد   بیان میکرد .

برخی از استانداردها جامع ترند مانند استاندارد برای موادی مانند سرب ، آزبست و کلرووینیل کلراید . برخی استانداردها شامل جزئیاتی برای روشهای پیشگیری کارگران با استفاده از لباس مخصوص ، ماسکهای تنفسی ، تستهای پزشکی و آموزش میباشد . با توجه ویژه نسبت به ناکافی بودن پیشگیری از بیماریهای مزمن بحث زیادی بر روی سطوحی است که بعنوان TLV یا  PEL مطرح است . خیلی از متخصصین در جوامع بهداشت عمومی معتقدند که TLV یا PEL نماینده توافق میان دانش علمی و سیاستهای اقتصادی است . چون PEL  ها اغلب بعنوان خطوطی که سلامتی و بیماری را از هم جدا میکند ، تفسیر میشوند آنها نقش فرمانده را در بهداشت صنعتی بازی میکنند اگرچه بیشتر متخصصین بهداشت صنعتی این عقیده را توضیح میدهند که تماس بایستی در پائینترین سطح ممکن نگه داشته شود .« پائینترین سطح ممکن » ممکنه اغلب توسط کارفرمایان (یعنی از دید اقتصادی ) تعریف شود .

از آنجائیکه PEL ها به کمیتهای قابل اندازه گیری آلودگی بازمیگردند یک بخش بزرگی از کار متخصصین بهداشت صنعتی مرتبط با اندازه گیری میزان تماس کارگران است . در چندین دهه گذشته در نمونه برداری و روشهای تجزیه ای پیشرفت حاصل شده که برای بهداشت صنعتی ابزاری با حساسیت بالا برای ارزیابی تماس شغلی فراهم نموده است .

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: دوشنبه 22 دی 1393 ساعت: 16:36 منتشر شده است
برچسب ها : آشنایی با اصطلاحات TLV - ANSI – OSHA – PPE,ANSI چیست ؟,روند ANSI,OSHA چیست ؟,PPE : وسائل حفاظت فردی (PPE)، استاندرادها و کاربردها,TLV چیست :,