نقش نمازو مسجد دررسیدن به تعالی فرهنگی درانديشه مقام معظم رهبري

دسته بندي: تحقیق و پروژه رایگان,پروژه و تحقیق رایگان,دانش آموزی,تحقیق دانشجویی,

نقش نمازو مسجد دررسیدن به تعالی فرهنگی درانديشه مقام معظم رهبري "مد ظله العالي"

حجت الاسلام والمسلمین علی دارابی

حجت الاسلام محمدرضا حجازی

چکیده:

نماز از مهمترین و با اولویت ترین واجبات الهی بر مسلمانان است که رابطه‌ي آنها را در تمام طول شبانه روز با خالق هستی زنده نگه می دارد و عامل اصلاح فکر و حرف و عمل مسلمانان است؛ چنانکه در قرآن کریم خداوند متعال می فرماید "ان الصلاه تنهی عن الفحشاء و المنکر"1 نماز را برپا دار، که نماز (انسان را) از زشتی ها و گناه بازمی‌دارد2 ؛ نماز سیستمی اصلاح کننده است تا مسلمان با چنگ زدن بر آن هر روز آلودگی ها را بشوید و موجبات پیشرفت معنوی خود را فراهم آورد و در یک جامعه مسلمان نماز نشانه فرهنگی و نشانه ایمان است؛ پیشانی فرهنگی جامعه اسلامی است که راه فرهنگ سازی را تسهیل می کند و مکان آن یعنی مسجد، فرهنگ ناب معنویت و تجلی بخش با شکوه اجتماع مومنان را به نمایش می گذارد و در کنار آن امنیت فرهنگی با نماز آگاهانه در فرد و اجتماع حاکم می شود. نماز معبر اصلی هدایت فرهنگی است که در دین اسلام اهداف فرهنگی و انضباط اجتماعی و انتقال فرهنگ و حتی شهرسازی و تمدن شهری بر آن بنا نهاده می شود. این مقاله با تحلیل بیانات مقام معظم رهبری مد ظله العالی به نقش فرهنگ سازی نماز خواهد پرداخت.

مقدمه:

نظام دین اسلام بر اساس رابطه با خدواند متعال بنا گذاشته شده است که این رابطه در اولویت اول و با تنیده شدن به امور اجتماعی و مردمی و حقوق فردی و اجتماع ابعاد جذابی را در ایجاد یک معنویت اجتماعی به نمایش می گذارد. این برنامه عملی اسلام برای رابطه با خداوند متعال در روایات پرچم اسلام نامیده شده است 3 که محکم کننده رابطه با خالق هستی است و مانند چشمه ای می باشد که مومن در آن شستشو می کند و آلودگی ها را از بین می برد.4 این رابط انسان با خداوند متعال ستون دین اسلام است 5 که بدون آن خیمه فرو می ریزد زیرا دین و دیندار بدون ارتباط با خداوند متعال در اسم، دیندار است و در عمل دین و دیندار بدون رابطه مداوم با خالق معنا ندارد.

نماز در دین اسلام عامل نهی کننده از بدی ها خوانده شده است چرا که کسی که هر روز خود را به خداوند متعال عرضه می کند چگونه جسارت پیدا می کند گناه و معصیت کند؛ کسی که هر روز پنج نوبت در برابر خداوند متعال می ایستد و اظهار بندگی می کند چگونه می تواند بردگی هوای نفس را بکند و کسی که هر روز صبح و ظهر و شب اظهار ناتوانی خود را بر درب خانه صاحب اصلی می آورد چگونه می تواند بر در خانه شیطان برود؛ اینگونه نماز آگاهانه انسان و انسان ها و اجتماع را می سازد و نوید دهنده مدینه فاضله است.

نماز راه فرهنگ سازی الهی و نشانه ایمان صاحبان تمکن:

نماز نشانه فرهنگی است؛ پیشانی فرهنگی جامعه اسلامی است؛ با ورود به دروازه تمدن شهر اسلامی و کشور اسلامی آن چه باید بدرخشد مساله نماز و اقامه نماز است. همانطور که می فرماید الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْ‌ضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ6 همان کسانی که هر گاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز را برپا می‌دارند، و زکات می‌دهند، و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند، و پایان همه کارها از آن خداست7بر همین اساس مقام معظم رهبری مد ظله العالی می فرمایند:"نشانه‌ی ایمان صاحبان تمكّن یعنی اقامه‌ی نماز، در جامعه‌ی اسلامی ما روز بروز نمایان‌تر گردد."8 و اجرا شدن چنین فضایی در سطح جامعه اسلامی با کیفیت بخشیدن به نماز به دست می آید. نماز با کیفیت ؛ عامل اساسی توسعه فرهنگی متعالی است، نمازی که انسان را از خبط و خطا دور کند و زنگ خطر لازم را به موقع برای انسان به صدا درآورد و انسان را به سمت تشخیص راه صحیح و عمل به آن رهنمون می کند و البته با همگانی کردن این عبادت الهی همه جامعه در این فضا ماندگار می شود. چنانکه ایشان می فرمایند " این وظیفه، در عمل شخصی، کیفیت بخشیدن به نماز است، و در تلاش اجتماعی، ترویج نماز و همگانی کردن آن.کیفیت یافتن نماز بدین معنی است که نماز، با حال و حضور ادا شود؛ نمازگزار به نماز با چشمِ «میعاد ملاقات با خدا» بنگرد و در آن، با خدای خود سخن بگوید و خود را در حضور او ببیند؛"9

نماز با خود نجات فرهنگی می آورد؛ نماز راه فرهنگ سازی ایمانی است فرهنگی که جهان بینی الهی را در دنیا ترویج می کند و معنویت را هدف قرار می دهد؛ فرهنگ سازی الهی چه برای دنیای انسان ها و چه برای ترویج معنویت بدون نماز امکان پذیر نیست؛ چرا که نماز در جای جای خود چه قبل از ورود به آن و چه در آن و چه در اذکارش همه و همه حقوق مادی و نیاز معنوی انسان ها را در خود دارد. حضرت آیت الله خامنه ای مد ظله العالی می فرمایند :"اگر در جامعه‌ی اسلامی نماز در جایگاه شایسته‌ی خود قرار گیرد، همه‌ی تلاش‌های سازنده‌ی مادی و معنوی، راه خود را به سمت و سوی آرمان‌ها می‌گشاید و جامعه را به نقطه‌ی مطلوب آرمانی اسلام می‌رساند و اگر از اهمیت نماز غفلت شود و نماز مورد بی‌اعتنایی قرار گیرد، این مسیر به‌درستی طی نخواهد شد و تلاش‌ها و مجاهدت‌ها تأثیر لازم را در رساندن به قله‌ای كه اسلام برای جامعه‌ی بشری ترسیم كرده است،‌ نخواهد داشت."10

نماز؛تسهیل کننده راه فرهنگ سازی:

آنجا که ارتباط با خدا برقرار می شود و دل ها بر اثر این ارتباط پاک و سبک شده است استعداد پذیرش مواعظ را بیشتر است و بهترین موقعیت برای رساندن پیام های الهی و فرهنگ سازی دینی است. پیام های الهی مانند پیام های بشری نیست چرا که پیام وحدت است نه تکثر و جذبه های مادی؛ در نتیجه هر چه قدر انسان روح را پالایش کرده باشد و هر چقدر در دریای الهی پاک شده باشد قدرت دریافت پیام های بیشتر ی و با کیفیت بهتری را داراست چنانکه رهبر معظم انقلاب اسلامی می فرمایند:" به بركت نماز سخن حق و ‌آموزش دين و اخلاق و سياست در آن (مسجد) بيش از هر جای ديگر بر دل و جان می‌نشيند و به زندگی فرد و جامعه، سمت و سوی خدائی ميدهد."11

مسجد جایگاه فرهنگ با خدا و با مردم:

نماز در مسجد فرهنگ ناب معنویت اجتماعی را به نمایش می گذارد فرهنگی که رابطه خلق با خداوند تعالی و رابطه مردم با مردم را تنظیم می کند و از دریچه الهی به اجتماع می نگرد. اینجا است که فرد در راستای ارتباط با خالق به امر او و فرمان او سرچشمه مهربانی و فیض به مخلوقات خداوند سبحان نیز می شود و این جا جایگاه نوید مدینه فاضله و عبودیت خالصانه است.

رهبر معظم انقلاب مد ظله العالی در این زمینه می فرمایند: " خانه‌ی خدا و خانه‌ی مردم؛ خلوت اُنس با خدا و جلوت حشر با مردم، كانون ذكر و معراج معنوی و عرصه‌ی علم و جهاد و تدبیر دنیوی؛ جایگاه عبادت و پایگاه سیاست، دوگانه‌های به هم‌پیوسته‌ئی است كه تصویر مسجد اسلامی و فاصله‌ی آن با عبادتگاه‌های رائج ادیان دیگر را نمایان میسازد."12

نماز و امنیت فرهنگی:

همه برنامه ریزی های فرهنگی به دنبال امنیت و ثبات فرهنگی و اجتماعی است است تا فرد و جامعه را ارتقا داده و آنها را از آسیب دور نگاه دارد و با رشد درونی و معنوی افراد، آنها را با حقوق خودشان و حقوق اجتماع و در دین مبین اسلام با حقوق خداوند متعال و حجت هایش آشنا کند و سپس فهمی در خرد و عمل حاکم شود تا فرهنگ رعایت حقوق حاکم شود و امنیت فرهنگی فراگیر شود. نماز مقبول از عمق انسان، چشمه زلالی را فوران می دهد که فرد فرد جامعه در رابطه با الله تعالی اصلاح می شوند و در خرد و عمل آگاه می شوند و حقوق خود و مردم و آفریدگار و حجت هایش را رعایت می کنند و اینگونه امنیت فرهنگی ایجاد و توسعه پیدا خواهد کرد. اینگونه است که رهبر معظم انقلاب می فرمایند: "اگر نماز خوانديم، از درون انسان، از دل انسان بگيريد تا سطح جامعه و تا سطح حاكميت بر جامعه - هرچه اين جامعه بزرگ باشد - به بركت نماز امان پيدا ميكند."13

نماز و فرهنگ شهرسازی:

شهر متمدن اسلامی علاوه بر خیابان های عادی برای ارتباطات انسانی باید راه های اصلی برای ارتباط با الله تعالی داشته باشد. شهرسازی بدون توجه به نماز و مسجد و بی توجهی به راه های ارتباطی معنوی منجر به فساد در جامعه انسانی نیز خواهد شد. شهر بدون سیم کشی معنوی و بدون موتور محرکه ایمان، شهود و نمود رنگ خدایی را ندارد و شهر بدون رنگ خدا ، مردمانش هم رنگ زمین خواهند شد.رهبر معظم انقلاب اسلامی در این زمینه می فرمایند"همه‌ى كارهاى مهندسى بزرگ بايستى يك پيوست مسجد و نمازخانه داشته باشد."14

نماز و تعریف اهداف فرهنگی:

نماز باید محور اهداف فرهنگی قرار گیرد ؛چرا که هدف اصلی اقامه نماز رسیدن به آثار انسان ساز آن است که از آن جمله پیراستن از بدی ها، آراستن به خوبی ها، ایجاد رابطه محکم با خالق هستی، اصلاح نیت ها و حرف ها و رفتار ها است و در راه رسیدن به آن کمال مطلوب؛ رنگ الهی دادن به خانه ها و فضاهای فرهنگی نیز مقدس خواهد بود. چنانکه حضرت آیت الله خامنه ای می فرمایند:"هدف بلندمدتِ اقامه ى نماز در جامعه، صلاح و فلاح همگانى است، ليكن تا رسيدن به آن مقصود والا، هدف ميان مدت، برافروختن چراغ نماز در همه خانه ها و در خانه ى دلها است. و هدف كوتاه مدت، به كارگيرى همه ظرفيت علمى و هنرى و تبليغى كشور در اين راه و سمت و سو دادن به همه آنگونه تلاشها در اين جهت است."15

نماز معبر اصلی هدایت فرهنگی:

نماز با ایجاد جریان سلوک الهی و تداوم آن در طول روز همیشه و هرجا راه اصلی رسیدن به هدف و غایت اصلی انسان است. نماز با جاری بودن خود هر روز نمازگزار را در چشمه خود می شوید و فکر او را و نیت او را اصلاح می کند و به سمت و سوی غایت هستی و هدف خلقت راهنمایی می کند و از کج روی ها دور می سازد. نماز با ایجاد یک نظم هدایتی در طول شبانه روز نمازگزار را در زمان و مکان های خاص صدا می زند و نمازگزار در طول شبانه روز چون باید خود را در مواقع مشخص به نماز حاضر کند و می داند نماز از او چه می خواهد و چگونه می خواهد، در غیر نماز هم فکر و حرف و عمل خود را آلوده نخواهد کرد و اینها همه مبتنی است بر آگاهانه نماز خواندن. چنانکه رهبر معظم در این باره می فرمایند: "نماز معبر اصلى براى سلوك انسان در راهى است كه ادیان الهى در برابر آدمى نهاده‌اند تا بتواند از آن به هدف و غایت اصلى حیات یعنى رستگارى و خوشبختى دنیا و آخرت دست یابد."16

نماز و فرهنگ انضباط اجتماعی:

نماز با ساختار خود و ساختار زمانی و مکانی خود نمازگزار را منضبط بار می آورد؛ چه از لحاظ رعایت حقوق همنوع خود؛ چه در رعایت تعبدات الهی؛ چه در نظم اذکار و چه در جهت گیری هنگام نماز مسلمان نمازگزار را منضبط بار می آورد و این رعایت نظم موجبات رعایت حق الناس و حق الله را در پی دارد که اجتماع متمدن اسلامی و مدینه فاضله دنبال آن است و چه راهی برتر از نماز؟ حضرت آیت الله خامنه ای در اینباره می فرمایند "نماز از آنجا كه اولا سلامت و تعالى اخلاقى و معنوى به افراد جامعه مى‌بخشد و ثانیا از آن رو كه باشكل و محتواى ویژه خود نمازگزار را به انضباط مى‌كشاند و از بیهودگى و ولنگارى نجات مى‌دهد، به حق باید یكى از عوامل مهم انضباط و انتظام اجتماعى شناخته شود. اگر نماز با حضور و از سرِ شوق و در هنگام فضیلت در میان مردمى رواج پیدا كند، اینها دستاوردهاى قطعى آن مردم خواهد بود، بدیهى است كه نماز از سر كسالت و بى‌حضور و یا خودنمایانه، هیچ یك از این فوائد را نخواهد داشت."17

نماز با حضور و انتقال فرهنگ:

نماز با شرایط و حضور؛ فضای پیرامون نمازگذار را تحت تاثیر قرار می دهد چرا که هم او را هم روابط او را اصلاح می کند و دیگران با دیدن این نوع نمازگزار نیز علاقمند به عامل اساسی این اصلاح کننده نیرومند خواهند شد و خود به خود به آن علاقمند شده و به سمت آن خواهند آمد. نماز به تنهایی مصلح فرهنگ و موجب انتقال فرهنگ صحیح دینی است البته نماز آگاهانه و با حضور چرا که فکر و ذهن فرد، نیت و قلب او و در نتیجه اعمال او را در گیر چگونه بهینه بودن برای انجام بهترین نماز می کند و اینگونه آراسته به خوبی ها و پیراسته از بدی ها می شود. در خصوص نماز آگاهانه رهبر معظم انقلاب اینگونه می فرمایند :"نماز آن گاه كه با توجه و حضور همراه است، نه تنها دل و جان نمازگزار، كه فضاى پيرامون او را نيز لطيف و نورانى و معطر مى‌سازد و به خانه و خانواده و محيط كار و محفل دوستان و مجامع شهروندان و همه‌ى فضاهاى زندگى پرتوافشانى مى‌كند."18

"حقیقت‌ آن‌ است‌ كه‌ هرگاه‌ در میان‌ مردمی‌، نماز ـ با همه‌ی‌ شرایطش‌ ـ رواج‌ داشته‌ باشد همین‌ یك‌ واجب‌ الهی‌ آنان‌ را تدریجا به‌ همه‌ی‌ نیكبختیها می‌كشاند و خیمه‌ی‌ دین‌ را در زندگی‌ آنان‌ برپا می‌سازد."19

نتيجه:

بر اساس معیار دین و نظام دین اسلام نماز بر هر مسلمان و اجب می باشد و افراد جامعه دینی می بایست بنای فرهنگی و اصلاحی خود را بر نماز استوار کنند تا با اصلاح فردی ؛ اصلاح اجتماعی در زمینه های فرهنگی و دینی نمود پیدا کند و با رعایت حقوق الله و حقوق الناس که در نماز هر دو نمود دارد ایمان انسان ساخته و پرداخته شود و با اصلاح روز افزون دینی، امنیت فرهنگی در اجتماع به وجود آید و موجب پیشرفت معنوی و البته اجتماعی و مادی انسان ها فراهم می شود.

نماز آگاهانه و با شرایط که برنامه نظام تربیتی اسلام برای مسلمانان است در صورت انجام صحیح و روشمند معجزه و اکسیری است برای اصلاح فردی و اجتماعی و دین اسلام این را از تک تک افراد مسلمان می خواهد که با انجام صحیح و روشمند نماز و در گیر کردن فکر و حرف و عمل خود در طور روز و در زندگی اجتماعی هر لحظه بدانند که ساعتی دیگر در محضر خداوند متعال باید حاضر شوند و پاسخگوی افکار و حرف ها و اعمال خود باشند.

مقام معظم رهبری مد ظله العالی با توجه به این امر،نماز را نشانه فرهنگی و نشانه ایمان دانسته؛ که پیشانی فرهنگی جامعه اسلامی است که راه فرهنگ سازی را تسهیل می کند و در کنار آن امنیت فرهنگی با نماز آگاهانه در فرد و اجتماع حاکم می شود. ایشان با معبر اصلی دانستن نماز برای هدایت فرهنگی ،اهداف فرهنگی و انضباط اجتماعی و انتقال فرهنگ و حتی شهرسازی و تمدن شهری را بر پایه نماز هدف گذاری و تعریف کرده اند که در جامعه اسلامی و دینی ایران اینگونه باید باشد.

پی نوشت ها:

1-عنکبوت /45

2- ترجمه آیت الله مکارم شیرازی

3- كنز العمال ، ج 7، ص 279 حدیث 1887

4- نهج البلاغه، خ 199

5- نهج البلاغه، نامه 47

6- حج/41

7- ترجمه آیت الله مکارم شیرازی

http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=23764-8

http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=23764-9

http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=20923-10

http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=17503-11