زندگی نامه ظهير الدين ابوالفضل طاهر بن محمد فاريابي

سخن سراي بليغ پايان قرن ششم و ازجمله قصيده سرايان بزرگ و غزلگويان استادست . جواني او در فارياب و نيشابور ( از بلاد خراسان ) و بعد از آن چندي در اصفهان (درخدمت آل خجند) و مازندران ( در دستگاه باونديان ) و آخر الامر در آذربايجان ( نزد اتابكان آذربايجان ) گذشت . وفاتش بسال 598 هجري (=1201 ميلادي ) اتفاق افتاد و در مقبره سرخاب تبريز مدفون شد.

وي از شاعر انيست كه دنباله روش انوري را پيش گرفت و بكمال رسانيد . سخن او مانند انوري و پيروانش پر از معاني دقيق و مقرون برواني و لطافت ، و استوار و برگزيده و فصيح است. قدرتش در مدح و ابداع معاني و مضامين جديد در اين راه بسيارست ولي نيروي خلاقه طبق او بيشتر در غزلهاي لطيف و پر معني و جذابش آشكار مي شود. الفاظ نرم و هموارش درين نوع شعر وقتي بامعاني لطيف  و مضامين باريك همراه شود بآساني تحول غزل را از حالتي كه پيش از قرن ششم داشت بحالتي كه در غزلهاي سعدي مي بينيم نشان مي دهد:

سفر

سفر گزيدم و بشكست عهد قربي را

مگر بحيله ببينم جمال سلمي را

                                      بلي چو بشكند از هجر اقربا را دل

                                      بسي خطر نبود نيز عهد قربي را

مرازمانه بعهدي كه طعنه ميزد نفس

هزار بار بهر بيت ، شعر شعري را

                                      مزاج كودكي از روي خاصيت بمذاج

                                      هنوز طعم شكر مي نهاد كسني را

زخان و مان بطريقي جدافگند كه چشم

در آنبماند بحيرت سپهر اعلي را

                                      زمانه هر نفس تازه محنتي زايد

                                      اگر چه وعده معين شدست حبلي را

زروز گاربدين روز گشته ام خرسند

وداع كرده بكلي ديار ومأوي را

                                      وليكن از سرسيري بود اگر قومي

                                      بتره باز فروشند من و سلوي را

بر آن عزيمتم اكنون كه اختيار كنم

هم از طريق ضرورت صلاح و تقوي را

                                                براي تحفه نظارگان بيارايم

                                                بحله هاي عبارت عروس معني را

اگر بدعوي ديگر برون نمي آيم

نگاه داشته باشم طريق اولي را

                                                چرا بشعر مجرد مفاخرت نكنم

                                                زشاعري چه بدآمد جرير واعشي را

اگر مرا زهنرنيست راحتي چه عجب

زرنگ خويش نباشد نصيب حني را …

زندگی نامه و اثار شيخ فخرالدين عراقي

فخرالدين ابراهيم بن بزرگمهر بن عبدالغفار جوالقي متخلص به عراقي در روستاي كومجال از توابع اعلم همدان در سال 610 هجري متولد شد و در سال 688 هجري در دمشق فوت كرده است .

قبل از عراقي شبي پدرش در خواب ديد كه اميرالمومنين علي بن ابيطالب عليه السلام با جمعي از صحابه خويش در باغي نشسته است و وي در آنجا ايستاده ، شخصي طنلي را آورد و در نزد اميرالمومنين بر زمين نهاد . اميرالمومنين آن طفل را برداشت و پدر عراقي را نزد خويش خواند و طفل را در كنار او نهاد و فرمود : (( بستان عراقي ما را نيكو محافظت فرما كه جهانگير خواهد بودن )) .

زمانيكه عراقي بدنيا آمد و پدرش در چهره او نظر افكند صورت همان طفل را ديد كه اميرالمومنين بوي داده بود .

عراقي در پنج سالگي به مكتب رفت . در مدت نه ماه مجموع كلام ا… را حفظ كرد . وي چنان قرآن را زيبا مي خواند و مي گريست كه تمام مردم را مجذرب خويش ساخته بود . در سن هشت سالگي در تمام همدان مشهور گشته بود . وي هر روز بعد از نماز عصر در مسجد قرآن مي خواند و مردم زيادي دور وي جمع مي گشتند . روزي مشغول خواندن قرآن بود و سوره طه را مي خواند كه جمعي از جهودان از آنجا مي گذشتند . در اين لحظه به آيه 127 سوره طه (( و همچنين كيفر مي دهيم كساني را كه اسراف كردند و به نشانه هاي پروردگار عالم نگرويدند ، چه عذاب قيامت سخت تر و پاينده تر است )) .

3 تن از جمودان كه اين آيه را شنيدند همانجا به مسجد  آمده و مسلمان شدند .

در هفده سالگي بر تمامي علوم عالم بود ، بطوريكه در همدان در مدرسه شهرستان تدريس مي كرد .

زندگاني فخرالدين عراقي

عراي در جواني از مريدان شيخ شهاب الدين سهروردي و بعدها از خواص مريدان شيخ بهاء الدين زكريا ملتاني شده است .

پس از مرگ شيخ بهاء الدين زكريا ملتاني ، عراقي براي كسب فيض و معرفت از راه عمان به حج رفته و از آنجا به ديار روم و خاك عثماني و تركيه امروز و شهر قونيه و شهر دوقات و از آنجا به مصر و سپس به شام سفر كرده است .

زماني كه عراقي در آسياي صغير ( تركيه امروز ) و بيشتر در قونيه اقامت داشت با مولانا جلال الدين عمر بلخي صاحب كتاب معروف مثنوي روابط فراوان داشته است و همچنين در قونيه در محضر شيخ صدرالدين قونيوي درس مي خوانده است .

عراقي قصيده اي در مدح شيخ صدرالدين قونيوي دارد كه با ابيات زير شروع مي شود :

دل ترا دوست تر ز جان دارد                     جان ز بهر تو در ميان دارد

مرهمي ، پيش از آنكه از تو دلم                    پيش صدر جهان فغان دارد

عراقي كتاب سمعات خويش را كه شاهكار نثر وي مي باشد را به شيخ صدرالدين قونيوي تقديم كرده است .

ادوارد براون دركتاب تاريخ ادبيات خود در شرح حال عراقي چنين نوشته   است :

(( وقتي كه هفده ساله بود جمعي از قلندران به همدان فرود آمدند ، در ميان ايشان جواني صاحب جمال بود و چون از آنجا بازگشتند عراقي را كه جمال آن درويش بچه مفتون ساخته بود تاب توقف نمانده ، از پي ايشان به هندوستان رفت و در مرستان به صحبت شيخ بهاء الدين زكريا معتاني نائل گرديد .

شيخ او را التزام چله فرمود كه يك اربعين بايد عزلت پيشه كرده و به مراقبت و تفكر بپردازد ، ليكن در دهمين روز ساير درويشان نزد شيخ زكريا به شكايت آمده و گفتند : عراقي بجاي سكوت و تفكر بسرودن غزلي كه خود ساخته مشغول است و آن غزل را در اثناي چند روز جمله مطربان شهر آموخته و اكنون در همه ميكده ها با چنگ و چغانه ميسرايند و آن غزل اين است :

نخستين باده كاندر جام كردند                     ز چشم مست ساقي رام كردند

چو با خود يافتند اهل طرب را                     شراب بيخودي در جام كردند

لب ميگون جانان جام درداد                       شراب عاشقانش نام كردند

ز بهر صيد دلهاي جهاني                              كمند زلف خوبان دام كردند

بگيتي هر كجا درد دلي بود                        بهم كردند و عشقش نام كردند

سر زلف بنان آرام نگرفت                      ز بس دلها كه بي آرام كردند

چو گوي حسن در ميدان فكندند            بيك جولان دو عالم رام كردند

ز بهر نقل مستان ا زلب و چشم             مهيا پسته و بادام كردند

از آن لب ، كز درصد آفرينست            نصيب بيدلان دشنام كردند

بمجلس نيك و بد را جاي دادند            بجاي كار خاص و عام كردند

بغمزه صد سخن با جان بگفتند             بدل زابرو دو صد پيغام كردند

جمال خويشتن را جلوه دادند               بيك جلوه دو عالم رام كردند

دلي را تا بدست آرند ، هر دم              سر زلفين خود را دام كردند

نهان با محرمي رازي بگفتند                جهاني را از آن اعلام كردند

                    چو خود كردند راز خويشتن فاش

                    عراقي را چرا بدنام كردند ؟

وقتي شيخ بهاء الدين بيت آخر را شنيد گفت : عراقي را كار تمام شد .

پس او را نزد خود طلبيد و گفت : عراقي مناجات در خرابات مي كني ؟ بيرون آي . سپس چون بيرون آمد شيخ خرقه بر دوش او انداخت و او خود را بر زمين افكند و سر در قدم شيخ نهاد . شيخ وي را از خاك برداشت و سپس از آن دختر خود را نيز بعقد وي درآورد كه از او پسري زاده شد و به كبيرالدين موسوم گشت .

پس از بيست و پنج سال شيخ بهاء الدين وفات يافت ، در حاليكه عراقي را جانشين خود ساخته بود ، ديگر درويشان از اين رهگذر بر او حسد بردند و نزد پادشاه از عراقي شكايت كرده و او را به اعمال خلاف شرع متهم ساختند ، او نيز از هندوستان مهاجرت كرده و به زيارت مكه و مدينه شتافت و بعد از آنجا به آسياي صغير مهاجرت نمود .

در قونيه مجلس درس شيخ صدرالدين قونيوي معروف را دريافت كه مشغول تدريس كتاب فصوص الحكم محيي الدين بن العربي بود ، عراقي در آنجا معروف ترين كتاب منثور خود را موسوم به لمعات تاليف و تقديم شيخ ساخت . شيخ آن را پسنديد و تحسين فرمود . سپس امير مقتدر روم معين الدين پروانه شاگرد و مريد عراقي شد و گويند براي او خانقاهي در توقات بساخت و او را به محتبها و انعام خود مخصوص داشت .

بعد از وفات او عراقي از قونيه به مصر رفت ، گويند عليرغم سعي معاندان سلطان مصر او را پذيرفته و شيخ الشيوخ مصرگردانيد . سپس از آنجا به شام مسافرت كرده و در آنجا ه بخوبي مقدم او را قبول كردند و هم در آنجا پس از شش ماه اقامت پسرش كبيرالدين از هندوستان بوي ملحق گرديد .

و باز ادوارد براون مي نويسد :

عراقي را بطور خلاصه مي توان يك (( قلندر )) تمام عيار دانست كه به هيچ وجه دربند نام و مقام خود نبوده و هر صورت يا موجود نيكو و جميل را آئينه اي از طاعت دوست دانسته و در آن عكسي از جمال مطلق نمايان مي ديده است .

چنانكه يكي از تذكره نويسان مي گويد : (( در طبيعت او فقط عشق را دست استيلا بود )) . و از اين رو غزليات او تماما جنبه غنائي دارد و پر از شور و شوق است و از همين بابت بعضي از منتقدين اروپايي اين سرمستي و شور را بر او خرده گرفته اند ، غافل از اينكه همان چيزي را كه درباره افلاطون ستايش مي كنند در مورد عواطف يك عارف ايراني نبايد عيب بدانند .

جامي شاعر معروف در نفحات الانس در همين مورد آورده كه :

(( روزي معين الدين پروانه امير روم به خدمت شيخ آمد و مبلغي زر همراه آورده و به نيازمندي تمام گفت : شيخ ما را هيچ كار نمي فرمايد و التفاتي نمي نمايد ، شيخ بخنديد و گفت : اي امير ، ما را بزر نتوان فريفت ، كسي بفرست و حسن قوال را به ما برسان )) . و اين حسن قوال در جمال دلپذير بود و در حسن صورت بي نظير و جمعي گرفتار وي بودند . چون امير تعلق خاطر شيخ را بوي دريافت في الحال كسي بطلب وي فرستاد ، بعد از غوغاي عاشقان و رفع مزاحمت ايشان وي را آوردند ، شيخ با امير و ساير اكابر استقبال كردند ، چون نزديك رسيدند شيخ پيش رفت و بر وي سلام كرد و كنار گرفت تا آنكه شربت خواست و بدست خود ياران را شربت داد و از آنجا بخانقاه شيخ رفتند و صحبتها دشتند و سماع ها كردند و شيخ در آن وقت غزلها گفت و از آنجمله اين غزل است :

ساز طرب عشق كه داند كه چه ساز است            

 كز زخمه او نه فلك اندر تك و تاز است

چون امير معين الدين وفات يافت ، شيخ از روم متوجه مصر شد و وي را با سلطان مصر ملاقات افتاد . سلطان مريد و معتقد وي شد و وي را شيخ الشيوخ مصر گردانيد .

پس از مدتي شيخ از مصر به شام عزيمت كرد . سلطان مصر به ملك الامراء شام نوشت كه با جمله علماء و مشايخ و اكابر از عراقي استقبال كنند . بعد از 6 ماه كه در شام مي زيست پسرش كبيرالدين به وي ملحق گرديد .

در همين هنگام بود كه شيخ فخرالدين بيمار گرديد . پنج روز در بستر بيماري بود . روز ششم پسر و اصحاب خويش را فراخواند و اين آيه را خواند :

(( يوم يفر المرء من اخيه و امه و ابيه ))

در سابقه چون قرار عالم دادند                 ما نا كه نه بر مراد آدم دادند

زان قاعده و قرار كانروز افتاد                 نه بيش بكس دهند و نه كم دادند

سرانجام در سن هفتاد و هشت سالگي و در هشتم ذي القعده سال 688 هجري در شهر دمشق جان به جان آفرين تسليم كرد ، در حاليكه از وي قصايد ، غزليات ، ترجيعات ، تركيبات ، مقطعات ، رباعيات ، لمعات فراواني باقي مانده است . وي را در قبرستان صالحيه دمشق در جنب مزار صدفي بزرگ ، شيخ محيي الدين بن العربي كه 50 سال قبل از او وفات يافته بود مدفون    گردانيدند . 

زندگی نامه  و اثار كمال الدين اصفهاني

كمال الدين پسر جمال الدينمحمد اصفهاني قصيده سراي بزرگ ايران در اوان حمله مغول بود . وي بيشتر بمدح خاندان صاعد اصفهان كه رياست شافعيه را داشته اند اشتغال داشت و بعضي از امراي زمان مانند جلال الدين منكبرني خوارزمشاه و حسام الدين اردشير باوندي (‌پادشاه طبرستان ) و اتابك سعد بن زندگي حكمرواي فارس را نيز ستود . اواخر عمرش بعزلت و انزوا گذشت تا در سال 635 هجري (= 1237 ميلادي )‌بردست مغولان بقتل رسيد . اهميت او بيشستر در خلق معاني تازه و مضامين جديدست و علاقه وي بالتزامات دشوار و آوردن رديفهاي مشكل قابل توجهست .

برف

هرگز كسي نداد بدينسان نشان برف

گويي كه لقمه ييست زمين دردهان برف

                                      مانند پنبه دانه كه در پنبه تعبيه است

                                      اجرام كوههاست نهان در ميان برف

ناگه فتاد لرزه بر اطراف روزگار

از چه ؟ زبيم تاختن ناگهان برف

                                      گشتند نااميد همه جانور زجان

                                      با جان كوهسار چوپيوست جان برف

با ماسپيد كاري از حد همي برد

ابر سياه كار كه شد در ضمان برف

 تحقیق رایگان سایت علمی و پژوهشی اسمان

زندگی نامه مجد همگر

مجدالدين همگر از شاعران قصيده سرا و غزلگوي قرن هفتم هجري و از معاصران سعديست . نسبش بساسانيان مي رسيد و شاعر باين نسب شريف خود بارها اشاره و بآن فخر كرده است .ب اشيد نگاهش بيشتر شيراز بود ودر آنجا در خدمت اتابكان سلغري بسر مي برد و ازجمله وزيران و عاملان آنان بود و بعد از زوال حكومت آن خاندان بكرمان و اصفهان و بغداد و خراسان رفت وباز بشيراز برگشت تا در 686 هجري ( = 1287 ميلادي ) در گذشت .وي خواه در قصائد و خواه در غزلهاي خود سخن سهل و روان و بر گزيده و منتخب دارد . انديشهاي باريك و مضمونهاي دقيقش قابل توجه وعنايتشت و در ميان ترانهاي لطيف متعدد عاشقانه اش گاه بمضامين حكمي و اجتماعي نيز باز مي توان خورد . در باره احوال اورجوع شود به :‌مجد الدين همگر آقاي سعيد نفيسي ،مجله مهر سال دوم از سعدي تا جامي ، آقاي علي اصغر حكمت ،‌ص 140 – 144.

يارسفرگر

يا آن دل گم بوده بمن بازرسانيد                      يا جان زتن رفته بتن بازرسانيد

يا جان بستانيد زمن دير مپاييد             يا يار مرا زود بمن بازرسانيد

بي سر و قدش آب ندارد چمن جان                 آن سروروان از بچمن باز رسانيد

بي يار نخواهم كه ببينم وطنش را                      آنراحت جان را بوطن بازرسانيد

دانيد كه بي بت چه بود حال شمن را                 كوشيد كه بت را بشمن بازرسانيد

آن دانه در گم شد ازين چشم چودريا              آن در ثمين را بعدن بازرسانيد

زندگی نامه شاعر محمود اعتمادزاده « به‌آذين »

به آذين ( متولد 1293) از نويسندگاني است كه همزمان با علوي به مقابله با سنتهاي پوسيده رمان‌نويسي اوليه برخاست و در راه آفريدن رماني واقعي كوشيد. رماني كه او نوشت ـ دختر رعيت (1331) ـ همچون رمان علوي، افق تازه و گسترده‌تري از زندگي را در منظر خوانندگان ادبيات فارسي قرار داد. اين دو نويسنده كوشيدند شيوة كهنه گسترش طرح كلي رمان تسلسل رويدادهاي سرگرم كننده و تفسيرهاي پندآموز ـ را در هم بريزند و طرحي نو در اندازند. علوي در چشمهايش به مطالعه‌اي روانشناسانه دست زد، اما به‌آذين بر زمينة اجتماعي عيني‌تري پيش رفت.

به‌آذين در اولين مجموعة داستان‌هايش ـ پراكنده (1323) ـ به خاطر پرداختن به مضمونهاي جنسي و عرفاني و آفريدن قهرمانان رمانتيك و به دور از زندگي، تحت تأثير ادبيات بازاري است. در اين داستان‌ها، همچون شين‌پرتو و ناظرزاده كرماني، كمبود فرهنگ هنري و اجتماعي خويش را با كاربرد واژه‌هاي رنگارنگ و لفاظي‌هاي آهنگين جبران مي‌كند. هوس خودنمايي با كلمات بر نوشته‌هاي بعدي نويسنده نيز تأثيري ناپسند مي‌گذارد.

در كتاب دوم ـ به سوي مردم (1327) ـ به‌آذين به موضوع‌هاي اجتماعي روي مي‌آورد. اما در اين كتاب نيز زبان نويسنده از تصنعي خودنمايانه لطمه ديده است. گرايش آدمها از وضعيت اجتماعي و روحي آنها و كنش داستان ناشي نمي‌شود، بلكه نويسنده به جاي همه حرف مي‌زند و گاه به گاه شعار مي‌دهد. از آنجا كه روحيه و زندگي افرادي كه درباره‌شان مي‌نويسد را خوب نمي‌شناسد. حرفهاي روشنفكرانة خود را از دهان آنها بيان مي‌كند. در داستان « مسأله تازه»، عليجان كارمند جزء پس از يك گفتگوي كوتاه به بيداري اجتماعي دست مي‌يابد و در داستان « برق سر نيزه» درگيري با تظاهركنندگان ناگهان « دگرگون مي‌شود» و چون روشنفكري ماهر به تجزيه و تحليل امور سياسي مي‌پردازد.

از ديگر آثار او: شهري چون بهشت ـ سرگذشت مردي كه برنگشت.