بند پایان

مقدمه

شاخه بندپایان بزرگترین شاخه در میان جانوران و اصولا همه جانداران است. گوناگونی بندپایان به تنهایی از گوناگونی همه جانوران و گیاهان نیز بیشتر است. در حدود 75 درصد از گونه‌های شناخته شده بندپایان را حشرات تشکیل می‌دهند. اندازه بندپایان از کنه‌های میکروسکوپی تا خرچنگهای غول پیکر 1.5 متری که وسعت پاهایشان به 4 متر می‌رسد متغیر است. این جانوران بیشتر از هر نوع جانور دیگری در روی زمین گستردگی و تراکم دارند. بندپایان مهمترین گروهی هستند که موجودات دیگر از جمله انسانها مجبور به رقابت با آنها هستند.

ساختار بدنی

موفقیت بزرگ این جانوران ، نتیجه ساختمان اساسی بدن بویژه سازمان قطعه قطعه‌ای و اسکلت خارجی کیتینی آنهاست. به احتمال قوی اجداد بندپایان را کرمهای آنلید پرتار و ابتدایی تشکیل می‌دهند و قطعات مناطق مختلف بدن در جریان تکامل در جهت بندپا شدن به راههای گوناگونی دقیقا تخصص یافتند. بدن بندپایان امروزی شامل سینه ، سر و شکم است و در بسیاری از موارد سر و سینه به هم چسبیده سر سینه را ساخته‌اند.

تمام بدن توسط زرهی کیتینی پوشانده شده که طی مراحل رشد لاروی یا در تمام طول زندگی متناوبا می‌افتد. پاراپودیای اجدادی تبدیل به زایده‌های حرکتی بند بند و مشخصی شد که شکلها و کنشهای بسیار گوناگونی داشتند. پوشش کیتینی این قسمت سختی لازم را فراهم می‌آورد و در عین حال ارتباطات مفصلی را هم باعث می‌شود. کیتین در تشکیل چشمهای خاص این جانوران هم دخالت دارد.

دستگاههای بدن

دستگاه بینایی

دستگاه بینایی شامل چشمهای مرکب است. در این چشمها واحدهای بینایی کاملی در کنار هم گرد آمده و ساختارهای مرکب بزرگی را تشکیل می‌دهند. هر واحد بینایی ، خود شامل یک عدسی کیتینی و سلولهای حساس در برابر نور است. بندپایان چشمهای ساده هم دارند که در هر کدام از آنها یک عدسی روی تعدادی سلول حساس در برابر نور را می‌گیرد.

دستگاه گوارشی

دستگاه گوارش شامل روده اول ، دوم و سوم است. قسمتهای اول و سوم پوشش کیتینی دارند که دنباله اسکلت خارجی است و فقط روده دوم است که کار گوارش را انجام می‌دهد. غدد گوارشی بزرگی معمولا به روده میانی باز می‌شوند.

دستگاه تنفس

تنفس از طریق آبشش ، آبششهای کتابی ، ششهای کتابی یا سیستم نایی انجام می‌شود که همگی کیتینی هستند و از سطح بطور بند بند رو به خارج یا داخل بدن رشد یافته‌اند. آبششها که خاصه سخت پوستان هستند، به صورت زوایدی پر مانند از پاها و سایر اجزای قطعه قطعه خارج شده‌اند. آبششهای کتابی در خرچنگهای نعل اسبی و ششهای کتابی در عنکبوتها و عقربها حجره‌هایی هستند که در آنها صفحات آبششها در آب و ششها در هوا عمل می‌کنند. سیستم نایی شامل مجاری منشعب و متصل بهم هستند که از سطح بدن به تمام قسمتهای درونی می‌رسند. این سیستم در صدپایان و حشرات دیده می‌شود.

دستگاه گردش خون

بندپایان هم مانند نرم تنان دارای دستگاه گردش خون باز هستند که در آن خون قسمتی در رگها و قسمتی در سینوسهای خونی جریان دارد. قلبی لوله‌ای شکل ، پشتی و ته باز مهمترین و اغلب تنها رگ خونی را تشکیل می‌دهد.

دستگاه دفعی

دفع از طریق دو اندام انجام می‌شود. بندپایان آبزی دفع را از طریق اندامهای لوله‌ای شکلی انجام می‌دهند که نامهای مختلفی دارد. بندپایان ساکن خشکی بویژه حشرات دارای لوله‌های مالپیگی هستند که به روده سوم متصل هستند و در آنجا باز می‌شوند.

دستگاه عصبی

دستگاه عصبی از نوع نردبانی و مشابه دستگاه عصبی آنلیدهاست.

رده بندی بندپایان

زیر شاخه کلیسرداران

بدن دارای سر سینه‌ای عموما بدون بند است. شکم بند بند ، یا یک قطعه است. به سر سینه اصولا 6 جفت زایده متصل است. نخستین جفت کلیسر ، دومین جفت پدی پالپ و چهار جفت آخر ، پاهای حرکتی هستند. فاقد آرواره یا شاخک هستند. خرچنگهای نعل اسبی ، عنکبوتهای دریایی و عنکبوتیان جزء این زیر شاخه هستند.

زیر شاخه آرواره‌داران

بدن دارای سر سینه و شکم است. سر سینه یا سر از خارج بدون قطعه می‌نماید. سینه ، شکم یا تنه قطعه قطعه است. در سر یک یا دو جفت شاخک یک جفت آرواره (ماندیبول ) و دو جفت ماگزیلا وجود دارد. سخت پوستان ، صد پایان ، هزار پایان و حشرات در این زیر شاخه قرار می‌گیرند.

عنکبوتها

عنکبوتها بزرگترین گروه بند پایان را تشکیل می دهند همه آنها گوشتخوار هستند. بعضی گونه های عنکبوت برای به دام انداختن طعمه تار می بافندولی انواع دیگر در سوراخهای خود به کمین شکار می نشینند. عنکبوتها دهان بسیار کوچکی دارند و دارای دندانهای نیش تیز و سمی هستند. آنها مایع هضم کننده ای در درون بدن طعمه خود وارد می کنند و بعد مایعات مغذی درون بدن طعمه را می مکند و پوسته خالی آن را رها می کنند.

حشرات

مقدمه

شاخه بندپایان موفق‌ترین جانوران بوده و نسبت به سایر شاخه‌ها از تعدد و تنوع بی‌شماری برخوردارهستند. بطوری که از میان قریب به یک میلیون و پانصد هزار گونه جانوری شناخته شده 4/3 آن را بندپایان به خود اختصاص می‌دهند. بسیاری ازبندپایان برای ما شناخته شده هستند بویژه حشرات که در اکثر زیستگاهها بسر می‌برند. موفقیت این شاخه از جانواران ، نتیجه ساختمان اساسی بدن بویژه سازمان قطعه قطعه‌ای و اسکلت خارجی کیتینی آنهاست. بندپایان شامل چندین زیر شاخه هستند.

زیر شاخه آرواره‌داران

بدن دارای سر سینه و شکم یا سر است. سر سینه یا سر از خارج بدون قطعه می‌نماید. سینه ، شکم یا تنه قطعه قطعه است. در سر یک یا دو جفت آرواره و دو جفت ماگزیلا وجود دارد. سخت پوستان ، صد پایان ، هزار پایان و حشرات در این زیر شاخه قرار می‌گیرند.

رده حشرات

حشرات یا شش پایان ساکن خشکی هستند و بعضی بطور ثانویه آبزی شده‌اند. سر 6 قطعه وسینه 3 قطعه است که معمولا دارای 3 جفت پا و دو جفت بال است. شکم اصولا 11 قطعه بدون زواید حرکتی دارد. چشمها مرکب و ساده‌اند. بیش از 800 هزار گونه دارند.

حشرات به دو رده بالداران و بدون بالان رده بندی می‌شوند.

زیر رده بدون بالان

انواع ابتدایی ، بدون بال و بدون دگردیسی هستند.

راسته پرتورا

فاقد شاخک بوده و اولین جفت پاهای حرکتی به اندامهای حسی مبدل گشته‌اند. فاقد چشم ساده و مرکب و دارای چشم کاذب هستند. لوله های مالپیگی به صورت برجستگیهای کوچکی تحلیل رفته اند. سیستم تراشه‌ای ساده بوده و یا اصلا فاقد آن می‌باشند. بدن 12 مفصلی و فاقد زایده سرسی است. پیش از کامل شدن تعداد مفاصل شکمی از تخم خارج شده لذا اصطلاحا آنامورف هستند..

راسته دیپلورا

این راسته را آپتر نیز می‌نامند. بدن کوچک و نرمی داشته و محیطهای تاریک و مرطوب را ترجیح می‌دهد. دارای شاخک طویل و فاقد چشم‌اند. شکم 11 مفصلی و دارای سرسی است. لوله‌های مالپیگی پاپیلایی شکل می‌باشند.

راسته کلمبولا

دارای بدنی نرم و کوچک و شاخکهای کوتاه می‌باشند. چشمهای مرکب کوچک و یا تحلیل رفته‌اند. معمولا جهنده بوده و این عمل را بواسطه عضو جهنده خاصی انجام می‌دهند. فاقد سرسی شکلی و لوله‌های مالپیگی می‌باشند. پوست اندازی به صورت اپی‌مورف است. یعنی تعداد مفاصل شکمی جانور به هنگام خروج از تخم کامل می‌باشند از این راسته جنس انوتوموبریا را می‌توان نام برد.

راسته تیزانورا

خصوصیات بسیار نزدیک با راسته تیزانورا دارد و اصطلاحا دم مویی نامیده می‌شوند. اعضای راسته تیزانورا که ماهی نقره‌ای نیز نامیده می‌شوند. دارای بدن نسبتا طویل و فلس‌داری می‌باشند. شاخکها طویل و چشمهای مرکب رشد کرده‌اند. تعداد مفاصل شکمی 12 عدد بوده و در انتها به سرسی طویلی ختم می‌شود و لوله‌های مالپیگی و تراشه‌ها بسیار رشد یافته‌اند. از این راسته جنس ترموبیوس را می‌توان ذکر کرد.

زیر رده حشرات بالدار

راسته راست بالان

ملخها ، سوسریها و جیرجیرکها در این راسته قرار دارند. قطعات دهانی خورد کننده هستند. بالهای جلویی باریک و بالهای عقبی نازک و تاشده در زیر بالهای جلویی هستند. بسیاری بدون بال هستند. گیاهخوارند و 25 هزار گونه دارند.

راسته پوست بالان

قطعات دهانی خورد کننده هستند. بالهای جلویی کوتاه و بالهای عقبی بلند و نازک هستند. در نقاط تاریک بسر می‌برند. شب فعال هستند و 1200 گونه دارند.

راسته ایزوپترا یا جوربالان

موریانه‌ها در این گروه قرار دارند. بالها مشابه و نازک هستند. زندگی اجتماعی دارند. بیشتر ساکن مناطق گرمسیری هستند. چند شکلی دارند و 2000 گونه دارند.

زیر رده حشرات بالدار

راسته راست بالان

ملخها ، سوسریها و جیرجیرکها در این راسته قرار دارند. قطعات دهانی خورد کننده هستند. بالهای جلویی باریک و بالهای عقبی نازک و تاشده در زیر بالهای جلویی هستند. بسیاری بدون بال هستند. گیاهخوارند و 25 هزار گونه دارند.

راسته پوست بالان

قطعات دهانی خورد کننده هستند. بالهای جلویی کوتاه و بالهای عقبی بلند و نازک هستند. در نقاط تاریک بسر می‌برند. شب فعال هستند و 1200 گونه دارند.

راسته ایزوپترا یا جوربالان

موریانه‌ها در این گروه قرار دارند. بالها مشابه و نازک هستند. زندگی اجتماعی دارند. بیشتر ساکن مناطق گرمسیری هستند. چند شکلی دارند و 2000 گونه دارند.

زیر رده حشرات بالدار

راسته راست بالان

ملخها ، سوسریها و جیرجیرکها در این راسته قرار دارند. قطعات دهانی خورد کننده هستند. بالهای جلویی باریک و بالهای عقبی نازک و تاشده در زیر بالهای جلویی هستند. بسیاری بدون بال هستند. گیاهخوارند و 25 هزار گونه دارند.

راسته پوست بالان

قطعات دهانی خورد کننده هستند. بالهای جلویی کوتاه و بالهای عقبی بلند و نازک هستند. در نقاط تاریک بسر می‌برند. شب فعال هستند و 1200 گونه دارند.

راسته ایزوپترا یا جوربالان

موریانه‌ها در این گروه قرار دارند. بالها مشابه و نازک هستند. زندگی اجتماعی دارند. بیشتر ساکن مناطق گرمسیری هستند. چند شکلی دارند و 2000 گونه دارند.

تولید مثل در حشرات

به جز چند مورد استثنایی عمل لقاح از طریق جفتگیری صورت می‌گیرد و تخم گذاشته می‌شود. در جنین جوانه‌های مولد زواید بدن به توالی از جلو به عقب ظاهر می‌شوند. هنگامی که لارو سر از تخم بیرون می‌آورد. شبیه جانور بالغ است و فقط کوچکتر هستند. لاروها طی پوست اندازیهای متوالی رشد می‌کنند و سرانجام محفظه‌هایی در دیواره بدن پدید می‌آید و دیسکهای شفیره‌ای شروع به پیدایش می‌کند. تغییر شکل لارو کرمی شکل به جانور بالغ در درون پیله انجام می‌   دهد .

سخت پوستان

این گروه از بدن پایان شامل خرچنگهای آب شیرین٬ خرچنگهای دریایی٬ خرچنگهای معمولی و میگوها می شوند. اکثر آنها دارای بدنهایی با 3 قسمت مختلف می باشند. سر-سینه-شکم اما در بعضی از گونه ها سرو سینه به هم متصل هستند. همه آنها در آب زندگی می کنند به استثنا خر خاکیها (شپشه چوب) و خانواده اش.

بزرگترین سخت پوستان جهان٬ خرچنگهای عنکبوتی بزرگ اقیانوس آرام شمالی می باشند. آنها بدن نسبتا کوچکی دارند٬ اما پاهای آنها تا (8 پا) 4/2 متر کشیده می شوند(باز می شوند).

عکسی که در سمت چپ تصویر مشاهده می کنید متعلق به خرچنگ آب شیرین است این خرچنگ هم مثل خرچنگ دریایی دارای 8 پا برای راه رفتن و دو پنجه بزرگ می باشد او برای شنا کردن دمش را تکان می دهد.

میگوهای آخوندکی خرچنگها و حلزونها را بوسیله کوبیدن پاهای چماقی شکل خود بر سر آنها٬ می شکند. میگوهای آخوندکی دارای ضربه های پای خیلی نیرومندی هستند٬ که آنها را به شکننده شیشه آکواریوم معروف کرده است.

در حدود 32000 گونه مختلف از سخت پوستان شناخته شده اند٬ آنها در سراسر دنیا یافت می شوند.در حدود 3/1 تمام سخت پوستان یک پایی هستند. بیشتر سخت پوستان در آب دریاها زندگی میکنند و بعضی از آنها در آبهای شیرین و تعداد محدودی از آنها در خشکی زندگی می کنند.

خرچنگهای معمولی مثل خرچنگهای دریایی ده پایی هستند. بیشتر آنها در آب یا نزدیکی آب زندگی می کنند. بعضی از آنها تا زمانی که تخم گذاری کننند روی خشکی باقی می مانند. اغلب این خرچنگها لاشخور هستند. آنها از راه خوردن حیوانات مرده و گیاهان زنده می مانند.

خر خاکی

نام دیگر خر خاکی شپشه چوب می باشد. خر خاکی ها جزو معدود سخت پوستانی هستند که دایما روی خشکی زندگی می کنند

خرچنگ دریایی رنگ سنگی

ین سخت پوست دارای رنگ روشن٬ یکی از گونه های خرچنگهای خاردار٬‌می باشد. او به جای پنجه٬ دارای شاخکهای بلند و تیزی میباشد٬ که به عنوان یک اسلحه در هنگام تهدید شدن٬ استفاده می کند. خرچنگ دریایی رنگ سنگی معمولا در آبهای کم عمق زندگی می کند. او مثل دیگر خرچنگهای فامیلش٬ تمایل دارد در شب شکار کند و در گروههای بزرگ زندگی کند.

خرچنگ ساحلی

خرچنگ گوشه گیر قرمز

خرچنگهای گوشه گیر٬ بر خلاف اکثر خرچنگهای دیگر٬ شکمی نرم دارند. آنها برای محافظت از خود٬ از پوسته سخت کهنه حیوانات دیگر استفاده می کنند. آنها غالبا مجبور می شوند به پوسته های بزرگتری نقل مکان کنند. خرچنگ گوشه گیر قرمز یکی از بزرگترین گونه های خرچنگها می باشد او از پنجه های بزرگ خود برای گرفتن حیوانات کوچک و برداشتن تکه های غذا استفاده می کند.

کریل

این سخت پوستان شناور مهم ترین بخش زنجیره غذایی در دریاهای قطب جنوب را تشکیل می دهند. این سخت پوستان کوچک از گیاهان میکروسکوپی و حیوانات ذره بینی تغذیه می کنند و توسط والها٬ خوکهای آبی٬ سگ ماهی ها٬ پرندگان و ماهیان خورده می شوند. کریلها در اقیانوس قطب جنوب زندگی می کنند. آنها در نزدیکی سطح آب تشکیل گروههای خیلی بزرگ می دهند. این گروه از این سخت پوستان شناور می تواند 25 میلیارد عدد از آنها را شامل شود.

عنکبوتیان

زیر شاخه عنکبوتیان یا کلیسرداران دارای تنوع و تعدد بسیاری بوده و گرچه پراکندگی گونه‌های آنها به پای سخت پوستان نمی‌رسد لیکن گروه کثیری از بندپایان را که شامل 65000 گونه می‌باشند به خود اختصاص می‌دهند. کلیسرداران به دو گروه عمده تقسیم میشوند. پیکنوگونیدها یا عنکبوتهای آبی و کلیسراتا که خود متشکل از خرچنگ نعلیان یا مروستوماتا ، عقربها (اسکورپیونها) و عنکبوتیان (آراکیندا) هستند. همه ما کم و بیش با کلیسرداران آشنا هستیم. به عنوان مثال اغلب ما با عنکبوتها ، عقربها و کنه‌ها برخورد داشته‌ایم. بسیاری از آنها ناقل عوامل بیماریزا بوده و خطرات بسیاری برای انسان و سایر حیوانات به همراه دارند.

اختصاصات کلیسرداران

بدن از دو قطعه پروزوما و اپیستوزوما تشکیل شده است. زواید پروزومایی عبارتند از: کلیسرها ، پاهای آرواره‌ای و چهار جفت پای حرکتی ، کلیسرداران فاقد شاخک می‌باشند.

زواید چند مفصلی و یک شاخه‌اند.

تبادلات تنفسی به کمک آبششهای کتابی ، ششهای کتابی یا تراشه‌ها صورت می‌گیرند.

دفع از طریق غدد پیش رانی و لوله‌های مالپیگی انجام می‌گیرد.

دارای چشمهای ساده میانی و گاهی اوقات چشمهای مرکب جانبی می‌باشند.

سکومهای گوارشی به تعداد 2 تا 6 جفت هستند.

رده بندی کلیسرداران

رده گزیفوسوریده

مانند خرچنگهای نعل اسبی شکل که دریازی هستند. سر سینه دارای سپر پشتی است که به شکم جوش خورده لولا است. تنفس از راه آبششهای کتابی است. چشمهای مرکب دارند. رشد از طریق لارو است و دارای 5 گونه هستند.

رده پیکنوگونیدا

عنکبوتهای دریازی هستند. سر و سینه و پاهای باریک و دراز دارند. شکم تحلیل رفته است. فاقد چشمهای مرکب هستند و پاهای حامل تخم در هر دو جنس روی سر قرار دارند و دارای 500 گونه هستند.

رده عنکبوتیان

عقربها ، عنکبوتها ، کنه‌ها در این گروه قرار دارند و ساکن خشکی هستند و بعضی زندگی ثانویه‌ای در آب دارند. معمولا گوشتخوار و شکارچی هستند. فاقد چشمهای مرکب هستند. با ششهای کتابی یا نایی یا هر دو تنفس می‌کنند. حدود 3500 گونه دارند.

عنکبوتها

عنکبوتها از شناخته شده‌ترین عنکبوتیان بوده و دارای پراکنش جهانی می‌باشند. عموما گوشتخوار بوده و در زیستگاههای مختلفی چون سطح سنگها ، روی درختها و گیاهان زندگی می‌کنند. برخی از آنها شکار خود را به دام می‌اندازند در حالی که گروهی دیگر به شکار حمله کرده و یا در کمین آن می‌نشینند.

عنکبوتها قادر به سوراخ نمودن پوست انسان نمی‌باشند اما گزش برخی از گونه ، برای انسان خطرناک است به عنوان مثل سم نوعی عنکبوت به نام بیوه سیاه سم عصبی بوده و موجب ایجاد جراحات دردناک ، تشنج عضلانی ، و نهایتا از کار افتادن دستگاه تنفس و مرگ می‌گردد.

جنسهای عنکبوتها

از این راسته می‌توان جنسهای تارانتولاها ، عنکبوتهای دریچه ساز ، فولکوس ، عنکبوت قهوه‌ای ، بیوه سیاه و عنکبوت گرگی را نام برد.

عنکبوت منزوی قهوه ای

در سالهای اخیر ، عنکبوت دیگری به نام عنکبوت منزوی قهوه‌ای مورد شناسایی قرار گرفته که گزش آن برای انسان ، بسیار خطرناک می‌باشد. در برخی از عنکبوتها گزش منجر به نکروز بافتی شده و درمان آن معمولا به آهستگی صورت می‌گیرد.

عادات عنکبوتها

یکی از مهمترین عوامل موثر در زندگی آنها ، توانایی تنیدن تار است. این ابریشم یا تار ، از جنس اسکلروپروتئین بوده و در اثر تماس با هوا ، سخت می‌گردد. این ابریشم در کارهای مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعضی از عنکبوتها پرده های کوچکی تنیده و اسپرمهای خود را روی آن قرار می‌دهند. همچنین بعضی از گونه‌ها از آن برای ساختن پیله استفاده می‌کنند و تخمهای خود را درون آن می‌گذارند. اما اکثر گونه‌ها از ابریشم برای ساختن رشته‌های تار عنکبوت استفاده می‌کنند.

میگالومورف

عنکبوتهایی با اندازه متوسط تا بزرگ بوده، سوراخهایی در داخل زمین ایجاد نموده و یا پرده‌هایی ورقه مانند یا قیفی شکل ایجاد می‌کنند. تارانتولاها و عنکبوتهای دریچه ساز که درهایی لولایی برای سوراخهای خود ایجاد می‌کنند نیز جزء میگامورفها محسوب می‌شوند.

تنیدن تار

بعضی از عنکبوتها نظیر خانواده‌های دیکتینیده و آگلنیده پرده‌های نامنظمی می‌تنند. در حالی که پرده‌های تنیده شده در بعضی خانواده‌های دیگر بسیار منظم است. بعضی از عنکبوتها ، نظیر عنکبوتهای گرگی اصلا تار نمی‌تنند. سالتیسیده‌ها جهنده بوده و بر روی زمین گاه روی گیاهان به سر می‌برند. این گروه از عنکبوتها نیز تار نمی‌تنند بلکه آشیانه‌های خود را با ابریشم مفروش می‌سازند. توموسیده یا عنکبوتهای خرچنگ مانند تار نمی‌تنند.

کنه‌ها

بعضی از کنه‌هایی که خون می‌مکند ، چرخه کامل زندگی خود را در روی بدن یک میزبان می‌گذرانند و فقط در هنگام پوست اندازی موقتا ارتباط خود را با آنها قطع می‌کنند. اقسام دیگر با هر بار پوست اندازی از میزبان خود جدا می‌شوند و پس از پوست اندازی باید میزبانی تازه برای خود بیابند. نوزاد این جانواران با یک بار که خون بمکد می‌تواند ماهها زنده بماند و بالغها با یکبار تغذیه ، تا سالها ممکن است نیاز به غذا نداشته باشند. کنه‌های مختلف ناقل عوامل بیماریزا هستند که مهره داران را آلوده می‌کنند.

خرچنگهای نعل اسبی

چند گونه از خرچنگهای نعل اسبی که در فاصله 200 میلیون سال گذشته بدون تغییر مانده‌اند فسیلهای زنده‌ای هستند که در سواحل ماسه‌ای اقیانوس یافت می‌شوند و در آنجا با حفر ماسه‌ها زندگی نیمه منزوی را می‌گذرانند.

بازيافت پلاستيك از نمكي‌ها تا كارگاه‌ها

بازيافت ضايعات پلاستيكي در شهرهاي ايران غيراصولي و بدون هيچ گونه كنترل و برنامه‌ريزي منطقي صورت مي‌گيرد. حجم بسياري از مواد پلاستيكي را دوره‌گردها از گوشه و كنار شهرها و حتي از درون نهرهاي فاضلاب جمع‌آوري و روانه هزاران كارگاه كوچك غيربهداشتي مي‌كنند.

پايگاه اطلاع‌رساني شهرسازي و معماري: حيات، رشد و توسعه صنايع در گرو وجود صرفه اقتصادي طرح‌هاي صنعتي است. صنعت بازيافت نيز از اين قاعده مستثني نيست و به نظر مي‌رسد بايد به موازات بررسي زيست محيطي و بهداشتي، به عوامل اقتصادي بازيافت محصولات توجه شود. چرخه بازيافت مواد چرخه‌اي بسيار طولاني و هزينه‌بر است و دراين ميان بازيافت پلاستيك با توجه به زياد بودن هزينه بهره‌برداري و ساير هزينه‌هاي ساليانه نسبت به سود حاصل از فروش محصول بازيافتي به نام «گرانول» توجيه اقتصادي مناسبي ندارد .
پلاستيك ماده شيميايي است كه از نفت خام تهيه و مواد مختلفي به آن اضافه مي‌شود. PVC يكي از انواع پلاستيك‌هاست كه حاوي عنصر كلر است و از نظر زيست محيطي خطرات بسياري را در بر دارد. هنگام توليد و تهيه پلاستيك مواد سرطان‌زا وارد محيط مي‌شوند در صورت آتش گرفتن اين ماده ، مواد خطرناكي از آن متصاعد شده و محيط را مي آلايند .
دست اندركاران صنعت بازيافت معتقدند بازيافت پلاستيك با توجه به هزينه بالاي آن و ساير هزينه‌هاي وابسته توجيه اقتصادي مناسبي ندارد. اما در عين حال با توجه افزايش جمعيت و به تبع آن افزايش ميزان توليد زباله‌هاي پلاستيكي بازيابي اين بخش از پسماند ها نيز ضرورتي انكار نا پذير است.
از سوي ديگر بازيافت زباله هاي پلاستيكي در صورتي كه در يك فرايند نظام يافته قرار گيرد و كنترل شود مي تواند در اشتغالزايي و تامين حفظ سلامت و بهداشت محيط زيست تاثير گذار باشد.
دكتر «منيره مجلسي‌نصر»، عضو هيات علمي و مدير گروه بهداشت محيط دانشگاه شهيد بهشتي  يكي از مشكلات مهم توسعه شهري و صنعتي را مساله دفع مواد زائد جامد مي‌داند و معتقد است بسياري از كشورها در زمينه‌ مديريت اين مواد با مشكل مواجه و نيازمند راه‌حل‌هاي جامع و كاربردي هستند.
به گفته اين كارشناس بر پايه «دستور كار 21 » كنفرانس «ريو» در سال 1992، اگر اقدامات لازم در زمينه مواد زائد صورت نگيرد با توجه به تغيير جمعيت از 3/5 ميليارد نفر در سال 1992 به 5/8 ميليارد نفر در سال 2025 ميلادي، ميزان مواد زائد توليدي از نظر حجمي به 4 تا 5 برابر مي‌رسد.

اين امر در ايران نيز با افزايش روزافزون جمعيت و گسترش مداوم شهرها از يك سو و توسعه فعاليت‌هاي صنعتي، تجاري و خدماتي از سوي ديگر منجر به توليد مقادير زيادي مواد زائد جامد شهري شده كه در بيشتر مواقع با توجه به كمبود امكانات و بودجه، مشكلات بسياري را در پي داشته است.
دكتر «هايده شيرازي»، مدير عامل سازمان بازيافت و تبديل مواد كرمانشاه از ديگر كارشناساني است كه معتقد است جمع‌آوري پسماندها در بسياري از شهرهاي ايران، حتي در شهرهاي بزرگ، به دليل فقدان برنامه‌ريزي مناسب با افزايش پسماندهاي ناشي از تجمع جمعيت (افزايش مهاجرت و جمعيت) و تغيير الگوهاي مصرف (استفاده از مواد يك بارمصرف پلاستيكي) به معضل بزرگي تبديل شده است. امروزه مديريت پسماند ديگر فقط منحصر بر جمع‌آوري پسماندها نيست، بلكه جمع‌آوري پسماندها يكي از حلقه‌‌هاي مهم مديريت آن يعني آموزش، تفكيك، جمع‌آوري، بازيافت و پردازش است .
وي مي‌افزايد: «اگر امكانات تفكيك پسماندها در مبدا (استقرار مخازن) فراهم شود، ولي امكانات مناسب جمع‌آوري پسماند فراهم نشود، اجراي برنامه آموزشي براي تفكيك پسمانده ها موفق نخواهد بود و علاوه بر آلودگي‌هاي زيست‌محيطي، هزينه‌هاي پردازش پسماندها _ به عنوان جايگزين دفن _ بيشتر خواهد شد.»
روش‌ها و صنايع بازيافت پلاستيك در ايران
مواد زايد پلاستيكي در سه مرحله توليد و وارد چرخه زباله مي‌شوند؛ در جريان توليد مواد خام، ساخت كالا و مصرف. دكتر «نعمت‌الله جعفرزاده» دكتر در مهندسي بهداشت محيط معتقد است: «در شروع اين فرايند، يعني مرحله بهره‌برداري از مواد اوليه، موادي توليد مي‌شود كه كيفيت چندان بالايي ندارند و به آنها مواد دورريز مي‌گويند. بعد از اين مرحله، مقداري از مواد خام در مراحل توليد كالاهاي پلاستيكي به مواد زايد تبديل مي‌شوند. مثلا در كارگاه‌هايي كه با استفاده از دستگاه‌هاي تزريق پلاستيك انواع مختلف پلاستيك‌هاي بادي و تزريقي توليد مي‌شود، درصدي از محصول كيفيت مطلوبي ندارد كه بايد از چرخه توليد كنار گذاشته شود. در مرحله دوم ساخت و هنگام تبديل محصول به ابعاد استاندارد، مقداري مواد دورريز توليد و در مرحله مصرف نيز مقداري ضايعات پلاستيكي مثل بطري‌هاي پلاستيكي و جز اينها توليد مي‌شود. بنابراين بسته به نوع صنعت و مصرف، انواع مختلف مواد پلاستيكي در زباله‌ها يافت مي‌شوند.»
تركيبات عمده مواد پلاستيكي در زباله‌هاي شهري شامل مواد پلاستيكي مثل پي‌وي‌سي، پلي‌اتيلن، پلي‌آيمدها و پلي‌استايرن است. اين مواد به دليل كاربرد زياد در صنايع بسته‌بندي، ظروف يك‌بار مصرف و لوازم خانگي به مقدار زيادي در زباله‌هاي شهري يافت مي‌شوند. بنابراين صنايع بازيافتي بايد حول محور اين مواد شكل گيرند.»
با وجود گذشت حدود 35 سال از عمر صنعت پتروشيمي در ايران، بازيافت پلاستيك به دليل وجود منابع سرشار نفت و ارزاني مواد اوليه پلاستيك تا قبل از انقلاب اسلامي مورد توجه صنايع قرار نگرفت. بعد از انقلاب و به خصوص در زمان جنگ تحميلي، محاصره اقتصادي و كاهش درآمدهاي نفتي و در نتيجه افزايش قيمت مواد پلاستيكي تعدادي از كارخانه‌ها به فكر استفاده از ضايعات پلاستيكي و استفاده مجدد از مواد پلاستيكي افتادند. بدين طريق آهسته آهسته صنعت بازيافت پلاستيك رونق گرفت. در حال حاضر بسياري از كارخانه‌هاي كشور با استفاده مجدد از مواد پلاستيكي به عنوان جبران‌كننده در خريد مواد خام اوليه صرفه‌جويي مي‌كنند.

مراحل بازيافت ضايعات پلاستيكي
پس از جمع‌آوري پلاستيك‌هاي ضايعاتي، كه بيشتر توسط افراد دوره‌گرد، به اصطلاح عاميانه آن، «نمكي‌ها»، انجام مي‌شود، اشخاصي به نام «آسيابي خرها» آنها را خريداري مي‌كنند. در مرحله بعد، تعدادي از كارگران كه مسئول تفكيك پلاستيك‌ها بر مبناي رنگ و جنس آنهايند جداسازي پلاستيك‌ها را آغاز مي‌كنند. اين كارگران به طور معمول پلاستيك‌ها را از نظر جنس به دو نوع بادي و تزريقي و نيز از نظر رنگ‌بندي به انواع بي‌رنگ، سفيد، قرمز، آبي و مشكي تقسيم مي‌كنند.
جعفرزاده معتقد است: «در ساختمان پلاستيك‌هاي بادي مانند پلي‌اتيلن، پلي وينيل كلرايلد بسيار فشرده وجود دارد و به همين دليل اينها انواع خشك و شكننده‌اند در حالي كه پلاستيك‌هاي تزريقي مانند پلي‌اتيلن با تراكم پايين، و پلي‌اتي‌تري‌فتالات نرم‌تر و انعطاف‌پذيرترند. هدف اصلي از جداسازي اين دو نوع مواد از يكديگر آن است كه كيفيت حاصل از مخلوط كردن اين دو نوع پلاستيك مطلوب نيست و مخلوط حاصل به صورت شن‌ريزه از دستگاه بيرون مي‌آيد.»
از نظر رنگ‌بندي نيز ارزش ريالي پلاستيك‌ها متفاوت است به هر ميزان كه از طرف مواد بي‌رنگ و يا با رنگ روشن به طرف رنگ‌هاي تيره‌تر مي‌رويم از ارزش ريالي پلاستيك‌ها كاسته مي‌شود، به اين معني كه پلاستيك‌هاي بي‌رنگ يا كريستالي بالاترين قيمت و پلاستيك‌هاي كدر و متمايل به رنگ مشكي پايين‌ترين قيمت را دارند.
در مرحله بعدي، پلاستيك‌هاي جدا شده را در يك آسياي بزرگ مي‌ريزند و آنها را به صورت تكه‌هاي بسيار ريز (چيپس) خرد مي‌كنند. پلاستيك‌هاي خرد شده در اين مرحله آماده فروش به كارخانه‌هاي بازيافت پلاستيك هستند.
در كارخانه و در نخستين مرحله، پلاستيك‌هاي خرد و ريز در يك ظرف شستشو قرار مي‌گيرند و پس از شست و شو در يك سبد خشك كن پخش مي‌شوند. در قسمت زيرين اين سبد يك منبع حرارت‌زا با گرماي ملايم قرار دارد.»
وي با توصيف اين مراحل مي‌افزايد: «پس از اين كه پلاستيك‌ها خشك شدند، در دستگاه «اكسترودر»، قرار مي‌گيرند. اين دستگاه شبيه به چرخ گوشتي بزرگ است، با اين تفاوت كه ناحيه مياني آن مجهز به سيستم‌هاي حرارت‌زا (منظور از سيستم‌هاي حرارت‌زا، تعدادي المنت با مقاومت بالاست كه توان توليد حرارت بسيار زيادي را دارند. حرارت‌زا، تعدادي المنت با مقاومت بالاست كه توان توليد حرارت بسيار زيادي را دارند). حرارتي كه اين سيستم ايجاد مي‌كند به طور متوسط بين 250 تا 150 درجه سانتي‌گراد است. به كمك حرارت توليد شده، پلاستيك‌هاي خرد و ريزقبلي به صورت خميري از داهانه «اكسترودر» خارج مي شوند (اصطلاح رايج براي اين خمير «كلوچه» است).
از آن جا كه وجود خرده‌هاي چوب و كاغذر و غيره در اين مرحله باعث خراب شدن جنس توليدي مي‌شود، يك قوري استيل با چشمه هاي بسيار ريز در محل خروج خميرپلاستيك از دستگاه قرار داده شده تا به عنوان صافي عمل كند. چون مواد به شكل مذاب خراج مي‌شوند، اين مواد اضافي گرفته مي‌شود. هر چند مدت يك بار نيز براي تميز كردن قوري آن را مي‌سوزانند.»
جعفرزاده مراحل نهايي كار را اين گونه بيان مي‌كند: «خميرها (كلوچه‌ها) را در يك ظرف آب قرار مي دهند تا سرد و سفت شوند و بعد آنها را در داخل آسيا مي‌ريزند. اين دستگاه خمير سفت شده را به گلوله‌ها و گويچه‌هاي پلاستيكي (گرانول) كه نسبتا ريز و خرد هستند تبديل مي‌كند. اين گويچه‌هاي پلاستيكي (گرانول‌ها) را مي‌توان ماده خام ثانوي تلقي كرد. در مرحله نهايي، اين گرانول‌ها را در دستگاه‌هاي قالب‌گيري مي‌ريزند و محصول مورد نظر در قالبي كه از قبل طراحي شده است تولدي مي‌شود. محصولاتي را كه در مرحله قالب‌گيري به شكل نامطلوب و ناقص توليد مي‌شوند، دوباره آسياب مي‌كنند و مورد استفاده قرار مي‌دهند.»
ميزان بازيافت مواد پلاستيكي در تهران
بررسي‌هاي انجام شده نشان مي‌دهند حدود 30 تا 35 درصد كارگاه‌ها و كارخانه‌ها در سطح شهر تهران به بازيابي پلاستيك مربوط به كارگاه‌هايي است كه مجوز بهره‌لبرداري را از وزارت صنايع دريافت نكرده‌اند و به عبارت ديگر، به شكل غيرقانوني فعاليت دارند و تقريبا تمامي مواد اوليه مورد نياز خود را از مواد ضايعاتي تامين مي‌كنند.
هر يك از اين كارخانه‌ها، در صورت تامين مواد، به طور متوسط روزانه يك تن ماده آسياب شده را به محصولات مختلف پلاستيكي تبديل مي‌كنند و آن را به بازار مصرف عرضه مي‌كنند. به غير از كارخانه‌هاي ياد شده، اغلب كارخانه‌هايي كه با توليد محصولات پلاستيكي سر و كار دارند، هر يك به نسبت‌هاي متفاوت از مواد آسياب‌شده در كنار مواد دست اول استفاده مي‌كنند. البته آن دسته از مصنوعات پلاستيكي كه كاربرد مستقيم در امور مربوط به بهداشت فردي و اجتماعي دارند، منحصرا از مواد دست اول توليد مي‌شوند و از اين قاعده مستثني هستند. مي‌توان پيش‌بيني كرد كه روزانه در تهران حدود 50 تن مواد پلاستيكي ضايعاتي بازيافت مي‌شود.
همايون مدني شاهرودي كارشناس ارشد سازمان بازيافت شهرداري تهران معتقد است با توچه به پيشرفت‌هايي كه در زمينه صنعت بازيافت، به دست آمده است، محصولاتي كه با استفاده از اين مواد تولدي مي شوند نيز از كيفيت بسيار بالايي برخوردارند و به تبع آن كاربرد گسترده‌اي هم يافته‌اند.
اين پيشرفت نيز مديون قوانيني است كه در اين زمينه در كشورهاي توسعه يافته تدوين و تصويب شده‌اند. براي مثال، در بسياري از كشورهاي پيشرفته نظير آلمان، سوئيس، ژاپن و ايالات متحده آمريكا قوانيني تصويب شده است كه بر اساس آنها كارخانه‌ها ملزم شده‌اند تا بخشي از مواد خام مورد نياز خود را از مواد بازيافتي تامين كنند. به بيان ديگر، مواد خام اوليه در كنار مواد خام ثانويه (بازيافتي) مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
براي مثال در ايالات متحده بسياري از كارخانه‌هاي توليد كننده محصولات پلاستيكي مجبورند كه 5 تا 15 درصد از مواد مورد نياز خود را از مواد بازيافتي تامين كنند. نسبت استفاده از مواد بازيافتي در كشورهاي مختلف متفاوت است.»
وي مي‌افزايد: «محصولات بازيافتي كه امروزه در كشورهاي جنوب شرقي و شرق آسيا، اروپا و آمريكا تولدي مي‌شوند كيفيت بسياري از مواد توانسته‌اند جايگزين مناسبي براي مواد جديد به كار رفته در توليد و ابزار و لوازم مختلف باشند. اين جايگزيني تا حدي توسعه يافته سات كه از آنها در ساختن وسايل بسيار دقيق و حساس نظير كامپيوتر استفاده مي‌شود (بورد در واقع يك تخت پلاستيكي است كه بخش‌هاي سخت‌افزاري كامپيوتر نظير كيت‌ها، ترانزيستورها و مقاومت‌هاي مختلف روي آن نصب مي‌شود. وي با اشاره به مطلب فوق به اين مثال اشاره مي‌كند كه: «در ژاپن براي ساختن قاب نگهدارنده ديسك‌هاي طلايي كه ارزش زيادي دارند از 50 درصد مواد بازيافتي استفاده مي شود كه اين پلاستيك‌ها در حقيقت از پوشش پلاستيكي ديسك‌هاي مصرف شده قبلي به دست آمده‌اند.
استفاده دوباره از پلاستيك‌هاي مصرف شده به يك يا دو محصول محدود نمي‌شود، بلكه با توجه به كثرت فرآورده‌هاي پلاستيكي، بازيافت آنها نيز طيف گسترده‌اي را تشكيل مي‌دهد. براي مثال، در كشورهاي صنعتي از ضايعات پلاستيكي در صنايعي نظير خودروسازي، قايق‌سازي، ادوات و لوازم الكتريكي و الكترونيكي، ابزار و وسايل خدمات شهري نظير نيمكت‌هاي عمومي و حصار اطراف پارك‌ها،
لوازم كشاورزي و بسياري ديگر از صنايع توليدي استفاده مي‌شود.»
عباس ميرزايي كارشناس بهداشت محيط محصولاتي كه در ايران از پلاستيك‌هاي ضايعاتي توليد مي‌شود را در مقايسه با محصولات مشابه خارجي با كيفيت بسيار پايين‌تري ارزيابي مي‌كند و علت اين امر را در نحوه جمع‌آوري پسماندها و نيز در مكانيسم بازيافت آنها مي‌داند.
وي مي‌افزايد: «پلاستيك‌هايي كه به صورت مخلوط با مواد ديگر جمع‌آوري و بازيافت مي شوند ناخواسته دچار افت كيفيت مي‌شوند، زيرا موادي نظير كاغذ و چوب به علت نبود كنترل دقيق، به محيط عمل وارد مي‌شود و ساختمان ملكولي پلاستيك‌ها را تغيير مي‌دهد. از طرف ديگر، مراحل مختلف بازيافت پلاستيك‌ها نيز به صورتي بسيار ابتدايي صورت مي‌گيرد. دستگاه‌هايي كه براي اين منظور به كار برده مي‌شوند در اغلب موارد مستهلك شده‌اند و بازدهي چندان بالايي ندارند. انواع مختلف پلاستيك كه از نظر ساختار ملكولي كاملا با يكديگر تفاوت دارند، تنها از نظر نوع به دو دسته (بادي و تزريق) تقسيم و سپس به سيستم وارد مي‌شوند.»
عده‌اي از افراد سودجو كه به توليد محصولات پلاستيكي مشغول‌اند، به رغم آگاهي به اهميت موضوع بهداشت فردي و اجتماعي و تنها به خاطر منافع شخصي خويش، از مواد بازيافتي در ساخت وسايلي نظير ليوان و قمقمه‌هاي پلاستيكي و وسايل اسباب‌بازي كودكان استفاده مي‌كنند.
بازيافت ضايعات پلاستيكي در شهرهاي ايران غيراصولي و بدون هيچ گونه كنترل و برنامه‌ريزي منطقي صورت مي‌گيرد. حجم بسياري از مواد پلاستيكي را دوره‌گردها از گوشه و كنار شهرها و حتي از درون نهرهاي فاضلاب جمع‌آوري و روانه هزاران كارگاه كوچك غيربهداشتي مي‌كنند. علاوه بر پايين بودن بازده و كيفيت محصول، تبديل اين مواد به ظروف مواد غذايي، خط‌كش و اسباب‌بازي نيز از نظير بهداشتي بسيار مضر است.
ميزان توليد و مصرف مواد پلاستيكي در ايران
در حال حاضر دو مجتمع عظيم پتروشيمي بندر امام خميني و پتروشيمي اراك مهم‌ترين توليدكنندگان مواد اوليه پليمري در كشور به شمار مي‌روند. اين دو مجتمع انواع خاصي از ترموپلاستيك‌ها را كه كاربرد زيادي در صنايع پايين دست دارند توليد مي‌كنند.
به نظر كارشناسان محيط زيست هر ساله بودجه سنگيني براي واردات مواد پلاستيكي صرف مي‌شود و توليد داخلي هنوز تكافوي نياز كشور را نمي‌كند. بنابراين با تشويق بازيافت و استفاده مجدد مي‌توان از بار واردات كاست.
بازیافت زغال فعال شده
به مرور زمان و استفاده از زغال فعال شده , سطح آن از مواد آلاینده اشباع می شود. زغال فعال شده یک محصول گران است و در عین حال میتواند در چرخه بازیافت قرار گیرد و مجددا مورد استفاده قرار گیرد. بازیافت زغال فعال شده , هزینه کمی نسبت به تولید اولیه دارد و دارای قیمت ارزانتری نیز می باشد.
زغال فعال شده و مهندسی شیمی
در تولید زغال فعال شده : مهندس شیمی, می تواند درطراحی فرآیندهای تولید و بازیافت زغال فعال شده متناسب با کاربرد و ویژگی های مورد نظر, طراحی راکتورهای مورد نیاز, کنترل کیفیت محصولات و بهسازی آنها بعالیت داشته باشد.
در فروش زغال فعال شده: مهندس شیمی , به خاطر داشتن اطلاعات لازم از محصول و آشنایی با مصارف آن می تواند در بخش بروش و بازار یابی نیز بعالیت داشته باشد.
در مصرف زغال فعال شده: مهندس شیمی , می تواند در صنایعی که نیاز به استفاده از زغال فعال شده دارند, با تعیین نوع و میزان و شیوه استفاده از زغال فعال شده و کنترل آن ایفای نقش کند.

فسيل شناسی بازوپايان  

چكيده

در اين مقاله Persianospirifer به عنوان يك جنس جديد از بازوپايان خانواده Spinocyrtiidae از سازند خوش ييلاق (شمال شرق شاهرود- ايران)، و از لايه هاي مارني و آهكي پر فسيل قاعده اين سازند، با سن دونين مياني تا  بالائي (ژيوسين بالائي- فرازنين زيرين)، معرفي ميشود. اين جنس قبلا توسط D.Brice  و همكاران در سال 1974 مطالعه و به جنس Spinocyrtia ، در سال 1975 توسط م. احمد زاده هروي به جنس ‏Tenuicostella  و مجددا توسط D. Brice  و همكاران در سال 1978 مطالعه و به جنس Orthospirifer نسبت داده شد. اين جنس بوسيله خصوصياتي چون وجود تزئينات ميكروسكوپی ظريف  بصورت شبكه  توري شكل گسترده بر روي تمامي سطح صدف كه حاصل وجود capillaeها وخطوط رشد بسيار ظريف ميكروسكوپي،  وجود شياري مياني و مشخص بر روي فولد و نيز برجستگي مياني و مشخص بر روي سينوس،   اينتر اراي كم وسعت و باريك، تجمع لايه هاي رشدي  در جلوي صدف بصورت ساختي فلس مانند، عدم وجود سپتوم مياني، كاردينال پروسس  (cardinal process)  با 17 تا 21 تيغه مشخص ميشود.

مقدمه -  در مناطق البرز شرقي سازند خوش ييلاق با ضخامتي قابل توجه و تقريبا بي نظير و با غناي  فسيلي منحصر بفرد گسترش وسيعي داشته و همواره  مورد توجه زمين شناسان در شاخه هاي مختلف بخصوص ديرينه شناسان بوده است. در لايه هايي از سازند خوش ييلاق در قاعده اين سازند و بعد از لايه هاي كربناته بدون ماكرو فسيل ابتداي اين سازند  ضخامتي از لايه هاي  مارني و آهكي پر فسيل وجود دارد كه از لحاظ تنوع فسيلي بسيار قابل توجه ميباشد. در اين لايه ها بازوپايان از تنوع و گسترش چشمگيري نسبت به ساير گروههاي فسيلي برخوردارند و در اين ميان خانواده  Spinocyrtiidae از  رو خانواده Spiriferacea   داراي تنوع و گسترش بيشتري ميباشند . افراد اين خانواده در سازند خوش ييلاق قبلا توسط  D. Brice و همكاران در سال 1974 مطالعه و به جنس Spinocyrtia (Fredericks, 1916) نسبت داده شده اند. همين نمونه ها در سال 1975 و توسط م. احمدزاده هروي  مطالعه شد و به جنس Tenuicostella ( Mittmeyer , 1967)  نسبت داده شدند. مجددا در سال 1978 ، D. Brice و همكاران نمونه هاي فوق را مورد مطالعه قرارداده واين نمونه ها را به جنس Orthospirifer (Pitrat, 1975) نسبت دادند. با توجه به نظرات متفاوتي كه در مورد بازوپايان اين خانواده وجود داشت  اين بازوپايان مجددا مورد مطالعه تفصيلي تر قرار گرفت و بعلت وجود تفاوتهاي بارز اين بازوپا  با بازوپاياني كه در بالا نام برده شدند، براي اين نمونه ها نام  Persianospirifer ( Persia به معني ايران ) بعنوان يك جنس جديد براي خانواده Spinocyrtiidae پيشنهاد ميشود. اين بازوپا داراي مشخصات منحصر بفردي ميباشد كه باعث جدايش اين جنس از ديگر جنسهاي اين خانواده  ميشود.

شناسائي جنس

صدف بزرگ، بسيار عريض megathyrid ، كاملا محدب الطرفين و ‌‌multiplicate، فولد و سينوس bald ،بطوريكه فولد داراي يك شيار مياني ممتد و كاملا مشخص در تمامي طول خود و سينوس نيز داراي يك چين مياني ممتد در تمامي طول خود ميباشند. صفحه ي دلتيريال (   delthyrial plate )  بخوبي گسترش داشته و در بعضي نمونه ها صفحا ت  stegidial نيز وجود دارد.   اينتر ارا محدود و باريك ميباشد. تجمع لايه هاي رشدي  متعدد در كوميسور جلويي صدف نيز قابل توجه است. تزئينات ميكروسكوپي ( micro-ornaments ) در اين بازوپا  بصورت گسترده بر روي تمامي صدف وجود داشته و شامل   capillae هاي بسيار ظريف شعاعي و خطوط رشد بسيار ظريف تر عرضي ميباشد كه بر اثر وجود اين دو با هم بر روي صدف تزئينات ميكروسكوپي بصورت يك شبكه گسترده تور مانند بر روي تمامي سطح صدف ديده ميشود. تزئينات ميكروسكوپي در بازوپايان اين جنس فاقد  node،granule  و خار ( spine ) ميباشد. اين بازوپا فاقد سپتوم مياني است آما داراي يك myophragme  ميباشد. داراي صفحات دنداني قوي، دندانهاي قوي و كاسه هاي عميق،  كاردينال پروسس (   Cardinal Process ) با 17 تا 21 عدد تيغه ميباشد. صفحات stegidial  در تعدادي از نمونه ها قابل مشاهده است.

ويژگيهاي سطح خارجي كفه ها

فه پديكل: در نيمرخ كناري كاملا محدب و بيشترين تحدب در قسمت امبويي كفه مشاهده ميشود. نوك كفه پديكل كاملاً مشخص و خميده است. آمبو كاملا خميده اما از خط لولا تجاوز نميكند. اينترارا مقعر و از نوع   anacline ميباشد كه داراي خطوط عرضي مشخص و خطوط عمودي بسيار ظريف در نزديكي لولا يا فرسوده شده است. دلتيريوم باز، بزرگ و نسبتا پهن و داراي صفحه ي  delthyrial ميباشد. در تعدادي از نمونه ها صفحات  stegidial نيز قابل مشاهده است. سينوس (   sulcus ) از آمبو شروع ميشود، مقعر و گرد است و به سمت جلوي صدف بر وسعت آن افزوده ميگردد. عمق سينوس متوسط و انتهاي آن اغلب مسطح است و زبانه كوتاه ذوزنقه ايي شكلي را بوجود ميآورد. سينوس داراي يك چين مياني ممتد مشخص و كم ارتفاع در تمامي طول خود ميباشد كه از نوك شروع و تا كوميسور جلويي امتداد ميابد. از كناره هاي صدف تا سينوس ( در   lateral  slopes ) صدف multiplicate بوده و داراي 18 تا 20 چين (plicate   ) ساده و قوي ميباشد. چين ها  داراي قله هاي گرداند. فواصل بين چين ها باريك و  v  شكل، تقريبا باز و داراي انتهاي گرد شده اند. در نزديكي كوميسور جلويي در اثر تجمع لايه هاي رشدي حالتي فلس مانند ديده ميشود.

كفه براكيال: در نيمرخ جانبي داراي تحدب بسيار كمتر از كفه پديكل ميباشد. محيط آن نيم دايره اي است. آمبو خيلي كم خميده و داراي نوك مشخص ميباشد. داراي اينتراراي بسيار باريك و محدود و از نوع   orthocline  ميبا شد. Notothyrium  باز، بسيار پهن، اما كوتاه ميباشد. فولد از نوك شروع و به سمت جلوي صدف وسيع ميشود. در تمامي طول فولد شياري از نوك تا كوميسور جلويي امتداد ميابد كه در نزديك كوميسور جلويي تقريبا رو به ناپديد شدن ميگذارد. ارتفاع فولد متوسط و روي آن مسطح است. در   lateral slopesداراي 18تا 20 عدد چين ساده و قوي ميباشد كه همانند كفه پديكل اند. در جلوي كفه نيز در اثر تجمع لايه هاي رشدي حالت فلس مانند ديده ميشود (تابلو1، تصوير 7).

تزئينات ميكروسكوپي كفه ها (تابلوي 1، تصوير6 )- شامل  capillae هاي بسيار ظريف و شعاعي خطوط رشد بسيار ظريف تر و عرضي است كه تنها با بزرگنمايي زياد قابل مشاهده اند و بر اثر وجود اين دو تزئينات با هم بر روي تمامي سطح صدف، اين تزئينات بصورت يك شبكه گسترده توري با شبكه هاي مستطيلي بر روي تمامي سطح صدف ديده ميشود. در تزئينات ميكروسكوپي اين گونه  node ، granule  و خار ( spine ) ديده نشد. اين تزئينات ميكروسكوپي در نمونه هايي كه بخوبي حفظ شده اند و نيز دچار فرسايش نشده اند، بصورتيكه توضيح داده شد قابل مشاهده اند. اما در نمونه هاي خوب حفظ نشده و فرسايش يافته capillae  ها بصورت منقطع ديده ميشوند كه نبايد آنها را با خارهاي رو به جلو اشتباه گرفت. همچنين در اثر فرسايش يا خوب حفظ نشدن ممكن است خطوط رشد كه بسيار ظريف تر از  capillae ها اند از بين رفته و بر روي صدف ديده نشوند.

خصوصيات داخلي كفه ها ( تابلوي 2،  A-R)  – كفه پديكل داراي نوك كاملا توده اي ميباشد. حفرات آمبويي باز و مثلثي شكل اند. حفره مركزي يا دلتيريال قلبي شكل تا مثلثي است و  توسط صفحه ي دلتيريال پوشيده شده . صفحه دلتيريال قوي است . بنظر ميرسد صفحه دلتيريال از اضافه شدن مواد صدفي ثانويه به بوجود آمده است. صفحات دنداني قوي اند و تا نيمي از صدف امتداد ميابند. دندانها قوي اند. سپتوم مياني وجود ندارد.

كفه براكيال داراي حفره آمبويي باز است كه در آن   myophragme  برجسته اي جلب توجه ميكند. لولا كاملا تودهاي و داراي كاردينال پروسس با 17 تا 21 عدد تيغه است كه بسمت جلو بصورت فرورفته در مي آيد. تيغه ها در ميانه بلند و در جوانب كوتاه اند كه بسمت جلو تيغه هاي مياني زودتر از كناري ها از بين ميروند. كاسه ها عميق اند.

سن چينه شناسي- با توجه به مجموعه هاي فسيلي همراه و وجود گونه شاخصي  چون: Cyrtina heteroclita ( Defrance , 1828 ) و وجود  جنس Cupularostrum ( Sartenaer, 1961 ) ، Devonochonetes  و… ، و مقايسه آنها با ساير نفاط دنيا از جمله منطقه  Illizi در كشور الجزاير بنظر ميرسد سن اين مجموعه ژيوسين بالايي- فرازنين زيرين باشد. 

نتيجه گيري- با توجه به مطالب ذكرشده در بالا ميتوان گفت كه بازوپاي فوق داراي كليه مشخصات جهت شناسايي اين بازوپا بعنوان يكي از اعضاي خانواده    Spinocyrtiidae را دارد . بعلاوه اين بازوپا داراي مشخصاتي است كه با عث جدايش اين جنس از ساير جنسهاي اين خانواده ميشود، بدين ترتيب كه تفاوت  Persianospirifer با Spinocyrtia  در عدم وجود node ،granule  و خار ( spine ) در تزئينات ميكروسكوپي، سينوس با عمق كمتر و عدم وجود چين مياني در سينوس ميباشد. تفاوت Persianospirifer  با Orthospirifer بدين صورت ميباشد كه در Orthospirifer تزئينات ميكروسكوپي شامل capillae  هايي است كه بسيار قوي تر از Persianospirifer  است و بر روي آنها node  ،   granule   و خارspine )  ) وجود دارد.  Capillae ها آنقدر قوي اند كه با چشم غير مسلح نيز قابل مشاهده اند. در فولد شيار مياني و در سينوس چين مياني وجود ندارد. در ضمن اينتر ارا در جنس    Orthospirifer بر خلاف جنس Persianospirifer بلند و وسيع ميباشد. از نظر ساختمان داخلي  Orthospirifer  داراي كاردينال پروسس 20 تيغه اي تا 30 تيغه اي ميباشد در صورتيكه  Persianospirifer  داراي كاردينال پروسس 17تا 20 تيغه اي ميباشد. در مقايسه با جنس Tenuicostella كه اخيراً نيزJ.L.Carter و همكاران(1994) آنرا همنام جنس  Subcuspidella (Mittmeyer, 1965) ميداند؛ Tenuicostella داراي شكل ظاهري متفاوت،  اينتر اراي بلند و وسيع،  عدم وجود چين مياني در سينوس و داراي سپتوم مياني طويل ميباشد. تزئينات ميكروسكوپي اي جنس نيز همانند جنس  Persianospirifer  نميباشد. پس با توجه به توضيحات بالا  ‍Persianospirifer بعنوان جنس جديدي براي خانواده  Spinocyrtiidae معرفي ميشود.

شکم‌پایان

شکم‌پایان یکی از رده‌های جانوری هستند. این رده پس از حشرات از نظر تنوع بزرگ‌ترین رده جانوری است.

حلزونها و خاره‌چسب‌ها نیز جزئی از شکم‌پایان هستند.

شکم‌پای دریایی Cypraea chinensis

حلزون

مقدمه

نرمتنان شاخه‌ای از جانوران هستند که شامل 5 رده آمفی‌نورا ، شکم‌پایان ، ناوپایان ، دوکفه‌ایها و سرپایان هستند. حلزونها جزء رده شکم پایان می‌باشند. حلزونها ، دریازی ، ساکن آب شیرین و یا خشکی‌اند. توده احشایی اصولا پیچ خورده است و درجه تابیدگی آن یکسان نیست. معمولا صدف دارند. در سر چشم و یک یا دو جفت شاخک وجود دارد و 35000 گونه دارند.

بدن حلزون

بدن شامل قسمتهای زیر است: سر که دارای یک جفت بازوی حسی است، یک پای شکمی و پهن عضلانی که نوعی عمل خزیدن را انجام می‌دهد و یک توده احشایی پشتی و گنبد مانند که بیشتر اندامهای داخلی در آن جای داشته‌اند. مرحله لاروی حلزون ولیگر نام دارد که مجهز به یک کمربند مژکی ظریف است و آن را به عنوان عضو شنا بکار می‌برد. قسمت پشتی ولیگر بعدا کاملا بزرگ می‌شود و توده احشایی در حال رشد به سمت پشت برآمدگی می‌بابد. اما این رشد رو به بالا در طرف راست و چپ بطور یکسان صورت نمی‌گیرد و نتیجه آن پیچ‌خوردگی توده احشایی و صدفی است که روی این توده را می‌گیرد.

رشد رو به بالا همچنین سبب می‌شود که لوله گوارشی به شکل U درآید و مخرج کاملا به دهان نزدیک شود. مجموعه توده احشایی ولیگر نسبت به بقیه بدن معمولا معادل 180 درجه در خلاف جهت حرکت عقربه‌های ساعت می‌چرخد. در نتیجه فضای جبه در جلو و در بالای سر قرار می‌گیرد، آبششها جلویی می‌شوند، مخرج سوراخهای دفعی و تناسلی همه همگی در جلو قرار می‌گیرند و به فضای جبه باز می‌شوند. لوله گوارشی از شکل U به صورت یک قطعه درمی‌آید و قلب می‌چرخد.

تحول به صورت تابیدگی بدون تردید نوعی سازگاری با روش زندگی در حال بلوغ است. حلزونها با عقب کشاندن بدن به درون صدف از خود محافظت می‌کنند و چون صدف یک دهانه بیشتر ندارد، بازشدن دهان و مخرج در یک جا نوعی مزیت محسوب شده و دهان نزدیکتر به زمین خواهد بود. در عین حال با این پیچیدگی قسمتهای سنگین بدن از سر راه دور شده، در روی قسمت عقبی بدن واقع می‌شوند. در نتیجه مرکز ثقل طوری جابجا می‌شود که حرکت شکم پای صدف‌دار آسانتر شود.

در بعضی شکم پایان بویژه لیسه‌های خشکی و دریازی ، صدف کوچک شده یا از بین رفته است. رشد در این موارد شامل بازشدگی است که در نتیجه توده احشایی تا حدودی یا بطور کامل به جایگاه نوزادی خود برمی‌گردد. لیسه‌های ساکن خشکی برای جلوگیری از خشک شدن باید در نقاط مرطوب بسر برند. این جانوران معمولا شبها از جایگاه خود خارج می‌شوند و از سبزیها تغذیه می‌کنند. لیسه‌ها خسارات زیادی به باغها وارد می‌آورند. فضای جبه همه حلزونهای ساکن خشکی از محفظه آبششی به محفظه ششی تغییر یافته است و این حلزونها از هوا تنفس می‌کنند. پاره ای از این جانواران ، سازگاری مجدد با محیط آب یافته‌اند اما هنوز هم با شش تنفس می‌کنند و برای گرفتن هوا باید گاهگاهی به سطح آب بیایند.

حلزون چگونه راه می‌رود؟

حلزون را حتما دیده‌اید و حتما به راه رفتن این جانور توجه کرده‌اید. دیده‌اید با آنکه پا ندارد ولی خیلی راحت بر روی زمین جابجا می‌شود. حلزون را نرمتنی شکمپا می‌نامند چرا که در حقیقت تمام قسمت زیرین بدنش ، پای آن بشمار می‌رود. پس حلزون پایی دارد بسیار پهن و صاف و به کمک عضلات آن خود را بر روی زمین می‌لغزاند و به این گونه روی زمین راه می‌رود. این جانور برای آنکه حرکات خود را آسان‌تر انجام دهد، از غده‌هایی که در پا-شکم خود دارد ماده‌ای چسبناک می‌تراود و جاده خود را لیز و هموارتر می‌کند. پای حلزون یا همان شکمش چنان سخت و نیرومند است که اگر خود را به لبه تیغی بکشد، کمترین آسیبی نخواهد دید.

شگفتیهای حلزون

حلزون جانوری شگفت‌انگیز است. حلزون هیچگاه گم نمی‌شود زیرا از غریزه ویژه‌ای برخوردار است که هر چه از جایگاه خود دور شود دوباره به راهنمایی این غریزه به همان محل باز می‌گردد. دیگر از شگفتیهای حلزون آن است که هر چند اندامش فقط حدود 10 گرم وزن دارد ولی قادر است چیزی به وزن 450 گرم را کشان‌کشان بر روی زمین به دنبال خود ببرد. دیگر از شگفتیهای حلزون ، زبانش است. این جانور زبانی دارد که مانند سوهان صدها دندانه ریز بر روی آن روییده است. این همان آلت برنده حلزون است که با آن خوراکش را قطع و ریز ریز می‌کند. خوراک بیشتر حلزونها انواع گوناگونی از گیاهان است.

ناوپایان

ناوپایان (Scaphopoda) یکی از رده‌های جانوران نرم‌تن هستند.

ناوپایان دریازی هستند و حدود ۲۰۰ گونه از آنها شناخته شده است. صدف آنها لوله‌ای شکل است كه از هر دو طرف باز است.        

عاجک (Antalis vulgaris)

دوکفه‌ای‌ها

دوکفه‌ای‌ها رده‌ای از جانوران نرم‌تن هستند.

دوکفه‌ای‌ها معمولاً صدف‌های دوتکه‌ای دارند که کمابیش متقارن هستند. این رده دارای ۳۰ هزار گونه است که شامل گوش‌ماهی ، حلزون دوکفه، صدف خوراکی و نرم‌تن‌ها است.

همه دوکفه‌ای‌ها آب‌زی هستند برخی از آنها دریازی‌اند و برخی دیگر در آبهای شیرین زندگی می‌کنند.

دوکفه‌ای‌ها نوارک‌های گوارشی (رادولا) ندارند و از راه رد کردن آب از خود و غربال کردن خرده‌ریزه‌های درون آب تغذیه می‌کنند.

برخی از دوکفه‌ای‌ها سطح‌زی هستند یعنی خود را به سطوح گوناگون درون آب می‌چسبانند. این کار را گاه از طریق چسباندن رشته‌ها و گاه از طریق سیمانی‌شدن آلی انجام می‌دهند. برخی دیگر درون‌زی هستند یعنی خود را در شن و ماسه یا دیگر رسوبات دفن می‌کنند. اینگونه از دوکفه‌ای‌ها معمولاً پاهای نیرومند ماسه‌کَن دارند. برخی از دوکفه‌ای‌ها قادر به شنا کردن هستند.

انواع دوکفه‌ای‌ها

تعیین سن دوکفه ایها

          برای تعیین سن نرمتنان می توان از روشهای ساده بررسی کفه های خارجی و یا از روشهای پیچیده بررسی ساختارهای کوچک آنها استفاده کرد. تغییرات فصلی در میزان رشد دوکفه ایها غالباً بصورت نوارهای روشن و تیره در ساختار پوسته قابل مشاهده است.

این مناطق نوری شامل یک نوار روشن است که در اوایل فصل رشد تشکیل شده است و به دنبال آن یک نوار تیره و باریک در زمستان شکل می گیرد که مجموعه یک نوار روشن و یک نوارتیره بیانگر یک سال می باشد. اولین نوار حلقه سنی در دوکفه ایها مشکل تشخیص داده می شود. در برخی موارد این حلقه اولیه وجود ندارد. باید توجه داشت که تعین سن در نرمتنان خیلی مسن از دقت بالایی برخوردار نیست.

به علت اینکه دوکفه ایها بیشتر حیات خود بصورت بنتیک سپری می کنند معمولاً روی آنها مواد رسوبی جمع می شود. لذا برای اینکه پوسته ها تعیین سن شوند ابتدا بایستی تمیز شوند. کفه ها بایستی پیش از تعیین سن از بافت گوشتی تمیز شده و در یک محلول تمیز کننده قرار بگیرند. این عمل می تواند از یک غوطه ور کردن کوتاه مدت برای تمیز کردن نسبی کفه ها تا یک دوره طولانی باشد. زمانی که از دوره های طولانی مدت برای شستشو استفاده می شود برای جلوگیری از زیادی سفید شدن علائم سالیانه بایستی کفه ها را بازدید کرد. بعد از این عمل پوسته ها پیش از نگهداری جهت برش خشک می شوند. هر دو کفه صدف ها معمولاً با هم نگهداری می شوند این موضوع باعث می شود که در صورت نیاز و شکستگی پوسته ها هر دوکفه تعیین سن شوند.

برای بررسی ساختمان داخلی پوسته لازم است که برشی از آن تهیه شود. Brien و Ropes در سال ۱۹۷۹ ارتباطی بین تعداد حلقه های سالانه در Chondrophore و پوسته صدف پیدا کردند. این موضوع اساس یک مفهوم مناسب جمع آوری داده های سنی برای گونه ها را تشکیل داد. بصورت خلاصه روشهای آماده سازی برشهای نازک Chondrophore به شرح ذیل می باشد:

۱) با استفاده از یک تیغه الماس، یک قسمت ضخیم Chondrophore از محل مفصل کفه راست جدا می شود.

۲) با استفاده از یک کاغذ سلیکون باید سطح قدامی برش جدا شده ، umbo سائیده و صاف شود.

۳) تکه های جدا شده در هوای آزاد خشک شده و روی یک لام شیشه ای بوسیله چسب قرار می گیرد.

▪ سطح درونی کفه که نشان دهنده محل برش کفه و Chondrophore است.

▪ برش كفه

▪ برش Chondrophore

۴) با استفاده از یک اره با سرعت کم(rpm ۳۰۰- ۰) برشی با ضخامت تقریباً ۲ میلی متر تهیه می کنیم.

رده بندی سرپايان

سرپايان گروه بسيار پيشرفته ای از بی مهرگان و از دسته نرم تنان می باشند که به 4 گروه تقسيم می شوند:

الف)کاتل فيش ها يا ماهی مرکب که گونه Sepia (ده بازو) هم از اين دسته است

ب) اسکوئيد يا لوليگو

ج)هشت پا يا اختاپوس

د)نوتيلوس(Nautilus)

کلياتی راجع به ساختار بدنی و بيولوژی سرپايان :

رده سرپايان دارای بازو در اطراف سر خود هستند که اين بازوها برای شنا، خزيدن و چسبيدن به سنگ و بدست آوردن طعمه بکار می رود و از آنجا که اين بازوها به دهان آنها می رسد به آنها، سرپايان گويند و دهان در وسط اين بازوها قرار دارد. در برخی از اين گونه ها روی بازوها، کلاهک های مکنده وجود دارد. سرپايان تماما دريازی اند.

در بالای راست روده دارای کيسه مرکب هستند که در نزديک مخرج باز شده و هنگام خطر با انقباض از آن جوهری خارج کرده که محيط را تيره و تار کرده و می تواند از دشمن خود فرار کنند. در برخی مثل گونه اسکوئيد و حتی اختاپوس، سلولهای رنگين ستاره ای شکل وجود دارد که اين سلولها تحت تاثير هورمون های جنسی يا انعکاس های عصبی بطور منظم منقبض و منبسط شده و رنگ حيوان را متناوبا تيره و روشن می سازند.

از مغز آنها به تعداد بازوها، اعصاب خارج می شود و در دو طرف سر دو چشم بزرگ با ساختار کامل وجود دارد. دارای قلب 3 حفره ای و وجود هموسيانين يعنی مس بجای آهن در خون هستند و اين امر باعث شده که رنگ خون آنها بجای قرمز بصورت بيرنگ متمايل به آبی ديده شود که اين سيستم گردش خون، انرژی بسياری احتياج دارد بطوری که طول عمر آنها را بدليل اين مصرف انرژی بالا، کوتاهتر می سازد. اين موجودات شکارگر شبانه هستند و لاروهای آنها از پاروپايان و ديگر پلانکتونها و خرچنگ های کوچک و بزرگ و صدف های خوراکی و حلزون ها و ماهی های کوچک تغذيه می کنند و اما فک، شير دريائی، سمور آبی و همجنس های بزرگتر خود( با خاصيت کانی باليسم) و ... از آنها تغذيه می کنند.

جنس ها در سرپايان جدا از هم بوده و اما تخم های آنها بزرگ و دارای زرده زياد است و نوزاد آنها فاقد مراحل لاروی بوده و مشابه جانور بالغ اما مينياتوری آن می باشد.

کاربرد سرپايان:

اما بايد دانست که می توان از اين آبزيان بعنوان يک محصول شيلاتی قابل بهره برداری برای صادرات استفاده کرد و از آن استفاده بهينه کرد زيرا درصد پروتئين موجود در گوشت آنها بالا بوده و همچنين از مرکب آن در صنعت و حتی در صنايع داروئی می توان استفاده کرد و يا از صدف داخلی برخی از انواع آنها بخاطر داشتن مواد معدنی مثل کلسيم نيز می توان استفاده کرد.

تاریخچه بازوپایان

بازوپایان یکی از شاخه‌های اصلی جانوران بی‌مهره هستند.

بازوپایان کف‌زی و دریازی هستند و بدنشان دارای دو کفه می‌باشد و به این خاطر ظاهر ایشان با دوکفه‌ای‌ها همانندی دارد ولی درون این کفه‌ها تفاوت بسیاری بین بازوپایان و دوکفه‌ای‌ها وجود دارد. تفاوت عمده‌ای نیز در تقارن جانبی این کفه‌ها میان این دو گروه وجود دارد.

بازوپایان معمولاً به‌وسیله اندام ساقه مانندی به نام پایچه (pedicle) به ته‌نشست‌های کف حوضه رسوبی متصل مي‌شوند. اندازه بازوپايان معمولاً از ۵ ميليمتر تا ۸۰ ميليمتر است.

امروزه ۷۰ جنس از آنها بجا مانده است.

بازوپایان معمولاً در گروه‌های جمعی یافت می‌شوند.

شاخه بازوپایان

1. یکی از مهمترین شاخه بی مهرگان هستند که دارای دو کفه بوده و قسمتهای نرم بدن در آن جای

دارد.

2 . نام گذاری این شاخه (براکیو = بازو ، پود = پا) به علت وجود اندام بازو مانند در داخل صدف

می باشد .

3 . این موجودات در تمام طبقات زمین شناسی ، دورانهای زمین شناسی ( به جز پرکامبرین )خصوصاً

دوران اول یافت می شود .

4 . براکیوپودا شباهت زیادی به دو کفه ایها دارند ولی از نظر اندازه و شکل دو کفه و همچنین داشتن

تقارن دو طرفی از دو کفه ای ها متمایز می گردند.

5 . بواسطه داشتن زائده های مضاعف بنام لوفوفور (Lophophore) یا براکیا(Brachia) بنام

براکیوپودا خوانده شده اند .

6 . براکیوپودا کف زی و دریایی بوده و در عمق کم دریا زیست می نمایند (بین ساحل تا 180 متر )

 این موجودات توسط اندام ساقه مانندی بنام پدیکل (Pedicle) به روسوبات کف حوضه رسوبی

 متصل می شوند. 

7 . قدیمی ترین براکیوپودا متعلق به کامبرین زیرین هستند. با توجه به اینکه در کامبرین در این

 گروه حدود 500 گونه تشخیص داده شده است به احتمال زیاد منشأ آنها می تواند ازپرکامبرین بالایی

 باشد.

8 . اهمیت چینه شناسی براکیوپودا در دوران اول می باشد و اکثر آنها در شروع دوران دوم از

 بین رفته اند بطوریکه در حال حاضر حدود 200 گونه از موجودات در آبها زیست می نمایند.

9 . لوفوفور: همانگونه که ذکر شد، لوفورفور زائده ایست که از نزدیکی دهان شروع و به حفره پرده

بدنی می رسد.

10 . طول اغلب آنها بین 1 تا 7 سانتیمتر بوده ، ولی برخی از فسیل ها فقط 1 میلیمتر و تعدادی

 نیز تا 30 سانتیمتر طول دارند . این موجودات دارای تقارن دوجانبی می باشند . کفه های پشتی و

شکمی به هم شباهت ندارند . کفه شکمی به طور مشخص محدب بوده و اغلب بزرگتر از کفه پشتی است.