علیرغم آنچه که در نظر عوام به غلط جا افتاده ، معلمی یکی از مشکل ترین مشاغل به حساب می آید و دلیل این ادعا همین تفاوت های فردی است . یک معلم میبایست حداقل 30 دانش آموز را که هر کدام دیدگاه متفاوتی نسبت به کلاس ، درس ،معلم و.... دارند ، یکسان و یکسو نموده و تدریس نیز نماید .
این اختلاف در مدارس عادی که همه نمونه دانش آموزی را در خود دارند بیشتر و در مدارس با
دانش آموز همگون تر ، کمتر میباشد هر چند اختلاف فردی و تفاوت دیدگاه دریک جفت دو قلوی همسان که از لحاظ ویژگی های وراثتی و محیط زندگی ، نسبتا یکسان هستند ، نیز وجود دارد، حال چه رسد به دانش آموزان از خانواده های متفاوت و سطوح اجتماعی ناهمگون .
آشنا شدن معلم با خصوصیات و برداشت های متفاوت دانش آموزان از درس و محیط کلاسی ، معمولا در هفته اول سال تحصیلی برای مقاطع ابتدایی ((که معلم دروس مختلف فقط یک نفر است )) و برای دیگر مقاطع تحصیلی طی دو یا 3 هفته اول حاصل میگردد .
دانش آموزان را به گروه و دسته های متفاوتی می توان تقسیم نمود که کامل ترین تقسیم بندی جای گیری در 12 دسته کلی میباشد . شناسایی و طبقه بندی دانش آموزان کار اصلی معلم است چرا که با شناخت معلم از این تقسیم بندی است که کارجهت امر تعلیم و تربیت، راحت تر و بهتر پیش خواهد رفت .
در این جا ضمن تشریح خصوصیات هر کدام از این دانش آموزان به بیان نکاتی در خصوص رفع مشکلات خواهیم پرداخت .
1 – دانش آموزی که خود را نمیشناسد .
عدم شناخت از خود و توانایی های ذاتی ، از جمله مشکلات دانش آموزان به شمار میرود . شناسایی فرد و استعدادهای ذاتی و کشف نشده دانش آموزان توسط معلم و خانواده و هدایت فرد به سمت توانایی و قابلیت های فردی موجود ، از جمله راهکارهای مناسب جهت جلب انگیزه فرد به درس و کلاس میباشد
2- دانش آموزانی که هدف ندارند .
این چنین دانش آموزانی بواسطه نداشتن هدف مشخص در زندگی و از جمله درس خواندن خود ، راه مشخص و مستقیم و بدون دردسرو کمترین ضرر را در پیش نگرفته ، و هر از چند وقتی پس از پیمودن راهی، دوباره عقب نشینی نموده و از ابتدا راه دیگری را برای رسیدن به هدف نامعلوم تری در پیش میگیرند و چه بسا که جبران وقت از دست رفته دیگر ممکن نباشد . ایجاد هدف مشخص ، بیان تجربیات توسط معلم و مشاور و هدف گزاری برای دانش آموزان امر خطیری بوده که هم دانش آموزان را به آینده امیدوار میکند و هم احتمال خطا در کار و فعالیت را به حداقل میرساند و هم از نهایت وقت میتوان به نحو احسن استفاده نمود .
۳- دانش آموزی که نمیداند چرا کاری را که از وی خواسته اند ، باید انجام دهد .
در این نمونه ، دانش آموز ، جایگاه خود را پیدا ننموده ، به شرح وظایف خود در جامعه آشنا نیست ، ارتباط و کاربرد مطالب فرا گرفته شده را جهت پیشبرد آن در زندگی آینده اش نمیداند و.......
چنین افرادی احتیاج به راهنمایی دارند .بیان مسئولیت های اجتماعی نقش آنان در آینده در محیط های بزرگتر و ارتباط مطالب فرا گرفته شده با زندگی اجتماعی ویادآوری نقش و مسئولیت فعلی آنان در حال حاضر از جمله مواردی است که باید به آن توجه داشت . فرد تا نداند که چرا بایدمثلا درسی به نام فیزیک را بخواندو یا هدف از خواندن ادبیات چیست ، نمیتواند به طور کامل وظیفه خود را انجام دهد .
4- دانش آموزانی که برای لحظاتی بیکار هستند .
همیشه و همه جا شیطان بدنبال افرادی است که بیکارند . اولین کاری که دانش آموزان فاقد کار مشخص کلاسی به آن روی می آورند شیطنت است . شیطنتی که از روی سادگی رخ داده و ممکن است که کلاس را از سمت و سوی اصلی خود خارج و معلم را برای جمع و جور نمودن کلاس به زحمت اندازد . لذا لازم است که در این باب معلم فعالیت های کلاسی منظم و از پیش تعیین شده و بر اساس طرح درس خود را در کلاس به مرحله اجرا درآورده و ضمن ایجاد یک کلاس متنوع که خستگی مفرط دانش آموزان را بدلیل متکلم وحده نبودن خود بدنبال نداشته باشد ، دانش آموزان مستعد استفاده از لحظات ولو هر چند کوتاه را غافلگیر نموده و فرصتی به آنان ندهد . ایجاد گروههای کلاسی ، فعالیت های عملی ، پرسش وپاسخ و.........از راهکارهای رفع چنین معضلی است .
5- دانش آموزانی که سطح یادگیریشان پایین تر از سطح کلاس است .
این گونه دانش آموزان بدلیل ضعف موجود ، فضای کلاسی برایشان سنگین است و برای ادامه کار انگیزه ضعیفی دارند ودر وجودشان نوعی دلسردی و دلزدگی از درس بوجود میآید . این گونه دانش آموزان پس از اولین امتحانی کلاسی که همراه با رفتارو برخورد های دانش آموز در کلاس حاصل
میشود ، قابل شناسایی است . گروه بندی کلاسی و گذاشتن دانش آموزان قوی تر به عنوان سرگروه و جبران عقب ماندگی درسی چنین افرادی توسط معلم و همچنین دانش آموزان زرنگ همان کلاس از جمله کارهایی میباشد که به صورت عملی دربرخی از کشورهای نه چندان پیشرفته و زیر نظر سازمان یونسکو انجام میشود و به ازای کمک دانش آموزان قوی به ضعیف تر ها ، نمره به آنان تعلق میگیرد .
6-دانش آموزانی که درس را خیلی آسان یاد میگیرند .
چنین دانش آموزانی وضعیت تحصیلی بهتری داشته و مطالب درسی برایشان ساده است و اختلاف قابل توجهی با دانش آموزان ضعیف که به عنوان نوع پنجم از آنها یاد شد ، دارند .در حال حاضر و در مدارسی که عادی بوده و همه نوع دانش آموز از زرنگ گرفته تا ضعیف را ثبت نام مینمایند ، این وضعیت مشهود تر است . دبیران چنین کلاسهایی قاعدتا میبایست حد وسط را در نظر گرفته و تدریس و کار کلاسی را بر اساس دانش آموزان متوسط در نظر گیرند و با برنامه های خاص کلاسی ،از دانش آموزان مستعد تر -
- به عنوان دستیار معلم در کلاس ،مجری کنفرانس های کلاسی ، مصحح اوراق امتحانات داخلی کلاس ، وانتخاب به عنوان سرگروه ، استفاده نمایند . هر چند که با برخورد ظریف معلم با این امر میبایست که دانش آموز زرنگ به کار مشغول شده و افت کلاسی پیدا ننماید و از طرف دیگر سپردن این مسئولیت ها فرد را به عنوان سوگلی کلاسی در نیاوردو خدای ناخواسته رودر روی دیگر دانش آموزان مخصوصا ضعیف تر ها قرار ندهد . بوجود آمدن این احساس خوشایند در ذهن همه گروههای ضعیف ، متوسط و قوی کلاسی که وجود چنین افرادی کار معلم و کلاس را تسریع و نکته مثبتی محسوب میشوند ، کار اصلی معلم میباشد .
7- دانش آموزانی که از درس عقب میمانند .
عقب ماندن از فعالیت های کلاسی یا بدلیل غیبت های مکرر ، تاخیر که ضعف درسی دانش آموز را به همراه دارد . معلم میبایست به محض شناسایی چنین دانش آموزانی که متاسفانه بدلیل ضعف خود ترمزی جهت دیگر دانش آموزان کلاس محسوب میشوند ، دست به کار شده و با شناسایی علل این
عقب ماندگی به درمان ورفع معضل بپردازد . در اختیار قرار دادن جزوه های دانش آموزان به صورت موقت ، رفع مشکلات دانش آموز در پایان کلاس و یا در ساعت های آزاد دانش آموز و معلم در مدرسه ، تکثیر مطالب نوشته شده زمان غیبت دانش آموز توسط مدرسه ،استفاده از دانش آموزان قوی جهت کمک به این نمونه دانش آموزان و.... از نکات ارزشمندی است که میتوان در خصوص این نمونه دانش آموزان به کار برد .
8- دانش آموزانی که جاذبه لازم در کلاسشان نیست .
اگر معلم نتواند جاذبه لازم را در کلاس بوجود آورد ، هر چند که بالاترین مدرک تحصیلی را دارا بوده و سر آمد معلمان نیز باشد ، کاری از پیش نخواهد برد . به قول علمای فن ، دانش آموز اول بایدخود معلم را قبول کند و بعد از آن درس وی را . جذب دانش آموزان و بدست آوردن اعتماد آنان نسبت به خود از مهم ترین ویژگی های یک دبیر خوب و کار آمد می باشد . ایجاد اعتدال درسی در کلاس ، جذب مخاطب به خود ، استفاده از نظرات دانش آموزان ، متکلم وحده نبودن معلم ، بیان مثال های موجود در طبیعت و محیط اطراف و زنده و پویا نگه داشتن کلاس و دارا بودن طرح درس معین و تقسیم ساعت کلاسی به چند قسمت که پویایی و عدم خستگی دانش آموز را بدنبال نیاورد ، از مهم ترین نکات بوجود آوردن جاذبه در کلاس است .
9- دانش آموزانی که احساس کنند درس به دردشان نمیخورد .
این گروه مشابه گروه دوم ذکر شده ، ناامید بوده و علت اهمیت درس و دروس مختلف و نقش آن در زندگی آینده اجتماعی را درک ننموده و همین ناامید بودن ، ضعف درسی ، زدگی از کلاس ، ایجاد ناراحتی و نخواندن درس و اهمیت ندادن به کلاس را بوجود آورده و موجبات تبدیل به دیگر گروه های دانش آموزی نامبرده شده را فراهم می آورد .
مهم جلوه دادن درس و اهمیت آن در زندگی و کار و اجتماع ، ایجاد امید به زندگی در آینده و نقش مطالب فراگرفته شده ، دادن نقش کاربردی به دروس و عملیاتی نمودن درس های مختلف ، ارتباط آن با دیگر دروسی که مورد علاقه دانش آموز است و ایجاد اعتماد به نفس جهت یادگیری و ذکر تلاشهای مستمر گروه تالیف و ..... از جمله اقداماتی هستند که معلم جهت رفع این مشکل می تواند به کار بگیرد .
10- کسانی که مرتب تحقیر و تنبیه شده اند .
این تحقیر میتواند هم در منزل توسط پدرویا مادر و خواهر و برادریا فامیل ، یا در محله توسط دوستان و یا در مدرسه توسط دانش آموزان و خدای نکرده در کلاس توسط معلم بوجود آمده باشد . این تحقیر میتواند به واسطه کمبود خاص و قابل مشاهده ای در فرد همانند قیافه ظاهری ، نحوه تکلم و یا برخورد اجتماعی ، ضعف درسی ، ضعف مالی ، کندی و کاستی در کار و یا دیگر موارد مشابه بوجود آمده باشد . بزرگترین تنبیه برای چنین افرادی ،طرد از جامعه و انگشت نما شدن و گذاشتن اسم های خاص روی آنان است .باید برای چنین انسانهایی که به این روش بزرگ شده و جز تنبیه و تحقیر چیزی نشنیده و یا ندیده اند، سرمایه گزاری فراوانی نمود و برایشان اهمیت قائل شد . چه بسا استعدادهای نهفته ای در وجودشان باشد که با یک تلنگر و یک حرکت مثبت و یک تشویق به جا و مناسب شکفته و بارور شود . بوده اند موارد بسیاری که پس از برخورد خوب و مناسب و یک هدیه معنوی از این رو به آن رو گردیده و خود موجبات دگرگونی عظیم در جامعه را فراهم نموده اند . پس باید تمامی عوامل موجود در جامعه و تاثیر گذار روی چنین گروهی از دانش آموزان دست به دست هم دهند و موجبات پیشرفت فرد و جبران مافات گذشته شوند .
11-گروهی از دانش آموزان که مایلند توجه دبیر را به خود جلب نمایند .
12- گروهی از دانش آموزان که مایلند توجه دانش آموزان را به خود جلب نمایند .
این دو گروه از گروههای دانش آموزی بنا به دلایلی از جمله مورد توجه واقع نشدن در منزل و دربین دوستان ،نداشتن پدر و یا مادر ، ضعف درسی ، ضعف اخلاق و انضباط کلاسی ، بی علاقه گی به درس و یابر عکس وضعیت مثبت و خوب درسی موارد مشابهی از این قبیل مایل هستند که مورد توجه قرار گیرند و در این راه به هر طریقی از جمله شناخت نقطه ضعف دبیر و یا تحریک دانش آموزان و........... قدم برمیدارند .
حل این مشکل مساعدت و همکاری مشاور و معاون و مدیر مدرسه را میطلبد و شایسته است که حتی قبل از شروع مدرسه و با زمینه ذهنی اولیاء مدرسه و بررسی وضعیت پرونده تحصیلی فرد ، نکات به اطلاع معلمین مربوطه رسیده شود تا معلم با اطلاع کامل از وضعیت چنین دانش آموزانی که خواه ناخواه در هر محیط آموزشی وجود دارند ، به کلاس رفته و با گذاشتن وقت کافی جهت چنین دانش آموزانی به کار بپردازد .
اعتقاد این است که دانش آموز خوب و بدون مشکل ، در حد خود کار و تلاش کرده و مشکلی از این بابت جهت معلم ایجاد نمی نمایند اما دانش آموزان مورد دار و مسئله دار هستند که نیاز بیشتری به حمایت و سرپرستی و نشان دادن راه دارند و اگر بتوانیم در جهت پیشرفت چنین نمونه دانش آموزانی - کار کنیم ، میتوان گفت که که قدم در راه و وظیفه اصلی نهاده ایم .
کار اصلی معلم در رویارویی با چنین دانش آموزانی که پس از شناخت اولیه حاصل گردیده در مواردی چون : سپردن مسئولیت به آنان ، ایجاد کار نمودن برایشان ، دوری از مزمت و تحقیر ، تحت نظر و کنترل گرفتن ، به کارهای فوق برنامه همانند تهیه روزنامه دیواری تشویق نمودن ، همکاری در امور کلاسی و مدرسه ، بکارگیری در امر انتظامات مدرسه و اگر روحیه ورزشی خوبی نیز دارند استفاده بهینه در امور ورزشی ، و....................میباشد .هر چند که کلیه کارها و برخورد های در این رابطه می بایست در نهایت سعه صدر و با همکاری دیگر مسئولین مدرسه و در چارچوب قوانین موجود انجام پذیرد و برخورد همراه با احتیاط سر لوحه کار معلمین قرار گیرد . چه بسا که توجه بیش از اندازه به دانش آموزان واجد شرایط هر کدام از گروه های ذکر شده و خصوصا دو گروه آخر ممکن است تاثیر معکوس داشته باشد .چرا که اکثر رفتارهای ناپسند دانش آموزان به این علت ادامه پیدا مینمایند که توجه معلم را جلب نمایند و توجه افراطی و مکرر به رفتارهای بد دانش آموز نه تنها موجب اصلاح رفتار یا بازسازی رفتار نمی گردد، بلکه موجب تقویت رفتارهای نامطلوب نیز میشود .
یادمان باشد که هر گونه رفتار به دور از شان شخصیت معلمی ویا رفتار شایسته ، هر گونه حرف بدون ریشه و اساس و برخورد مناسب و یا نامناسب با دانش آموزانی که چون خمیر مایه ای مشغول شکل گرفتن هستند میتواند دانش آموزان را به اوج رسانیده و یا بر عکس آنها را ناامید نموده و فرد دیگری بسازد . پس می بایست احتیاط بسیاری نموده و همانطور که انتظار داریم با فرزندمان در مدرسه و محیط آموزشی رفتار می نمایند ، با بچه های مردم که امانتی گرانبها در نزدمان هستند به درستی برخورد نماییم .
قابل ذکر است که نباید دشواری های رفتاری دانش آموزان را، محدود و منحصر به کلاس و مدرسه دانسته و از عوامل بیرون از مدرسه نیز غافل باشیم واز طرف دیگر این را هم بدانیم که نسبت دادن همه رفتارهای نابهنجار و ناسازگار ، به عوامل اقتصادی ، اجتماعی و خانوادگی ممکن است نگرشی را ایجاد نماید که نتیجه آن بی مسئولیت نمودن و عدم توجه معلم به قضایا می باشد .
انشاا..... که همه ما معلمین بتوانیم با شناخت این مشکلات رفتاری گامی ارزشمند جهت اعتلا امر تعلیم و تربیت برداریم .
را بنویسید.
