اضطراب :

در انجام هر كاري بطور مطلوب اضطراب تا اندازه اي طبيعي و ضروري است. به عنوان مثال غير ممكن است كه بخواهيد از عرض خيابان به سلامت عبور كنيد و كمي مضطرب نشويد. با اين وجود اضطراب بسيار شديد يا خيلي كم هميشه بر روي هر كاري اثر زيان آوري دارد. اگر اضطراب خيلي بالا يا خيلي پائين باشد، در هر كاري از بازي تنيس گرفته تا امتحانات و كار كردن. عملكرد مختل خواهد شد. اما در اين بين اينها درجه ايده آلي از اضطراب وجود دارد كه سبب بهترين عملكرد مي شود.

                          سطح اضطراب                                                 

علي رغم اين حقيقت كه اضطراب و استرس تا اندازه اي براي انجام دادن هر كاري ضروري و طبيعي است، در هنگام مواجهه با مشكلات اضطراب و استرس ، معمولاً با سطوحي از اضطراب و استرس سروكار داريم كه از نظر باليني خيلي بالا مي باشند. صرف نظر از اينكه ما چه كسي هستيم يا در زندگي احتمالاً چه كاري انجام مي دهيم همه ي  ما بدنمان ظرفيت مشخصي براي استرس دارد كه بيش از آن نمي توانند تحمل كند. بدن را مي توان يك ماشين در نظر گرفت كه ظرفيتهايش محدود است. همانطور كه سطح استرس، بالا مي رود سرانجام به نقطه بحراني مي رسيم. يعني به نقطه اي كه بدنمان علامت مي دهد كه استرس بيش از ظرفيتمان است و اين هشدارها به صورت نشانه هاي جسمي و ذهني و رفتاري بروز مي كند.

تعريف اضطراب

مشكلات زيادي در رسيدن به تعريف دقيقي از اضطراب وجود دارد. اكثر نظريه پردازان با لانگ توافق نظر دارند كه اضطراب به مفهوم فرضي است. اين مفهوم همچنين ذهني است كه وجود خارجي ندارد. اما ممكن است در توضيح پديه هاي قابل مشاهده مفيد باشد. لانگ يك الگوي سه نظامي از اضطراب پيشنهاد كرده است كه در شناخت تعاريف بالقوه ي مختلف اضطراب كمك زيادي زيادي نموده است. اضطراب ممكن بر حسب تفكر يا احساسات تنش يا بر حسب رفتارها تعبير يا تفاسير شود. نيمرخ اضطراب در اشخاص مختلف بر حسب اين كه كدام نظام بيشتر متأثر است متفاوت خواهد بود. اين سه نظام با هم پيوستگي دارند و تأثير مستقيمي بر همديگر مي گذارند.

از اضطراب در كلي ترين معنايي كه مي توان از آن به دست داد به عنوان مجموعه اي از پاسخهاي جسمي، شناختي و رفتاري به استرس ياد مي شود.  

علائم جسماني اضطراب: علائم فيزيكي كه سپس از احساس ترس رخ مي دهد

تپش قلب – احساس گرماي ناگهاني – تهوع – سردرد – سرگيجه – نفس نفس زدن – خشكي دهان – عرق كردن.

علائم رواني (افكار): در ابجا مضطرب در جستجوي افكار فاجعه آميز مي باشد اينها افكاري هستند كه حاكي از مبالغه تفسير غلط در مانجو از اهميت علائمي كه در وي بروز كرده اند و برانگيختگي فيزيولوژيكي و اضطراب را در او شديد مي كنند. مضطرب ممكن است بگويد: قلبم بقدري سريع مي زند كه فكر مي كنم دچار حمله قلبي خواهم شد. يا بيشتر از اين قادر به مقابله نيستم اين افكار فاجعه آميز مبناي اضطراب ثانويه يعني نگراني از اضطراب مي شود و علائم جسمي را نيز افزايش مي دهد.

افكار ديگر: دارم خفه مشم – دارم ديوانه مشوم – ديگران به من نگا مي كنند.

علائم رفتاري: بارزترين نشانه رفتاري اضطراب اجتناب از قرار گرفتن در موقعيتهايي كه باعث استرس و هواس مي شوند. بروز مي كند. مانند: اجتناب از فضاهاي باز – اجتناب از مورد انتقاد قرار گرفتن – عصبانيت و پرخاشگري

رويكردهاي نظري علل اضطراب:

چهار ديدگاه اصلي متخصصان باليني در مورد اضطراب وجود دارد كه هيچكدام از اين رويكردها در مورد ريشه و ماهيت اهميت اضطراب به طور كلي توضيح كافي و قانع كننده اي مي دهند. با وجود اين هر كدام از اين رويكردها براي پيشبرد جريان علم در اين رشته جهت شناخت بيشتر اضطراب موثرند: اين چهار نظريه عبارتند از:

1 – نظريه هاي زيستي اضطراب.

2 – نظريه روانكاوي اضطراب.

3 _ نظريه رفتاري اضطراب.

4 _ نظريه شناختي اضطراب.

نظريه هاي زيستي اضطراب:

استرسورها چه آنهايي كه در سطح سيستم اعصاب مركزي دريافت مي شوند و چه آنهايي كه در سطح ناخودآگاه درك سده اندبه بصل النخاع انتقال داده مي شوند. اين اطلاعات سرآنجام براي به وجود آوردن پاسخ مناسب به هيپوتالاموس مي روند. هيپوتالاموس سيستم عصبي سمپاتيك و غده هيپوفيز خلفي و قدامي را فعال مي كند.آدرنال هم كه بخشي از سيستم عصبي سمپاتيك است وقتي سمپاتيك تحريك مي شود فعال مي گردد.

هيپوتالاموس، غده هيپوفيز قدامي را با آزاد سازي هورمونهائي از قبيل به هورمون آزاد كننده كورتيكوتروپين و هورمون آزاد كننده هورمون رشد يا هورمون آزاد كننده پرولاكتين را تحريك مي كند. بعضي از هورمونهاي غده هيپوفيز غدامي زيادي آزاد مي شوند كه هيپوتالاموس ترشح هورمونهاي مهار كننده خود را كم كند. هرمون آدرنوكورتيكوترو كه از غده هيپوفيز قدامي آزاد مي شود آزادسازي كورتيزول را از كورتكس آدرنال تحريك مي كند. كورتكس آدرنال در پاسخ به ترشح ACTH آلدسترون نيز ترشح مي كند. آخرين غده آندوكريني كه توسط هيپوتالاموس فعال مي شود غده هيپوفيز خلفي است. وقتي اين غده تحريك شد طي فرآيندي مدولاي آدرنال و كورتكس آدرنال بواسطه كاتكولامينها و هورمونها ي آزاد شده توسط سيستم عصبي يا غدد اعمال مي شود.  

 نظريه روانكاوي اضطراب:

الف:فرويري:

فرويد آخرين نوشته هاي خويش بين سه نوع اضطراب متمايز قائل شده است. فرويد معتقد است كه اولين تجربه اضطراب در بدو تولد اتفاق مي افتد. نوزاد از محيط امن رحم به يك موقعيت جديد و نا آشنائي وارد مي شود و ناگهان در مي يابد كه ممكن است نيازهاي نهاد فوري ارضاء نشوند. بنابراين، اين اضطراب اوليه الگوي اضطرابهاي ديگر مي شود بر ميگرديم به نوع دوم از سه نوع اضطرابي كه فرويد بيان نموده است، اضطراب روحي همان ترس از تنبيه به وسيله فراخود است كه به نبال تاب نياوردن در برابر معيارهاي طبيعي از رفتار واقعي يا بالقوه اي كه نهاد فرمان به آن مي دهد به وجود مي آيد.اين نوع                    

اضطراب به صورت احساس گناه و شرمساري بروز مي كند. نوع سوم، اضطراب روان رنجوري، در نتيجه تهديد نهاد به تحت فشار قرار دادن خود و به دنبال آن ابراز رفتار پرخاشگرانه يا لذت جويانه كه از نظر اجتماعي غير قابل قبولي باشد به وجود مي آيد. كودك در گذشته بخاطر اين نوع رفتار شديداُ تنبيه مي شده است، بنابراين  پيش بيني بيشتر، اضطراب را بالا مي برده خود سعي مي كند. تكانه هاي نهاد را سركوب كند، و فرا خود نيز ناظر بر جريان است، اما چون اين سركوبي تا حدي موفققيت آميز است، اضطراب مبهم و فراگيري به فرد دست مي دهد.

همانطور كه خود سعي مي كند تنش مقدار كم شده را تعديل نمايد اين اضطرابهاي فراگير مي توانند به چيزهائي در دنياي واقعي نسبت داده شوند. ترس به بعضي چيزهاي ديگر فرافكني مي شود كه نمادي از تعارض ناخودآگاه هستند و به بدين ترتيب هواسي بيمار گونه در فرد به وجود مي آيد.

ب:نظريه تو فرويدي

اين نظريه ها در دههاي ١٩٣٠ و ١٩٤٠ ، عمدتاُ در نتيجه مخالفت با تاكيد بيش از اندازه فرويد پر اهميت تكانه هاي زيستي، مخصوصاُ تكانه هاي جنسي و تهديدي كه اين تكانه ها متوجه فرد مي كردند مطرح مي شدند. نوفرويديها رشد شخصيت انسان را عمدتاُ تاثيرات اجتماعي مي دانند. آنها معتقدند كه اضطراب اوليه در هنگام تولد به وجود نمي آيد بلكه از آن هنگام كه كودك مي فهمد كه والدينش وابسته تجربه مي شود. كودك نه تنها براي اقناع نيازهاي فيزيولوژيكي بنيادي بلكه همچنين براي حفاظت و حمايت وابسته به والدينش است. اضطراب در پي ناكامي واقعي بالقوه اين نيازه هاي وابستگي بروز مي كند. اگر كودك بد رفتاري كند، والدين ممكن است از محبت و حمايت وي دريغ بورزد. اين تهديد كودك را به تمكين در برابر انتظارات والدين وادار مي سازد. با وجود اين تداوم نياز كودك سركوبي اين تكانه ها سبب ناكامي و سپس پرخاشگري را ابراز كند منجر به طرد شدن و اضطراب اوليه نميگردد، بنابراين براي فرونشاني آن بايد مكانيسمهاي دفاعي را به كار ببرد اضطراب ثانوي در سالهاي بعد زندگي فرد اتفاق مي افتد يعني هنگامي كه اين مكانيسمهاي دفاعي كاملاُ تشبيت شده كه در آغاز زندگي براي فرونشاني اضطراب اوليه بكار مي رفته اند به چالش طلبيده مي شوند.

3 -  نظريه رفتاري اضطراب:

واستون ورانير پيشگامان تحقيق درباره هراس بر پايه نظريه اي رفتاري بودند. آنها اثبات كردند كه هراس مي تواند از طريق فرآيند شرطي سازي كلاسيك ايجاد شود. اين مياله با نمونه كلاسيك . اكبرت كوچولو به بهترين وجهي نشان داده شده است. آنها آزمايشي را ترتيب دادند كه در آن اكبرت هر بار كه مي خواست با موش سفيد بازي كند آزمايشگر ها چكشي را به شدت به يك ميله فولادي مي زدند. دور از انتظار نبود كه صداي ناشي از آن پاسخ ترس را در اكبرت ايجاد كرد كه بعد از چندين بار تكرار اين فرآيند با موش سفيد صحرائي همراه شده و اكبرت نسبت به موش سفيد هراس پيدا كرده بود. بنابراين پاسخ ترس نسبت به موش صحرائي كه قبلاُ وجود نداشت به وسيله اين فرآيند تداعي زماني و فاصله اي شرطي سازي كلاسيك شده بود.

اگر چه اين آزمايش نقطه عطفي در تاريخ رفتار گرافي محسوب مي شود. بايد ياد آوري كنيم كه تلاشهاي ديگري كه براي اثبات اكتساب ترس به وسيله اين روشها انجام شده كمتر موفقيت آميز بوده اند. هر چند شرطي سازي كلاسيك ممكن است جزئي از اين فرآيند باشد پرواضع است كه در عالم واقع به ندرت واجهه مكرر يك پاسخ ترس با يك محرك نا مربوط به اين شيوه وبروز ترس با چنين محركي به وجود مي آيد، و در با پيشنهاد نظريه اي دو عاملي براي رشد و بقاء هراس دامنه اين مطالعه رابط داده است. همانطور كه گفته شد ترس از طريق شرطي سازي كلاسيك ايجاد مي شود و شخص مي آموزد كه از طريق اجتناب به طور متناوب اين ترس را كاهش دهد. اين نوع دوم يادگيري شرطي شدن وسيله اي ناميده مي شود. و علت اين است كه شخص پاسخ اجتناب را فرا گيردو آن را ابقاء مي كند. اين است كه اين پاسخ اضطراب را كاهش داده تقويت كننده اي اگر محسوب مي شود. نظريه آمادگي سليگمن نيز در شناخت نحوه شرطي شدن ترس به ما كمك مي كند زيرا نشان داده شده است كه آن محركهائي كه از لحاظ زيستي در برابر شان آمادگي داريم سريعتر از محركهائي كه در برابرشان چنين آمادگي را نداريم شرطي مي شوند. تصور مي شود كه، اختلالهاي اضطراب فراگير به شيوه مشابه با هراسها به وجود مي آيند محركي خنثي با يك تجربه ناخوشايند همراه شده و سپس شخص واكنشي هيجاني شرطي شده اي را نشان مي دهد. با وجود اين چون مشخص نمودن نشانه هراس خيلي مشكل است يا به خاطر اين گونه نشانه ها بسيار تاثير گذار هستند. فرار از ترس براي شخص غير ممكن مي شود. بنابراين هراس را مي توان به عنوان يك پاسخ اجتنابي شرطي شده تصور كرد در حالي كه اختلال اضطراب فراگير يك پاسخ هيجاني شرطي شده است.

خانواده دوستان نيز ممكن است براي كمك به كسي كه از اضطراب رنج مي برد گرد آيند . به اين ترتيب واكنشهاي متقابل اجتماعي و حفاظتي كه ممكن است نوعي پاداش به شخص مضطرب باشند همانطور كه اشخاص شيوه هاي زندگي خود را براي تطبيق با مشكلات شخص مضطرب تغيير مي دهند، نيازي كمتري به غلبه به خود اضطراب وجود دارد. مثلاُ وقتي شيوه اجتناب به عنوان وسيله مقابله با مشكلات تعيين شد، بطور مكرر مورد استفاده قرار مي گيرد. اضطراب ممكن است به صورت فراگير در آيد و خزانه رفتاري و اعتماد به نفس شخص سريعاُ تحليل خواهد رفت.

4 - نظريه شناختي اضطراب:

نظريه پردازان شناختي اعتقاد دارند كه رويدادها و مشكلات عامل بروز اضطراب و استرس نيستند بلكه تبعيد و تفسير فرد از اين رويداهاست كه ممكن است منجر به اين مشكلات گردد. نظريه هاي شناختي عمدتاُ به عنوان يك رويكرد درماني و توضيح براي افسردگي ارائه شدند. اين نظريه ها اخيراُ بيشتر در زمينه اضطراب بكار برده شده اند زيرا در درمان اضطراب نيز موثر و داراي كاربرد تشخيص داده شده اند. اگر چه نظريه پردازان مختلف تا حدي با هم اختلاف نظر دارند. اما نظريه هاي شناختي بطور كلي مي گويند كه اضطراب در پي ارزيابي غلط يا درست موقعيتي كه موجب احساس خطر در شخص مي شود تداوم مي يابد. روشهايي درماني شناختي علاوه بر تحليل مفصل و بازسازي الگوهاي غلط وغير منطقي تفكر، همچنين تمرينهاي رفتاري در وضعيتهاي مختلف را به عنوان بخشي از جدائي ناپذير از فراينددرمان بكار مي برند.

( بك ) معتقد است كه اضطراب بيمارگونه ازاحساس خطر بيجا و مكرر در يكي يا بيشتر از يكي از چهار بعد زير ناشي مي شود.

1 _ برآورد بيش از اندازه احتمال وقوع رويدادي ترسناك.

2 _ برآورد بيش از اندازه شهرت رويداد ترسناك.

3 _ دست كم گرفتن توانايهاي شخصي زبراي كنار آمدن با مشكل.

4 _ نا چيز گرفتن احتمال كمك از سوي شخص ديگر.

بك معتقد است كه در اسغال ذهني مضطرب به خطر به وسيله افكار ناهشيارانه غير ارادي مداوم، به صورت تصورات بينائي يا اظهارات شخصي كلامي، كه محتواي آنها شامل آسيب بالقوه جسمي و رواني است آشكار مي گردد. اين گونه افكار ممكن است بقدري سريع اتفاق بيفتند كه شخص از وقوع آنها آگاه نشود و صرفاُ برآورد اضطراب شديدي را در خود احساس كند.

( بك ) معتقد است افكار اضطراب آور با يكي از چهار نوع خطاي كلي زير يا تركيبي از آنها به وقوع مي پيوندند.

1 _ فاجعه آميز به شخص : به محض احساس خطر يا مواجهه با مشكل آن را مصيبت بار مي خواند.

2 _ اغراق آميز كردن : اشتباهات يا نقائص جزئي به عنوان شكست مطلق يا معايب مهلكي در نظر گرفته مي شود.

3 _تعميم بيش از اندازه : يك تجربه دشوار به يك قانون حاكم بر كل زندگي شخص تبديل مي شود.

4 _ بي توجهي به نقاط مطلق : چشم پوشي از تمام موفقيتي : تواناهيهاي شخصي و نقاط قوت گذشته.

حالات اضطراب :

این حالت شامل ترکیبهای مختلف جسمی و روانی اضطراب است که تهدید یا خطری واقعی آنهارا به وجود نیاورده است و به صورت حملات یا به عنوان یک حالت پایدار اتفاق می افتد :

1-    اختلال هواس

2-    اختلال اضطراب فراگیر

3-    اختلال و سواس فکری و عملی

4-    اختلال استرس پس آسیبی

5-    اختلال اضطراب نابهنجار

1 -  اختلال هواس: هواس با ترشس شدید از یک شئی یا موقعیت که شخص آگاهانه می داند خطری واقعی را در بر ندارد مشخص می شوند .

ترس عود کننده ، شدید ، و فراتر از کنترل ارادی شخص می باشد . علائمهراس احساسات غیر عینی ترس ، برانگیختگی فیزیولوژیکی شدید در صورت درصورت محرک های هواس و رفتارهای اجتنابی بعد را دربر می گیرد . از آنجایی که پاسخهای فیزیولوژیکی اغلب خودشان بسیار شدید و نگرانکننده هستند . افراد مبتلا به هراس اغلب از پاسخ ترس خود می ترسند . وازهمین رو در نتیجه وحشت از چنین ترسی از موقعیتهای بسیاری اجتناب می کنند .

انواع هراس:

1-    هراس از مکانهای باز همراه با حملات وحشتزدگی

2-    هراس از مکانهای باز بدن حملات وحشتزدگی

3-    جمع هراسی

این اختلالات با بروز اضطرابهای حاد که به صورت دورههای ناپیوسته بیم با ترس آشکار می گردد مشخص می شود .

درجریان حمله وحشتزدگی حداقل 4 علامت از علائم زیر اتفاق می افتد : تپش قلب – نفس نفس زدن – ناراحتی یا درد در قفسه سینه – احساسات غیر واقعی – سرگیجه یا لرزش و بی ثباتی – گرفتگی گلو یا احساس خفه شدن – احساس سوزش و خارش کرختی در دستها و پاها – گرم و سرد شدن مکرر- عرق کردن – ضعف یا ازحال رفتن – لرزش یا رعشه داشتن – ترس از مردان – دیوانه شدن یا ازدست دادن کنترل – نیاز ناگهانی به استفاده از توالت .

( بک) معتقد است که با آموزش می توان احساسات فیزیولوژیکی غیر غابل توضیح مانند تپش قلب ضعف و سستی راکه به دنبال آن افکار غیر قابل کنترل ترس آور به عنوان پیش درآمدی برای یک عمل وحشتزدگی را مطرح نموده و معتقد است که حملات وحشتزدگی ، ناشی از سوء تعبیرهای فاجعه آمیز این احساسات بدنی اولیه است . هیبرت 5 زمینه اصلی افکار فاجعه آمیز در بیماران مضطرب را گزارش داده است 1- مرگ یا بیماری شدید . 2- حمله قلبی.3- ناتوانی در کنار آمدن با مشکلات . 4- آشفتگی های اجتماعی شدید . 5- از دست دادن کامل کنترل . اینگونه افکار سبب افزایش ترس و حشتزدگی ، بدترشدن علائم و به نوبه خود افزایش ادراک تهدید می شوند . کلارک اشاره می کند که این احساس های بدنی اولیه غالباً در موقعیتهایی بروز می کنند که قبلاً با نگرانی و وحشتزدگی همراه بوده اند . میتوان اینطور گفت که حملۀ وحشتزدگی با شکلگیری این علائم اولیه شروع شده است و بنابراین افکارفاجعه آمیز حملات وحشتزدگی را تشدید می کند نه آنکه علت چنین حملاتی باشند . به هرحال پرواضع است که تفکر در سبب حمله وحشتزدگی نقش مهمی ایفا می کند .

گروهی معتقدند که نفس نفس زدن عملاً علت حملات وحشتزدگی است . بااین حال ساکلوسکسین این نظریه را مردود دانسته و با بررسی شواهد اظهار می دارد که در بیشترین درمان جویان نفس نفس زدن اگرچه دربروز حملات وحشتزدگی نقش مهمی ایفا می کند اما احتمالاٌ اهمیتی ثانوی دارد . اگر علائم وحشتزدگی پایدار باشند . سندرم ممکن است منجر به اجتناب هراس گردد .

2- اختلال اضطراب فراگیر:

اختلال اضطراب فراگیر درصورت عدم وجود عوامل آشکار ساز مشخص نظیر حملات وحشتزدگی مکرر یا علائم هراس بصورت تنش و اضطراب شدید پیوسته که طول دوره آن حداقل یک ماه می باشد ظاهر می شود .

اشخاص مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر اضطراب نافذی را همراه با حملات دوره ای حاد که چند دقیقه یا چند ساعت به طول می انجامد و چندین بار در هرروز تا یک یا دوبار در هر ماه ممکن است بروز کند تجربه می کنند . فرد از درون احساس نگرانی اضطراب و تنش دارد که با شخصهای رفتاری و فیزیولوژیکی نظیر رعشه های حرکتی ، پلک زدن های سریع ، تکرار ادرار، کاهش اشتها ، دشواریهای تمرکز ، و سایر علائم افزایش فعالیت دستگاه عصبی سمپاتیک توأم است . این اشخاص اغلب قادر نیستند بگویند که چرا دارای تنش بوده و اضطراب ترسی دارند . به خاطر اینکه اضطراب خیلی طولانی و پایدار است آنها معمولاً در روابط میان فردی و بسیاری از جنبه های دیگر زندگی مشکل دارند .

(بک ) معتقد است که اختلال اضطراب فراگیر ممکن است نتیجه یک سری عوامل آشکار ساز روان شناختی باشد . اول ممکن است تقاضاهائی که از شخص می شود افزایش یافته باشد طوری که ارزشهای مهم او مورد تهدید قرار گرفته و دیگر قادر به مقابله نیست . شخص مبتلا به اضطراب فراگیر نوعاً انتظارات بیشتری دارد ، مسئولیتهایش بیشتر شده و رویهم رفته بازده انرژی او زیاد شده است . دوم بک یادآوری می کند که تهدید جدی زندگی فرد یا زندگی خصوصی فرد  می تواند موجب بروز اختلال اضطراب فراگیر شود . به عنوان مثال یک مادر ممکن است دربارۀ فرزندش که به نظر می رسد در معرض حادثه است به طور فزاینده ای مضطرب گردد . سوم ممکن است رویدادهای استرس آمیزی که اعتماد بنفس خودرا تحلیل می برند وجود داشته باشند . برای مثال : شکست در آزمایشها یا امتحانات ، طرد شدن از جانب همسر و یا یک حادثه نسبتاً کوچک رانندگی . اشخاص مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر ، رویدادهای استرس آمیز را از گذشته زندگی خود گزارش می کنند و آیندۀ خویش را توأم با استرس های بیشتر می بینند .

3-اختلال وسواس فکری و عملی :

مواد از این اختلال فکر ، میل یا عمل آشکار است که بصورت کلیشه ای ، غیر منطقی ، تکراری و خارج از کنترل شخص بروز می کند . اختلال وسواس فکری – عملی مواردی را درنظر می گیرد نظیر واریسها یا شستشوهای مکرر، نگرانی بیش از اندازه در زمینه پاکیزگی ، یا ترس از آلودگی اگرچه اختلال وسواس فکری – عملی با سایر اختلال های اضطرابی همراه می باشند ، بیشتر متخصصان بالینی معمولاٌ اختلال وسواس را سندرمی متمایز و جدا می دانند .

4-اختلال استرس پس آسیبی :

اختلال مزبور به عنوان اختلالی حاد ، مزمن و درنگیده توصیف می شود که بصورت علائم مشخص به دنباله یک حادثه آسیب زای روانی که عموماً فراتر از حدود تجربیات معمولی بشر است بروز می کند . علائم اختصاصی شامل تجربه رویداد آسیب زا ، کاهش حساسیت ، یا کاهش توانائی در مواجهه با جهان خارج و مجموعه ای علائم خودکار ملامت ، یا علائم شناختی می شود . سایر علائم اضطراب و افسردگی نیز شایع هستند .

اصطلاحات حاد ، مزمن، درگیرنده ، دراتباط با شروع  اختلال و تداوم آن می باشد . رویدادهای نوعی که ممکن است و زمینۀ اختلاف پس سانحه ای را به وجود آورند عبارتند از حوادث جدی ، شامل تصادفهای اتومبیل – آتش سوزیها – سوانح هوائی – و غیره – حلالت جسمی شامل : تجاوز جنسی – یا سایر خشونتهای جسمی  ، وجنگ مخصوصاً بعد از نبرد .

5-اختلال اضطراب با بهنجار:

این طبقه به عنوان تشخیص نهائی برای درمان جویانی بکار می رود که علائم اضطراب دارند اما طبقات مختلف اختلال اضطراب در موردشان صدق نمی کند .

عواملی که موجب تداوم اضطراب می شوند .

1-    شیوۀ زندگی ممکن است اضطراب را تداوم می بخشد

2-    اجتناب اضطراب را ابقاء می کند

3-    فقدان اعتماد بنفس اضطراب را تداوم می بخشد

4-    تفکر اتمام اضطراب را ابقاء می کند .

1-شیوه زندگی :

زندگی استرس آمیزی که ممکن است درآن گرفتار باشیم می توان به تداوم اضطراب کمک کند . برای کنار آمدن با استرسهای زندگی اگر مقیاسی مطابق شکل برای خود تهیه کنید مفید خواهد بود . یک طرف مقیاسها امکاناتمان و طرف دیگر تقاضاهائی است که زندگی برما متحمل می کند .

1-تقاضاهای زندگی :هیجانی ، جسمانی، اقتصادی اجتماعی                                        1- سلانت جسمی

2- سازگاری با تغییر : کار ، بیماری، بیکاری، ازدواج                                              2-  مهارتها و تجربه

3-نگرشها و انتضارات منفی و غیر واضع میانه و ازخود بیگانگی                        3- ساختار هیجانی – شخصیت

                                                                                                             4-حمایت اجتماعی  -

                                                                                                             5-فرصتهای تفریحی – تمدید اعصاب

                                                                                                             6-نگرشهاوانتضارات واقع میانه ای مثبت

         تقاضاها                                                                                امکانات

پرواضح است که اگر کفۀ مربوطه به تقاضاهایی که از ما میشود سنگینتر از کفه امکاناتمان باشد . این  مسئله سبب ایجاد استرس خواهد شد و این استرس ادامه دارد تا جایی که ما برای تقویت امکاناتمان یا کاهش تقاضاها بیشتر از امکاناتمان باشد استرس ادامه خواهد داشت .

اجتناب اظطراب را ابقاء می کند :

الگوی رفتاری دیگر که موجب می شود اظطراب باقی بماند اجتناب است . اساساً به نظر میرسد که به عنوان یک نتیجه واکنش ترس افراد از موقعیتهایی که سبب بروز ترس یا سطوح بالای استرس درآنها می شود اجتناب می کنند . اما هر چه بیشتر این پدیده را مورد بررسی قرار دهیم بیشتر برایمان آشکار می شود که اجتناب در خود استمرار می یابد زیرا شخص از خود پاسخ ترس و هراس دارد . اساساٌ آنها از اینکه دچار یک حملۀ اضطراب دیگر شوند می ترسند .

و همین ترس خود ترس دیگری را در آنان بوجود می آورد

                                                                      اجتناب                          سطح اضطراب

 زمان

3-فقدان اعتماد بنفس اضطراب را تداوم می بخشد :

اعتماد بنفس هرفردی عمدتاً ازاین مایه می گوید که او ببیند از عرصۀ مشکلات و خواسته های زندگی روزمره بطور موثر بر می آید . شخص با اعتماد بنفس دوست دارد دست به کارهای تازه ای بزند بخاطر این که در گذشته در زمینۀ وظایف مشابه موفق بوده است درجه که شخص در انجام وظایف محوله احساس اعتماد بنفس می کند در بعضی موارد به عنوان یک چرخۀ ایمنی در نظر گرفته می شود شخصی که اعتماد بنفس زیادی دارد هنگام انجام کارهای مختلف احساس ایمنی می کند .

بنابراین چرخه ایمنی اش بسیار وسیع است و هر وظیفه محوله را در هرزمان و هر مکانی می تواند انجام بدهد . بااین حال ، افراد دارای مشکلات اضطرابی ، اعتماد بنفس شان بتدریج از بین می رود . آنها از وظایف  و موقعیتهای دشوار اجتناب می کنند به خاطر این که برای مقابله موثر با آن وظایف و موقعیتهای فاقد اعتماد بنفس می باشند .

4-تفکر اتمان اضطراب را ابقاء می کند :

تفکر و اضطراب حاد : اجتناب قبل از مواجهه کامل با موقعیت ترسناک به فرد عارض می شود . زیرا فرد باخود می اندیشد که چیزی اتفاق خواهد افتاد . شالهائی که میتوان ذکر کرد عبارتند از شخص مبتلا به هواس از مکانهای باز که هرگز از خانه بیرون نمی رود بخاطر اینکه فکر می کند ممکن است در اسانسور گیر بیفتد و همانجا خفه شود . با توجه به این مسئله به سه نکته می توانیم اشاره کنیم .

1-    افراد مبتلا به اختلالهای اضطرابی ممکن است دربارۀ پیامدهای رویاروئی با موقعیتهای مشکل یا دشوار مبالغه  کرده و غیره منطقی فکر می کند .

2-    آنها به محض ملاحظه هرگونه نشانۀ بیماری در خودشان آن را بزرگ کرده و دربارۀ آن نگران می شوند که ، در نتیجه ترس و  وحشتزدگی آنها افزایش بیشتر می یابد . افراد مضطرب نسبت به بدنشان بطور حاد حساسیت پیدا می کنند .کوچکترین ناراحتی در نظرشان بزرگ می نماید . آنها بطور مداوم نسبت به این تغییرات کنجکاو می شوند . مخصوصاً در موقعیتهایی که قبلاً برایشان مشکل بوده است .

3-    از انجایی که افراد از این موقعیتها اجتناب می کنند قادر به غلبه بر تصورات غیر منطقی شان نیستند . چون هرگز پی نمی برند که چنین افکار و تصواراتی بی پایه اند .

در زمینه بروزترسها و سایر مشکلات یک چیز مشخص است . آنکه تفکر دراین موارد منجر به اجتناب از موقعیت مشکل می شود . بنابراین اگر ما از رویائی با آن اجتناب کنیم این احتمال افزایش می یابد که بعداً از آن موقعیت با یک موقعیت مشابه نیز اجتناب کنیم .

افراد مضطرب و تحت استرس غالباً افکاری دارند که حاکی از دودلی و خود خود تحقیری است همانطور که اضطراب بر زندگی آنها حاکم می شود احساس می کنند زندانی شده اند و قادر به رهایی نیستند . آنها ممکن است بگویند که شکست خورده اند نا امید و بی یاور هستند . هرچه خود بیشتر چنین افکاری را در خود را درخود تلقین کند بیشتر این افکار دروی تثبیت می شوند و کمتر می توانند آینده ای را برای خودشان متصور شوند . آنها ممکن است بتدریج یک درونمای منفی در زندگی را بپذیرند ، بیشتر دست به پیش بینی می کنند و مشکلاتی را پیش خود تصور می کنند در حالیکه مشکلی وجود ندارد و برای خود چیزهائی می تراشند که نگرانشان می سازد . آنها ممکن است  به دارو یا افراد دیگر وابسته شوند ، زیرا اعتماد بنفس برای کنار آمدن به تنهائی با مشکلات را از دست می دهند .

افکار وسواسی و کمالگرا نیز سبب افزایش و استرس شده و موجب ازدست رفتن اعتماد بنفس می شوند . اگر ملاکهای غیر واقعی بیانیه ای را برای خود تصور کنیم نتیجه ای جز شکست عایدمان نخواهد شد زیرا هرچه انجام دهیم به تصورمان کافی نیست یا هیچگاه درست نیست هرگز ارضاء نمی شویم . بتدریج عزت نفس و اعتمادمان را ازدست می دهیم .

راههاي كنترل اضطراب

1-    درک موقعیت و آنچه اتفاق می افتد

2-    تعیین موقعیت های دشوار و مشکل آفرین

3-    مواجهه تدریجی

4-    تغییر شیوۀ زندگی

5-    کسب مهارتهای خودیاری از قبیل : یادگیری آرامیدگی – تمرینات کششی – کنترل تنفسی – هواس پرتی

1-    درک موقعیت و انچه اتفاق می افتد :

اضطراب یک علامت واحد نیست بلکه شامل سه جنبه است : اول شیوۀ احساسی مان یعنی احساسات جسمی مان شامل نشانه های حاد و مزمن – دوم تفکرمان ، شامل افکار فاجعه آمیز ، غیر منطقی، منفی ، سوم : شیوۀ رفتاری مان شامل الگوهای اجتنابی باید بتوانیم نشانه های اضطراب را به عنوان فرایندی طبیعی بدن به گونه ای معقول تجزیه و تحلیل کنیم زیرا نشانه ها علامتی برای کاهش استرس است نه علامت تهدید کننده و مهلک با این حال پذیرش آنچه پیش آمده است ، بندرت کافی بنظر می رسد پس از آنکه از اصول روانشاختی و فیزیولوژیکی اضطراب مطلع شدیم قدم بعدی آن است که بتوانیم هرگونه الگی اجتنابی را که ممکن است ایجاد شده باشد ازبین ببریم . درمان به درمان جویان می آموزد که احساسات تحمل پذیرند و و اگر آنان از موقعیت دشوار یا ترسناک فرارنکردند این احساسات بتدریج محو می شوند . نشانه های اضطراب بطور قطع برای همیشه ادامه نخواهد یافت . پرواضح است فردی که در تمام زندگی اش از اینگونه موقعیت ها اجتناب می کرده است هرگز مجال این را نیافت که بیاموزد اضطراب درسطحی خاص ثابت می ماند و نگاه بتدریج ازبین خواهد رفت . بنابراین یک قسمت قسمت بسیار مهم برنامه درمان این است که باید به درمان جویان کمک کرد تا با ترسشان مقابله کنند و در موقعیت دشوار بمانند تا یاد بگیرند که می توانند اضطرابشان را کنترل کنند .

2-    تعیین موقعیت های دشوار و مشکل آفرین :

درجریان مرحلۀ ارزیابی اهمیت زیادی دارد که سعی می کنیم تمام موقعیتها یا دشواریهای خاصی را که مشکلات فعلی را بوجود آورده اند و ممکن است در گذشته منجر به اجتناب شده اند ، مشخص کنیم . جمع آوری فهرستی که مشکلات هواس آنرا تجربه کرده ایم آسانتر است ، اما افراد مبتلا به اضطراب فراگیر و استرس اغلب اجتنابات از موقعیت های معینی را گزارش می کند نمونه ای از فهرست مشکلات اجتماعی احتمالی در زیر آمده است .

1-    اجتناب از وسایل نقلیه

2-    ترس از پرواز

3-    مشکلات ازدواج

4-    مشکل در صحبت کردن با کارفرما

5-    مشکلات جنسی

6-    مشکل در ارتباط با موقعیت های اجتماعی ، مانند رفتن به جشن ها

آنگاه می توانید این فهرست را با توجه به حادترین و راحترین موارد تنظیم کنید . به این ترتیب خواهید فهمید که اول باید به کدام مشکل خاص پرداخت اگر به این ترتیب مشکلات انتخاب شوند اغلب انگیزه آنها برای موفقیت در درمان افزایش می یابد .

3-مواجهه تدریجی :

بعد از شناسائی مشکلات سعی کنید در طی چند مرحله حدود (5 تا 10) مرحله در قرار گرفتن با شرایط اضطراب آور و اجتناب نکردن و تحمل اضطراب و مشکل مواجهه تدریجی داشته باشید .

4-تغییر شیوه زندگی :

هیچکس بدون تغییر شیوۀ زندگی قادر نیست بطور کامل بر اضطرابش غلبه کند . شیوۀ رفتاری ، تفکر و احساسی درمان جو تا زمانی که برای درمان مراجعه می کند بی شک بیش از حد تعیین آمیز بوده است . بنابراین تغییر ضرورت دارد. اگر درمانجو بیش از اندازه کارکند با تعهدات زیادی داشته باشد سرگرمی یا لذتی در زندگی نداشته باشد یا بطور کلی برای خودش اهداف غیر واقع بینانه ای در نظر بگیرد در آن صورت این رفتارها و نگرشها باید تغییر یابند . هیچکدام از تکنیک های کنترل اضطراب به تنهایی درمقابل اینها مؤثر نخواهد بود همچنان که یک فرد اگر مدام سرش را محکم به دیوار بزند آسپیرین سردردها اورا خوب نخواهند کرد به برنامه ریزی برای تعیین شیوه زندگی :

1-انتخاب هدف – 2- مشخص کردن اهداف جزئی و عینی از اهداف کلی – 3- انتخاب فعالیت هایی برای رسیدن به اطلاف عینی – 4- استفاده صحیح از وقت – 5- تهیه فهرست اولویت ها .

تحقیق درباره معانی برخی سوره های قرآن

سوره لیل

۱-  رسول خدا ( ص ) فرمودند : کسی که سوره لیل را بخواند خداوند به او آنقدر ببخشد و عطا نماید تا راضی و خشنود شود و او را از تنگدستی عافیت دهد و توانگری را برای او آسان نماید .

۲-  از جابر بن حمزه نقل است که رسول خدا ( ص ) در ظهر و عصر سوره واللیل اذا یغشی و مانند آنرا / شمس - ضحی - الم نشرح / می خواند .

هر که لیل و شمس را سه شب متوالی هر کدام را ۷ بار بخواند و بعد سی بار بگوید :

« بسم الله الرحمن الرحیم تبارک الله رب العالمین و لاحول و لاقوة الا بالله العلی العظیم »

انشاء الله حاجتش روا گردد ( بسیار مجرب است )

۴۰ شب هر شب ۴۰ بار سوره لیل را بخواند و چون به آیه :

                                           « ما لا حدٍ عنده من نعمة تجزی »

رسید آن را سه بار بخواند و آنگاه سوره را تمام بخواند این قِسم جهت فتوحات و کثرت مال اثر عجیب دارد .

به نیت رفع حاجت هنگام خواب ۷ بار بخواند .

مداومت قرائت این سوره برای رهائی از زندان مجرب است .

هرگاه کسی تب لازم باشد سوره لیل را بنویسد ، بشوید و بیاشامد شفا یابد .

در کتاب بلدالامین کفعمی و مشایخ ( ره ) در کتب خود ذکر کرده اند که اگر کسی را مشکلی پیش آید و از آن نتواند که رها شود با طهارت به رختخواب پاک رود و با زنش همخوابه نشود ، سوره شمس را ۷ بار و سوره لیل را ۷ بار بخواند و بعد از آن ملتمسانه بگوید :

                              « اللّهم اجعل لی مِن امری فرجاً و مخرجاً »

در شب اول یا سوم یا پنجم یا هفتم شخصی به خواب او آید و او را در حل مشکلش یاری دهد . الله اعلم

سوره جمعه

۱-  امام صادق ( ع ) فرمودند : از جمله واجبات بر هر فرد مومن که از پیروان ما باشد آن است که در نماز شب جمعه سوره جمعه را در رکعت اول و سوره سبح اسم ربک الاعلی را در رکعت دوم بخواند و در رکعت اول نماز ظهر جمعه سوره جمعه و در رکعت دوم سوره ی منافقین را بخواند / پس اگر چنین کند گویی عملی چون عمل رسول خدا ( ص ) انجام داده و ثواب و پاداشش بر خداوند بهشت است .

۲-  نبی اکرم ( ص ) فرمودند : کسی که سوره جمعه را بخواند به تعداد کسانی که در نماز جمعه شرکت کرده و یا نکرده اند در شهرهای مسلمین ده حسنه داده خواهد شد .

هر که صبح و شام سوره جمعه را بخواند از وسوسه ی شیطان لعین رجیم ایمن گردد .

سوره الرحمن

1-  امام صادق ( ع ) فرمودند : خواندن سوره « الرحمن » را در نماز ترک نکنید چون این سوره در دل منافقین قرار نگیرد و روز قیامت خداوند آن را با صورتی چون صورت آدمی به بهترین شکل و خوشبوترین رایحه بیاورد تا در نزدیکترین پایگاه که هیچ کس را آن قرب و نزدیکی نسبت به خداوند نباشد بایستد ، آنگاه بدو خطاب کند : کیانند آنانکه ترا خواندند و در نماز مداومت به تلاوت تو داشتند ؟ پس بگوید فلان و فلان . پس چهره آنان سفید و نورانی گردد و به ایشان ( قاریان ) گوید هر که را خواهید شفاعت کنید و آنان تا آنجا که بتوانند شفاعت کنند و کسی باقی نماند پس خداوند بفرماید داخل بهشت شوید و هر کجای که خواهید منزل گزینید.

2-  امام صادق ( ع ) فرمودند : هر کس سوره « الرحمن » را بخواند و پس از خواندن هر « فبای آلاء ربکما تکذبان » بگوید : « لابشی ء من آلائک رب اکذب » یعنی : من هیچ یکی از نعمتهای تو را ای پروردگار من تکذیب نمی کنم » چنانچه در شب بخواندش و در همان شب از دنیا برود شهید مرده باشد و اگر در روز بخواند و از دنیا برود شهید مرده باشد .

3-  نبی اکرم ( ص ) فرمودند : هر کس سوره رحمن را قرائت کند خدا برضعب و ناتوانی اش ترحم نماید و او سپاس و شکر آنچه را که خدا بر او انعام فرموده بجا آورده است و از حضرت موسی بن جعفر ( ع ) از پدران گرامیش از پیامبر ( ص ) روایت شده که فرمودند برای هر چیزی عروسی است و عروس قرآن سوره رحمن است . جل ذکره.

حماد بن عثمان گوید حضرت صادق ( ع ) فرمودند : لازم است بر هر مرد و / زنی / سوره رحمن را در روز جمعه قرائت کند پس هر وقت که خواند ( فبای آلاء ربکما تکذبان ) بگوید : « لا بشی ء من الائک یا رب اکذب » و از آن حضرت است که فرمودند کسی که در شب جمعه سوره الرحمن را بخواند و پس از هر بار « فبای آلاء ربکما تکذبان » بگوید : « لا بشی ء آلائک یا رب اکذب » خداوند فرشته و ملکی بر او موکل کند که اگر در اول شب خواند او را تا به صبح حفظ نماید و اگر در هنگام صبح خواند فرماید فرشته ای را که تا به شب او را حفظ کند .

_  به جهت تسهیل وضع حمل این آیه را بنویسند و بر پشت حامله بندند بعد از فارغ شد آن را باز کنند مجربست  :

« سنفرغ لکم ایها الثقلان فبای آلاء ربکما تکذبان »

به جهت قضای حاجت علو درجات این هفت سوره را در ایام هفته هر روز مرتبه بدون کم و زیاد بخواند که مطلب بر آورده شود . امشاء الله : شنبه سوره فتح ، یکشنبه سوره یس ، دوشنبه سوره واقعه ، سه شنبه الرحمن ، چهارشنبه سوره قل اوحی ، پنجشنبه سوره تبارک و جمعه سوره الم سجده .

سوره قمر

1-  امام صادق ( ع ) فرمودند :  هر کس سوره  « اقتربت الساعه » را بخواند خداوند او را در قیامت از قبر برخیزاند در حالی که به یکی از شتران بهشتی سوار است به محشر وارد شود .

2-  نبی اکرم ( ص ) فرمودند : کسی که سوره ی اقتربت الساعه را در هر روز قرائت کند روز قیامت برانگیخته شود در حالی که صورتش مانند ماه شب چهارده است و کسی که آن را در شب بخواند بهتر است و روز قیامت در حالی که صورتش بر چهره های مردم در خشتدگی و برافروختگی دارد ، خواهد آمد .

هر کس در روز جمعه وقت نماز ظهر بنویسد و زیر عمامه نهد ( با خود دارد ، نزد خلایق عزیز و مکرم گردد . )

سوره طور

1-  امام صادق ( ع ) و امام محمد باقر ( ع ) فرمودند : هر کس سوره طور را بخواند خداوند خیر دنیا و آخرت را با هم برای او فراهم کند .

2-  نبی اکرم ( ص ) فرمودند : هر کس سوره طور را بخواند بر خداوند لازم است که او را از عذاب خود امان بخشد و در بهشت ، خود او را نعمت دهد . از جبیربن مطعم روایت شده که می گوید همانا شنیدم از رسول خدا ( ص ) که سوره طور را در هنگام غروب قرائت می فرمودند .

اگر زندانی سوره طور را مدام بخواند از زندان رها شود .

سوره ذاریات

 1-  امام صادق ( ع ) فرمودند : هر کس در روز یا شب سوره ذاریات را بهواند خداوند امر معاش او را سامان بخشد و روزیش را فراخ گرداند و به چراغی که پیوسته تا روز قیامت بدرخشد قبر او را روشن کند .

2-  نبی اکرم ( ص ) فرمودند : هر کس سوره ذاریات را بخواند به تعداد هر بادی که در جهان می ورزد ده حسنه به او خواهد داد .

_  هر که هر روز سوره ذاریات و الم نشرح « انشراح » را بخواند امرش به خیر و وسعت گذارد و توسعه ی روزی او و عیالش به هم رسد ( به سر حد تجربه رسیده است ) .

سوره ق

1-  امام محمد باقر ( ع ) فرمودند : هر کس به خواندن سوره ق در نمازهای واجب و مستحب خود مداومت کند خداوند روزی او را فراخ گرداند و نامه عملش را بدست راستش بدهد و حساب او را آسان کشد .

2-  نبی اکرم ( ص ) فرمودند : هر کس سوره ق را بخواند خداوند سکرات موت را بر او آسان سازد .

_  جهت وسعت رزق و روزی ، روزی سه بار رو به قبله بخواند اثری عجیب دارد ( مجرب است ) .

_  جهت بر طرف شدن ترس و دلهره بنویسد و با آب باران بشوید و بنوشد .

مرویست که در هیچ خانه و بقعه ای هر روز تلاوت سوره ق نمی شود مگر آن که صاحب آن خانه و بقعه همیشه با دولت و عزت و سعادت و کرامت بوده باشند و از ذلت محفوظ می مانند و از مجرباتست و تخلف ندارد .

از برای دولت و گشایش کارها باید این آیه را 350 مرتبه بخواند که از مجرباتست :

«  قل ان الفضل بید الله یؤتیه من یشاء و الله ذوالفضل العظیم  »

روزی پانزده مرتبه این آیه را بخواند معزز باشد و فراخ روزی و صاحب جاه و جلال گردد :

«  یا الله المحمود فی کل فعاله  »

از برای غنا و توانگری دو رکعت نماز به جهت قضاء حاجت و به نیت اینکه خداوند قادر متعال او را غنی و صاحب ثروت کند روز چهارشنبه 40 بار سوره کوثر را بخواند .

سوره حج

 1-  از سوره بن کایب از پدرش روایت شده که امام صادق ( ع ) فرمودند : هر کس در هر سه روز یکبار سوره حج را بخواند سال بر او نگذرد مگر اینکه زیارت خانه خدا نصیب او گردد و به سوی حج / کعبه / رهسپار شود و چنانچه  در این سفر از دنیا برود او را یکسره به بهشت برند راوی می گوید : عرض کردم اگر این مرد از مخالفان ( سنی ) باشد با او چه خواهند کرد ؟

حضرت فرمودند : در عذابش تخفیف خواهند داد .

2-  پیامبر خدا ( ص ) فرمودند : هر کس سوره حج را بخواند ثواب حج و عمره ی تمام حج کنندگان و عمره کنندگان گذشته و آینده به او داده شود.

امام صادق ( ع ) فرمودند : هر کس سه روز یکبار این سوره را بخواند از سال خارج نشود مگر اینکه به زیارت خانه خدا برود و اگر در سفر بمیرد ، بهشتی خواهد بود .

جهت اطلاع از عواقب کارها 201 بار این آیه را بخواند و بخوابد .

«  الم تعلم ان الله یعلم .... ( تا ) علی الله یسیر  »

سوره فصلت

1-  از ذریح محاربی روایت شده است که حضرت صادق ( ع ) فرمودند : هرکس سوره فصلت را بخواند روز قیامت داری نوری باشد که تابش آن تا جایی که دیده شود خواهد بود و نیز شادمان و خوشحال باشد  زندگی کند در این جهان زیستی پسندیده که هر کس آرزوی آن را داشته باشد .

2-  ابی بن کعب از نبی اکرم ( ص ) روایت می کند که فرمودند : هر کس سوره فصلت را بخواند به تعداد هر حرفی از آن ده حسنه به او داده خواهد شد .

چون سوره فصلت ( تمام سوره )  را بنویسد و به آب باران بشوید و با آن آب سرمه کشد برای درد چشم نافع است .

سوره نصر

1-  امام صادق ( ع ) فرمودند : کسی که سوره « اذا جاء نصر الله و الفتح » را در نمازهای مستحب یا واجب خود بخواند وی را علیه همه دشمنانش یاری فرماید و روز قیامت با نامه ی گویا که خداوند از قبر او را بیرون آورده باشد به محشر آید و آن امان نامه ای است برای عبور از پل دوزخ و از آتش و خروش آن و در آن روز بر هیچ چیز نگذارد جز اینکه وی را به هر خیر و نیکی مژده دهد تا اینکه داخل بهشت گردد و این این جهان درهای خیر به روی او باز گردد آنقدر که هرگز آرزو نداشته و بر قلبش خطور نکرده بود

2-  در حدیث ابی بن کعب است که هر کس سوره نصر را بخواند مانند آن است که با رسول خدا ( ص ) در فتح مکه شرکت داشته است  ( از رسول خدا « ص » ) .

سوره کوثر

1-  امام صادق ( ع ) فرمودند : کسی که در نمازهای واجب و مستحبش قرائت وی سوره «  انا اعطیناک الکوثر » باشد خداوند او را در قیامت از حوض کوثر سیراب فرماید و محفلش با نبی اکرم ( ص ) زیر درخت طوبی باشد .

2-  در حدیث ابی بن کعب است : کسی که سوره کوثر را بخواند خداوند او را از نهرهای بهشت سیراب کند و به او عطا فرماید از پاداش به عدد هر قربانی که بندگان آن را در روز عید قربانی نموده و هر قربانی که اهل کتاب و مشرکین می نمایند .

گویند اگر خواهی کسی را از خود دورگردانی 9 مرتبه سوره کوثر را بخوان و بجانب او بدم به اختیار خود را کج کند و برود .

از برای غنا و توانگری دو رکعت نماز به جهت قضاء حاجت و به نیت اینکه خداوند قادر متعال او را غنی و صاحب ثروت کند روز چهارشنبه 40 بار سوره کوثر را بخواند.

سوره القارعه

1-  امام باقر ( ع ) فرمودند : هر کس سوره قارعه را بسيار بخواند خداوند بزرگ وي را در دنيا از فتنه دجال و پذيرفتن دعوت او و در قيامت از گنه و کثافات دوزخ يا حرارت آن ايمن دارد .

2-  در حديث ابي بن کعب است که هرکس سوره قارعه را بخواند خداوند پرونده او را در روز قيامت به سبب آن سنگين نمايد.

- به جهت برآمدن هر مطلبي مهمي 180 بار سوره القارعه را بخواند مجرب است ( بسيار ) و اگر معيشت بر او تنگ باشد بنويسد و اين سوره را با خود دارد روزي او وسيع گردد . انشاء الله ( بسيار مجرب است )

_ جهت بر آمدن هر مطلب مهمي اين سوره را بنويسد و با خود دارد.

سوره قلم

1-  امام صادق ( ع ) فرمودند : هر کس سوره ن و القلم را در نمازهای واجب و نافله های خود بخواند خداوند بزرگ همواره او را از اینکه دچار تنگدستی و نادری شود حفظ می فرماید . و چون از دنیا رود از عذاب قبر و فشار آن او را پناه دهد .

2-  رسول اکرم ( ص ) فرمودند : کسی که سوره  ن و القلم را بخواند خداوند ثواب مردم خوش اخلاق را به او عطا نماید .

روزی حضرت رسول مکرم اسلام محمد مصطفی ( ص ) از قبرستان بقیع می گذشتند که فرمودند به خدا قسم بیشتر اهل این قبرستان را چشم زخم برده است .

_  جهت چشم زخم این آیه را بنویسید با خود دارد و نیز در خانه آویزد.

   « و ان یکاد الذین .... ( تا ) ذکر العالمین » اثری عجیب دارد .

( قلم را بردارید و همین الان این آیه را بنویسید و در جیبتان بگذارید ) .

حضرت نبی اکرم ( ص ) فرمودند : چشم زخم ، شتر را در دیگ و مرد را به گور می برد

سوره تبت

1-  امام صادق ( ع  ) فرمودند : هرگاه سوره « تبت یدا ابی لهب » را می خوانید بر ابولهب نفرین کنید زیرا وی از جمله تکذیب کنندگان بود که نبی اکرم ( ص ) را به آنچه ازجانب حق آورده بود تکذیب می نمود .

2-  در حدیث ابی بن کعب است که هر کس سوره تبت را بخواند امید دارم که خداوند میان او و ابی لهب را در یک خانه جمع نکند .

این سوره را بر تمام دردها بخوان ، درد ساکن شود انشاء الله .

سوره نجم

1-  امام صادق ( ع ) : هر کس مداومت کند به خواندن سوره نجم در هر روز یا هر شب در میان مردمان آبرومند زیست کند و گناهانش آمرزیده شود و در بین مردم محبوب باشد .

2-  رسول خدا ( ص ) فرمودند : هر کس سوره نجم را بخواند به تعداد تمام کسانی که به من « حضرت محمد ( ص  ) »  ایمان آورده و حضرت را منکر شده اند ده حسنه پاداش خواهد داد .

هر که هر روز یا هر شب بخواند زندگی پسندیده یابد . و جهت برآمدن هر حاجتی 21 بار در یک مجلس بخواند . انشاء الله حاجتش برآورده گردد .

سوره عادیات

1-  اما صادق ( ع ) فرمودند : کسی که سوره عادیات را بخواند و برخواندنش مداومت کند خدای بزرگ در قیامت او را با امیرالمؤمنین ( ع ) محشور سازد و در حجره ی او و از همدمان او باشد .

2-  نبی اکرم ( ع  ) فرمودند : هر کس سوره عادیات را بخواند به او داده شود به عدد کسانی که در مزدلفه بیدار مانده اند و حاضر در عرفات شده اند ده حسنه .

هر که از درد ، گرسنگی ، تشنگی و قرض خواهد که رها شود به عدد نام علی ( ع ) یعنی 110 بار بخواند . بسیار نافع است و نیز جهت وسعت رزق بنویسد با خود دارد.

سوره عصر

1-  حضرت صادق ( ع ) فرمودند : کسی که سوره عصر را در نمازهای مستحبی اش بخواند خداوند در روز قیامت او را با چهره ی تابناک و لبی خندان و دیده ای روشن از گور برانگیزد تا بدین حال وارد بهشت گردد.

2-  در حدیث ابی بن کعب است که هر کس سوره عصر را بخواند خداوند تعالی ختم فرماید برای او به صبر و درروز قیامت با اصحاب حق بوده باشد .

گویند اگر سوره عصر را برای کسی خواند که تب داشته باشد ، تب او زائل شود . هرکه این سوره را بر فرد افسرده خواند از افسردگی بدرآید . ان شاء الله

سوره فجر

۱-  امام صادق ( ع ) فرمودند : سوره فجر را در نمازهای واجب و مستحب خود بخوانید  زیرا این سوره متعلق به حسین بن علی ( ع ) است هر کس آن را بخواند در قیامت با حسین و در جوار  وی در همان درجه ای از بهشت  خواهر بود که وی ( حسین « ع » ) منزل گزیده باشد و براستی که خداوند عزیز وحکیم است .

2-  رسول خدا ( ص ) فرمودند : کسی که این سوره را در شب اول ماه ذی حجه بخواند او را بیامرزد و هر کس در سایر روزها بخواندش برای او در روز قیامت نوری باشد .

_  هر کس 11 بار این سوره را بخواند و با حلال خود نزدیکی کند خداوند به او اولادی عطا نماید که باعث روشنی چشم او گردد .

سوره علق

امام صادق ( ع  ) فرمودند : هر کس سوره « اقرباسم ربک » را در روز یا شب بخواند و درآن روز یا شب از دنیا برود شهید مرده باشد و خداوند او را از قبر شهید برانگیزاند ، و شهید ، زنده گرداند و مانند آن کس باشد که در رکاب پیامبر ( ص ) با شمشیر خویش در راه خدا جهاد کرده باشد .

هر که سفر دریا دارد بخواند در دریا غرق نگردد .

سوره بلد

1-  امام صادق ( ع ) فرمودند : کسی که قرائتش در نمازهای پنجگانه سوره « لا اقسم بهذ البلد » باشد در این جهان از شایستگان معروف شود و در جهان دیگر از کسانی باشد که در نزد خدا مکانتی دارند و در آنجا از همدمان و همنشینان پیامبران و شایستگان خواهد بود

2-  رسول خدا ( ص ) می فرماید : کسی که سوره بلد را بخواند خداوند او را از خشم روز قیامتش ایمن دارد.

_  هرگاه سوره بلد را بنویسی بر پسر یا دختری که نوزاد باشند در اول ولادت ایشان ببندی از هر عیب و نقصی ایمن گردند . انشاء الله

ختم آیه مبارکه « و من یتق الله .... الخ »  به ترتیب زیر از برای وسعت معاش نافع خواهد بود : در روز پنج شنبه اول هر ماه شروع کند تا 41 روز هر روز 359 مرتبه بخواند بدون تکلم و بعد از ختم آیه بگوید : «  یا فتاح یا رزاق یا واسع » .

تحقیق درباره مدیریت دانش

مدیریت دانش، مدیریت دانایی یا مدیریت اندوخته‌های علمی (Knowledge management - KM) در دسترس قرار دادن نظام‌مند اطلاعات و اندوخته‌های علمی است، به گونه‌ای که به هنگام نیاز در اختیار افرادی که نیازمند آنها هستند، قرار گیرند تا آنها بتوانند کار روزمره خود را با بازدهی بیشتر و موثرتر انجام دهند. برنامه اجرایی مدیریت اندوخته‌های علمی بر این سه جزء اصلی بنا می‌شود:افرادی که تولیدکننده و یا مصرف‌ کننده این اندوخته‌ها هستند،

فرآیندهایی که این اندوخته‌ها را مدیریت می‌کنند،ابزار و تمهیداتی که دسترسی به این سرمایه‌های علمی را آسان می‌کنند.

واژه‌گزینی

در زبان فارسی تا به حال اصطلاح «مدیریت دانش» برای Knowledge Management متداول بوده‌ است. در زبان انگلیسی اما تفاوت بسیاری بین Science و Knowledge وجود دارد. Knowledge به تمامی آگاهی‌های بشر به طور کل اطلاق می‌شود در حالیکه Science به فرآيند توليد دانش اطلاق می‌شود. دانش نرم (هنوز) قابل بیان، ساختاردهی، نمایش و مدیریت نیست. تنها دانش سخت را یا دانسته‌های خاص و یا اندوخته‌های علمی را می‌توان مدیریت کرد.

در این متن، به جای استفاده از واژه دانش در مقابل Knowledge، گاهی از واژه دانایی استفاده شده‌است. این در حالی‌ست که واژه دانایی معانی خاص خودش را در حوزه‌های گوناگون دیگر همچون فلسفه، روانشناسی و جامعه‌شناسی نیز داراست. ازآنجا که تحقیقات کاربردی در حوزه مدیریت دانایی نسبتاً جدید است، در این خصوص تعریف خاص و دقیقی که مورد اجماع اکثریت محققین قرار گیرد، هنوز وجود ندارد. آنچه مسلّم است آن که می‌توان با آشنایی با تعاریف گوناگون، ابعاد و مصادیق این امر را بیشتر شناخت و آن را بهتر به کار گرفت.

مدیریت دانش و خدمت مرجع

يکي از شاخه هاي فرعي اقتصاد دانش است؛ مديريت دانش ، کاملاً يک مفهوم و روش جديد مديريت را معرفي مي کند. اين مفهوم بر تبديل موهبتهاي عقلاني کارکنان و سازماندهي نيروهاي سودمند دروني اعضاء کارکنان – نيروي رقابت و ارزش جديد- عمل مي کند. مديريت دانش بر پيوند اطلاعات با اطلاعات، اطلاعات با فعاليت ها و اطلاعات با فرد- براي تحقق اشتراک دانش ( از قبيل دانش ضمني و دانش صريح) توجه دارد. و با مدیریت اطلاعات کاملا متفاوت است. کارکردهاي سنتي کتابخانه؛ گردآوري، پردازش، اشاعه، ذخيره سازي، بهره برداري از اطلاعات مدرک به منظور فراهم آوردن خدمت براي جامعه است. در دوره اقتصاد دانش، کتابخانه به عنوان گنجينه دانش بشري ، سهيم شدن در پيشرفت دانش و حلقه ارتباطي مهم در زنجيره پيشرفت دانش خواهد بود. در قرن بيست و يکم کتابخانه‌ها بطور اجتناب ناپذيري با موضوع جديد مديريت دانش مواجه خواهند بود. مديريت دانش در کتابخانه‌ها مي بايد بر پژوهش و توسعه دانش، ايجاد پايگاه دانش، مبادله و اشتراک دانش بين کارکنان کتابخانه ( از جمله کاربرانش) ، آموزش کارکنان کتابخانه، تسريع پردازش صريح از دانش غير صريح و تحقق اشتراک آن تمرکز کنند. تعریف مدیریت دانش: مدیریت دانش رویکرد نظام مند یافتن، درک کردن و استفاده از دانش برای دستیابی به اهداف سازمانی است و از طریق کاهش زمان و هزینهٔ آزمایش و خطا یا تکرار، ایجاد ارزش می‌کند.

تعاریف گوناگون

برای تعریف دانایی باید چندین واژه تعریف شود. ابتدا از داده‌ها صحبت می‌کنیم. داده‌ها منبع حیاتی به شمار می‌روند که با بهره‌برداری صحیح از آنها می‌توان داده‌ها را به اطلاعات بامعنی تبدیل نمود. بدین ترتیب اطلاعات می‌توانند به دانایی و در نتیجه حکمت تبدیل شوند. در واقع اطلاعات، دانایی و حکمت، بیش از مجموعه‌های فوق هستند و به نوعی کل‌ آنها از هم اجزایی اجزا تشکیل می‌شوند، نه جمع جبری اجزا.

داده‌ها نقاط بی معنی در فضا و زمان هستند که هیچگونه اشاره‌ای به فضا و زمان ندارند. داده‌ها شبیه رویداد حرف یا کلمه‌ای خارج از زمینه (بدون رابطه) می‌باشند. دانایی مجموعه‌ای از شناخت‌ها و مهارت‌های لازم برای حل مسئله‌است، لذا اگر اطلاعاتی که در دست است بتواند مشکلی را حل کند می‌توان گفت دانایی وجود دارد. ضمن اینکه دانایی باید امکان تبدیل به دستورالعمل اجرائی و عملی شدن را داشته باشد.

مفهوم مدیریت دانش : مدیریت دانش طیف وسیعی از فعالیتها است که برای مدیریت، مبادله، خلق یا ارتقای سرمایه‌های فکری در سطح کلان به کار می‌رود. مدیریت دانش طراحی هوشمندانه فرایندها، ابزار، ساختار و غیره با قصد افزایش، نوسازی، اشتراک یا بهبود استفاده از دانش است که در هر کدام از سه عنصر سرمایه فکری یعنی ساختاری، انسانی و اجتماعی نمایان می‌شود. مدیریت دانش فرایندی است که به سازمانها کمک می‌کند تا اطلاعات و مهارتهای مهم را که بعنوان حافظه سازمانی محسوب می‌شود و به طور معمول به صورت سازماندهی نشده وجود دارند، شناسایی، انتخاب، سازماندهی و منتشر نمایند. این امر مدیریت سازمانها را برای حل مسائل یادگیری، برنامه ریزی راهبردی و تصمیم گیریهای پویا به صورت کارا و موثر قادر می سازد. علل پیدایش مدیریت دانش: 1- دگرگونی مدل کسب و کار صنعتی که سرمایه‌های یک سازمان اساسا سرمایه‌های قابل لمس و ملی بودند(امکانات تولید، ماشین، زمین و غیره) به سمت سازمانهایی که دارایی اصلی آنها غیرقابل لمس بوده و با دانش، خبرگی، توانایی و مدیریت برای خلاق سازی کارکنان آنها گره خورده است. 2- افزایش فوق العاده حجم اطلاعات، ذخیره الکترونیکی آن و افزایش دسترسی به اطلاعات به طور کلی ارزش دانش را افزوده است؛ زیرا فقط از طریق دانش است که این اطلاعات ارزش پیدا می‌کند، دانش همچنین ارزش بالایی پیدا می‌کند. زیرا به اقدام نزدیک تر است. اطلاعات به خودی خود تصمیم ایجاد نمی‌کند، بلکه تبدیل اطلاعات به دانش مبتنی بر انسان ها است که به تصمیم و بنابراین به اقدام می انجامد. 3- تغییر هرم سنی جمعیت و ویژگیهای جمعیت شناختی که فقط در منابع کمی به آن اشاره شده است. بسیاری از سازمانها دریافته اند که حجم زیادی از دانش مهم آنها در آستانه بازنشستگی است. این آگاهی فزاینده وجود دارد که اگر اندازه گیری و اقدام مناسب انجام نشود، قسمت عمده این دانش و خبرگی حیاتی به سادگی از سازمان خارج می‌شود. 4- تخصصی تر شدن فعالیتها نیز ممکن است خطر از دست رفتن دانش سازمانی و خبرگی به واسطه انتقال یا اخراج کارکنان را بهمراه داشته باشد. در بدو امر به مدیریت دانش فقط از بعد فن آوری نگاه می‌شد و آن را یک فناوری می پنداشتند. اما به تدریج سازمانها دریافتند که برای استفاده واقعی از مهارت کارکنان، چیزی ماورای مدیریت اطلاعات موردنیاز است. انسانها در مقابل بعد فناوری و الکترونیکی، در مرکز توسعه، اجرا و موفقیت مدیریت دانش قرار می‌گیرند و همین عامل انسانی وجه تمایز مدیریت دانش از مفاهیم مشابهی چون مدیریت اطلاعات است. راهبردهای مدیریت دانش: مدیریت کلان جهت کارآمدی زیرسیستم های خود می بایست ماهیت، اصول و ابعاد مدیریت دانش را بشناسد. راهبردهایی که ماهیت و توانایی متفاوت مدیران را منعکس می نماید عبارتنداز 1- راهبرد دانش بعنوان راهبرد کسب وکار که روشی جامع و با وسعت سازمانی برای مدیریت دانش است، که بیشتر بعنوان یک محصول در نظر گرفته می‌شود. 2- راهبرد مدیریت سرمایه‌های فکری که بر بکارگیری و ارتقای سرمایه‌هایی که از قبل در سازمان وجود دارند، تاکید دارد. 3- راهبرد مسئولیت برای سرمایه دانش فردی که از کارکنان حمایت و آنها را ترغیب می‌کند تا مهارت ها و دانش خود را توسعه دهند و دانش خود را با یکدیگر درمیان گذارند. 4- راهبرد خلق دانش که بر نوآوری و آفرینش دانش جدید از طریق واحدهای تحقیق و توسعه تاکید می‌کند. 5- راهبرد انتقال دانش که بعنوان بهنرین فعالیت در بهبود کیفیت امور و کارایی سازمان مورد توجه قرار گرفته است. 6- راهبرد دانش مشتری- محور که با هدف درک ارباب رجوع و نیازهای آنها بکار گرفته می‌شود تا خواسته آنها به دقت فراهم شود.

تعریف مدیریت دانایی

تحقیق در ادبیات مدیریت، نشان می‌دهد که هیچ تعریف مورد توافقی از مدیریت دانایی وجود ندارد. تعاریف عمدتاً بر قابلیت‌های سازمانی در خصوص تولید ثروت از دارایی‌های دانایی‌مدار متمرکز هستند. و نقش مدیریت دانایی، اکتساب، جمع‌آوری و استفاده از دانایی فنی سازمانی و درس‌های آموخته شده‌است.

کمی بیش از ده سال از عمر ابداع مفهوم کلی مدیریت دانایی می‌گذرد و در این مدت، تعاریف گوناگونی در این خصوص ارائه گردیده که هر یک ابعادی از این موضوع را نمایش می‌دهند. در ذیل به بیان مهم‌ترین این تعاریف می‌پردازیم:مدیریت دانایی، کسب دانایی درست برای افراد مناسب در زمان صحیح و مکان مناسب است، به‌گونه‌ای که آنان بتوانند برای دستیابی به اهداف سازمان، بهترین استفاده را از دانایی ببرند.

مدیریت دانایی، بنایی سنجیده، صریح و اصولی برای تجدید و استفاده از دانایی در جهت افزایش تأثیر و بازگشت دانایی مربوط به سرمایه دانایی است.

تعریف مدیریت دانایی، اغلب به حوزه‌های تخصصی نویسندگان مقالات وابسته‌است. مدیریت دانایی را به صورت فرآیند مستمر اطمینان از توسعه تجربی سازمان‌ها در جهت بهبود قابلیت حل مشکلات سازمانی، و حمایت از مزیت رقابتی تعریف می‌کنند. مدیریت دانایی را به عنوان قابلیت خلق ارزش افزوده از طریق دارایی‌های ناملموس سازمانی تعریف می‌کنند.Waltz عقیده دارد که مدیریت دانایی، به محدوده‌های سازمانی، فرآیندها و فناوری‌های اطلاعاتی مختلفی مربوط است که برای دستیابی، خلق و نشر دانایی جهت تحقق مأموریت سازمانی، اهداف کسب و کار و استراتژی‌ها به کار گرفته می‌شوند

فرایند خلق، انتشار وبکارگیری دانش بمنظور دستیابی به اهداف سازمانی.

فلسفه‌ای که شامل مجموعه‌ای از اصول، فرایندها، ساختارهای سازمانی وفن آوریهای بکار گرفته شده که افراد را بمنظور اشتراک و بکارگیری دانششان جهت مواجهه با اهداف آنها یاری می‌رساند

دیریت دانایی مجموعه فرایندهایی است که خلق، نشر و کاربری دانایی راکنترل می‌کنند.

مدیریت دانایی، رسمی سازی و دسترسی به تجربه، دانایی و دیدگاههای استادانه را که قابلیتهای جدید، قدرت کارایی بالاتر، تشویق نوآوری و افزایش ارزش مشتری را در پی داشته باشند، هدف قرار می‌دهد.

مدیریت دانایی، دانستن ارزش دانایی، فهم اطلاعات سازمان، استفاده از سیستم‌های تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات به منظور حفظ، استفاده و کاربرد دوباره دانایی می‌باشد.

مدیریت دانایی شامل فرایند ترکِب بهینه دانش و اطلاعات در سازمان و ایجاد محیطی مناسب بمنظور تولید، اشتراک و بکارگیری دانش وتربیت نیروهای انسانی خلاق و نوآور است.

مدیریت دانایی، مدیریت اطلاعات و داده به همراه مهار تجربیات ضمنی و نهایی افراد جهت تسهیم، استفاده و توسعه توسط سازمان است که به بهره‌وری بیشتر سازمان منجر می‌گردد.

مدیریت دانایی به مثابه چتری است که مباحث متعدد مربوط به ارزش دانایی به عنوان یک عامل تولیدی را در بر می‌گیرد.

مدیریت دانایی، فرایند کشف، کسب، توسعه و ایجاد، نگهداری، ارزیابی و بکارگیری دانایی مناسب در زمان مناسب توسط فرد مناسب در سازمان است که از طریق ایجاد پیوند میان منابع انسانی، فناوری اطلاعات و ارتباطات و ایجاد ساختاری مناسب برای دستیابی به اهداف سازمانی صورت پذیرد.

دانایی صریح و ضمنی

تحقیقات بسیاری نشان می‌دهد که تنها ۲۰٪ دانایی آشکار و واضح (Explicate) و ۸۰٪ مابقی تلویحی و نهفته (Tacit or implicate) است. مفاهیم مربوط به این دو نوع دانایی و صفات و ویژگی های آ نها را در تعاریف زیر بهتر می‌توان دریافت:

دانایی صریح

دانایی است که وضوح کافی برای درک آن وجود دارد. دانای صریح، دانایی است که قابل کد شدن است. منظور از کد، هر گونه کد، اعم از کد نوشتاری، گفتاری، رفتاری و... است. مصادیق این نوع از دانایی، کتاب، مقاله، سخنرانی، روشهای مدون سازمانی و سایر مستندات مشابه، می‌باشد.

دانایی تلویحی

چنین دانایی به سه دلیل از شفافیت و وضوح کافی برخوردار نیست:توانایی تشریح و تعریف دانایی وجود دارد ولی هنوز به عنوان یک دانایی عرضه و معرفی نشده‌است.

توانایی تشریح و تعریف وجود دارد، اما اراده و قصد آن وجود ندارد.

توانایی تشریح دانایی وجود ندارد.

معمولاً باید این نوع دانایی را در درون اذهان انسان‌ها، رویه‌های سازمان، و نیز در اندوخته‌های فرهنگی جوامع گوناگون مستتر یافت. هرچند که مدیریت دانایی ضمنی، به مراتب مشکل‌تر از دانایی آشکار است، اما ارزش آن در کسب مزیت رقابتی در سازمان، بیشتر می‌باشد.

مدیریت دانش و اصول مرجع

با مدیریت اطلاعات تفاوت دارد. و با دانش سر و کار دارد.

حضرت فاطمه معصومه

حضرت فاطمه معصومه (س) در روز اول ذيقعده سال 173 هجري، در شهر مدينه چشم به جهان گشود. اين بانوي بزرگوار،  از همان آغاز، در محيطي پرورش يافت که پدر و مادر و فرزندان، همه به فضايل اخلاقي آراسته بودند. عبادت و زهد، پارسايي و  تقوا، راستگويي و بردباري، استقامت در برابر ناملايمات، بخشندگي و پاکدامني و نيز ياد خدا، از صفات برجسته اين خاندان پاک سيرت و نيکو سرشت به شمار مي رفت. پدران اين خاندان، همه برگزيدگان و پيشوايان هدايت، گوهرهاي تابناک امامت و سکان داران کشتي انسانيت بودند.

سرچشمه دانش

 حضرت معصومه (س) در خانداني که سرچشمه علم و تقوا و فضايل اخلاقي بود، پرورش يافت. پس از آنکه پدر بزرگوار آن بانوي گرامي به شهادت رسيد، فرزند ارجمند آن امام، يعني حضرت رضا (ع) عهده دار امر تعليم و تربيت خواهران و برادران خود شد و مخارج آنان را نيز بر عهده گرفت. در اثر توجهات زياد آن حضرت، هر يک از فرزندان امام کاظم (ع) به مقامي والا دست يافتند و زبانزد همگان گشتند. ابن صباغ ملکي در اين باره مي گويد: �هر يک از فرزندان ابي الحسن موسي معروف به کاظم، فضيلتي مشهور دارد�.بدون ترديد بعد از حضرت رضا (ع) در ميان فرزندان امام کاظم(ع) حضرت معصومه (س) از نظر علمي و اخلاقي، والا مقام ترين آنان است. اين حقيقت از اسامي، لقب ها، تعريف ها و توصيفاتي که ائمه اطهار (ع) از ايشان نموده اند، آشکار است و اين حقيقت روشن مي سازد که ايشان نيز چون حضرت زينب (س) �عالمه غير معلمه� بوده است. 

مظهر فضايل

 حضرت فاطمه معصومه (س) مظهر فضايل و مقامات است. روايات معصومان (ع) فضيلت ها و مقامات بلندي را  به آن حضرت نسبت مي دهد. امام صادق (ع) در اين باره مي فرمايند: �آگاه باشيد که براي خدا حرمي است و آن مکه است؛ و براي پيامبر خدا حرمي است و آن مدينه است. و براي امير مومنان حرمي است و آن کوفه است. بدانيد که حرم من و فرزندانم بعد از من، قم است. آگاه باشيد که قم، کوفه کوچک ماست، بدانيد بهشت هشت دروازه دارد که سه تاي آن ها به سوي قم است. بانويي از فرزندان من به نام فاطمه، دختر موسي، در آن جا رحلت مي کند که با شفاعت او، همه شيعيان ما وارد بهشت  مي شوند.�

مقام علمي حضرت معصومه (س)

 حضرت معصومه (س) از جمله بانوان گرانقدر و والا مقام جهان تشيع است و مقام علمي بلندي دارد. نقل شده که روزي جمعي از  شيعيان، به قصد ديدار حضرت موسي بن جعفر (ع) و پرسيدن پرسش هايي از ايشان، به مدينه منوره مشرف شدند. چون امام کاظم (ع) در مسافرت بود، پرسش هاي خود را به حضرت معصومه (س)که در آن هنگام کودکي خردسال بيش نبود، تحويل دادند. فرداي آن روز براي بار ديگر به منزل امام رفتند، ولي هنوز ايشان از سفر برنگشته بود. پس به ناچار، پرسش هاي خود را باز خواستند تا در مسافرت بعدي به خدمت امام برسند، غافل از اين که حضرت معصومه (س)جواب پرسش ها را نگاشته است. وقتي پاسخ ها را ملاحظه کردند، بسيار خوشحال شدند و پس از سپاسگزاري فراوان، شهر مدينه را ترک گفتند. از قضاي روزگار در بين راه با امام موسي بن جعفر (ع) مواجه شده، ماجراي خويش را باز گفتند. وقتي امام پاسخ پرسش ها را مطالعه کردند، سه بار فرمود: پدرش فدايش .

فضيلت زيارت

 دعا و زيارت، پر و بال گشودن از گوشه تنهايي، تا اوج با خدا بودن است. دعا و زيارت، جامي است زلال از معنويت ناب درکام عطشناک زندگي؛ و زيارت حرم معصومه (س)، بارقه اميدي در فضاي غبارآلود زمانه، فرياد روح مهجور در هنگامه غفلت و بي خبري، و نسيمي فرحناک و برخاسته از باغستان هاي بهشت است. زيارت مرقد فاطمه معصومه (س)، به انسان اعتماد به نفس مي دهد، و او را از غرق شدن در گرداب نو ميدي باز مي دارد و به تلاش بيشتر دعوت مي کند. زيارت مزار با صفاي کريمه اهل بيت (س)، سبب مي  شود که زائر حرم، خود را نيازمند پروردگار ببيند، در برابر او خضوع کند ، از مرکب غرور و تکبر- که سرچشمه تمامي بدبختي ها و سيه روزي هاست- فرو آيد و حضرت معصومه (س) را واسطه درگاه پروردگار عالميان قرار دهد. بر همين اساس است که براي زيارت آن حضرت، پاداش بسيار بزرگي وعده داده شده و آن، ورود به بهشت است. در اين باره از امام جواد (ع) نقل شده که فرمود: �هر کس عمه ام را در قم زيارت کند، بهشت از آن اوست�.

برگزيدن شهر قم

پس از آنکه حضرت معصومه (ع) به شهر ساوه رسيد، بيمار شد  چون توان رفتن به خراسان را در خود نديد، تصميم گرفت  به قم برود. يکي از نويسندگان در اين باره که چرا حضرت معصومه (س) شهر قم را برگزيد، مي نويسد: �بي ترديد مي توان گفت که آن بانوي بزرگ، روي ملهم و آينده نگر داشت و با توجه به آينده قم و محوريتي که بعدها براي اين سرزمين پيش  مي آيد - محوريتي که آرامگاه ايشان مرکز آن خواهد بود - بدين ديار روي آورد. اين جريان به خوبي روشن مي کند که آن بانوي الهي، به آينده اسلام و موقعيت اين سرزمين توجه داشته و خود را با شتاب بد ين سر زمين رسانده و محوريت و مرکزيت آن را با مدفن خود پايه ريزي کرده است.

غروب غمگين

حضرت فاطمه(س) پس از  ورود به شهر قم، تنها هفده روز در قيد حيات بود و سپس دعوت حق را لبيک گفت و به سوي بهشت برين پرواز کرد. اين حادثه در سال 201 هجري رخ داد. سلام بر اين بانوي بزرگوار اسلام از روز طلوع تا لحظه غروب. درود بر روح تابناک معصومه (س) که اينک آفتاب حرم باصفايش، زمين قم را نوراني کرده است. سلام بر سالار زنان جهان و فرزند پيام آوران مهر و مهتران جوانان بهشتي. اي فاطمه! در روز قيامت، شفيع ما باش که تو در نزد خدا، جايگاهي ويژه براي شفاعت داري.

زيارت حضرت معصومه (س) از منظر روايات

 درباره فضيلت زيارت حضرت معصومه (س) روايات فراواني از پيشوايان معصوم رسيده است. از جمله، هنگامي که يکي از محدثان برجسته قم، به نام �سعد بن سعد� به محضر مقدس امام رضا (س) شرفياب مي شود، امام  هشتم خطاب به ايشان مي فرمايد: �اي سعد! از ما در نزد شما قبري است�. سعد مي گويد: فدايت شوم! آيا قبر فاطمه دختر موسي بن جعفر (س) را مي فرماييد؟ مي فرمايد: �آري، هر کس او را زيارت کند، در حالي که به حق  او آگاه باشد، بهشت از آن اوست.�

پيشواي جهان تشيع امام جعفر صادق (س) نيز در اين باره مي فرمايد: �هر کس او را زيارت کند، بهشت بر او واجب گردد�.  و در حديث ديگري آمده است: �زيارت او، هم سنگ بهشت است�.

زيارت مأثور درباره حضرت معصومه (ع)

 يکي از ويژگيهاي حضرت معصومه (س)، ورود زيارتنامه اي از سوي معصومان  (س) درباره ايشان است که پس از حضرت فاطمه زهرا (س)، او تنها بانوي بزرگواري است که زيارت مأثور دارد. بانوان برجسته اي چون: آمنه بنت وهب، فاطمه بنت اسد، خديجه بنت خويلد، فاطمه ام البنين، زينب کبري، حکيمه خاتون و نرجس خاتون که هيچ شک و ترديدي در مقام بلند و جايگاه رفيع  آن ها نيست. هيچ کدام زيارت مأثور از سوي معصومان (س) ندارند و اين، نشان دهنده مقام والاي اين بانوي گرانقدر اسلام است.  باشد که شیعیان و پيروان اهل بيت عصمت و طهارت(س) به ويژه بانوان، اين مقام بزرگ و عالي را پاس بدارند و همواره الگو و مظهر عفاف و تقوا و حيا باشند. تنها در اين صورت است که روح باعظمت اين بانوي بزرگ از همه ما خشنود خواهد شد.

امام رضا (ع) و لقب �معصومه�

 حضرت فاطمه معصومه (س) بانويي بهشتي، غرق در عبادت و نيايش، پيراسته از زشتي ها و شبنم معطر آفرينش است. شايد يکي از دلايل �معصومه� ناميدن اين بانو، آن باشد که عصمت مادرش حضرت زهرا (س) در او تجلي يافته است. بر اساس پاره اي از روايات، اين لقب از سوي امام رضا (ع) به اين بانوي والامقام اسلام وارد شده است؛ چنان که فقيه بلند انديش و سپيد سيرت شيعه، علامه مجلسي(ع) در اين باره مي گويد: امام رضا (ع) در جايي فرمود: �هرکس معصومه را در قم زيارت کند، مانند کسي است که مرا زيارت کرده است�.

کريمه اهل بيت

 حضرت معصومه (س) در زبان دانشمندان و فقيهان گران قدر شيعه، به لقب �کريمه اهل بيت� ياد مي شود. از ميان بانوان اهل بيت، اين نام زيبا تنها به آن حضرت اختصاص يافته است. بر اساس روياي صادق و صحيح نسب شناس گرانقدر، مرحوم  آيت الله مرعشي نجفي، اين لقب از طرف امام صادق (ع) بر حضرت معصومه (س) اطلاق شده است. در اين رؤيا، امام صادق (ع) به آيت الله نجفي-که با دعا و راز و نياز، تلاش پيگيري را براي يافتن قبر مطهر حضرت زهرا (س) آغاز کرده خطاب فرمود: برتو باد به کريمه اهل بيت.

القاب حضرت معصومه (س)

 به طور کلي، سه زيارت نامه براي حضرت معصومه (س) ذکر شده که يکي از آن ها مشهور و دو تاي ديگر غير مشهور است. اسامي و لقب هايي که براي حضرت معصومه(س) در دو زيارت نامه غير مشهور ذکر شده؛ به قرار ذيل است: طاهره (پاکيزه)،  حميده (ستوده)؛ بِرّه (نيکوکار)؛ رشيده (حد يافته)؛ تقّيه (پرهيزگار)؛ رضّيه (خشنود از خدا)؛ مرضيّه (مورد رضايت خدا)؛ سيده صديقه (بانوي بسيار راستگو)؛ سيده رضيّه مرضّيه (بانوي خشنود خدا و مورد رضاي او)؛ سيدةُ نساء العالمين (سرور زنان عالم). هم چنين محدثّه و عابده از صفات و القابي است که براي حضرت معصومه (س) عنوان شده است.

شفاعت حضرت معصومه (س)

 بالاترين جايگاه شفاعت، از آن رسول گرامي اسلام است که در قرآن کريم، از آن به �مقام محمود� تعبير شده است. همين طور دو تن از بانوان خاندان رسول مکرم اسلام ، شفاعت گسترده اي دارند که بسيار وسيع و جهان شمول است و مي تواند همه اهالي محشر را فرا گيرد. اين دو بانوي عالي قدر، صديقه اطهر، حضرت فاطمه زهرا (س) و شفيعه روز جزا، حضرت فاطمه معصومه (س) هستند. در مورد شفاعت گسترده حضرت زهرا (س) همين بس که شفاعت، مهريه آن حضرت است و به هنگام ازدواج، پيک وحي طاقه ابريشمي از سوي پروردگار آورد که در آن، جمله �خداوند مهريه فاطمه زهرا را، شفاعت گنهکاران از امت محمد (ص) قرار داد�، با کلک تقدير نقش بسته بود. اين حديث از طريق اهل سنت نيز نقل شده  است. پس از فاطمه زهرا (س) از جهت گستردگي شفاعت، هيج بانويي به شفيعه محشر، حضرت معصومه (س) نمي رسد. بر همين اساس است که حضرت امام جعفر صادق (ع) فرمودند: �با شفاعت او، همه شيعيان ما وارد بهشت مي شوند�.

سرّ قداست  قم

در  احاديث فراواني به قداست قم اشاره شده است. از جمله امام صادق (ع) قم را حرم اهل بيت (ع) معرفي و خاک آن را، پاک و پاکيزه تعبير کرده است. همچنين ايشان در ضمن حديث مشهوري که درباره قداست قم به گروهي از اهالي ري بيان کردند، فرمودند: �بانويي از فرزندان من به نام فاطمه دختر موسي، در آن جا رحلت مي کند که با شفاعت، او همه شيعيان ما وارد بهشت مي شوند�. او مي گويد: من اين حديث را هنگامي از امام صادق (ع) شنيدم که حضرت موسي بن جعفر(ع) هنوز ديده به جهان نگشوده بود. اين حديث والا، از رمز شرافت و قداست قم پرده برمي دارد و روشن مي سازد که اين همه فضيلت و شرافت اين شهر که در روايات آمده، از ريحانه پيامبر، کريمه اهل بيت (س) ،مهين بانوي اسلام، حضرت معصومه (س) سرچشمه مي گيرد که در اين سرزمين ديده از جهان فرو مي بندد و گرد و خاک اين سرزمين را، توتياي ديدگان حور و ملايک مي کند. 

محبت و مباهات حضرت معصومه (س) به امام هشتم

 مدت 25 سال تمام، حضرت رضا (ع) تنها فرزند نجمه خاتون بود. پس از يک ربع قرن انتظار، سرانجام ستاره اي تابان از دامان نجمه درخشيد که هم سنگ امام هشتم (ع) بود و امام (ع) توانست والاترين عواطف انباشته شده و در سوداي دلش را بر او نثار کند. بين حضرت معصومه و برادرش امام رضا (ع) عواطف سرشار و محبت  شگفت انگيزي بود که قلم از ترسيم آن عاجز است. در يکي از معجزات امام کاظم (ع) که حضرت معصومه (ع) نيز نقشي دارد، هنگامي که نصراني مي پرسد: شما که  هستيد؟   مي فرمايد: �من معصومه، خواهر امام رضا (ع) هستم�. اين تعبير، از محبت سرشار آن حضرت به برادر بزرگوارش امام رضا (ع) و نيز از مباهات ايشان به اين خواهر- برادري سرچشمه مي گيرد. 

سرآمد بانوان

 فاطمه معصومه (س) از جهت شخصيت فردي و کمالات روحي، در بين فرزندان موسي بن جعفر (ع) بعد از برادرش ، علي بن موسي الرضا (ع) در والاترين رتبه جاي دارد. اين درحالي است که بنا بر مستندات رجالي،  فرزندان دختر امام کاظم (ع) دست کم هجده تن بوده اند و فاطمه در بين اين همه بانوي گران قدر، سرآمد بوده است. حاج شيخ عباس  قمي آنگاه که از دختران موسي بن جعفر (ع) سخن مي گويد، درباره فاطمه معصومه (س) مي نويسد: �بر حسب آنچه به ما رسيده، افضل آن ها،سيده جليله معظمه ، فاطمه بنت امام موسي (ع) معروف به حضرت معصومه است.

فضيلت بي نظير 

 شيخ محمد تقي تُستري، در قاموس الرجال، حضرت معصومه (س) را به عنوان بانوي اسوه معرفي کرد و فضيلت وي را در ميان دختران و پسران حضرت موسي بن جعفر (ع)، غير از امام رضا (ع) بي نظير دانسته است. ايشان در اين زمينه چنين مي نويسند:  �در ميان فرزندان امام کاظم (ع) با آن همه کثرتشان، بعد از امام رضا(ع) کسي هم شأن حضرت معصومه (س) نيست�.  بي گمان اين گونه اظهارنظرها و نگرش به شخصيت فاطمه دختر موسي بن جعفر (ع) بر برداشت هايي استوار است که از متن و روايات وارده از ائمه اطهار (ع) به دست آمده است. اين روايت ها، مقام هايي را براي فاطمه معصومه (س) برشمرده اند؛ مقامي که نظير آن، براي ديگر برادران و خواهران وي ذکر نکرده اند و به اين ترتيب، نام فاطمه معصومه (س) درشمار زنان برتر جهان قرار گرفته است.

بوي وصال

 بي شک اهل بيت پيامبر (ص) چهره هاي پرفروغي به جهانيان عرضه کرده اند و نامشان مانند ستارگان درخشان در آسمان فضايل  مي درخشد. درخشان ترين ستاره در ميان بانوان هفتمين منظومه ولايت، فاطمه فرزند پاکيزه موسي بن جعفر (ع) است؛ بانويي که سالهاست تشنگان معرفت از حريمش،زلال ايمان مي نوشند و عارفان با گذر بر زندگي فرزانه اش و درک لحظه هاي آسماني شدنش، درهاي عروج را به روي خود مي گشايند و بوي وصال را در گستره زمين منتشر مي سازند. اينک غروب غم انگيز اين سيده جليله، بر همه دوستداران اهل بيت تسليت باد و دست هاي نيازمند ما، در روز محشر از دامان محبت و گذشت فاطمه معصومه (س) کوتاه مباد!

به جـــان پاک تو ای دختر امام، ســلام          به هر زمان و مـکان و به هرمقام، سـلام

تويـی که شــاه خراسان بود بــرادر تــو          بـــر آن مقام رفيــع و بـراين مقام، ســلام

به هر عدد که تکلم شـود به ليل و نهار          هــــزار بـارفـــزون تـر زهـرکـلام،ســلام

صبح تا شب و از شام، تا طليعه صبــح          بر آستـانه قــدسـت علی الـدوام، ســلام

در آســـمان ولايــت، مــه تمــامی تـــو           زپای تا به ســرت ای مـــه تـمـام، ســلام

به پيشگــاه تو ای خواهـــر شه کـَـونين          ز فـرد فـرد خليـق، به صبح و شام ســلام

منم که هر سر مويم به هر زمان گويـد          به جـان پــاک تـو ای دخــتـرامـام، ســلام

حضرت معصومه(س) دختر باب‌الحوائج، خواهر معین الضعفا، عمه باب‌المراد

بنا بر نقل متعارف، حضرت فاطمه کبری ملقب به معصومه(س)، در اول ماه ذی‌القعده الحرام در سال ۱۷۳ هجری قمری چشم به جهان گشود و عالم دنیایی را منور به نور وجود مطهره‌اش فرمود.

پدر بزرگوارش حضرت موسی‌بن جعفر (ع) و مادر گرامی آن مخدره حضرت نجمه خاتون(س) است.

مشهور است که حضرت نجمه خاتون فقط دو فرزند داشت که اولی وجود نازنین حضرت امام رضا(ع) و دومی حضرت فاطمه معصومه(س) است.

برخلاف رسوم جاهلیت که به جهت تربیت غلط و مسموم خلفای غاصب اموی و عباسی در تفکرات مردم آن روزگار هنوز هم داشتن دختر امری ناپسند بود، حضرت موسی بن جعفر(ع) و نجمه خاتون(س) از این که خداوند به آنها دختری عنایت فرموده، بسیار خوشحال و شادمان شدند.

پیامبر اکرم(ص) فرمودند: دختران گل‌های خوشبو هستند که روزی آنان با خدای سبحان است.

در اهمیت و جایگاه دختران همین بس که پیامبر(ص) فرمود: وقتی هدیه‌ای برای اهل خانه گرفتید، اولین هدیه را به دختر خود تعارف نمایید که هر کس دختری را خوشحال کند، نزد خداوند مانند کسی است که دربندی را آزاد کرده باشد. باز هم پیامبر اکرم(ص) فرمود: هر کس ۲ خواهر و یا ۲ دختر داشته باشد و آنها را شاد نماید، در بهشت کنار من خواهد بود. و همچنین آن حضرت(ص) فرمودند: هر کس دختری دارد و به بهترین وجه او را تربیت کند و دخترش را از نعمت‌های خدایی محروم نسازد، با این عمل، آتش جهنم به او آسیبی نمی‌رساند و هر کس دختری دارد و به او آزاری نمی‌رساند و پسرش را بر او مقدم نمی‌دارد، بهشت بر او واجب می‌گردد. آری با ولادت دختری دیگر برای آل‌الله، کوثری دیگر جلوه‌گر شد و این کوثر، فاطمه کبری، حضرت معصومه(س) نام و لقب گرفت.

بنابر آنچه برخی مورخین فرموده‌اند، به علت دشمنی بنی‌عباس با بنی‌هاشم و ترس از نقل فضایل اهل‌البیت، تاریخ متقنی از زمان دقیق ولادت و شهادت حضرت معصومه(س) در تاریخ مدون نیست. در مرتبه علم دانش آن مخدره نیز همین بس که ابن العرندس نقل می‌کند: جمعی از شیعیان امام کاظم‌(ع) برای دریافت پاسخ سؤالاتشان به مدینه آمدند، ولی امام در سفر بودند، آنها پرسش‌های خود را مکتوب کرده و به بیت امام کاظم‌(ع) سپردند، حضرت معصومه‌(س) که در آن زمان در سنین خردسالی بودند، پاسخ تمام آن سؤالات را نوشتند و به آنها بازگرداند، آنان با کمال تعجب پاسخ سؤالات خود را دریافت کردند و در سفر بعد متن سؤال و پاسخ را به محضر امام کاظم‌(ع) ارائه داشتند، حضرت ضمن تأیید پاسخ‌ها سه مرتبه فرمودند: فداها ابوها «پدرش فدایش شود»! شأنیت والای آن مخدره را در ثواب زیارتش می‌توان شناخت. علامه مجلسی در بحارالانوار نقل می‌کند که امام رضا‌(ع) فرمودند: هر کس خواهرم معصومه را در قم زیارت کند، برای او بهشت است.

امام صادق‌(ع) فرمودند: فرزندی از فرزندان من در قم حرم می‌گیرد که در نزد خداوند چنان منزلتی دارد که به شفاعت او تمام شیعیان به بهشت می‌روند و نامش فاطمه است و هر کس او را زیارت کند، مستحق بهشت می‌گردد.

از سال ولادت حضرت معصومه‌(س) تا لحظه شهادت پدر بزرگوارش امام موسی بن جعفر‌(ع)؛ از آنجا که مرتباً امام کاظم یا در سفر (تبعید) یا در زندان بنی‌عباس بودند، حضرت معصومه‌(س) بیشتر با برادر خود امام رضا‌(ع) مأنوس بودند و تلخی دوری از پدر را با توشه‌گیری از دریای بیکرانه وجود نازنین برادری به نام امام رضا‌(ع) سپری می‌کردند.

هارون‌الرشید ملعون؛ ستم بر فرزندان موسی بن جعفر‌(ع) را تا آن حد رسانده بود که آنها را طی بخشنامه‌ای رسمی مورد تحریم‌های مختلف قرار داده بود و هرگونه معامله با آنها را جرم قلمداد کرده و کسانی که با فرزندان موسی بن جعفر‌(ع) ازدواج کنند را به عنوان مجرم به حبس می‌کشید ولیکن با همه این تهدیدات به جهت جلالت مقام حضرت معصومه‌(س) هر روز آن مخدره خواستگاران فراوانی داشت که با دهن‌کجی به بخشنامه هارون‌الرشید، به التماس به در خانه امام کاظم‌(ع) می‌آمدند تا از حضرت معصومه‌(س) خواستگاری کنند! اما حضرت معصومه‌(س) می‌فرمود به دستور پدرم اختیار تمام بنی‌هاشم با برادرم امام رضا‌(ع) است و امام رضا‌(ع)، آن‌گاه که مطلب را به حضرت معصومه‌(س) طرح می‌فرمود: آن مخدره می‌فرمود: دختری که پدرش زندانی است، دلی برای شاد کردن شوهر ندارد و لذا... و به این ترتیب ۲ معنا را تعلیم می‌فرمود: اول این‌که زن باید تابع شوهر باشد و آنگاه که حزنی دارد، نباید حقوق شوهر را ضایع کند و از این جهت که دل آن مخدره محزون و نگران پدر بود؛ می‌دید اگر شوهر نماید، ممکن است حقوق شوهر ضایع گردد، لذا تا آزادی پدر این معنا را به تأخیر می‌انداخت. آری در حق شوهر همین بس که پیامبر(ص) فرمود: پست‌ترین مردان امت من پدرانی هستند که در خانه بنشینند و دختران آنان از شوهرانشان غیبت کنند و آنها بشنوند و دختر را در غیاب شوهر تأیید کنند!

دوم این‌که با این عمل بر ضد هارون‌الرشید خلیفه غاصب و ستمگر وقت قیام می‌کرد. زیرا هر روز آن مخدره خواستگاران متعدد داشت و همگی می‌دانستند جواب منفی حضرت به جهت ستمی است که هارون‌الرشید به پدرش روا داشته بدین روی به طور غیرمستقیم قبایل مختلف از ستم هارون‌الرشید ملعون مطلع و از او بیشتر متنفر می‌شدند و به حقانیت و مظلومیت امام کاظم(ع) آگاهی می‌یافتند. و بعد از شهادت پدر هم آن مخدره خود را عزادار مظلومیت پدر معرفی کرد و با این عمل پرچم ظلم‌ستیزی را برافراشت و نام و آوازه حضرت معصومه(س) و وفاداری او به مقام پدر که هفتمین امام شیعیان است در سراسر جهان خاصه در میان شیعیان پیچید. شاید یکی از علت‌هایی که حکومت تصمیم به مسموم نمودن آن مخدره نمود همین شهرت و محبوبیت باشد!

البته اسلام همان طور که دعوت اکید بر ازدواج دارد و اعلام می‌کند از خوشبختی‌های خانواده‌ها این است که دختران آنان زود به خانه شوهر روند و زیاد در خانه پدران و مادران خود نمانند؛ ولی مسئله شأن خواستگار و درستی ازدواج را هم مورد سفارش قرار می‌دهد تا دختران و اولیای آنان بدانند به هر خواستگاری نباید پاسخ مثبت داد بلکه باید تمام جوانب، خاصه آتیه و آینده را لحاظ کرد آنگاه به چنین کاری اقدام نمود و حضرت معصومه(س) این مهم را هم به دختران آموزش می‌دهد.انتخاب شوهری مناسب برای دختر که ازدواج اولش باید با مشورت پدر تحقق یابد از حقوق دختران است؛ زیرا پدر از ماهیت مردان مطلع است و دختران به لحاظ جنسیت خود، از ماهیت مردان خبر ندارند و با روح لطیف خود ممکن است در انتخاب گرفتار احساس شوند و بعد به مشکل برسند لذا حضرت معصومه(س) برای این‌که موضوع احساسی نشود آن را به برادرش ارائه می‌دهد آنگاه که امضای تأیید می‌گیرد چنین اقدام می‌کند.بالاخره در سال ۲۰۰ مأمون امام رضا(ع) را به خراسان دعوت کرد و پس از استقرار آن حضرت در خراسان، امام رضا(ع) نامه‌ای پنهانی برای حضرت معصومه(س) نوشت و از آن مخدره دعوت کرد تا به خراسان بیاید و این از وابستگی و علاقه شدید این خواهر و برادر خبر می‌دهد!حضرت معصومه(س) به همراه چند تن از برادران و محارم خود برای سفر به خراسان حرکت کردند و آن مخدره با همراه بردن برادران و محارم خود، یاد دادند اگرچه تنها سفر کردن مکروه است اما برای دختران این معنا شدیدتر است و لذا لازم است در هر سفری محارم دختر همراه او باشند.در طول مسیر حضرت به ساوه رسیدند در این جا بود که مأموران مأمون عباسی خلیفه ظالم و منافق وقت؛ با چهره راهزنان به کاروان حضرت حمله‌ور شدند و برخی از برادران و همراهان را به شهادت رساندند و توسط زنی حضرت معصومه(س) را مسموم کردند و در این وقت بود که حضرت از شیعیان ساوه و اندک همراهان خود خواست تا آن مخدره را به قم برسانند!

در روز ۲۳ ربیع‌الاول سال ۲۰۱ کاروان غم‌دیده آن حضرت وارد قم شد و گروهی از مردم قم و در رأس آنها خاندان سعد اشعری و موسی بن خزرج به استقبال حضرت معصومه(س) آمدند و حضرت در محلی که اکنون به مدرسه ستیه واقع در میدان میر مشهور است شرف نزول فرمودند و به عبادت پرداختند تا این‌که بالاخره پس از ۱۷ روز زهر اثر کرد و آن مخدره در سن ۲۸ سالگی در روز دهم ربیع‌الثانی به شهادت رسیدند.

شأنیت و منزلت حضرت معصومه (س) را در محورهای ذیل می‌توان خلاصه کرد:

۱) پاکدامنی و عصمت: این‌که امام رضا (ع) ایشان را معصومه لقب داده خبر از عصمت و طهارت و پاکدامنی ایشان می‌دهد.

۲) دانش و علم: بسیاری از بزرگان حدیث، از ایشان احادیث متعددی را درباره مباحث مختلف از قبیل اصالت اصل امامت، معراج، مسائل شرعی و ... نقل کرده‌اند و در سطور گذشته پاسخ مکتوب آن حضرت به پرسش‌های شیعیان امام کاظم (ع) نقل شد.

برای نمونه به دو روایت ذیل اشاره می‌کنیم:

شمس‌الدین محمد بن محمد جزری شافعی (امام حافظ) از محمد بن بکر بن احمد قصری از فاطمه دختر امام رضا و ایشان از دختران موسی بن جعفر و آنان از حضرت معصومه (س) حدیث ذیل را نقل نموده‌اند که ایشان فرمودند: فاطمه دختر امام صادق(ع)، از فاطمه دختر امام باقر (ع) از فاطمه دختر امام حسین(ع) و ایشان از حضرت فاطمه (س) نقل فرموده که پیامبر (ص) در روز غدیر فرمود: من کنت مولاه فعلی مولاه.

و باز بزرگان حدیث از لسان حضرت معصومه (س) نقل می‌کنند که آن حضرت با چند واسطه از لسان طیب حضرت زینب (س) فرمودند که حضرت زهرا (س) فرموده است پدرم پیامبر اکرم (ص) فرمودند: من مات علی حب آل محمد مات شهیدا.

۳) دارای مقام شفاعت: همانطور که گذشت امامان معصوم مانند امام صادق(ع) و امام رضا(ع) و امام جواد(ع)، آن حضرت را دارای مقام ویژه شفاعت معرفی فرمودند. مرحوم میرزای قمی فرمودند به دستور امام صادق (ع) می‌توان شفاعت همه جهانیان را از حضرت معصومه (س) درخواست نمود.

۴) اصل و اساس برکت و کرامت: اگرچه آن حضرت فقط هفده روز در قم ماند اما همین ۱۷ روز بستر ایجاد حوزه علمیه‌ای شد که به سبب آن و شاگردانی که در آن تربیت می‌شوند اصل اسلام اصیل که همانا اصالت انسانیت است از تحریف مصون ماند و به واقع سال‌هاست که بقای اصالت اسلام مرهون تلاش با برکت حضرت معصومه (س) است کما این‌که بنای کاخ اسلام هم مدیون ایثار و نثار جده بزرگوارش حضرت خدیجه (س) می‌باشد. این روز بر همه شیعیانش خاصه تمامی دخترانی که آن مخدره را الگوی حیات خود قرار داده‌اند مبارک باد!!

صل‌الله علیک یا فاطمه بنت موسی بن جعفر و حجته و امینه