حضرت معصومه(س) دختر باب‌الحوائج، خواهر معین الضعفا، عمه باب‌المراد

بنا بر نقل متعارف، حضرت فاطمه کبری ملقب به معصومه(س)، در اول ماه ذی‌القعده الحرام در سال ۱۷۳ هجری قمری چشم به جهان گشود و عالم دنیایی را منور به نور وجود مطهره‌اش فرمود.

پدر بزرگوارش حضرت موسی‌بن جعفر (ع) و مادر گرامی آن مخدره حضرت نجمه خاتون(س) است.

مشهور است که حضرت نجمه خاتون فقط دو فرزند داشت که اولی وجود نازنین حضرت امام رضا(ع) و دومی حضرت فاطمه معصومه(س) است.

برخلاف رسوم جاهلیت که به جهت تربیت غلط و مسموم خلفای غاصب اموی و عباسی در تفکرات مردم آن روزگار هنوز هم داشتن دختر امری ناپسند بود، حضرت موسی بن جعفر(ع) و نجمه خاتون(س) از این که خداوند به آنها دختری عنایت فرموده، بسیار خوشحال و شادمان شدند.

پیامبر اکرم(ص) فرمودند: دختران گل‌های خوشبو هستند که روزی آنان با خدای سبحان است.

در اهمیت و جایگاه دختران همین بس که پیامبر(ص) فرمود: وقتی هدیه‌ای برای اهل خانه گرفتید، اولین هدیه را به دختر خود تعارف نمایید که هر کس دختری را خوشحال کند، نزد خداوند مانند کسی است که دربندی را آزاد کرده باشد. باز هم پیامبر اکرم(ص) فرمود: هر کس ۲ خواهر و یا ۲ دختر داشته باشد و آنها را شاد نماید، در بهشت کنار من خواهد بود. و همچنین آن حضرت(ص) فرمودند: هر کس دختری دارد و به بهترین وجه او را تربیت کند و دخترش را از نعمت‌های خدایی محروم نسازد، با این عمل، آتش جهنم به او آسیبی نمی‌رساند و هر کس دختری دارد و به او آزاری نمی‌رساند و پسرش را بر او مقدم نمی‌دارد، بهشت بر او واجب می‌گردد. آری با ولادت دختری دیگر برای آل‌الله، کوثری دیگر جلوه‌گر شد و این کوثر، فاطمه کبری، حضرت معصومه(س) نام و لقب گرفت.

بنابر آنچه برخی مورخین فرموده‌اند، به علت دشمنی بنی‌عباس با بنی‌هاشم و ترس از نقل فضایل اهل‌البیت، تاریخ متقنی از زمان دقیق ولادت و شهادت حضرت معصومه(س) در تاریخ مدون نیست. در مرتبه علم دانش آن مخدره نیز همین بس که ابن العرندس نقل می‌کند: جمعی از شیعیان امام کاظم‌(ع) برای دریافت پاسخ سؤالاتشان به مدینه آمدند، ولی امام در سفر بودند، آنها پرسش‌های خود را مکتوب کرده و به بیت امام کاظم‌(ع) سپردند، حضرت معصومه‌(س) که در آن زمان در سنین خردسالی بودند، پاسخ تمام آن سؤالات را نوشتند و به آنها بازگرداند، آنان با کمال تعجب پاسخ سؤالات خود را دریافت کردند و در سفر بعد متن سؤال و پاسخ را به محضر امام کاظم‌(ع) ارائه داشتند، حضرت ضمن تأیید پاسخ‌ها سه مرتبه فرمودند: فداها ابوها «پدرش فدایش شود»! شأنیت والای آن مخدره را در ثواب زیارتش می‌توان شناخت. علامه مجلسی در بحارالانوار نقل می‌کند که امام رضا‌(ع) فرمودند: هر کس خواهرم معصومه را در قم زیارت کند، برای او بهشت است.

امام صادق‌(ع) فرمودند: فرزندی از فرزندان من در قم حرم می‌گیرد که در نزد خداوند چنان منزلتی دارد که به شفاعت او تمام شیعیان به بهشت می‌روند و نامش فاطمه است و هر کس او را زیارت کند، مستحق بهشت می‌گردد.

از سال ولادت حضرت معصومه‌(س) تا لحظه شهادت پدر بزرگوارش امام موسی بن جعفر‌(ع)؛ از آنجا که مرتباً امام کاظم یا در سفر (تبعید) یا در زندان بنی‌عباس بودند، حضرت معصومه‌(س) بیشتر با برادر خود امام رضا‌(ع) مأنوس بودند و تلخی دوری از پدر را با توشه‌گیری از دریای بیکرانه وجود نازنین برادری به نام امام رضا‌(ع) سپری می‌کردند.

هارون‌الرشید ملعون؛ ستم بر فرزندان موسی بن جعفر‌(ع) را تا آن حد رسانده بود که آنها را طی بخشنامه‌ای رسمی مورد تحریم‌های مختلف قرار داده بود و هرگونه معامله با آنها را جرم قلمداد کرده و کسانی که با فرزندان موسی بن جعفر‌(ع) ازدواج کنند را به عنوان مجرم به حبس می‌کشید ولیکن با همه این تهدیدات به جهت جلالت مقام حضرت معصومه‌(س) هر روز آن مخدره خواستگاران فراوانی داشت که با دهن‌کجی به بخشنامه هارون‌الرشید، به التماس به در خانه امام کاظم‌(ع) می‌آمدند تا از حضرت معصومه‌(س) خواستگاری کنند! اما حضرت معصومه‌(س) می‌فرمود به دستور پدرم اختیار تمام بنی‌هاشم با برادرم امام رضا‌(ع) است و امام رضا‌(ع)، آن‌گاه که مطلب را به حضرت معصومه‌(س) طرح می‌فرمود: آن مخدره می‌فرمود: دختری که پدرش زندانی است، دلی برای شاد کردن شوهر ندارد و لذا... و به این ترتیب ۲ معنا را تعلیم می‌فرمود: اول این‌که زن باید تابع شوهر باشد و آنگاه که حزنی دارد، نباید حقوق شوهر را ضایع کند و از این جهت که دل آن مخدره محزون و نگران پدر بود؛ می‌دید اگر شوهر نماید، ممکن است حقوق شوهر ضایع گردد، لذا تا آزادی پدر این معنا را به تأخیر می‌انداخت. آری در حق شوهر همین بس که پیامبر(ص) فرمود: پست‌ترین مردان امت من پدرانی هستند که در خانه بنشینند و دختران آنان از شوهرانشان غیبت کنند و آنها بشنوند و دختر را در غیاب شوهر تأیید کنند!

دوم این‌که با این عمل بر ضد هارون‌الرشید خلیفه غاصب و ستمگر وقت قیام می‌کرد. زیرا هر روز آن مخدره خواستگاران متعدد داشت و همگی می‌دانستند جواب منفی حضرت به جهت ستمی است که هارون‌الرشید به پدرش روا داشته بدین روی به طور غیرمستقیم قبایل مختلف از ستم هارون‌الرشید ملعون مطلع و از او بیشتر متنفر می‌شدند و به حقانیت و مظلومیت امام کاظم(ع) آگاهی می‌یافتند. و بعد از شهادت پدر هم آن مخدره خود را عزادار مظلومیت پدر معرفی کرد و با این عمل پرچم ظلم‌ستیزی را برافراشت و نام و آوازه حضرت معصومه(س) و وفاداری او به مقام پدر که هفتمین امام شیعیان است در سراسر جهان خاصه در میان شیعیان پیچید. شاید یکی از علت‌هایی که حکومت تصمیم به مسموم نمودن آن مخدره نمود همین شهرت و محبوبیت باشد!

البته اسلام همان طور که دعوت اکید بر ازدواج دارد و اعلام می‌کند از خوشبختی‌های خانواده‌ها این است که دختران آنان زود به خانه شوهر روند و زیاد در خانه پدران و مادران خود نمانند؛ ولی مسئله شأن خواستگار و درستی ازدواج را هم مورد سفارش قرار می‌دهد تا دختران و اولیای آنان بدانند به هر خواستگاری نباید پاسخ مثبت داد بلکه باید تمام جوانب، خاصه آتیه و آینده را لحاظ کرد آنگاه به چنین کاری اقدام نمود و حضرت معصومه(س) این مهم را هم به دختران آموزش می‌دهد.انتخاب شوهری مناسب برای دختر که ازدواج اولش باید با مشورت پدر تحقق یابد از حقوق دختران است؛ زیرا پدر از ماهیت مردان مطلع است و دختران به لحاظ جنسیت خود، از ماهیت مردان خبر ندارند و با روح لطیف خود ممکن است در انتخاب گرفتار احساس شوند و بعد به مشکل برسند لذا حضرت معصومه(س) برای این‌که موضوع احساسی نشود آن را به برادرش ارائه می‌دهد آنگاه که امضای تأیید می‌گیرد چنین اقدام می‌کند.بالاخره در سال ۲۰۰ مأمون امام رضا(ع) را به خراسان دعوت کرد و پس از استقرار آن حضرت در خراسان، امام رضا(ع) نامه‌ای پنهانی برای حضرت معصومه(س) نوشت و از آن مخدره دعوت کرد تا به خراسان بیاید و این از وابستگی و علاقه شدید این خواهر و برادر خبر می‌دهد!حضرت معصومه(س) به همراه چند تن از برادران و محارم خود برای سفر به خراسان حرکت کردند و آن مخدره با همراه بردن برادران و محارم خود، یاد دادند اگرچه تنها سفر کردن مکروه است اما برای دختران این معنا شدیدتر است و لذا لازم است در هر سفری محارم دختر همراه او باشند.در طول مسیر حضرت به ساوه رسیدند در این جا بود که مأموران مأمون عباسی خلیفه ظالم و منافق وقت؛ با چهره راهزنان به کاروان حضرت حمله‌ور شدند و برخی از برادران و همراهان را به شهادت رساندند و توسط زنی حضرت معصومه(س) را مسموم کردند و در این وقت بود که حضرت از شیعیان ساوه و اندک همراهان خود خواست تا آن مخدره را به قم برسانند!

در روز ۲۳ ربیع‌الاول سال ۲۰۱ کاروان غم‌دیده آن حضرت وارد قم شد و گروهی از مردم قم و در رأس آنها خاندان سعد اشعری و موسی بن خزرج به استقبال حضرت معصومه(س) آمدند و حضرت در محلی که اکنون به مدرسه ستیه واقع در میدان میر مشهور است شرف نزول فرمودند و به عبادت پرداختند تا این‌که بالاخره پس از ۱۷ روز زهر اثر کرد و آن مخدره در سن ۲۸ سالگی در روز دهم ربیع‌الثانی به شهادت رسیدند.

شأنیت و منزلت حضرت معصومه (س) را در محورهای ذیل می‌توان خلاصه کرد:

۱) پاکدامنی و عصمت: این‌که امام رضا (ع) ایشان را معصومه لقب داده خبر از عصمت و طهارت و پاکدامنی ایشان می‌دهد.

۲) دانش و علم: بسیاری از بزرگان حدیث، از ایشان احادیث متعددی را درباره مباحث مختلف از قبیل اصالت اصل امامت، معراج، مسائل شرعی و ... نقل کرده‌اند و در سطور گذشته پاسخ مکتوب آن حضرت به پرسش‌های شیعیان امام کاظم (ع) نقل شد.

برای نمونه به دو روایت ذیل اشاره می‌کنیم:

شمس‌الدین محمد بن محمد جزری شافعی (امام حافظ) از محمد بن بکر بن احمد قصری از فاطمه دختر امام رضا و ایشان از دختران موسی بن جعفر و آنان از حضرت معصومه (س) حدیث ذیل را نقل نموده‌اند که ایشان فرمودند: فاطمه دختر امام صادق(ع)، از فاطمه دختر امام باقر (ع) از فاطمه دختر امام حسین(ع) و ایشان از حضرت فاطمه (س) نقل فرموده که پیامبر (ص) در روز غدیر فرمود: من کنت مولاه فعلی مولاه.

و باز بزرگان حدیث از لسان حضرت معصومه (س) نقل می‌کنند که آن حضرت با چند واسطه از لسان طیب حضرت زینب (س) فرمودند که حضرت زهرا (س) فرموده است پدرم پیامبر اکرم (ص) فرمودند: من مات علی حب آل محمد مات شهیدا.

۳) دارای مقام شفاعت: همانطور که گذشت امامان معصوم مانند امام صادق(ع) و امام رضا(ع) و امام جواد(ع)، آن حضرت را دارای مقام ویژه شفاعت معرفی فرمودند. مرحوم میرزای قمی فرمودند به دستور امام صادق (ع) می‌توان شفاعت همه جهانیان را از حضرت معصومه (س) درخواست نمود.

۴) اصل و اساس برکت و کرامت: اگرچه آن حضرت فقط هفده روز در قم ماند اما همین ۱۷ روز بستر ایجاد حوزه علمیه‌ای شد که به سبب آن و شاگردانی که در آن تربیت می‌شوند اصل اسلام اصیل که همانا اصالت انسانیت است از تحریف مصون ماند و به واقع سال‌هاست که بقای اصالت اسلام مرهون تلاش با برکت حضرت معصومه (س) است کما این‌که بنای کاخ اسلام هم مدیون ایثار و نثار جده بزرگوارش حضرت خدیجه (س) می‌باشد. این روز بر همه شیعیانش خاصه تمامی دخترانی که آن مخدره را الگوی حیات خود قرار داده‌اند مبارک باد!!

صل‌الله علیک یا فاطمه بنت موسی بن جعفر و حجته و امینه