بارکد چیست؟

به زبان ساده مى توان گفت: مجموعه اى از میله ها یا خطوط سیاه رنگى که معمولاً بر روى زمینه اى سفید چاپ مى شود و به وسیله آن از کالاى خریدارى شده شناسایى لازم به عمل مى آید و قیمت آن مشخص مى شود و اگر به دنبال تعریف دقیق ترى هستید، باید گفت:

بارکد عبارت است از انتقال داده ها از طریق امواج نورى. آنها مجموعه اى از خطوط میله اى موازى با عرضهاى گوناگون (پهن و نازک)هستندکه اندازه هر خط معنا و مفهوم خاصى براى دستگاه بارکدخوان دارد.

در حقیقت دستگاه بارکدخوان ماشینى است که اطلاعات را به شکل بصرى بر روى صفحه نمایش مى دهد.

ضرورت استفاده از بارکد:

گرداندن یک فروشگاه کار مشکل و پردردسرى است. مدیران و صاحبان آن باید از میزان موجودى که از هزاران کالاى کوچک و بزرگ دارند، مطلع باشند (کالاهایى که مجبور به خرده فروشى آن هستند و در زمان طولانى از انبارهایشان بیرون مى روند.)

همین طور که فروشگاهها، بزرگ و بزرگتر شدند تا به فروشگاههاى زنجیره اى امروزى رسیدند، کار مشکل و مشکل تر شد. نخست مجبور شدند در فروشگاهها را هرچند وقت یکبار ببندند و تمام کیسه ها و بسته ها و کنسروها را شمارش کنند. کار بسیار دشوارى بود.

این کار سخت و هزینه بردار بیش از یک بار در سال انجام نمى شد (انبارگردانى)، بنابراین مدیران فروشگاهها مجبور بودند بیشتر کارهایشان را بر اساس حدس و گمان انجام دهند و در نهایت این نیاز مادر اختراع شد!

سیستم بارکدگذارى چگونه آغاز شد؟

در سال ۱۹۳۲ گروهى از دانشجویان رشته مدیریت بازرگانى دانشگاه هاروارد، تصمیم گرفتند روشى را انتخاب کنند تا بر اساس آن مشتریان کالاى مورد نظرشان را از درون کاتالوگى پیدا کنند و سپس با برداشتن کارت هاى خاص چسبانده شده در کنار نام هر کالا و تحویل به مسؤول کنترل و قرار دادن آن در دستگاه کارت خوان و پانچ، مستقیماً کالا را از طریق انبار به باجه کنترل انتقال دهند و صورتحساب کامل را دریافت کنند و مهم تر از همه صاحبان فروشگاه از موجودى انبار خود اطلاعات به روزى داشته باشند.

البته ایده سیستم «بارکدینگ» مدرن و پیشرفته از سال ۱۹۴۸ وارد سیستم تجارى شد.

سیستم بارکد امروزى چگونه شروع به کار کرد؟

سال ۱۹۴۸ بود که رئیس یک فروشگاه مواد غذایى در آمریکا از کار کند و بى دقت کارکنان فروشگاه به ستوه آمد و براى پیدا کردن راه حل به مسؤولان دانشگاه (Drexel) مراجعه کرد تا تقاضاى ساخت سیستم کنترل خودکارى را داشته باشد، اما مسؤولان دانشگاه از این نظریه استقبال نکردند.

یکى از دانشجویان فارغ التحصیل این دانشگاه به نام باب سیلور «Bob Silver» این گفت و گو را شنید و آن را با یکى از دوستانش Norman Joseph Woodland در میان گذاشت و تصمیم گرفتند براى ساخت چنین سیستمى شروع به کار کنند. آنها در شروع از رمز و الفباى سیستم مورس الهام گرفتند و سعى کردند با چاپ و طراحى میله هاى پهن و باریک این شیوه را راه اندازى کنند و مدتى بعد هم به فکر سیستم بارکد نقطه اى و دایره اى افتادند.

سال ۱۹۴۹ بود که توانستند اختراع خود را ثبت کنند و در سال ۱۹۵۲ نخستین سیستم بارکدخوان را ساختند. «وودلند» که از سال۱۹۵۱در شرکت IBM مشغول به کار شده بود، توانست با استفاده از موقعیتهایى که در آنجا برایش ایجاد مى شد، به کمک دوستش در سال ۱۹۵۲ دستگاهى به بزرگى یک میز تحریر بسازد و ۲ جزء اصلى در آن تعبیه کرد:

۱- یک حباب (لامپ) ۵۰۰ واتى به عنوان منبع نور.

۲- با استفاده از آنچه در سیستم ساخت فیلم (براى تراک هاى صوتى استفاده مى شد) مجرایى لوله اى ساخت و این لوله را به یک نوسان سنج متصل کرد و سپس یک قسمت کاغذ را به شکل کدهاى خطى در جلوى پرتوى نور خارج شده از منبع نور، علامت گذارى کرد. پرتو منعکس شده به مجرا مى رسید و در طرف دیگر گره اى ناشى از حباب پرقدرت کاغذ را مى سوزاند. او بدون هیچ کم و کاست به آنچه مى خواست، رسیده بود. درحالى که کاغذ حرکت مى کرد، علایم روى دستگاه نوسان سنج تغییراتى مى کرد و در نهایت توانسته بودند دستگاهى داشته باشند که به کمک آن موضوعات چاپ شده، خوانده مى شد.

بعداً متوجه شدند لامپ ۵۰۰ واتى میزان الکتریسیته اى زیادتر از آنچه آنها نیاز داشتند، تولید مى کند و میزان اضافى، علاوه بر بالا بردن هزینه ها، گرماى اضافى هم تولید مى کرد و از طرفى نگاه کردن به آن باعث آسیب چشم مى شد، بنابراین به فکر استفاده از منبعى افتادند که تمام نور مورد نیاز آنها را در فضاى کوچکى متمرکز کند. همان کارى که امروزه «لیزر» انجام مى دهد، اما در سال ۱۹۵۲ لیزر موجود نبود!

بعدها با گسترش و تولید لیزر «Laser» توانستند دستگاههاى بارکدخوان ارزان ترى تولید کنند. گرچه «باب سیلور» فرصت استفاده درست از دانش خود را در شرایط آسان تر نیافت و در ۳۸سالگى فوت کرد، اما همکارش کار را ادامه داد.

در سال ۱۹۷۲ سیستم بارکد نقطه اى نیز در عمل مورد استفاده قرار گرفت، اما این روش چندان موفق نبود (زیرا حین چاپ براحتى مغشوش مى شد.)

در سال ۱۹۷۴ وودلند در IMB سیستم بارکد خطى را گسترش داد و نخستین محصول خرده فروشى (محصولاتى چون آب میوه و آدامس) به این طریق فروخته شد. (و جالب اینکه در حال حاضر یک بسته از آن آدامس در موزه اى در آمریکا نگهدارى مى شود)

و سرانجام آقاى وود در سال ۱۹۹۲ توانست مدال ملى تکنولوژى را بابت به کارگیرى سیستم بارکد دریافت کند. (تنها به خاطر استراق سمع دوستش آقاى سیلور!)

خلاصه آنکه، بارکدها و سایر برچسب هاى خوانا در جایى که نیاز به خوانده شدن اطلاعات با پردازش توسط کامپیوتر وجود دارد، استفاده مى شوند و کاربرها به عوض تایپ کردن رشته اى طویل از داده ها، تنها بارکد مورد نظر را جلوى دستگاه بارکدخوان قرار مى دهند و پردازش بدون نیاز به نیروى انسانى به طور کاملاً خودکار انجام مى شود. بنابراین بارکد شیوه شناسایى و تعیین هویت خودکار داده ها است.

رقمى که توسط بارکد تولید مى شود، عموماً محصول خاصى را نشان مى دهد. سیستم بارکدینگ به طور معکوس هم کار مى کند، یعنى قادر است با دریافت رقم مربوط به یک محصول، بارکد مورد نظر را ایجاد بکند و در واقع نوعى خود شناسایى انجام مى شود.

فواید بارکد کردن

1- مصون بودن از خطاپذیرى به علت کاهش دخالت نیروى انسانى و وارد نشدن دستى اطلاعات.

۲- دسته بندى دقیق اطلاعات.

۳- سرعت بالا به همراه صحت ۱۰۰درصد.

۴- دسترسى آسان به اطلاعات واقعى و حقیقى (در جریان روند مدیریت) البته اگر: با دقت تمام کالاها در فروشگاهها بارکدگذارى شوند تا مراجعه کنندگان دچار دردسرهایى که ما با آن خوب آشنایى داریم، نشوند

كاربردهاي CONTACTLESS CARD :

از كاربردهاي اين كارت مي توان به موارد زير اشاره نمود:

1-سيستم نگهدارنده زمان ورود و خروج

اين سيستم ازدو قسمت تشكيل شده است :

كارت پرسنلي كارمند از نوع CONTACTLESS همراه باMICROCHIP وكارت خوان با اطلاعات جنبي .

اين نوع كارت با فضاي KB 1 مي تواند اطلاعات 30 روز را در60 خط ذخيره كند.اين اطلاعات هم در كارت و هم در دستگاه READER ذخيره مي شود.

2-سيستم كنترل ورود

اين سيستم از سه قسمت اصلي تشكيل شده است :

كارت CONTACTLESS به عنوان كليد ، READER با سيستم كنترل ورودي و قفل الكتريكي در.

اطلاعات مربوط به باز شدن در هم دركارت و هم درREADER قرار دارد و زماني كه كارت روبرويREADER قرار مي گيرد قفل در به صورت الكتريكي بازمي شود . مي توان چك كرد كه چه كسي و در چه زماني وارد منزل يا اتاق شده است.

3-سيستم كارت عضويت هتلها ، رستورانها و باشگاهها

4-سيستم كارت تلفن

5-سيستم قابل استفاده در بخش حمل و نقل و كارهاي بازرگاني

6-سيستم مورد استفاده درمعاملات بانكي به عنوان جايگزين پول

7-به عنوان گواهينامه

انواع باركد :

سمبلهاي مختلفي براي باركد وجود دارد كه در جزييات فني با هم فرق دارند اين جزييات عبارتند از:

عرض نوارها، ست كاراكتر،روش به رمز در آوردن، خصوصيات CHECKSUM وغيره دو نوع باركد وجود دارد: خطي و دو بعدي .

باركد خطي :

يك باركد خطي مي تواند حداكثر حدود 20 كاراكتر را در خود جاي دهد .اسكن كردن يك باركد دسترسي اتوماتيك به اطلاعات بانك داده را ميسر مي كند . اين باركد به دو قسمت تقسيم مي شود كه هر قسمت داراي انواع مختلفي مي باشند كه در ادامه توضيح داده شده است :

1- باركد رقمي :

اين باركد شامل انواع زير است :

EAN-13 (مخصوص اروپا )

EAN-8 (نوع فشرده كد EAN براي استفاده در توليدات كوچك )

UPC-A (مخصوص توليدات جهاني در امريكا و كانادا )

UPC-E (نوع فشرده كد UPC براي استفاده در توليدات كوچك )

CODE11 (مورد استفاده در تجهيزات مخابراتي )

 فشردهINTERLEAVE 2 OF 5 (كد جهت استفاده در صنعت و بارهاي هوايي )

 قديميINDUSTRIAL 2 OF 5 (يك نوع كد )

STANDARD 2 OF 5 (يك نوع كد قديمي )

 برايCODA BAR (يك نوع كدقديمي استفاده درسيستم كتابخانه ها و بانكهاي خون)

 )PLESSEY (يك نوع كد قديمي

MSI (نوع تغيير يافته PLESSY كه در امريكا استفاده مي شود)

 (سرويس ارسالPOSTNET اتوماتيك پستي در امريكا )

2- باركد ALPHANUMERIC:

اين باركد انواع زير را دارا است :

 در تمام كشور ها )CODE 39 (مورد استفاده

CODE 93 (كد فشرده شبيه به كد 39 )

 قابليت ذخيره و چگالي بالا مورد استفاده درCODE 128 (داراي تمام كشورها)

 39 )LOGMARS (شبيه به كد

باركد دوبعدي :

باركد دوبعدي مي تواند تا 1850 كاراكتر را در يك سمبل ذخيره كند و مي تواند مقدار قابل توجهي آسيب را تحمل كند در حاليكه به وسيله اسكنر مي تواند خوانده شود.

اين نوع باركد داراي انواع مختلف زير مي باشد :

PDF 417 (مناسب براي به رمز در آوردن حجم بالاي اطلاعات )

 DATAMATRIX (مي تواند حجم بالاي اطلاعات را نگهداري كند‌)

 طول ثابت كه براي بسته بندي اتوماتيك استفاده ميشود)MAXICODE (داراي

QR  و تاييد سفارش )CODE (براي كنترل مواد

DATA CODE

CODE 49

16K

چاپ باركد :

نشانه هاي باركدممكن است به روشهاي مختلفي ايجاد شوند كه در زيربه آنها اشاره شده است :

توسط علامت گذاري مستقيم،توسط قلم ليزري يا چاپ جوهرافشان،يا به طورعادي تر و عمومي تر بوسيله تصوير كردن يا چاپ نشانه باركد بر روي يك بر چسب مجزا . اصطلاح چاپ يا چاپگر در اينجا به موضوع توليد باركد اشاره دارد.

چرا ADSL را رایگان نمی کند چرا هیچ فعالیت در این زمینه نشده است چرا قیمت اینترنت پایین نیامده

درباره  بارکد

بارکد تقریبا در تمام بخشهای زندگی ما وجود دارد , در سوپر مارکتها , بیمارستانها زندانها و حتی در خانه خودمان !

بارکد تقریبا به عنوان بخشی از زندگی روزمره ما مورد قبول همه قرار گرفته اما واقعا بارکد چیست و چه چیزی را نمایش میدهد ؟

مطمئن باشید فقط شما نیستید که دوست دارید سر از راز این خطوط و فضاهای میان آنها دربیاورید خطوطی که هر روز حد اقل بر روی برچسبهای مواد غذائی یا نامه های پستی خود می بینید . همه آنها به نظر یکسان می آیند اما اینچنین نیست زیرا هر صنعتی روش کدگذاری مخصوص به خود را دارد و از آن به عنوان استاندارد استفاده میکند که در بخشهای بعدی این روشها را توضیح خواهیم داد . اگر در فکر بکارگیری تکنولوژی بارکد در شغل خود هستید موارد مهمی است که باید در نظر بگیرید تا این تکنولوژی بر تمام مشکلات شما غلبه کرده و کار شما را سهولت ببخشد .

به تمام سوالاتی که در ذهن شما نقش بسته به درستی پاسخ دهید  تا بتوانید برنامه خود را اجرا کنید .

در این  صفحات شما درباره موارد زیر اطلاعاتی را به دست خواهید آورد :

* - بارکد

* - روشهای کدگذاری

* - انواع بارکد خوان ( ثابت و سیار )

* - سازگاری بارکد با کامپیوتر شما

* - چاپ بارکد

* - صنایع و نرم افزارها

انواع مختلف روشهای کدگذاری

بارکد در شکلهای مختلف ارائه میشود که ساده ترین نوع آن را حتما در فروشگاهها و یا سوپر مارکتها دیده اید .

اما استانداردهای دیگر بارکد هم وجود دارد که در صنایع مختلف استفاده می شود مثل : مراکز درمانی , کارخانه های صنعتی و ... که تمام اینها نحوه کدگذاری (Symbology) منحصر به فرد برای خود را دارند که غیر قابل تغییر هستند.  حال این سوال پیش می آید که چرا اینهمه کدهای متفاوت وجود دارد ؟ این سوال به سادگی قابل جوابگوئی است چرا که  Symbology های مختلف برای حل مشکلات صنایع گوناگون به وجود آمده اند .

حالا با هم نگاهی کوتاه به برخی از Symbology های معمول می اندازیم و ببینیم چگونه و کجا و چرا از آنها استفاده میکنیم :

UPC/EAN

این نوع کدگذاری برای کنترل خروجی ( کنترل نهائی ) به کار برده میشود . کد UPC با طول ثابت میباشد و به طور خاص در فروشگاهها و کارخانجات تولید کننده مواد غذائی کاربرد دارد . این کد برای سوپرها و این چنین مواردی در نظر گرفته شده است که با استفاده از 12 رقم فضای مناسبی برای تعریف محصولات در اختیار ما قرار میدهد .

Code 39

این روش کد گذاری به این دلیل ایجاد شد تا در صنایعی که احتیاج به استفاده از حروف نیز در کنار ارقام دارند به کار برده شود . این روش کدگذاری عمومی ترین روش کدگذاری است که از قدیم به کار برده میشود . این نوع کدگذاری معمول درا تمام صنایع -  به استثناء تولید کنندگان موادغذائی – به کار گرفته میشود اما با توجه به اینکه بارکد دارای طول زیادی خواهد بود برای مواردی که اندازه برچسب روی اقلام تولیدی گزینه ای قابل توجه باشد پیشنهاد نمی شود. 

Code 128

این روش کدگذاری وقتی به کار می آید که شما انتخاب زیادی از حروف و ارقام داشته باشید . در صنایعی که اندازه برچسب روی اقلام

 گزینه قابل توجه باشد این روش کدگذاری انتخابی مناسب برای شماست چرا که فشرده و خوانا است . از این روش کدگذاری معمولا در حمل و نقل استفاده میکنند که در آن اندازه لیبل یک مورد مهم میباشد .

Interleaved 2 of 5

از دیگر روشهای کدگذاری معمول در صنایع حمل و نقل است که در کنار آن کاربرد بسیاری در انبارها و شرکتهای عمده فروش می باشد . این کدها هم به صورت فشرده و کم جا هستند .

PDF417

این روش کدگذاری به عنوان روش دو-بعدی ( 2D ) شناخته شده است که به صورت خطی نبوده و بیشتر شما را به یاد جدول روزنامه ها می اندازد اما تفاوت این کد با سایر کدهائی که در بالا توضیح داده شد این است که PDF417 واقعا یک فایل داده های سیار ( Portable Data File )  است که مثلا میتواند شامل : اسم , آدرس , شماره تلفن منزل , شماره گواهینامه رانندگی و عکس و حتی خلاصه سوابق رانندگی شما باشد !

در نهایت اینکه این روش کدگذاری میتواند اطلاعات کامل و جامعی را در خود جای داده و حجمی در حد یک تمبر پستی داشته باشد  البته طبیعی است هر چه اطلاعات شما کاملتر باشد حجم این کد نیز بزرگتر خواهد شد .

بارکدها چگونه خوانده میشوند :

بارکدها با کشیده شدن تابش کوچکی از نور روی کد چاپ شده قابل خواندن هستند . چشمان شما تنها خط قرمزی از نور را میبیند که  از بارکد خوان تابیده میشود اما چه اتفاقی در تابش و بازتاب آن نور قرمز در میان این خطوط تیره و روشن می افتد ؟ قطعه ای در بارکدخوان بازتاب نور را دریافت کرده و آنرا به سیگنالهای الکتریکی تبدیل میکند . منبع تابش لیزر شروع به خواندن فضای خالی قبل از اولین خط مشکی  میکند و این کار را تا انتهای کد انجام میدهد – اگر بارکد دارای این فضای خالی معین در ابتدا و انتهای خود نباشد قابل خواندن نیست که به این فضا ها

 Quiet Zone می گوئیم – هر چه کد ما طولانی تر باشد تعداد نوارهای ما نیز بیشتر خواهد بود و هر چه تعداد نوارهای ما بیشتر باشد باید ارتفاع نوارها نیز بیشتر شود تا کد به راحتی قابل خواندن باشد .

: بارکد خوانها

به طور کلی سه مدل بارکد خوان وجود دارد : ثابت ,  بارکدخوانهای سیار دسته ای و بارکدخوانهای سیار بی سیم

1 – بارکدخوانهای ثابت :

به کامپیوتر متصل میشوند و داده ها را هر بار که خوانده میشوند انتقال میدهند . وقتی یک بارکد اسکن میشود به سرعت از طریق داده الکتریکی به کیبورد منتقل میشود و  باعث میشوند تا کاراکترها به سرعت هر چه تمامتر روی صفحه نمایش داده شوند . این دستگاه به قدری سریع است که در بسیاری مواقع کاربران ترجیح میدهند ازآن به عنوان صفحه کلید دوم استفاده کنند . بزرگترین مزیت این دستگاهها این است که بدون احتیاج به تغییر داده ها یا احتیاج به برنامه خاص در تمام برنامه هائی که ورودی داده از صفحه کلید را قبول میکنند مورد استفاده می باشند .

نوع دیگری از این بارکدخوانها نیز موجود است که از طریق کابل RS232 به کامپیوتر متصل میشود و به صورت کد ASCII داده را به برنامه میشناساند .

2 – بارکدخوانهای سیار دسته ای :

این نوع بدون اینکه به طور مستقیم با کامپیوتر متصل باشند اطلاعات را در حافظه خود ذخیره کرده و سپس با استفاده از پایه اطلاعات آن روی کامپیوتر منتقل میشود . . این دستگاهها شامل یک اسکن کننده بارکد , یک صفحه نمایش برای انجام کار مورد نظر و یک صفحه کلید کوچک برای وارد کردن داده های مورد نظر مثل تعداد کالا و ... هستند . ضمن اینکه یک پایه (Cradle) نیز برای انتقال اطلاعات به کامپیوتر حتما باید تهیه شود . این مدل بارکدخوانها در مواردی به کار میروند که احتیاج به جابجائی کاربر الزامی و داده های جمع آوری شده در لحظه مورد نیاز نیستند . این دستگاهها به صورتهای زیر استفاده میشوند که برنامه شما تعیین میکند که به کدام صورت استفاده شود :

 1 – قرار گرفتن روی دست (Handheld)   2- قرار گرفتن در کیف (Wearable)   3-  قرار گرفتن در ماشین  (Truck)

3 – بارکدخوانهای سیار بی سیم :

این نوع از بارکدخوانها هم اطلاعات را در حافظه نگهداری میکنند اما انتقال اطلاعات به صورت بلادرنگ انجام میشود این مدل از بارکدخوانها در مواردی که دسترسی اطلاعات برای تصمیمات مهم است استفاده میشود . . این دستگاهها شامل یک اسکن کننده بارکد , یک صفحه نمایش برای انجام کار مورد نظر و یک صفحه کلید کوچک برای وارد کردن داده های مورد نظر مثل تعداد کالا و ... هستند . ضمن اینکه یک پایه (Cradle) نیز برای انتقال اطلاعات به کامپیوتر حتما باید تهیه شود. وقتی شما احتیاج به انتقال سریع اطلاعات دارید این دستگاههای بی سیم هستند که کار شما را عملی میکنند .  این دستگاهها به صورتهای زیر استفاده میشوند که برنامه شما تعیین میکند که به کدام صورت استفاده شود :

 1 – قرار گرفتن روی دست (Handheld)   2- قرار گرفتن در کیف (Wearable)   3-  قرار گرفتن در ماشین  (Truck)

اسکنر چکونه کار میکند :

پایه هر دستگاه بارکد خوان یک اسکن کننده , یک رمزگشاینده و یک کابل ارتباطی میان کامپیوتر و دستگاه بارکد خوان میباشد .

وظیفه اسکن کننده این است که کد را اسکن کرده و داده های خروجی الکتریکی ایجاد نماید که داده ها با نوارهای مشکی و فاصله بین آنها مرتبط است . این داده های الکتریکی سپس توسط رمز گشا آنالیز شده و بر اساس نوع کدگذاری و محتوی کد به صورت متعارف کامپیوتری ( شامل حروف – اعداد و یا علامتهای دیگر استاندارد مثل " – " و " . " و ... ) نمایش داده می شود .

همچنین اسکن کننده ها میتوانند که این رمزگشا را به صورت داخلی داشته باشند و یا کدها را به صورت رمزگشائی نشده در خود نگهداری کنند که در این حالت احتیاج به وسیله ای دیگر دارند که به آن رابط یا Wedge می گوئیم . در این حالت کدها به محض اتصال به این رابط توسط رابط رمزگشائی میشوند و به مکان مورد نظر ما ( برای مثال بانک داده ها ) منتقل میشوند . 

این روش اسکن شدن بیشتر در بارکدخوانهای سیار به کار برده میشود .

کدام بارکدخوان برای کار و نرم افزار شما مناسب است ؟

با تمام انتخابهائی که برای شما وجود دارند مهمترین نکته برای انتخاب درست دستگاه این است که شما به خوبی محیط کار و برنامه خود را قبل از اینکه هر تصمیمی بگیرید  مطالعه کنید . برای این منظور سوالات زیر شما را در این انتخاب راهنمائی میکند : 

* - دستگاهها در چه محیطی به کار میروند ؟ در یک محیط کاملا سخت صنعتی یا در یک فروشگاه معمولی !

* - استفاده از دستگاه برای مدت مشخصی می باشد یا به طور دائم از آن استفاده خواهد شد ؟

* - آیا به قابلیت سیار بودن دستگاه احتیاج دارید ؟

* - آیا خواندن کدها در نزدیکی کالاها می باشد یا در فاصله دورتر قرار دارند ؟

*-  دستگاه چگونه به کامپیوتر متصل میشود ؟

*- آیا اطلاعات خوانده شده باید سریعا منتقل شوند یا خیر ؟

به خاطر داشته باشید که دامنه انتخاب دستگاههای بارکد خوان بسیار وسیع هست که از انها در هر برنامه ای بتوان استفاده کرد پس هرگز اولین دستگاهی را که به نظر مناسب کار شما بود انتخاب نکنید چه بسا ارزانترین دستگاه به راحتی و مفیدتر برای شما مورد استفاده داشته باشد .

آیا دستگاه بارکد خوان با کامپیوتر من سازگار است ؟

هیچ برنامه خاصی لازم نیست که اطلاعات را به کامپیوتر شما انتقال دهد . این دستگاهها به راحتی  توسط اسکن کننده و رمزگشای خود اطلاعات را به سیستم شما انتقال میدهند و لازم نیست شما کار دیگری انجام دهید . هرچند کامپیوتر شما برای خواندن کدها مشکل خاصی را نخواهد داشت اما در مواقعی ممکن است قابلیت چاپ کدها را نداشته باشد که در این صورت شما با ارتقاء سیستم خود و یا با خرید برچسبهای از قبل چاپ شده  و یا حتی خرید دستگاههای چاپ بارکد  به راحتی این مشکل را حل خواهید کرد و برچسبهای خود را بر روی محصولاتتان می چسبانید .

چاپ بارکد :

با داشتن یک برنامه خوب کامپیوتری تمام پرینترهای سوزنی , حرارتی و لیزری قادر هستند تا بارکد را با کیفیتی خوب چاپ کنند اما اگر شما میخواهید که بهترین چاپ را داشته باشید از چاپگرهای مخصوص چاپ برچسب استفاده کنید که برای چاپ تعداد زیادی برچسب هم مناسب هستند .  اما اگر احتیاج به چاپ چند لیبل در زمانی خاص دارید میتوانید از چاپگرهای سوزنی نیز استفاده کنید .  تقریبا اکثر صنایع – کوچک و بزرگ – از چاپگرهای حرارتی مخصوص برچسب استفاده میکنند زیرا به راحتی رولهای برچسب را چاپ کرده و مهمتر از آن چاپ سریع و با کیفیت بارکدهاست که این پرینترها را در اولویت اول قرار میدهد .

استفاده از بارکد در هر کجا !

تمام صنایع میتوانند از مزیتهای تکنولوژی بارکد سود ببرند .  در زیر برخی از موارد کاربردی بارکدها را ذکر میکنیم :

کارخانجات :

کارخانجات بزرگ و کوچک , انبارها میتوانند از مزایای سهولت استفاده از بارکد استفاده کنند که این سیستم با تمام روشهای مدیریتی مثل MRP , WMS وMES   سازگار است .

حمل و نقل :

استفاده از بارکد در صنعت حمل و نقل باعث راحتی مدیریت کالاهای ثابت یا در حال حرکت می شود .

هماهنگی بارکد با سیستمهای مختلف شبکه ای باعث  کاهش هزینه ها و ایجاد خدمات بهتر برای مشتریان می شود .

فروشگاهها :

با استفاده از بارکد در فروشگاهها میتوان کنترل دقیقی روی ورود و خروج کالاها , موجودی انبار و قیمت جنسها در لحظه داشت ضمن اینکه با استفاده از ارتباط بی سیم میتوان به راحتی در لحظه سفارش مشتری را ثبت و خرید را انجام داد .

مراکز درمانی :

استفاده از سیستم بارکد در مراکز درمانی باعث میشود تا مدیریت اطلاعات مهمی نظیر : پیشینه پزشکی بیمار , نوع بیمه و سایر اطلاعات به دست آورد .

مقدمه

شاید بتوان بارکد را به عنوان نهاد ديجيتالي شدن امور جاري زندگي دانست که رفته رفته کاربردهاي فراوان تر و اجتناب ناپذيرتر مي یابد. يکي از کاربردهاي بسيار رايج بارکد،استفاده از آن براي تعيين مشخصات کالاست،آنچه که هر روزه در فروشگاهها شاهد آن هستيد. در اين مقاله به معرفي يکي از پرکاربردترين سيستم هاي بارکد مي پردازيم.

بارکد EAN13

بارکدEAN  براي نخستين بار جهت تعيين مشخصات کالا در سوپر مارکت ها استفاده شد. بدين ترتيب محصولي که داراي بارکد EAN  بود همه مشخصات خود را به همراه داشت.

تعداد رقمهاي EAN در حالت استاندارد 13 رقم است اما در حالت هاي خاص از کد 8 رقمي نيز استفاده مي شود.

نخستين دو رقم (گاهي سه رقم) اول مربوط به کد کشور است مثلا" کشور آلمان با اعداد 43،42،41،40 و کشور ايران با عدد 626 مشخص مي گردد.

بنابراين يکي از راههايي که مي توانيد کشور توليد کننده محصولات مورد نظر خود را با آن تشخيص دهيد کنترل بارکد محصول و دو يا سه عدد اول آن است.

کافي است عدد آنرا با جدول ارائه شده مقايسه کنيد.

5 رقم بعدي توليد کننده محصول را مشخص مي کند که البته در کشورهايي که  کدآنها سه رقمي است 4 رقم نمايانگر توليد کننده خواهد بود.براي مثال چنانچه محصولات شرکت نيوا را با هم مقايسه کنيد خواهيد ديد که کد شرکت نيوا عدد 5808 است. بنابراين چنانچه تنها يک بار کد بدستشان برسد، توليد کننده و کشور توليد شده را خواهيد يافت.

بدنبال آن 5 رقم بعدي کد محصول است که توسط توليد کننده تعيين مي گردد.و بالاخره عدد آخر رقم کنترل است.اين رقم با محاسباتي از 12 رقم قبلی بدست مي آيد.

در کشور هايي که استفاده از EAN را پذيرفته اند موسسه اي جهت ارائه و ثبت اطلاعات بارکد وجود دارد سيستم که EAN تحت پوشش موسسه بین المللی قرار دارد که مقرر آن از بروکسل بلژيک است.

Article Numbering Association    

تاريخچه:

در سال 1977 کد EAN در بین 12 کشور جامعه اروپا مورد استفاده قرار گرفت. اما امروزه در اغلب کشورهاي اروپايي، آمريکا،کانادا،استراليا و آسيا مورد استفاده مي باشد.

اجناس بارکددار در سوپر مارکت ها شناسنامه خود را همراه دارند و بدين صورت کار محاسبات را آسان مي کنند. کالاي انتخاب شده در معرض يک اسکنر بارکد يا بارکد خوان قرار مي گيرد،قيمت آن محاسبه شده،از موجود انبار کسر و کار به سرعت و با دقت انجام مي گيرد.

چنانچه شکل بارکد مخدوش شده باشد بطوريکه بارکد خوان قادر به خواندن آن نگردد ناچار به وارد کردن عدد بارکد خواهيم بود که البته کار وقت گير و کم دقتي است. چرا که امکان وارد کردن کد اشتباه وجود دارد.

محاسبه عدد کنترلي (رقم سيزدهم)

محاسبه رقم کنترل يا همان رقم 13 بارکد EAN13 به اين صورت است.

طبق جدول اعداد را از سمت چپ زوج و فرد در نظر بگيريد زوجها را در عدد 1 و فردها را در عدد 3 ضرب کرده و سپس با هم جمع کنيد. عدد به دست آمده را بايستي با کوچکترين عددي که حاصل کار قابل تقسيم بر 10 باشد جمع بزنيد. اين عدد کوچک همان رقم کنترل بارکد است. شما مي توانيد به راحتي اين محاسبات را روي بارکد محصولات آزمايش کنيد و از صحت آن مطمئن شويد.

ساختار بارکد

هر خط بارکد نشان دهنده عدد 1 و هر فضاي خالي نمايش دهنده صفر است و تمام بارکد با صفر و يک نمايش داده مي شود.

بهتر است براي سادگي کار يک مثال عددي بزنيم و همه چيز را از آغاز شرح دهيم.

بارکد مورد نظر 0075678164125 يک عدد 13 رقمي که در اين حالت عدد آخر يعني 5 عدد يا رقم کنترل است Check digit]   [

[00]  رقم سيستم است که در اين حالت کشور آمريکا را نشان مي دهد.

[ 75678] کد يا رقم مربوط به توليد کتتده کالا است.

[16412] کد يا رقم مربوط به کالاي توليدي است.

بنا بر اين بايستي رقم کنترلي را براي بارکد 007567816412 محاسبه کنيم. طبق جدول زير عمل کنيد.

2        1        4        6        1        8        7        6        5        7        0        0        بارکد

فرد      زوج     فرد      زوج     فرد      زوج     فرد      زوج     فرد      زوج     فرد      زوج     موقعيت

3        1        3        1        3        1        3        1        3        1        3        1        عدد ثابت

3*2    1*1    3*4    1*6    3*1    1*8    3*7    1*6    3*5    1*7    3*0    1*0    محاسبه

6        1        12      6        3        8        21      6        15      7        0        0        نتيجه

اعداد نتيجه را با هم جمع کنيد.

85=6+1+12+6+3+8+21+6+15+7+0+0

عدد بدست آمده يعني 85 را بايستي با يک عدد جمع کرد بطوريکه حاصل قابل تقسيم بر 10 باشد. عدد مورد نظر عدد کنترلي خواهد بود در اينجا عدد 5 بنابراين بارکد مورد نظر به صورت زير خواهد بود.

0075678164125

بارکد را بطور کلي به دو قسمت که با خطوط حفاظتي وسط از هم جدا مي گردد به بارکد هاي سمت چپ و راست تقسيم مي کنند.

هر عدد بسته به موقعيت قرارگيرد زوج و فرد بودن آن صفر و يک هاي متفاوتي به خود مي گيرد که از جدول زير تبعيت مي کند.

کدگذاري سمت چپ     کدگذاري سمت چپ     عدد

زوج و فرد        زوج     فرد     

1110010       0100111       0001101       0

1100110       0110011       0011001       1

1101100       0011011       0010011       2

1000010       0100001       0111101       3

1011100       0011101       0100011       4

1001110       0111001       01100011     5

1010000       0000101       0101111       6

1000100       0010001       0111011       7

1001000       0001001       0110111       8

1110100       0010111       0001011       9

مثال 2) بارکدمورد نظر 750103131130

75کد کشور مکزيک

1031 که توليد کننده در اينجا شرکت پپسي کولا

31130 محصول مورد نظر نوشابه قوطي

براي محاسبه به شکل زير عمل مي کنيم.

0        3        1        1        3        1        3        0        1        0        5        7        Barcode

O       E       O       E       O       E       O       E       O       E       O       E       Position

3        1        3        1        3        1        3        1        3        1        3        1        weighting

0*3    3*1    1*3    1*1    3*3    1*1    3*3    0*1    1*3    0*1    5*3    7*1    calculation

0        3        3        1        9        1        9        0        3        0        15      7        Weighted sum

نتيجه را با هم جمع مي کنيم

51=0+3+3+1+9+1+9+0+3+0+15+7

عدد 51 را بايستي با عدد 9 جمع کرد تا حاصل قابل تقسيم بر 10 باشد بنابراين عدد کنترلي 9 مي باشد

بر اساس آنچه گفته شد اعداد به گونه زير کد گذاري مي شوند.

1.       خطوط حفاظتي سمت چپ (هميشه يکسان) 101

2.       رقم دوم کد سيستم (5) 0110001

3.       اولين رقم توليد کننده (0) 0100111

4.       دومين رقم توليد کننده (1) 0011001

5.       سومين رقم توليد کننده (0) 0100111

6.       چهارمين رقم توليد کننده (3) 0111101

7.       پنجمين رقم توليد کننده (1) 0110011

8.       خطوط حفاظتي وسط (هميشه يکسان) 01010

9.       اولين رقم توليد کننده (3) 1000010

10.     دومين رقم  توليد کننده (1) 1100110

11.     سومين رقم توليد کننده (1) 110010

12.     چهارمين رقم توليد کننده (3) 1000010

13.     پنجمين رقم توليد کننده (0) 1110010

14.     رقم کنترلي (9) 1110010

15.     خطوط حفاظتي سمت چپ( هميشه يکسان) 101

بارکد و مشکلات آن

معمولا" موسسه ثبت بارکد براي هر محصول توليدي شرکت هاي مختلف يک پرينت ارائه مي کند. بسياري از طراحان گرافيک بارکد را اسکن کرده و بر روي طرح محصول جايگزين مي کنند.

غافل از اينکه ممکن است اين عمل مشکلاتی به بار بياورد.

دقت کنيد که بارکد را به حالت Gray scale اسکن نماييد يا اينکه بعد از اسکن آنرا تبديل به Gray scale کنيد. بارکد هايي که به شکلCMYK  چاپ مي شوند، ممکن است غير قابل استفاده باشند. مشکل از آنجا ناشي مي شود که هنگام چاپ هر رنگ با کمي جابجايي ضخامت خطوط و فاصله سفيدي بين آنها دچار تغيير شده و همين مسئله دستگاه بارکد خوان را دچار مشکل مي کند.

آنچه که مهم است اين است که ضخامت و فاصله بين خطوط تغيير نکند. ضخامت و فاصله اي که معيار آن دو خط اول و دو خط آخر هر بارکد در استاندارد EAN13 است.

نصب بارکد

با استفاده از نرم افزار Corel DRAW مي توانيد بارکد EAN13 را به راحتي نصب نماييد.

کافي است از Edit در نرم افزار Corel DRAW به سراغ انتخاب Insert Barcode برويد. با انتخاب آن پنجره مربوطه باز مي شود. در پنجره باز شده استاندارد EAN13 را انتخاب نماييد و 12 عدد خود را وارد نماييد بعد از تايپ آخرين يا دوازدهمين رقم ،سيزدهمين رقم که همان کدکنترل يا Check digit است ظاهر مي گردد.

شما مي توانيد با توجه به روشي که توضيح داديم اين عدد را حدس بزنيد.بعد از کليک روي Next  پنجره بعدي باز مي شود در اين قسمت مشخصات بارکد از نظر ابعاد و دقت خروجي سئوال مي شود و در انتها نيز بارکد مورد نظر روي صفحه Corel DRAW ظاهر مي گردد

تاثير تمرين موضعی بر ميزان درصدچربي زير پوستي دانشجويان پسر غيرورزشکاردانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر

محمد دهقانپوری¹، دکترعليرضا رحيمی²، دکتريحيی سخنگوي³

¹دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، ² استاديار دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج،³عضو هيئت علمی دانشگاه علوم بهزيستی و توانبخشی تهران

مقدمه

در حال حاضر ورزش و فعاليت هاي بدني يكي از مهمترين ضرورت هاي زندگي بشر بخصوص در جوامع شهري که فاقد تحركات لازم جسماني در امور مختلف زندگي روزمره هستند، بشما ر مي‌رود. زماني كه زندگي براساس فعاليت ها ي جسمي افراد برنامه ريزي گردد و به طور ناخودآگاه فعاليت هاي جسمي و بدني بخش  عمده‌اي از زندگي انسا ن ها باشد، هيچ گاه ضرورت پرداختن به ورزش به صورت يک برنامه مرتب هفتگي  يا ماهانه محسوس نمي ‌گردد، كما اين كه در حال حاضر در جوامع روستائي اين حقيقت به وضوح قابل لمس  و مشاهده مي‌باشد. ليكن در جوامع شهري عدم تحرک كافي بدني و تغذيه غيراصولي مردم، روي هم  رفته باعث بوجود آمدن معضلاتي از جمله بيماري هاي قلبي و عروقي و مشكل اضافه وزن در افراد مي‌گردد، كه اصطلاحا بعنوان چاقي ناميده مي‌شود. در اين تحقيق، اصطلاح اضافه وزن و يا چاقي بعنوان ذخاير بيش از اندازه چربي در زير پوست مطرح بوده. بطور کلي زماني که بدن از طريق فعاليت هاي ورزشي نتواند در جريان متابوليسم چربي هاي موجود در بدن را وارد چرخه توليد انرژي كند. برخي از آنها در لايه‌هاي  زيرپوستي كه عمدتاً در نواحي سينه، شكم، ران مي‌باشد، تجمع  مي ‌يابند.

چربی های اضافه همان گونه که از اسم آنها پيدا است در بدن به عنوان يک بار اضافه بوده و از نظر افزايش قوا و يا بهبود عملکرد هيچ تاثيری نداشته و جنبه مخرب و منفی دارد(2). طبق تحقيقي كه توسط‌ آقاي اصغر توفيقي در سال 1383 صورت گرفت، نشان داد که چربی اضافه، آمادگی هوازی را کاهش می دهد و از توانايی اجرای بسياری از فعاليت ها که به پريدن و حرکت سريع نياز دارند، می کاهد(1و2) وبه عنوان يک عامل محدودکننده حرکت درمفصل به شمار می آيد( 5). علاوه بر اين در برخي از مواقع ميزان درصد چربي بدن بعنوان شاخص پيشگو در ارتباط با عوامل خطرزاي قلبي و عروقي مطرح است.

 بنابراين در كنار سود جستن از علم مدرن تمرين، كاستن از چربي هاي اضافه همواره مد نظر ورزشكاران و غير ورزشكاران بوده و هست. اين كه آيا ک كدام روش تمرين مي‌تواند در اين مسئله به مربيان و ورزشكاران كمك مؤثري نمايد همواره مورد پرسش بوده و افكار اشخاص ذيربط را مشغول داشته است. روي اين اصل تحقيقي در اين راستا و پي بردن به روش هايي كه مي‌تواند در كاستن از چربي به نحو مؤثري كمك نمايد بسيار مهم و قابل توجه مي‌باشد. علاوه بر اين برخي از افراد بدليل وضعيت جسمي، امكان كاهش چربي از طريق روش هاي تمريني رايج و شناخته شده را ندارند، همچون كساني كه به سبب مشكل در قسمت پايين تنه امكان تمرين و كاهش چربي از طريق فعاليت هايي مثل دويدن، دوچرخه سواري و فعاليت هايي از اين قبيل را ندارند و يا كساني كه بدليل محدوديت حركتي در مفصل مربوطه امكان انجام فعاليت به شكل حركتي را ندارند. بنابراين يافتن راه حلي علمي از طريق تمرينات مختلف ورزشي از جمله استفاده از شيوه‌هاي تمريني ايزومتريك، ايزوتونيك و تركيبي از هر دو روش شايد بتواند به بسياري از افراد در زمينه كاستن از چربي هاي اضافي بدن كمك مؤثر نمايد و اطلاعات مفيدي را در زمينه اثرات انواع انقباضات عضلاني بر تغييرات درصد چربيها در اختيار ما قرار دهد.

مبانی نظری تحقيق

ترکيب بدني

 به درصدي از وزن بدن اطلاق مي شود که ترکيبی است از چربی، نسبت به وزن خالص يا بدون چربی(3).  به اعتقاد متخصصين و دست اندرکاران امر ورزش،ترکيب بدني افراد چه در بعد سلامت عمومي و چه در مورد ورزشکاران رشته هاي مختلف حايز اهميت بسياراست،ترکيب بدني جزء اصلي آمادگي بدني به لحاظ تناسب اعضاء،اندام ها،عضلات و بافت ها بوده و هر چه قدر افراد جامعه به صورت تک به تک دراين مورد متناسب ترباشد مي توان نتيجه گرفت که آن جامعه سالم تر و به دور از مشکل اضافه وزن بوده و نهايتا از بسياري بيماري هاي مرتبط با اين امر از قبيل چاقي،فشار خون بالا،ميزان قند بالا و ... دور خواهد بود.

 چربی زيرپوستی:

 چربی بدن در بافت چربی نگهداری می شود که در اندام های گوناگون داخلی همانند قلب، کبد، شش و غيره و همچنين در لايه های زيرپوستی قرار دارد که عمدتا در نواحی سينه، شکم و ران انباشته می شود(13).

تحقيقات انجام شده

- محمد باقر نيكزاد (1373) در تحقيقي با عنوان "اثرات يك برنامه موضعي بر چربي زير پوستي چند ناحيه از بدن" نشان داد كه در يك برنامه 8 هفتگي (5 روز در هفته) تمركز يافته در ناحيه شكم، سبب كاهش معني داري در چربي تحت جلدي نقاط مختلف بدن (شكم، ران، سينه، كتف) و درصد چربي  بدن، افزايش معني داري در چگالي بدن و تعداد دراز و نشست افراد در يك دقيقه شده است، همچنين تغيير معني داري در وزن بدن و محيط شكم آزمودني ها مشاهده نشده است، از طرفي كاهش چربي تحت جلدي در موضع‌ تمرين داده شده (ناحيه شكم)، همراه با كاهش چربي تحت جلدي در مواضع غيرتمريني (ران، سينه، كتف) بوده است كه وجود همبستگي زياد و معني دار بين اين مواضع (شكم با ران، شكم با كتف، شكم با سينه) حكايت از ارتباط و وابستگي كاهش چربي در همه مواضع را مي ‌نمايد (6).

- پروانه رياحي (1376) در تحقيقي با عنوان" مقايسه و تأثير دو نوع روش تمريني موضعي و عمومي بر ميزان چربي زير پوستي چند ناحيه از بدن زنان 40-20 سال" صورت گرفت. در اين تحقيق تعداد 21 نفر آزمودني داوطلب پس از آزمون درصد چربي بدن بصورت گروه هاي مشابه  درآمده وبطورتصادفي در گروه هاي تمرينات عمومي، و گروه گواه جهت انجام تحقيق قرار داده شدند و برنامه تمريني را به مدت 10 هفته اجرا شد و نتايج زير بدست آمد (4).

- اسكينر[1] و همكاران او (1964) در برسي تاثير برنامه ورزش استقامت را با تواتر 3 بار در هفته  و هر نوبت 40 دقيقه كار، براي مدت 6 ماه بر تغييرات  تداومي تركيب بدن، به  روش چگالي سنجي مطالعه كردند. داده‌هاي اين پژوهش نشان داد كه وزن مخصوص بدن از058/1 به 063/1 افزايش پيدا كرد و مجموع شش موضع چربي زير جلدي  از7/107 به 3/99 ميليمتر تقليل يافت (10).

- ويلمور[2]و همكارانش (1970) در تحقيقي تحت عنوان"تاثير10 هفته برنامه تمريني دوي جاگينگ بر تغييرات تركيب بدن" ، تغييرات تركيب بدن 55 مرد 17 تا59 سال را متعاقب دوي جاگينيگ با تواتر سه روز در هفته و براي مدت 10 هفته بررسي كردند. متغيرهاي وزن كل، درصد چربي و مجموع چهار نقطه از هفت نقطه چربي زير جلدي كاهش يافت، در حاليكه چگالي بدن بطور بارز افزايش پيدا كرد (14).

- جانسون [3]و همكارانش (1972) در تحقيقي 32 دانشجوي زن جوان را طي برنامه استقامتي به مدت ده هفته روي چرخ كارسنج مطالعه نمودند. برنامه روزانه ي30 دقيقه تمرين با تواتر پنج روز در هفته بود. در پايان كار وزن بدن تغييري نكرد، اما چهار موضع ضخامت لايه چربي زير جلدي كاهش يافت و بدنبال آن چربي از 9/24 به 8/22 درصد كاهش پيدا كرد (8).

- اسكات [4] و همكاران او (1963) به منظور مقايسه روشهاي تمريني موضعي و عمومي بر تركيب بدن22 زن دانشجو را با درصد چربي بدن در محدوده 41-8 درصد مورد مطالعه قرار دادند. در انتهاي برنامه تمريني اختلاف معني داري در داخل گروه ها مشاهده شد اما بين تمرينات موضعي و عمومي اختلاف معني داري مشاهده نگرديد (2).

-استانلي[5] و همکارانش (1994 ) تحقيقي با عنوان " اثرات حجم تمرين بر قدرت و هايپرتروفي عضلات همسترينگ و چهار سر ران در دانشگاه فلوريدا" انجام دادند که اين تحقيق اثرات تمرين مقاومتي با شدت بالا، بر نيروي گشتاوري ايزومتريک،ضخامت چربي،قبل و بعد از 14 هفته تمرين و هفته اي 3 روز تمرين مشخص مي کنند که با استفاده از يک ست با حجم پايين در يک گروه با تعداد 18 نفر ،هيج کاهش معني داري در ضخامت چربي ران مشاهده نشد،ولي در گروه دوم، تمرين با سه ست،با حجم بالا،کاهش معني دار، در ضخامت چربي ناحيه ران مشاهده شد(11 ).

هانتر[6] و همکارانش (2002) در مطالعه اي اثر تمرين مقاومتي را در توزيع چربي بدن12 زن و 14 نفرمرد در محدوده سني 77-21 سال را بررسي کردند و نشان دادند که افزايش توده چربي آزاد براي هر دو جنس مرد و زن به طور يکساني معني دار است و از طرفي نشان دادند که چربي بدن در مردان و زنان به طور يکساني کاهش دارد.همچنين کاهش چربي شکم زنان معني داربوده،در حالي که کاهش چربي شکم مردان معني دار نبوده است.احتمالا عدم معني داري در مردان به علت وجود درصد چربي پايين در آزمودني هاي مرد بوده است(7).

ورني[7] و همکارانش ( 2006) در مطالعه اي تاثير ترکيب تمرين استقامتي اندام تحتاني و تمرين مقاومتي اندام فوقاني را بربهبود اجرا و شاخص  هاي سلامتي بعد از 14 هفته تمرين ، روي مردان بزرگسال بررسي نمودند. نشان دادند که با کاهش 3/1 درصد، درصد چربي بدن، به طورمعني داري کاهش يافته است. همچنين مقدار چربي شکم با کاهش 12 درصدي، از نظر آماري کاهش معني داري داشته است(12).

کان[8] و همکارانش(2007) در تحقيقي تاثير تمرينات تعادلي برپاسخ فيزيولوژيکي و رواني بدن بررسي نمودند. در اين تحقيق تعداد 17 نفر مرد با ميانگين سني 43 به مدت 12 هفته و هفته اي 3 جلسه به مدت 90 دقيقه به تمرينات تعادلي پرداختند. در پايان گروه تجربي در مقايسه با گروه کنترل از درصد چربي پايين تري برخوردار بودند. با توجه به اين که تمرينات تعادلي بسته به ماهيتي که دارند به صورت ايستا انجام گرفته است. بنابر اين مي توان نتيجه گرفت که انقباضات ايزومتريک در اين تحقيق تاثير معني دار در کاهش درصد چربي آزمودني ها داشته است(9).

نتيجه گيری

1-  تمرين موضعی بر کاهش ضخامت چربی ناحيه سينه آزمودنی ها تاثير داشته واين کاهش در سطح احتمال 1% معنی دار بوده است(0038/0 = p).

2-  تمرين موضعی بر کاهش ضخامت چربی ناحيه شکم آزمودنی ها تاثير داشته واين کاهش در سطح احتمال 1% معنی دار بوده است(0006/0 =P).

3-تمرين موضعی بر کاهش ضخامت چربی ناحيه ران آزمودنی ها تاثير داشته واين کاهش در سطح احتمال 1% معنی دار بوده است(0048/0=P).

4-  تمرين موضعی بر کاهش مجموع ضخامت چربی زير پوستی سه ناحيه سينه، شکم و ران، تاثير داشته و  اين کاهش در سطح احتمال 1% معنی دار بوده است(0007/0=P).

5-  تمرين موضعی بر کاهش درصد چربی زير پوستی آزمودنی ها، تاثير داشته واين کاهش در سطح احتمال 1% معنی دار بوده است(0034/0 =P).

6-  بيشترين مقدار کاهش ضخامت چربی مربوط به ناحيه شکم با 2083/3 ميليمتر و کمترين مربوط به ناحيه ران با 625/1 ميليمتر می باشد.

7-طبق نتايج تحقيق با کاهش ميانگين 2 ميليمتر، 18/15 درصدضخامت چربی سينه ازمودنی ها کاهش داشته است.

8-طبق نتايج تحقيق با کاهش ميانگين 2083/3 ميليمتر، 70/12 درصدضخامت چربی شکم آزمودنی ها کاهش داشته است.

9-  طبق نتايج تحقيق با کاهش ميانگين 625/1 ميليمتر،75/7 درصد ضخامت چربی ران آزمودنی ها کاهش داشته است.

10-طبق نتايج تحقيق با کاهش ميانگين 833/6 ميليمتر،50/11درصد مجموع ضخامت چربی سه ناحيه آزمودنی ها کاهش داشته است.

11-طبق نتايج تحقيق با کاهش ميانگين 85/1 درصد، درصدچربی زيرپوستی آزمودنی ها 30/11 درصد کاهش داشته است.

منابع و مآخذ

1- البرتس، بروس. مباني زيست شناسي سلولي_ ترجمه بهاروند، حسين و همکارن_ انتشارات تابش انديشه 1382

2- پولاک _ ويلمور_ فيزيولوژي ورزشي باليني _ ترجمه ناظم، فرزاد و فلاح محمدي، ضيا _ انتشارات دانشگاه بوعلي سينا 1379

3- توفيقي، اصغر_ هنجاريابي WHR،WC،BMR ،درصد چربي بدن ، و ميزان فعاليت بدني مردان 30 تا 55 ساله شهر تهران و ارزيابي ارتباط آنها با عوامل خطرزاي قلبي و عروقي. پايان نامه کارشناسي ارشد _ دانشگاه تربيت مدرس 1382

4- رياحي بني، پروانه _ مقايسه و تاثير دو نوع روش تمريني موضعي و عمومي بر روي ميزان چربي زير پوستي پنج ناحيه از بدن زنان 40 – 20 ، واحد خوراسگان 1376

5- نادري، عزت الله، سيف نراقي، مريم _ روش هاي تحقيق و چگونگي ارزشيابي آن در علوم انساني با تاکيد برعلوم تربيتي، دفتر تحقيقات و انتشارات بدر، چاپ يازدهم، زمستان 1375

6- نيکزاد، محمدباقر _ اثرات يک برنامه موضعي بر چربي زيرپوستي چند ناحيه از بدن _ پايان نامه کارشناسي ارشد _ دانشگاه تهران 1373

7- Hunter,GR.Bryan,DR.Wetzstein,CJ.Zuckerman,PA.Bamman,MM. resistance training and intra- abdominal adipose tissue in older men and women. Med Sci Sports Exerc.34 (6):1023-8, 2002.

8-Jonhson, R.E., Mastropaolo,J.A., and Wharton,M.A.:Exercise,dietary intake and body composition.J.Am.Diet.Assoc.61:399-403.1972.

9- Khan,RS.Marlow,C.Head,A.Phyisological and psychological responses to a 12-week body Balance training programe.J.Sci.Med Sport.2007.

10-Skinner, J.S., Holloszy, J.O., and Cureton,T.K.:Effects of a program of endurance exercises on physical Work capacity and anthropometric measurements of  15 middle-aged men.Am.J.Cardiol.14:747-752,1964.

11-Stanly, D.: The effect of training volume on strength and hypertrophy of the Quadriceps and hamstring muscles tests (M.S)-University of Florida, (1994).

12- Verney,J.Kadi,F.Saafy,MA.Piehl-Aulin,K.Denis,C.Combined lower body endurance and upper body resistance training improves performance and health parameters in healthy active elderly.EurJ Apple Physiol.97(3):288-97,2006.

13-- Wendy J.Bbb;Health/Fitness Instructors Hand book; Chapter5,Relative leanness,PP.52

14- Wilmore,J.H.,Royce,J.,Girandola,R.N,Katck,F.I,and catch , V.L.:body composition changes with a 10-week program of Jogging.Med.Sci. Sports.2:113-117, 1970.

حصرگرایی‌‌

چکیده: در این مقاله  پس از طرح مسئله ، به تعریف حصرگرایی روش شناختی پرداخته و آفات آن را برشمرده و در ادامه پس از تعریف مطالعه میان رشته ای به اهمیت و ضرورت‌ مطالعه‌ میان‌ رشته‌ای‌ در دین‌پژوهی‌ پرداخته‌ شده است .

فهرست مطالب

• مقدمه ..................................................1
• حصرگرایی روش شناختی..........................................................2

·         تحویلی‌نگری‌ مولود حصرگرایی‌............................6

·         ناموفقیت‌ پدیدارشناسی‌ در درمان‌تحویلی‌نگری‌..........................................................7

·         مطالعهِ میان‌ رشته‌ای‌ برنامهِ پیشگیری‌تحویلی‌نگری‌........................................................................8

·         تعریف‌ مطالعه‌ میان‌ رشته.................................................................9

·         ضرورت‌ مطالعه‌ میان‌ رشته‌ای‌ در دین‌پژوهی‌...........................................12

• فهرست منابع.......................................................................14

مقدمه

مطالعات‌ دینی‌ از تنوع‌ روی‌آورد و تعدد روش‌ برخوردار است. تعدد روش‌ در علوم‌ دارای‌ دو گونهِ متفاوت‌ است. گونهِ خاصی‌ از آن‌ در دانش‌ کلام‌ قابل‌ مشاهده‌ است. علم‌ کلام، بنابه‌ تعریف،دارای‌ روشهای‌ گوناگون‌ است. در این‌ نوع، تعدد روش، مسایل‌ مختلف‌ و روشهای‌گوناگون‌ را به‌ میان‌ می‌آورد. هر دانشی‌ که‌ به‌ لحاظ‌ سنخ‌ مسائل، گوناگونی‌داشته‌ باشد، از حیث‌ روش‌ نیز مختلف‌ است. گونهِ دیگر از تنوع‌ روش‌ ناظر به‌مسئله‌ واحد است. هر یک‌ از مسائل‌ در حوزه دین‌ پژوهی، مانند روان‌ شناسی‌ دین،فلسفه دین، الهیات‌ نوین، و تاریخ‌ ادیان‌ مورد بحث‌ است‌ و در هر گستره ‌ای‌ تفسیرمختلف‌ و یا متخالف‌ نسبت‌ به‌ گستره ‌ای‌ دیگر به‌ میان‌ می‌آید. تنوع‌ روش‌ وکثرت ‌روی ‌آورد در مطالعات‌ درون ‌دینی، به‌ ویژه‌ در تفسیر قرآن، سابقه طولانی‌ ودامنه‌ وسیع‌ دارد. روی‌ آوردهای‌ ادبی، روایی‌ یا به‌ طور کلی‌ تفسیر ماثور،رهیافت‌ فلسفی، کلامی، عرفانی، فقهی‌ و علمی‌ (تجربی)، مکاتب‌ مختلف‌ تفسیری‌ رابه‌ میان‌ آورده‌ است. کثرت‌ روش‌ و گوناگونی‌ مکاتب‌ سبب‌ ظهور و رواج‌ تفسیرهای‌مختلف‌ و فهم‌های‌ متخالف‌ از آیات‌ قرآنی‌ شده‌ است.دیدگاه‌ مفسرانی‌ چون‌ بحرانیو ملامحسن‌ فیض‌ کاشانی که‌ به‌ مکتب‌ تفسیر ماثور تعلق‌ خاطر دارند با آراءتفسیری‌ کسانی‌ چون‌ ابوعبید مثنّی و به‌ طور کلی‌ مؤلفان‌ مجازالقرآن‌ ومعانی‌القرآن‌ که‌ بیش‌ و کم‌ مکتب‌ تفسیری‌ ادبی‌ را بنیان‌ نهاده‌اند، دارای‌اختلاف‌ فراوان‌ و تامل‌برانگیز است.

تنوع‌ روش‌ در فهم‌ آموزهِ واحد و تعدد روی ‌آورد در تحلیل‌ پدیدار دینی‌ واحد،موجب‌ اختلاف‌ فهم‌ و گوناگونی‌ دیدگاه‌ شده‌ است‌ و این‌ امر عامل‌ ابهام، تردید،حیرت‌ و سرگشتگی‌ شده‌ است. در فهم‌ این‌ آیه‌ کدام‌ تفسیر مُصاب‌ است‌ و در تحلیل‌آن‌ پدیدار دینی‌ کدام‌ دیدگاه‌ به‌ حقیقت‌ نزدیکتر است؟ آیا می‌توان‌ در همهِموارد و مواضع‌ خلاف‌ به‌ قاعده  اذا تعارضا تساقطا عمل‌ کرد ویا باید به‌ الجمع‌مهما امکن‌ اولی‌ من‌الترک‌ تمسک‌ جست؟

کسانی‌ که‌ با دغدغهِ روش‌ بااختلاف‌ دیدگاهها مواجهه‌ دارند گامی‌ به‌ عقب‌ برمی‌دارند و از روشها می‌پرسند: دراختلاف‌ روی ‌آوردها کدام‌ روش‌ را باید اخذ کرد؟ با چه‌ ملاکی‌ می‌توان‌ روشی‌ رانسبت‌ به‌ سایر روشها ترجیح‌ داد؟ و مهمتر از همه آنها، آیا صرفاً باید روش، روی‌آورد و مکتب‌ خاصی‌ را برگزید و دیگر روشها را باید فرو گذاشت؟ آیا چنین‌ اقدامی‌اثربخشی‌ تحقیق‌ را کاهش‌ می‌دهد یا آنرا افزایش‌ می‌دهد؟ مواجهه مناسب‌ با روشهای‌متنوع‌ چیست؟ آیا اخذ همه روی ‌آوردها و برگرفتن‌ تعداد فراوانی‌ از روش‌ها درتحلیل‌ مسئله‌ واحد ممکن‌ و مجاز است‌ و یا از حصر توجه‌ به‌ روش‌ واحد گریزی‌نیست؟ کارآمدی‌ تحقیق‌ وابسته‌ به‌ کدامیک‌ از این‌ دو وضعیت‌ است؟ آیا برگرفتن‌روشهای‌ مختلف‌ به‌ التقاط‌ مبانی‌ و درآمیختن‌ دیدگاهها نمی‌انجامد؟

پرسش‌از نحوه مواجهه‌ با نوع‌ روش‌ در مطالعات‌ دینی‌ را می‌توان‌ به‌ دو مسئله‌ متمایزتحلیل‌ کرد: مسئله‌ منطقی‌ و پرسش‌ تاریخی. سؤال‌ تاریخی‌ به‌ مواجهه محققان‌ و دین‌پژوهان‌ در تاریخ‌ تفکر دینی‌ مربوط‌ است. پژوهشگران‌ این‌ حوزه‌ معرفت‌ باروشهای‌ متنوع‌ چگونه‌ مواجهه‌ دارند؟ این‌ سوال‌ از نظر سنخ‌ مسئله‌توصیفی‌Descriptive است. مسئله‌ منطقی، برخلاف‌ سؤال‌ تاریخی، توصیه‌ای‌Normative است‌ و از روش‌ شایسته‌ در مواجهه‌ با تنوع‌ روی ‌آوردها می‌پرسد. راهها وچاهها دراین‌ موضع‌ کدام‌ است؟ آیا مواجهه حصرگرایانه‌ قابل‌ توصیه‌ است‌ یا شایسته تحذیر؟پاسخ‌ به‌ این‌ سؤال، ترازویی‌ است‌ برای‌ نقد آنچه‌ در پاسخ‌ سؤال‌ نخست‌ به‌ دست‌می‌آید.

پرسش‌ از نحوه مواجهه‌ با تنوع‌ روشها، خود مسبوق‌ به‌ تبیین‌ آن‌ ووقوف‌ بر عوامل‌ تنوع‌ روش‌ در مطالعات‌ دینی‌ و نیز آثار و لوازم‌ آن‌ است. نکتهمهمی‌ که‌ در این‌ مقام‌ قابل‌ توجه‌ است‌ تنوع‌ مواجهه‌ با کثرت‌ روشها است: حصرگرایی‌ و بسنده‌ کردن‌ به‌ یک‌ روش نوعی‌ از مواجهه‌ است‌ و کثرت‌ گرایی‌ و اخذروشهای‌ متنوع‌ گونه‌ای‌ دیگر از مواجهه‌ است. در اخذ روشهای‌ مختلف‌ می‌توان‌روشمند عمل‌ کرد و بر اساس‌ طرح‌ پیشین‌ و برنامهِ پژوهشی‌ معینی‌ روی‌ آوردهای‌گوناگون‌ را به‌ کار بست‌ و همچنین‌ می‌توان‌ بدون‌ برنامه‌ همه آنها را برگرفت.

حصرگرایی روش شناختی‌

حصر توجه‌ به‌ دانش‌ خاص‌ و غفلت‌ ازسایر علوم‌ و روی ‌آوردها را در تحلیل‌ مسایل، حصرگرایی‌ روش‌شناختی ‌Methodological exclusivism می‌نامیم. دانش‌آموخته  مدرسه‌ فلسفه‌ باچهارچوب، روی ‌آوردها و ابزارهای‌ فلسفی‌ در تحلیل‌ مسائل‌ آشنا است‌ و همه‌پدیدارها را فقط‌ با همین‌ نظرگاه‌ تحلیل‌ می‌کند و نسبت‌ به‌ تحلیلهای‌ رایج‌ درسایر دانشها بی‌خبر و یا منکر است. تحلیلهای‌ کلامی‌ یا عرفانی‌ را تفسیری‌ ناقص‌یا ناروا می‌انگارد. متکلمان‌ نیز همین‌ موضع‌ را دارند. خود را مُصاب‌ و دیگران‌را ناکامیاب‌ می‌پندارند. هر گروهی‌ از ارباب‌ صناعات‌ و متخصصان‌ به‌ آنچه‌ باابزارهای‌ خود به‌ دست‌ می‌آورند خرسند هستند و نسبت‌ به‌ آنچه‌ نصیب‌ دیگران‌می‌شود احساس‌ بی‌نیازی‌ می‌کنند و در نتیجه‌ نسبت‌ به‌ دیدگاههای‌ دیگر غافل‌ و یامنکر می‌گردند. کل‌ حزب‌ بما لدیهم‌ فرحون‌ (سوره‌ روم‌ آیه‌  32).

جزم‌گرایی‌ و دگماتیسم‌ موجب‌افزایش‌ حصرگرایی‌ و آثار آن‌ می‌گردد. تعصب‌ ورزیدن‌ به‌ آنچه‌ در یک‌ گستره‌معین‌ در دام‌ تحقیق‌ افتاده‌ است‌محقق‌ را به‌ اخذ مواضع‌ نادرست‌ و انکارآمیزنسبت‌ به‌ سایر گستره ‌ها سوق‌ می‌دهد. حصرگرایی‌ نزاعهای‌ فراوان‌ و غالباًبی‌حاصل‌ را در تاریخ‌ تفکر به‌ میان‌ آورده‌ است. نزاع‌ اهل‌ کلام‌ با فیلسوفان‌ وفلاسفه‌ با اهل‌ حدیث‌ و هر سه‌ گروه‌ با عرفا معروفتر از آن‌ است‌ که‌ شواهدی‌ برآن‌ ذکر شود.اگرچه‌ غالب‌ مسائل‌ الهیاتی‌ و مباحث‌ دین ‌پژوهی‌ در علوم‌ مختلف‌مورد بحث‌ است‌ اما کمتر دانشمندی‌ از گستره خود فراتر رفته‌ و دیدگاههای‌ سایرعلوم‌ را قابل‌ توجه‌ می‌انگارد. الهیات، به‌ معنی‌الاخص‌ فیلسوفان، با مباحث‌متکلمان، عرفا، مفسران‌ و اهل‌ حدیث‌ بیش‌ و کم‌ مسائل‌ یکسان‌ دارد اما هردانشمندی‌ با حصر توجه‌ به‌ ابزارها، مبانی‌ و رهیافتهای‌ موجود در دانش‌ خود به‌تحلیل‌ مسایل‌ پرداخته‌ و از توجه‌ به‌ مباحث‌ سایر علوم‌ در همین‌ زمینه‌ به‌صورت‌ هشیار یا ناهشیار محروم‌ شده‌ است.

ردیه ‌نویسی‌ و مسابقه‌ درزبده`النقض‌ نوشتن‌ ناشی‌ از حصرگرایی، بخشی‌ از ادبیات‌ پژوهشی‌ درتاریخ‌ تفکراست. غالب‌ نقض ‌نویسی ها مبتنی‌ بر سوء فهم‌ نظریه‌های‌ مورد نقد است‌ که‌ ازحصرگرایی‌ ناشی‌ می‌شود. این‌ گروه، دیدگاه‌ آن‌ صنف‌ را بدون‌ آنکه‌ در مقام‌ فهم‌آن‌ باشد، خلاف‌ حکم‌ عقل‌ می‌انگارد و گروه‌ دیگر آراء دسته نخست‌ را بدون‌ فهم‌درست‌ تخطئه‌ می‌کند. این، ره ‌آورد آن‌ را خردستیز می‌یابد و آن‌ رهیافت‌ این‌ راخلاف‌ شرع‌ و دین ‌ستیزانه‌ می‌بیند. متکلم‌ بر ضد فیلسوف، " مصارعه`الفلاسفه " می‌نویسد و اندیشه‌های‌ فلسفی‌ را خودستیز می‌انگارد و اهل‌ حدیث‌ را علیه متکلم‌الجام‌العوام‌ عن‌ علم‌الکلام‌ می انگارد و دانشمند سلفی‌ مشرب، در نگه ‌داشت‌ ذهن‌و زبان‌ از دو دانش‌ منطق‌ و کلام، کتاب‌ می‌پردازد.

حصرگرایی‌‌ نسبت‌ به‌دیگر علوم‌ به‌ تدریج‌ به‌ درون‌ گستره‌ سرایت‌ می‌یابد. فیلسوفان، به‌ عنوان‌مثال، نه‌ تنها نسبت‌ به‌ سایر دانشها به‌ شرط‌ لا عمل‌ می‌کنند بلکه‌ هر نظام‌فلسفی‌ نسبت‌ به‌ نظامهای‌ فلسفی‌ دیگر نیز همین‌ مواجهه‌ را دارد. نزاع‌ بین‌متکلم‌ و فیلسوف‌ و یا فیلسوف‌ و عارف‌ به‌ نزاع‌ بین‌ مشاء و اشراق‌ و اختلاف‌بین‌ کرّامی‌ و ماتریدی‌ مبدل‌ می‌گردد. عارفان‌ عملی‌ سعی‌ عرفان‌ نظری‌ در کسب‌معارف‌ را بی‌مقدار و جهد بی‌توفیق‌ می‌انگارند و عرفای‌ نظری‌ آنها را به‌ دیده‌فروتر می‌بینند واهل‌ حدیث‌ هر دو را به‌ باد نقد می‌گیرند. حصرگرایی‌ رایج‌ درتفکر سنتی‌ بیش‌ و کم‌ معلول‌ عوامل‌ شخصیتی‌ و روانی‌ است. سخت‌گیری‌ و تعصب‌ناشی‌ از خامی‌ و فقدان‌ بصیرت‌ است :  سختگیری‌ و تعصب‌ خامی‌ است / ‌تا جنینی،کارخون‌ آشامی‌ است.

اخد موضع‌ حصرگرایانه‌ در تنوع‌ رهیافتها و دیدگاههاناشی‌ از بی ‌خبری‌ و جهل‌ است‌ و یا ناشی‌ از عدم‌ تعادل‌ روانی است، زیرا بداهت‌عقل‌ حکم‌ می‌کند که‌ همه دیدگاهها را حق‌ نپنداریم‌ و همه آنها را باطل‌ ندانیم. به‌ تعبیر مولوی: این حقیقت‌ دان، نه حق‌اند همه‌/ نی به کلی گمرهانند اینهمه‌ ؛ آنکه گوید جمله‌ حقند، احمقی‌ است‌ /  و آنکه گوید جمله‌ باطل، اوشقی‌ است .

حصرگرایی‌ روش‌ شناختی‌ در دوره  جدید شتاب‌ زیاد و پیچیدگی‌ فراوان‌یافته‌ است‌ و این‌ معلول‌ تخصصی‌ شدن‌ علوم‌ و گزینشی‌ بودن‌ تحقیقات‌ تجربی‌ است. دانشمندان‌ دوره  رنسانس‌ علامه‌های‌ ذوفنون‌ و در غالب‌ دانشهای‌ رایج‌ روزگار خودمتخصص‌ و صاحب‌ نظر بودند. دکارت‌ که‌ سرآغاز فلسفه جدید تلقی‌ می‌شود، در غالب‌علوم‌ آن‌ روزگار سرآمد بود و در فیزیولوژی، فیزیک، ریاضیات، فلسفه، اخلاق‌ وسیاست‌ آثار مؤثر و مهمی‌ نوشته‌ بود. ظهور و توسعه‌ پرشتاب‌ علوم‌ امکان‌ تربیت‌چنین‌ علامه‌هایی‌ را از بین‌ برد. رشد تند آهنگ‌ دانشها، تخصص ‌گرایی‌ راسبب‌ شد. هر علمی‌ به‌ شاخه‌های‌ فراوان‌ تجزیه‌ شد و هر شاخه‌ای‌ خود علم‌ باروری‌ شد وآبستن‌ شاخه‌های‌ متعدد دیگر گردید.

تخصصی‌ شدن‌ علوم، تخصص ‌گرایی‌ درپژوهش‌ را نیز سبب‌ شد. هیچ‌ دانشمندی‌ نمی‌توانست‌ در همه علوم‌ و با استفاده‌ ازابزارها و چارچوبهای‌ آنها به‌ پژوهش‌ بپردازد. مطالعات، به‌ ناچار، به‌ گسترهخاصی‌ محدود شد. تخصصهایی‌ که‌ امروزه‌ در پژوهشهای‌ فلسفی‌ به‌ عنوان‌ مثال‌ وجوددارد خیره‌ کننده‌ است‌ و فاصله‌ای‌ که‌ دو پژوهشگر حوزهِ مطالعات‌ فلسفی‌ نسبت‌به‌ هم‌ یافته‌اند بیش‌ از فاصله‌ای‌ است‌ که‌ دو قرن‌ پیش‌ روان‌شناسان‌ باجامعه‌شناسان‌ داشته‌اند. تخصصی‌ شدن‌ علوم‌ بر حصرگرایی‌ شتاب‌ افزون‌ داده‌ وآنرابسیار فراخ‌ دامن‌ نموده‌ است.

عامل‌ دیگر را نیز باید بر تخصصی‌ شدن‌ علوم‌افزود و آن‌ گزینشی‌ بودن‌ علم‌ تجربی‌ است. مطالعات‌ تجربی‌ به‌ لحاظ‌ روش ‌شناسی‌گزینشی‌ هستند. در علوم‌ تجربی‌ نمی‌توان‌ به‌ صورت‌ کل ‌گرایانه‌ هوس‌ مطالعه‌تمام‌ هستی‌ و یا همه هویت‌ یک‌ پدیدار را تحقق‌ بخشید بلکه‌ صرفاً بُعدی‌ ازپدیدار مورد مطالعه‌ قرار می‌گیرد و سایر ابعاد آن‌ از این‌ مطالعه‌ برون‌ می‌ماند. برگرفتن‌ ضلعی‌ از شیء و فرو نهادن‌ اضلاع‌ دیگر آن‌ در علوم‌ تجربی‌ گریزناپذیرست‌و در این‌ خصلت‌ تفاوتی‌ بین‌ علوم‌ طبیعی‌ و علوم‌ اجتماعی‌ وجودندارد.

گزینشی‌ بودن‌ از عوامل‌ مهم‌ حصرگرایی‌ روش‌ شناختی‌ است‌ زیراگزینش‌ ضلع‌ خاصی‌ از پدیدار مستلزم‌ غفلت‌ از اضلاع‌ دیگراست. مولوی‌ ارتباط‌ بین‌گزینش‌ و عطف‌ توجه‌ به‌ یک‌ بعد و غفلت‌ از سایر ابعاد را در داستان‌ معروف‌اختلاف‌ کردن‌ در چگونگی‌ و شکل‌ پیل‌ (دفتر سوم‌ بیتهای‌ 1259 تا 1268) آورده‌است‌ که‌ در بحث‌ از تحویلی‌نگری‌ به‌ آن‌ اشاره‌ خواهیم‌ کرد.

عوامل‌متعددی‌ از جمله‌ تخصصی‌ شدن‌ علوم، گزینشی‌ بودن‌ تحقیقات‌ تجربی‌ و تعصب‌ وسختگیری‌ ناشی‌ از بی‌خبری، حصرگرایی‌ روش ‌شناختی‌ را در دوره مدرن‌ افزایش‌ داده‌است. گزینشی‌ بودن، دامنه جهل‌ به‌ سایر گستره‌ ها را بیشتر می‌کند و عداوت‌برخاسته‌ از جهل‌ (الناس‌ اعداء لما جهلوا) ، انکار رهیافتهای‌ دیگر را افزایش‌می‌دهد. امروزه‌ فیلسوفان‌ تحلیلی‌ علی‌رغم‌ برخورداری‌ از دغدغه‌ روش، رهیافت‌اگزیستانسیالیسم‌ رابا حصرگرایی‌ ناموجه‌ تخطئه‌ می‌کنند و اگزیستانسیالیستهااندیشه‌های‌ تحلیلی‌ را بی‌مقدار و غیرقابل‌ اعتنا می‌پندارند و هر دو گروه‌ نسبت‌به‌ متافیزیسینها موضع‌ انکار و تخطئه‌ اخذ می‌کنند. پوزیتویسم‌ با همه آفات‌ وآثار سوء آن، حاصل‌ حصرگرایی‌ تجربه‌گرایان‌ است.

حصرگرایی‌ در دین ‌پژوهی‌ نوین‌نیز به‌ نحو تشدید پذیری‌ وجود دارد. روان ‌شناسان‌ دین‌ نسبت‌ به‌ رهیافتهایجامعه‌شناسان ناشنوا هستند و پژوهشگران‌ تاریخ‌ ادیان‌ از تحلیلهای‌ فلسفی‌ درپدیدارهای‌ دین‌ غافلند. فیلسوفان‌ دین‌ به‌ ندرت‌ با پژوهشها تجربی‌ درباره دین‌آشنایی‌ دارند. این که‌ در جامعه ما علی‌رغم‌ طرح‌ فلسفه دین‌ و کلام‌ جدید، مباحث‌روان ‌شناختی‌ دین‌ هنوز طرح‌ نشده‌ و شاغلین‌ به‌ تاملات‌ فلسفی‌ در باب‌ دین‌ باآراء و تحقیقات‌ گستردهِ در حوزه مطالعات‌ تجربی‌ دین‌ ناآشنا هستند، ناشی‌ ازحصرگرایی‌ نزد دین ‌پژوهان‌ جامعه‌ ما است. حصرگرایی‌ روش ‌شناختی‌ در مطالعات‌دینی‌ - به‌ شرحی‌ که‌ بیان‌ خواهد شد - پر آسیب ‌تر و زیانبارتر است.

تحویلی‌نگری‌ مولود حصرگرایی‌

مهمترین آفت‌ حصرگرایی، خطای‌ تحویلی‌نگری‌(Reductionism) است. مراد از تحویلی ‌نگری‌ ارجاع‌ یک‌ پدیدار به‌ امر فروتراز آن‌ و اخذ وجهی‌ از شیء به‌ جای‌ کنه‌ و حقیقت‌ آن‌ است. منطقدانان‌ مسلمان‌این‌ خطا را در شکل‌ ساده آن‌ به‌ عنوان، مغالطه کنه‌ و وجه، صورتبندی‌کرده‌اند.

گزینشی‌ بودن‌ تحقیق‌ صرفاً بعدی‌ از پدیدار را برای‌ پژوهشگر مکشوف‌می‌سازد و حصرگرایی، محقق‌ را سوق‌ می‌دهد تا ابعاد دیگر را انکار کند و به‌ این‌ترتیب‌ چنین‌ بپندارد که‌ شیء چیزی‌ جز همان‌ بعدی‌ که‌ برای‌ وی‌ مکشوف‌ شده‌نیست.

مطالعه تاریخی، به‌ عنوان‌ مثال، نقش‌ مهمی‌ در شناخت‌ پدیدار دارداما حصر توجه‌ به‌ مطالعه تاریخی‌ و انکار و اعراض‌ از رهیافتهای‌ دیگر سبب‌ می‌شودهویت‌ شیء در حیثیت‌ تاریخی‌ آن‌ پنهان‌ شود و گمان‌ گردد که‌ آن‌ شیء چیزی‌ نیست‌جز جنبه مکشوف‌ در مطالعه  تاریخی. تاریخی ‌نگری‌ که‌ یکی‌ از مصادیق‌ حصرگرایی‌است‌ سبب‌ ظهور انسان ‌شناسی، هستی‌شناسی‌ و دین ‌شناسی‌ تحویلی‌ نگرانه‌ اصالت‌تاریخی‌ شده‌ است.

مطالعه تجربی ‌پدیداری‌ چون، تجربه دینی، به‌ عنوان‌مثال، برخی‌ از اضلاع‌ آن‌ را می‌شناساند اما حصر توجه‌ به‌ این‌ رهیافت‌ موهم‌این‌ پندار است‌ که‌ تجربه دینی‌ چیزی‌ جز زمینه‌های‌ زیست ‌شناختی‌ و روان‌شناختی‌ مکشوف‌ به‌ ابزار تجربی‌ نیست. حصر توجه‌ به‌ مفهوم‌ سازیهای‌ فلسفی‌ ازخدا و اوصاف‌ او، محقق‌ را از نیل‌ به‌ تصوری‌ عمیقتر از خدا که‌ در روی ‌آورددرون‌ دینی‌ می‌توان‌ به‌ دست‌ آورد و یا با رهیافت‌ وجودی‌ می‌توان‌ به‌ آن‌نزدیک‌ شد محروم‌ می‌سازد. به‌ دلیل‌ حصرگرایی‌ روش‌ شناختی‌ است‌ که‌ برخی‌ ازمتکلمان‌ و فیلسوفان‌ از زبان‌ قرآن‌ دورتر شده‌ و تحلیل‌ آنها از مسائل‌ دینی‌تفاوت‌ آشکار با حقایق‌ قرآنی‌ یافته‌ است.

پدیدارها و آموزه‌ های‌ دینی ‌دارای‌ اضلاع‌و بطون‌ متعددی‌ است‌ و حصرگرایی‌ در شناخت‌ دین‌ سبب‌ محروم‌ شدن‌ محقق‌ از هویت‌و حقیقت‌ آن‌ می‌گردد. رواج‌ تصورهای‌ مُثله‌ای‌ از دین‌ و پدیدارهای‌ دینی، حاصل‌حصرگرایی‌ در دین‌شناسی‌ نوین‌ است. بیان‌ مطالبی‌ از این‌ قبیل‌ که‌ دین‌ چیزی‌نیست‌ جز اخلاق، دین‌ چیزی‌ نیست‌ جز ایدئولوژی، دین‌ چیزی‌ نیست‌ جز معرفت‌ دینی،نمونه‌هایی‌ از این‌ مثله‌کردن‌ دین‌ به‌ چاقوی‌ حصرگرایی‌ و تحویلی‌نگری‌ برخاسته‌از آن‌ است.

ناموفقیت‌ پدیدارشناسی‌ در درمان‌تحویلی‌نگری‌

پدیدارشناسان‌ نخستین‌ متفکرانی‌ بودند که‌ به‌ ابعادآسیب‌ تحویلی‌نگری‌ در تفکر عصر خود بصیرت‌ یافتند و در مقام‌ ارایه‌ روشی‌ برای‌پیشگیری‌ و درمان‌ آن‌ برآمدند. آنها از حیث‌ توجه‌ دادن‌ به‌ خطرات‌ تحویلی‌نگری‌در شناخت‌ پدیدارهای‌ انسانی‌ به‌ ویژه‌ پدیدارهای‌ دینی‌ نقش‌ طبیبانه‌ای‌ دارند. از نظر آنها اخذ روی ‌آوردهایی‌ چون‌ جامعه ‌شناسی‌ دین، روان‌شناسی‌ دین‌ و تاریخ‌ادیان‌ سبب‌ ظهور و رواج‌ تحویلی‌نگری‌ در مطالعات‌ دینی‌ می‌گردد و تنها راه‌پیشگیری‌ و درمان‌ آن‌ اخذ رهیافت‌ پدیدار شناختی‌ در شناخت‌ حقیقت‌ دین‌ وپدیدارهای‌ دینی‌ است.

روی ‌آوردهای‌ دیگردر مطالعات‌ دینی، از نظرپدیدارشناسان‌ به‌ دلیل‌ این که‌ صرفاً ابعاد سطحی‌ و اضلاع‌ ظاهری‌ پدیدارهای‌دینی‌ را مکشوف‌ می‌سازند، محقق‌ را از وقوف‌ به‌ حقیقت‌ و هویت‌ آنها دور می‌سازددر حالی‌ که‌ از طریق‌ پدیدارشناسی‌ می‌توان‌ هویت‌ پدیدارهای‌ دینی‌ را فراترازعوارض‌ و لواحق‌ آن‌ و به‌ طریق‌ مطالعه مستقیم‌ و از نزدیک‌ شناخت‌ و به‌ این‌وسیله‌ از مغالطه‌ کنه‌ و وجه‌ مصون‌ ماند. پدیدارشناسی‌ دین‌ کنه‌ پدیدارهای‌دینی‌ را مکشوف‌ می‌سازد و سایر رهیافتها صرفاً برخی‌ از وجوه‌ و ابعاد آن‌ رامی‌شناساند.

پدیدارشناسی‌ دین‌ از حیث‌ تذکار دادن‌ نسبت‌ به‌ آفت‌ شایع‌ درتفکر روزگار خود توفیق‌ فراوانی‌ داشت‌ اما چنین‌ نیست‌ که‌ هر که‌ بر آفات‌ وآسیبها وقوف‌ یابد لزوماً در مصون‌ ماندن‌ از آن‌ نیز توفیق‌ خواهد داشت. بدون‌تردید کشف‌ خطای‌ تحویلی‌نگری‌ را مرهون‌ تاملات‌ روش ‌شناختی‌ پدیدارشناسان‌هستیم‌ اما آیا آنها در مصونیت‌ از آسیب‌ تحویلی‌نگری، روش‌ و ابزار رهگشایی‌ نیزارائه‌ کرده‌اند؟

پدیدارشناسی‌ علاوه‌ بر شخصی‌ بودن‌ و فقدان‌ ملاک‌همگانی‌ که‌ کارآیی‌ آن‌ را به‌ منزله‌ روش‌ تحقیق‌ و قواعد تفکر با تردید مواجه‌می‌سازد، به‌ دلیلی‌ که‌ بیان‌ خواهد شد در درمان‌ تحویلی‌نگری‌ توفیقی‌ نداشته‌است. تحویلی‌نگری‌ صرفاً معلول‌ اخذ روی‌آورد تاریخی‌ یا رهیافت‌ جامعه‌شناختی‌ وروان‌شناختی‌ در شناخت‌ دین‌ نیست‌ بلکه‌ حاصل‌ حصرگرایی‌ نسبت‌ به‌ روی‌ آوردهای‌یاد شده‌ است. اگر اخذ روی ‌آورد تجربی‌ در مطالعات‌ دینی‌ با حصرگرایی‌ مقارن‌ وهمراه‌ نباشد به‌ تحویلی‌نگری‌ نمی‌انجامد. بنابراین‌ تشخیص‌ پدیدارشناسان‌ از علتتحویلی‌نگری‌ در واقع‌ برگرفتن‌ آنچه‌ دلیل‌ نیست‌ به‌ جای‌ دلیل‌ (اخذ مالیس‌ بعلهعله`ً) است.

پدیدارشناسی‌ خود بر نوعی‌ حصرگرایی‌ مبتنی‌ است. به‌ تعبیردقیقتر، پدیدارشناسان، روی ‌آورد خود را با حصرگرایی‌ همراه‌ کرده‌اند. از نظر آنهاپدیدارهای‌ دینی‌ اموری‌ هستند که‌ صرفاً با رهیافت‌ پدیدارشناختی‌ قابل‌ فهم‌هستند و نه‌ با روی ‌آورد تاریخی‌ و یا روی‌ آورد دیگر. از آنجا که‌ تحویلی‌نگری‌معلول‌ حصرگرایی‌ روش‌شناختی‌ است‌ (کبری) و پدیدارشناسی‌ نیز به‌ نحوی‌ متضمن‌حصرگرایی‌ روش‌ شناختی‌ است‌ (صغری) بنابراین‌ پدیدارشناسی‌ نه‌ تنها درمان‌ وپیشگیری ‌کننده‌ تحویلی‌نگری‌ نیست، بلکه‌ در عمل‌ چیزی‌ جز امعان‌ و فرورفتن‌ درآن‌ نیست‌ (نتیجه).

مطالعهِ میان‌ رشته‌ای‌ برنامهِ پیشگیری‌تحویلی‌نگری‌

تحویلی‌نگری، برخاسته‌ از حصرگرایی‌ روش ‌شناختی‌است‌ و به‌ همین‌ دلیل‌ پیشگیری‌ و درمان‌ آن‌ نیز از طریق‌ شکستن‌ این‌ حصر و روی‌آوردن‌ به‌ کثرت‌گرایی‌ روش ‌شناختی‌Methodological pluralism است. مطالعه میان‌رشته‌ای‌ (interdisciplinary study) به‌ منزله برنامه پژوهشی‌ مبتنی‌ برکثرت‌گرایی‌ روش ‌شناختی، محقق‌ را از حصر توجه‌ به‌ دانش‌ واحد فراتر برده‌ و اورا نسبت‌ به‌ دانشهای‌ مختلف‌ ناظر به‌ مساءله‌ واحد شنوا می‌سازد.

تعریف‌ مطالعه‌ میان‌ رشته‌ای‌

برای‌ دستیابی‌ به‌تعریف‌ روشن‌ و متمایز از مطالعه  میان‌ رشته‌ای‌ سعی‌ می‌کنیم‌ از طریق‌ تقسیم،امورمشتبه‌ و متشابه‌ با آن‌ را تمایزدهیم. اولین‌ نکته‌ این‌ است‌ که‌ مطالعه‌میان‌ رشته‌ای‌ برخورداری‌ از کثرت‌ روشها و ابزارها است‌ و در برابر اخذ روش‌ وروی‌آورد واحد قرار دارد. دومین‌ نکته‌ تمایز، دو گونه‌ تنوع‌ روش‌ است: گاهی‌تنوع‌ روش‌ به‌ تبع‌ تنوع‌ مسئله‌ است. علم‌ واحدی‌ به‌ دلیل‌ اشتمال‌ بر مسایل‌گوناگون‌ از روشهای‌ متنوعی‌ برخوردار است. دانش‌ کلام‌ به‌ عنوان‌ مثال، برخلاف‌فلسفه اولی‌ مسائل‌ مختلف‌ از حیث‌ ساختار و نوع‌ دارد و در نتیجه‌ از روشهای‌گوناگون‌ در اثبات‌ مسایل‌ خود استفاده‌ می‌کند. در کلام‌ سنتی‌ به‌ عنوان‌ مثال،برای‌ اثبات‌ صانع‌ سعی‌ می‌شود برهان‌ منطقی‌ اقامه‌ شود در حالی‌ که‌ در نبوت‌خاصه‌ استدلال‌ تاریخی‌ بیان‌ می‌شود و درامامت‌ خاصه‌ به‌ ادله‌ درون‌ دینی‌ وابزارهای‌ تاریخی‌ توسل‌ می‌شود و در دیگر مسائل‌ روشهای‌ دیگر. تنوع‌ روش‌ درکلام‌ جدید دامنه  بسیار فراختری‌ یافته‌ است. علم‌ اصول‌ نیز به‌ همین‌ معنا ازتنوع‌ روش‌ برخوردار است.

مراد از کثرت ‌گرایی‌ روش‌شناختی‌ که‌ در تعریف‌ مطالعه میان‌ رشته‌ای‌ اخذ می‌شود، صرف‌ تعدد روش‌ نیست‌بلکه‌ مراد، تعدد روش‌ متعلق‌ به‌ مسئله‌ واحد است. گاهی‌ مسئله‌ واحد به‌ روشهایمختلف‌ مورد تحلیل‌ واقع‌ می‌شود. تجربه‌ دینی‌ مسئله‌ای‌ است‌ که‌ با ابزارهای‌روان‌شناختی، رهیافتهای‌ تاریخی، روی ‌آورد منطقی‌ و فلسفی‌ مورد تحلیل‌ قرارمی‌گیرد. الهیات‌ به‌ معنی‌الاخص‌ فیلسوفان، مباحث‌ خداشناسی‌ عرفا و بحث‌ ازاثبات‌ صانع‌ و اوصاف‌ او در کلام، بیش‌ و کم‌ مسائل‌ واحد را شامل‌ می‌شود که‌ باروی ‌آوردهای‌ گوناگون‌ و روشهای‌ مختلف‌ مورد بحث‌ و نظر قرار می‌گیرد. تنوع‌ روش‌ناظربه‌ مسئله‌ واحد را کثرت‌ گرایی‌ روش‌ شناختی‌ می‌نامیم.

کثرت ‌گرایی‌به‌ این‌ معنا به‌ دو صورت‌ قابل‌ ملاحظه‌ و اجرا است: گاهی‌ محقق‌ سعی‌ دارد نسبت‌به‌ ره ‌آورد تمامی‌ دانشهایی‌ که‌ در مسئلهِ وی‌ سخن‌ گفته‌اند، اقبال‌ کند و ازآنها استفاده‌ کند اما وی‌ برای‌ نیل‌ به‌ این‌ مقصد روش‌ تعریف ‌شده ‌ای‌ ندارد وبدون‌ برنامه‌ دقیق‌ پژوهشی‌ به‌ جمع‌آوری‌ اطلاعات‌ می‌پردازد. وی‌ با شعار الجمع‌مهما امکن‌ اولی‌ من‌الترک‌ سعی‌ دارد آراء مختلف‌ و متخالف‌ را در تحلیل‌ مسئله‌واحد جمع‌آوری‌ کند اما در این‌ مقام‌ هیچ گونه‌ روش‌ منطقی‌ ندارد. چنین‌ کثرت‌گرایی‌ به‌ التقاط‌ اندیشه‌ها و خلط‌ مبانی‌ می‌انجامد و آثار سوء آن‌ کمتر ازآفات‌ حصرگرایی‌ روش ‌شناختی‌ نیست.

زیاد دیده‌ می‌شود مجموعه‌ای‌ ازفیشهای‌ پراکنده‌ از علوم‌ مختلف‌ در مسئله‌ای‌ واحد که‌ با شگردهای‌ کتاب ‌سازی‌تدوین‌ شده‌ و به‌ نام‌ تحقیق‌ و تالیف‌ ارایه‌ می‌گردد. اطلاعات‌ وسیع‌ از علوم‌مختلف‌ داشتن‌ شرط‌ لازم‌ مطالعه میان‌ رشته‌ای‌ است‌ اما شرط‌ کافی‌ نیست‌ و شرط‌کافی‌ وجود روش‌ منطقی‌ در بارور ساختن‌ اطلاعات‌ مختلف‌ است. مطالعه میان‌رشته‌ای‌ کثرت ‌گرایی‌ روشمند است.

کثرت ‌گرایی‌ روشمند از حیث‌ برنامه‌پژوهشی‌ بر دو گونه‌ است: کثرت‌ گرایی‌ مبتنی‌ بر برنامهِ مکانیکی‌ و کثرت‌ گرایی‌مبتنی‌ بر برنامهِ دینامیکی. محقق‌ در قسم‌ اول‌ آراء مختلف‌ را از علوم‌ گوناگون‌اخذ می‌کند اما هر یک‌ از آراء را با طرح‌ و برنامهِ پیشین‌ در نظام‌ معرفتی‌معیّنی‌ جای‌ می‌دهد. دیدگاه‌ یک‌ گستره‌ را چون‌ ریشه‌ها، و دیدگاه‌ گسترهِ دیگررا چون‌ تنه‌ و سومی‌ را چون‌ شاخه‌ و برگ‌ نظام‌ خود قرار می‌دهد. در این‌ برنامه‌محقق‌ با پرهیز از حصرگرایی‌ روش‌ شناختی‌ از دیدگاهها مختلف‌ بهره ‌مند می‌شود ونسبت‌ به‌ هیچ‌ دیدگاهی‌ اعراض‌ و انکار نمی‌ورزد. اما بهره ‌مندی‌ وی‌ از دانشهای‌مختلف‌ صرفاً در جهت‌ تاسیس‌ نظام‌ معرفتی‌ خاصی‌ است. عده ‌ای‌ از ملاصدرا شناسان‌اقبال‌ وی‌به‌ دانشهای‌ مختلف‌ ناظر به‌ مسایل‌ مبداء و معاد را بر اساس‌ این‌مدل‌ تحلیل‌ کرده‌اند. در باب‌ این‌ تحلیل‌ و نقد آن‌ سخن‌ خواهیم‌ گفت. نمونه‌بارز چنین‌ روی ‌آوردی‌ به‌ دانشهای‌ مختلف‌ کارل‌ مارکس‌ است. وی‌ اقتصاد را ازسن‌ سیمون، ماتریالیسم‌ را از اندیشه‌های‌ ماتریالیستی‌ رایج‌ در قرون‌ هفدهم‌ وهیجدهم‌ (ماتریالیسم‌ مکانیک) و دیالکتیک‌ و نیز تاریخی‌نگری‌ را از هگل‌ برگرفت‌اما اندیشه‌های‌ وام‌ گرفته‌ شده‌ از گستره ‌های‌ مختلف‌ را در نهایت‌ به‌ شکل‌نظام‌ کاملاً نوین‌ مارکسیسم‌ بنیان‌ نهاد. کثرت ‌گرایی‌ مبتنی‌ بر برنامهدینامیکی، اساساً و به‌ یک‌ معنا، در مقام‌ جمع‌ آراء نیست‌ بلکه‌ در واقع‌ آراءمختلف‌ را به‌ طریق‌ پویا در تصرف‌ و ترکیب‌ می‌گیرد تا در این‌ میان‌ به‌ دیدگاهی‌ژرفتر برسد، کثرت ‌گرایی‌ در این‌ معنا، برنامه‌های‌ پژوهشی‌ مختلفی‌ دارد. یکی‌ ازکارآمدترین‌ روشها چالش‌ یا گفت وگوی‌ مؤثر بین‌ دیدگاهها است‌ و به‌ همین‌ دلیل‌چنین‌ مطالعه‌ای‌ را کثرت‌گرایی‌ دیالکتیکی‌ و یا مطالعه میان‌رشته‌ای‌می‌نامیم.

مطالعه میان ‌رشته‌ای‌ با حصرگرایی‌ روش ‌شناختی‌ در این‌ نکتهبسیار مهم‌ متفاوت‌ است‌ که‌ دیدگاههای‌ دیگر را مردود و ناقص‌ نمی‌انگارد و خود رامحتاج‌ مواجهه جدی‌ و با برنامه‌ نسبت‌ به‌ آنها می‌داند و طریق‌ مواجهه‌ با آنهارا روش‌ گفت وگوی‌ مؤثر می‌نامد. تاکید بر قید مؤثر در اینجا موجب‌ تمایز آن‌ ازمجادلات‌ رایج‌ نزد حصرگرایان‌ است. غالباً طرفین‌ چنین‌ مجادلاتی‌ صرفاً هنر گفتن‌دارند نه‌ حوصله‌ و توان‌ شنیدن. آنچه‌ در فن‌ مغالطه‌ تبکیت‌ بیرونی نامیده‌می‌شود و به‌ ویژه‌ خلط‌ انگیزه‌ و انگیخته‌  عوامل‌ مختلفی‌ هستند که‌ ناشنوایی‌نسبت‌ به‌ سخن‌ گوینده‌ را تشدید می‌کنند. محققی‌ که‌ در مقام‌ مطالعه‌ نقدی‌ که‌بر وی‌ نوشته‌ شده‌ است‌ می‌گوید ناقد پای‌ را از گلیم‌ خود فراتر نهاده‌ است،چگونه‌ می‌تواند نسبت‌ به‌ دیدگاه‌ ناقد شنوایی‌ یابد. او حتی‌ در مقام‌ شنیدن‌سخن‌ ناقد صرفاً در تلاش‌ برای‌ پاسخ‌ به‌ ناقد و رهایی‌ از نقد وی‌ بر می‌آید و ازفهم‌ مراد وی‌ ناتوان‌ می‌گردد. محقق‌ معتقد به‌ مطالعه‌ میان‌ رشته‌ای‌ در مواجهه  با اندیشه‌ها و دیگران‌ به‌ گفت وگوی‌ مؤثر می‌نشیند، گفت وگویی‌ که‌ به‌ وسیله‌هنر شنیدن‌ اثربخش‌ می‌گردد و از آفاتی‌ چون‌ تبکیت‌ بیرونی مصون‌ می‌شود. هدف‌ ازاین‌ گفت وگو صرفاً برخورداری‌ از دیدگاههای‌ دیگران‌ نیست.

مطالعه  میان‌رشته‌ای‌ با کثرت ‌گرایی‌ مکانیکی‌ در این‌ نکتهِ مهم‌ متفاوت‌ است‌ که‌ در کثرت‌گرایی‌ مکانیکی‌ امر تحقیق‌ به‌ جمع‌ آراء می‌انجامد، مجموعه‌های‌ البته‌ بانظام‌نوین‌ ولی‌ مؤلف‌ از اندیشه‌ها و دیدگاهها، در حالی‌ که‌ مطالعه میان‌ رشته‌ای‌ به‌جمع‌ دیدگاهها نمی‌انجامد بلکه‌ به‌ یافتن‌ روی‌ آوردی‌ ختم‌ می‌شود که‌ حاصل‌ آن‌به‌ دست‌ آوردن‌ دیدگاه‌ نوین‌ و خاص‌ می‌باشد. در مطالعه میان‌ رشته‌ای،دیدگاههای‌ مختلف‌ به‌ عنوان‌ رویکردهای‌ گوناگون، به‌ چالش‌ و گفت‌ و شنود مؤثرمی‌پردازند تا مواضع‌ ضعف‌ و قوت‌ هر روی‌ آوردی‌ معلوم‌ گردد و در نهایت‌ روی‌آوردی‌ ژرف‌نگر فرا روی‌ محقق‌ قرار گیرد.

روان ‌شناس‌ دین‌ در فهم‌تجربه‌ دینی، مادامی‌ که‌ محدود به‌ ابزارها و رهیافتهای‌ رایج‌ در دانش‌ خود است،صرفاً از منظری‌ معین، بعدی‌ از تجربه‌ دینی‌ را می‌شناسد. اما زمانی‌ که‌ با عطش‌تحقیق‌ از گستره‌ های‌ دیگر جستجو می‌کند و سعی‌ دارد از نظرگاه‌ جامعه‌شناس، مورخ،فیلسوف‌ دین‌ و مفسران‌ متون‌ دینی‌ نیز به‌ تجربه‌ دینی‌ نگاه‌ کند ونگاهها رابه‌چالش‌ فراخواند، چالش‌ این‌ رهیافتها وسعت‌ دید وی‌ را افزایش‌ می‌دهد و بصیرت‌ وی‌را ژرفتر می‌سازد. در این‌ صورت‌ وی‌ به‌ تحلیلی‌ نوین‌ از تجربه‌ دینی‌ می‌رسد ونه‌ مجموعه‌ای‌ بسامان‌ و یا نابسامان‌ از دیدگاهها.

بنابراین، مطالعه میان‌رشته‌ای، کثرت ‌گرایی‌ روش ‌شناختی‌ مبتنی‌ بر گفت وگو و چالش‌ مؤثر بین‌ گستره‌ هادر تحلیل‌ مسئلهِ واحد است. به‌ دیگر سخن‌ مطالعه میان‌ رشته‌ای، شناخت‌ یک‌ پدیداردر پرتو گفت وگوی‌ مؤثر بین‌ رهیافتهای‌ دانشهای‌ مختلف‌ است. قید مسئله‌ واحد، آن‌را از تنوع‌ روش‌ برخاسته‌ از تنوع‌ مسئله‌ تمایز می‌دهد و کثرت ‌گرایی‌ روش‌شناختی، آن‌ را از طرفی‌ از حصرگرایی‌ روش ‌شناختی‌ تفکیک‌ می‌کند و از طرف‌ دیگراز کثرت‌گرایی‌ معرفتی، دینی‌ و از قبیل‌ آن‌ متمایز می‌کند. قید ابتنای‌ بر گفت وگوی‌ مؤثر نیز تفاوت‌ آن‌ را از جمع‌گرایی‌ غیر روشمند و نیز کثرت‌گرایی‌ مکانیکی‌نشان‌ می‌دهد. همان‌ گونه‌ که‌ بیان‌ شد این‌ تعریف‌ از طریق‌ تقسیم‌ به‌ دست‌می‌آید.

ضرورت‌ مطالعه‌ میان‌ رشته‌ای‌ در دین‌پژوهی‌

چنانچه‌بیان‌ شد مطالعهِ میان‌ رشته‌ای، تحلیلی‌ از مسئله‌ واحد در پرتو رهیافت‌ رشته‌ها ودانشهای‌ گوناگون‌ است. در تحلیل‌ هر مسئله‌ای‌ به‌ اخذ روی ‌آورد میان‌ رشته‌ای‌نیازمند نیستیم‌ بلکه‌ مسئله‌ای‌ محتاج‌ چنین‌ مطالعه‌ای‌ است‌ که‌ چندتباری‌Multiple origens باشد. مسئله‌ چندتباری‌ آن‌ است‌ که‌ به‌ دلیل‌کثیرالاضلاع‌ و ذو بطون‌ بودن، ریشه‌ در علوم‌ مختلف‌ دوانده‌ است. اگرچه‌ این‌مبنا در ظاهر موهم‌ دوری‌ بودن‌ است‌ اما تعریف‌ چند تباری‌ این‌ توهم‌ را برطرف‌می‌کند. مسئله‌ چند تباری، مسئله‌ متعلق‌ به‌ پدیده‌ای‌ است‌ که‌ یا به‌ دلیل‌برخورداری‌ از عوامل‌ گوناگون‌ و یا به‌ دلیل‌ داشتن‌ آثار گوناگون، ریشه‌ درزمینه‌های‌ معرفتی‌ گوناگون‌ دوانده‌ است. به‌ عنوان‌ مثال‌ خودکشی‌ پدیده‌ای‌ است‌که‌ عوامل‌ بسیار مختلف‌ دارد از عوامل‌ روان‌شناختی‌ تا عوامل‌ جامعه‌شناختی،فرهنگی‌ وغیر آن‌ و به‌ همین‌ دلیل‌ پدیده‌ای‌ است‌ چندتباری. و تبیین‌ دقیق‌ آن‌محتاج‌ اخذ مطالعهِ میان‌ رشته‌ای‌ در آن‌ است.

آنچه‌ بیان‌ شد یک‌ مقدمه (مقدمهِ کبری) در استدلال‌ بر ضرورت‌ اخذ روی ‌آورد میان‌ رشته‌ای‌ در مطالعات‌دینی‌ است. گفتنی‌ است‌ که‌ مسائل‌ چندتباری‌ محتاج‌ مطالعه‌ میان‌ رشته‌ای‌ ومیان‌ ریشه‌ای‌ است. برای‌ تکمیل‌ استدلال‌ محتاج‌ مقدمه‌ دیگری‌ (صغری) هستیم: آیامسائل‌ مطالعات‌ دینی، چندتباری ‌اند؟ تامل‌ در پدیدارهای‌ دینی‌ و توجه‌ به‌پیچیدگی‌ آنها پاسخ‌ مثبت‌ این‌ سوال‌ را نشان‌ می‌دهد. دین‌ همزاد و همراه‌ بشراست‌ و در تمامی‌ سطوح‌ حیات‌ آدمی‌ تجارب‌ و حالات‌ شخصی، خانواده، جامعه، تاریخ‌و تمدن‌ بشری‌ نقش‌ بسیار مؤثری‌ ایفا کرده‌ است‌ و در تحول‌ شخصیتی، وجودی،اجتماعی‌ و تاریخی‌ بشر حضور فعال‌ داشته‌ است، پدیدارهای‌ دینی‌ به‌ همین‌ دلیل‌ریشه‌ در زمینه‌های‌ مختلف‌ دوانده‌ و با عناصر مختلف‌ روان ‌شناختی، نهادهای‌گوناگون‌ اجتماعی‌ و زیرساخت‌ تمدنهای‌ بشری‌ در ارتباط‌ متقابل‌ قرار گرفته‌ است. و اینها کثیرالاضلاع‌ بودن‌ و برخورداری‌ از مراتب‌ مختلف‌ را نشان‌می‌دهد.

کارکرد دین‌ مسئله‌ای‌ است‌ که‌ فهم‌ و تبیین‌ آن، محتاج‌ به‌روشهایی‌ چون‌ روان ‌شناسی، جامعه ‌شناسی، تاریخ‌ و تمدن، فلسفه‌ دین، الهیات‌ و... است. همان ‌گونه‌ که‌ با ابزارهای‌ تجربی‌ و تحلیلی‌ نیز می‌تواند پاسخ‌یابد.چگونه‌ می‌توان‌ مسئله‌ انتظار بشر از دین‌ را صرفاً مسئله‌ روان ‌شناختی‌دانست‌ و ریشه‌های‌ آن‌ را در زمینه‌های‌ اجتماعی‌ و تاریخی‌ انکار نمود؟ بنابراین،چندتباری‌ بودن‌ مسایل‌ حوزه‌ تحقیقات‌ دینی‌ ضرورت‌ اخذ مطالعه‌ میان‌ ریشه‌ای‌ رانشان‌ می‌دهد: مسایل‌ دین‌پژوهی‌ چندتباری‌اند (صغری) و مسایل‌ چند تباری‌ محتاج‌روی ‌آورد میان‌ ریشه‌ای‌ هستند (کبری).

کسانی‌ که‌ با حصرگرایی‌ به‌ تحلیل‌مسایل‌ این‌ حوزه‌ معرفتی‌ و شناخت‌ پدیدار دینی‌ می‌پردازند، صرفاً بخشی‌ ازحقیقت‌ را می‌یابند و ضلعی‌ از پدیده‌ را مکشوف‌ می‌سازند و غفلت‌ از سایر ابعادآنها را در معرض‌ افتادن‌ در چاه‌ تحویلی‌ نگری‌ قرار می‌دهد. گفتن‌ این که‌ دین‌چیزی‌ نیست‌ جز اخلاق، دین‌ امری‌ نیست‌ جز ایدئولوژی‌ و دین‌ چیزی‌ نیست‌ جزتجربه‌ دینی، چیزی‌ نیست‌ جز فعل‌ و انفعالات‌ روان ‌شناختی، همگی‌ مصادیق‌ بارزتحویلی‌نگری‌ در دین‌ است‌ که‌ جز با اعجاز مطالعه‌ میان‌ رشته‌ای‌ قابل‌ درمان‌نیست.

فهرست منابع:

• file:///C:/Documents%20and%20Settings/-/Desktop/خاتمیت%20و%20انقطاع%20وحى.htm
• file:///C:/Documents%20and%20Settings/-/Desktop/خاتمیت%20و%20ولایت.htm
• file:///C:/Documents%20and%20Settings//Desktop/حصرگرایی‌%20در%20شناخت‌%20دین‌%20سبب‌%20محروم‌%20شدن‌%20محقق‌%20از%20هویت‌%20و%20حقیقت‌%20آن‌%20می‌گردد.htm

    دموكراسي ديجيتالي Digital Democracy  

  دموكراسي ديجيتالي Digital Democracy، امروزه به عنوان يك مفهوم جديد در عرصه جامعه اطلاعاتي information society در هزاره سوم، پديدار شده است. استفاده از نهاده هاي متنوع فناوري اطلاعات و ارتباطي روز براي تعميق و تقويت و تحكيم ساختار دموكراسي و ارائه آن با نمودهاي نوين به جامعه مخاطبان شبكه وند، رفتار سازماني دموكراسي ديجيتالي را تشكيل مي دهد. سايبر دموكراسي ابزار ممتازي در جهت معرفي ظرفيت ها و پتانسيل مولفه هاي دموكراسي يك كشور است و امروزه با شاهراه جهاني اطلاع رساني اينترنت، اين امر به وضوح قابل درك است. يكي از شاخص هاي عمده و اثربخش در گسترش دموكراسي ديجيتالي، سايت هاي رسمي دولت ها در اينترنت است. جامعه يك ميليارد كاربري وب، حجم مخاطب كمي براي اطلاع رساني فراگير و چند وجهي دولت ها در سرزمين ديجيتال نيست. بايد از اين ظرفيت استفاده كرد و با استفاده از ابزارها و فرآيندهاي آزاد در آن در تبليغ برنامه هاي رسمي به ۱۵ درصد از جمعيت فعال و باسواد كره زمين، بيش از پيش استفاده كرد. اگر چه بيش از ۱۰۰۰ سايت دولتي ايران در وب، با برنامه اي نامشخص و عدم مستندسازي فرآيند اطلاع رساني ديجيتالي سازمان مطبوع خود، به كار مشغول هستند، اما سايت هاي سفارتخانه اي ايران در اينترنت كه به طور مستقيم، مورد بازديد حجم زيادي از مخاطبان غير ايراني كشورمان در خارج از كشور، قرار مي گيرند، نبايد از معضلات پايگاه هاي رسمي ايران در وب، برخوردار باشند.
    معضلات سايت هاي سفارتخانه اي
    در يك نگاه كلي به بيش از ۲۰ سايت مرتبط به نمايندگي هاي ايران در خارج از كشور، ۶ معضل اصلي و واحد در اين پايگاه ها قابل مشاهده است كه اميدواريم، حتي اگر مركز مديريت سايت هاي دولتي ايران راه اندازي نشد، شوراي عالي فناوري اطلاعات وزارت امور خارجه، براي رفع اين نابساماني ها، با تشكيل كميته نظارتي بر فرآيند اطلاع رساني ديجيتالي اين وزارتخانه، اهتمام ورزد. مهمترين چالش هاي سايت هاي سفارتخانه اي ايران در وب به اين شرح است:
    ۱ عدم مستندسازي يك برنامه منسجم براي طراحي، راه اندازي و به روزرساني اين پايگاه ها.
    ۲ عدم استفاده از دامنه domain مناسب و به خصوص پسوند extension شايسته پايگاه هاي سفارتخانه اي.
    مثلا salamiran.org، به هيچ وجه شايسته سايت سفارتخانه ايران در تورنتو نيست.
    ۳ عدم معرفي جامع پتانسيل ها و ظرفيت هاي سياسي، فرهنگي و اقتصادي جمهوري اسلامي به عنوان يكي از تمدن هاي تاريخ در تارنماهاي رسمي ايران در وب.
    ۴ فقدان اطلاع رساني چند زبانه، مالتي مديا و تخصصي در كشورهاي مقصد.
    ۵ نبود برنامه الكترونيكي جامع براي فرآيند صدور ويزا از طريق وب سايت هاي سفارتخانه ايران. امري كه در سايت هاي سفارتخانه هاي اروپايي مستقر در ايران حداقل، در حال انجام است.
    ۶ قرارگيري بر روي ميزبان host هاي غربي كه هر لحظه امكان suspend كردن سايت را فراهم مي كنند.
    ۲۱ سايت در يك نگاه
    جهت بررسي اجمالي پايگاه هاي سفارتخانه اي ايران در وب، به ۲۱ مورد از اين مراكز وبي، مراجعه كرديم. ماحصل بررسي كلي نگارنده را در ادامه مي خوانيم. اميدواريم، در راستاي نيل به دولت الكترونيك و فراگير شدن ضريب اثربخشي اطلاع رساني ديجيتالي ايران در وب، دولت نهم بيش از پيش به سازمان گسترده اطلاع رساني الكترونيكي خود بها دهد.
    ۱ سايت سفارت ايران در پاريس: سايت سفارت ايران در فرانسه، در نشاني http://amb-iran.fr/index.php قرار دارد و بي شك، يكي از برترين سايت هاي سفارتخانه اي ايران در وب به شمار مي آيد. اين پايگاه كه پتانسيل هاي اطلاع رساني خيلي خوبي ارائه كرده است، نمونه ارزنده اي براي ديگر سايت هاي سفارتخانه اي كشور در وب است. توجه به ارتباط الكترونيكي مخاطبان با مسئولان سفارت و اطلاع رساني صوتي، تصويري و متني اخبار ايران و فرانسه، ازجمله قابليت هاي قابل توجه اين سايت است.
    ۲ سايت حفاظت منافع ايران در آمريكا: اين پايگاه كه در آدرس: http://www.daftar.org/far/default.asp قرار دارد، از وضعيت نابساماني برخوردار نيست. اما با وجود ميليون ها ايراني مقيم آمريكا، حفاظت از منافع ايرانيان به هر صورت، بايد بازتاب اينترنتي در اين سايت داشته باشد كه فعلا دردسترس نيست. خبرنامه هاي منتشره در اين سايت كه در آدرس: www.daftar.org/forms/socialaffairs/resaneh10.pdf قرار دارد، الگوي تعاملي خوبي براي سايت و مخاطبان آن است.
    ۳ سايت سفارت ايران در مالزي: در قياس با سايت هاي سفارتخانه اي مالزي در وب سايت ايران در اين كشور، منعكس كننده خوب ظرفيت هاي ايران براي مردم مالزي نيست. آن هم كشوري كه به عنوان يكي از قدرت هاي آي تي آسيا مطرح است. به هر حال اين سايت در http://iranembassy.com.my ارائه شده است. بارگذاري خوب و به روزرساني مرتب مطالب پايگاه، سايت سفارت ايران در مالزي را مي تواند يكي از عناصر ماركتينگ اينترنتي ايران براي گردشگري الكترونيكي كند.
    ۴ سفارت ايران در لاهه: سايت ايران در لاهه، در بارگذاري مطالب فرآيند خوبي را در پيش نگرفته است و نوع تصاوير و چيدمان مطالب سايت، روند حرفه اي ندارد. از سويي، به دليل موقعيت خاص زباني هلند، ارائه ورژن هاي زباني مختلفي از پايگاه ضروري تصور مي شود. اين سايت در http://www.iranianembassy.nl قرار دارد.
    ۵ سفارت ايران در پكن: كشور يك ميليارد و دويست ميليوني چين، بهترين فرصت گردشگري دوجانبه براي ايرانيان و چيني ها است. اين كه چقدر سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري كشورمان به جذب گردشگر از اين كشور اقدام كرده است، خيلي نمودهاي آشكاري حداقل در بعد اطلاع رساني الكترونيكي در سايت سفارت، مشاهده نمي شود. سايت بيش از آن كه چيني باشد، فارسي و انگليسي است كه بايد اين رويه اصلاح شود. اين سايت در http://www.iranchina.org قرار دارد.
    ۶ سفارت ايران در توكيو: سفارت ايران در ژاپن، براي چندمين بار تغيير آدرس داده است. نشاني قبلي سايت ايران در آدرس: http://www2.gol.com/users/sjei/ قرار داشت كه اكنون به www.iranembassyjp.com تغيير يافته است. برخلاف رسم سايت هاي سفارتخانه اي كه از پسوند ملي كشور مقصد استفاده مي كنند، سايت رسمي ايران در توكيو از پسوند كام استفاده كرده است و پايگاه، خيلي در اطلاع رساني قابليت هاي ايران به ژاپني ها و همچنين مسائلي كه ايرانيان در اين كشور با آن روبه رو هستند، مطالب اجرايي ارائه نكرده است.
    ۷ سفارت ايران در جاكارتا: پايگاه ايران در جاكارتا، چند سالي است كه طراحي و راه اندازي شده است و وضعيت قابل قبولي دارد. پرجمعيت ترين كشور جهان از لحاظ تعداد مسلمان، فرصت ايده آلي براي ايران جهت تحكيم و تقويت روابط اقتصادي سياسي و فرهنگي مي باشد. سايت سفارت ايران در اندونزي، بايد اين فرصت را غنيمت شمارد. براي كسب اطلاع به http://www.iranembassy.or.id مراجعه كنيد.
    
    
    8 سفارت ايران در كپنهاگ: سايت سفارت ايران در دانمارك، گويا بيشتر براي ايرانيان طراحي شده است تا دانماركي هاي علاقه مند به ايران. به هر حال مثل ديگر سايت هاي سفارتخانه اي، اطلاع رساني قوي پتانسيل هاي اقتصادي و فرهنگي ايران در اين سايت انجام نشده است. اما گرافيك و چيدمان مطالب و لينك هاي خوب سايت، باعث نمي شود كه ما از اين پايگاه كم انتقاد كنيم. اين پايگاه در www.iran-embassy.dk/fa/index.htm در دسترس است. اين پايگاه از نادرترين سايت هاي ايراني است كه پيام سفير آقاي دانيالي را به زبان فارسي در ايندكس سايت قرار داده است و فرمي آن لاين براي ارتباط با مسئولان سفارت تعبيه نكرده است.
    ۹ سفارت ايران در هلسينكي: سايت ساده اما به روز شده سفارت ايران در فنلاند تحت نشاني اينترنتي ساده http://www.iran.fi، از سال ۲۰۰۰ ميلادي تاكنون فعاليت كرده است. اما مثل ۲۰ مورد ديگر، سرود، آئين ها، قوانين ملي ايران، فرم الكترونيكي ارتباط با سفير براي مخاطبان را در پايگاه ارائه نداده است. اين كه به زبان انگليسي يا فارسي به مخاطبان سايت كه اكثرا فنلاندي هستند خوشامدگويي كنيم، خيلي جالب نيست.
    ۱۰ سفارت ايران در اتيوپي: سفارت ايران در آديس آبابا، به غربت كشور اتيوپي است. اگر چه اين سايت از ۲۰۰۴ استارت خورده است، اما به جز چند پيام مهم دولت مردان ايران در ماه هاي اخير به زبان انگليسي مطالب خاص و چشمگيري در تارنما نمي بينيم. حتي بر خلاف رسم سايت هاي سفارتخانه اي ايران، پرچم ايران در ايندكس سايت به اهتزاز در نيامده است. اين كه اتيوپي كشور دست چندم جهان است، نبايد سايت سفارت ايران در اين كشور را تحت الشعاع قرار دهد. اين پايگاه در http://www.iranembassy-addis.net معرفي شده است.
    ۱۱ سفارت ايران در ارمنستان: سايت ايران در ايروان بايد تعاملي الكترونيكي با هموطنان ارمني و خانواده هاي آنان در اين كشور برقرار كند تا از پتانسيل و قابليت هاي سايت، علاقه مندان استفاده بهتري ببرند. به هر حال اين پايگاه، قابل قبول است و جا دارد با به روزرساني بهتر و بيشتر نقطه عطفي براي اطلاع رساني هاي دو كشور از طريق وب باشد.
    ۱۲ سفارت ايران در باكو: حجم اطلاع رساني سايت پائين است. اگر چه لينك ها و اطلاعات ارزنده در پايگاه به صورت استاتيك ارائه كرده است، اما هنوز با وضعيت آرماني كه بتواند در اطلاع رساني ظرفيت هاي دو كشور مثمرثمر باشد، فاصله دارد. اين پايگاه كه در www.iranembassyaz.org قرار دارد، بارگذاري حرفه اي و چيدمان درستي را اختيار نكرده است.
    ۱۳ سفارت ايران در ابوظبي: به اندازه كافي، ايراني در امارات هست كه سايت سفارت ايران در امارات متحده عربي دليل كافي براي اطلاع رساني بهتر و گسترده تر امكانات ايران به اماراتي ها در اختيار داشته باشد. سايت http://www.iranembassy.org.ae در ايندكس خود، به جاي تصاويري ممتاز از ايران كه نشان از فرهنگ و تمدن ايران باشد مثل آثار تخت جمشيد، نمايي از تالار وحدت را ارائه كرده است كه جاي تعجب دارد. به هر حال سايت هاي سفارتخانه هاي ايران در كشورهاي منطقه يك سر و گردن از لحاظ جبهه اطلاع رساني بايد وضعيت بهتري داشته باشند.
    ۱۴ سفارت ايران در بوداپست: قطعا مجارها به اندازه ايرانيان به انگليسي مسلط نيستند كه سايت سفارت ايران در مجارستان كاملا انگليسي هست همان طور كه پيشتر هم عرض شد رابطه اقتصادي يا گردشگري يا سياسي معمولي با يك كشور دليل خوبي براي ضعيف بودن سايت سفارتخانه اي ايران در فلان كشور نيست و وزارت امور خارجه بايد به اين مسئله توجه كند.
    ۱۵ سفارت ايران در اسلو: رسم باب شده نمايش ساختمان سفارت ايران در فلان كشور در ايندكس سايت هاي سفارتخانه اي ايران در وب، رفتار اطلاع رساني ديجيتالي خوبي نيست. بهتر است مخاطبان اين سايت ها با آثار كهن ايران، شخصيت هاي ممتاز ايراني معاصر يا باستاني و امثالهم در اولين برخورد آشنا شوند و حتي يك لينكي هم براي اطلاع بيشتر مخاطب بر روي تصاوير قرار گيرد. نبايد كاري بكنيم كه يك نروژي براي گرفتن اطلاعات در مورد مولوي و دروازه ملل مثلا به ويكي پديا مراجعه كند به هر حال ايران در نروژ در www.iran-embassy-oslo.no قابل دسترس است. يكي از كارهاي ارزنده اين سايت معرفي نشاني الكترونيكي مسئولان سفارت در ايندكس براي ارتباط مخاطبان با آنها است كه بايد در همه سايت هاي ايران رسم شود.
    ۱۶ سفارت ايران در برلين: سفارت ايران در آلمان از جمله نمايندگي هاي مهم اقتصادي و سياسي ايران در اروپا است كه البته اين كاركرد و ماموريت در سايت اين سفارتخانه خيلي فيدبكي نداشته است. اين پايگاه به دو زبان به ارائه اطلاعات پرداخته است. اما براي يك آلماني علاقه مند به فعاليت در حوزه پليمر در ايران، لينك ها يا راهنمايي هاي كلي و هدفمند و جهت بخشي ارائه نشده است. بايد در سايت هاي سفارتخانه اي، فرمي الكترونيكي براي پاسخگويي به نيازهاي اطلاعاتي مراجعان تعبيه شود تا ارتباط الكترونيكي مخاطب با سايت حفظ شود.
    ۱۷ سفارت ايران در پرتوريا: سفارت ايران در آفريقاي جنوبي از سايت هاي خوب سفارتخانه اي ايران است. حجم اطلاع رساني خوب است اما بعضي بخش هاي فاقد لينك، جالب توجه نيست. چون اين سايت نماينده اطلاع رساني الكترونيكي ايران در كشورهايي چون: آفريقاي جنوبي، سوازيلند، وتو، موزامبيك، آنگولا و ناميبيا است، انتظار مي رود اين تارنما اهتمام بيشتري براي اطلاع رساني الكترونيكي ايران در اين كشور ها داشته باشد. اين پايگاه در http://www.iranembassy-sa.org.za معرفي شده است.
    ۱۸ سفارت ايران در كانادا: سايت سفارت ايران در كانادا در نشاني عجيب: http://www.salamiran.org قرار دارد. سلام ايران، نامه دامنه سفارت ايران در كانادا است كه نه براي ايرانيان و نه كانادايي ها و نه آناني كه در بخش فرانسوي زبان كانادا زندگي مي كنند، يادآور سايت سفارت ايران در كانادا نيست. علت چيست كه ساليان سال است، سايت سفارت ايران در يكي از كشورهاي عضو ۸ كشور صنعتي جهان اين قدر غربت زده شده است، بر ما معلوم نيست. شايد وزارت امور خارجه هم با اطلاع از اين وضعيت قصد ندارد فعلا كاري انجام دهد. موج ايرانيان مهاجر به كانادا اين قدر هست كه سايت سفارت ايران در اين كشور به گونه اي اطلاع رساني بهتري داشته باشد. حداقل ثبت www.iran.ca هزينه زيادي در بر نخواهد داشت. به هر حال اگر سايبر ديپلماسي ايران در اين كشور تضعيف شود، جبهه مقابل به اندازه كافي نيرو و تجهيزات براي گرفتن فرصت هاي طلايي از ما در حوزه اطلاع رساني ديجيتالي در اختيار دارد.
    ۱۹ سفارت ايران در مسكو: تعاملات فرهنگي و سياسي و اقتصادي ايران و روسيه آنقدر گسترده و راهبردي هست كه سايت سفارتخانه ايران در روسيه، با عالي ترين سطح اطلاع رساني، ظرفيت هاي ايران را به علاقه مندان به همكاري در روسيه معرفي كند. سايت سفارت ايران در اين كشور در www.iranembassy.ru قرار دارد. بيش از ۱۰۸ هزار بار بازديد از ايندكس اين سايت، نشان از حجم مخاطب خوب اين پايگاه دارد كه بايد با گرافيك و اطلاع رساني مالتي مديا جذاب تر شود.
    ۲۰ سفارت ايران در استراليا: اكنون كه حجم مهاجران و دانشجويان ايراني به استراليا در حال افزايش است، انتظار مي رود كه پايگاه www.iranembassy.org.au، با درك نيازهاي مخاطبان خود و رساندن پايگاه به حد آرماني، چند پيچ سايت را كه به دو زبانه ارائه شده است، با همت دكتر طالبي سفير ايران در اين كشور ارتقا دهد. مسائل زيادي را براي اطلاع ايرانيان مقيم و استراليايي هاي علاقه مند به همكاري اقتصادي و فرهنگي با ايران، بايد در اين تارنما ارائه كرد.
    ۲۱ سفارت ايران در نيوزلند: سايت www.iranembassy.org.nz، خيلي براي وبگردهاي ايراني در اقتصادي نقاط جهان، شناخته شده نيست. اما سفارت ايران در ولينگتون با حجم اطلاع رساني پائين و راه اندازي يك سايت استاتيك، خيلي در جهت معرفي پتانسيل ايران به نيوزلندي ها، كار خاصي انجام نداده است. به هرحال هنوز فرهنگ و برنامه جامع اطلاع رساني فراگير ديجيتالي رسمي كشور در وب نهادينه شده است كه بايد در دستوركار دولت محترم قرار بگيرد. متاسفانه اين سايت حداقل يك ماه است كه به روزرساني نشده است.
    سفارتخانه هاي ايران در سرزمين ديجيتال
    در زير فهرست ۲۳ پايگاه اينترنتي مربوط به نمايندگي هاي جمهوري اسلامي در خارج از كشور ارائه شده است. اميدواريم دولت نهم براي رهايي از غربت سايت هاي سفارتخانه اي ايران در اينترنت بيش از دول قبلي اهتمام جامع داشته باشد.
    ۱ نمايندگي ايران در سازمان ملل:
    www.un.int/iran
    ۲ سفارت ايران در لاهه هلند:
    www.iranianembassy.nl
    ۳ سفارت ايران در كانادا:
    www.SalamIran.ORG
    ۴ سفارت ايران در آفريقاي جنوبي:
    www.iranembassy-sa.org.za
    ۵ سفارت ايران در فرانسه: http://amb-iran.fr
    ۶ سفارت ايران در برلين:
    www.iranembassy.de
    ۷ سفارت ايران در نروژ:
    www.iran-embassy-oslo.n
    ۸ سفارت ايران در مجارستان:
    www.iranembassy.hu
    ۹ سفارت ايران در امارات متحده:
    www.iranembassy.org.ae
    ۱۰ سفارت ايران در آذربايجان:
    www.iranembassyaz.org
    ۱۱ سفارت ايران در ارمنستان:
    www.iranembassy.am
    ۱۲ سفارت ايران در اتيوپي:
    www.iranembassy-addis.net
    ۱۳ سفارت ايران در فنلاند: www.iran.fi
    ۱۴ سفارت ايران در اندونزي:
    www.iranembassy.or.id
    ۱۵ سفارت ايران در ژاپن:
    www.iranembassyjp.com
    ۱۶ سفارت ايران در چين: www.iranchina.org
    ۱۷ سفارت ايران در مالزي:
    http://iranembassy.com.my
    ۱۸ سفارت ايران در انگلستان:
    www.iran-embassy.org.uk
    ۱۹ سفارت ايران در دانمارك:
    www.iran-embassy.dk
    ۲۰ سفارت ايران در استراليا: www.iranembassy.org.au
    ۲۱ سفارت ايران در نيوزلند: www.iranembassy.org.nz
    ۲۲ سفارت ايران در روسيه: www.iranembassy.ru
    ۲۳ دفتر حافظ منافع ايران در واشينگتن: www.daftar.org

تجزيه وتحليل به كمك نسبتهاي مالي

نسبتهاي مالي در5 گروه بشرح ذيل طبقه بندي مي شوند :

1- نسبت نقدينگي : نقدينگي عبارتست ازتوانايي شركت درجوابگويي به تعهدات كوتاه مدت خود . نقدينگي جهت اجراي فعاليت هاي واحدتجاري ضروري است ،‌ به خصوص درزماني كه شركت بامشكلات خاصي نظيرركوداقتصادي ويازيانهاي ناشي ازآن و ياافزايش ناگهاني درقيمتِ مواداوليه وياقطعات مورداستفاده شركت روبه روگردد .درچنين شرايطي چنانچه شركت فاقدنقدينگي كافي باشد مشكلات مالي جدي براي آن بوجودخواهدآمد .

۲- نسبت هاي فعاليت : اين نسبتها نشان مي دهند كه باچه سرعتي دارايي هاي مختلف به فروش ياپول نقد تبديل مي شوند . به عبارت ديگراين نسبتها حاكي ازتوانايي مديريت دربكارگيري داراييهادرفعاليت نهايي شركت ( فروش محصول ) مي باشد.

۳- نسبتهاي اهرمي ( بازپرداخت بدهي هاي بلند مدت ) : توانايي بازپرداخت بدهي عبارتست ازقدرت جوابگويي مؤسسه به بدهيهاي بلندمدت خود ، درسررسيدآنها تحليل اين تــوانايي برساختاربلندمدت مالي وعملياتي مؤسسه تاكيد دارد . ميزان بدهي ها ي بلندمدت مؤسسه درساختارسرمايةآن نيزدراين تحليل مورد توجه قرارمي گيرد . دراين بررسيها سودآوري مؤسسه نيزبايد مورددقت قرارگيرد ، چراكه تاشركتي سودآورنباشد قادربه بازپرداخت بدهيهاي خودنخواهد بود . وقتي بدهي يك شركت زيادباشد مديريت ناچارخواهد بود كه براي تأمين منابعِ ماليِ اضافي به روشهاي ديگري ودرصدرآن به صاحبان سرمايه ( صدورسرمايه ) متوسل شود ، ونيزتلاش نمايد كه سررسيد بدهيهاي راتمديد كند كه بدون شك هزينة تامين سرمايه درهريك ازاين حالات افزايش خواهد يافت.

۴- نسبت هاي سود آوري : يكي ازشاخص هاي مهم سلامت مالي شركت و كارايي مديريت آن توانايي شركت دركسب سود قابل قبول ويابرگشتي راضي كننده روي سرمايه گذاري آن است . بديهي است كه سرمايه گذاران تمايلي به مشاركت درشركتي كه سودآوري و درآمدسازي ضعيفي دارد ازخودنشان نمي دهند . چراكه سود آوري اندك درقيمت سهام و توانايي بالقوة شركت درپرداخت سودسهام تاثيرمنفي دارد . اعتباردهندگان نيزراضي به پرداخت وام به شركتي كه موقعيت ضعيفي ازنظرسورآوري دارد نخواهند بود ، چون احتمال اين را مي دهند كه طلب آنها هرگزبازپرداخت نگردد . البته بايد يادآوري شود كــه قدرمطلق سود اهميت چنداني ندارد مگراينكه اين سود درقياس بامنبع ايجاد آن  (ميزان سرمايه گذاري ) مورد ارزيابي قرارگيرد.

۵- نسبتهاي مــربوط به ارزش بازارســهام : گروه ديگري ازنسبتها ، قيمت بازارسهام شركت رابه سودعايدي و ياارزش دفتري اين سهام ارتباط مي دهد . همچنين ارتباط قيمت سهام را ، باسودسهامِ پرداختي به سهامداران روشن مي سازد

تجزيه وتحليل به كمك نسبتهاي مالي

تجزيه وتحليل به كمك نسبتهاي مالي

نسبتهاي مالي در5 گروه بشرح ذيل طبقه بندي مي شوند :

1- نسبت نقدينگي : نقدينگي عبارتست ازتوانايي شركت درجوابگويي به تعهدات كوتاه مدت خود . نقدينگي جهت اجراي فعاليت هاي واحدتجاري ضروري است ،‌ به خصوص درزماني كه شركت بامشكلات خاصي نظيرركوداقتصادي ويازيانهاي ناشي ازآن و ياافزايش ناگهاني درقيمتِ مواداوليه وياقطعات مورداستفاده شركت روبه روگردد .درچنين شرايطي چنانچه شركت فاقدنقدينگي كافي باشد مشكلات مالي جدي براي آن بوجودخواهدآمد .

۲- نسبت هاي فعاليت : اين نسبتها نشان مي دهند كه باچه سرعتي دارايي هاي مختلف به فروش ياپول نقد تبديل مي شوند . به عبارت ديگراين نسبتها حاكي ازتوانايي مديريت دربكارگيري داراييهادرفعاليت نهايي شركت ( فروش محصول ) مي باشد.

۳- نسبتهاي اهرمي ( بازپرداخت بدهي هاي بلند مدت ) : توانايي بازپرداخت بدهي عبارتست ازقدرت جوابگويي مؤسسه به بدهيهاي بلندمدت خود ، درسررسيدآنها تحليل اين تــوانايي برساختاربلندمدت مالي وعملياتي مؤسسه تاكيد دارد . ميزان بدهي ها ي بلندمدت مؤسسه درساختارسرمايةآن نيزدراين تحليل مورد توجه قرارمي گيرد . دراين بررسيها سودآوري مؤسسه نيزبايد مورددقت قرارگيرد ، چراكه تاشركتي سودآورنباشد قادربه بازپرداخت بدهيهاي خودنخواهد بود . وقتي بدهي يك شركت زيادباشد مديريت ناچارخواهد بود كه براي تأمين منابعِ ماليِ اضافي به روشهاي ديگري ودرصدرآن به صاحبان سرمايه ( صدورسرمايه ) متوسل شود ، ونيزتلاش نمايد كه سررسيد بدهيهاي راتمديد كند كه بدون شك هزينة تامين سرمايه درهريك ازاين حالات افزايش خواهد يافت.

۴- نسبت هاي سود آوري : يكي ازشاخص هاي مهم سلامت مالي شركت و كارايي مديريت آن توانايي شركت دركسب سود قابل قبول ويابرگشتي راضي كننده روي سرمايه گذاري آن است . بديهي است كه سرمايه گذاران تمايلي به مشاركت درشركتي كه سودآوري و درآمدسازي ضعيفي دارد ازخودنشان نمي دهند . چراكه سود آوري اندك درقيمت سهام و توانايي بالقوة شركت درپرداخت سودسهام تاثيرمنفي دارد . اعتباردهندگان نيزراضي به پرداخت وام به شركتي كه موقعيت ضعيفي ازنظرسورآوري دارد نخواهند بود ، چون احتمال اين را مي دهند كه طلب آنها هرگزبازپرداخت نگردد . البته بايد يادآوري شود كــه قدرمطلق سود اهميت چنداني ندارد مگراينكه اين سود درقياس بامنبع ايجاد آن  (ميزان سرمايه گذاري ) مورد ارزيابي قرارگيرد.

۵- نسبتهاي مــربوط به ارزش بازارســهام : گروه ديگري ازنسبتها ، قيمت بازارسهام شركت رابه سودعايدي و ياارزش دفتري اين سهام ارتباط مي دهد . همچنين ارتباط قيمت سهام را ، باسودسهامِ پرداختي به سهامداران روشن مي سازد

تجزیه و تحلیل نسبت های فعالیت

امروز هم در مورد ادامه نسبت های مالی و این بار در خصوص نسبت های فعالیت و انواع آن مطلبی برایتان می نویسم ....

نسبتهاي فعاليت موجودي ها : اگرشركتي بيش ازنياز موجودي كالانگهداري كند ، بدين معناخواهد بود كه منابع مالي خودراتوانست درجاي ديگري سرمايه گذاري كند ويا بصورت موجودي كالادرانباربلوكه نموده است .به علاوه شركت متحمل هزينه هاي اضافي انبارداري شده وخطرازرده خارج شدن و يادمده شدن كالارانيزبايد بپذيرد . البته چنانچه موجودي كالادرسطحي كمترازمقداربهينه آن نيزنگهداري شود ، ممكن است شركت مشتريان خودرابه علت كمبود ياتمام شدن كالاازدست بدهد . دونسبت مهم براي ارزيابي وضعيت موجودي كالا عبارتنداز: نسبت گردش مـــوجودي كــالاوميانگين سني موجودي كالا. لازم به ذكراست ميــانگين مـــوجودي كــالاازطريق جمع مــوجودي كالايِ اولِ دوره ، باموجودي كالاي آخردوره وتقسيم آن برعدد2بدست مي آيد .

قيمت تمام شده كالاي فروخته شده

گردش موجودی کالا  =  ---------------------------------------

ميانگين موجودي كالا

۳۶۵

ميانگين سني موجودي كالا  = -------------------------------

گردش موجودی كالا

ميانگين دوره وصول مطالبات :  ميانگين دوره وصول مطالبات نيز نشان دهنده تعداد روزهايي است كه بطورمتوسط طول مي كشد،  تاطلب شركت وصول شود . ويابه عبارت ديگرنشان دهنده متوسط مهلتي است كه شركت درفروش هاي نسيه به مشتريان خودمي دهد .

ميانگين حسابهاي دريافتني

میانگین دوره وصول مطالبات  = ---------------------------------

ميانگين فروش روزانه

سيكل عملياتي :  سيكل عملياتي يك مؤ سسه تجاري عبارتست ازتعدادروزهايي كه طول مي كشد تاموجودي كالابه مطالبات و نهايتا" به وجه نقدتبديل شود . به اين ترتيب هرچه سيكل عملياتي كوتاهترباشد مطلوبترخواهد بود .

ميانگين سني موجودي كالا  +  ميانگين دوره وصول مطالبات = سيكل عملياتي

ارزش كل دارائيها : اين نسبت نشان دهنده توانايي شركت دربكارگيري مؤثردارائيهايش درايجاد درآمداست . يك نسبت پايين ممكن است به عوامل متعددي مربوط باشد و تعيين اين عوامل و دلايل بسيارمهم است .

فروش خالص

گردش کل دارایی ها = ------------------------------

                                                          میانگین کل دارایی ها