اجرای آموزش

آموزش موثر حاصل ترکیب مدیریت خوب کلاس ، سازماندهی ، طراحی موثر و ویژگی های شخصیتی معلم است . ارایه ی مواد درسی به دانش آموزان در کلاس و فراهم کردن تجاربی برای آنان تا با مواد درسی ارتباطی واقعی ایجاد کنند ، حیاتی است . معلم موثر مانند یک  رهبر ارکستر سمفونی که بهترین اجرا را از هر نوازنده برای تولید صوتی زیبا به کار می گیرد ، تسهیل کننده ی کلاس است . در کلاس درس هر یک از دانش آموزان در محیط مثبت کلاس که حمایت کننده ، چالش برانگیز و پرورش دهندهی اهداف آموزشی است ، به آن اهداف نایل می شود . بهترین طرح درس در غیاب عامل مدیریت کلاس و یا عدم وجود رابطه ی صمیمی معلم با دانش آموزان ، از کارایی بسیار کمی برخوردار خواهد بود . اجرای آموزش مانند اجرای نمایش است که در آن همه ی عوامل پشت صحنه پنهانند و حضار فقط ، صحنه ی نمایش را می بینند .

شاخص های مثبت در اجرای آموزش

·          از سوال های دانش آموزان برای جهت دادن به درس استفاده می کند .

·          از پیش آزمون برای جهت دادن به آموزش استفاده می کند .

·          از عوامل یک تدریس موثر استفاده می کند .

·          برای استفاده ی بیشتر از زمان از روال های ثابت استفاده می کند ( برای مثال ، دانش آموزان دارای نقش هایی برای انجام کارها می باشند ، مانند پخش کردن مواد آموزشی بین بچه ها که معلم مجبور نباشد فرایند تدریسش را متوقف کند ) .

·          استراتژی های سطوح بالاتر تفکر  را در هم می آمیزد .

·          برای فعال کردن دانش آموزان از استراتژی ها و فعالیت های مختلفی استفاده می کند .

·          تعداد زیادی از دانش آموزان را به طور مستمر در کلاس فعال می کند .

·          مطابق با نشانه  ها یی که از دانش آموزان می گیرد ارایه و سرعت درس را تنظیم می کند .

·          از تمام فضای کلاس به نحو موثری استفاده می کند .

·          کلاس به جای معلم محور ، دانش آموز محور است .

·          بازخورد ( کلاسی ، غیر کلاسی و کتبی ) ارایه می دهد .

·          تکالیف درسی بر اساس اهداف طراحی می شود .

·          به دانش آموزان در طراحی برای انجام تکالیف منزل کمک می کند .

شاخص های منفی در اجرای آموزش

·          مواجه با مشکلات رفتاری دانش آموزان می شود .

·          دانش آموزانی منفعل دارد . ( برای مثال : کسل ، حواس پرت ، خواب آلود ) .

·          عملکرد دانش آموزانش در کلاس و در ارزیابی ها ضعیف است .

·          برای کارهای کلاسی ، پروژه ها و فعالیت ها ، دستورالعمل های مبهم ارایه می دهد .

·          به علایم و سرنخ هایی که دانش آموزان می دهند و نشانه ی غیر موثر بودن آموزش است بی توجه است .

·          فاقد روش های متفاوت آموزشی است .

·          فردی کردن آموزش برایش مشکل است .

·          از مواد و واژگان تاریخ گذشته ، استفاده می کند .

·          توصیه هایی را که همکاران یا سرپرستانش گوشزد می کنند ، نمی تواند اجرا کند .

·          به دانش آموزانش می گوید  « درس را یاد بگیرید » .

·          از استراتژی های به روز و بهترین روش ها استفاده نمی کند .

·          از مثال های ضعیف و کلام نا مناسب استفاده می کند .

·          انتقال از یک فعالیت به فعالیت دیگر یا یک درس دیگر را به کندی انجام می دهد .

نظارت بر پیشرفت و توان بالقوه ی دانش آموزان 

معلمین موثر درباره ی نوع عملکرد هر یک از دانش آموزان کلاسی که درس می دهند  ، درک مشخصی دارند ، آن ها از روش های اندازه گیری رسمی و غیر رسمی گوناگونی استفاده می کنند تا تسلط دانش آموزانشان را بریک مفهوم یا مهارت ، کنترل و ارزیابی کنند .  وقتی که دانش آموزی مشکل دارد ، معلم آن بخش از دانش یا مهارتی که دانش آموز را به دردسر انداخته است هدف قرار می دهد و برای پر کردن آن شکاف کارهای ترمیمی لازم را انجام می دهد . در واقع یک معلم موثر به دانش آموزان کمک می کند تا بتوانند عملکرد خویش را ارزیابی کنند . به این معنا که به آن ها در فراشناخت یاری می رساند . از آن جا که مسئولیت نهایی متوجه معلم است ، مستند کردن پیشرفت و عملکرد دانش آموز باید محقق شود . معلم موثری که دانش آموز را  مشاهده کرده و با وی کار کرده است توان بالقوه ی او را  درک می کند ، او را تشویق به  بهتر شدن می کند و برایش انگیزه ای را فراهم می کند تا وی در زمان لازم تلاشی پیگیر از خود نشان دهد .

شاخص های مثبت در نظارت بر پیشرفت و توان بالقوه ی دانش آموزان

·          دانش آموزان را قادر می سازد  تا مسیر عملکرد خویش را دنبال کنند .

·          به تکالیف نمره می دهد .

·          بازخورد شفاهی و کتبی ارایه می دهد .

·          پیشرفت دانش آموزان و دستاوردهای آنان را مستند می کند .

·          تصمیمات آموزشی را بر اساس تحلیل داده های مربوط به پیشرفت تحصیلی دانش آموزان اتخاذ می کند .

·          برای کمک به دانش آموزان و تشویق آنان در کلاس گردش می کند .

·          پیش آزمون می گیرد و نتایج آن را تبدیل به نمودار می کند .

·          ارزیابی های چند گانه را بررسی می کند تا تعیین کند که آیا دانش آموز به مهارت مورد نظر تسلط پیدا کرده است یا نه ؟

·          ارتباط با اولیا را ثبت  می کند .

·          از طرح های پیشنهادی دانش آموزان استفاده می کند و گزارش اجرای آن طرح ها را ثبت می کند .

·          جلسات تیم ها و جلسات معلم با دانش آموزان را ثبت می کند .

·          مرتباٌ  ارزشیابی می کند .

·          از روش های ارزیابی متنوعی استفاده می کند .

·          برای تکالیف ، تولیدات و پروژه های دانش آموزان از معیارهای توصیفی استفاده می کند .

·          بر اساس تحلیل ارزشیابی ها ، آموزش متفاوت ارایه می دهد .

·          در آزمون ها برای دانش آموزانی که نیازهای خاص دارند ، تمهیداتی به کار می برد .

·          نسخه ای از همه ی مکاتبات مربوط به پیشرفت دانش آموزان را نگه داری می کند .

·          جلسات و ملاقات هایی با حضور اولیا و دانش آموزان برگزار می کند .

·          خبرنامه ی کلاسی تهیه می کند .

·          اولیای دانش آموزان را برای فعالیت های خاص کلاس دعوت می کند .

·          در صفحه گسترده ی کلاس (  Web Page) کار دانش آموزان و تکالیف منزل را قرار می دهد .

·          با ارایه ی گزارش غیر رسمی از پیشرفت دانش آموزان ، با آن ها ارتباط برقرار می کند .

·          در ارتباطاتش از بیانی روشن و کلامی مناسب استفاده می کند .

·          در جلساتی که برای کسب آمادگی و مهارت در کار با دانش آموزان ، با نیازهای خاص تشکیل می شود ، شرکت می کند .

شاخص های منفی در نظارت بر پیشرفت و توان با القوه ی دانش آموزان

·          پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را کنترل نمی کند و امکان سوال پرسیدن به آن ها نمی دهد .

·          به ندرت تجزیه و تحلیل می کند و با فاقد داده های مناسب است .

·          روند پیشرفت دانش آموزان را به ندرت  کنترل می کند و یا اصلاٌ  این کار را انجام نمی دهد .

·          گزارش ارتباطات  را نگه داری نمی کند .

·          جلساتی را که با دانش آموزان یا اولیا و سرپرستان آنان دارد ثبت نمی کند .

·          در نمره گذاری جانب افراط را می پیماید – نمرات ردی فاحش  یا در صد غیر واقع بینانه ای نمرات عالی .

·          از ارزشیابی های متنوع به ندرت استفاده می کند یا هیچ بهره ای از آن ها نمی گیرد .

·          آزمون ها را با نیازهای خاص دانش آموزان منطبق نمی کند .

·          ارتباطات با اولیا را مستند نمی کند یا تعداد کمی از آن ها را ثبت می کند . ( ارتباطات شامل : جلسات ، تماس های تلفنی ، پست الکترونیکی  ( e-mail ) ، خبرنامه و صفحه گسترده (  Web Page) . )

·          در ارتباطاتش از کلام نا مناسب ، فنی و مبهم استفاده می کند .

·          برای شناخت نیازهای خاص دانش آموزان در برنامه های آموزشی خاص شرکت نمی کند .

ویژگی های خاص هر موضوع درسی

گاهی بعضی از معلمان در موقعیتی  نا آشنا و غیر متعارف قرار گرفته اند . مثلاٌ به همان اندازه که وجود یک دودکش شیمیایی در کلاس تاریخ غیر متعارف است ، در کلاس شیمی امری معمول است . لذا ، باید توجه داشت که برای تدریس موثر در هر رشته ی درسی باید به الزامات خاص آن درس توجه داشت . ویژگی های خاص موضوع درسی و علایم منفی زیر در دروس زبان و هنرهای زبانی ، نگارش ، ریاضی و علوم به این علت در اختیار خوانندگان قرار داده می شود تا با شاخص های قابل مشاهده در کلاس های موثر و غیر موثر در این دروس آشنا شوند .

زبان و هنرهای زبانی

در کلاس درس معلم موثر در رشته ی زبان و هنرهای زبانی از متون غنی استفاده می شود . وی عناصر زبان را با نگارش ، خواندن و بیان شفاهی که شامل گوش دادن نیز می شود ، تلفیق می کند . معلم در آن موضوع درسی مطالعه ی کافی دارد و با شور و هیجان کار می کند تا اشتیاق برای آن موضوع  را به دانش آموزان منتقل کند . این معلم مطالعه ی آثار بزرگ ادبی را برای انجام پروژه های کلاسی و یا فقط برای لذت بردن تشویق می کند . پوشه های نگارش دانش آموزان را برای ارزیابی نگه داری می کند . فرصت های مناسب برای بحث ایجاد می کند و بازخورد های فراوانی  ارایه می دهد . در کلاس های درسی که امروزه از نظر فن آوری متحول شده اند ممکن است از برنامه های نرم افزاری ای استفاده شود که آموزش خواندن و نگارش و همین طور مهارت های تحقیقی را تقویت کند . کلاس معلم موثر همه ی عناصر اصلی برنامه ی درسی زبان و هنرهای زبانی را با هم تلفیق می کند .

برای تقویت زبان شفاهی در دانش آموزان ، معلم ممکن است :

·          گوش دادن را آموزش دهد .

·          برای رفتارهای مناسب گوش دادن الگو شود .

·          مهارت های صحبت کردن و پیام های کلامی و غیر کلامی را آموزش دهد .

·          فعالیت هایی برای آمادگی ، تمرین و ارایه ی سخنرانی های رسمی فراهم کند .

·          تغییر استراتژی های ارتباط شفاهی را برای سازگاری با شرایط و موقعیت نشان دهد و به کار برد . ( نوع ارتباط برقرار کردن با همکلاسی ، معلم ، سرایدار مدرسه و فردی که برای ارایه ی سخنرانی به مدرسه آمده است .)

·          فرصت هایی را فراهم کند تا دانش آموزان در تمرین های ایفای نقش ، مصاحبه و سخنرانی های فی البداهه شرکت کنند .

·          گروه های مباحثه را رهبری کند .

·          لهجه ، تلفظ و ادا کردن را آموزش دهد .

·          از عناصر صوتی در ارایه های شفاهی از جمله آهنگ ، بلندی ، تأکید ، حرکت و وقفه استفاده کند .

·          استفاده از رسانه های گروهی ( روزنامه ، رادیو و تلویزیون ) را به منظور تحقیق ، تحلیل و ارزیابی پیام های این رسانه ها ، آموزش دهد .

برای آموزش خواندن از استراتژی های زیر استفاده می کند  :

·          بلند خوانی

·          خواندن مستقل ( آرام و بی صدا )

·          خواندن  دو به دو

·          بازدید از کتابخانه ها

·          ایجاد کتابخانه در کلاس

·          فراهم آوردن فرصت هایی برای مطالعه ی دانش آموزان

·          توجه به توالی رویدادها در متون

·          رسم نمودار شباهت ها و تفاوت ها

·          خلاصه کردن

·          شبکه ی بحث ( بحث اولیه و مطالبی که از آن منشعب می شود .)

·          دیوار لغت ( لغات جدید را می توان روی یکی از دیوارها ی کلاس که به این کار اختصاص داده شده ، نصب کرد .)

·          تشکیل گروه های دو نفره برای تبادل ایده

·          تشکیل گروه های ادبی

·          برگزاری کارگاه کتابخوانی و بحث درباره ی مطالب آن و یا ارایه ی خلاصه ی کتاب

آموزش نگارش ممکن است شامل این نوع فعالیت ها شود :

·          پیش نگارش ، نگارش ، ویرایش و بازنویسی

·          مرور دو نفره ی متن و نقد سازنده

·          نگارش و انتشار در کلاس

·          برگزاری کارگاه نگارش  ( خواندن انشا ، تعیین معیار ، نقد نوشته با توجه به معیار و اصلاح نوشته  )

·          روزنامه نویسی

·          استفاده از کامپیوتر برای تایپ به منظور تسهیل در اصلاح متن در فرایند نگارش

·          نگارش به شکل های متفاوت  ( فنی ، تحقیقی ، توضیحی ، داستانی و شعر )

·          آموزش دستور زبان

·          آموزش نوشتن سر فصل

·          یادداشت برداری

تاریخ و مطالعات اجتماعی

معلم موثر دانش آموزانش را آن چنان توانمند می سازد که درباره ی تاریخ و وقایع گذشته بیندیشند . هدف و منظور او از این کار این است که تفکر آنان درباره ی آینده تقویت شود و درون تاریخ الگو یابی کنند . به  دانش آموزان مجموعه ای از حقایق و مهارت های ضروری را می آموزد تا بتوانند وقایع تاریخی را تفسیر کنند . معلم موثر با استفاده از روش های متفاوت ، وقایع گذشته را برای دانش آموزان امروز معنی دار می کند .

معلم از استراتژی های قبل از آموزش شامل موارد زیر استفاده می کند  :

·          نمودار  "  می دانم ، می خواهم بدانم ، یاد گرفتم  "  .

·          گزارش یادگیری

·          رسم محور زمانی

·          نشانه هایی برای پیش بینی

·          سازمان دهنده های گرافیکی

معلم از روش های متنوعی مانند موارد زیر استفاده می کند  :

·          شبیه سازی

·          مباحثه

·          پروژه های تحقیقی مستقل

·          بحث به شیوه ی سقراطی

·          فعالیت های مبتنی بر تکنولوژی و اینترنت

·          اسناد تاریخی و تحلیل مستندات دست اول

·          بررسی وقایع جاری

·          نقشه خوانی  ( کره ی جغرافیایی ، نقشه های دیواری ، نقشه های مسطح ، نقشه های کامپیوتری )

این معلم ممکن است از استراتژی های متنوع ارزیابی استفاده کند  :

-         تکمیل متون ناقص

-         ارایه های دانش آموزی با استفاده از امکانات چند رسانه ای

-         مقالاتی در واکنش به وقایع

-         تفسیر تاریخی

-         ارزیابی با توجه به معیار

-         آزمون های چند گزینه ای و تشریحی که معلم ساخته است .

ریاضیات

یک معلم موثر ریاضی این نوع توانایی را دارد که موجب تسهیل فهم ، تحلیل و حل مسأله ی دانش آموزان شود . این معلم کاربردهای مفاهیم ریاضی را در دنیای واقعی نشان می دهد تا این کاربرد برای دانش آموزان واقعی شود . او تفکر دانش آموزان را با وسایلی غیر از مداد و کاغذ آسان می سازد تا به چگونگی ظهور و کاربرد ریاضی در زندگی روزمره بپردازند . کلاس درس چنین معلمی احتمالاٌ پر از وسایل دستی است و پوستر های ریاضی و سازه های سه بعدی در آن آویخته شده است . در سینی جلوی میز معلم ابزار مورد استفاده ی دانش آموزان مانند نقاله و پرگار در اندازه ای بزرگ تر از حد معمول قرار دارد . معلم از این ابزار استفاده می کند تا فرایند را به مراحل کوچک تر تقسیم کند و آن را برای دانش آموزان معنادار کند . اگر دانش آموزی مشکل پیدا کند ، معلم می تواند پیشنهاد اصلاحی بدهد و اشکال را در دانش قبلی بیابد یا این که متوجه شود کجا دانش آموز فرایند را درست درک نکرده است و او را به مسیر درست باز گرداند . از دانش آموزان می خواهد که محاسبه کنند ، درباره ی راه حل هایشان بنویسند و درباره ی ریاضی بحث کنند . ریاضی فقط عدد و نماد نیست ، بلکه زبانی برای درک و فهم است .

معلم ریاضی از ابزار و وسایل متنوعی برای آموزش استفاده می کند ، از قبیل  :

·          کاغذ های متفاوت ( شطرنجی ، خال دار ، مومی و دفترچه ی یاد داشت )

·          ماشین حساب  ( 4 کاره ، علمی و رسم نمودار )

·          ابزار اندازه گیری  ( خط کش زاویه دار ، پرگار ، نقاله ، دماسنج ، وزنه  )

·          نرم افزارها و صفحه گسترده های ریاضی

·          وسایل تبلیغاتی

·          مواد آموزشی معمول  ( قرقره ، سکه ، تاس  و کلاف )

·          تخته های گچی یا ماژیکی که شطرنجی هستند .

معلم موثر ریاضی از روش های متنوع برای آموزش محتوا استفاده می کند ، از قبیل  :

·          مسایل کاربردی با استفاده از داده هایی مربوط به زندگی واقعی

·          سازه های سه بعدی

·          خواندن و نوشتن مسایل داستانی

·          استفاده از وسایل بصری در مسایل

·          ریاضی ذهنی

·          تخمین

·          بحث درباره ی مفاهیم ریاضی

·          گفت و گو درباره ی این که چه طور دانش آموزان مسایل را حل کنند

·          بررسی الگو های موسیقی در جبر

·          بررسی زوایا و نسبت ها در نقاشی موقع ارایه ی درس اندازه گیری

·          نمودار  وِن

علوم

اکتشافات علوم تجربی به طور مستمر مطالبی را به بدنه ی دانش علوم اضافه می کند و در آن تغییراتی ایجاد می کند . معلمان موثر دانش آموزان را درگیر آزمایش و بحث درباره ی یافته های علمی می کنند . آن ها از تغییرات آگاه هستند و اکتشافات جدید و قدیم را برای دانش آموزان مورد تأکید قرار می دهند . در ضمن دانش آموزان و معلم با انجام دادن تحقیق تلاش می کنند درباره ی علوم به درکی مشترک برسند .

در کلاس علوم ، وسایل زیر به آسانی در دسترس قرار دارد :

·          علایم امنیتی

·          وسایل حمایتی  ( روپوش آزمایشگاه ، عینک مخصوص )

·          کپسول خاموش کردن آتش یا پتوی مخصوص آتش سوزی در اتاق هایی که مواد مشتعل وجود دارند .

·          اگر در کلاس شیر فلکه باشد برچسب دار است .

·          مواد شیمیایی با برچسب های اطلاعات امنیتی

·          سطل های برچسب دار جداگانه برای شیشه های شکسته .

معلم علوم از روش های متنوعی برای تسهیل یادگیری اهداف برنامه ی درسی استفاده می کند  :

·          گروه های یادگیری از طریق همیاری

·          شبیه سازی های کامپیوتری

·          تحقیقات  و آزمایش های عملی

·          گزارش آزمایشگاه

·          فعالیت های عملی

·          نمایش

·          خواندن مقالات و مجلات علمی

در کلاس درس علوم ابزار متنوعی وجود دارد ، از قبیل  :

·          بِشِر

·          استوانه های مدرج

·          فلاسک

·          خط کش ، پرگار و نقاله

·          وزنه

·          وسایل آزمایشگاهی متنوع

·          چراغ رشد گیاه

·          ابزارهای جداسازی

·          کامپیوتر

معلم فقط با وجود ویژگی های خاصی موثر نمی شود . همین طور ، وجود علایم منفی در تدریس ، حتماٌ نشان دهنده ی معلمی غیر موثر نیست . معلمان باید برای نیازهای دانش آموزان ، ویژگی های خاص و علایم منفی ای که ممکن است در یک موقعیت خاص کاربرد داشته باشد تمایز قایل شوند .

معلمان به این دلیل موثرند که می دانند چگونه عوامل شخصی و حرفه ای گوناگون را با هم ترکیب کنند و در کلاس به اجرا بگذارند .

بسم الله الرحمن الرحیم

تحقیق درباره نظام سیاسی کشور عربستان

مقدمه

به رغم ساختار رسمی حاکم برکشورها که بیانگر تعاملات فیمابین است، کشورها و از جمله کشورهای جهان سوم، تحت تاثیر یکسری از مولفه های غیررسمی اداره میشوند که بارزترین وجه این مولفهها، رابطه قدرت میان افراد و گروههای مختلف است. این دو مولفهی رسمی و غیررسمی تشکیل دهندهی ساختاری است که توزیع قدرت در آن صورت میگیرد. عربستان سعودی یکی از کشورهایی است که عملکرد این مولفه ها در آن جالب توجه است. در عربستان سعودی چند گروه اصلی قدرت را در دست دارند که این گروهها گاه در امتداد هم و گاه در تعارض با یکدیگر حرکت میکنند. هر یک از این گروهها، خود دارای زیر مجموعههایی است که پیوند و رابطهی قدرت میان آنها را گستردهتر نموده است. در این نوشتار تلاش میشود تا با بررسی ساختار سیاسی قدرت در عربستان و معرفی گروهها و نهادهای صاحب قدرت در این کشور که هر کدام بخشی از قدرت موجود را در اختیار دارند، به پیامدهای توزیع اینگونه قدرت که ممکن است به جنگ قدرت در این کشور بینجامد، بپردازیم و دورنمای تحولات در این کشور را با توجه به بیماری پادشاه و همچنین ولیعهد این کشور ارزیابی نماییم.

ساختار و منابع قدرت

گمان بر اینست که منبع اصلی قدرت در تمام سطوح حکومتی عربستان سعودی متکی بر سلطنت مطلقه آل سعود بوده و شاه و شاهزادگان تراز اول از قدرت و آزادی عمل گستردهای برخوردار هستند. اما چنانچه با استانداردهای رایج در علوم سیاسی در خصوص مونارشی (Monarcy) و سلطنت مطلقه رژیم سعودی را محک بزنیم درخواهیم یافت که آنچه در عربستان سعودی واقعیت دارد با این استانداردها مطابقت نمینماید.

صحیح است که در این کشور قانون اساسی به معنای مدرن امروزی که اختیارات پادشاه مبتنی بر آن تعریف شود و نیز حزب سیاسی وجود ندارد، اما در واقع تفکیک قوا و محدودیتهایی بسیار بر قدرت پادشاه اعمال میشود. از جمله اینکه سنتهای سیاسی و حکومتی در عربستان به جای خودرایی، مبتنی بر اجماع(Consensus) و به جای ایدئولوژیگرایی صرف، مبتنی بر عملگرایی بهرهمند از ایدئولوژی است. نتیجه آنکه سیستم حکومتی عربستان سعودی توانسته است بر خلاف آنچه که بسیاری از منتقدان خارجی میپندارند، مشروعیت خود را بر پایههایی مستحکم در داخل بنا نماید. قدرت پادشاه توسط قطبهای قدرت دیگر خارج از خاندان سلطنتی چون دین و مذهب و علمای دینی، عرف و آداب و رسوم، تکنوکراتها، فعالان تجاری و تا حدودی با حصول اجماع میان قبایل اصلی سرزمین عربستان، تنظیم میشود. مطابق با اصل ۴۴ نظامنامه حکومت عربستان، دولت عربستان بر سه قوه استوار است؛ قوه مقننه، مجریه و قضاییه، این سه قوه در انجام وظایف خود بر مبنای این قانون و قوانین دیگر به گونهای هماهنگ عمل کرده و در عین حال پادشاه مرجع تمام این قوا به شمار میآید. پادشاه، رئیس حکومت، نخستوزیر و رئیس قوه مجریه بوده، و مرجع تمامی قوای سهگانه محسوب میشود و مرجع تمامی قوای سهگانه محسوب میشود و تمامی عزل و نصبها با دستور او صورت میگیرد. بخش دیگری از واقعیت که اغلب نادیده گرفته میشود این است که بسیاری از شاهزادگان سعودی که دارای تحصیلات عالیه هستند، در بخشهای مختلف اجرایی کشور خود دستاندرکار بوده و ائتلافهایی عمده با تکنوکراتها، بازرگانان برجسته و سایر گروههای قدرتمند کشور تشکیل دادهاند. تقریبا در تمام موارد، تصمیم سازی در امور مهم، مستلزم ایفای نقش هم شاهزادگان و هم تکنوکراتها است. تکنوکراتها و بازرگانان عمده، هم به عنوان مشاوران پادشاه و هم در مقام تصمیمگیرنده در امور اجرایی و عملیاتی از نفوذ چشمگیری برخوردار هستند. از این رو به نظر میرسد حکومت در عربستان سعودی نوعی نظام سلطنتی مبتنی بر اجماع و وفاق عام میان خاندان حاکم، نهاد مذهب و بسیاری دیگر از اشخاص، خاندانها وگروهای مختلف است و نه حکومتی مطلقه بر مبنای اراده صرف فرد حاکم. زیرا ثبات را منوط به حفظ پادشاهی می‌دانند. کما اینکه پادشاهی در عربستان یک پادشاهی موروثی تلقی نشده و از طرف دیگر، پادشاهی مشروطه نیز نمی باشد. در پادشاهی سعودی، تمامی اقدامات مبتنی بر آموزه‌های سلفی است که نگرش مذهب حنبلی را شامل می‌شود. این نگرش در حوزه اقتصاد و تجارت خیلی باز است، اما در حوزه حقوق خانواده و رفتارهای اجتماعی از جمله محافظه‌کارترین نگرش‌ها محسوب می‌شود.

 گروههای صاحب قدرت

۱٫خانواده سلطنت

اولین و موثرترین گروه قدرتمند در عربستان سعودی را خانواده سلطنت تشکیل می دهد. خانواده سلطنت بطور مختصر «آل سعود» نام دارد ولی همین عنوان مختصر دارای انشعابات متعددی است که در این میان چهار خانواده مهم قابل شناسایی هستند. در حقیقت این چهار خانواده با کمی شدت و ضعف صاحبان اصلی قدرت در عربستان سعودی هستند. اصلی ترین خانواده آل سعود، آل فیصل است. اینان نوادگان عبدالعزیز، پدر بزرگ فیصل بن ترکی هستند و تعداد اعضای آن بیش از چهارهزار نفر را شامل می شود. از زمان به قدرت رسیدن فهد در سال ۱۹۸۲، با نفوذترین شاخه آل فیصل، آل سدیری بود. این خانواده، همان خانواده ای است که فهد از آن است. در خاندان آل فیصل مهمترین خانواده، خانواده سدیری است. دومین خاندان مهم آل سعود، آل ثنایان است. آل ثنایان بدان دلیل که از متحدین نزدیک آل سدیری هستند، از جایگاه مهمی در ساختار سیاسی عربستان برخوردارند. برخلاف خاندان آل فیصل که قدرت سیاسی و نظامی عربستان را در اختیار دارند، آل ثنایان جزء شاخه غیرنظامی آل سعود محسوب می شوند. آل ثنایان بخش دیگری از قدرت خود را از همبستگی سببی با خاندان شیخ العماء اخذ میکنند. سومین خاندان بانفوذ در خانواده آل سعود، خاندان آل جیلاوی است. اینان از نسل برادر فیصل بن ترکی، پدر بزرگ عبدالعزیز هستند. یکی از بازترین اختلافات درون خانوادگی، اختلافی است که بین آل جیلاوی و دو خاندان دیگر یعنی آل فیصل و آل ثنایان وجود دارد. اختلافات به سالهای ۱۹۶۰ برمیگردد که افرادی ار این خاندان نسبت به سیاست و حکومت در عربستان اعتراض کردند و در این مسیر با گروه دیگری از شاهزادگان و علماء برای سرنگونی حکومت آل فیصل متحد شدند. در اصل، آل جیلاوی معتقد بودند که بعد از ترور فیصل، نوبت آنها است که سمت پادشاهی سعودی را بر عهده گیرند. چهارمین خاندان درون آل سعود، آلکبیر نام دارد. اینان بر خلاف آل سدیری، آل ثنایان و آل جیلاوی که از نوادگان عبدالعزیز بودند، از نسل اولین عموزاده عبدالعزیز بنام سعود آل کبیر بودند. شاید به همین دلیل باشد که اصولاً شاهزادگان این خانواده هیچگاه در ردیف نامزدی برای سمت جانشینی پادشاه قرار نگرفتند. محمدبن سعود که نباید با محمدبن عبدالعزیز آل سعود اشتباه گرفته شود، از جمله شاهزادگانی محسوب می شود که از قبیله آل کبیر مورد احترام کل خاندان آل سعود است.

 ۲٫رهبران مذهبی

علاوه بر خاندان آل سعود، یکی از نیروهای متنفذ و تاثیرگذار بر سیاست و حکومت در عربستان سعودی، علما یا رهبران مذهبی هستند. عربستان سعودی یکی از معدود کشورهایی است که رهبران مذهبی و علما تا به این اندازه در آن صاحب نقش هستند. رشد علما و رهبران مذهبی در عربستان سعودی بیشتر بدلیل آن است که یکی از کارکرد این علما مشروعیت دادن مذهبی به قوانین آل سعود است. با اینحال دامنه عملکرد علما بیشتر به مباحث مذهبی، قضاوت، وکالت، تدریس در حوزه های علمیه، و امامت نمازگزاران در مساجد محدود می شود. شورای علما در اصل نهادی است که در سال ۱۹۷۱ توسط فیصل و با هدف تبادل نظر و مشاوره منظم بین پادشاه و تشکیلات مذهبی ایجاد گردید.

 ۳٫قبایل

قبایل از دیگر نیروهایی است که در ساخت قدرت در عربستان سعودی عنصر مهمی قلمداد میشوند. عربستان دارای هشت قبیله اصلی و حداقل پانزده قبیله فرعی است. قبایل نقش مهمی در تامین نیروهای گارد ملی ایفا میکنند. علاوه بر نقش آفرینی در ارتش، سران قبایل همچنان تصمیم گیرندگان اصلی در سطح محلی هستند و لذا دولت مرکزی ناچار است آنها را در تصمیم گیری ها سهیم کند و برای آنها در ساختار قدرت جایگاه خاصی قائل شود.

 ۴٫بازرگانان

خانوادههای بازرگانان سنتگرا که داراییهای آنها با آل سعود نیز برابری میکند از دیگر گروههای ذینفوذ و تاثیرگذار بر سیاست و حکومت در عربستان هستند. در دوران طولانی سلطنت عبدالعزیز، خانواده سلطنتی در زمینه مسائل مالی، وابسته به حمایت خانواده های بازرگانی بودند. پس از تبدیل شدن نفت به یک منبع درآمد ثابت برای دولت، رابطه آل سعود و خانواده های بازرگان نیز تغییر کرد؛ زیرا آل سعود دیگر نیازی به حمایت مالی اقوام بازرگان نداشتند. با این وجود، خانواده هایی که به تقاضای آل سعود با دریافت وام پاسخ مثبت می دادند، بعنوان پاداش، برا ی بستن قراردادهای اقتصادی در اولویت قرار می گرفتند. در سال ۱۹۷۳ رشد و توسعه اقتصادی عربستان سعودی موجب ظهور طبقه جدیدی از بازرگانان شد که مورد مشورت قرار میگیرند و اعضای آنها در سمتهای دولتی همچون هیات وزیران و هیات نمایندگی سیاسی منصوب میشوند.

 ۵٫تکنوکراتهای جدید

از دیگر گروههای مهم و ذینفوذ در عربستان سعودی طبقه جدید متخصصان و افراد حرفه ای هستند که بدلیل تغییرات اجتماعی ناشی از طرح های توسعه ای رشد کرده اند. اینان شامل نخبگان شهرنشین و تحصیلکرده غرب هستند که برخاسته از دو طبقه بازرگان و خانواده های پائین جامعه هستند. این طیف از نخبگان عمدتاً در پیشبرد برنامههای توسعه اقتصادی عربستان به کار گرفته میشوند و ورود آنها به عرصهی سیاست تنها در صورتی امکان پذیر است که التزام عملی به قوانین پادشاهی داشته باشند. متخصصان و افراد حرفه ای در عین حل یکی از مهمترین نیروهای تجدیدنظرطلب در عربستان محسوب می شوند. اینان به اشکال مختلف خواهان دگرگونی ساختاری در سیستم سیاسی موجود و تشکیل نهادهایی همچون پارلمان، قوه قضائیه بدون نظارت علما و نیز بازنگری در قوانین غیردمکراتیک شدهاند.

جنگ قدرت وآینده سیاسی

نزاع بر سر تقسیم قدرت به عنوان مسئلهای دیرینه در خاندان پادشاهی عربستان سعودی، همواره سلطنت سعودیها را به چالش طلبیده است. بطوریکه در صورت وقوع بحران پادشاهی در عربستان، دربار سعودی با چالشهای جدی که تهدید کنندهی قدرت آنان خواهد بود، مواجه خواهد شد. خاندان آل سعود از سال ۱۹۳۲ میلادی بر عربستان حکمرانی میکنند. ملک عبدالعزیز، به عنوان اولین پادشاه عربستان منشوری دارد که در آن آمده است: « تازمانی که پسران من زندهاند قدرت به نوههایم نخواهد رسید.» از این حیث برخلاف نظام های سلطنتی دیگر که قدرت از پدر به پسر می رسد، درخاندان سعودی قدرت به برادران پادشاه انتقال مییابد و به همین علت است که در این کشور قبیلهای، شاهزادهها با پادشاهان سعودی اختلاف سنی زیادی ندارند. بنابراین بافت قدرت در عربستان سعودی پیچیده است و این پیچیدگی همواره هوس رسیدن شاهزادگان سعودی به قدرت را تشدید کرده است. از زمان مرگ ملک عبدالعزیز موسس دولت آل سعود در سال ۱۹۵۳ تاکنون پنج پادشاه پس از وی قدرت را در این کشور در دست گرفته‌اند.

ریشه معضلات نظام سیاسی و اجتماعی عربستان تا حدود زیادی نشات گرفته از ساختارهای سیاسی فرهنگی و اجتماعی این سیستم است که در یک نگاه کلی به نظر میرسد نظام مذکور در نبردی ناامیدانه با این مشکلات ساختاری به سر می برد که به شکلی بنیان آن را تحلیل میبرد. نظام سعودی از آغاز پیدایش هیچگاه از یک نظام سیاسی مطلوب وکارآمد برخوردار نبوده است، به همین دلیل این رژیم هیچگاه رشد سیاسی متناسب با توانایی اقتصادی خود نداشته و پس از چند دهه از ظهور آن همچنان براساس سنتهای قبیلهای عمل مینماید. جنگ قدرت و نیز دیدگاهها و توانمندیهای نه چندان قوی رهبران سعودی هیچ گاه به این دولت اجازه نداده است که به اصلاح واقعی سیستم سیاسی خود بپردازد. این روند موجب ناکارآمدی وسیع در سیستم سیاسی این کشور شده که در شرایط بحرانی کنونی منطقه و جهان آثار خود را در زمینههای مختلف نشان میدهد. مهمترین چالش کنونی این کشور موضوع جانشینی است که براساس روند سنتی و قبیلهای این کشور در شرایط کنونی قرار گرفته و پادشاه و ولیعهد همچون گذشته هر دو در سنینی بالا قرار دارند. به نظر نمیرسد تلاشهای گذشتهی ملک عبدالله در تعیین شورای جانشینی نیز تاثیر زیادی در حل معضل داشته باشد.

پادشاه عربستان قبل از ترک کشور، شاهزاده سلطان بن عبدالعزیر آل سعود ولی‌عهد را که وی نیز بیش از هشتاد سال سن دارد به کشور فراخوانده تا در غیاب وی اداره امور کشور را به دست گیرد. ملک عبدالله که همواره به دلیل ترس و نگرانی از وقوع کودتا توسط برخی شاهزادگان آل سعود کم‌تر به خارج از کشور سفر می‌کند، به دلیل بیماری در آمریکا به سر می‌برد. خروج ملک عبدالله از این کشور و بازگشت شاهزاده سلطان بن عبدالعزیر آل سعود به عربستان بسیار مهم جلوه می‌کند. ترس و نگرانی ملک عبدالله از شاهزاده نایف بن عبدالعزیز آل سعود سبب شده است که پادشاه وی را در غیاب خود به عنوان جانشین معرفی نکرده، و ترجیح دهد ولیعهد بیمار را مسئول انجام امور قرار دهد. از رقبای اصلی شاهزاده نایف، که پشت پرده در حال تلاش برای رسیدن به قدرت هستند، می‌توان به شاهزاده بندر بن سلطان سفیر سابق عربستان در آمریکا و نیز شاهزاده مقرن بن عبدالعزیز رئیس سازمان اطلاعات و امنیت عربستان سعودی اشاره کرد. موضوع جانشینی درحالی به نبردی میان شاهزادگان تبدیل شده است که بدون وجود حق داوری مردم نمیتوان سرنوشت روشنی برای آن پیش بینی نمود. در حقیقت موقعیت کنونی نتیجه طبیعی زمامداری پی درپی شاهزادگان بدون کمترین نیاز برای مراجعه به افکار عمومی مردم و یا حتی اقناع آن میباشد. عربستان سعودی برای دهههای متوالی نتوانسته است فرمولی اقناع کننده برای جانشینی در قدرت سیاسی ارائه نماید که اگر نه مردم، لااقل شاهزادگان را بدان قانع نموده و هزینه های جنگ قدرت را کمتر نماید. نظام سنتی سعودی اکنون در ساده ترین نیاز خود که ایجاد نوعی ارتباط با افکار عمومی داخل کشور میباشد، دچار سردرگمی است. ریاض اینک در سختترین گذرگاههای زمانی، خود را مواجه با شدیدترین بحران های سیاسی و در بالاترین سطح در موضوع جانشینی میبیند.

 نتیجه گیری

در این نوشتار تلاش شد تا با بررسی ساختار سیاسی و صاحبان قدرت در عربستان سعودی، به ارزیابی تحولات آتی در این کشور که قریب الوقوع است و آینده سیاسی این کشور را با تحولاتی مواجه خواهد کرد، بپردازیم. همانطور که گفته شد در عربستان، شورایی وجود دارد که افرادش را اعضای خاندان سلطنتی، علما و قبایل تشکیل می‌دهند. تصمیم‌گیری‌های مهم در آن به جای یک تفکر خاص، مبتنی بر اجماع است؛ قدرت پادشاه توسط قطب‌های دیگر خاندان تعدیل می‌شود. علمای دینی، تکنوکرات‌ها و فعالان تجاری نیز در تصمیم‌گیری‌ها نقش ایفا میکنند. سیستم اداره امور در عربستان به دلیل ماهیت بسته و سنتی خود، نمی تواند کارآمدی سیاسی لازم را داشته باشد، و حتی اگر تصمیمی جدی برای مشارکت مردم در امور وجود داشته باشد، طریق اجرای آن نیز با موانع و سدهای محکم سیاسی اجتماعی و فرهنگی روبرو است و دسترسی به زیرساخت های لازم در این زمینه ها به کار طولانی و جدی نیاز دارد. بطور کلی به نظر میرسد که سیستم سیاسی فعلی و دولتمردان کنونی توانایی اصلاح بنیادین در جامعه را نداشته باشند. نظام سعودی نه تنها در دهههای گذشته امکان و زیرساختهای مشارکت مردمی را فراهم نساخته، بلکه در شرایط متحول جهانی که هزینههای حکومت کردن به شکل سنتی را افزایش داده، نیز نتوانستهاند اصلاحات لازم را انجام دهد. درحال حاضر و در وضعیت متحول جهانی و منطقهای، این کشور نیاز به حمایت افکار عمومی و یاحداقل مشارکت محدود مردمی را احساس مینماید ولی خود را از امکان دست یافتن به آن محروم می بیند. با این اوصاف میتوان گفت که آینده سیاسی قدرت در عربستان با تحولاتی همراه خواهد بود که میتواند شرایط داخلی این کشور را به گونهای تغییر دهد که بر شرایط محیطی عربستان هم تاثیرگذار باشد.

 توسعه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات در سطح مدرسه

               در این مقاله ابتدا رویکردهای مختلف توسعه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش را که به صورت یک پیوستار هستند به تفصیل شرح داده می شوند . سپس خصوصیات مختلفی که در رابطه با مدارس و رهبری مدارس وجود دارد مانند بصیرت ، تسهیلات و منابع ، مشارکت اجتماع و غیره که به توسعه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس مربوط می شود ، مورد بحث قرار می گیرد . بالاخره ، یک ماتریس دو بُعدی تهیه می شود که در یک بُعد آن رویکرد های توسعه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات و در بُعد دیگر خصوصیات مدارس در رابطه با توسعه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات ارائه شده است . این ماتریس در جهت کمک به مدارس در مرحله توسعه ، با توجه به توسعه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات باید مفید و موثر باشد .

نگرشهای توسعه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات

              پیشرفت فنّاوری و روش ادغام فنّاوری در یک سیستم ، یک فرآیند پویاست . هر مدرسه باید در درون بافت سیستم خود کار کند تا با گزینه هایی که به بهترین وجه با موفقیت و فرهنگ منحصر به فرد آن تناسب دارد ، هماهنگ شود . حتی در داخل یک مدرسه ، واحدها و دوره های مختلف ، ممکن است از نگرشهای متفاوتی استفاده کنند . نگرشها (رویکردها ) سلسله مراتبی هستند و در آنها نگرش ظهور کننده ، به عنوان نقطه آغازین و نگرش تحولی به عنوان یک هدف در آینده آموزش و پرورش تلقی می شود .

نگرش ظهور کننده

               رهیافت ظهورکننده به مدارسی مربوط می شود که در اولین مرحله توسعه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات قرار دارند . این مدارس شروع به خریداری تجهیزات کامپیوتری و نرم افزار نموده و یا شاید به آنها اهدا شود . در این مرحله ی اولیه ، مدیران و معلمان فقط شناسایی امکانات و پیامدهای افزودن فنّاوری اطلاعات و ارتباطات به مدیریت مدرسه و برنامه درسی را آغاز می کنند . مدرسه کماکان و به شدت تحت تأثیر روش های معلم محوری و سنتی است . برای مثال ، معلمان به روش سخنرانی توجه دارند و مطالبی تهیه می کنند دانش آموزان نیز گوش می دهند و یادداشت برمی دارند و بر اساس محتوای تعیین شده مورد ارزیابی قرار می گیرند . تشکیلات مدرسه زمان جداگانه ای را برای هر موضوع درسی تعیین می کند . دانش آموزان فقط از طریق معلمان به فنّاوریها دسترسی پیدا می کنند . برنامه درسی که بر مهارتهای اساسی و آگاهی از کاربرد فنّاوری اطلاعات و ارتباطات تکیه می نماید به پیشروی به سمت رهیافت بعدی کمک می کند .

نگرش کاربردی

               نگرش کاربردی به مدارسی مربوط می شود که در آنها درک تازه ای از نقش فنّاوری اطلاعات و ارتباطات در یادگیری به وجود آمده است . در این مرحله ، مدیران و معلمان از فنّاوری اطلاعات و ارتباطات برای انجام وظایفی که قبلاً در مدیریت مدرسه و برنامه درسی اجرا کرده اند ، استفاده می نمایند . معلمان هنوز هم تسلط زیادی بر محیط یادگیری دارند . برای مثال ، ممکن است آموزش با استفاده از برخی فنّاوریها مانند اسلایدهای الکترونیک و راهنمای واژه پرداز انجام شود . دانش آموزان ضمن دریافت آموزش ، یاد داشتهایی را به جزوه های تهیه شده توسط معلم اضافه می کنند . آنها ابزار فنّاوری اطلاعات و ارتباطات را برای تکمیل دروس مربوطه به کار می برند و برحسب مطالب از قبل تعیین شده ، ارزیابی می شوند . مدرسه ، مدت زمان مجزایی را برای هر یک از درسها در نظر می گیرد که با انعطاف در تلفیق موضوعات درسی و زمان توأم می باشد . دانش آموزان از طریق یک یا دو کلاس کامپیوتر و آزمایشگاههای کامپیوتری به فنّاوری دسترسی پیدا می کنند . تاکنون فنّاوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک موضوع جداگانه تدریس شده است . برای حرکت به مرحله ی بعدی ، مدرسه اجرای یک برنامه درسی مبتنی بر فنّاوری اطلاعات و ارتباطات را که موجب افزایش استفاده از فنّاوری اطلاعات و ارتباطات در سایر حوزه های درسی و کاربرد ابزار ویژه و نرم افزار می شود ، انتخاب می کند .

نگرش ترکیبی  ( ادغامی )

               نگرش ترکیبی با مدارسی در ارتباط است که هم اکنون دارای گستره ای از فنّاوریهای کامپیوتری در آزمایشگاهها ، کلاسها و حوزه های اداری هستند . معلمان ، روشهای جدیدی را که فنّاوری اطلاعات و ارتباطات می تواند موجب تغییر در بهره وری شخصی و روش حرفه ای آنها می شود شناسایی می کنند . برنامه درسی ، موضوعات درسی را با هم ترکیب می کند تا انعکاسی از کاربرد در دنیای واقعی باشند . برای مثال ، مطالب از طریق شبکه عظیم جهانی از منابع مختلف مانند جامعه و منابع جهانی تأمین می شوند . دانش آموزانی که به فنّاوری دسترسی دارند می توانند با انتخاب ابزار فنّاوری اطلاعات و ارتباطات ، پروژه هایی را انتخاب کنند که در یادگیری آنان انگیزه ایجاد می کند و اطلاعات آنها را در زمینه حوزه های درسی نشان می دهد . مدرسه در ترکیب موضوعات درسی و زمان ، انعطاف پذیری بوجود می آورد . دانش آموزان با توجه به اسلوب های یادگیری و خط مشی ها ، می توانند انتخاب های بیشتری داشته باشند و در خصوص یادگیری و ارزیابی مسئولیت بیشتری به عهده بگیرند . فنّاوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک موضوع درسی به برخی از دانش آموزان منتخب در سطح حرفه ای تدریس می شود . به منظور پیشروی به مرحله بعدی ، مدرسه یک برنامه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات را انتخاب می کند که امکان استفاده از رویکرد مبتنی بر فنّاوری اطلاعات و ارتباطات پروژه محور را فراهم کند . این گونه مدارس مشارکت بیشتر جامعه در محیط آموزشی را به عنوان تهیه کنندگان منابع آغاز نموده اند .

نگرش تحولی

             رویکرد تحولی ، با مدارسی که فنّاوری اطلاعات و ارتباطات را خلاقانه برای بازسازی و تجدید نظر در سازمان مدرسه به کار برده اند ارتباط دارد . فنّاوری اطلاعات و ارتباطات به عوان یک بخش اصلی اما نامرئی بهره وری شخصی و روش حرفه ای جلوه می کند . اینک کانون برنامه درسی غالباً دانش آموز محوری بوده و به حوزه های درسی در دنیای واقعی مبدل گردیده است . برای نمونه ، دانش آموزان ممکن است برای حل مشکلات محلی از طریق دسترسی ، تحلیل ، گزارش دهی و ارائه اطلاعات به وسیله ابزار فنّاوری اطلاعات و ارتباطات با رهبران جامعه کار کنند .

              دسترسی دانش آموزان به فنّاوری ، وسیع و نامحدود است . آنها حتی مسئولیت بیشتری در قبال یادگیری و ارزیابی خود به عهده می گیرند . فنّاوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک حوزه ی درسی در یک سطح کاربردی تدریس می شود و در کلیه حوزه های حرفه ای گنجانده می شود . مدرسه به یک مرکز یادگیری برای جامعه مبدل شده است .