تاريخ ايجاد تشكيلات اداري در ايران

ايران باستان

نخستين شهرها در اواسط هزاره 4 بيش از ميلاد شكل گرفت ، كه شهر شوش اولين آنها بود . اولين بناهايي كه ساخته مي شدند معابد بودند كه با پيدايش شهر در اين دوره فعاليتهاي مذهبي كم كم يا تشكيلات حكومتي اين سرزمين بستگي يافته و به معابد نوعي مركزيت سياسي دادند .

اولين بناي اداري

اولين بنايي كه از آن به عنوان فضاي اداري و مركز اداره شهر قديم استفاده شده است بناي معبدي بود كه بر فراز تپه اي روي صفه اي بلند نباشد و طرز اداره مملكت اين گونه بود كه رئيس شهر يا حاكم به منزله روحاني شهر ؟؟؟ مي شد و اداره شهر و معبد به عهده او بود .[1]

تشكيلات ؟؟؟؟ در زمان پادشاهي ما [2]؟؟؟؟؟؟؟‌منظم شد و شاهان ترتيبات اداري و درباري را از ؟؟؟؟[3] فرا گرفتند و در اين زمان بود تشكيلات اجتماعي و تمدني به وجود آمد .

احتمال دارد سازمان شهرباني از زمان ماده به وجود آمده باشد ، زيرا عنوان ؟؟؟؟ پان كه ؟؟؟؟ يوناني اين كلمه است موجود بوده است [4]. اما دستگاه  نظامي و اداري ما هنوز با مركزيت كامل خيلي فاصله داشت .

شهربانها در راس دستگاه هاي اداري و دادگستري و امور مالي بودند .

به طور كلي بناهاي اداري و اوليه معابد و آتشكده ها بودند كه در آنها علاوه بر فعاليتهاي مذهبي فضاهايي براي آموزش ؟؟؟؟؟؟ و روحانيون و يا فضاهايي مخصوص كاخهاي سلطنتي و ساختمانهاي دولتي اختصاص مي يافت كه شامل دبيرخانه ها بودند و در مراحل بعدي فضاهاي اداري ديوان خانه ها در كاخ هاي شاهان قرار مي گرفت و در معابد تدريس علوم اداري و ... صورت مي گرفت .[5]

اولين چرخه در نظم يافتن نظام اداري ايران

دوره هخامنشيان

اولين شكل گيري جدي تشكيلات حكومتي در زمان كورش هخامنشي صورت گرفت. او همانند آشوريها كشورهاي تحت سلطه خود را به صورت شهرستان در آورد و تمام آنها را زير فرمان يك شهربان ( خشتره پان ) قرار داد و با انتخاب شوش به عنوان پايتخت امور اداري كمي منظم شد .

فرمانده كل قواي دريايي و زميني

       پادشاه در راس امور

تشكيلات دربار ( 7 خانواده نجيب ) شوراي عالي                      فرمانده ارشد سپاه

شهرك ؟؟؟ شهربان

رئيس دارايي ؟؟؟؟؟      دبير       عامل تحصيل ؟؟؟؟    مامورين چشم و گوش بسته  رابطه شهربان و شاه ;

كارمندان          دبير    عامل تحصيل ؟؟؟               مامورين چشم و گوش بسته        كارمندان

همچنين با به تخت نشستن داريوش تشكيلات اداري منظم تر و داراي تمركز بيشتري شد و در شورش تمركز يافت ؟؟؟؟ در آنها برابر خود كاخي ساخت و سپس در ميهن خود كاخي  ساخت كه همان تخت جمشيد است .

به گفته لت ، او مستد؟؟؟ در ميان پادشاهان باستاني كمتر فرمانروايي يافت مي شود كه مانند داريوش به اهميت وجود قانون و تشكيلات منظم و بنياد اقتصادي سالم در موفقيت يك قوم اپي برده باشد . [6]

پايه قانون هخامنشي  دات يادات date   به مفهوم قانون از مفهوم ريشه اي مرتب و منظم گرفته شده است . سازماندهي داريوش نظم نويني به حياط كشور ايران بخشيد ، كه مدتي نزديك به يك و نيم قرن  شاهنشاهي ايران منحصراً بر شالوده اي كه كوروش طراحي و و داريوش بنا كرده بود دوام داشت .

مكان اداري                   امور ديواني و اداري در زمان هخامنشي در ساختمان واقع تخت جمشيد كه به هر          ديوان سحراي مشهور است انجام شده است .

از همين زمان هم بود كه بانك داري خصوصي رايج  شد و بابل شهرستان بسيار مهم در امور ديواني و اداري و اقتصادي بود .

هخامنشيان صاحب تشكيلات اداري و بوروكراسي [7]عريض و طويل بودند .

بعد از داريوش به علت رشد بوروكراسي نوع اشرافيت در شهربانها پديد آمده كه اين اشرافيت قدرت اداري را در دست گرفت و در توسعه تشكيلات اداري نفوذ و اعتبار بسيار يافت و مردم و فرماندهان بسيار ناراضي بودند  و سرانجام درسال 334 ق م لشكركشي اسكندر آغاز شد .

در زمان اسكندر[8] ؟؟؟؟ مردم ايراني اكثر كارهاي عالي اداري و پايگاه هاي بلند مانند ؟؟؟؟؟؟ و شهرباني را در دست داشتند .

سلوكوس در سال 312 پيش از ميلاد به تخت نشست و سلسله اسلوكيالو را ايجاد كرد آنها در اداره كشور شهرها را دو دسته كردند : و تقسيماتي اداري در شهرستانها قرار دادند .

1 ـ شهرستانها يا ساتراپ نشين ها

2 ـ پوليس ها و تقسيماتي اداري در شهرستانها قرار دادند .[9]

پادشاه رياست عاليه كلي قواي نظامي و كشوري

استان يا ساتراپ ؟؟؟؟              پوليس ها

شهربان           شوراي  شهر              مجلس ملي

فرمانده نظامي     اكنوم مامور ويژه مالي              داوران ؟؟؟؟

مكان اداري              در امور ديوا؟؟؟ ديوان ؟؟؟ شاهنشاهي معمولاً در كاخها قرار داشت و به زبان يوناني و آرامي انجام مي شد . در آن زمان براي آسان كردن كار دستگاه دولتي برخي موسسات مختلف نيز در اراضي شاهي قرار داشت كه شامل چندين دهكده و ساختمانهاي مربوط به امور كشاورزي  بود .

سلوكيها بوروكراسي عهد هخامنشي را از بين بردند و به جاي آن تشكيلات سياسي اقتصادي را ايجاد كردند .

دوره اشكانيان :

در اين دوره نظام اداري حكومتي آنها نقاط ضعف بسياري وجود داشت . سپاهي كه زير نظر پادشاه بود كوچك بود و عناوين و القاب بسيار زياد و مورد اختلاف است .

و اين ؟؟؟  بر اين است كه يك سازمان استوار و متمركز و  واحد مانند سازمانهاي رومي بر پا نبوده است .

                             ؟؟؟؟؟؟

    اعضاي ؟؟؟ مجلس مشورتي

     مجلس روحانيون و بزرگان

امور اقتصادي      شهربانان      استانداران       مرزبانان   ؟؟؟؟؟

پايه ريزي مديريت در نظام اداي

ساسانيان

از 5 /5 قرن كه از سقوط هخامنشيان مي گذشت قدرت ايران دوباره به دست قوم پارس افتاد ( تقريباً در سال 208 م ) و تشكيلات حكومتي و اداري دوباره نظم يافت .

در اين زمان ( تقريباً 90 هجري ) با برگزيدن دين زرتشت به عنوان دين رسمي پرستش زمين و خاك شكل اوليه خود را از دست داد و دولت تاحدي سازمان يافت .

يك سري روابط و ضوابط در ساخت و از شواهد و نوشته ها مشخص مي شود كه مديريت و نظام اداري در زمان ساسانيان  پايه ريزي مي شود .

با توجه به چگونگي ساخت آتشكده در ايران به اين نكته مي رسيم كه در ابتدا موضوع بر پايي بناي معابد و توزيع آنها از نظامي پيروي نكرد كه منطبق بر مديريت آن باشد و نيازهاي موضعي به مقياس سرزمين محدود باعث آن شده و از آن زمان به گفته دكتر معين يك حكومت و سلطنت مركزي در آنها ديده نمي شد . اما چنين به نظر مي رسد كه موضوع مهم بر پاداشتن و جايگزيني كردن معابد زرتشتيان در ايران دوران هاي بعد طبع اداري و تشكيلاتي نيز داشته اند .

در زمان ساسانيان اولين حكومت متمركز به معناي واقعي تشكيل شد و موضوع مديريت در امور ؟؟؟ . آنها تشكيلات اداري مملكت را داراي قوام و ثبات كاملي كردند كه تا آن زمان سابقه نداشت .

همگان اداري               در دوره ساسانيان نظام اداري تحت نظر شخص شاه بود و پادشاه به عنوان خدا شناخته مي شد . در اين دوره قسمت رسيدگي به امور اداري در فضايي در كاخ ساسانيان قرار داشت .

  شاهزادگان ؟؟؟ شاهي ، شاهزادگان امراي بزرگ

  روساي هفت خاندان بزرگ و شاهزادگان آن

پادشاه و فرمانده كل نيروهاي مسلح            بزرگان و اشراف و ؟؟؟؟؟ خاص

آزادان و؟؟؟؟؟ درجه دوم  و ؟؟؟؟؟؟

روستائيان و پيشه ؟؟؟؟ و صاحبان صنايع و مردم عادي

   روحانيون يا ؟؟؟؟ Araven 

  ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟ Arteshtaran

طبقه بندي كهن زرتشتي ؟؟؟ پادشاه     دبيران  Dibheran  

                                                  كشاورزان ( واسترپوشان )  vastryoshan

                                                   صنعتگران ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

در زمان ساسانيان در ديوان مركزي از چند ديوان تشكيل مي شوند . در اين ادارات نظم و ترتيبي عامل حكم فرما بود .اطلاع مستقيمي راجع به تعداد ديوانها و حدود صلاحيت هر يك از آنها دردست نداريم . همين قدر مي دانيم كه پادشاه هند مهر مختلف داشت يكي براي دفترخانه سري ( مخفي ) ديگري براي دبيرخانه ، يكي براي محكمه جنايي وديگري مخصوص توزيع نشان و اعطاي ؟؟؟؟ و ديگر متعلق به امور اقتصادي .

از اين رو مي توانيم حدس بزنيم كه به همين اندازه هم ديوان وجود داشته است .[10]

دوره اسلامي بنابر اين راهكارهايي براي عدم تمركز فضاهاي اداري در ديوان به وجود آمد .

وقتي كه عباسيان بر ايران حاكم شدند تشكيلات اداري ايران بسيار جدي تر مطرح شد ، زيرا خود اعراب نيز پيش زمينه اي درباره امور ديواني داشتند [11]. ايران نيز جز اصول كارشناسان امور ديواني بود ، بدين ترتيب ديوانهاي مختلفي براي اداره امور مختلف حكومتي پديد آمد .

1 ـ ديوان عطا            2 ـ ديوان ؟؟؟؟            3 ـ ديوان جند            4 ـ ديوان بريد     5 ـ ديوان وسائل كه مهمترين آنها بود                     6 ـ ديوان صدقات [12]

پي ريزي دقيق و حساب شده امور اداري

دوره صفويه

دراين زمان دين اسلام رسميت يافت و مردم از پادشاهان صفوي بسيار حمايت مي كردند و آنها را پاك و مقدس مي دانستند و در اين زمان مشاغل متعدد اداري به وجود آمد .

در اين زمان نظارت امور استانهاي مملكت در ديوان ممالك متمركز گرديده ، اگر چه در عمل نمي  توان كه اين ديوان  نظير ( وزارت كشور ) و به كلي دور از منافع و نظرات  شاه بود . يعني مستقلاً بكار مي پرداخت ، اما باز انتصاب مادام العمر حكام ، علقه و سنخيت آنان با استان تحت حكومتش خويش و ترتيب كار دستگاه اداري گونه اي اعتماد واطمينان به ساكنين استانها مي داد .

« روش عمومي اداري صفويه عبارت است از : ايجاد بين قوا و نيروهاي موجود در ادارات وبه وجود آوردن نظارت كنندگان مستقل در آن سازمانها است » [13]

گفته شاردن « دستگاه اداري دولت صوفي بسيار ؟؟؟ و پيچيده بود و مقصود و هدف آن عبارت بود از برقرار يك نظارت دقيق بر جريان ؟؟؟؟ امور و بعلاوه ارضاء اميال و خواهشهاي  بعضي ارباب منصب و مقام »

او مي گويد : « جريان امور اداري ايران بسيار ؟؟؟؟ است ولي تنها چيزي كه مي توانيم با اطمينان بگويم اين است كه هرچيز در آنجا  چنان دقت و تركيب صحيحي دارد كه هركس هر وقت كه بخواهد ممكن است اطلاع دقيق و صريح از آنچه شاه خواهد  كرد و وقت كه باشد به دست آورد .» [14]

از مطالعه درباره امور صفوي چند نكته مهم در انجام ا مور اداري آن دوره مي توان استخراج كرد كه در  موفقيت اي دوره نقش مهمي داشته است .[15]

1 ـ رضايت مردم از امور اداري و رسيدگي به مشكلات آنها و جلب اعتماد ايشان

2 ـ ايجاد نظارت دقيق بر كارهاي افراد منسوب شده در  امور اداري

3 ـ دسته بندي امور و واگذاري دو بخش زير نظر يك فرد ياگروهي از افراد

4 ـ انعطاف پذيري و تشريك مساعي در امور درباري

5ـ «‌ وجود  وزير و وكيل و رئيس ديوان عالي بعد از پادشاه كه مي توانستند زمان امور رادردست گيرند »[16]

                             كوتوال

سرداران

؟؟؟؟؟

مستوفي

خلفاء :                               ضابطان

ريش سفيدان

كد خدايان

راهداران

كلانتران

داروغكان

مكان اداري : در اين زمان ديوان ها گاهي قسمتي جدا از كاخ بودند كه با ورودي هاي فرعي به آن راه مي يافتند .

به گفته استاد يوزسكي قسمت ديوانيان از دري وارد  قصر مي شوند كه به قسمتي از قصر هم راه داشت و به قسمت خاص راه مي يافت و آن را خلوت خانه مي ناميدند .

از زمان صفويه بعد بيشتر ديوان خانه ها معمولاً در بدنه ميدانهاي اصلي شهر قرار مي گرفتند كه اين خود نشانه حضور فضاهاي اداري دربافت خود مردم و پيوندشان با مردم است كه در اين باره بسيار از زمان صفويه در اواخر صفويه وبعد از آن نيز امور ايران و اوضاع اداري وضعيت سامان يافته اي به آن شكل نگرفته است .

« به طور كلي احوال اداري ايران مخصوصاً در دوره قبل از صفويه ترتيب ديوان خلاصه مي شود ، از عهد صفويه و به بعد از آن ترتيب ديوان تا حدي تفاوت يافته است وليكن تاريخ احوال اداري ايران در واقع روي هم رفته عبارت است از تاريخ ديوان »[17]

سازمان دهي دولت به شكل نوين

در ايران معاصر بر اساس مدارك موجود اولين سازماندهي دولت به شكل نوين در زمان ناصرالدين شاه قاجار انجام گرفته است . در اين سازماندهي نظام اداري كشور در قالب 11 وزارتخانه كه در راس آنها پادشاه و صدراعظم قرار داشت به انجام امورات مختلف مركز و ايالات مي پرداخت . [18]

« هر چند به مرور زمان در سازمانهاي دولتي ايران تغييراتي صورت گرفته است اما از نظر ساختاري نظام اداري كشور تحويل نيافته است ، چرا كه نظام اداري از نظام اقتصادي اجتماعي كشور تبعيت مي كند و به دليل شكل گيري نظام اداري در عصر امتيازات عصري كه استعمارگران انگليس و روس ميانداران عرصه حاكميت در ايران بودند و زمامداران وقت منابع كشور را نه براي مدت كوتاه بلكه براي دوره هاي تا 60 ساله تسليم بيگانگان مي نمودند . ساختار آن بالطبع با نيازهاي استقلال و توسعه كشور بنيان گذاري نشده است .

در دوران پهلوي نيز فقط تغيير شكلي در حاكميت سلطه و استمرار وتشديد آن صورت گرفت ونه فقط تحولي در ساختار اقتصادي اجتماعي بوجود نيامد بلكه بدليل اهميت يافتن نقش نفت در اقتصاد كشور  و دستيابي به درآمدي سهل الوصول تر از ؟؟؟/ و ماليات روز به روز نظام اداري كشور به تبعيت ساختار وابسته به نفت اقتصادي ، اجتماعي بيش از بيش نفتخوارتر شد .[19]

؟؟؟ كه شكل گيري سازمانهاي دولتي ايران منافع گروهي نفوذ همواره لحاظ مي شده است و اين شكل گيري بر پايه امور عقلاني هرگز صورت نگرفته ، همچنين كاهش و افزايش كارمندان ، تغيير مديريتها و ... بر اساس اصول علمي تحقق نيافته و هدفهاي سود جويانه گروهي خاص دنبال مي شده است .

وضعيت تشكيلات اداري در ايران امروز :

در زمان انقلاب اين نارسائي خود را نماياند و نهادهاي انقلاب اسلامي كه ابتدا با رعايت متناسب بين ظرف و مظروف تكوين يافتند ليكن با مرور زمان به لحاظ عدم ايجاد تحول اساسي در ساختار اقتصادي ، اجتماعي و بدليل رهبريت مجموعه نظام اداري به وسيله تشكيلات قبل از انقلاب ، علي رغم نياز روز افزون كشور قادربه ايجاد تحويل در نظام اداري كشور نشده اند و به همين دليل كل نظام اداري كشور با وجود ايجاد تغييرات زياد در تشكيلات و عناصر آنها همچنان تحول نيافته باقي مانده و به عنوان يكي از تنگناهاي اساسي توسعه اقتصادي اجتماعي و فرهنگي ايران  محسوب مي گردد .

وضع فعلي نظام اداري كشور به اختصار اين گونه مي توان توصيف كرد :

1 ـ مجلس شوراي اسلامي                 2 ـ مجلس تشخيص مصلحت

3 ـ مقام رهبري سران             4 ـ سه قوه هيئت وزيران

5 ـ  رياست جمهوري                       10 ـ 9 شورا در سطح مالي

11 ـ 17 شورا در سطح بين بخشي       12 ـ 38 شورا

13 ـ 126 مجمع                            14 ـ وزراء

در نظام سازماني دولت 24 وزارتخانه فعاليت دارند كه نسبت به نقل از انقلاب 5 وزارتخانه افزايش يافته است .

از نظر جغرافيايي تراكم دستگاه هاي دولتي در سطح وزارتخانه ها و سازمانهاي مستقل در تهران 100 درصد و تراكم سازمانها و شركتهاي دولتي 68 %  مي باشد .

اين مسئله مشخص مي سازد كه اكثر خدمات به صورت متمركز در تهران به افراد جامعه ارائه مي شود . [20]

نتيجه گيري :

1 ـ تاريخ همواره نشان گر اين است كه ساختار اقتصادي ـ اجتماعي جامعه با ساختار اداري در ارتباط تنگاتنگ قرار دارند . ساختار اداري منظم و مطلوب                 وضعيت اقتصادي ـ اجتماعي مطلوب

2 ـ مسائل سياسي در امور اداري بسيار تاثيرگذار هستند و بالعكس ( پادشاهان و وزراء  و ... )

3 ـ در هر دوره اي كه ادارات به مردم نزديك تر شده اند و به حل امور ايشان پرداخته اند و بيشتر به سوي مردم متمركز بودند و يا حداقل اين گونه نشان مي دادند . ما نند دوره صفويه مردم راضي و خشنود بودند و امور اداري بسيار دقيق و با برنامه ريزي پيش رفته است .

رضايت مردم و شريك مساعي مردم با ادارات                 موفقيت و كارآيي بيشتر جامعه و اقتصاد .

4 ـ ليكن نكته در آخر استنتاج مي شود كه سازمان دولتي ايران مطابق با نيازهاي واقعي پكشور و معيار عقلانيت شكل نيافته است .

تاریخ درباره اندلس

عصر ملوک الطوايف دوره اول تا استقرارمرابطين

منصورمحمدبن ابي عامر حاجب سلطان خردسال هشام مويد کم کم قدرت را قبضه کرد.

پس ازمرگ منصورو نيزمرگ پسرش مظفرشعله هاي انقلاب زبانه کشيد وعصرملوک الطوايف آغاز  گرديد.

عصر ملوک الطوايف دوره اول به سه دوره تقسيم مي گردد:

الف)از ظهور فتنه در سال(399ه.ق/1008م)و آغاز نزاع و کشمش در ميان نامزدان خلافت است.

ب)از سال 423ه.ق برابر با 1031م آغاز مي گردد که سال انقراض خلافت اموي به دست اشراف قرطبه و

در پيشاپيش آنان ابواليدبن جهور است.از اين هنگام عصر ملوک الطوايف آغاز گرديد.

ج)هرج ومرج کوتاهي است که در طي آن اهالي اندلس هر چه بيشتر از زيان هاي به بار آمده آگاهي يافتند.

سه دوره ملوک الطوايف اندلسي از ديدگاه محمدعبدالله عنان و زامباور

1_ملوک الطوايف دوره اول از 422ه.ق تا 480ه.ق مجموعا"بين65تا75سال و به قولي113سال در نهايت

اين ملوک با اختلاف زماني کم به دست مرابطين از بين مي روند.

2_ملوک الطوايف دوره دوم از539ه.ق تا 555.

3_ملوک الطوايف دوره سوم از620ه.ق تا 685ه.ق بدون حکومت بني نصر در غرناطه که حدود65سال به

طول مي انجامد.

اگر قرار باشد دولت بني نصر در غرناطه(گرانادا)را در نظر گيريم مجموعا"277سال ملوک الطوايف دوره

سوم خواهد بود.

ملوک الطوايف دوره اول407تا480ه.ق از ديدگاه دکتر حسين مونس

1_بني حمود407_499توسط مرابطين ساقط شدند.

2_بني عباد در اشبيليه _414_seville484توسط مرابطين ساقط شدند.

3_بني زيري يا بني مناد در غرناطه و مالقه توسط مرابطين ساقط شدند.

4_بني برزال در قرمونه در امارات بربري در جنوب اندلس توسط مرابطين ساقط شدند.

5_رنده(بني يفرن) توسط مرابطين ساقط شدند.

6_بني مورونmoron(يا مورون يا بني دمر)نوح و ابو مناد محمد بن نوح توسط مرابطين ساقط شدند.

7_بني خزرون در شذونه و ارکش توسط مرابطين ساقط شدند.

8_البکريون در ولبه و شلطيش توسط مرابطين ساقط شدند.

9_بني يحيي در لبله توسط مرابطين ساقط شدند.

10_بنومرين در شلب به دست سانچو اول افتاد که توسط مرابطين ساقط شدند.

11_ابو عثمان سعيد بن هرون_محمد بن سعيد(العرب)در شنت ماريه توسط مرابطين ساقط شدند.

12_ابن طيفور در مارتله436 توسط مرابطين ساقط شدند.

13_بنو رزين در سهله 402تا413 ه.ق توسط مرابطين ساقط شدند.

14_بنوالقاسم(بني قاسم)در الفنت توسط مرابطين ساقط شدند.

15_بني جهور در قرطبه توسط اشبيليان از بني عباد ساقط شدند.

16_بني الافطس ابومحمدعبدالله بن مسلمه تجيبي وابوبکرمظفرمحمد بن عبدلله توسط مرابطين ساقط  شدند.

17_بني ذي النون (زنون)در طليطله به دست آلفونسو ششم شاه ليون leon.

18_العامريون (بني عامر) در بلنسيه سقوط به دست مرابطون پس از مسيحيان .

19_بني صمادح (غلامان عامري) سقوط به دست مرابطون پس از مسيحيان .

20_خيران صقلبي(از غلامان عامري)در مرسيه.

21_بني تجيب در سرقسطه 410_536 به دست مسيحيان ساقط شدند.

22_بني هود در لارده و سرقسطه که لارده از سرقسطه جدا شد.

امراي جزيره ميورقه

1_موفق ابوالحسن مجاهدين يوسف علي عامري

2_مويد

3_عبدالله

4_اغلب

5_سليمان بن مشقيان

6_مرتضي  عبدالله

7_ناصرالدوله مبشربن سليمان عامري

ملوک الطوايف دوره دوم

فاصله حکومت بين مرابطين و موحدين(انقراض مرابطين و استيلاي موحدين حدود 17 سال) ملوک

الطوايف دوره دوم ناميده اند که عبارتند از:

1_بلنيسه.مروان بن عبدالله.ابن مردنيش(ابن اسعد).عبدالله بن عياض

2_قرطبه.منصوربن محمد و سيف الدوله

3_مرسيه(ابن عياض.ابن فرج.ابن اسعد)وسپس بني هود

4_مارتله(ابن قسي وسد زاي بن وزير

5_جزيره ميورقه.محمد بن علي بن اسحاق بن غانيه

اسحاق بن محمد بن غانيه

طلحه بن محمد بن غانيه

علي بن اسحاق بن محمد

يحيي بن اسحاق بن محمد

عبدالله بن اسحاق محمد

ملوک الطوايف دوره سوم

ملوک الطوايف دوره سوم مجموعا"277 سال دوام يافت.

1_ مرسيه بني هود

2_نبله(لبله)niebla  ابن محفوظ

3_بلنسيه

4_غرناطه بني نصر (بني نصر يا بني احمر فرديناند پادشاه آراگون)

5_منورقه 630_685 ابو عثمان سعيد بن حکم قرشي ملقب به مجارف

ملوک الطوايف دوره اول به تفصيل

بني حمود

در مالقه.قرطبه. اشبيليه و جزيره خضراء

در قرطبه:

1_علي الناصرلدين الله بن حمود بن ميمون

ابتدا مالک مالقه شد رو به قرطبه نهاد و محمدبن سليمان وبربريانش را شکست داد توسط صقالبه در حمام

کشته  شد.

2_قاسم بن حمود امير قرطبه شد و در سال 431 ه.ق کشته شد.

3_يحيي بن علي بن حمود در قرطبه در 427کشته شد.

4_ادريس بن علي بن حمود در مالقه و قبلا" در سبته ceute و برطنجه Tangier نيز حکومت داشت .در

نهايت به دست محمدبن اسماعيل بن عباد از بين رفت.

بني حود به امراي مومنين ملقب بودند.

5_الحسن بن يحيي بن علي بن حمود

6_ادريس بن يحيي بن علي بن حمود

7_المهدي بالله محمد بن ادريس بن يحيي بن علي بن حمود

8_الموفق بالله ادريس (سوم)بن يحيي بن ادريس بن علي بن حمود

9_المستعلي بالله محمد بن ادريس بن يحيي بن علي بن حمود

10_المهدي يا (المعتصم) محمد بن قاسم حمود

11_الواثق قاسم بن محمد بن قاسم بن حمود

دولت بني جهور

1_پس از خلع هشام در سال 422 ه.ق جهور بر قرطبه دست يافت .

2_محمد بن جهور پس از پدر به خوبي تدبير امور کرد.

3_عبدالملک بن محمد بن جهور پس از پدر به مد 11 سال حکومت کرد که به دست بني عباد بر افتاد.

بني جهور يا حکومت جماعت (12 سال)

نفوذ جهور علاوه بر قرطبه شامل شهرهايي چون جيان و ابده و بياسه و مدور و ارجونه و اندوجر نيز بود.

او به تنهايي رياست نمي کرد. و فرمان ها را به نام "جماعت" صادر مي کرد.

او رسيدگي جدي به امور بيت المال داشت و افرادي موثق را براي اين منظور گماشته بود.

اين بسام در الذخيره او را به بخل و امساک متهم کرده است و گويد که او به جز اين عيب  عيب ديگري

نداشته است. فرزند جهور نيز راه پدر را پي گرفت.

معتد پسر خود ظافر را به حکومت قرطبه گذاشت ولي او در فتنه موسي عکاشه بربري کشه شد که پس از

او برادرش مامون فرزند معتد جاي او را گرفت تا روزي که او هم به دست مرابطين کشته گشت و قرطبه به

تصرف آنها در آمد.

بني عباد در اشبيليه

1_المويد بالله:ابوالقاسم محمد قاضي اشبيليه فرزند ابوالوليد اسماعيل بن قريش بن عباد قاضي اشبيليه و

قرطبه بود.

2_المعتضد:ابو عمر و بن عبادبن محمد بن اسماعيل او جواني 26 ساله بود که از سال 434 تا 461 ه.ق بر

اشبيليه حکومت کرد.

3_المعتمد:ابوالقاسم محمد بن عباد بن محمد اسماعيل

پدر المويد بالله به نام اسماعيل بن عباد در روزگار المنصور بن ابي عامر منصب قضا داشت.

پس از او پسرش ابوالقاسم محمد نيز جانشين او به عنوان قاضي اشبيليه بود.

او با نرمي و مدارا و با حوصله حکومت کرد.المعتمد از مرابطين بر ضد آلفونسوي ششم کمک خواست.

علل انحطاط و تضعيف مسلمانان در اندلس

چگونگي سقوط خلافت امويان در اندلس

ابن حيان در مقدمه تاريخ بزرگ خود آورده است "مي توانيم بگوييم که قطعه قطعه شدن اندلس .ضربتي

چنان سهمگين بود که اندلس هرگز نتوانست از زير آن کمر راست کند.

در واقع عصر ملوک الطوايف بيش از هفتاد سال طول نکشيد.

علل سقوط خلافت امويان در اندلس

1_عدم اعتقاد و ايمان به مباني اسلام.

2_قيام هاي مکرر بربر عليه حکام و مردم اصلي سرزمين اندلس.

3_توطئه مداوم مسيحيان و کليسا عليه مسلمانان.

4_بد رفتاري و تبعيض حکام اموي اندلس بين اقوام مختلف در اندلس و اختصاص بعضي از امتيازات به

عده اي خاص.

5_خود کامگي و فساد در زمينه هاي مختلف توسط درباريان و حکام.

منبع:

كتاب جغرافياي تاريخي اندلاس

مقدمه

دوره ساسانيان را مي‎توان، عصر تكوين امپراطوري ايران قبل از اسلام دانست. اين امپراطوري كه در عهد هخامنشيان بنيان گذاري شده و نيمي از سرزمينهاي جهان باستان را از آن خود كرده بود، در عهد ساسانيان به اوج خود رسيد و عنوان يكي از دو امپراطوري بزرگ جهان را به خود اختصاص داد.

در هر امپراتوري لازم تحصيل منابع مادي، به منظور تأمين مقاصد توسعه طلبانه – چه داخلي و چه خارجي-سياست تجاوز است، و اين اصل، از همان آغاز، موجبات فروپاش امپراتوري‎ها را همين اصل مهم فراهم ساخته است. طبعاً امپراطوري ساساني هم از اين قاعده مستثني نبوده است.

سردمداران اين امپراتوري براي پيشبرد اهداف توسعه طلبانه‎شان، نياز مبرم به منابع مادي دانستند و براي تحميل اين منابع مادي، بر جامعة تحت سلطه خود فشار وارد مي‎آورند و آن را در مقابل عوامل گوناگون، آسيب پذير مي‎ساختند.

فتح نهاوند

سپاه ايران نيز به سرداري فيروزان يا مردان شاه، ساز و برگ بسيار آماده كرده بودند. دو لشكر در نزديك نهاوند خيمه زدند و چندي در برابر يكديگر نشستند. چون ايرانيان جنگ را نياغازيدند و هر روز نيز به آن ها از هر سوي كشور مدد مي‎رسيد، عريان ستوه گشتند و به هراس افتادند و رأي چنان ديدند كه بايد آوازه دراندازند كه خليفه مسلمانان در مدينه مرده است و بايد سپاه جنگ ناكرده باز گردد چنين كردند و آهنگ بازگشت نمودند. ايرانيان از سنگرها و قلعه‎هاي خويش برآمدند تا عربان را دنبال كنند و بدين بهانه پراكنده شدند، تا به تازيان رسيدند تازيان برگشتند و جنگي سخت در پيوستند و چند روز بكشيد و از هر دو سوي خلقي بسيار كشته شد. سرانجام سپاه ايران بشكست و بگريخت و نهاوند نيز به دست عرب افتاد. از آنجا راه همران و آذربايجان رفتند و ديگر ايرانيان را بيش ياراي مقاومت نبود. فتح نهاوند در واقع راه تصرف تمام ايران را بر روي اعراب بگشود و اين آخرين مقاومت منظم بود كه دولت ساساني در برابر تازيان از خود نشان داد. از اين پس ديگر نه دولتي در كار بود و نه كشور). همه چيز به دست عرب افتاده بود. سال بعد همدان و كاشان و اصفهان و استخر نيز به دست تازيان افتاد و يزدگرد از فارس به كرمان و از آنجا به سيستان رفت و سرانجام به مرد كشيد.

در فتح نهاوند آخرين بازماندة گنجهاي خسرواني نيز به دست فاتحان افتاد. پس از آن نيز ديگر ايرانيان را ممكن نشد كه لشكري فراهم آورند و در برابر عرب درايستند. همه چيز و همه جا، در دست عرب بود و از اين روي بود كه عرب اين پيروزي را فتح الفتوح خواند.

آغاز يك فاجعه

سقوط نهاوند در سال 21 هجري، چهارده قرن تاريخ پر حادثه و با شكوه ايران باستان را كه از هفت قرن قبل از ميلاد تا هفت قرن بعد از آن كشيده بود پايان بخشيد. اين حادثه فقط سقوط دولتي با عظمت نبود، سقوط دستگاهي فاسد و تباه بود. زيرا در پايان كار ساسانيان از پريشاني و بي‎سرانجامي در هم كارها فساد و تباهي راه نداشت. جور و استبداد خسروان، آسايش و امنيت مردم را عرضة خطر مي‎كرد و كژخويي و سست‎رايي موبدان اختلاف ديني را مي‎افزود. از يك سو سخنان ماني و مزدك در عقايد عامه رخنه مي‎انداخت و از ديگر سوي، نفوذ دين ترسايان در غرب و پيشرفت آيين بودا در شرق قدرت آيين زرتشت را مي‎كاست.

روحانيون نيز چنان در اوهام و تقاليد كهن فرو رفته بودند كه جز پرواي آتشگا‎ه‎ها و عوايد و فوايد آن را نمي‎دانستند و از عهدة دفاع آيين خويش هم برنمي‎آمدند.

وحدت ديني در اين روزگار تزلزلي تمام يافته بود و از فسادي كه در اين اخلاق موبدان بود،‌هوشمندان قوم از آيين زرتشت سرخورده بودند و آيين تازه‎اي مي‎جستند كه جنبه اخلاقي و روحاني آن از دين زرتشت قوي‎تر باشد و رسم و آيين تازه‎اي مي‎جستند كه جنبه اخلاقي و روحاني آن از دين زرتشت قوي‎تر باشد و رسم و آيين طبقاتي كهن را نيز در هم فرو ريزد. نفوذي كه آيين ترسا در اين ايام، در ايران يافته بود از همين جا بود. عبث نيست كه روز به ين مرزبان، يا چنان كه بعدها خوانده شد،‌سلمان فراسي آيين ترسا گزيد و بازخرسندي نيافت. ناچار در پي ديني تازه در شام و حجاز مي‎رفت. باري از اين روي بود كه در اين ايام زمينة افكار از هر جهت براي پذيرفتن ديني تازه آماده بود و دولت نيز كه از آغاز عهد ساسانيان با دين توأم گشته بود، ديگر از ضعف و سستي نمي‎توانست در برابر هيچ محله‎اي تاب بياورد. و بدين گونه، دستگاه دين و دولت با آن هرج و مرج خون آلود و آن جور و بيداد شگفت‎انگيز كه در پايان عهده ساسانيان وجود نداشت. دستگاهي پريشان و كاري تباه بود كه نيروي همت و ايمان ناچيز‎ترين و كم‎مايه‎ترين قومي مي‎توانست آن را هم بپاشد و يكسره نابود و تباه كند. بوزنطيه – يا چنان كه امروز مي‎گويد: بيزانس – كه دشمن چندين سالة ايران بود نيز از بس خود در آن روزها گرفتاري داشت نتوانست اين فرصت را به غنيمت گيرد و عرب كه تا آن روزها هرگز خيال محله به ايران را نيز در سرنمي‎پرود جرأت اين اقدام را يافت.

بدين ترتيب، كاري كه دولت بزرگ روم يا آيين قديم ترسايي نتوانست در ايران از پيش ببرد، دولت خليفة عرب با آيين نو رسيدة اسلام از پيش برد و جايي خالي را كه آيين ترسايي نتوانسته بود پر كند، آيين مسلماني پر كرد. بدين گونه بود كه اسلام بر مجوس پيروزي يافت.

انقراض دولت ساساني

در فاصلة چهار سال، تقريباً كشور ايران ده شاهنشاه ديد. عاقبت يكي از خلاف خسروپرويز كه پسر شاهزاده شهريار بود و يزدگرد نام داشت. يزگرد در استخر فارس متواري ميزيست. بزرگان استخر او را پادشاه خواندند و در آتشكده آنجا، كه معروف به آتشكده اردشير بود، تاج بر سرش نهادند. هواخوهانش جانب تيسفون روي آوردند، و بياري ستم، سپاهند سابق الذكر، آن شهر را گرفتند و فرخ‎زاد خسرو را هلاك كردند. باين ترتيب هم كشور ايران، براي آخرين بار، در زير فرمان يزدگرد سوم درآمد، و صورت واحد گرفت. در اين زمان رجال مقتدر عبارت بودند از رستهم (Rustahm) و برادرش فرخ‎زاد كه منبعد دريگ بذ (Dariahbady) (رياست امور در بارولنتتف) و زاذويه (Zadhoe) رئيس خدمه، همين شخص بود، كه سابقاً فرخ زاد خسرو را بتخت نشانيد.

(اوضاع دولت ساساني بر اين منوال بود، كه از بيابان عربستان، لشكرها از عرب باديه نشين وحشي و بي تمدن، كه تعصب مذهبي و روح غارتگري محرك آن بود، بفرمان عمرين خطاب، كه از رجال سياسي درجه اولي بشمار است، به ايران رو نهادند)

علت اين كه قومي وحشي، چون عرب بياباني،‌در ظرف مدت قليلي توانست، كه دولتي صاحب تأسيسات نظامي، مانند دولت ساساني، را از ميان بردارد، اغتشاش و فسادي بود، كه بعد از خسروپرويز در هم امور ايران رخ داد. اين احوال نتيجه سياست نظامي جديدي بود، كه از زمان انوشيروان در پيش گرفتند. تحولاتي، كه در طي اين مدت رخ داد كشور را بطرف تسلط سرداران لشكر سوق مي‎داد. هر سپاهبذ يا والي ايالت خود را مانند روزگار قديم، بمنزله اقطاع و تيول موروثي تصور ميگردد، و خود را ار ملوك الطوايف قديم مي‎شمرد، مخصوصاً پس از آن كه خاندان سلطنتي بانحطاط عامل افتاد، اين تصور قوت گرفت. سپاهبذ فرخ هرمزد مي‎خواست يا عقد كردن ملكه آزرميدخت بپادشاهي نايل آيد، اگر چه اين آرزو زندگاني او را بر باد داد، ولي پسرش رستم انتقام او را كشيد. مورخان ارضي اين پدر و پسر را ايشخان آذربايجان خوانده‎اند كه در زبان ارضي يعني «پرنس» است.

(تسلط سرداران و ولات آخرين دوره تحولات سياسي عهد ساسانيان است، اما اين ملوك الطوايفي جديد وقت پيدا نكرد، كه كاملاً‌ ريشه فرو برد و ثابت شود، حمله عرب اساس آنرا برانداخت. با وجود اين مرزبان مرو، و مروالسرور، و سرخس، و كهستان در اين موقع تقريباً مستقل بودند.

رستهم، كه در اين وقت نايب السلطنه حقيقي ايران محسوب گشت، مردي صاحب نيروي فوق‎العاده و مديري با تدبير و سردراي دلير بود. او كاملاً از خطر عظيمي، كه در نتيجه حمله عرب به كشور ايران روي آورده بود، اطلاع داشت، پس فرماندهي كل نيروي لشكري را به عهده گرفت و در دفع دشمن جديد كوششي دليرانه كرد.

سپاهي بزرگ در پيرامون پايتخت حاضر شد. اما خليفه عمر دست پيش انداخت. در سال 626 سپاه ايران، در قادسيه، - نزديك حيره، با سعدبن وقاص سردار عرب روبرو شد. جنگ سه روز طول كشيد و بشكست ايرانيان خاتمه ايفت. رستم، كه شخصاً حركات افواج ايران را اداره مي‎كرد، و در زير خيفه نشسته و درفش كاوپان را در برابر خود نصب نموده بود، كشته شد، و درفش كاويان، كه نمودار شوكت و قدرت ايران بود، بدست عرب افتاد.

پس از اين فتح بزرگ، مسلمانان حيره را گرفتند. بعد بجانب تيسفون روي نهادند. در سال 647 و به اردشير بعد از دو ماه محاصره مسخر شد. ساكنين آن، كه از گرسنگي جز رمقي نداشتند، خود را به تيسفون انداختند، كه در جناب سيار دجله بود. يزدگرد با دربار و حرمساري خود از پايتخت گريخت، در حاليكه «هزار نفر طباخ، و هزار تن رامشگر، و هزار تن يوزبان، و هزارتن بازبان، و جماعتي كثير از ساير خدمه همراه او بودند؛ و شاهنشاه اين گروه را هنوز كم ميدانست» نخست يزدگرد بحلوان رفت و در آنجا هم چون از حمله غرب فارغ نبود، به داخل كشور ماد شتافت. جماعتي بسيار از ساكنان تيسفون همه دارائي را رها كردند تا شايد جان به سلامت ببرند.

(شاهنشاه آخرين كوشش خود را كرد، و از همه اقطار كشور لشگر خواست. سرداري سالخورده بنام پيروزان را فرماندهي كل سپاه دارد كه در سال 642 با عرب در نهاوند مقابل شد. جنگي سخت رخ داد ولي شكست به ايرانيان افتاد. پيروزان بدست خصم اسير و مقتول شد. آن گاه كشور ما در برابر حمله مسلمانان بيمانع گشت و اثري از رشكر شاهنشاهي نماند. دفاع ايالات  ايران بعهده مرزبان و سيار امراء محلي قرار گرفت و بعضي از اين سرداران مثل هرمزدان در خوزستان مقاومتي سخت ولي بي‎فايده، نشان دادند) همدان وري مسخر لشگر گرديد، بعد نوبت به آذربايجان و ارمنستان رسيد. يزگرد خود را به اصفهان كشيده بود و در آنجا با گروهي كثير از واسپوهران ميزيست. چنين پيداست، كه اين شهر در پايان دوره ساساني مركز واسپوهران ايران محسوب مي‎شده است، و واسپوهران آمار كار يا «مستوفي خراج و اسپوهران» در اصفهان مقام داشته است. يزدگرد كه 70 نفر آن‎ها از اشراف بزرگ و واپسوهران بودند، باستخر فرستاد، و بعد از آن كه اصفهان بدست عرب افتاد، خود نيز با تسخر پناه برد. آن گاه و اسپوهران را بشوش فرستادند. در اين شهر واسپوهران به موسي سردار عرب تسليم شده، اسلام اختيار كردند. استخر هم مسخر شد، و هم ايالت فارسي، كه گاهواره خاندان ساساني بود، بدست مسلمانان افتاد.

(يزدگرد، كه جز عنوان شاهنشاهي نداشت، بازهم رو به هزيمت نهاد سپاهند طبرستان او را به پناه خود خواند و اگر اين دعوت را مي‎پذيرفت، شايد مي‎توانست در پناه جبال عظيم طبرستان قدرت خود را نگاه دارد، چنان كه سپاهبندان بيش از يك قرن استقلال خود را در برابر حملات مسلمانان حفظ كردند. ولي يزدگرد سيستان و خراسان را ترجيح داد، و سعي بي فايده كرد، شايد افراد محلي را كه در اين وقت كاملاً مستقل بودند، ببرداشتن سلاح و مقابله خصم بكشاند، اما ميسر نشد.

پيام محمد

(در همان هنگام كه اهريمن نفاق و شقاق، كشور ساسانيان را به ورطة مرگ و نيستي مي‎كشانيد، سروش خدايي بيابان نوردان عرب را از جادة كفر و نفاق، راه هدايت و نجات مي‎خواند) عرب كه حتي خود نيز خويشتن راستپ و وحشي مي‎خواند در زير لواي ديني كه محمد(ص) آورده بود، در راه وحدت و عظمت گام مي‎زد. پيام تازه‎اي كه محمد(ص) خود را حاصل آن مي‎دانست همة جهان را به برابر و نيكي و برادري مي‎خواند و از شرك و نفاق و جور و بيداد نهي مي‎كرد. نه همان اعراب كه زندگي‎شان يكسره در جور و تطاول و شرك و فساد مي‎گذشت بلكه ايران و روم نيز كه رسم و آيين ديرينشان دستخوش اختلاف و تعصب روحانيون گشته بود، در آن روزگاران به چنين پيام دلنشيني نياز داشتند و آن را مژدة رهايي و نجات تلقي مي‎كردند. اما اين مژده آسماني قبل از هر چيز، عرب را كه پست‎ترين و پراكنده‎ترين مردم بود، به سوي رفعت و وحدت كشانيد. درست است كه محمد حتي پيش از آن كه مكه و طائف را فتح كند و تمام اعراب را كه در زير لواي خويش دراورد، پرويز  وهرقل نامه نوشت و آن‎ها رابه آيين خويش خواند اما در آن هنگام بروي روشن بود كه راه وي راه كاميابي و راه يكرنگي است. (در اين نامه‎‎اي كه به محمد سال ششم يا هفتم هجري نزد پرويز فرستاد او را به آيين خويش خواند و هم بيم داد كه اگر آيين خدا را نپذيرد با او جنگ برخواهد خاست. گفته‎اند كه پرويز از خشم و نخوت نامه پيغمبر را پاره كرد و به باذان فرمانداري يمن نامه نوشت كه اين عرب را برنهد و نزد او فرستد. خشم پرويز از اين بود كه اين مرد تازي، با اين كه از بندگان اوست چگونه جسارت كرده است و به او پيغام و نامه‎اي چنين نوشته است. پرويز نمي‎دانست كه آيين اين عرب جهان را مي‎گيرد و رسم مخلوق پرستي را برمي‎اندازد و ملك و دولت او را نيز تا چند سال بعد بكلي از هم مي‎گسلد و پاره پاره مي‎كند. معهذا چنين واقعه‎اي اتفاق افتاد و فرمانروايان صحراها، شهرها و كاخ‎هاي عظيم كشور خسروان را به زير نگين خويش درآوردند.)

جامعه سياسي اسلامي (دوران حكومت پيامبر اكرم(ص)

اوضاع اجتماعي مسلمانان در سال 11 هجري مقارن با جزيره العرب در زمان فوت پيامبر

دوران حكومت پيامبر اكرم (ص)

هسته‎هاي نخستين حكومت اسلامي

هسته‎هاي اوليه تأسيس حكومت اسلامي از لحاظ كاربردي و تطبيق آن، پس از انجام بيقت دوم عقبه فراهم گرديد) كه اين بيقت ميان نمايندگان اول  وخزرج در موسم حج در مكه رخ داد. تاريخ اين رويداد چند ماهي پيش از مهاجرت رسول خدا(ص) به مدينه و پس از مهاجرت تدريجي مسلمانان مكه به مدينه بوده است. (محور و محتواي بيعت دوم عقبه ميثاق بر تأسيس يك سلطه سياسي – با هم بار معناي اين كلمه بود كه اين سلطة سياسي هر جامعه‎اي سياسي و متعهد حكومت بكند. چرا كه پيامبر اكرم(ص) و نمايندگان مردم بروز تنش‎هاي سياسي و جنگ با قريش و جز آن را به لحاظ تضاد و تعارض با ايدئولوژي جامعة نوپا محتمل مي‎ديدند.)

سلطه سياسي نو پا بر پاية اصول اسلام و تعهد به آن، نظامي را درافكند كه در خور زندگاني و جامعة سياسي بود. بيقت نخستين عقبه كه يك سال پيش از عقبه دوم انجام گرفت، براساس اسلام و بيقت مردم مدينه و التزام آنها به تبليغ و نشر اسلام ميان قبايل خود بود.) در حقيقت بيقت اولاي عقبه به منزلة زيربناي ايدئولوژي و عقيدتي و زمينه ساز بيقت دوم عقبه و مدخل براي تكوين پايگاه اوليه اسلام در يثرب ود. فرستادة رسول خدا(ص) مصعب‎بن عمير، اين مهم را پايتخت كنندگان فراهم كرد و اما بيقت دوم عقبه تبصير سياسي تنظيمي از اين محتوا و مضمون بود.

پس از انجام بيقت و فرايندهاي آن، قرار مهاجرت به مدينه و هجرت مسلمانان از مكه به اين شهر، جامعة سياسي اسلامي بر يك پاية عقيدتي اسلامي با التزام به نشر و تبليغ و دفاع از آن و ارزش‎هاي آن كه پيروانش در جامعة نوپا عينيت يافته آن‎ها هستند تولد يافت.)

(ميلاد اين جامعة نوپا از نخستين لحظه‎ها در تعارض با سنت‎هاي جاهلي بود، زيرا كه ميان قبال هشيه در جنگ مدينه صلح و آشتي برقرار گرديد.)

(قرآن كريم از اين واقعيت نوظهور كه ميان اين قبايل رخ داد تعبيري كرده است كه بار عقيدتي دارد و آن را جايگزين  «قبيله» نموده است و آن نام تازه «انصار» يا انصارالاسلام يا انصار النبي(ص) بوده است). اين قبايل با محتواي ايدئولوژي جديد و براساس اين ايدئولوژي با مسلمانان مكي كه در همين محتوا و اصطلاح را قبول داشتند درآميختند. قرآن كريم به جاي سنت آنان به قبيله بر روي آن‎ها نامي نهاد. عقيدتي كه با محتواي اعتقادي انان همسنگ بود و لقب «مهاجرين» را بر ايشان نهاد. همة مسلمانان نوپا در يكشكل عقيدتي سياسي در جامعه‎اي واحد و مغاير با ميثاق‎هاي جاهليت عينيت يافتند. با اين كه وحدت ميان مجموعه‎هاي گونه‎گون در طرح اسلامي موجب القاي تنوع قبيله‎اي نگرديد و امتيازات و خصوصيت‎هاي قبيله‎اي معمول همچنان رعايت مي‎شد، اما هيچ كدام از زعامت‎هاي قبيله‎اي نه مرجعيت داشت و نه سنت‎هايش در حكم قانون بود و نه كاري بر خلاف شرع و تصويب شارع انجام مي‎داد.

مرجعيت اعلا و زعامت عظما فقط منحصر در ذات رسول الله(ص) و شريعت فقط به شرع اسلام محدود شد. شايد اين رويداد نخستين نمونه از تطبيق اصل: «تعارف و تقارن بر، بر و تقوا، بوده است كه از ديدگاه اسلام داراي داراي پايگاهي والا و زيربنايي در جامعة بشريت است پيامبر اكرم(ص) ابزار اين سلطه نوپا را در گام‎هاي نخستين تأسيس حكومت اسلامي در بيعت دوم عقبه فراهم نمود و نقباي دوازده‎گانه (3 تن از قبيله اوس و نه تن از قبيله خروج، را به عنوان مسئولان از هر پيشامد ميان آنان معين كرد) پيامبر اكرم(ص) حق انتخاب نقبا و قدرت انجام آن را داشت. هر دو قبيله اعلان آمادگي براي پذيرفتن نظر پيغمبر را كرده بودند. مع‎ذلك انتخاب اين افراد را بر عهدة قبايلشان گذاشت كه اين خود يكي از نخستين مظاهر تطبيق عملي اصلي شوراي اسلامي در فرماندهي حكومت اسلامي تلقي بشود. اين تعداد از نقيبان به همراه فرستادة رسول خدا مصعب بن عمير در بيعت اولي عقبه رهسپار مدينه شدند و همگي هسته‎هاي سلطة جديد را مدينه و قبل از هجرت رسول خدا(ص) به اين شهر فراهم نمودند.

حكومت پيامبر(ص)

حكومت و دولت اسلامي با فرود آمدن رسول خدا(ص) به مدينه تولد يافت، چرا كه رسول الله پس از فرود در اين شهر همه مسئوليت‎هاي رسالت و نبوت و تبليغ و ارشاد به عنوان نبي و رسول اسلام در اختيار گرفت.

(نخستين گام پيامبر اكرم(ص) در استقرار كلي نظام و سازماندهي جامعة جديد، برقراري اخوت و برادري ميان مهاجرين و انصار بود. اين حركت افزون بر محتواي اخلاقي – ايماني و عاطفي داراي محتواي حقوقي – اقتصادي بود كه بنا به اقتضاي اين برادري، مسلمانان در دارايي و ميراث جري بدون خويشاوندي نسبي و رحم با يكديگر شريك شدند تا اين كه آيه شريفه «اولوالأرهام بعضهم اولي يبعض…» نازل شد و حكم توارث را براساس عقد اخوت نسخ كرد.) اما محتواي ايماني در تعميق روابط دين و اخلاقي و عاطفي ميان مسلمانان بر جاي ماند. گام دوم رسول خدا امضاي ميثاق مسلمانان و يهوديان مدينه بود ما به لحاظ اينكه جامعة سياسي يكپارچه را گرايش‎هاي مذهبي متفاوت تشكيل مي‎داد و بدين وسيله جايگاه حقوقي – سياسي مسلمانان و روابط انان با يكديگر و اصول سياست ايشان را با يهود معين كرد. اين پيمان نامة سياسي نخستين نوع خود در ترايخ بود. در چارچوب اين ميثاق روابط ميان مسلمانان و يهود و حقوق و مسئوليت‎هايي را كه هر كدام بر ديگري دارد معين شد و تصريح شده است كه زعامت عظما از آن رسول الله است.

اداره و مديريت

پيامبر گرامي(ص) سازمان اداري حكومت اسلامي را در شهر مدينه و حومة آن و در سطح قلمرو اسلام تأسيس كرد)، با توجه به اين كه قلمرو اسلامي روز به روز با رشد جمعيت مسلمانان و اجابت دعوت و فتوحات مسلمين در جنگ‎هاي دفاعي در برابر قريش و جز آن گسترده مي‎شد.

(رسول الله شهر مدينه و حومة آن را مستقيماً زير حكومت خود داشت و از افراد براي انجام مسئوليت‎هاي مشخص كمك مي‎گرفت يا اين كه آن ها را براي مناصب و پست‎هاي معين منصوب مي‎كرد.

در مناطق دور از شهر مدينه (مكه، طائف، صفا، حضرموت، و جز آن) كارگزاران و نمايندگان خود را مأموريت مي‌داد و در اين جريان زنان هم از كارهاي عمومي بركنار نبودند.

ابن عبدالبر روايت كند كه: «سمراء دخت نهيك اسري رسول خدا را درك كرد و عمر دراز داشت. در بازارها گردش مي‌كرد و امر به معروف و نهي از منكر مي‌نمود و متخلفان را با تازيانه‌اش مضروب مي‌كرد.

رسول اكرم(ص) هرگاه كه از مدينه بيرون مي شد، خليفه‌اي به جانشيني خويش مي‌نهاد. از كساني كه به امارت مدينه گمارده شدند، سعدبن عباده، محمدبن مسلمه انصاري، أبا مسلمه بن عبدالأسد، زيدبن حارثه و ابولبابه بودند. پيامبر اكرم در حساس‌ترين اوقات يعني براي خروح به غزوة تبوك، علي‌بن‌ابيطالب عليه السلام را در مدينه جانشيني خود نمود.

اداره امور مالي و اقتصادي، ماليات، عاملان صدقات

پيامبر اكرم در دوران حكومت اسلامي، كارگزاران و عمال صدقات و گردآورندگان زكات را معين فرمود و افرادي را براي دريافت زكات شتران منصوب كرد.

رسول خدا به سلامتي و قدرت اسبها و آمادگي آنها براي جهاد عنايت خاص داشت و براي اين چارپايان، مرتع و چراگاه‌ها معين كرد.

برخي از كارگزاران و عمال صدقات، ساكن منطقه و قبيله خود بودند و برخي ديگر براي انجام اين مهم از شهر مدينه به محل مأموريت خويش مي‌رفتند.

اين مطلب از صحيفه عبدالله بن سنان از امام صادق در مقام بيان حكم فريضة زكات به دست مي‌آيد.

قضي

شخص پيامبر اكرم مسئوليت قضا را در مدينه برعهده داشت و به كلية اختلاف‌هاي خانوادگي، مالي، جرائم، قتل، تنفيذ، مجازات‌ها، تعزيرات و حدود مجرمان رسيدگي مي‌فرمود. كما اينكه قضاي مدينه و يمن را به امام علي بن ابيطالب واگذار فرمود و احياناً معاذ بن نوفل و ابوموسي اشعري و راشدبن عبدالله را به قضا مي‌نشاند. رسول خدا براي شهرهاي دور از مدينه بعضي از فقهاي صحابه را جهت قضا ازجمله علي را به يمن گسيل مي‌فرمود.

امور دفاعي

پيامبر اكرم شهر مدينه را به شكل پادگان نظامي درآورده و از آن يك مجتمع جنگي ساخته بود و مسلمانان شهر را به دسته‌هاي ده نفره تقسيم كرده بود و بر هر يك از اين دسته‌هاي ده نفره عريضي قرار داده بود.

جوانان بالغ را به سرباز مي‌گرفت و از آنها سپاهياني تشكيل داد كه در جنگ‌ها و غزاهاي دفاعي شركت مي‌كردند و اميران لشكر و سريه‌ها را از ميان آنان قرار مي‌داد و ايشان را براي مأموريت‌هاي نظامي و تجسسي ارسال مي‌فرمود.

در تركيب‌ نيروي سپاه و ارتش بر افراد متخصص اعتماد مي‌فرمود. نجاري از قول حذيفه بن اليمان مي‌گويد: رسول خدا فرمود نام كساني را كه اسلام را بر زبان مي‌آورند بنويسيد و ما نام يكهزار و پانصد مرد را نوشتيم. محتمل است كه هسته‌هاي نخستين نهادي كه بعدها به ديوان جند معروف گرديد در زمان رسول خدا پايه‌ريزي شده باشد. ظاهراً صورت اسامي سربازان به استمرار بررسي مي‌شد تا كساني  كه به پانزده سالگي رسيده‌اند در آن فهرست ثبت شوند. اين مطلب از روايت ترمذي از اين عمر يا روايت ابن عبدالبر در كتاب الاستيعاب از سمره بن جندب به دست مي‌آيد. پيامبر اكرم توجه خاص به تهيه اسلحه داشت و سلاح‌ها را خريداري يا قرض يا اجاره مي‌فرمود.

مسائل و مشكلات اجتماعي

تلاش پيغمبر در مسائل اجتماعي تنها به تربيت روح انساني و وعظ و تبليغ و پرورش و تهذيب مسلمانان بر پاية اخلاق و احسان معطوف نبود، بلكه بر وفق دستورات الهي در راستاي ساختار جامعه‌اي خودكفا و برپاية عدالت اجتماعي تلاش نمود و بخشي از بيت‌المال را در بهبود اوضاع معيشت ايتام و بينوايان و از كارافتادگان اختصاص داد و كار و شغل را براي هر فرد مسلمان امري واجب و ماية شرف او مي‌دانست.

پيامبراكرم جايگاه اجتماعي زنان را در جامعه به عنوان يك انسان از وضعي كه در دورة جاهليت داشتند دگرگون كرد و مقام معنوي زن را ارتقاء داد.

پايه و اساس استوار را در راستاي ارتقاي انساني و اجتماعي بردگان بر وفق شرع اسلام درافكند و برنامة تدريجي لغو بردگي را تشريع نمود.

روابط خارجي

رسول خدا اساس روابط با ملل و دول خارجي را پايه‌گذاري فرمود؛ با مسيحيان نجران و جزانان رابطه برقرار نمود؛ به سوي سران مصر ايران، بيزانس و غسانيان نماينده و سفير روانه فرمود؛ با خارجيان مثياق و قرارداد امضا كرد؛ با پاره‌اي از گروه‌ها و قبايل آتش بس برقرار كرد و با برخي ديگر شيوه‌اي معكوس داشت، با مسلمانان خارج از شبه‌جزيره به همان ترتيب كه پيشتر گفتيم رفتار كرد و مهاجرت به دارالسلام را بر هر مسلماني كه بيرون از قلمرو بودند فرض و واجب نمود.

پيامبر و دولت اسلامي

مي‌دانيم كه قبل از طلوع اسلام بر جزيره‌العرب، در حجاز حكومت و دولتي وجود نداشته است، و اعراب بدوي تابع حكومتي نبوده و نظم سياسي خاصي بر زندگي آنها استقرار نداشته است. زندگي اجتماعي آنان، بر محور قبايل شكل مي‌گرفت و هر قبيله، در اثر پيوندهاي خويشاوندي و يا روابط خاص ديگري تشكيل مي‌شد.

منطقه حجاز، چندان از مزاياي فرهنگي و اجتماعي محروم بود كه به قول گوستاولبون «جهانگيران بزرگ از ايران، روم و يونان، كه تمام دنيا را زيرورو نموده بودند، كمترين توجهي به آن نداشتند.

پيامبر اسلام، مؤسس دولت اسلامي

با ظهور اسلام در مكه، و پس از گسترش دعوت پيامبر و هجرت به مدينه، دولت اسلامي به وسيلة پيامبر اسلام، تأسيس گرديد و آن حضرت علاوه بر آموزش و تربيت، شخصاً سرپرستي و رهبري جامعه اسلامي را به عهده گرفت و به ادارة نظام اجتماعي مسلمين در بخش‌هاي مختلف قضايي، فرهنگي، سياسي، نظامي و اقتصادي پرداخت. اين مسئله، از نظر آيات قرآن و شواهد تاريخي، چندان واضح و آشكار است كه حتي شرق شناسان غيرمسلمان نيز –كه تا حدودي با تاريخ اسلام آشنا شده‌اند- بر آن تصريح كرده‌اند.

دانشمند ايتاليايي، فل لينومي مي‌گويد:

حضرت محمد در يك زمان، دين و دولت را پايه‌گذاري كرد و گسترة اين دو، در دوران زندگي‌اش، هم‌سان بود.

و به تعبير توماس ارنولد: «پيامبر اسلام، پيشواي دين و رئيس دولت است»

و به عقيدة ستروتمان:

اسلام پديده‌اي ديني و سياسي است؛ زيرا بنيان‌گذار آن، علاوه بر نبوت، حكومت را نيز در دست داشت و به شيوة حكومت‌داري كاملاً آگاه بود.

براساس اعتقاد مسلمانان، پيامبر اسلام در جامعة اسلامي داراي 3 نقش است:

الف) نبوت و رسالت؛ يعني تبليغ احكام و قوانين الهي.

ب)ولايت؛ يعني رهبري سياسي و اجتماعي. و البته مديريت جامعه و ادارة نظام اجتماعي، غير از بيان احكام است.

ج) قضاوت و داوري

صدور و ابلاغ بخش‌نامه‌هاي دولتي براي فرمانروايان

پيامبر اسلام، براي واليان و حاكمان خود، با توجه به منطقه فرمانروايي، هر يك دستورات و راهنمايي‌هايي داشتند. برخي از اين دستورالعمل‌ها كوتاه، و برخي نسبتاً مفصل و جامع است. همچنين اين بخش‌نامه‌ها از محدودة اختيارات و مسئوليت‌هاي هر كدام از آنها حكايت دارد و نشان مي‌دهد كه همة واليان، از اختيارات يكساني برخوردار نبوده‌اند، مثلاً وائل بن حجر از اختيارات بيشتري برخوردار بوده، و زمامداران يمن در حفظ شئون داخلي خويش استقلال داشته‌اند.

دستورالعمل‌هاي صادر شده از سوي حضرت، شامل مواد و موضوعات گوناگوني است؛ مانند تعليم و تذكر برخي از احكام اسلامي، روش ادارة امور، شيوه برخورد با گروه‌ها و فرقه‌هاي مختلف، بيان مسئوليت‌هاي حاكم اسلامي و…

يكي از اين عهدنامه‌ها، نام آن حضرت به عمروبن حزم است كه در هنگام نصب او براي حكمراني نجران، نگاشته شده است.

حاكميت سياسي پيامبر اكرم، گاه توسط نمايندگان و مأموران حضرت، كه به عنوان «حاكم» انتخاب و به مناطق گوناگون اعزام مي‌شدند و گاه مستقيماً و به وسيله دستوراتي كه حضرت اعلام و به مرحلة اجرا مي‌گذاشتند، اعمال مي‌گرديد.

نصب حاكمان و فرمانروايان

نمايندگان قبيله ثقيف، در سال هشتم هجري، به مدينه آمدند و پس از مذاكراتي با پيامبر اكرم، مسلمان شدند. پيامبر عثمان بن ابي‌العاص يكي از اعضاي همين گروه را كه از ديگران جوانتر و در فراگيري آيين اسلام جديت بيشتري داشت، به عنوان «امير» آن قبيله انتخاب نمود. وي علاوه بر امارت، از سوي حضرت به عنوان امام جماعت نيز انتخاب شد. عثمان مي‌گويد: از آخرين سفارش‌هاي رسول خدا به من، هنگامي كه مرا بر قبيلة ثقيف حكمراني و امارت داد، اين بود: «اي عثمان! نماز را زود بخوان و با مردم به حساب آن كه از همه ضعيف‌تر است، رفتار كن.

يكي از نمايندگان قبيله جمعي از سرزمين يمن، پس از آن كه محضر پيامبر اسلام را درك نمود و اسلام آورد، به عنوان حاكم آن منطقه، از سوي حضرت انتخاب شد.

پيامبر اسلام، طي نامه‌اي به بن اسد، قضاعي بن عمر را به عنوان حاكم آنان معرفي نمود.

رسول خدا، معاذبن جبل را به عنوان نماينده خويش و حاكم يمن به آنجا فرستاد و توصيه‌هايي در زمينه برخورد با اهل كتاب و توجه به مظلومين و محرومين نمود.

پس از آن كه در سال دهم هجرت، خالدبن وليد را منطقه نجران فرستاد تا بني‌الحارث را به اسلام فرا خواند و آنها همگي به اسلام روي آوردند و مي‌يافتند و اگر از فرماندهان جنگ، كسي مورد اتهام بود، رسول خدا برخي از اصحاب مورد اطمينان خود را، جهت بررسي و ارائه گزارش همراه آن سپاه اعزام مي‌نمود.

عقد پيمان‌هاي سياسي

بهترين نمودار ديپلماسي دولت اسلامي در عصر رسول خدا، عهدنامه‌ها و پيمان‌هايي است كه بين حضرت و اقوام و فرق مختلف به امضا رسيده است از مهم‌ترين آنها پيمان حضرت با يهوديان مدينه است كه در بخشي از آن اين موارد به چشم مي‌خورد:

1-مسلمانان و يهوديان مانند يك ملت در مدينه زندگي مي‌كنند.      2-مسلمانان و يهوديان در انجام مراسم ديني خود آزاد هستند.         3-با وقوع جنگ، هر كدام ديگري را در صورتي كه متجاوز نباشد، عليه دشمن كمك مي‌كند.          4-در صورتي كه مدينه مورد هجوم قرار گيرد، همه دفاع مي‌كنند.

5-قرار صلح با دشمن، با نظرخواهي از هر دو انجام مي‌گيرد.

عهدنامه ديگر، پيماني است كه در سال ششم هجري، بين آن حضرت و قريش در جنگ نكنند، هيچ كدام نسبت به ديگري خيانت نورزد، امنيت مالي يكديگر را محترم شمارند، افراد در هم پيمان شدن با پيامبر اسلام يا مشركين آزاد باشند، اسلام در مكه علني باشد، و هيچ كس نسبت به آيينش مورد فشار قرار نگيرد. يكي ديگر از اين معاهدات بين‌المللي، پيمان آن حضرت با مسيحيان نجران است. آنان در اين معاهده پذيرفتند كه ساليانه مبلغي به عنوان ماليات به دولت اسلامي بپردازند، و در مقابل، پيامبر اسلام نيز مسئوليت دفاع از آنان و جلوگيري از ظلم از جانب مسلمانان، آزادي مذهبي شان را بعهده گرفت.

سركوب فتنه‌گران

در مواردي كه دشمنان اسلام، به فتنه و توطئه روي مي‌آوردند، رسول خدا براي سركوب آنان اقدام مي‌كرد. مثلاُ در جنگ تبوك، كه مسلمانان

كنترل بازار و تجارت

در جهت جلوگيري از تخلفات اقتصادي و براي نظارت بر اجراي قوانين اسلامي پيامبر اسلام مأموريتي بر بازار گمارد، مثلا پس از فتح مكه، علاوه بر نصب فرماندار، سعيدبن عاص را نيز براي كنترل و نظارت بر بازار، نصب نمود، همچنين بر طبق برخي نقل‌هاي تاريخي، رسول خدا عمر را به عنوان «عامل السوق» مدينه انتخاب كرد.

علاوه بر آن كه، آن حضرت، شخصاً بر اوضاع بازار و كسب و تجارت، نظارت و اشراف داشت، در موارد لازم، دخالت مي‌نمود. از آن جمله به عده‌اي از محتكرين برخورد كرد، دستور فرمود تا موادغذايي احتكار شده را به بازار آورده و در معرض ديد مردم قرار دهند. و همچنين حضرت با تجاري كه با فريب و خيانت، اجناس خود را در بازار عرضه مي‌كردند، برخورد مي‌نمود.

نتيجه

در پرتو نصوص فراوان و متون غيرقابل ترديد، اگر كسي ادعا كند كه تشكيل حكومت اسلامي توسط پيامبر اسلام از بديهيات تاريخ اسلام، سخني به گزاف نگفته است، چه اين كه ترديد در اين موضوع، حتي از نظر كساني كه كمترين آشنايي با تاريخ اسلام دارند، ترديد در يك امر قطعي و مسلم شمره ميشود.

از اينرو، تنها براي آگاهي كساني كه هيچ گونه آشنايي با تاريخ اسلام نداشته، و از سيره پيامبر اكرم بي‌خبرند، شواهدي تاريخي ذكر كرديم تا دورنمايي از نخستين دولت اسلامي، در ذهن آنان نقش بندد و برايشان آشكار گردد:

1-با طلوع اسلام، و به ويژه پس از هجرت پيامبر اكرم به مدينه، تحولي ژرف و عميق در زندگي سياسي و اجتماعي مردم جزيره‌العرب پديد آمد، و افرادي كه قبل از اسلام، از نظم اجتماعي واحدي به صورت پايدار برخوردار نبوده و يك رژيم سياسي، بر سرزمينشان حاكميت نداشته، و از حضور و اقتدار رهبري اجتماعي به صورت دولت، محروم بودند، براي اولين بار، ساية دولت اسلامي، به رهبري پيامبر اكرم بر آنان گسترده گرديد و نهادهاي مورد نياز دولت، در آن ديار و سرزمين تأسيس گرديد.

2-در نخستين دولت اسلامي، اداره حكومت، برعهده شخص پيامبر بود و آن حضرت مستقيماً در سامان دادن به امور اجتماعي و مديريت جامعه دخالت داشت. امور سياسي، فرهنگي، اقتصادي و قضايي، با نظر آن حضرت، و برطبق صلاح‌ديد او انجام مي‌گرفت.

3-حق ولايت و سرپرستي رسول خدا در نظر مسلمانان صدر اسلام، يك اصل مورد قبول و پذيرفته شده بود و هر كس كه با قبول اسلام، عضو امت اسلامي شمرده مي‌شد، خود را موظف به اطاعت از دستورات حضرت مي‌دانست. مسلمانان بين دستوراتي كه از طريق وحي به پيامبر ابلاغ مي‌گرديد. مانند روزه، نماز و حج – با دستوراتي كه از سوي پيامبر، و در جهت ادارة جامعه، صادر مي‌شد، مانند نصب حاكمان و اعزام مأموران مالياتي، تفاوتي قائل نبودند و همة آنها را به عنوان اوامر لازم‌الاجرا تلقي مي‌كردند. تفكيك بين اين دو گونه فرمان‌ها، و ترديد در مشروعيت قسم دوم مطرح نبود.

4-رسول خدا براي غيرمسلمانان نيز، به عنوان رئيس دولت اسلامي شناخته شده بود از اينرو، براي قراردادها و تعهدات بين‌المللي، با آنان حضرت مذاكره مي‌كردند و نظر آن حضرت را به عنوان نظر جامعه اسلامي، و امضاي پيامبر را به عنوان امضاي رئيس دولت اسلامي، قلمداد كرده و حكومت اسلامي را نسبت به آن متعهد مي‌دانستند.

-منابع و مآخذ

-كتاب دو قرن سكوت      نوشته دكتر عبدالحسين زرين‌كوب

-كتاب ايران در زمان ساسانيان      تأليف آرتوركريستين سن ترجمة رشيد ياسيمي

-كتاب: جامعه سياسي اسلامي      تأليف شيخ محمدمهدي شمس‌الدين

كتاب: دين و دولت در انديشه اسلامي       تأليف محمد سروش

فهرست

بخش اول: طوفان و ريگ

1-فتح نهاوند

بخش دوم: آتش خاموش

1-آغاز يك فاجعه

2-انقراض دولت ساساني

بخش سوم: طوفان و ريگ

1-پيام محمد

بخش اول: دوران حكومت پيامبر اكرم(ص)

1-هسته‌هاي نخستين حكومت اسلامي

2-حكومت پيامبر (ص)

3-اداره و مديريت

4-قضا

5-امور دفاعي

6-مسائل و مشكلات اجتماعي

7-روابط خارجي

بخش دوم: اسلام و حكومت

1-پيامبر و دولت اسلامي

2-زعامت سياسي امت اسلامي

3-نصب حاكمان و فرمانروايان

4-اعزام مأموران اطلاعات و تحقيقات

5-عقد پيمان‌هاي سياسي

6-سركوب فتنه‌گران

7-كنترل بازار و تجارت

نتيجه

موضوع :

تاريخ اسلام

استاد محترم :

آقاي چوگانيان

تهيه و تنظيم :

فرشته طيلاقي

زمستان 83

موضوع :

تاريخ اسلام

استاد محترم :

جناب آقاي دكتر قبولي

تهيه و تنظيم :

سروناز ميلاني زاده – سارا سزاوار

زمستان 84

موضوع :

تاريخ صدراسلام

استاد محترم :

جناب آقاي خادمي

تهيه و تنظيم :

محسن وظيفه دان

زمستان 84

موضوع تحقيق :

تاريخ اسلام

استاد محترم :

جناب آقاي درياني

تهيه كننده :

پوريا خياباني

زمستان 84

تاریخچه ورزش جودو

هنر رزمی جودوکه بر خاسته ازژاپناست جزء هنر های رزمی مثلکاراته،تکواندو وکونگ فومی باشد با این وجود بسیار متفاوتاز سایر هنرهای رزمی می باشد چرا که در آن مشت زدن و لگد زدن ممنوع است .
 یک جودو کار موفق باید قادر باشد حرکات حریف را از قبل پیش بینیکرده و با عکس العمل خود پاسخ مناسبی به آن بدهد .

جودو اولین هنر رزمی بود که به دلیل شهرت جهانیآن برای اولین بار درالمپیکتوکیودر سال 1964 واردبازیهایالمپیک شد . در حال حاضر در حدود 175 کشور در اینرقابتورزشی حضور دارند و این امر باعث شدهتا این ورزش در بازیهای المپیک تبدیل به دومین ورزش جنجال بر انگیز شود .

تاریخچه جودو

منشا جودو از هنر رزمیجوجیتسومی باشد . لغت جوجیتسو  در قرن 16میلادی در ژاپن به وجود آمد . این کلمه به  همه  هنرهای رزمی  که  با دست خالی انجام  میگرفت  اطلاق    می شد . جودو قبل از آنکه در المپیک سال   1964 به عنوان یک  رشته  ورزشی  پذیرفته شود سیستمی ازدفاع شخصیبود که توسطجیگوروکانوبنیانگذاری شده بود .
در سال 1882 استادجوانی به نام جیگوروکانو باشگاهی را برایآموزش هنر رزمیخود به وجود آورد . وی ناماینباشگاه ( یامدرسه ) را باشگاهکودوکانو نام هنر رزمی خود را جودو نامید . همانگونه که جوجیتسو به معنایهنر ملایمتاست جودو نیز به معنایروشملایمتمی باشد .

هدف ورزش جودو پرتاب کردن ، گیر انداختن ،خفه کردن و قفلمفصل حریف به منظورتسلیم کردن وی می باشد . حتی زمانی که فرد جودو را به عنواندفاع شخصی فرا می گیرد چگونگی دفع مشت ها ، لگد ها وسلاحها را با پرتاب کردن ، خفه کردن و قفلهای مفاصل می آموزد .

بزرگترین ارزش جودو در تاکید آن روی ملایمت واعتدالبه عنوان یک روش است .
مزایای جودو

اولین مزیت جودو ایجادآمادگی جسمانیفوق العاده در فرد است . ازاین طریق فرد می تواند همانعطافپذیری و هم قدرت بدنی خود را بالا ببرد . تمرینفنون مربوط به جودو باعث می شود بدنقوی تر شده و مقاومت دستگاه های قلبی _ عروقی بیشتر گردد .
سیستم رده بندی کمربند ها

جودو در دو قسمت سطح کیووسطحدان .
کیومعمولا به معنایکلاساست و اشاره بهآموزش مقدماتییا تدارکاتی دارد . افرادی کهدر سطح کیو هستند بهمودانشامعروف هستند یعنی "افراد بدون درجه" . دان بهمعنایدرجهیا رتبه است و درجه های آموزش را نسبتبه آن می سنجند . استاد کانو با توجه به وجود 12 پایه در باشگاه ها 12 درجه را برایکمربند ها به وجود آورد . وی هرگز بالاتر از دان 10 را به کسی اعطاء نکرد . از اینرو درجه دهم بالاترین درجه ای است که در جودو اعطاء می شود . افرادی که در سطح دانهستند بهیودانشامعروف هستند یعنی "افراد دادای درجه" .
کمربند مشکینمادی از سخت کوشی وانظباطاست .

کمربند مشکی همچنین سنبلی از رشد کامل فرد از طریق جودومی باشد .
ردهبندی کمربند ها در جودو

 
اصول جودو
در جودو 2 نوع مهارت کلي وجود دارد :
-1 فنون تکنيکي : مجموعه حرکات دقيق که براي غلبه برحريف در پي هم مي آيند.
-2 فنون تاکتيکي : خلق شرايطي که مي توان تحت آن شرايط، فنون تکنيکي را به خوبي به‌کار برد. فنون مذکور بر اساس 3 اصل مهم قرار دارد .

اولين اصل، اصل حرکت:

 در جودو مهمترين نکته برهم زدن آرامش فکري حريف و سپس قراردادن خود در بهترين موقعيت براي حمله است و لازمه اين امر حرکت دادن حريف به‌روي تاتامي (تشك مخصوص جودو) و ايجاد موقعيت دلخواه خود است.

دومين اصل، اصل انعطاف پذيري و يا تعادل:

به مثابه درختي است که در طبيعت با وزش بادي قوي از ريشه کنده نمي‌شود، بلکه با جريان باد هماهنگ مي شود.
سومين اصل، استفاده از قدرت اهرمي :

 اين اصل بلافاصله پس از برهم خوردن تعادل حريف با استفاده از نيروي خود او و با به‌کاربردن فني که شگرد شماست انجام مي شود زيرا هنگامي که حريف تعادل خود را از دست داد، قادر نخواهد بود از نيروي خود استفاده کند و تحت کنترل قرار مي گيرد.

وسایل مورد نیاز در جودو

ضروری ترینوسیله برای آموزش جودوتشک جودومی باشد . تشکجودو باید به اندازه کافی ضخیم باشد تادر موقع پرت شدن حریف صدمه ای به وی نرسد . همهفنون جودورا می توان روی تشک انجام دادتوجه داشته باشید که هرگز باکفشروی تشک جودو نروید وسیله دیگری که برای آموزش جودو لازم استجودوگییا همانلباس جودواست . انواع مختلفی از این لباس ها مورد استفاده قرار می گیرند لباس جودو باید به اندازهکافی ضخیم باشد تا در موقع کشیده شدن پاره نشود . نامژاکتجودواوواگیو نام شلوار جودوزوبوناست .
جودو کار باید طرف چپ لباسرا روی طرف راست آن گذاشته و با کمربند ( ابی ) آن ار محکم کند همان گونه که قبلاگفته شد رنگ کمربند نشان دهنده رتبه جودو کار است . کمربند باید محکم باشد و بهآسانی پاره نشود .
همچنین یک ترازوی ماشینی (یا یک باسکول ) در باشگاه جودومدرن لازم است . هر چند در برابر یک حریف ماهر مهارت بالا ضروری است ولی قدرت بدنیبالا و توسعه یافته حرف اول را در برد و باخت می زند .

فهرست

مقدمه.................................................................................1

تاریخچه جودو......................................................................3

مزایای جودو........................................................................4

سیستم رده بندی کمربندها........................................................5

اصول جودو..........................................................................6

وسائل مورد نیاز جودو............................................................9