تحقیق رایگان سایت علمی و پژوهشی آسمان , تحقیقات دانش آموزی ، فرهنگیان و دانشجویان اقدام پژوهی گزارش تخصصی

آثار ذکر خدا بر زندگی

مقدمه

ذکر خدا معنای وسیع و مصادیق فراوانی دارد . انسانی که در تمامی لحظات زندگی به یاد ذات خداوند می باشد که سرچشمه تمام خوبی ها و نیکی هاست و به این وسیله، روح و جان خود را پاک و روشن می سازد، خداوند نیز در تمامی مراحل زندگی و در اوج مشکلات و سختی ها او را تنها نمی گذارد .ذکر الهی چون نسیم فرحبخش، حیات معنوی را به انسان هدیه می کند . قلب خسته و افسرده انسان با «یاد خدا» طراوت می یابد و در کشاکش مشکلات و انبوه گرفتاری ها، به یاد معشوق است که اطمینان و آرامش را برای جان ها به ارمغان می آورد .

انسانی که در هر لحظه به یاد خداوند و فقر و نیاز خویش به ذات اقدس الهی و عقاب و ثواب باشد، در درون خویش راهی برای رشد و نمو رذائل اخلاقی و ارتکاب معاصی نخواهد گذاشت و همواره درصدد رشد و تعالی خویش می باشد . آرامش و اطمینان، گمشده انسان امروزی است که در آرزوی به دست آوردن آن می‌باشد . قرآن کریم راه رسیدن به آرامش را این گونه به بشر معرفی می‌نماید: «الا بذکر الله تطمئن القلوب » ; همانا با یاد خدا دل ها آرام می‌گیرد. در حقیقت، فراموشی خداوند، ترک شکر «ذکر الهی و ترک طاعت در بندگی » را نیز به همراه دارد; زیرا از یک سو فراموشی پروردگار سبب می شود که انسان در لذات مادی و شهوات حیوانی فرو رود و هدف آفرینش خود را به فراموشی بسپارد و در نتیجه، از ذخیره لازم برای فردای قیامت غافل بماند . ذكر و یاد خدا آثار سازنده روحى و اخلاقى فراوانى دارد كه یاد متقابل خدا از بنده، روشنى دل، آرامش قلب، ترس از(نافرمانى) خدا، بصیرت و شناخت شیطان، بخشش گناهان، و علم و حكمت از جمله آنهاست.

یكى از زیباترین جلوه هاى ارتباط عاشقانه با خدا و اساسى‏ترین راه‏هاى سیر و سلوك، ذكر است؛ یعنى مترنم بودن زبان و قلب انسان به اسمإ حسناى الهى و شاداب نگه داشتن گل روح در زیر باران یاد حق.

ذكر خدا ارتباط معنوى عبد سالك با رب مالك است و این انسان است كه نباید خود را وقف زندگى مادى كند و مقصد را در خود و دنیاى خود محدود سازد، بلكه باید خود را براى سفر پر فراز و نشیب ابدیت آماده و مهیا كند.

ذكر قلبى است نه ذكر زبانى. ذكر زبانى زمینه است براى پیدایش ذكر قلبى و آرامش با ذكر قلبى مشكلات را حل مى‏كند. خداوند در سوره طه خطاب به حضرت موسى و هارون علیه السلام مى‏فرماید: اِذهَب اَنتَ وَ اَخوكَ بآیاتى وَ لا تَنیا فِى ذِكرى). «تو و برادرت با آیات و معجزات من حركت كنید و در یاد كردن من سستى نكنید». این ذكر، ذكر قلب است؛ زیرا انسانى كه در برابر خطر مواجه مى‏شود و به مقاومت در برابر آن خطر، مأموریت پیدا مى‏كند، با ذكر زبانى نمى‏تواند مشكلى را حل كند؛ طمإنینه است كه مشكلات را حل مى‏كند و طمأنینه، با ذكر قلب است نه با ذكر زبان. البته ذكر زبان خوب است و زمینه را براى ذكر قلب فراهم مى‏كند. از آثار و ثمرات اخروى ياد خداوند, مغفرت الهى مى باشد كه شامل حال يادكنندگان خدا مى گردد و اضافه بر آن, خداوند وعده اجر و پاداش بزرگ نيز به ايشان داده است. قرآن مجيد در اين باره مى فرمايد: (... و الذاكرين الله كثيرا و الذاكرات اعد الله لهم مغفره و اجرا عظيما)
(مردان و زنانى كه بسيار ياد خدا كنند, خداى متعال براى آنان آمرزش و پاداش بزرگ آماده نموده است)

آثار و فواید ذکر خدا

«ذکر الهی » چون نسیم فرحبخش، حیات معنوی را به انسان هدیه می کند . قلب خسته و افسرده انسان با «یاد خدا» طراوت می یابد و در کشاکش مشکلات و انبوه گرفتاری ها، به یاد معشوق است که اطمینان و آرامش را برای جان ها به ارمغان می آورد . انسانی که در هر لحظه به یاد خداوند و فقر و نیاز خویش به ذات اقدس الهی و عقاب و ثواب باشد، در درون خویش راهی برای رشد و نمو رذائل اخلاقی و ارتکاب معاصی نخواهد گذاشت و همواره درصدد رشد و تعالی خویش می باشد . بنابراین «ذکر و یاد خدا» از مهم ترین عوامل رسیدن به قرب الهی است که انسان را از جهان ماده به عالم معنا و معنویت می رساند .

خداوند در آیه 41 و 42 سوره احزاب می فرماید:

«یا ایها الذین آمنوا اذکروا الله ذکرا کثیرا و سبحوه بکرة و اصیلا»

ای کسانی که ایمان آورده اید، خدا را بسیار یاد کنید و او را در صبحگاه و شامگاه تسبیح کنید .

مفهوم ذکر

ذکر در لغت به معنای «یاد کردن » است; خواه با زبان باشد یا با قلب یا هر دو، خواه بعد از نسیان باشد یا در ادامه ذکر، و نیز «ذکر» به معنای «حفظ شی ء» است و خلاف نسیان می باشد .

به بیان دیگر، «ذکر» عبارت است از این که آدمی نیروی ادراک خود را متوجه «یاد شده » کند، یا به این که نام او را ببرد و یا صفات او را به زبان جاری کند و مصداق مهمتر این که در قلب به یاد او باشد .

طبق این معنا، «ذکر» معنای عامی دارد که هر چیزی را شامل می شود . اما آن چه خداوند در قرآن کریم به آن امر فرموده است: «ذکر خداوند» و «یادآوری نعمت های الهی » می باشد که در سایه آن، انسان غبار غفلت و دوری را از قلب خود بزداید و بر جان و روح خسته خویش، با باران الهی، گل های طاعت و بندگی را برویاند .

مراتب ذکر

ذکر مقامی بسیار بلند دارد و دارای مراتب و درجاتی است; اولین مرتبه آن، «ذکر لفظی و زبانی » است و مراد از «ذکر لفظی » حرف لقلقه زبان نمی باشد; چرا که اگر توجه به معنای الفاظ نباشد، هیچ ارزشی ندارد و شاهد این مدعا این که گاه انسان افرادی را می بیند که در عین این که با زبان مشغول «ذکر خداوند» هستند، با عمل خویش مرتکب گناه و معصیت می شوند! و حال آن که ذکر حقیقی، انسان را از گناه باز می دارد .

مرتبه دوم، ذکر قلبی است . یعنی توجه به خداوند از دل انسان بجوشد و به زبان جاری شود; هر چند حتما لازم نیست به زبان جاری شود .

مرتبه سوم، یاد کردن خدا در تمامی احوال است و این که انسان حتی یک لحظه هم از یاد خدا غافل نباشد و در تمامی اوقات خدا، را حاضر و ناظر بر اعمال خویش بداند .

با دقت در آیات و روایات، به دست می آید که اساس ذکر، توجه درونی است و این که انسان با تمام قلب و جان خویش به ذات پاک خدا توجه کند; توجهی که انسان را از گناه باز می دارد و به اطاعت فرمان او دعوت می کند . به همین دلیل، در احادیث متعددی از پیشوایان اسلام نقل شده که منظور از ذکر خدا، یادآوری عملی است .

بدیهی است که انسان از همان ابتدا، نمی تواند به مرحله والای ذکر و به یاد خدا بودن، در تمامی احوال نائل شود، بلکه با تمرین و ممارست در گفتن «الفاظ » و دقت در معانی ذکرها، کم کم «پیوسته به یاد خدا بودن » برای او حاصل می شود، و چنین نیست که «ذکر لفظی » ارزش و اعتباری نداشته باشد، بلکه آن هم به نوبه خود مورد تاکید قرار گرفتهاست و منشا آثار فراوانی ‍مي‌باشد .

آثار ذکر

«یاد خداوند» آثار و برکات فراوانی دارد که در آیات و روایات به آن اشاره شده است و ما در این جا به برخی از آن ها می پردازیم:

1 - مورد یاد خدا قرار گرفتن

«فاذکرونی اذکرکم و اشکروا لی و لا تکفرون » ; مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم و کفران نورزید .

ذکر خدا معنای وسیع و مصادیق فراوانی دارد . انسانی که در تمامی لحظات زندگی به یاد ذات خداوند می باشد که سرچشمه تمام خوبی ها و نیکی هاست و به این وسیله، روح و جان خود را پاک و روشن می سازد، خداوند نیز در تمامی مراحل زندگی و در اوج مشکلات و سختی ها او را تنها نمی گذارد .

2 – همنشینی با خدا

کسی که همواره به یاد خدا باشد، خداوند همنشین و جلیس او خواهد بود; چنان که در حدیث قدسی به حضرت موسی ( علیه السلام) فرمود: ای موسی! من همنشین کسی هستم که مرا یاد کند . موسی سؤال کرد: روزی که هیچ پناهی نیست، جز پناه تو، چه کسی در پناه تو خواهد بود؟ خداوند فرمود: آن ها که مرا یاد می کنند، من نیز آنان را یاری می کنم . و [آنان که] با هم دوستی می کنند، در راه من، پس دوست دارم آن ها را . اینان کسانی هستند که وقتی بخواهم به اهل زمین بدی رسانم، آن ها را یاد کرده و به خاطر آنان بدی را دفع می کنم .

3 - محبت خداوند

انسانی که پیوسته به یاد خداست، حب الهی در قلبش جای می گیرد . چنان که در زندگی روزمره نیز چنین است که اگر انسان در تمامی ساعات، شخص خاصی را در خاطر داشته باشد، کم کم محبت او در قلبش حاکم می‌شود .

در روایت نیز آمده است .

«من اکثر ذکر الله احبه » ; هر کس زیاد خدا را یاد کند، محبت خداوند در قلبش حاکم می شود .

4 - فلاح و رستگاری

از نظر قرآن کریم، ذکر خدا زمینه رستگاری انسان را فراهم می‌سازد: «و اذکروا الله کثیرا لعلکم تفلحون » ; خدا را بسیار یاد کنید، باشد که رستگار شوید .

5 - افزایش برکت و حضور فرشتگان

از روایات استفاده می‌شود که خانه ای که ذکر خدا در آن بسیار شود، برکتش بسیار می شود و فرشتگان در آن خانه حاضر می‌شوند و شیطان دور می‌گردد . و آن خانه برای اهل آسمان آن چنان درخشنده است که ستارگان برای اهل زمین، و خانه ای که در آن، قرآن خوانده نشود و ذکر خدا در آن نشود، برکتش کم است، و فرشتگان از آن خانه گریزان هستند .

6 - آرامش

آرامش و اطمینان، گمشده انسان امروزی است که در آرزوی به دست آوردن آن می‌باشد . قرآن کریم راه رسیدن به آرامش را این گونه به بشر معرفی می‌نماید: «الا بذکر الله تطمئن القلوب » ; همانا با یاد خدا دل ها آرام می‌گیرد.

7 - دوری از شیطان

آنان که به یاد خدا هستند، از وسوسه های شیطان متاثر نمی شوند و یاد خدا سلاحی است که از آن ها در برابر شیطان محافظت می نماید: «ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا فاذا هم مبصرون » ; پرهیزکاران هنگامی که گرفتار وسوسه های شیطان شوند، به یاد خدا و پاداش و کیفر او می افتند، و (در پرتو یاد او، راه حق را می بینند و) ناگهان بینا می شوند .

8 - غذای روح

حضرت علی ( علیه السلام) می فرماید: «مداومت بر ذکر الهی، غذای روح و کلید رستگاری است .»

با توجه به اهمیت «ذکر الهی » و نقش سازنده آن در پیشرفت معنوی انسان های مؤمن، خداوند مؤمنان را از توجه به اموری که انسان را از یاد خدا باز می دارد، بر حذر می دارد، و می فرماید: «یا ایها الذین آمنوا لا تلهکم اموالکم و لا اولادکم عن ذکر الله و من یفعل ذلک فاولئک هم الخاسرون » ; ای کسانی که ایمان آورده اید، اموال و اولادتان شما را از یاد خدا باز ندارد و هر کس چنین کند، از زیانکاران است .

بدیهی است، توجه به مال و زندگی دنیوی، در صورتی نهی شده است که انسان را از یاد خدا باز دارد و به عبارت دیگر، هدف انسان در زندگی توجه به آن ها باشد، ولی در صورتی که انسان مراقب نفس خویش باشد و از این ها به عنوان وسیله برای رسیدن به سعادت ابدی استفاده کند، نه تنها مذموم نیست، بلکه سفارش هم شده است .

پس اموال و اولاد تا آن جا که در راه خدا و برای نیل به حیات طیبه باشند، از مواهب الهی هستند و مطلوب می باشند، اما اگر علاقه افراطی به آن ها سدی در میان انسان و خدا ایجاد کند، بزرگترین بلا محسوب می شود  و خسرانی بزرگ است که در آیه شریفه فوق به همین معنا اشاره شده است .

تعبیر «خاسرون » به خاطر این است که حب دنیا چنان انسان را سرگرم می کند که سرمایه های وجودی خویش را در راه لذات ناپایدار و اوهام و پندارها صرف می کند و با دست خالی از دنیا می رود، در حالی که با داشتن سرمایه های بزرگ، برای زندگی جاودانه اش، کاری نکرده است .

در حالات عالم بزرگ شیخ عبدالله شوشتری، از معاصرین مرحوم علامه مجلسی، نوشته اند: که فرزندی داشت و بسیار مورد علاقه او بود . روزی این فرزند سخت بیمار شد . مرحوم شیخ عبدالله، آن روز برای ادای نماز جمعه به مسجد آمد . پریشان بود . روزی در رکعت دوم، سوره منافقین را که تلاوت می کرد، هنگامی که، به این آیه رسید، چندین بار آیه را تکرار کرد . پس از فراغت از نماز، بعضی یاران علت این تکرار را سؤال کردند ایشان فرمود: هنگامی که به این آیه رسیدم، به یاد فرزندم افتادم، و با تکرار آن، به مبارزه با نفس خود برخاستم، آن چنان مبارزه کردم که فرض کردم فرزندم مرده و جنازه اش در برابر من است و من از خدا غافل نیستم . آن گاه بود که دیگر تکرار نکردم!

آثار دوری از یاد خداوند

همان گونه که «ذکر الهی » منشا آثار و برکات فراوانی است، دوری از یاد خداوند نیز پیامدهایی را به دنبال دارد که به برخی از آن ها اشاره می شود:

1 - خود فراموشی

«و لا تکونوا کالذین نسوا الله فانساهم انفسهم ...» ; مانند کسانی که خدا را فراموش کردند، نباشید که خدا نیز آنان را به خود فراموشی دچار ساخت و در آیات دیگری نیز به این مساله «خود فراموشی » اشاره شده است .

«نسیان » مصدر فعل «نسوا» است، به معنای زایل شدن صورت معلوم از صفحه خاطرات; البته بعد از آن که در صفحه خاطر نقش بسته بود . این معنای اصلی «نسیان » است، ولی در استعمال آن توسعه داده اند و در مطلق روگردانی از چیزی که قبلا مورد توجه بوده نیز استعمال می شود .

در حقیقت، فراموشی خداوند، ترک شکر «ذکر الهی و ترک طاعت در بندگی » را نیز به همراه دارد; زیرا از یک سو فراموشی پروردگار سبب می شود که انسان در لذات مادی و شهوات حیوانی فرو رود و هدف آفرینش خود را به فراموشی بسپارد و در نتیجه، از ذخیره لازم برای فردای قیامت غافل بماند .

از سوی دیگر، فراموشی خدا، همراه با فراموش کردن صفات پاک اوست که هستی مطلق و علم بی پایان و غنای بی انتها از اوست و هر چه غیر اوست، وابسته و نیازمند به ذات پاکش می باشد و همین امر سبب می شود که انسان خود را مستقل و غنی و بی نیاز شمرد و بر نفس خود اعتماد کند . با این که باید به پروردگارش اعتماد نموده و از او ترسان و به او امیدوار باشد .

و این ها همه عامل اصلی فسق و فجور و بلکه این «خود فراموشی » بدین مصداق، خروج از طاعت خداست و لذا می گوید: «اولئک هم الفاسقون » .

2 - همراهی شیطان

«و من یعش عن ذکر الرحمان نقیض له شیطانا فهو له قرین » ; و هر کس از یاد خدا رویگردان شود، شیطانی برای او می گماریم تا همنشین او شود .

3 - سختی در زندگی

«و من اعرض عن ذکری فان له معیشة ضنکا و نحشره یوم القیامة اعمی » ; و هر کس از یاد من رویگردان شود، زندگی (سخت) و تنگی خواهد داشت و روز قیامت او را کور وارد محشر می کنم .

4 - غفلت

«و اذکر ربک فی نفسک تضرعا و خیفة و دون الجهر من القول بالغدو و الاصال و لا تکن من الغافلین » ; پروردگارت را در دل خود، از روی تضرع و خوف، آهسته و آرام، صبحگاهان و شامگاهان، یاد کن و از غافلین مباش .

مراد از «غفلت » ، در آیه شریفه فوق، بی توجهی است که در اثر دوری از ذکر الهی به انسان دست می دهد و مقصود از غفلت، در بیشتر آیات، غفلت غیر معذور و مذموم است .

در تعالیم پیشوایان دین و در روایات ائمه طاهرین ( علیهم السلام) نیز، از غفلت انسان نهی شده است، از جمله امام صادق ( علیه السلام) فرمود: «ان کان الشیطان عدوا فالغفلة لماذا و ان کان الموت حقا فالفرح لماذا» ; اگر شیطان دشمن شماست، پس غفلت از حقایق و واقعیات برای چه، و اگر مرگ حق است، پس خوشحالی شما برای چیست؟!

آثار ذكر در سازندگى روحى و اخلاقى

ذكر و یاد خدا آثار سازنده روحى و اخلاقى فراوانى دارد كه یاد متقابل خدا از بنده، روشنى دل، آرامش قلب، ترس از(نافرمانى) خدا، بصیرت و شناخت شیطان، بخشش گناهان، و علم و حكمت از جمله آنهاست.

یكى از زیباترین جلوه هاى ارتباط عاشقانه با خدا و اساسى‏ترین راه‏هاى سیر و سلوك، ذكر است؛ یعنى مترنم بودن زبان و قلب انسان به اسمإ حسناى الهى و شاداب نگه داشتن گل روح در زیر باران یاد حق.

ذكر خدا، از یادبردن هستى محدود خویش در رهگذر یاد اسماى الهى است و تداوم و استمرار آن زنگار گناهان را از روى دل مى‏زداید؛ زیرا غفلت و فراموشى حق تعالى، ساحت دل را مكدر مى‏كند. از اینجاست كه یكى از رسالتهاى اولیاى الهى و كتابهاى آسمانى، برطرف نمودن این كدورت و تاریكى است و به همین علت «ذكر» را از اوصاف پیامبر و از نامهاى قرآن شمرده‏اند؛ چنانكه قرآن مجید به ذكر بودن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله چنین اشاره مى‏كند:

«...قد انزل الله الیكم ذكرا رسولا یتلوا علیكم آیات الله...». «خداوند ذكرى (رسولى) را به سوى شما فرستاد تا آیات خدا را بر شما تلاوت كند«

مقصود اصلى، ذكر قلبى است نه ذكر زبانى. ذكر زبانى زمینه است براى پیدایش ذكر قلبى و آرامش با ذكر قلبى مشكلات را حل مى‏كندهمچنین از نام‏هاى قرآن مجید ذكر مى‏باشد: «انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون». «ما ذكر (قرآن) را بر تو نازل كردیم و آن را حفظ خواهیم كرد«

وجه نامگذارى پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله و قرآن به ذكر این است كه موجب یادآورى خداوند متعال مى‌باشند؛ زیرا یادآورى منوط به دانش قبلى است و این پیامبران و كتابهاى آسمانى مى‌باشند كه پرده غفلت و فراموشى را از روى دل كنار زده و نور الهى را بدان مى‏تابانند. بنابراین یاد خدا انسان را از حضیض مادیت به اوج معنویت مى‌رساند و امید را در انسان زنده مى‏كند و یإس و ناامیدى را كه از تنگناهاى زندگى مادى و معادلات بشرى ناشى مى‏گردد، برطرف مى‏كند.

وقتى به زندگى خود و بسیارى از افراد نظر مى‏كنیم، مى‏بینیم هدف بسیارى از كارهاى ما دست‏یابى به گوهر گرانبهاى آرامش است؛ یعنى انسانها در طول زندگى خود تلاش مى‏كنند تا به آرامش خاطر و طمأنینه نایل شوند. در این نقطه بین انسانها اشتراك نظر وجود دارد، ولى اختلاف نظر در تعیین و تشخیص چیزهایى است كه به زندگى آرامش مى‏بخشد.

بسیارند كسانى كه این گوهر نفیس را در گرو ثروت اندوزى و رفاه مادى مى‏دانند و آرامش گم شده خود را در آن مى‏جویند و به قول خودشان، پشت خود را مى‏بندند تا براى عمرى، خیال آسوده و آرامش خاطر داشته باشند؛ گروهى نیز آرامش را در كسب مقام و شهرت مى‏بینند و براى آن خود را به آب و آتش مى‏زنند؛ گروهى -به اشتباه- آرامش را در پناه بردن به دامن «اعتیاد"مى‏بینند تا دمى آرامش و تسكین یابند كه این آرامش كاذب است.

ذكر خداوند آثار و ثمرات اعجاب‏آور و با شكوهى دارد كه هریك از آنها در سازندگى روحى و اخلاقى انسان تإثیر به سزایى دارد

ولى قرآن مجید تنها نسخه شفابخش اضطراب را یاد خدا مى‏داند و تنها پاسخ نداى فطرت را ذكر خدا مى‏بیند. ولى مقصود ذكر قلبى است نه ذكر زبانى؛ زیرا قرآن كریم آن ذكر زبانى را كه با ذكر قلبى همراه نیست، ممدوح نمى‏شمارد بلكه مذموم مى‏داند درباره نماز مى‏فرماید: ...اَقِم الصَلاةَ لِذِكرى. «نماز را با یاد من اقامه كن». و در سوره ماعون مى‏فرماید: فَوَیلٌ لِلمُصَلین الذِینَ هُم عَن صَلاتِهِم ساهُون. «واى بر نمازگزارانى كه از نمازشان غافلند». معلوم مى‏شود اگر كسى نماز بخواند، هرچند كه ذكر خدا بر زبانش جارى است ولى غافل باشد و نداند چه مى‏گوید، كارش زار است.

بنابراین، مقصود اصلى، ذكر قلبى است نه ذكر زبانى. ذكر زبانى زمینه است براى پیدایش ذكر قلبى و آرامش با ذكر قلبى مشكلات را حل مى‏كند. خداوند در سوره طه خطاب به حضرت موسى و هارون علیه السلام مى‏فرماید: اِذهَب اَنتَ وَ اَخوكَ بآیاتى وَ لا تَنیا فِى ذِكرى). «تو و برادرت با آیات و معجزات من حركت كنید و در یاد كردن من سستى نكنید». این ذكر، ذكر قلب است؛ زیرا انسانى كه در برابر خطر مواجه مى‏شود و به مقاومت در برابر آن خطر، مأموریت پیدا مى‏كند، با ذكر زبانى نمى‏تواند مشكلى را حل كند؛ طمإنینه است كه مشكلات را حل مى‏كند و طمأنینه، با ذكر قلب است نه با ذكر زبان. البته ذكر زبان خوب است و زمینه را براى ذكر قلب فراهم مى‏كند. در خصوص این بحث كه یاد خدا و ذكر قلبى آرام بخش دلهاست، امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: «اِنَّ القَلبَ لَیَتَجلجلُ فِى الجَوفِ یَطلُبُ الحَقَ فَاذا اَصابَهُ اِطمَئن وَ قَرَّ». «دل آدمى از درون مضطرب مى شود و در حقیقت خواهان حق است پس آنگاه كه به حق رسید، آرام و قرار مى‏گیرد«

ذكر خدا ارتباط معنوى عبد سالك با رب مالك است و اين انسان است كه نبايد خود را وقف زندگى مادى كند و مقصد را در خود و دنياى خود محدود سازد, بلكه بايد خود را براى سفر پر فراز و نشيب ابديت آماده و مهيا كند.
ذكر خداوند آثار و ثمرات اعجابآور و با شكوهى دارد كه هريك از آنها در سازندگى روحى و اخلاقى انسان تإثير به سزايى دارد. عمده ترين اين آثار و ثمرات به شرح زير است:

1-    ياد خدا نسبت به بنده :

اولين اثر ياد خدا اين است كه خداى متعال نيز انسان را ياد مى كند: (فاذكرونى اذكركم...) (مرا ياد كنيد تا شما را ياد كنم). از اينكه در اين آيه شريفه ياد خداوند متعال, منوط به يادكردن بنده شمرده شده است, يك نكته دقيق فهميده مى شود و آن عبارت است از تصور دو نوع ذكر از طرف خدا; الف: ذكر عام. ب: ذكر خاص.

ذكر عام عبارت از هدايت عام الهى است كه شامل تمام موجودات مى باشد و اختصاص به گروه خاصى ندارد و شاهد آن آثار ذكر عام الهى در پهنه گيتى مى باشد. و آن اعطاى مواهب و عطاياى گوناگون خداوند به تمام ممكنات مى باشد و اين ياد همگانى كه فيض مستمر الهى است, هرگز قطع نمى شود.
اما ذكر خاص به بندگان خاص و ذاكر تعلق دارد و يك نوع توجه و لطف است از جانب خداوند متعال.

2-   روشنى دل :

خداوند; ذكر خويش را موجب نورانى شدن و بيدارى دل ها مى داند. مردن دل و افسردگى از هولناك ترين سيه روزى هاست; به طورى كه حضرت على(عليه السلام) اولين سفارششان به امام حسن مجتبى(عليه السلام) - در نامه اى كه به فرزند ارجمندشان نوشته اند- اين است كه بيش از هرچيز به آبادانى دل خويش بپردازد: (فانى اوصيك بتقوى الله -اى بنى- و لزوم امره و عماره قلبك بذكره...). (پسرم! تو را به تقوا و التزام به فرمان خدا, آباد كردن قلب و روح با ذكر او و چنگ زدن به ريسمان الهى توصيه مى كنم)

يكى از موثرترين عوامل علاج مرگ دل و احياى دوباره آن, پناه بردن به ذكر خداست ; ذكر حق نور است و مداومت در آن, قلب را از تاريكى و نااميدى و قساوت نجات مى دهد; شفافيت و لطافت و درك و شور و عشق به آن مى بخشد و گرمى و تپش و نشاط تازه در آن مى دمد. اين ثمره ذكر را حضرت على(عليه السلام) چنين گوشزد مى كند:
(ان الله تعالى جعل الذكر جلإ للقلوب تسمع به بعد الوقره و تبصر به بعد العشوه و تنقاد به بعد المعانده...) ; (خداوند متعال ياد خويش را جلاى قلبها قرار داده, كه در اثر آن گوش, پس از سنگينى مى شنود و چشم پس از كم سويى مى بيند و بدين وسيله پس از لجاجت و دشمنى منقاد و رام مى گرد)

3-  آرامش قلب :

سومين اثرى كه براى ياد خدا بيان مى شود آرامش دل آدمى است. به تعبير قرآن طمأنينه و سكون قلب از جمله آثار مستقيم ياد خداست: (الذين آمنوا و تطمئن قلوبهم بذكرالله الا بذكر الله تطمئن القلوب); (كسانى كه ايمان آورده اند و دل هايشان به ياد خداست, بدانيد تنها با ياد خدا دل ها آرام مى گيرد)

ياد خدا داروى معنوى اضطراب و افسردگى است كه از نظر روانشناسى علل آن ترس, آينده مبهم, نگرانى از شكست خوردن, ترس از بيمارى ها و نگرانى از عوامل طبيعى مى باشد. گذشته از مساله بيمارى اضطراب, آرامش طلبى در فطرت انسان ريشه دارد و در سرشت انسان ها حس آرامش جويى نهفته است و بسيارى از فعاليت هاى آدمى در حقيقت پاسخ به نداى الهى فطرت است.
وقتى به زندگى خود و بسيارى از افراد نظر مى كنيم, مى بينيم هدف بسيارى از كارهاى ما دست يابى به گوهر گرانبهاى آرامش است ; يعنى انسانها در طول زندگى خود تلاش مى كنند تا به آرامش خاطر و طمأنينه نايل شوند. در اين نقطه بين انسان ها اشتراك نظر وجود دارد, ولى اختلاف نظر در تعيين و تشخيص چيزهايى است كه به زندگى آرامش مى بخشد.
بسيارند كسانى كه اين گوهر نفيس را در گرو ثروت اندوزى و رفاه مادى مى دانند و آرامش گم شده خود را در آن مى جويند و به قول خودشان , پشت خود را مى بندند تا براى عمرى , خيال آسوده و آرامش خاطر داشته باشند ; گروهى نيز آرامش را در كسب مقام و شهرت مى بينند و براى آن خود را به آب و آتش مى زنند ; گروهى -به اشتباه- آرامش را در پناه بردن به دامن (اعتياد) مى بينند تا دمى آرامش و تسكين يابند كه اين آرامش كاذب است.

ولى قرآن مجيد تنها نسخه شفابخش اضطراب را ياد خدا مى داند و تنها پاسخ نداى فطرت را ذكر خدا مى بيند ولى مقصود ذكر قلبى است نه ذكر زبانى ; زيرا قرآن كريم آن ذكر زبانى را كه با ذكر قلبى همراه نيست , ممدوح نمى شمارد بلكه مذموم مى داند درباره نماز مى فرمايد: (...اقم الصلاه لذكرى) (نماز را با ياد من اقامه كن)

و در سوره ماعون مى فرمايد: (فويل للمصلين الذين هم عن صلاتهم ساهون) (واى بر نمازگزارانى كه از نمازشان غافل اند)

معلوم مى شود اگر كسى نماز بخواند, هرچند كه ذكر خدا بر زبانش جارى است ولى غافل باشد و نداند چه مى گويد, كارش زار است.
بنابراين, مقصود اصلى, ذكر قلبى است نه ذكر زبانى. ذكر زبانى زمينه است براى پيدايش ذكر قلبى و آرامش با ذكر قلبى مشكلات را حل مى كند.
خداوند در سوره طه خطاب به حضرت موسى و هارون (عليه السلام) مى فرمايد: (اذهب انت و اخوك بآياتى و لا تنيا فى ذكرى) (تو و برادرت با آيات و معجزات من حركت كنيد و در ياد كردن من سستى نكنيد)

اين ذكر, ذكر قلب است; زيرا انسانى كه در برابر خطر مواجه مى شود و به مقاومت در برابر آن خطر, مأموريت پيدا مى كند, با ذكر زبانى نمى تواند مشكلى را حل كند; طمأنينه است كه مشكلات را حل مى كند و طمانينه, با ذكر قلب است نه با ذكر زبان. البته ذكر زبان خوب است و زمينه را براى ذكر قلب فراهم مى كند.

در خصوص اين بحث كه ياد خدا و ذكر قلبى آرام بخش دلهاست, امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد: (ان القلب ليتجلجل فى الجوف يطلب الحق فاذا اصابه اطمإن و قر) (دل آدمى از درون مضطرب مى شود و در حقيقت خواهان حق است پس آنگاه كه به حق رسيد, آرام و قرار مى گيرد)

4- خشيت و ترس از خدا :

از جمله آثار ياد خدا براى مومنان, خداترسى و خشيت مى باشد. قرآن در اين زمينه مى فرمايد: (انما المومنون الذين اذا ذكر الله و جلت قلوبهم...) (تنها مومنان هستند كه هرگاه يادخدا به ميان آيد, دل هايشان ترسان شود)

كه اين ترس از درك عظمت و علم ايشان سرچشمه مى گيرد; لذا خداوند در قرآن تنها عالمان را متصف به خشيت مى داند و در سايه خشيت از خداوند است كه انسان از ارتكاب معاصى اجتناب مى ورزد.

5- بصيرت يافتن و شناخت شيطان :

يكى از عوامل اصلى سقوط انسان و سيه روزى او , افتادن به دام هاى ناپيداى شيطان است و ذكر حق به انسان بصيرتى مى دهد كه وسوسه هاى پنهان و دام هاى ناپيداى شيطان را به سهولت بشناسد و در دام او نيفتد:
(ان الذين اتقوا اذا مسهم طائف من الشيطان تذكروا فاذا هم مبصرون) (اهل تقوا آن هنگام كه دچار وسوسه گروهى از شياطين شوند به ياد خدا مى افتند و در آن وقت است كه بينا مى گردند)

6-  بخشش گناهان :

از آثار و ثمرات اخروى ياد خداوند, مغفرت الهى مى باشد كه شامل حال يادكنندگان خدا مى گردد و اضافه بر آن, خداوند وعده اجر و پاداش بزرگ نيز به ايشان داده است. قرآن مجيد در اين باره مى فرمايد: (... و الذاكرين الله كثيرا و الذاكرات اعد الله لهم مغفره و اجرا عظيما)
(مردان و زنانى كه بسيار ياد خدا كنند, خداى متعال براى آنان آمرزش و پاداش بزرگ آماده نموده است)

انسان مومن بر اثر لغزش هايى كه در مدت عمر داشته است, در اندوه و نگرانى به سر مى برد و دائم به دنبال انجام كارهايى است كه باعث آمرزش گناهان وى گردد, از طرفى خداى غفار , باب توبه و آمرزش خود را بر روى بندگان خود گشوده و فرموده است: (قل يا عبادى الذين اسرفوا على انفسهم لا تقنطوا من رحمه الله ان الله يغفر الذنوب جميعا...) (بگو اى بندگان من كه با ارتكاب گناهان بر خود زياده روى نموديد از رحمت خداوند نوميد نباشيد ; زيرا خداوند متعال جميع گناهان را مي‌آمرزد.

از طرف ديگر; خداوند كارها و راه هاى متعددى را براى آمرزش بندگان قرار داده است و هركس با وسيله اى مى تواند براى خود آمرزش طلب كند و از آن جمله است ذكر بسيار خداى متعال.

7- حكمت و علم :

يكى ديگر از ثمرات ذكر, پختگى عقل و كمال و حكمت است. ذكر باعث فروزان شدن قوه ادراك انسان و جوشش فكر و انديشه مى شود. جان فرد شايستگى اين را پيدا مى كند كه منعكس كننده حقايق غيبى در خود گردد و خداوند به انديشه و عقل اين افراد مدد رساند. اين حقيقت را اميرالمومنين(عليه السلام) صريحا بيان نموده و بزرگانى هم آن را تجربه كرده اند. شيخ الرئيس ابن سينا و صدرالمتألهين تصريح دارند كه گاه در يك مساله علمى و فلسفى به بن بست رسيده و قادر به حل آن نبوده اند و به ذكر و نماز پرداخته اند و مطلب برايشان آشكار شده است.

حضرت على(عليه السلام) مى فرمايد: (...و ما برح لله - عزت آلاوه- فى البرهه بعد البرهه و فى ازمان الفترات عباد ناجاهم فى فكرهم و كلمهم فى ذات عقولهم فاستصبحوا بنور يقظه فى الابصار و الاسماع و الافئده...) (و همواره براى خداى تعالى -كه نعمتهايش بزرگ است- در هر برهه اى بعد از برهه ديگر و در دوران هاى نبودن پيامبران و سستى دين, بندگانى بوده اند كه خداوند در انديشه هايشان با آنان راز گفته و در عقل هايشان با آنان سخن مى گفته است. اينان چراغ هدايت را به روشنايى بيدارى در ديده ها و گوش ها و دل ها افروختند.

• منابع :

  سایت علمی و پژوهشی آسمان
  

  http://www.asemankafinet.ir

• • از سایر صفحات سایت ما مربوط به دانش آموزان نیز دیدن نمائید : بر روی هر پایه کلیک کنید
  • تحقیق های رایگان سایت
  • جواب سوالات دوم
  • جواب سوالات سوم
  • جواب سوالات چهارم
  • جواب سوالات پنجم
  • جواب سوالات ششم
  • جواب سوالات هفتم
  • جواب سوالات هشتم
  • جواب سوالات نهم
  • جواب سوالات دبیرستان
  • دهم

برای حمایت از سایت ما بر روی صفحات زیر کلیک نمائید تا ما نیز با رغبت زیاد برای شما تحقیق بگذاریم :

لیست و فهرست کلیه اقدام پژوهی ها

 لیست گزارش تخصصی ها

لیست پروژه های آماری دبیرستان

به کانال ما در تلگرام بپوندید :

تحقیق رایگان سایت علمی و پژوهشی آسمان , تحقیقات دانش آموزی ، فرهنگیان و دانشجویان اقدام پژوهی گزارش تخصصی

آثار تخریب پتروشیمی بر محیط زیست

بررسي  پتروشيمي محيط‌زيست                                          

به كرات در رسانه‌هاي عمومي شنيده‌ايم كه صنايع نفت و گاز كشور، به خصوص صنايع پتروشيمي كه ذاتاً جزو صنايع آلوده‌كنندة محيط زيست هستند، در زمينة رعايت مسائل محيط زيستي استاندارد يا جايزة جديدي گرفته‌‌اند. اين تبليغات به حدي است كه حتي سايتهاي اينترنتي ويژه‌اي براي اطلاع‌رساني در مورد مسائل زيست محيطي پتروشيمي به وجود آمده است. اما در مقابل، برخي كارشناسان نظرات متفاوتي دارند. در جهت بررسي اين موضوع، گروه نفت و گاز شبكه تحليلگران تكنولوژي ايران، به گفتگو با جمعي از كارشناسان و مسئولان مرتبط پرداخته و علل آلودگي صنايع پتروشيمي، اقدامات انجام شده در راستاي كاهش اين آلودگي و نواقص موجود را مورد بررسي قرار داده است. جمع‌بندي از اين گزارش، كه در هر مورد مشخصات كارشناس گويندة نظرات نيز ذكر شده است، در زير ارائه شده است:

مقدمه

( ابعاد چالشهاي محيط زيست پتروشيمي)

خليج فارس و درياي عمان، جزو متنوع‌ترين اكوسيستم‌هاي جهان هستند و شرايط خاص اين مناطق، از نظر تنوع ويژة رويشگاه‌هاي گرمسيري، گونه‌‌هاي مختلف جانداران آبزي و غيره، حساسيت ويژه‌اي را براي اين محيط‌هاي آبي به‌وجود آورده است. اين مناطق به واسطة شرايط خاص آب‌وهوايي، واجد نادرترين و حساس‌ترين اكوسيستم‌هاي دريايي و جوامع گياهي و جانوري ايران و منطقه هستند كه از جمله مي‌توان به آب‌سنگ‌هاي مرجاني، جنگل‌هاي گرمسيري مانگرو، زيستگاه‌هايي نظير هورها و خورها، پستانداران آبزي، لاك‌پشت‌هاي آبي، ماهيان زينتي و تجاري و رويشگاه‌هاي گرمسيري اشاره كرد.

احداث مجتمع‌هاي متعدد نفت، گاز و پتروشيمي دركنار اين مناطق و پيامد آن مانند ايجاد پساب‌هاي نفتي و شيميايي، آلودگي صوتي، سوزاندن گازهاي تفكيكي، جمع شدن مواد زائد شيميايي، دفع زباله و مواردي از اين دست، چالش‌ بزرگ زيست‌محيطي است كه بايد مورد بررسي قرار گيرد.

به اعتقاد برخي كارشناسان، وجود اين چالشها در كنار توسعه صنايع پتروشيمي كشور (خصوصا منطقه ويژه ماهشهر) بدون انجام ارزيابي‌هاي زيست‌محيطي صحيح، در آينده‌اي نزديك، منجر به تبديل خليج فارس و خورموسي به مرداب خواهد شد.(ماخذ 2)

از يك طرف، با آلودگي‌هايي مواجه هستيم كه به‌عينه در مناطق پيرامون صنايع پتروشيمي مشاهده مي‌شوند و به طور كلي در ادبيات موضوع نيز صنايع نفت و گاز، به خصوص صنايع پتروشيمي در زمره صنايع آلاينده محيط‌زيست قرار مي‌گيرند، ولي از طرف ديگر، مشاهده مي‌كنيم صنايع پتروشيمي كشور، هر روز استاندارد و جايزه "صنعت سبز" تازه‌اي گرفته و روي آن تبليغ مي‌كنند. لذا بايد نظرات كارشناسان و صاحبنظران را در اين خصوص جويا شد:

الف) نمونه‌هايي از آلايندگي زيست محيطي صنايع پتروشيمي

در صنايع پتروشيمي و پالايشگاهي، بر اساس نوع مواد مصرفي و توليدي و همچنين مرحلة فرآيندها، نوع و ميزان آلايندگي‌هاي اين صنايع متفاوت است. بدين معني كه در فرآيندهاي مختلف، امكان آلودگي در سه مرحلة "جمع‌آوري مواد اوليه،" "توليد و تبديل مواد واسطه" و "جمع‌آوري و انبار مواد توليد شده،" محتمل مي‌باشد.

يكي از كارشناسان محيط‌زيست، نمونه‌هاي زير را براي هر سه مرحلة فوق بر مي‌شمارد: نشت فرمالدهيد ناشي از تهيه و انتقال متانول مورد نياز براي واحدهاي توليد اسيد استيك و MTBE، ورود پساب‌هاي مجتمع‌هاي پتروشيمي بندر امام، رازي و خارك به خورموسي و خليج فارس، نشت مواد آروماتيكي نظير بنزن در پتروشيمي اصفهان و پراكنده شدن گوگرد در فضاي اطراف مجتمع‌هايي نظير پتروشيمي رازي به‌دليل انبار شدن در فضاي باز؛ چنانكه ملاحظه شد اين نمونه‌ها از هر سه مرحلة "جمع‌اوري مواد اوليه"، "توليد" و "انبارسازي" ذكر شدند. (ماخذ4)

همچنين يكي ديگر از كارشناسان، نمونه‌هايي از اثرات مختلف زيست محيطي اين آلودگيها را بر مي‌شمرد: تخريب مرجان‌هاي طبيعي در عسلويه و خليج نايبند به منظور احداث واحدهاي جديد، تخريب اكوسيستم خليج فارس و تبديل‌شدن خورموسي به مرداب به‌دليل رعايت نكردن اصول صحيح جايگيري مجتمع‌هاي پتروشيمي، از بين رفتن صدف‌هاي مرواريدساز خليج فارس بدليل آلوده شدن آبها به مواد شيميايي مختلف و مضر غيرقابل تجزيه، هيدروليز شدن تخم موجودات آبزي، بارورنشدن و ازبين رفتن آبزيان در مرحله نوزادي و از بين رفتن امنيت شغلي صيادان و در نتيجه تلاش براي صيد در نقاط عميق و دوردست ( ماخذ2). تنها يك بازديد كوچك از مناطقي نظير ماهشهر و بندر امام، استشمام آمونياك موجود در هوا، مشاهدة پسابهاي ورودي به دريا و شنيدن درددل بومياني كه زندگي خود را متاثر از اين آلودگي‌ها مي‌بينند، هر فرد منصفي را به تصديق وجود اين مشكلات وامي‌دارد.

ب) فعاليت‌هاي زيست‌محيطي شركت ملي صنايع پتروشيمي:

اما در مقابل نقل نظرات كارشناسان زيست محيطي، بايد پاي صحبت مسئولين شركت ملي صنايع پتروشيمي نيز نشست و ديد كه براي بهبود اين وضعيت و كاهش آلايندگي، چه فعاليتي داشته‌اند.

سخنان مسئولان پتروشيمي و گزارشات و طرح‌هاي گذشته، حال و آيندة شركت ملي صنايع پتروشيمي نشان مي‌دهد كه اين شركت، اولويت زيادي براي حفظ محيط زيست در مجتمع‌ها قائل شده است: موظف ساختن كلية مجتمع‌هاي پتروشيمي به اخذ گواهينامه‌هايي نظير ISO14000 از مؤسسات معتبري نظير SGS و DNV كه مورد تاييد سازمان محيط زيست و مؤسسه استاندارد باشند، تلاش به منظور دريافت اولين و دومين جايزة ملي محيط زيست و موفقيت در اين امر و دريافت عنوان "بهترين صنعت سبز برگزيده"، "صنعت پاك" و "صنعت سبز" توسط مجتمع‌هاي اصفهان، اراك، خراسان، شيراز و تبريز از سازمان محيط زيست، كاهش ضايعات توليدي، تلاش به منظور تصفية پساب‌ها و بازيافت پسماند‌ها و توسعة فضاي سبز موجود، از جمله اقدامات پتروشيمي در راستاي نيل به اهداف ذكر شده مي‌باشد.

در اين راستا برخي از فعاليتهاي ويژه پتروشيمي براي حفظ محيط زيست به شرح زير است (مأخذ 1):

1) تصفيه فاضلابهاي صنعتي و بهداشتي

شناسايي دقيق فاضلابها و اندازه‌گيري كمي و كيفي آلاينده‌ها در كلية واحدهاي پتروشيمي صورت گرفته و سيستم‌هاي تصفيه فاضلاب‌هاي صنعتي و بهداشتي در كليه مجتمع‌ها احداث شده است. بنا به گزارشات پتروشيمي، در حال حاضر در تمام مجتمع‌هاي پتروشيمي، فاضلاب‌هاي توليدي در مجتمع‌ها جمع‌آوري و بطور اصولي تصفيه گشته و مطابق استانداردهاي سازمان محيط زيست به محيط تخليه مي‌شود و آبهاي حاصله مجدداً در خط توليد مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در حال حاضر، در پتروشيمي اراك، پسابهاي صنعتي به عنوان آب فرآيند و يا در آبياري فضاي سبز مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در مجتمع‌هاي پتروشيمي رازي و بندر امام نيز برنامه مديريت فاضلاب‌هاي صنعتي در حال انجام بوده و با جديت دنبال مي‌شود. حتي در برخي مناطق مانند ماهشهر، در حالي كه واحدهاي صنعتي هنوز به بهره‌برداري نرسيده‌اند، تصفيه‌خانه‌ها در مرحله بهره‌برداري و راه‌اندازي قرار دارند.

 2) تلاش براي جلوگيري از آلودگي هوا

در زمينة رفع آلودگي هواي حاصل از فعاليت صنايع پتروشيمي، مطالعات ارزيابي كمي و كيفي آلاينده‌ها صورت گرفته و اقدامات لازم جهت كنترل آنها در حال انجام است؛ در مجتمع‌ رازي دو طرح به‌صورت همزمان جهت حذف آلاينده‌هاي آمونياكي در حال مطالعه مي‌باشد و در برخي مجتمع‌ها نظير اراك و بندر امام، دستگاه‌هاي پيشرفتة اندازه‌گيري آلاينده‌هاي اتمسفري و دوربين‌هاي مداربسته خريداري شده و به صورت روزانه و online مبادرت به اندازه‌گيري آلاينده‌ها و به‌سوزي مشعل‌هاي موجود مي‌شود.

3) رفع مواد زايد جامد                                

پروژه‌هاي متعددي جهت شناسايي، طبقه‌بندي، تفكيك، پردازش و دفع اصولي مواد زايد جامد اعم از صنعتي و شهري، در مجتمع‌ها به انجام رسيده است. همچنين شركت ملي صنايع پتروشيمي با حمايت از برخي شركت‌ها و صنعتگران، نسبت به جمع‌آوري و بازيافت زايدات پلاستيكي و PET (كه امروزه از معضلات زيست‌محيطي كشورمان هستند) اقدام نموده است.

4) انجام پژوهشهاي زيست‌محيطي

شركت ملي پتروشيمي در راستاي حل معضلات زيست‌محيطي مجتمع‌هاي پتروشيمي و توسعة ارتباط صنعت با دانشگاه‌، به انجام پژوهشهاي زيست‌محيطي دست زده است. اين فعاليتها بر محور اصلاح فرآيند و كاهش دورريزها، تصفية آب‌وفاضلاب، كنترل آلودگي هوا و بازيافت ضايعات پليمري استوار است.

5) توسعة فضاي سبز

بنا به گفتة مسئولين پتروشيمي، تلفيق صنعت با فضاي سبز، يكي از اهداف اصلي مجتمع‌ها مي‌باشد. طبق استانداردهاي زيست‌محيطي، بايد ده‌درصد از فضاي صنعتي به فضاي سبز اختصاص داده شود؛ ولي در پتروشيمي درصدهاي بالاتري به اين مساله اختصاص داده شده است. به عنوان مثال، در پتروشيمي اصفهان در مقابل 65 هكتار فضاي صنعتي، 85 هكتار فضاي سبز احداث شده است. در حال حاضر، حدود 1000 هكتار فضاي سبز در اطراف و داخل 9 مجتمع توليدي فعلي، احداث شده است و از آنها نگهداري مي‌شود. آبياري اين فضاي سبز با استفاده از پساب‌هاي صنعتي تصفيه‌شده صورت مي‌پذيرد كه تا حد زيادي از مصرف آب خام كاسته است.

مواردي كه برشمرده شد، بخشي از تلاش‌هاي شركت ملي پتروشيمي جهت كاهش و رفع آلودگي‌هاي زيست‌محيطي فعاليت‌هاي اين صنعت مي‌باشد كه نسبت به صنايع ديگر، چالش‌هاي زيست‌محيطي بيشتري را ايجاد مي‌كند.

ج) پاسخگويي كارشناسان به گزارشات پتروشيمي:

در بخش قبل، گزارشات پتروشيمي از تلاشهاي به بعمل آمده در جهت كاهش آلودگي محيط زيست مطرح شد.

اما با وجود اين تلاش‌ها، چرا اغلب كارشناسان محيط زيست كه از خارج حوزة صنعت پتروشيمي، فعاليت‌هاي آن را مورد نقد قرار مي‌دهند، در اكثر موارد ابزار نارضايتي و در برخي موارد اظهار نااميدي مي‌نمايد؟ در ادامة مطلب، به بررسي علل اين نارضايتي‌ها و راه‌حل‌هاي پيشنهادي مي‌پردازيم:

1) جايگيري مجتمع‌هاي پتروشيمي كشور:

امروزه بايد اثرات زيست‌محيطي صنعتي كه احتمال بروز آلايندگي در آن وجود دارد، قبل از احداث ارزيابي شود و به اين سوال پاسخ داده شود كه آيا احداث واحدهاي صنعتي در مكان مورد نظر، صحيح است يا خير؟ سپس با رعايت اصول زيست‌محيطي اقدام به احداث مجتمع صنعتي در محل مناسب شده و در ساخت مجتمع، تمامي شرايط براي عواملي نظير پسابها، دفع مواد زائد و غيره پيش‌بيني گردد.

برخي كارشناسان بر اين عقيده‌اند كه در زمينة استقرار صنايع پتروشيمي در مجاورت آبهاي آزاد، منافع اقتصادي نسبت به مصالح زيست‌محيطي ترجيح داده شده است. در ايران تاكنون هيچ تدبيري جهت جايابي صحيح صنايع پتروشيمي وجود نداشته و از الگوي مشخص زيست‌محيطي تبعيت نشده است. سازمان محيط‌زيست نيز از ابتدا بصورت منظم بر جانمايي و فعاليت اين تأسيسات نظارت دقيقي اعمال ننموده و به نوعي بر اساس سياست "جاانداز، راه‌بنداز" عمل شده است. در موارد متعدد، ديده شده كه پس از آغاز كارهاي عمراني و ساخت بخش‌هاي ساختماني، به‌دليل فشار سازمان حفاظت محيط زيست، مجري به مطالعات زيست‌محيطي مي‌پردازد كه ارزش چنداني ندارد؛ زيرا در اين حالت، به‌غير از برخي توصيه‌ها در مورد كاهش آثار زيست‌محيطي، نمي‌توان كار مؤثري انجام داد. از اين رو در پي احداث مجتمع‌هاي عظيم پتروشيمي، مشكلاتي نظير تخريب مناطق ساحلي، ورود پساب‌هايي كه از اين واحدها وارد دريا مي‌شوند و نشت موادي نظير جيوه و آرسنيك و همچنين آلودگي زمين‌هاي كشاورزي به محصولاتي نظير گوگرد، چندان غيرمترقبه نخواهد بود. (ماخذ 2)

البته مسئولين پتروشيمي نيز با اين مسأله موافق‌اند كه مكان‌يابي و احداث و طراحي فرآيند برخي مجتمع‌ها نظير مجتمع پتروشيمي بندرامام، سالها پيش صورت پذيرفته كه مشكلاتي را به‌دنبال داشته است و تلاش محيط‌زيست پتروشيمي در جهت كاهش اين مشكلات مي‌باشد؛ اما گفته مي‌شود، در خصوص منطقه ويژه ماهشهر و پارس جنوبي، مطالعات ارزيابي اثرات زيست‌محيطي (EIA) جامعي قبل از احداث اين مناطق صورت گرفته و به تأييد دفتر ارزيابي سازمان حفاظت محيط‌زيست نيز رسيده است و مستندات آن نيز جهت استناد موجود مي‌باشد. بنابراين اين مجتمع‌ها از نظر زيان‌هاي زيست‌محيطي، كمترين خسارت ممكن را به‌دنبال خواهند داشت. اما در مقابل اين رأي مسئولين پتروشيمي نيز برخي كارشناسان اعلام كرده‌اند:

در عسلويه مرجانهاي طبيعي از طريق ديناميت منفجر و تخريب شده‌اند، خليج نايبند به تدريج به مرداب تبديل شده و خورموسي نيز كه منطقه ويژة ماهشهر با مجتمع‌هاي عظيم پتروشيمي دركنار آن احداث شده، به‌دليل تعويض كل آب آن در هر پنج سال يكبار، بر اثر آلودگي مجتمع‌ها به مرداب تبديل خواهد شد. لذا اين مشكلات و آن مستندات، گواهي ‌بر عدم توجه كافي صنايع پتروشيمي نسبت به جايگيري صحيح مجتمع‌ها و همچنين نشان‌دهندة عدم دقت كافي و توان كارشناسي سازمان حفاظت محيط‌زيست در اين زمينه مي‌باشد (مأخذ 2).

2) به‌كارگيري تكنولوژي‌هاي غيركارآمد و عدم استفاده از تكنولوژي‌هاي روز:

به گفتة گروه ديگري از كارشناسان، مقايسة وضعيت آلايندگي صنايع كشور نظير صنعت پتروشيمي با صنايع مذكور در كشورهاي توسعه‌يافته، نشانگر ارتباط مستقيمي بين عدم برخورداري از تكنولوژيهاي روز و كارآمد با آلودگي محيط‌زيست مي‌باشد؛ به‌عنوان نمونه، محصولات پليمري كه در حال حاضر توليد مي‌شود، از مونومرها و مواد اولية آلي خطرناكي ساخته مي‌شود كه بسيار سرطان‌زا است. بخشي از اين مواد در پروسه تبديل مواد اوليه به محصول، در پليمر باقي مي‌مانند كه در پايان فرآيند، دفع شده و منجر به آلودگي‌هاي فراوان زيست‌محيطي خواهند شد. دليل اصلي اين مشكلات عدم بهره‌گيري از تكنولوژي‌هاي مناسبي است كه در كشورهاي پيشرفته مورد استفاده قرار مي‌گيرد؛ از آنجاييكه صنعت پتروشيمي كشور، از تكنولوژي‌هاي بروز و كارآمدي كه مواد اوليه را به‌طور كامل مصرف كرده و تماماً به پليمر تبديل سازد، بي‌بهره است، فرآوري كامل صورت نپذيرفته و مواد تضييع شده به محيط دفع مي‌گردد.(ماخذ 8)

توليد الياف اكريليك نيز مثال ديگري در اين زمينه مي‌باشد؛ بحث آثار زيانبار الياف اكريليك بر روي بشر مدتها است كه به اثبات رسيده و در كشورهاي اروپايي و آمريكا اين الياف با پلي‌پروپيلن جايگزين شده است. اما در كشور ما، هنوز براي طرح‌هاي توسعة كارخانه‌هاي پلي‌اكريل، ماشين‌آلات دست دوم ساخت اوكراين، جهت توليد اكريليك وارد مي‌شود (ماخذ 10).

زماني كه يك استاندارد جديد محيط زيست وضع مي‌شود، به‌ دليل فشارهاي زيست‌محيطي، براي از بين بردن آلودگيهاي موجود، هزينه و نيروي انساني زيادي را متوجه خود مي‌سازد تا درصدي از آلودگي‌ها را كاهش دهد. محاسبات مشخص ساخته كه اگر تكنولوژي جديدي كه در صنعت مورد نظر به كار گرفته مي‌شود، با استانداردهاي مورد نظر مطابقت داشته باشد، علاوه بر كاهش آلودگي، با راندمان بالاي خود موجب افزايش توليد نيز مي‌شود. لذا حفظ محيط‌زيست مي‌تواند ارتقاي تكنولوژي را نيز فراهم آورد. اين روش در كشورهاي اروپايي به كار گرفته شده و تكنولوژي‌هايي كه به پايان عمر خود رسيده‌اند و با استانداردهاي مذكور مطابقت ندارند، جمع‌آوري مي‌شوند. البته گاهي اين تكنولوژي‌ها به كشورهاي در حال توسعه فرستاده مي‌شود كه ايران نيز در اين بين بي‌نصيب نبوده است (ماخذ 7).

صاحب‌نظران حوزة محيط زيست بر اين عقيده‌اند كه اگر صنعت پتروشيمي كشور ما توانمندي توليد فرآورد‌ه‌اي را با حفظ استانداردهاي زيست محيطي ندارد و در عين حال توان دستيابي به تكنولوژي مناسب را در خود نمي‌بيند، نبايد به سمت توليد آن فرآورده برود. زيرا در برخي واحدها، به‌دليل بهره‌گيري از تكنولوژي‌هاي منسوخ و قديمي، به حدي مواد اوليه و انرژي هدر مي‌رود كه بحث تقدم صرفه اقتصادي بر حفظ محيط‌زيست را نيز بي‌معنا ساخته است؛ چنانچه هزينه‌هايي كه بايد پرداخته شود تا تكنولوژي گران‌تر ولي بروزتر تهيه شود، با هزينه‌هايي كه به دليل به‌كارگيري تكنولوژي نامناسب در مصرف مواد اوليه، انرژي و احياي محيط‌زيست هدر مي‌رود، مقايسه شود، اين نتيجه حاصل مي‌گردد كه مورد اول بسيار به‌صرفه‌تر و از نظر توسعة تكنولوژي و رشد صنايع نيز مفيدتر خواهد بود (ماخذ 8).

مثال: MTBE، مضر يا بي‌ضرر؟

نمونه قابل توجه در اين زمينه، استفاده از مادة MTBE مي‌باشد كه به عنوان يك افزودني، به بنزين اضافه مي‌شود. در مورد اين ماده حتي بين جامعه علمي نيز مناقشه و چالش وجود دارد؛ عده‌اي MTBE را آلوده‌كننده مي‌دانند و بر همين اساس شركت پالايش و پخش، مصرف آن را محدود نموده و در دنيا نيز روند مصرف آن رو به كاهش است(مأخذ 6)، ولي از طرف ديگر، شركت ملي صنايع پتروشيمي ظرفيت توليد آن را چند برابر كرده و برنامه‌هايي براي احداث واحدهاي جديد توليد اين ماده تدوين مي‌نمايد. بنا به گزارش شركت بازرگاني، استفاده از MTBE به‌دلايل زير مورد سؤال و ترديد است:

- MTBE در آب‌هاي زيرزميني كشورهاي اروپايي و آمريكايي ديده شده است كه اين امر ناشي از انحلال جزيي آن در آب و نشت مخازن بنزين حاوي MTBE مي‌باشد.

- MTBE از نقطه نظر بيولوژيكي، يك تركيب مقاوم در آب وخاك شناخته شده، به‌ويژه اينكه در محيط‌هاي غير هوازي تخريب بيولوژيك آن بسيار كند مي‌باشد.

- MTBE به سرعت جذب گلبول‌هاي قرمز شده و با توزيع يكنواخت در بدنه ساختمان سلولها بويژه در كليه و ريه، آنها را تخريب مي‌نمايد.

- مصرف MTBE توسط EPA آمريكا مرگبار اعلام شده است.

از اين رو عده‌اي از متخصصان بدليل آلودگي‌هاي موجود، وارد كردن تكنولوژي آن به كشور و استفاده از آن را به صلاح نمي‌دانند. در اين راستا شركت ملي پالايش و پخش نيز به روش‌هاي كم‌ضررتر افزايش بهسوزي بنزين روي آورده و مصرف اين ماده را نيز در آينده محدود مي‌نمايد (مأخذ 6).

عدة ديگري از متخصصان نيز با بيان اينكه اين ماده در خيلي از كشورها هنوز توليد مي‌شود و مورد استفاده قرار مي‌گيرد، اعتقاد دارند كه مشكلي در اين زمينه وجود ندارد. دليل اين مناقشات را مي‌توان تا حدي متوجه بخش محيط زيست پتروشيمي دانست. محيط زيست پتروشيمي مي‌بايست MTBE را به‌خوبي شناخته، زيان‌هاي آن را به‌طور مستند بررسي مي‌‌نمود و با مواد جايگزيني نظير ETBE كه كمتر از نصف مقدار MTBE در آب حل مي‌شود و عمر آن نصف عمر MTBE بوده، همچنين از فرمالدهيد سرطان‌زاي ناشي از MTBE عاري بوده و با سهولت بيشتري از آب حذف مي‌شود، مقايسه مي‌نمود. حداقل نتايج اين مطالعات مي‌توانست توسعة ظرفيت توليد MTBE را (كه بنا به گفته كارشناسان شركت پالايش و پخش، مازاد مصرف داخلي بوده و آينده صادرات مبهمي نيز دارد)(ماخذ 6) متوقف سازد. يا شايد مطالعات مذكور مي‌توانست با اراية گزارش متقن و مستدل، نگراني‌هاي موجود از مصرف اين ماده را در جامعه برطرف نموده و مانع از مجادله و مناقشه بر سر مصرف اين ماده در مجامع علمي و زيست محيطي گردد.

البته موارد متعددي از تكنولوژي‌هاي روز دنيا را نيز مي‌توان مورد بحث قرار دارد كه استفاده از آنها نه‌تنها در كاهش آلايندگي‌ محيط زيست تأثيرات جدي دارد، بلكه به صرفة اقتصادي و توسعة صنايع كشور نيز منجر مي‌شود؛ بطور كلي انتخاب تكنولوژي مناسب توليد، به خصوص براي كشور ما كه بيشتر تكنولوژي‌هاي آن وارداتي است، براي بالابردن راندمان توليد و در عين حال كاهش انرژي مصرفي و آلودگي محيط زيست، امري حياتي مي‌باشد. بنابراين پروژه‌هاي انتقال و توسعة تكنولوژي نبايد به‌صورتي انجام شود كه ملاحظات زيست‌محيطي لازم در آنها ملحوظ نشود. متأسفانه اين مسأله در صنعت پتروشيمي چندان رعايت نشده است، به‌طوريكه بنا به گفتة برخي مسئولين پتروشيمي، خريد تكنولوژي توسط افرادي صورت پذيرفته كه به دليل عدم تخصص، تنها به سمت تكنولوژي‌هاي ارزان‌قيمت رفته و ساير جنبه‌ها را مدنظر قرار نداده‌اند (ماخذ 5).

ايجاد مراكز مطالعات تكنولوژي كه اطلاع‌رساني و فرهنگ‌سازي در زمينه تكنولوژي را نيز در رديف فعاليت‌هاي خود قرار دهند، مي‌تواند بدون صرف هزينه‌هاي گزاف، به هدايت توسعة صنايع پتروشيمي به سمت كاهش آلودگي محيط زيست منجر گردد.

3) نحوه فعاليت و همكاري صنعت پتروشيمي در زمينه محيط‌زيست:

برخي از كارشناسان نيز از نقطه نظر نحوة همكاري صنعت پتروشيمي در بحث محيط زيست، به نقد اقدامات اين صنعت مي‌پردازند، از طرفي سياست شركت ملي صنايع پتروشيمي بر اين است كه با ايجاد دفاتر حفاظت و كنترل محيط‌زيست، اقدام به ساماندهي وضعيت مجتمع‌ها كرده و خط‌مشي زيست‌محيطي خود را با محوريت كاهش ضايعات توليدي، بازيافت پساب‌ها، جايگزيني مواد زائد و مخرب و گسترش فضاي سبز، تدوين نموده و آن را به مرحله اجرا برساند. اين شركت در گام اول، جهت موفقيت در اجراي برنامه‌هاي زيست‌محيطي خود، اقدام به ايجاد دفاتر زيست‌محيطي در اكثر مجتمع‌هاي پتروشيمي نموده و از اين طريق به برقراري و تقويت ارتباط مؤثر ميان مجتمع‌هاي توليدي با دفتر محيط‌زيست NPC، پرداخته است. مسئولين محيط‌زيست پتروشيمي معتقدند كه با اين حركت، بر كلية فعاليت‌هاي مجتمع‌ها نظارت داشته و آنها را به رعايت اصول حفاظت محيط‌زيست در كليه بخشها وادار مي‌نمايند.

اما از طرف مقابل، اكثر كارشناسان برون‌سازماني، از نحوة شفاف‌سازي و اطلاع‌‌رساني در زمينة فعاليتهاي زيست‌محيطي صنايع پتروشيمي ابراز نارضايتي نموده و از نحوة همكاري و در اختيار گذاشتن اطلاعات و عدم اجراي راهكارهاي ارايه شده ناخرسند مي‌باشند. اين عدم همكاري به حدي است كه برخي كارشناسان اعتقاد دارند هيچ گونه ارتباط ارگانيك و منسجمي ميان دفاتر محيط‌زيست پتروشيمي و سازمان حفاظت محيط‌زيست برقرار نمي‌باشد. يكي از كارشناسان، شش سال مكاتبة سازمان حفاظت محيط‌زيست با يكي از واحدهاي پتروشيمي به منظور اخذ اطلاعات مربوط به آلاينده‌هاي آن واحد را گواهي بر اين مدعا دانسته است (ماخذ 4).

در كنار اين ناهماهنگي ميان سازمانهاي مسئول، فقدان ارتباط منسجم و مستمر با دانشگاه‌ها نيز مورد نقد برخي كارشناسان بوده است. اين كارشناسان معتقدند در صورت عدم ارتباط با دانشگاهها و كاهش اعتبار علمي و پژوهشي گزارش‌هاي زيست‌محيطي كه تهيه شده و راهكارهايي كه جهت اصلاح ارايه مي‌شود، اين گزارشها نمي‌توانند به‌عنوان يك سند كاربردي مورد استفاده قرار گيرند و تنها به‌عنوان يك پروژة نمايشي در قفسه‌هاي ويژه به نمايش درخواهند آمد؛ زيرا نه آمار و ارقام صحيحي در چنين گزارشهايي به متخصصان و كارشناسان محيط‌زيست داده مي‌شود و نه با استفاده از آن ارقام و اطلاعات، راه درمان صحيح و بجايي، طرح‌ريزي مي‌شود (ماخذ 8).

كارشناسان محيط‌زيست و اساتيد دانشگاه بر اين عقيده‌اند كه وجود ارتباط مستقيم ميان دفاتر زيست‌محيطي مجتمع‌ها با سازمان حفاظت محيط‌زيست و دانشگاه، در اين زمينه مؤثر خواهد بود. در اين صورت، رده‌هاي كارشناسي و دستورالعمل‌هاي لازم براي اين دفاتر تنظيم مي‌شود و آزمايشگاه‌هاي مجهز مي‌توانند مورد استفاده مشترك قرار بگيرند همچنين، آموزش‌هاي لازم داده شده و در نتيجه از وجود كارشناسان زبده و دلسوز در اين دفاتر اطمينان لازم حاصل مي‌گردد (ماخذ 3). در اينصورت است كه مي‌توان دفاتر محيط‌زيست مجتمع‌ها را بازوهاي سازمان حفاظت محيط‌زيست خواند كه مورد تأييد مجامع علمي معتبر، فعاليت مي‌نمايند.

4) تربيت نيروي متخصص:

در زمينة كنترل آلايندگي‌هاي زيست‌محيطي، توانايي به‌دست آوردن اطلاعات و آمار دقيق نيز از اهميت بالايي برخوردار است. واحدهاي پتروشيمي به دليل پيچيدگي و گستردگي مواد مصرفي، واسطه و توليدي و تنوع سيستم‌هاي كنترلي به‌كار گرفته شده، از لحاظ بررسي‌هاي زيست‌محيطي شرايط سخت‌تري را نسبت به صنايع ديگر دارند. لذا بررسي آلايندگي آنها، نيازمند توان كارشناسي بالا و كسب اطلاعات دقيق مي‌باشد. چنانچه اطلاعات دقيق‌ از ميزان و نوع آلودگي‌ها و نحوة انتشار مواد آلاينده در دست نباشد، مشكلات موجود به درستي شناخته نشده و پي‌آمد آن، روش‌هاي درماني نيز تأثير چنداني نخواهند داشت.

 صاحبنظران و متخصصان مشكل ضعف كارشناسي را ناشي از چند عامل مي‌دانند:

يك دسته از كارشناسان، اين ضعف را حاصل عملكرد سازمان حفاظت محيط‌زيست مي‌دانند و معتقدند كه اين سازمان بايد به تقويت نيروي متخصص مربوطه و اولويت‌بندي صحيح پروژه‌ها بپردازد. امروزه، طيف وسيعي از كارشناسان كه در بحث محيط‌زيست در واحدهاي مختلف فعاليت مي‌كنند، راه به جايي نداشته و به‌ناچار سر از اين قسمت درآورده‌اند؛ افرادي كه تخصص مديريت محيط‌زيست و يا حيات وحش دارند، وقتي وارد حوزة كارشناسي آلودگي‌هاي نفت، گاز و پتروشيمي مي‌شوند، به هيچ عنوان مهره‌اي مفيد نخواهند بود (ماخذ 2).

سازمان حفاظت محيط‌زيست بايد كارشناسان كافي محيط‌زيست نفت و پتروشيمي را در اختيار بگيرد و آزمايشگاههاي مرجع مجهزي ايجاد كند و با كمك اين كارشناسان، آناليزهاي واحدها را كنترل نمايد تا هر جا آلودگي بيشتر از حد استاندارد را تشخيص داد، وارد عمل شده و از عوامل بازدارنده خود استفاده نمايد (ماخذ 5).

آشنا نبودن مهندسان طراح به مسائل زيست‌محيطي و نبود آموزش‌هاي لازم نيز عاملي است كه توسط بخش ديگري از كارشناسان به‌عنوان يكي از عوامل اصلي آلودگي محيط‌زيست بيان مي‌گردد. با توجه به اهميت روزافزوني كه مسائل زيست‌محيطي در دنيا پيدا كرده‌اند و همچنين موارد فراوان آلودگي‌ها و تخريب محيط‌زيست در كشور ما، اهميت ندادن به مسائل مربوط به اصول حفاظت محيط‌زيست، در آينده خسارات جبران‌ناپذيري را براي خود اين صنايع نظير جمع‌آوري واحدهاي آلاينده، تغيير روش‌ها و نياز به طراحي‌هاي مجدد، به‌دنبال خواهد داشت (ماخذ 5).

در حال حاضر افرادي كه در رشته‌هاي مربوط به صنايع پتروشيمي، نظير مهندسي پتروشيمي، طراحي فرآيند و غيره تحصيل مي‌كنند، آموزش خاصي را در زمينه حفظ محيط‌زيست نمي‌بينند. اين در حالي است كه اگر ملاحظات زيست‌محيطي در مراحل طراحي، نصب و ساخت به‌درستي و با دقت صورت پذيرد، درصد زيادي از آلودگي‌هاي فعلي كاسته خواهد شد. ما در صنايع خود، نياز به مهندساني داريم كه از طريق آشنايي با روش‌هاي علمي نظير HAZOP، FMEA و مهندسي محيط‌زيست، ملاحظات زيست‌محيطي را به‌درستي در فعاليت‌هاي خود لحاظ كنند (ماخذ 4).

مسألة ديگري كه در اين بين وجود دارد، قرار نداشتن متخصصين در پستهاي مخصوص خود مي‌باشد. امروزه اكثر متخصصين در جاي واقعي خود قرار ندارند و يا هم‌زمان از دو يا سه پست برخوردارند و در نتيجه از عهدة انجام هيچ‌كدام برنمي‌آيند. در حال حاضر شركت ملي صنايع پتروشيمي، حركتي را انجام داده كه طي آن متخصصين خود را بورسيه مي‌نمايد تا در رشته‌هاي حفاظت محيط‌زيست تحصيل كرده و وارد صنعت شوند؛ اين مسأله به شرطي جواب مي‌دهد كه اين متخصصين در جاي اصلي خود قرار بگيرند (ماخذ 4).

از اين رو، هم بايد مهندساني تربيت كنيم كه با بحث محيط‌زيست آشنا باشند و هم كارشناسان محيط‌زيستي كه با صنعت و فناوري بيگانه نباشند. پس از تربيت اين متخصصان، بايد از ايشان در پستهايي استفاده نماييم كه از تخصص آنها به بهترين نحو استفاده شود.

5) نقش مديران در حفظ و آلودگي محيط زيست:

برخي كارشناسان نيز از ديد اطلاعات مديران به نقد اقدامات انجام شده مي‌پردازند: مثلاً هنگامي كه تصميمي در ارتباط با احداث مجتمعي در كنار دريا اتخاذ مي‌شود، به دليل نداشتن شناخت، دريا محيط آبي وسيعي فرض مي‌شود كه ورود يك يا چند فاضلاب كوچك در آن به چشم نيامده و زيان چنداني ايجاد نمي‌نمايد. اين موضوع در مورد صنايع پتروشيمي كه آلودگيهاي اندك و مواد شيميايي ذره ذره وارد دريا شده، جمع گشته و باعث ايجاد تخريب‌هاي شديد و آلودگي‌هاي مخرب مي‌گردد، بيشتر اهميت پيدا مي‌كند. اگر يك مدير از ديدي وسيع برخوردار بوده و آينده‌نگر باشد، اين ضررهاي درازمدت را درك مي‌كند و جهت اصلاح مشكلات موجود كمر همت مي‌بندد. اما چنانچه يك مدير در زمينه محيط‌زيست ناآگاه بوده و يا منافع اقتصادي و كوتاه‌مدت خود را بيشتر مدنظر قرار دهد، علاوه بر عدم حصول نتيجه مورد نظر، موجبات خروج نيروهاي كارآمد را از سيستم فراهم مي‌نمايد. از اين رو نحوة مديريت و ميزان آگاهي مديران نقش بسيار اساسي در كاهش معضلات و آلودگيهاي زيست‌محيطي دارد (مأخذ 2).

البته مسئولين محيط‌زيست پتروشيمي بر اين عقيده‌اند كه ارتباط موثر و منسجمي ميان مديران مجتمع‌ها، دفاتر محيط‌زيست و دفتر محيط‌زيست NPC برقرار مي‌باشد؛ مديران ارشد كلية مجتمع‌هاي توليدي به اندازة كافي با مباحث زيست‌محيطي آشنا بوده و از علاقه بسيار زيادي در زمينه رفع آلودگي‌هاي محيط‌زيست و گسترش فضاي سبز برخوردارند؛ چرا كه انجام پروژه‌هاي متعدد زيست‌محيطي در تمام مجتمع‌هاي پتروشيمي بدون نظر مساعد و موافق مديريت مجتمع‌ها عملي نخواهد بود.

گرچه ارتباط مديران صنايع پتروشيمي با سازمان حفاظت محيط‌زيست و توجه ظاهري آنان به محيط زيست نسبت به ساير صنايع چشمگيرتر مي‌باشد، اما كارشناسان و مسئولين محيط‌زيست اين ارتباط را چندان رضايت‌بخش نمي‌دانند و آن را تنها در حد مديريت كلان و به صورت ارتباطات ظاهري در زمينة مسايل كلي بيان مي‌دارند (ماخذ 2).

اين كارشناسان معتقدند كه بايد نگرش درازمدت مذكور را از طريق كلاسهاي توجيهي سازمان حفاظت محيط‌زيست، به مديران آموزش داده و براي مديران پروژه‌هاي بزرگي چون عسلويه و منطقه آزاد ماهشهر كلاسهاي اجباري گذاشته شده و مسائل لازم به ايشان انتقال داده ‌شود. در اين كلاسها مي‌توان با روشن ساختن زيان‌هاي اقتصادي و زيست‌محيطي حاصل از فعاليت واحدها، آنها را نسبت به مسألة محيط‌زيست حساس نموده و راههاي جلوگيري از آلودگي را براي آنان روشن ساخت. چنانچه اين امر صورت پذيرد، مديران اين مسائل را به زيردست انتقال مي‌دهند و خود نسبت به رفع مشكلات اقدام مي‌نمايند. اجراي اين روش در اروپا، باعث شده است كه هر مدير از لحاظ عقلي و وجداني خود را مسئول حفظ محيط‌زيست بداند.(ماخذ 2)

نتيجه‌گيري:

گرچه در زمينة كاهش آلاينده‌هاي محيط زيست در شركت ملي صنايع پتروشيمي فعاليت‌هايي صورت گرفته و نسبت به ساير صنايع از سرعت بيشتري برخوردار بوده، لكن بر اساس نظرات كارشناساني كه اقوال آنان به طور مستند ارائه شد، اين حركت‌ها با ضعف‌هايي روبرو است آنچه كارشناسان فوق‌الذكر بر آن تأكيد داشته و توجه بدان را ضروري دانسته‌اند در نكات زير خلاصه مي‌گردد:

1- سازمان حفاظت محيط زيست و شركت ملي صنايع پتروشيمي نسبت به حفظ محيط زيست دريايي اهميت كمتري قائل شده و حساسيت اكوسيستم متنوع خليج فارس و درياي عمان را چندان كه لازم است، درك نكرده‌اند. توجه بيشتر به اين مسأله و تمركز فعاليت‌هاي هر دو بخش در زمينة حفظ و احياي محيط زيست اين نواحي، به عنوان اولويت اصلي مي‌بايست مورد توجه مسئولين قرار گيرد.

2- محيط زيست پتروشيمي در حال حاضر تنها به اصلاح مشكلات برخي واحدها پرداخته و در زمينه يكي از وظايف اصلي خود كه بررسي نوع تكنولوژي‌هاي مورد استفاده بوده كمتر تلاش نموده است. از اين رو پژوهش و مطالعات تكنولوژي، به منظور انتخاب تكنولوژي‌هاي سازگار با محيط زيست مي‌بايست جزو اولويت‌هاي پژوهشي و مطالعاتي محيط زيست پتروشيمي قرار گيرد.

3- ارتباط منسجم و قاعده‌مندي ميان دفاتر محيط زيست مجتمع‌ها، دفتر NPC، قسمت‌هاي مرتبط سازمان حفاظت محيط زيست و دانشگاه‌ها برقرار نمي‌باشد و اطلاعات و آمار و ارقام صحيح نيز مبادله نمي‌شود. وجود يك ارتباط مستقيم، قاعده‌مند و منظم ميان اين مراكز، استفاده مشترك از آزمايشگاه‌هاي مجهز ايجاد شده از طريق سرمايه‌گذاري مشترك و اتخاذ راه‌حل مشكلات موجود از طريق همكاري و همفكري كليه نهادها و قسمت‌هاي مسئول منجر به اخذ تصميمي خواهد شد كه حداكثر منافع در آن لحاظ شده باشد.

4- سازمان محيط زيست و شركت ملي صنايع پتروشيمي مي‌بايست كارشناسان زبده‌اي تربيت نمايند كه بر هر دو زمينه "اصول حفاظت از محيط زيست" و "مهندسي و طراحي" مسلط بوده و در فعاليت‌هاي خود هر دو جنبه كار را مد نظر قرار دهند.

5- آگاه‌سازي مديران از طريق كلاس‌هاي آموزشي كه توسط سازمان حفاظت محيط زيست، دانشگاه و يا پتروشيمي برگزار مي‌شود، در جهت ايجاد حساسيت در زمينه محيط زيست بسيار مؤثر مي‌باشد. توجه دادن مسئولان و مديران به اينكه اخذ ISO14000 تنها به معني آغاز كار در زمينة حفظ محيط زيست است و بدون رعايت اصول حفظ محيط زيست به توسعة پايدار دست پيدا نمي‌كنيم، به دستيابي به اهدافي نظير داشتن صنعتي كاملاً سبز، منجر خواهد شد.

6- سازمان حفاظت محيط‌زيست تنها از طريق اعمال داده‌ها و استانداردهاي خام جهاني، واحدها را موظف به رعايت اين استانداردها مي‌نمايد. اين داده‌ها عمدتاً بدون در نظر گرفتن توان خودپالايي محيط تنها براي يك مجتمع در نظر گرفته شده است. در منطقه‌اي نظير ماهشهر(كه از مجتمع‌هاي متعدد پتروشيمي تشكيل شده) حتي اگر اين داده‌ها توسط هر مجتمع رعايت شود، منطقه از تجمع آلاينده‌هاي كل مجموعه نابود خواهد شد. لذا بايد از طريق مراكز تحقيقاتي كه توانايي مدل كردن منطقه را دارند، ارقام خام جهاني به يكسري استانداردهاي منطبق با شرايط هر منطقه تبديل شود.(ماخذ9)

منابع:

1- گفتگو و مكاتبه با دكتر سيد باقر مرتضوي، رئيس دفتر محيط زيست شركت ملي صنايع پتروشيمي و مشاور زيست محيطي مديرعامل شركت ملي صنايع پتروشيمي، منتشره در سايت شبكه تحليلگران تكنولوژي ايران

2- گفتگو با دكتر محمدرضا فاطمي، كارشناس ارشد دفتر محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست، منتشره در سايت شبكه تحليلگران تكنولوژي ايران

3- گفتگو با مهندس سعيد حسيني، رييس دفتر محيط زيست دريايي ســازمان حفاظــت محيــط زيســـت

4- گفتگو با مهندس توحيدي، كارشناس دفتر آلودگي هواي سازمان حفـــاظت محيـــط زيـــست، منتشره در سايت شبكه تحليلگران تكنولوژي ايران

5- گفتگو با مهندس علي باغبانباشي، رييس واحد تحقيق و توسعه بندرامام، منتشره در سايت شبكه تحليلگران تكنولوژي ايران

6- گفتگو با مهندس غلامرضا اميرشقاقي، رئيس مطالعات تخصصي شركت ملي پالايش، منتشره در سايت شبكه تحليلگران تكنولوژي ايران

7- گفتگو با دكتر علي رحمت‌پور، رئيس پژوهشكده علوم و تكنولوژي پليمر پژوهشــگاه صـنــعت نفت، منتشره در سايت شبكه تحليلگران تكنولوژي ايران

8- گفتگو با دكتر نبي بيدهندي، رئيس دانشكده محيط زيست دانشگاه تهران، منتشره در سايت شبكه تحليلگران تكنولوژي ايران

9- گفتگو با مهندس مرتضي رحمانيان، رئيس پژوهشكده حفاظت صنعتي و محيط‌زيست پژوهشگاه صنعت نفت، منتشره در سايت شبكه تحليلگران تكنولوژي ايران پ

10- همايش تكنولوژي، صرفه‌جويي انرژي و حفاظت محيط‌زيست، ميزگرد ملاحظات انرژي و محيط‌زيست در مديريت تكنولوژي، مركز مطالعات تكنولوژي دانشگاه صنعتي

• منابع :

  سایت علمی و پژوهشی آسمان
  

  http://www.asemankafinet.ir

• • از سایر صفحات سایت ما مربوط به دانش آموزان نیز دیدن نمائید : بر روی هر پایه کلیک کنید
  • تحقیق های رایگان سایت
  • جواب سوالات دوم
  • جواب سوالات سوم
  • جواب سوالات چهارم
  • جواب سوالات پنجم
  • جواب سوالات ششم
  • جواب سوالات هفتم
  • جواب سوالات هشتم
  • جواب سوالات نهم
  • جواب سوالات دبیرستان
  • دهم

برای حمایت از سایت ما بر روی صفحات زیر کلیک نمائید تا ما نیز با رغبت زیاد برای شما تحقیق بگذاریم :

لیست و فهرست کلیه اقدام پژوهی ها

 لیست گزارش تخصصی ها

لیست پروژه های آماری دبیرستان

به کانال ما در تلگرام بپوندید :

تحقیق رایگان سایت علمی و پژوهشی آسمان , تحقیقات دانش آموزی ، فرهنگیان و دانشجویان اقدام پژوهی گزارش تخصصی

اهمیت کار در اسلام

مقدمه

كار و تلاش اقتصادي علاوه بر نقش مثبت در تعالي شخصيت انسان  و كسب درآمد، توسعه و پيشرفت جامعه را در پي دارد. كار منشاء اصلي توليد ثروت است. در بينش و تفكر اسلامي، كار خلاق و مولد منشاء كسب مال و درآمد و كليد استفاده از منابع طبيعي و خدادادي است. منطق فطرت هم براي پديد آورنده يك شيء حق تصرف در آن را مي پذيرد و او را مالك مي شناسند. به همين جهت مالك اصلي و حقيقي همه موجودات خداست. در بينش اسلامي، هر انساني پس از كار مولد و مفيد روي مواد طبيعت مي تواند مالك كالاي توليد شده باشد و هيچ كس حق تصرف آن را ندارد. كار بايد مولد و خلاق باشد و ارزش افزوده اي ايجاد كند تا بتوان نام (كار) بر آن گذاشت در غير اينصورت كاري كاذب و دروغين است. اسلام براي كارهاي توليدی به ويژه كشاورزي، و دامداري و كارهاي توزيعي خصوصاً كسب و تجارت اهميت بسيار قائل است و متقابلاً از بيكاري و تنبلي و سهل انگاري بشارت نهي كرده است. اسلام فقر فردي و فقر اجتماعي را مرضي مهلك و نابود كننده ي دنيا و آخرت مي داند و با تاكيد بسيار از پيروان خود مي خواهد كه آن را ريشه كن سازند. در هر فعاليت اقتصادي، دو عامل دخالت دارد: سرمايه و كار . اگر سرمايه از يك طرف و كار از طرف ديگر باشد، نوعي مشاركت اقتصادي به وجود مي آيد و سودي كه نتيجه اين فعاليت است، بنابر توافق قبلي، ميان صاحب سرمايه و انجام دهنده كار تقسيم مي شود. برنامه اسلام در مورد ثروت و سرمايه به كار گرفتن آن در توليد و سازندگي و توسعه و رفع محروميت و فاصله طبقاتي است آنان كه ثروت اندوخته دارند. شايسته است آن را در بستر توليد و حيات اقتصادي به كار گيرند يا با كساني كه نيازمند سرمايه اند شريك شوند.

اهمیت کار در اسلام

در بينش و نگرش اسلامي و قرآني، كارها براساس نيت معنا و مفهوم مي يابد. هر كاري به سبب نيت فاعل مي تواند شكل مثبت و منفي و يا تقربي و ضدتقربي پيدا مي كند. از اين رو افزون بر حسن فعلي بر حسن فاعلي توجه داده شده است. حسن فعلي به اين معناست كه اصل كار مي بايست نيك و پسنديده بوده و از كارهاي ناپسند و بد در نگرش خرد و خردمندان و شريعت و متشرعان نباشد. اگر كارها از امور پسنديده و خوب و يا حتي مباح و مجاز باشد، با حسن فاعلي و نيت خير موجبات تقرب بشر را فراهم مي آورد.
بر اين اساس اگر اصل كار، ناهنجار و زشت و بد باشد، نمي توان با حسن فاعلي و نيت نيك آن را مثبت و ارزشي ساخت؛ هرچند كه در صورت جهل و يا اشتباه در تطبيق به سبب حسن فاعلي مي توان اميد پاداش را داشت.
اما اگر اصل كار، امري نيك و پسنديده از نظر عقل و عقلا و شرع باشد ولي از حسن فاعلي برخوردار نباشد، اميد پاداش را نمي توان از چنين عملي داشت. از اين جا دانسته مي شود كه حسن فاعلي و نيت خير، از چه جايگاه و ارزشي عالي و متعالي برخوردار است و آثار آن در تغيير ماهيت يك كار تا چه اندازه ظهور و بروز مي كند.

نيت مومن بهتر از عمل اوست
در روايات آمده است كه نقش نيت خير و حسن فاعلي در كاري بيش از اصل كار است؛ زيرا چنان كه گفته شد كاري زشت و بد به سبب نيت خير و حسن فاعلي، هر چند كه تغيير ماهيت نمي دهد ولي بر آن آثار كار خوب مترتب مي شود و شخص به سبب نيت خير خويش از كار خويش بهره مي برد؛ اين در حالي است كه كار خوب و پسنديده به سبب پندار بد كننده آن و نيت بد فاعل، نه تنها سودمند نيست بلكه آثار خوبي نيز بر آن مترتب نمي شود. اين همان چيز است كه گفته اند: نيه المومن خير من عمله؛ نيت انسان مومن كه نيتي پاك و پنداري نيك است بهتر از خود عمل وي مي باشد؛ زيرا عمل وي مي تواند نيك و مباح و حتي ناپسند و بد باشد ولي به سبب همان پندار نيك و برخورداري از حسن فاعلي، در هر حال بهتر است.
به سخن ديگر، انسان مومن به سبب پندار نيك و حسن فاعلي در انجام كار نيك و پسنديده، كارش پسنديده تر از كار انساني است كه مومن به خدا و آخرت نيست و در كارش پندار نيكي چون تقرب و رضاي الهي را در عمل خويش در نظر ندارد، و با اين همه كاري نيك را انجام مي دهد.
بر اين اساس مي توان گفت كه آن چه به كاري هرچند زشت و بد (در صورت جهل و يا اشتباه در تطبيق) معنا و مفهوم ارزشي مي بخشد، پندار نيك و حسن فاعلي است و اگر كاري نيك را انساني با پندار بد و زشت انجام دهد، از هيچ ارزش و اهميتي برخوردار نخواهد شد.
در روايات اسلامي آمده است: انما الاعمال بالنيات؛ به درستي كه معيار سنجش و داوري اعمال و كارها، نيت هاي آن است؛ به اين معنا كه هيچ كاري را نبايد تنها براساس خوبي و بدي اصل كار داوري و ارزيابي كرد بلكه در سنجش و داوري مي بايست به نيت و پندار كننده كار توجه كرد؛ پس اگر شخص كار كننده داراي نيت خير و پنداري نيك باشد آن كار ارزش مي يابد وگرنه اگر داراي نيت بد و يا پنداري زشت و پليد و بد باشد، آن كار هرچند كه بهترين كار جهان باشد، بي ارزش است؛ از اين رو خداوند به كساني كه به ديگران كمك هاي مالي و انفاق مي كنند ولي اين كارشان برخاسته از حسن فاعلي نيست و پنداري زشت و بد در پس آن وجود دارد، خواسته است كه با اين گونه نيت زشت، كار خويش را تباه و بي ارزش نسازند. كسي كه در انجام كار نيك و بذل و بخشش هايش، قصد منت گذاري را دارد، در حقيقت با اين نيت و فكر پليد خويش، ارزش كارش را نه تنها از ميان مي برد بلكه افزون بر از دست دادن مال، از آثار و تبعات معنوي و اخروي و بلكه مادي و دنيوي آن محروم مي شود.
خداوند در آيه 264 سوره بقره مي فرمايد: "اي كساني كه ايمان آورده ايد، صدقه هاي خود را با منت و آزار، باطل مكنيد، مانند كسي كه مالش را براي خودنمايي به مردم، انفاق مي كند و به خدا و روز بازپسين ايمان ندارد. پس مثل او همچون مثل سنگ خارايي است كه بر روي آن، خاكي ]نشسته[ است و رگباري به آن رسيده و آن ]سنگ[ را سخت و صاف بر جاي نهاده است. آنان ]رياكاران[ نيز از آنچه به دست آورده اند، بهره اي نمي برند و خداوند، گروه كافران را هدايت نمي كند. "
در اين آيه به خوبي هرگونه عملي هرچند بسيار نيك و پسنديده از ديدگاه عقل و عقلا و شريعت را به سبب فقدان پندار نيك و حسن فاعلي، عملي بي فايده مي شمارد كه از آن گياهي نمي رويد؛ زيرا خاكي كه بر سنگ سخت است اگر باران بر آن ببارد آن را مي شويد. دل هايي كه از حسن فاعلي پندار نيك برخوردار نيستند، همانند اين سنگ سخت است كه با انفاق و كارهاي نيك و پسنديده خاكي را براي رويش گياه حق و حقيقت فراهم مي آورد؛ ولي حتي اگر خداوند از باران رحمت خويش بر آن ببارد تا از اين خاك جوانه ايمان و حقيقت سر برآورد، به سبب زمينه وبستر نامناسبي كه خاك عمل خوب بر آن نشسته است، هيچ فايده ندارد و گياه از آن نمي رويد و آن باران نيز آن خاك را مي شويد و مي برد.
خداوند در آياتي در همين سوره بيان مي دارد: توصيف بخشش كساني كه داراييهاي خود را در راه خدا انفاق مي كنند، بسان وصف دانه اي است كه هفت خوشه رويانيده و در هر خوشه اي يكصد دانه است و خدا براي هر كه بخواهد، آن را چند برابر مي سازد و خدا گشاينده و دانا است. آنان كه دارايي هاي خويش را در راه خدا انقاق مي كنند، آنگاه از پي آنچه انفاق نموده اند، نه منتي مي گذارند و نه آزاري مي رسانند، پاداششان نزد پروردگارشان محفوظ است؛ و آنان نه بيمي خواهند داشت و نه اندوهگين مي شوند. گفتاري پسنديده در برابر تقاضاي نيازمندان و گذشتي شايسته در مورد آنان، بهتر از صدقه اي است كه آزاري در پي آن باشد و خدا بي نياز و بردبار است. هان اي كساني كه ايمان آورده ايد! بخششهاي خويش را با منت نهادن و آزار رسانيدن به بينوايان، تباه نسازيد؛ درست بسان كسي كه اموال خود را براي خودنمايي در برابر مردم، انفاق مي كند و در دل نه به خدا ايمان دارد و نه به روز بازپسين، پس وصف او همچون وصف سنگ صافي است كه بر آن خاكي نشسته است و رگباري به آن مي رسد و آن را مي شويد و آن سنگ را سخت و صاف و بدون شايستگي براي رويش دانه و گياه وامي گذارد. آري؛ چنين كساني در روز رستاخيز، براي بهره مندي از دستاورد خويش در مقابل انفاق خود، بر هيچ چيز توانايي ندارند و خدا گروه كفرگرايان را راه نمي نمايد. و وصف آنان كه ثروتهايشان را براي بدست آوردن خشنودي خدا انفاق مي كنند و از درون خويش جان را با نيت پاكي كه دارند، استواري مي بخشند، بسان وصف باغي است در زميني بلند و برآمده كه رگباري به آن برسد و از هواي پاكيزه و نور خورشيد به خوبي بهره برد و آنگاه ميوه خود را دو چندان بدهد؛ اگر رگباري هم به آن نرسد، نم نم باراني خواهد رسيد و ميوه اي بسيار و گوارا خواهد داد و خدا به آنچه انجام مي دهيد، بينا است. آيا هيچيك از شما دوست دارد باغي پرطراوت و سرسبز از خرما و انگور داشته باشد كه از زير درختان آن نهرها روان و از همه ميوه ها در آن باشد و در همان شرايط، دوران پيري او فرا رسد و فرزنداني ناتوان نيز داشته باشد؛ پس، به ناگاه گردبادي همراه با آتشي سوزان به آن باغ برخورد كند و آن باغ يكباره شعله ور شود و بسوزد؟! خداوند آيات خود را اينگونه براي شما روشن مي سازد. باشد كه بينديشيد. هان اي كساني كه ايمان آورده ايد! از پاكيزه هاي آنچه به دست آورده ايد و نيز از آنچه برايتان از زمين برآورده ايم، در راه خدا انفاق كنيد و داراييهاي كم ارزش و نامرغوبتان را كه خود جز با چشمپوشي آن را نمي ستانيد، براي بخشش در نظر نگيريد و بدانيد كه خدا بي نياز و ستوده است. (بقره آيات 262 تا 267)
در اين آيات به خوبي و روشني نقش نيت و پندار بيان شده است. آن چه به عمل ارزش و بها مي بخشد حسن فاعلي و نيت نيك است هر چند كه اصل كار امري معمولي و عادي و حتي زشت و بد باشد و شخص ناخواسته و يا براساس اشتباه در تطبيق، آن را انجام داده باشد. به اين معنا كه گمان مي كرد كه كار خوبي است ولي در حقيقت كار زشت و بدي بود كه به نظرش كاري خوب آمده بود.
خداوند در آيه 01 سوره فاطر مي فرمايد: "سخنان پاكيزه و نيت نيك به سوي او بالا مي رود و كار شايسته به آن رفعت مي بخشد. در حقيقت آن چه در كارها و اعمال مهم است نيت پاك و ايمان است. "

طبيعت و تاريخچه كار

مفهوم كار بعنوان معني مستقلي از زندگي روزمره شايد بعد از انقلاب صنعتي در ادبيات ظاهر شده باشد. براي انسان اوليه، كار با بقاي او ارتباط داشت و به فعاليتهائي چون شكار، ماهي گيري، كشاورزي اوليه، جمع آوري ميوه و دانه و اعمال سنن اجتماعي و قبيله اي محدود شد. حتي در دوران بعد از انقلاب صنعتي، به استثناي گروه معدودي كه امكان تفريح بر ايشان وجود داشت، براي همگان كار روي زمين، يا در اشتغال به حرفه هاي مختلف و بازرگاني از صبح تا شام، نوعي راه و روش زندگي بود.

كار و اهميت آن

يكي از پايه هاي مهم اقتصاد اسلامي كار است:

اسلام براي كارهاي توليدی به ويژه كشاورزي، و دامداري و كارهاي توزيعي خصوصاً كسب و تجارت اهميت بسيار قائل است و متقابلاً از بيكاري و تنبلي و سهل انگاري بشارت نهي كرده است. اسلام فقر فردي و فقر اجتماعي را مرضي مهلك و نابود كننده ي دنيا و آخرت مي داند و با تاكيد بسيار از پيروان خود مي خواهد كه آن را ريشه كن سازند. اميرمومنان علي عليه اسلام مردمي كه را كه آب و زمين داشته باشند و بتوانند فقر را ريشه كن سازند و كوتاهي كنند نفرين كرده: (من وجدمأ اوكنرا با ثم افتقرفا بعده الله)

امام باقر عليه السلام كسي را كه عمر خود را به بيكاري بگذراند به مردار تشبيه كرده است و او را مبغوض ترين افراد نزد خداوند مي داند: جيفه با لليل و بطال بالنهار)

امام صادق عليه السلام بيكاري را از جانب شيطان مي داند هنگامي كه نزد آن بزرگوار شخصي را نام بردند و گفتند او بي كار است، سه بار فرمود: انه من عمل الشيطان

از نظر اسلام افرادي كه بتوانند كار كنند و به بيكاري بگذرانند و سربار جامعه باشند مورد بي اعتنايي خدا هستند و دعايشان مستجاب نمي شود. و درارتزاق آنان از بيت المال جايز نيست و در آخر نيز رسوا و دوزخي خواهند بود.

در قرآن كريم آيات بسياري است كه بما مي آموزد: خد اوند جهان را براي انسان مسخر ساخته و به او نعمت و قدرت و سلامتي و توانايي كار و عقل و بينش و … عنايت كرده است كه بايد از آنها استفاده كند و به كار و كوشش بپردازد. (الم تروا ان الله سخر لكم ما في السموات و ما في الارض و السبغ عليكم نعمه ظاهره و باطنه)

ور در برخي آيات امر به كار نموده:

(وا تبغ فيما اتاك الله الدار الاخره و لا تنس نصيبك من الدنيا)

در آنچه خداوند بتو عطا كرده سراي آخرت را بجوي و بهره ي خود را از دنيا نيز فراموش نكن.

هو الذي جعل لكل الارض ذنلولافامشوا في منا كبها و كلوا من رزقه و طليه النشور)

اوست خدايي كه زمين را براي شما رام ساخته پس بر روي آن حركت كنيد و از نعمتهاي آن برخوردار شويد و بازگشت بسوي خداست در قرآن، كار شايسته – عمل صالح – تنها به كارهايي كه مربوط به آخرت است گفته نمي شود. بلكه شايد در برخي از موارد به كارهاي دنيوي نيز اطلاق مي شود. بيش از پانصد مورد در قرآن كريم به كار مربوط مي شود. خداوند حيات پاكيزه را نتيجه ي كار و زيان بدبختي را نتيجه تنبلی مي شمارد.

رسول اكرم (ص) مردم را به كار تشويق مي فرمودند و به كارگران بسيار احترام مي نهادند در (اسدالغابه) مي خوانيم كه آن بزرگوار است، كارگري را بوسيد سپس دست او را بلند كرد و فرمود: اين دست را خدا و پيامبر خدا دوست دارد. اهميت كار در اسلام به حدي است كه در آيين مقدس اسلام، كار واجب كفايي مصوب مي شود.

يعني اگر كاري موردنياز جامعه باشد و كسي نباشد كه آن را انجام دهد بر همه ي مسلمانان واجب است اقدام كنند تا آن كار رواج پيدا كند.

نكته اي در مورد كار كه از ويژگي اسلام محسوب مي شود

اسلام با آنكه سود كار را ملك كارگر دانسته و مالكيت فردی را امضاء كرده است در عين حال كار و كارگر و سود كار بلكه همه جهان را ملك خداي متعال مي داند آن هم بصورت (مالك حقيقي) نه (ملك اعتباري). اسلام مالكيت فردي را امضاء كرده است ولي اين يك اعتبار و حق اختصاصي بيش نيست و معناي آن اين است كه ديگري نمي تواند بدون اجازه او در آن تصرف كند، ولي مالكيت خداوند، (مالكيت عليت) است، يعني جهان همه وابسته به ذات مقدس اوست.

تاثير كار بر انسان

كار، سازنده و بيكارگي و تنبلي فاسد كننده آن است لذا ارزش كار نه صرفاً از جهت كسب درآمد با شكوفائي اقتصادي بلكه همچنين در تاثيري است كه بر انسان مي گذارد.

يكي از دانشمندان مي گويد: بعد از ديانت، مدرسه اي بهتر از مدرسه كار براي تربيت انسان ساخته نشده است. اينك برخي از آثار كار در تربيت انسان را بر شماريم:

1 – شكوفائي استعدادها

2 – لطافت احساس

3 – تمركز قوه خيال

4 – احساس عزت نفس

مشاركت كار و سرمايه

در هر فعاليت اقتصادي، دو عامل دخالت دارد: سرمايه و كار . اگر سرمايه از يك طرف و كار از طرف ديگر باشد، نوعي مشاركت اقتصادي به وجود مي آيد و سودي كه نتيجه اين فعاليت است، بنابر توافق قبلي، ميان صاحب سرمايه و انجام دهنده كار تقسيم مي شود. برنامه اسلام در مورد ثروت و سرمايه به كار گرفتن آن در توليد و سازندگي و توسعه و رفع محروميت و فاصله طبقاتي است آنان كه ثروت اندوخته دارند. شايسته است آن را در بستر توليد و حيات اقتصادي به كار گيرند يا با كساني كه نيازمند سرمايه اند شريك شوند.

ديدگاه اسلام درباره كار

اسلام همواره بشر را متوجه اين نكته مي كند كه هر چه هست عمل است. سرنوشت انسان را عمل او تشكيل مي دهد. اين يك طرز تفكر واقع بينانه و منطقي با قوانين طبيعي است. قرآن كريم راجع به عمل بسيار تاكيد دارد، و به تعبير رسا و زيبايي در اين خصوص مي فرمايد: براي بشر جز آنچه كه كوشش كرده است هيچ چيز وجود ندارد. يعني سعادت بشر در گرو عمل اوست. اين تعليم، يكي از بزرگترين تعليمات براي حيات يك ملت است. اگر ملتي بداند كه خودش باشد سرنوشتش را تعيين كند، در آن راستا عملكردش را جهت مي دهد. آن وقت متوجه و عمل و نيروي خودش مي شود،  متوجه اينكه هيچ چيز شرايط را به نفع من تغيير نمي دهد مگر سعي و كوشش من، كه اين عامل بزرگي براي حيات و پويايي و تلاش است. امروزه روانشناسان و صاحبنظران علوم تربيتي تلاش بسياري مي كنند كه حس اعتماد به نفس را در انسان بيدار كنند و امام اسلام اينكار را با قطع اميد انسان از هرچه غير عمل خودش هست تثبيت مي كند. يعني انسان بايد با عمل خودش به چيزهايي كه مي خواهد برسد، همين طور پيوند انسان با هر چيز و هر كس از طريق عمل او ميسر مي شود. و به عبارت ديگر اسلام كوشش و سعي بليغ دارد كه انسان را متكي به اراده خودش كرده و سرنوشت انسان را وابسته به تلاش و سعي او معرفي نمايد.

در اسلام سعادت و شقاوت فرد به عمل او بستگي دارد. عمل انسان به چيزي جز خواست و اراده خود او بستگي ندارد. در نتيجه انسان يك موجود متكي به خود و متكي به كردار و شخصيت خود مي شود. كه اين امر عامل بيداري، بينايي و توانايي است.

توكل در كارها از نظر اسلام

اسلام مي خواهد مردم مسلمان به خدا توكل كنند. اما توكل در قرآن يک مفهوم زنده پويا و حماسی دارد و مي خواهد بشر را وادار به عمل كند و ترس ها و بيم ها را از انسان بگيرد. مداوم متذكر مي شود كه از شكست نترس و به خدا توكل كن تكيه ات به خدا باشد جلو برو و از خطرات نترس. ولي ديدگاه ما نسبت به توكل مفهومي وارونه دارد. وقتي مي خواهيم كاري را به تعويق بياندازيم و راجع به ان خوب فكر و تفحص و جستجو نكنيم مي گوئيم به خدا توكل مي كنيم. در صورتي كه تول كردن به خدا در مفهوم واقعي يعني پذيرفتن مخاطرات و تحمل ابهام به منظور تكيه كردن به يك قدرت لايتناهي است. اين باعث مي شود كه فرد بسيار ريسك پذير باشد وبا دورانديشي و درايت و شجاعت كار را پيش ببرد.

اسلام و كارآفريني

همانا كه شما را نهايت و مقصودي است پس به نهايت و مقصود خود منتهي  گرديد. شما را نشانه اي است به سوي نشانه خود راه يابيد و اسلام را عنايتي به آن برسيد و دست پابيد و از حق خدا كه بر شما واجب شمرده و وظايف او كه براي شما بيان كرده است پاك شويد در روي زمين به فعاليت بپردازيد و زمين را آباد كنيد و براي ديگران هم سهمي قائل شويد از أن چه كه خدا در گرو كارتان به شما بخشيده است من در روز رستاخيز گواه  شمايم و به سوي شما برهان مي آورم و ديگران قانع مي سازم.

همانطور كه در قرآن و احاديث موجود مشخص است دين اسلام مردم را به انجام فعاليت (كار) دعوت مي كند و انسانها مي خواهد كه از كار خويش ديگران را نيز بهره مند سازند و به طور غيرمستقيم مردم را تشويق به كارآفريني و ايجاد شغل مي كند تا از فقر و گرسنگي در يك جامعه اسلامي جلوگيري شود. در نتيجه افكار ديني يك فرد مي تواند تاثير گذار بر كارآفريني او باشد دين باشد دين اسلام چون بيشترين توجه را به تك تك افراد جامعه دارد مي تواند يك فرد كارآفرين را در كارش بيشتر تشويق به فعاليت كند و فرد كارآفرين بايد ديد اسلامي مي تواند در كارش بيشتر موفق باشد و فقط به فكر منافع خويش نباشد و ديگران را نيز در موفقيت خويش شريك سازد تا بتواند كار را توسعه دهد با يك نگاه كلي به ويژگي هاي يك فرد كارآفرين و خصوصياتي كه اسلام از يك انسان با تقوا انتظار دارد مي توان فهميد كه يك انسان مومن به تمام معنا مي تواند يك كارآفرين باشد در اسلام نيز توصيه شده است تا بتوانند به موفقيت و كاميابي دنيوي و اخروي دست يابند. كارآفريني از ديدگاه اسلام يك كار مقدس به شمار مي آيد. از نظر اسلام كارآفرين فرد تلاشگري است كه با اتكا به نفس و توكل به خداوند بتواند از حداكثر توانائي هاي جسمي مادي و تخصصي خود از راه حلال در جهت منافع خود در جامعه اي كه در آن زندگي مي كند استفاده نمايد. يك كارآفرين مي كوشد تا با قدرت خلاقيت ابتكار تصميم گيري به موقع تكيه بر وجدان كاري و انضباط اطلاعات شغلي خود را همواره تعميق و توسعه داده و محيط كاري خود را به يك محيط كاري بهره ور، پويا و شاداب و خداپسندانه تبديل نمايد.

براي كارآفرين مسلمان اعم از پسر و دختر تلاش اقتصادي يكي از وظايف مذهبي تلقي مي شود. داستان تجارت حضرت محمد (ص) و حضرت خديجه (س) و همچنين تلاش هاي شبانه روزي حضرت علي (ع) در مورد حفر قنات و ايجاد نخلستان ها در اطراف شهر مدينه از مواردي است كه مي تواند براي كارآفرينان دختر و پسر سرمشق گرفته و باعث مي شود كه از حداكثر توان خود براي ايجاد اشتغال و توسعه اقتصادي جامعه استفاده كنند. حضرت علي (ع) مي فرمايد: بركه العمر في حسن العمل بركت عمر در حسن عمل است.

دو رباعي زيبا از حضرت علي (ع)

لنقل الصخر في قلل الجبال    احب الي من سنن الرجال

يقول الناس لي في الكسب عار          ان العار في ذل السئوال

حمل صخره هاي سترگ از قله هاي كوه هاي رفيع

از بار منت آدميان برايم دوستي داشتني تر است

برخي به من مي گويند كسب و كار براي تو ننگ است

اما ننگ و عار در ذلت و خواري درخواست از ديگران است

اگر مي خواهي آزاد زندگي كني چون بردگان تن به كار برده طمعت را از مال بني آدم به كلي قطع كن نگو آن كار مرا كوچك و پست مي كند بلكه گدايي و درخواست از مردم ذلت آور است آن گاه كه از مردم بي نيازي هر كاري كه خواهي داشته باش زيرا از همه مردم ارجمندتري.

رسول گرامى اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) دست كارگرى را كه بر اثر كار و فعالیت ورم كرده بود، بلند كرد و فرمودند: « این دستى است كه هیچگاه آتش جهنم آن را نمى سوزاند؛ این دستى است كه خدا و رسولش آن را دوست مى دارد. كسى كه از دسترنج خود روزى اش را فراهم كند، خداوند با نظر رحمت به او مى نگرد».

از امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل شده است: « همانا خداوند بنده پیشه ور امین را دوست دارد».
در روایت دیگر است: «كسى كه سربار جامعه باشد، نفرین شده است» .
شخصى نزد رسول خدا از مردى كه زیاد به عبادت پرداخته بود و كار نمى كرد، یاد نمود. حضرت فرمودند: چه كسى مخارج زندگى او را بر عهده دارد، گفتند: یكى از برادرانش. فرمود برادرش از وى عابدتر است.

در هنگامى كه امام باقر (علیه السلام) در زمین مزروعى خود مشغول كار و فعالیت بود، شخص جسورى عبور كرد و دید آن حضرت كار مى كند. رو به حضرت كرد و گفت: در این حال اگر مرگ تو فرا رسد، جواب خداوند را چه مى دهى، امام در پاسخ او فرمودند: اگر در این حال مرگم فرا رسد، در حالى كه در طاعت و عبادت پروردگارم مى باشم، از دنیا مى روم.
در اسلام هرگونه صنعت و ساختن هرگونه وسیله كه مورد نیاز جامعه و به نفع و صلاح اجتماع باشد، نه تنها جایز و مباح است، بلكه به عنوان واجب كفایى باید عده اى به آن اقدام كنند و آن صنعت را فرا گیرند، تا نیاز مردم برآورده شود. صنعت ساختن آلات و ادواتى كه از آنها جز فساد و عمل ناروا نتیجه اى گرفته نشود، همچون ساختن شراب و صنعت بت تراشى و تهیه وسایل قمار، حرام و ممنوع است.

اسلام براى ریشه كن نمودن فقر كه منشأ اغلب مفاسد و تیره روزى ها است و براى تولید ثروت دستورهاى مؤكدى داده است؛ به این قرار:

1- كسى كه زمین مواتى را آباد كند، آن زمین تا هنگامى كه احیا و برقرار باشد، به او اختصاص پیدا مى كند، اما همین كه زمین را رها كند و آن را معطل بگذارد و در آن زمین كار تولیدى نكند، حاكم اسلامى آن را به دیگرى مى دهد، تا تولید ثروت نماید. شهید ثانى در این باره چنین اظهارنظر كرده است: «ملكیت در این گونه زمین ها به وسیله احیا صورت مى گیرد و هنگامى كه آبادى (بر اثر بى توجهى) از بین برود، خود به خود ملكیت نیز زایل مى گردد».
2- كسى كه خانه، مغازه و یا كشتزار و زمینى را اجاره كرده باشد، بدون این كه كارى در آنها صورت داده باشد، نمى تواند آنها را با اجرت زیادتر به دیگرى اجاره دهد.
3- اسلام ربا را اكیداً حرام كرده و با تحریم سود ربوى مردم را به سوى سرمایه گذارى در كارهاى تولیدى سوق داده است.

4- در روایاتى از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است: «بهترین مردم كسى است كه براى مردم و اجتماع سودمندتر است».

نتيجه

كار در اسلام واجب است و در مورد آن بسيار تاكيد شده است زيرا زيربناي اقتصاد كار است و اگر كار نباشد اقتصادي نخواهد بود ت درباره آن بحث شود. اسلام مي خواهد همه اعمال براي خدا و در جهت تكامل معنويت انسانها باشد.

در قرآن كارهاي كافران را همچون خاكستري مي داند كه دستخوش باد سختي شده باشد بر آنچه فراهم نموده اند دست نخواهند يافت اين گمراهي عميق است و همچنين سرابي در بيابان است كه تشنه آن را آب مي پندارد. كار كردن جوهر مرد را جلا مي دهد و در عين حال انسان آزاد است كه هر زمان مايل است مشغول به كار شود. و اينها دستورات اخلاقي است.

حضرت علی با تشویق افراد جامعه به کار و تلاش می فرماید هرگز شما را به عملی دعوت نکردم مگر اینکه خود در آن کار پیش قدم بوده ام. ایشان به کارهای رایج آن زمان می پرداخت و با اینکه مسئولیت های سنگین تری همچون حکومت جامعه اسلامی را به عهده داشت، در زمینه کشورداری، عدالت اجتماعی، قانون گرایی، زهد و تقوا و دین داری، سرآمد خاص و عام بود. در زمینه فعالیت های اقتصادی، نیز یادگارهای ارزنده ای از خود به خاطره تاریخ به ودیعه نهاده است.

امید که ره پویان وارسته و رهبران شایسته ای جهت پیروی از ایده ها، آرمان ها و تلاش های حضرتش باشیم.

منابع

-  مقایسه ای بین سیستمهای اقتصادی جلد اول  تالیف: حسین مظاهری

-        کارآفرینی     تالیف : مهندس علی شاه حسینی

-        تعلیم و تربیت در اسلام      تالیف : استاد شهید مطهری

-        اقتصاد اسلامی    تالیف : شهید دکتر بهشتی

-        کلیاتی از اقتصاد اسلامی    تالیف : دکتر غلامرضا مصباحی

-        تنش کار و رضایت شغلی   تالیف : سازمان بین المللی کار (ILO ) ترجمه رسول اف ماندانا جلالی آئینی

-        حر عاملی ، محمد بن حسن ، تفضیل وسایل الشیعه الی التحصیل مسائل الشریعه ، ج 17

• منابع :

  سایت علمی و پژوهشی آسمان
  

  http://www.asemankafinet.ir

• • از سایر صفحات سایت ما مربوط به دانش آموزان نیز دیدن نمائید : بر روی هر پایه کلیک کنید
  • تحقیق های رایگان سایت
  • جواب سوالات دوم
  • جواب سوالات سوم
  • جواب سوالات چهارم
  • جواب سوالات پنجم
  • جواب سوالات ششم
  • جواب سوالات هفتم
  • جواب سوالات هشتم
  • جواب سوالات نهم
  • جواب سوالات دبیرستان
  • دهم

برای حمایت از سایت ما بر روی صفحات زیر کلیک نمائید تا ما نیز با رغبت زیاد برای شما تحقیق بگذاریم :

لیست و فهرست کلیه اقدام پژوهی ها

 لیست گزارش تخصصی ها

لیست پروژه های آماری دبیرستان

به کانال ما در تلگرام بپوندید :

تحقیق رایگان سایت علمی و پژوهشی آسمان , تحقیقات دانش آموزی ، فرهنگیان و دانشجویان اقدام پژوهی گزارش تخصصی

انواع حافظه های کامپیوتری

حافظه ROM

حافظه ROMيک نوع مدار مجتمع (IC) است  که در زمان ساخت داده هائی در آن ذخيره می گردد. اين نوع حافظه ها علاوه بر استفاده در کامپيوترهای شخصی در ساير دستگاههای الکترونيکی نيز به خدمت گرفته می شوند. حافظه های ROMاز لحاظ تکنولوژی استفاده شده، دارای انواع متفاوتی است :

·          ROM

·         PROM

·         EPROM

·         EEPROM

·         Flash Memory

 هر يک از مدل های فوق دارای ويژگی های منحصربفرد خود  می باشند . حافظه های فوق در موارد زيردارای ويژگی مشابه می باشند:

·         داد ه های ذخيره شده در اين نوع تراشته ها " غير فرار " بوده و پس از خاموش شدن منبع تامين انرژی اطلاعات خود را از دست نمی دهند.

·         داده های ذخيره شده در اين نوع از حافظه ها غير قابل تغيير بوده و يا اعمال تغييرات در آنها مستلزم انجام عمليات خاصی است.

 مبانی حافظه های ROM
حافظه ROM از تراشه هائی شامل شبکه ای از سطر و ستون تشکيل شده است ( نظير حافظه RAM) . هر سطر و ستون در يک نقظه يکديگر را قطع می نمايند. تراشه های ROM دارای تفاوت  اساسی با تراشه های RAMمی باشند. حافظه RAMاز " ترانزيستور " به منظور فعال و يا غيرفعال نمودن دستيابی به يک " خازن " در نقاط  برخورد سطر و ستون ، استفاده می نمايند.در صورتيکه تراشه های ROM از يک " ديود" (Diode) استفاده می نمايد. در صورتيکه خطوط مربوطه "يک"  باشند برای اتصال از ديود استفاده شده و اگر مقدار "صفر"  باشد خطوط به يکديگر متصل نخواهند شد. ديود، صرفا"  امکان حرکت " جريان " را در يک جهت ايجاد کرده و دارای يک نفطه آستانه خاص است . اين نقطه اصطلاحا" (Forward breakover) ناميده می شود. نقطه فوق ميزان جريان مورد نياز برای عبور توسط ديود را مشخص می کند. در تراشه ای مبتنی بر سيليکون نظير پردازنده ها و حافظه ، ولتاژ Forward breakover تقريبا" معادل  شش دهم ولت است .با بهره گيری از ويژگی منحصر بفرد ديود،  يک تراشه ROMقادر به ارسال يک شارژ بالاتر از Forward breakover  و پايين تر از ستون متناسب با سطر انتخابی ground شده  در يک سلول خاص است .در صورتيکه  ديود در سلول مورد نظر ارائه گردد،  شارژ هدايت  شده (از طريق Ground ) و با توجه به سيستم باينری ( صفر و يک )، سلول يک خوانده می شود ( مقدار آن 1 خواهد بود) در صورتيکه مقدار سلول صفر باشد در محل برخورد سطر و ستون ديودی وجود نداشته و شارژ در ستون ، به سطر مورد نظر منتقل نخواهد شد.
همانطور که اشاره گرديد،  تراشه ROM، مستلزم برنامه نويسی وذخيره داده در زمان ساخت است . يک تراشه استاندارد ROMرا نمی توان برنامه ريزی مجدد  و اطلاعات جديدی را در آن نوشت . در صورتيکه داده ها درست نبوده و يا مستلزم تغيير و يا ويرايش باشند، می بايست تراشه را دور انداخت و مجددا" از ابتدا عمليات برنامه ريزی يک تراشه جديد را انجام داد.فرآيند  ايجاد تمپليت اوليه برای تراشه های ROM  دشوار است .اما مزيت حافظه ROM بر برخی معايب آن غلبه می نمايد. زمانيکه تمپليت تکميل گرديد تراشه آماده شده، می تواند بصورت انبوه و با قيمت ارزان به فروش رسد.اين نوع از حافظه ها از برق ناچيزی استفاده کرده  ، قابل اعتماد بوده  و در رابطه با اغلب دستگاههای الکترونيکی کوچک، شامل تمامی دستورالعمل های لازم به منظور کنترل دستگاه مورد نظر خواهند بود.استفاده از اين نوع تراشه ها در برخی از اسباب بازيها برای نواختن موسيقی، آواز و ... متداول است .

حافظه PROM
توليد تراشه های ROM مستلزم صرف وقت و هزينه بالائی است .بدين منظور اغلب توليد کنندگان ، نوع خاصی از اين نوع حافظه ها را که PROM )ProgrammableRead-OnlyMemory) ناميده می شوند ، توليد می کنند.اين نوع از تراشه ها با محتويات خالی با قيمت مناسب عرضه شده و می تواند توسط هر شخص با استفاده از دستگاههای خاصی که Programmer ناميده می شوند ، برنامه ريزی گردند. ساختار اين نوع از تراشه ها مشابه ROM بوده با اين تفاوت که در محل برخورد هر سطر و ستون از يک فيوز( برای اتصال  به يکديگر) استفاده می گردد. يک شارژ که از طريق يک ستون ارسال می گردد از طريق فيوز به يک سلول پاس داده شده و بدين ترتيب به يک سطر Grounded که نماينگر مقدار "يک" است ، ارسال خواهد شد. با توجه به اينکه تمام سلول ها دارای يک فيوز می باشند، درحالت اوليه ( خالی )، يک تراشه PROM دارای مقدار اوليه " يک" است . به منظور تغيير مقدار يک سلول به صفر، از يک Programmer برای ارسال يک جريان خاص به سلول مورد نظر، استفاده می گردد.ولتاژ بالا، باعث قطع  اتصال بين سطر و ستون (سوختن فيوز) خواهد کرد. فرآيند فوق را " Burning the PROM " می گويند. حافظه های PROM صرفا" يک بار قابل برنامه ريزی هستند. حافظه های فوق نسبت به RAM شکننده تر بوده  و يک جريان حاصل  از الکتريسيته ساکن، می تواند باعث سوخته شدن فيور در تراشه شده و مقدار يک را به صفر تغيير نمايد. از طرف ديگر ( مزايا ) حافظه ای PROM دارای قيمت مناسب بوده و برای نمونه سازی داده برای يک ROM ، قبل از برنامه ريزی نهائی کارآئی  مطلوبی دارند.

حافظه EPROM
 استفاده کاربردی از  حافظه های ROM و PROM با توجه به نياز به اعمال تغييرات در آنها قابل تامل است ( ضرورت اعمال تغييرات و اصلاحات در اين نوع حافظه ها می تواند به صرف هزينه بالائی منجر گردد)حافظه هایEPROM)Erasableprogrammableread-onlymemory) پاسخی مناسب به نياز های مطح شده است ( نياز به اعمال تغييرات )  تراشه های EPROM را می توان چندين مرتبه باز نويسی کرد. پاک نمودن محتويات يک تراشه EPROM مشتلزم استفاده از دستگاه خاصی است که باعث ساطع کردن  يک فرکانس خاص ماوراء بنفش  باشد.. پيکربندی اين نوع از حافظه ها مستلزم استفاده  از يک Programmer از نوع EPROM است که يک ولتاژ را در يک سطح خاص ارائه نمايند ( با توجه به نوع EPROM استفاده شده ) اين نوع حافظه ها ، نيز دارای شبکه ای مشتمل از سطر و ستون می باشند. در يک EPROM سلول موجود در نقظه برخورد  سطر و ستون دارای دو ترانزيستور است .ترانزيستورهای فوق توسط يک لايه نازک اکسيد از يکديگر جدا شده اند. يکی از ترانزيستورها Floating Gate و ديگری Control Gate ناميده می شود. Floating gate صرفا" از طريق Control gate به سطر مرتبط است. ماداميکه لينک برقرارباشد سلول دارای مقدار يک خواهد بود. به منظور تغيير مقدار فوق به صفر به فرآيندی با نام Fowler-Nordheim tunneling نياز خواهد بود .Tunneling به منظور تغيير محل الکترون های Floating gate استفاده می گردد.يک شارژ الکتريکی  بين 10 تا 13 ولت به floating gate داده  می شود.شارژ از ستون شروع و پس از ورود به floating gate در ground تخليه خواهد گرديد. شارژ فوق باعث می گردد که ترانزيستور floating gate مشابه يک "پخش کننده الکترون  " رفتار نمايد . الکترون های مازاد فشرده شده و در سمت ديگر لايه اکسيد به دام افتاد  و يک شارژ منفی را باعث می گردند. الکترون های شارژ شده منفی ، بعنوان يک صفحه عايق  بين control gate و floating gate رفتار می نمايند.دستگاه خاصی با نام Cell sensor سطح شارژ پاس داده شده به floating gate را مونيتور خواهد کرد. در صورتيکه جريان گيت بيشتر از 50 درصد شارژ باشد  در اينصورت مقدار "يک" را دارا خواهد بود.زمانيکه شارژ پاس داده شده از 50 درصد آستانه عدول نموده مقدار به "صفر" تغيير پيدا خواهد کرد.يک تراشه EPROM دارای گيت هائی است که تمام آنها باز بوده و هر سلول آن مقدار يک را دارا است.
به منظور باز نويسی يک EPROM می بايست در ابتدا محتويات آن پاک گردد. برای پاک نمودن می بايست يک سطح از انرژی زياد را به منظور شکستن الکترون های منفی Floating gate استفاده کرد.در يک EPROM استاندارد ،عمليات فوق از طريق اشعه ماوراء بنفش با فرکانس 253/7 انحام می گردد.فرآيند حذف در EPROM انتخابی نبوده و تمام محتويات آن حذف خواهد شد. برای حذف يک EPROM می بايست آن را از محلی که نصب شده است جدا کرده و به مدت چند دقيقه زير  اشعه ماوراء بنفش دستگاه پاک کننده EPROM قرار داد.

حافظه های EEPROM و حافظه EPROM
با اينکه حافظه ای EPROM يک موفقيت مناسب نسبت به حافظه های PROM از بعد استفاده مجدد می باشند ولی کماکن نيازمند بکارگيری تجهيزات خاص و دنبال نمودن فرآيندهای خسته کننده به منظور حذف و نصب مجدد آنان در هر زمانی است که به يک شارژ نياز باشد. در ضمن، فرآيند اعمال تغييرات در يک حافظه EPROM نمی تواند همزمان با نياز و بصورت تصاعدی صورت پذيرد و در ابتدا می بايست تمام محتويات را پاک نمود.حافظه های ElectricallyErasableProgrammableReadOnlyMemory)EEOPROM)  پاسخی مناسب به نيازهای موجود است . در حافظه های EEPROM تسهيلات زير ارائه می گردد:

·       برای بازنويسی تراشه نياز به جدا نمودن تراشه از محل نصب شده  نخواهد بود.

·       برای تغيير بخشی از تراشه نياز به پاک نمودن تمام محتويات نخواهد بود.

·       اعمال تغييرات در اين نوع تراشه ها مستلزم بکارگيری يک دستگاه اختصاصی نخواهد بود.

در عوض استفاده از  اشعه ماوراء بنفش، می توان الکترون های هر سلول را با استفاده از يک برنامه  محلی و بکمک  يک ميدان الکتريکی  به وضعيت طبيعی برگرداند. عمليات فوق باعث حذف سلول های مورد نظر شده و می توان مجددا" آنها را بازنويسی نمود.تراشه های فوق در هر لحظه يک بايت را تغيير خواهند داد.فرآيند  اعمال تغييرات در تراشه های فوق  کند بوده و در مواردی که می بايست اطلاعات با سرعت تغيير يابند  ، سرعت لازم را نداشته  و دارای چالش های خاص خود می باشند.
توليدکنندگان با ارائه Flash Memory که يک نوع خاص از حافظه های EEPROM می باشد به محدوديت اشاره شده پاسخ لازم را  داده اند.در حافظه Falsh از مدارات از قبل پيش بينی شده در زمان طراحی ، به منظور حذف  استفاده می گردد (  بکمک ايجاد يک ميدان الکتريکی).  در اين حالت می توان تمام  و يا بخش های خاصی از تراشه را که " بلاک " ناميده می شوند، را حذف کرد.اين نوع حافظه نسبت به حافظه های EEPROM سريعتر است ، چون داده ها  از طريق بلاک هائی  که معمولا" 512 بايت می باشند ( به جای يک بايت در هر لحظه ) نوشته می گردند. شکل زير حافظه BIOS را که نوع خاصی از حافظه ROM مدل Flash memory است  ، نشان می دهد.

• منابع :

  سایت علمی و پژوهشی آسمان
  

  http://www.asemankafinet.ir

• • از سایر صفحات سایت ما مربوط به دانش آموزان نیز دیدن نمائید : بر روی هر پایه کلیک کنید
  • تحقیق های رایگان سایت
  • جواب سوالات دوم
  • جواب سوالات سوم
  • جواب سوالات چهارم
  • جواب سوالات پنجم
  • جواب سوالات ششم
  • جواب سوالات هفتم
  • جواب سوالات هشتم
  • جواب سوالات نهم
  • جواب سوالات دبیرستان
  • دهم

برای حمایت از سایت ما بر روی صفحات زیر کلیک نمائید تا ما نیز با رغبت زیاد برای شما تحقیق بگذاریم :

لیست و فهرست کلیه اقدام پژوهی ها

 لیست گزارش تخصصی ها

لیست پروژه های آماری دبیرستان

به کانال ما در تلگرام بپوندید :

تحقیق رایگان سایت علمی و پژوهشی آسمان , تحقیقات دانش آموزی ، فرهنگیان و دانشجویان اقدام پژوهی گزارش تخصصی

افسردگی

افسردگي يك اختلال خلقي است كه امروزه در گروه شايع‌ترين بيماري‌هاي اعصاب و روان جاي گرفته است. به گفته كارشناسان؛ احتمال بروز افسردگي در زنان دو برابر مردان است. به دنبال بروز افسردگي، فرد از جامعه، خانواده يا دوستان كناره‌گيري كرده و عملكردهاي وي اعم از شغلي، تحصيلي و خانوادگي مختل مي‌شود. بنابراين شناسايي علايم اين اختلال و فراهم آوردن زمينه‌هاي درماني مناسب بيش از پيش ضروري است.

دكتر اميد رضائي، متخصص اعصاب و روان و عضو هيات علمي دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي در گفت‌وگو با خبرنگار بهداشت و درمان خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، با بيان اين كه افراد به طور معمول طيف وسيعي از حالات خلقي و رواني اعم از شاد و غمگين بودن، خنديدن و غصه‌دار بودن را تجربه مي‌كنند، تصريح كرد: افراد به طور طبيعي بر اين حالات خلقي روحي – رواني تسلط داشته و قادر به كنترل آنها هستند. در اختلالات خلقي اين احساس تسلط از بين رفته و فرد از اين بابت دچار رنج فراواني مي‌شود.

 شيوع افسردگي در زنان دو برابر مردان است

 اثرات زايمان، تفاوت‌هاي هورموني و فشارهاي رواني و اجتماعي از علل افسردگي در زنان

به گفته دكتر رضائي، فرد افسرده توانايي كنترل اين روحيه و خلق افسرده را ندارد. افسردگي حدود 10 تا 25 درصد در زنان و 5 تا 10 درصد در مردان شايع است. تفاوت‌هاي هورموني بين دو جنس زن و مرد، اثرات زايمان و تفاوت فشارهاي رواني و اجتماعي در زنان و مردان از جمله علت‌هاي شيوع دو برابري افسردگي در زنان نسبت به مردان است.

عوامل ژنتيكي‌، اتفاقات روانشناختي، عوامل اجتماعي و معنوي در بروز افسردگي موثرند

اين متخصص اعصاب و روان با بيان اين كه افسردگي مانند هر اختلال اعصاب و روان ديگر در چهار حوزه ريشه دارد، تصريح كرد: مسايل زيست شناختي مانند عوامل ژنتيكي در بروز افسردگي موثراست. بنابراين افراد داراي سابقه خانوادگي، اختلالات اعصاب و روان، مستعد بروز افسردگي هستند. اتفاقات روانشناختي نيز در بروز افسردگي نقش مهمي دارند. به عنوان مثال فردي كه شريك عاطفي خود را از دست داده در معرض خطر ابتلا به افسردگي قرار دارد.

وي افزود: برخي از عوامل در سطح اجتماع معمولا به شكلي غيرمحسوس افراد را تحت تاثير قرار مي‌دهند. عوامل معنوي از ديگر عوامل موثر در بروز افسردگي است. بر اين اساس اختلالات اعصاب و روان در افرادي كه به يك وجود لايزال قدرت معتقدند كمتر مشاهده مي‌شود.

دكتر رضائي ادامه داد: اين چهار مورد مي‌توانند تنظيم و تعادل در محيط مغز را بر هم زده و اختلالات اعصاب و روان را بوجود آورد كه يكي از اين اختلالات افسردگي است. همچنين بسته به اين كه كدام بخش از مغز تحت تاثير بيشتري قرار گرفته باشد، علايم متفاوت بروز مي‌كند.

به گفته وي، اين خلق افسرده از نظر بيمار مبتلا، كيفيت مشخصي دارد كه مي‌توان آن را از يك احساس طبيعي دلتنگي و سوگواري متمايز كرد. به اين ترتيب بيمار احساس مي‌كند در دوره‌اي قرار گرفته كه احساس غمگيني و دلتنگي وي متفاوت از احساس غمگيني وي در يك حالت طبيعي است. بيماران افسرده علايم بيماري خود را نوعي درد مشقت‌بار روحي توصيف كرده و حتي گاهي از اين مسئله شكايت مي‌كنند كه قادر به گريه كردن نيستند. در مقابل گروهي ديگر نيز قادر به كنترل گريه خود نيستند.

گوشه‌گيري و كناره‌گيري از جامعه، خانواده و دوستان از علايم ديگر افسردگي

حدود دو سوم بيماران افسرده گاهي به خودكشي فكر مي‌كنند

اين دانشيار روانپزشكي افزود: گاهي بيماران افسرده از جامعه، خانواده يا دوستان خود كناره‌گيري كرده و حتي از انجام فعاليت‌هايي كه زماني مورد علاقه وي بوده، لذتي نمي‌برد. همچنين ممكن است فرد از اين گوشه‌گيري آگاهي نداشته و ديگران متوجه آن شوند. حدود دو سوم كل بيماران افسرده گاهي به خودكشي فكر كرده و از اين مقدار 10 تا 15 درصد گاهي اقدام به خودكشي هم مي‌كنند.

كاهش انرژي از علايم شايع افسردگي

دكتر رضائي كاهش انرژي را از ديگر علايم شايع افسردگي دانست و تصريح كرد: كاهش انرژي سبب مي‌شود فرد وظايف خود را به خوبي انجام نداده و اختلال عملكرد تحصيلي، شغلي و خانوادگي را به دنبال داشته باشد. در اين صورت فرد انگيزه خود را از دست داده و قادر به ايجاد طرح‌هاي جديد يا پيش بيني و برنامه‌ريزي براي آينده نيست.

اضطراب،اختلال خواب، كاهش اشتها و وزن از ديگر علايم شايع افسردگي

اين متخصص اعصاب و روان گفت: اختلال در خواب بويژه سحرخيزي در بيماران افسرده شايع است. به اين صورت كه بيمار صبح‌ها زودتراز قبل از خواب برمي ‌خيزد. گاهي بيماران از بيدار شدن‌هاي مكرر از خواب در طول شب و اين كه به دنبال اين بيدار شدن‌ها دائم به مشكلات خود فكر مي‌كنند، شكايت دارند.

دكتر رضائي اضطراب را يكي از شايع‌ترين علايم افسردگي عنوان كرد و با بيان اين كه اغلب بيماران مبتلا به افسردگي دچار كاهش اشتها و وزن مي‌شوند افزود: در مقابل گروه كوچكي از بيماران افسرده با افزايش اشتها و افزايش خواب روبرو مي‌شوند.

غيرطبيعي بودن قاعدگي و كاهش علاقه جنسي در افراد افسرده

وي افزود: گاهي گروهي از علايم نباتي مانند غيرطبيعي بودن قاعدگي يا كاهش علاقه و عملكرد جنسي در افراد افسرده مشاهده مي‌شود. اگر دقت نشود كه اين علايم جزيي از علايم افسردگي است، ممكن است بيمار تحت درمان‌هاي زنان و زايمان و يا مشاوره‌هاي درمان اختلالات جنسي قرار گيرد.

مجموعه عوامل افسردگي سبب تشديد بيماري‌هاي طبي ديگر مي‌شود

 احتمال ابتلا به سوء مصرف مواد افراد افسرده

به گفته اين متخصص اعصاب و روان، مجموعه عوامل افسردگي سبب مي‌شوند كه بيماري‌هاي طبي ديگر مانند ديابت، فشارخون، بيماري‌هاي قلبي – عروقي و بيماري‌هاي انسدادي مزمن ريه، در صورت وجود، تشديد شوند.

دكتر رضائي با بيان اين كه گاهي افراد افسرده براي رهايي از حالات ناگوار خلقي به خوددرماني با مواد مخدر يا الكل مي‌پردازند، افزود: ممكن است سوء مصرف مواد مخدر در افراد افسرده مشاهده شود. همچنين در افراد افسرده ممكن است شكايت‌هاي جسمي مانند يبوست، درد سينه، دردهاي مختلف بدن مثل سردرد، احساس كرختي و لختي در دست و پا مشاهده شود.

احساس ضعف در تمركز و اختلال در تفكر از ديگر علايم افسردگي

اين متخصص بيماري‌هاي اعصاب و روان ضعف در تمركز را از ديگر علايم افسردگي دانست و با بيان اين كه حدود 50 درصد بيماران افسرده بر اين باورند كه علايم بيماري در طول روز تغيير مي‌كند، تصريح كرد: احساس ضعف در تمركز يا مختل شدن تفكر از علايم ديگر افسردگي است. از طرف ديگر بيماران افسرده بر اين باورند كه شدت علايم و حالات ناگوار در صبح بيشتر بوده و هر چه به غروب نزديك‌تر مي‌شوند علايم كاهش مي‌يابد.

ضعف عملكرد تحصيلي، رفتار ضد اجتماعي و ترك خانه از علايم افسردگي كودكان و نوجوانان

دكتررضائي، علايم افسردگي در گروه كودك و نوجوان و گروه سالخورده را متفاوت از يكديگر دانست و اين باره به ايسنا گفت: ضعف عملكرد تحصيلي، سوء مصرف مواد مخدر، رفتار ضد اجتماعي، ولنگاري جنسي، فرار از مدرسه و ترك خانه از علايم افسردگي در كودكان ونوجوانان است.

تشخيص سخت و درمان طولاني مدت افسردگي در سالخوردگان

وي با بيان اين كه افسردگي در سالخوردگان به صورت فراوان مشاهده مي‌شود، تصريح كرد: پايين بودن وضع اقتصادي و اجتماعي، از دست دادن همسر، ابتلاي همزمان به يك بيماري جسمي و انزواي اجتماعي فرد سالخورده را مستعد بروز افسردگي مي‌كنند. شكايات جسمي مانند سردرد، ضعف دست و پا و اختلال در مراقبت از خود در سالخوردگان افسرده به مراتب بيشتر از جوان‌ترهاست.

دكتر رضائي گفت: معمولا افسردگي سالخوردگان سخت تشخيص داده شده و نيازمند طي زمان بيشتري براي درمان است. گاهي افسردگي در سالمندان با اين باور كه اين علايم طبيعي بوده و اقتضاي سن فرد است، جدي گرفته نمي‌شود. اين در حالي است كه در صورت تشخيص و درمان به موقع، اين افراد از كيفيت زندگي بهتري برخوردار خواهند شد.

اين متخصص اعصاب و روان با بيان اين كه در اختلال افسردگي مجموعه‌اي از اختلالات دخيل هستند، افزود: هنگامي عنوان افسرده به كار گرفته مي‌شود كه فرد دو هفته به صورت پي در پي علايم افسردگي را تجربه كرده و در حوزه‌هاي مختلف دچار اختلال عملكرد شده باشد.

به گفته وي، در درمان افسردگي مانند هر اختلال اعصاب و روان ديگر دو بخش عمده دارويي و غيردارويي اعم از روان درماني يا روانكاوي به كار گرفته مي‌شود.

ابراز نگراني بيماران از مصرف داروهاي اعصاب و روان بي‌مورد است

دكتر رضائي گفت: در درمان، گاهي افراد نسبت به مصرف داروهاي اعصاب و روان و اين كه به اين داروها عادت كرده و يا بواسطه‌ استفاده از آنها سست و خواب‌آلود مي‌شوند ابراز نگراني مي‌كنند. بنابراين بهتر است درمان تحت نظر متخصص مربوطه انجام شده و نگراني از بابت عوارض درمان به عهده وي گذاشته شود. به طور كلي، معمولا عوارض دارو در مقابل منافع آن سنجيده مي‌شود و دارو زماني تجويز مي‌شود كه منفعت آن بسيار بيشتر از ضرر آن باشد.

 به هم ريختگي در محيط شيميايي مغز علت اساسي اختلالات اعصاب و روان

عدم استعداد ژنتيكي، حمايت‌هاي خانوادگي و اجتماعي تا حد زيادي در رفع افسردگي موثر است

اين متخصص اعصاب و روان، علت اساسي اختلالات اعصاب و روان را بهم ريختگي در محيط شيميايي مغز عنوان كرد و گفت: داروهاي مصرفي در درمان اختلالات اعصاب و روان نقش متعادل كننده و ترميم كننده به هم ريختگي‌هاي مغز است. معمولا داروهاي اعصاب و روان به شكل موقتي و براي چند ماه مصرف شده و بعد از بهبود حالات اعصاب و روان به تدريج قطع مي‌شود.

دكتر رضائي درمان را وابسته به چند عامل دانست و در توضيح اين عوامل به ايسنا گفت: در صورت عدم استعداد ژنتيكي، شانس بهبودي كامل فرد افسرده زياد است. همچنين حمايت‌هاي خانوادگي و اجتماعي تا حد زيادي در رفع بيماري موثر است. بهره‌مندي از تحصيلات بالا، متاهل بودن، عملكرد خوب قبل از بيماري، نبود اختلالات مربوط به مصرف مواد و نداشتن اختلالات اعصاب و روان ديگر تا حد زيادي در بهبودي فرد افسرده موثر است.

افسردگی از جمله عام‏ترین اختلال‏هایی است که مردم زیادی، از جمله مردم کشور ما به آن مبتلا هستند. افسرد‏گي يک تغيير حالت رفتار، به صورت مداوم و پايدار است که مي‏تواند جنبه‏هاي مختلف زند‏گي انسان را در بر گيرد. این بیماری با احساس بي‏ارزشي، احساس گناه، احساس تنهایي، نااميدي، غمگيني، شک و ترديد مکرر در کفايت و توانایيهاي شخصي مشخص مي‏شود. گاهي ممکن است افکار خودکشي نيز وجود داشته باشد. دقت شود که همه ما گاهي احساس دلتنگي و غم مي‏کنيم، باید توجه کرد که حالت‏های غمی که بعضاً به ما رخ می‏دهد، حالت‏های طبیعی هستند و ارتباطی به این اختلال ندارند.

  

افسردگی بیماری بسیار شایع عصر ماست و در تمامی جهان روندی فزاینده دارد. این در حالی است كه حدود نیمی از مبتلایان به افسردگی یا از بیماری خود بی خبراند و یا بیماری آنها چیزی دیگر تشخیص داده شده است.

افسردگی یك بیماری اختصاصی نیست، بلكه در تمام سنین و همه نژادها، هم در زنان و هم در مردان ظاهر می‏شود. این مرض بیماری ساده یی نیست، بلكه انواع گوناگون دارد، به طوری كه در بعضی افراد به صورت‏هایی ظاهر می‏شود كه ما عموماً آنها را افسردگی نمی‏شناسیم. افسردگی پس از آنكه درمان شد، غالباً باز می‏گردد.

افسردگی مسایل گوناگونی به همراه دارد. غیر از مسایل طبی و اندوه كه بسیار شایع است، فرد مبتلا به افسردگی خود را در كارها مورد تبعیض و از نظر اجتماعی مطرود و حتی منفور خانواده خود می‏بیند. گاهی انزوای همراه با افسردگی، بیمارانی را كه وضع درمان‏پذیر دارند، به دوری از مردم یا به سوی مرگ سوق می‏دهد. درباره افسردگی خبرهای خوشی نیز وجود دارد: بیشتر انواع افسردگی قابل درمان اند.

نشانه ها و عوامل:

یکی از رایج‏ترین علایم و شاخص‏های افسردگی، از دست‏ دادن علاقه به امور روزمره طبیعی است. انسان علاقه و خوشحالی خود را در فعالیتهایی که قبلاً از آنها لذت می‏برده از دست می‏دهد، این مورد «بی‏لذتی» خوانده می‏شود.  از علایم و نشانه‏های دیگر افسردگی می‏توان از گوشه‏نشینی، عدم حضور در جمع(میل به تنها بودن) بی‏اشتها شدن، یبوست(قبضیت)، زودرنج بودن و... نام برد.

آنچه می‏توان از آن به عنوان عوامل ایجاد کننده و تقویه کننده افسردگی نام برد، در بعضی موارد، شامل از دست دادن اعضای فامیل، جنگ ها، طلاق، ازدواجهای اجباری، فقر، بیسوادی، خشونت‏های رایج در جامعه، توهین و تحقیر از سوی دیگران و... می‏باشد.

درمان:
علاوه بر راه‏های درمانی کیمیاوی و دارویی که برای این بیماری یا اختلال وجود دارد، از راه‏های دیگری نیز می‏توان بر این مشکل غالب شد؛ درمان افسردگی با تکیه بر خداوند و انجام عبادت‏ها، از جمله پاسخ دهنده‏ترین و کارآ‏ترین راه‏های درمان این اختلال است که می‏تواند بدون کدام عارضه جانبی ریشه این اختلال را در بدن از جا بکند. یکی از ضررهایی که داروهای کیمیاوی به همراه دارند، عارضه‏های جانبی آنها است.

ایمان به خدا:

روانشناسان بر اين باورند كه در ايمان به خدا نيروي خارق‏العاده‏یی وجود دارد كه نوعي قدرت معنوي به انسان مي‏بخشد و در تحمل سختي‏هاي زندگي او را كمك مي‏كند و از نگراني، اضطراب و در نتيجه پيامدهاي زيانباري چون افسر‏دگي و خودكشي باز مي‏دارد.

انسان، با ایمان و اعتقاد به خدا و اینکه او را به عنوان یک تکیه‏گاه مطمین و همیشگی قبول داشته باشد، می‏تواند اعتماد‏به نفس خوبی به دست آورده و از عدم خودباوری به دور باشد. همچنین این کار سبب می‏شود که او از ابتلا به اختلالی چون افسردگی به دور باشد و یا اگر قبلاً به آن دچار شده باشد، ایمان به راحتی می‏تواند او را از این مشکل رهایی بخشد.

قرآن:
قرآن نیز خود را به عنوان يك درمانگر و درمان معرفي مي‏كند، چنانچه می‏فرماید:
 ای مردم به یقین برای شما از جانب پروردگارتان اندرزی و درمانی برای آنچه در سینه‏هاست و رهنمود و رحمتی برای روی آورندگان [به خدا] آمده است. (یونس/57)

این آیه دلیل مشخص و بارزی برای این نکته است که یکی از اسرار قرآن، درمانگر بودن آن است و آنچه در آیه‏های آن گنجانده شده و چیزی که در معنای آن نهفته است، آرامش جسمی و روانی خوبی را به همراه می‏آورد.

خواندن قرآن و یا هم گوش دادن به صدای آن، تأثیر عمیقی در آرامش روان و از بین بردن افسردگی دارد. علاوه بر صوت زیبایی که هنگام خواندن قرآن به وجود میاید، تعمق در معانی آن نیز سبب ایجاد نوعی آرامش عمیق در انسان می‏گردد.

دعا:
برای پیشگیری و درمان افسردگی، بزرگان دین، بر نگرش صحیح افراد از خود، هستی، خدا، زندگی و سنّت‌های حاکم بر آن تأکید کرده و آموزش‌های لازم را داده‌اند.

از آنجا که دعا و نیایش نیز برخاسته از باورهای ویژه‌یی است، می‌تواند به پیشگیری و درمان افسردگی کمک کند. دانستن معنا و هدف زندگی، احساس تعلق داشتن به منبع والا و امیدواری به یاری خداوند در شرایط سخت زندگی، همگی از جمله باورهایی هستند که افراد با بهره‌مندی از آنها می‌توانند از ابتلا به افسردگی پیشگیری کنند. در روایت‏ها، افسردگی را به «غم» تعبیر کرده و البته یادآور شده‌اند که از دعا برای درمان آن استفاده کنید.

ديـل كـارنگي، نویسنده و روانشناس امریکایی مي‌گويد: «دعا كردن سه احتياج اصلي روان شناسي را كـه هـمـه‏كـس اعـم از مؤمن و مشرك در آن سهيم اند، برآورده مي‌كند»

الـف) در مـوقع دعا كردن چيزهايي را كه باعث زحمت و ناراحتي مـا شده است بر زبان جاري مي‌سازيم؛ دعا كردن همان عمل يادداشت كردن روي كاغذ را انجام مي‌دهد.

ب) هـنـگام دعا كردن اين احساس به ما دست مي‌دهد كه يك شريك غم پـيدا كرده‌ايم و تنها نيستيم. تمام روانشناسان تأييد مي‌كـنـند كه وقتي ما گرفتار هيجان و غمهاي فشرده در سينه و درد روحـي هـستيم, براي معالجه لازم است مشكل و گرفتاريهاي خود را بـراي كسي بگوييم و به اصطلاح درد دل خود را خالي كنيم. وقتي كه مـا نمي‌توانيم این حرف‏ها را به کس دیگری بگوییم، هميشه مي‌توانيم خداوند را محرم اسرار خود قرار دهيم و این چیزی است که می‏توان آن را بخشی از ناخودآگاه انسان خواند؛ زیرا انسان در وقت مشکل با نیرویی خود به خود نام خداوند را به زبان می آورد و از او طالب کمک می‏شود.

 ج) دعا كردن انسان را وادار به كار مي‌كند و اینگونه با مصروف شدن، کمتر به چیزهایی که سبب ایجاد افسردگی می‏شوند فکر می‏کند.

نماز:
هر انسان طبیعی در حدود 3/1 عمر خود را در خواب به سر می‏برد و تأثیر خواب بر روان و جسم انسان از دانسته‏های مسلم علم طب است. به طوری که امروز تغییرات خواب انسان، از عوامل مهم و قابل توجه در زمینه ابتلا به بیماریها به حساب می‏آید.

در اشخاص مبتلا به افسردگی، میزان خواب به نحو چشمگیری افزایش و یا به ندرت کاهش پیدا می‏کند. تغییرات خواب انسان در بیماریهای جسمی نیز بسیار چشمگیر است، به خصوص اگر تأثیر ناراحتیهای روان انسان بر جسم او را در نظر داشته باشیم و به یاد آوریم که بیش از 60 درصد مراجعه‏کنندگان به شفاخانه های عمومی، در واقع از یک مشکل روانی رنج می‏برند. به این ترتیب ایجاد صحت خواب، در واقع یک رکن مهم صحت روانی و جسمی به حساب می‏آید و هر عاملی که در تنظیم صحت خواب مؤثر باشد، پیشگیری کننده و حتی درمانگر بسیاری از بیماریهای جسمی و روانی است.

امروز نخستین اصلی که در ایجاد صحت خواب، توسط جدیدترین منابع علمی دنیا توصیه می‏شود، بیدار شدن هر صبح در یک وقت مشخص از خواب است. دانشمندان درباره خواب صبح اطلاعاتی به دست آورده‏اند که بسیار منطبق با مبانی دین اسلام می‏باشد.

یک نگاه کلی به جدول اوقات شرعی نشان می‏دهد که وقت نماز صبح، در تمام طول سال، با در نظر گرفتن تغییرهای ناشی از حرکت‏های وضعی و انتقالی زمین، زمان ثابتی است و اقامه کننده نماز صبح با برخاستن پس از اذان، در واقع اساسی‏ترین گام را در جهت رعایت صحت خواب و در نتیجه آن، سلامت بدنی و تعادل روانی برداشته است.

و اما نکته اصلی تأثير نماز بر پیشگیری و درمان افسردگی:

دانش طب طی چند دهه اخیر موفق به اکتشاف‏های مهمی پیرامون خواب شده است و آن کشف بخش مهم در طول خواب انسان به نام خواب REM بوده است؛ REM آن مرحله از خواب انسان است که پس از آن که در حدود 45 دقیقه از به خواب رفتن انسان گذشت، آغاز می‏شود و به مدت کوتاهی حدود 10 تا 15 دقیق ادامه می‏یابد.

در طول مرحله REM خواب، تمام عضله‏های اسکلیتی بدن، به طرز اسرار آمیزی از کار می‏افتد و شخص کاملاً بی‏حرکت می‏شود و نوار مغزی شخص به جای حالت خواب، حالت بیداری کامل را نشان می‏دهد. به طوری که در این حالت مغز از فعالیت بالایی برخوردار است. کل دوران REM در طول یک خواب 8 ساعتی، در اشخاص طبیعی 90 دقیقه خواهد بود و قسمت اعظم آن در ساعت های نزدیک به صبح به وقوع می پیوندد.

علاوه بر اين يك روش درمانى جديد براى بيماران افسرده، بيدار نگه داشتن آنها براى كاهش ميزان REM است، كه بهترين شكل آن نماز صبح است. زمان نماز صبح كه مورد تأكيد قرآن و همچنين بسيارى از روايت ها بوده، سبب كاهش قابل توجه ميزان خواب REM در اشخاص مى‏شود؛ زيرا شخص نمازگزاری که خود را ملزم به اقامه نماز صبح مى‏داند و بايد صبحگاه بيدار شود، پس در حقيقت جلو ورود به مرحله قابل توجهى از REM را مى‏گيرد. از اين جهت ‏بيدارى صبحگاهى براى نماز، خود به تنهايى مى‏تواند يك عامل مهم بدون عارضه در پيشگيرى از افسرد‏گى به شمار رود كه بر تمام روشهاى درمانیِ دارويى و غير‏دارويى برتری دارد؛‏ چرا كه پيشگيرى بر درمان مقدم است.

امروز دانش طب به اثبات رسانده است که در بیماری افسردگی یکی از تظاهرهای مهم، افزایش یافتن طول خواب REM نسبت به میزان طبیعی است. به طوری که شخص افسرده به میزانی بیش از سایر اشخاص خواب می‏بیند؛ یعنی زمان بیشتری را در مرحله REM بسر می برد. زمان نماز صبح به گونه‏یی قرار گرفته است که سبب کاهش دادن قابل ملاحظه میزان خواب REM در اشخاص می‏شود.

 از این جهت بیداری صبحگاهی برای نماز، خود به تنهایی می‏تواند به عنوان واکسینی در پیشگیری افسردگی و حتی دارویی در درمان افسردگی مطرح باشد. لازم به توضیح است که خواب REM در حد تعادل برای سلامت و رفع خستگی لازم است، اما میزان زیاد آن منجر به مشکلات مختلف از جمله افسردگی می شود و نقش نماز به عنوان متعادل کننده میزان REM مطرح است.

پس در نتیجه می‏توان گفت، نقش ایمان و عبادت‏ها در جلوگیری، کاهش و حتی از بین بردن افسردگی و سایر بیماریهای روانی، بسیار بارز و پررنگ است. پس بهتر است تا حد امکان در کنار داروهای کیمیاوی، از روش‏های معنوی برای کمرنگ کردن و از بین بردن این اختلال‏ها استفاده کرد و تا آنجا که می‏شود از داروهای کیمیاوی استفاده کمتری صورت گیرد؛ زیرا تأثیر مخرب مواد کیمیاوی بر اعضای بدن، تأثیری گریز ناپذیر و تا حدودی حل ناشدنی خواهد بود.

عوامل شناختی

امروزه روان شناسان نقش عمده ای را برای عوامل شناختی در ایجاد بیماری های عصبی و روان تنی قائل هستند. آنان معتقدند وقتی در فکر، باور و شناخت های افراد انحراف پایدار و مداومی ایجاد شود، او به تدریج دچار بیماری روانی می شود. مثلاً اگر دانش آموزی به این باور رسید که معلم او را تنبیه می کند و یا در امتحان مردود می کند، او دچار اضطراب از مدرسه می گردد. یا اینکه اگر فردی به این نتیجه رسید که او توان درس خواندن یا ابراز وجود ندارد و قیافه و لباس او ازدیگران زشت تر است به تدریج افسرده می شود .

ب: در بعضی از کتاب های مربوطه عوامل بیماری روانی تحت عناوین ده گانه ذیل جمع آوری شده است.

 1. برهم خوردن تعادل حیاتی بدن؛ به خاطر خستگی مفرط، ناخوشی، بیمارانگاری، استرس زایمان و بیماری مزمن.

 2. نقش سازمانی؛ مهم ترین عوامل فشار روانی در سازمان ها و موءسسات عبارت اند از:

موقعیت شغلی، منزلت اجتماعی، پیشرفت حرفه ای و منزلت اجتماعی ناگهانی.

 3. بحران های خانوادگی؛ طلاق، سوگ همسر، مرگ فرزند، سوگ والدین و مسایل اقتصادی و معیشتی.

 4. عوامل محیطی؛ عوامل اضطراب و نگرانی در محیط عبارت اند از: سروصدا، آلودگی هوا، قوانین و مقررات حاکم بر زندگی، محیط کار و مهاجرت (تغییر محیط فرهنگی).

 5. مسایل سیاسی؛ یکی از عوامل فشار روانی و نگرانی ها درطول تاریخ سیاست و مسایل سیاسی است، لذا عوامل اصلی استرس و نگرانی در جهان سیاست عبارت اند از: عطش قدرت و مقام، که قرار و آرامش را از سیاست مداران می گیرد، رابطه سلطه گر و سلطه پذیر، جنگ روانی و شایعه پراکنی و بحران ها سیاسی و اقتصادی.

6. ساختار شخصیتی؛ ساختار شخصیتی افراد می تواند از عوامل فشار روانی به شمار آید؛ زیرا تیپ شخصیتی انسان در برخوردها و کنش ها و واکنش ها موءثر است. تعبیرقرآن کریم در این رابطه چنین است:

«قُلْ کلٌّ یعْمَلُ عَلی شاکلَتِهِهر کس بر اساس خُلق و خوی و ساختار شخصیتی خود عمل می کند».

اگر انسان شخصیت بدبین داشته باشد، هر صدایی را هر جا بلند شود علیه خود می پندارد.

«یحْسَبُونَ کلَّ صَیحَةٍ عَلَیهِم» زیرا فرد بدبین از آن جهت که از رابطه خود، اجتماع و هستی، توجیهی عقلانی و منطقی ندارد، حوادث را امور تحمیلی می داند و سنگینی فشار روانی را بر وجود خود هموار می کند، و در رویارویی با مشکلات نومید می شود و توان مقاومت را از دست می دهد. چه زیبا فرمود قرآن کریم: «إذَا مَسَّهُ الشَّرُّ کانَ یوءُسَاً.

در حالی که خدای مهربان می فرماید به بندگانم بگو هرگز از رحمت من نومید نشوند: «لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّه» ولی موءمنِ خوشبین در دشواری ها و بلاها، نه تنها ناامید نمی شود، بلکه مشکلات و حوادثِ به ظاهر ناخوشایند، باعث استواری و ثابت قدمی او می شود: «لِیثَبِّتَ الَّذینَ آمَنُوا...».

7. شک و دودلی؛ هنگام تصمیم گیری در باره انتخاب های مهمی چون ازدواج، شغل، رشته تحصیلی و امثال اینها تردید، سبب ایجاد فشار روانی می شود، شک، علت بسیاری از بیماری های عصبی و روانی است و ریشه آن حس خود کم بینی و احساس نقص است.

8. احساس خلأ اخلاقی؛ از قبیل: احساس گناه، یادآوری خاطرات تلخ زندگی، حسادت و کینه توزی، غیبت و تهمت های ناروا از عوامل نگرانی انسانند. خداوند برای رفع این نوع نگرانی ها به پیامبر می فرماید:

«وَاصْبِرْ عَلَی مَا یقُولُونَ وَ اهْجُرْهُمْ هِجْراً جَمیلاً؛در برابر یاوه گویان شکیبا باش و از آنان دوری کن».

9. احساس خلأ معنوی؛ تمدن بشر در کنار گسترش رفاه نسبی و ارتباطات، فشار روانی و نگرانی های روحی و اضطراب را نیز توسعه داده است. احساس خلأ معنوی از عوامل هم این پدیده به شمار می آید. انسان در این جهان پهناور از بی هدفی و نداشتن تکیه گاه مطمئن رنج می برد. به هر حال مصادیق خلأ معنوی عبارت است از: خلأ وجودی، احساس پوچی و بی هدفی، احساس تنهایی و طردشدگی، احساس بی پناهی و نبود پشتیبان (ضعف ایمان)، خرافات و تصورات باطل.

10. باورهای اعتقادی و دینی؛ باورهای دینی در عین اینکه وسیله ای برای رفع نگرانی هاست، ممکن است از جهتی باعث فشار روانی نیز باشد؛ زیرا ره آورد آن عبارت است از: احساس مسوءلیت و تکلیف، ترس از مرگ و قیامت و امثال اینها که احیاناً عملی برای اضطراب و فشار روانی هستند .

• منابع :

  سایت علمی و پژوهشی آسمان
  

  http://www.asemankafinet.ir

• • از سایر صفحات سایت ما مربوط به دانش آموزان نیز دیدن نمائید : بر روی هر پایه کلیک کنید
  • تحقیق های رایگان سایت
  • جواب سوالات دوم
  • جواب سوالات سوم
  • جواب سوالات چهارم
  • جواب سوالات پنجم
  • جواب سوالات ششم
  • جواب سوالات هفتم
  • جواب سوالات هشتم
  • جواب سوالات نهم
  • جواب سوالات دبیرستان
  • دهم

برای حمایت از سایت ما بر روی صفحات زیر کلیک نمائید تا ما نیز با رغبت زیاد برای شما تحقیق بگذاریم :

لیست و فهرست کلیه اقدام پژوهی ها

 لیست گزارش تخصصی ها

لیست پروژه های آماری دبیرستان

به کانال ما در تلگرام بپوندید :