نشانه ها و عوامل افسردگی

دسته بندي: تحقیق و پروژه رایگان,پروژه و تحقیق رایگان,

تحقیق رایگان سایت علمی و پژوهشی آسمان , تحقیقات دانش آموزی ، فرهنگیان و دانشجویان اقدام پژوهی گزارش تخصصی

افسردگی

افسردگي يك اختلال خلقي است كه امروزه در گروه شايع‌ترين بيماري‌هاي اعصاب و روان جاي گرفته است. به گفته كارشناسان؛ احتمال بروز افسردگي در زنان دو برابر مردان است. به دنبال بروز افسردگي، فرد از جامعه، خانواده يا دوستان كناره‌گيري كرده و عملكردهاي وي اعم از شغلي، تحصيلي و خانوادگي مختل مي‌شود. بنابراين شناسايي علايم اين اختلال و فراهم آوردن زمينه‌هاي درماني مناسب بيش از پيش ضروري است.

دكتر اميد رضائي، متخصص اعصاب و روان و عضو هيات علمي دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي در گفت‌وگو با خبرنگار بهداشت و درمان خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، با بيان اين كه افراد به طور معمول طيف وسيعي از حالات خلقي و رواني اعم از شاد و غمگين بودن، خنديدن و غصه‌دار بودن را تجربه مي‌كنند، تصريح كرد: افراد به طور طبيعي بر اين حالات خلقي روحي – رواني تسلط داشته و قادر به كنترل آنها هستند. در اختلالات خلقي اين احساس تسلط از بين رفته و فرد از اين بابت دچار رنج فراواني مي‌شود.

شيوع افسردگي در زنان دو برابر مردان است

اثرات زايمان، تفاوت‌هاي هورموني و فشارهاي رواني و اجتماعي از علل افسردگي در زنان

به گفته دكتر رضائي، فرد افسرده توانايي كنترل اين روحيه و خلق افسرده را ندارد. افسردگي حدود 10 تا 25 درصد در زنان و 5 تا 10 درصد در مردان شايع است. تفاوت‌هاي هورموني بين دو جنس زن و مرد، اثرات زايمان و تفاوت فشارهاي رواني و اجتماعي در زنان و مردان از جمله علت‌هاي شيوع دو برابري افسردگي در زنان نسبت به مردان است.

عوامل ژنتيكي‌، اتفاقات روانشناختي، عوامل اجتماعي و معنوي در بروز افسردگي موثرند

اين متخصص اعصاب و روان با بيان اين كه افسردگي مانند هر اختلال اعصاب و روان ديگر در چهار حوزه ريشه دارد، تصريح كرد: مسايل زيست شناختي مانند عوامل ژنتيكي در بروز افسردگي موثراست. بنابراين افراد داراي سابقه خانوادگي، اختلالات اعصاب و روان، مستعد بروز افسردگي هستند. اتفاقات روانشناختي نيز در بروز افسردگي نقش مهمي دارند. به عنوان مثال فردي كه شريك عاطفي خود را از دست داده در معرض خطر ابتلا به افسردگي قرار دارد.

وي افزود: برخي از عوامل در سطح اجتماع معمولا به شكلي غيرمحسوس افراد را تحت تاثير قرار مي‌دهند. عوامل معنوي از ديگر عوامل موثر در بروز افسردگي است. بر اين اساس اختلالات اعصاب و روان در افرادي كه به يك وجود لايزال قدرت معتقدند كمتر مشاهده مي‌شود.

دكتر رضائي ادامه داد: اين چهار مورد مي‌توانند تنظيم و تعادل در محيط مغز را بر هم زده و اختلالات اعصاب و روان را بوجود آورد كه يكي از اين اختلالات افسردگي است. همچنين بسته به اين كه كدام بخش از مغز تحت تاثير بيشتري قرار گرفته باشد، علايم متفاوت بروز مي‌كند.

به گفته وي، اين خلق افسرده از نظر بيمار مبتلا، كيفيت مشخصي دارد كه مي‌توان آن را از يك احساس طبيعي دلتنگي و سوگواري متمايز كرد. به اين ترتيب بيمار احساس مي‌كند در دوره‌اي قرار گرفته كه احساس غمگيني و دلتنگي وي متفاوت از احساس غمگيني وي در يك حالت طبيعي است. بيماران افسرده علايم بيماري خود را نوعي درد مشقت‌بار روحي توصيف كرده و حتي گاهي از اين مسئله شكايت مي‌كنند كه قادر به گريه كردن نيستند. در مقابل گروهي ديگر نيز قادر به كنترل گريه خود نيستند.

گوشه‌گيري و كناره‌گيري از جامعه، خانواده و دوستان از علايم ديگر افسردگي

حدود دو سوم بيماران افسرده گاهي به خودكشي فكر مي‌كنند

اين دانشيار روانپزشكي افزود: گاهي بيماران افسرده از جامعه، خانواده يا دوستان خود كناره‌گيري كرده و حتي از انجام فعاليت‌هايي كه زماني مورد علاقه وي بوده، لذتي نمي‌برد. همچنين ممكن است فرد از اين گوشه‌گيري آگاهي نداشته و ديگران متوجه آن شوند. حدود دو سوم كل بيماران افسرده گاهي به خودكشي فكر كرده و از اين مقدار 10 تا 15 درصد گاهي اقدام به خودكشي هم مي‌كنند.

كاهش انرژي از علايم شايع افسردگي

دكتر رضائي كاهش انرژي را از ديگر علايم شايع افسردگي دانست و تصريح كرد: كاهش انرژي سبب مي‌شود فرد وظايف خود را به خوبي انجام نداده و اختلال عملكرد تحصيلي، شغلي و خانوادگي را به دنبال داشته باشد. در اين صورت فرد انگيزه خود را از دست داده و قادر به ايجاد طرح‌هاي جديد يا پيش بيني و برنامه‌ريزي براي آينده نيست.

اضطراب،اختلال خواب، كاهش اشتها و وزن از ديگر علايم شايع افسردگي

اين متخصص اعصاب و روان گفت: اختلال در خواب بويژه سحرخيزي در بيماران افسرده شايع است. به اين صورت كه بيمار صبح‌ها زودتراز قبل از خواب برمي ‌خيزد. گاهي بيماران از بيدار شدن‌هاي مكرر از خواب در طول شب و اين كه به دنبال اين بيدار شدن‌ها دائم به مشكلات خود فكر مي‌كنند، شكايت دارند.

دكتر رضائي اضطراب را يكي از شايع‌ترين علايم افسردگي عنوان كرد و با بيان اين كه اغلب بيماران مبتلا به افسردگي دچار كاهش اشتها و وزن مي‌شوند افزود: در مقابل گروه كوچكي از بيماران افسرده با افزايش اشتها و افزايش خواب روبرو مي‌شوند.

غيرطبيعي بودن قاعدگي و كاهش علاقه جنسي در افراد افسرده

وي افزود: گاهي گروهي از علايم نباتي مانند غيرطبيعي بودن قاعدگي يا كاهش علاقه و عملكرد جنسي در افراد افسرده مشاهده مي‌شود. اگر دقت نشود كه اين علايم جزيي از علايم افسردگي است، ممكن است بيمار تحت درمان‌هاي زنان و زايمان و يا مشاوره‌هاي درمان اختلالات جنسي قرار گيرد.

مجموعه عوامل افسردگي سبب تشديد بيماري‌هاي طبي ديگر مي‌شود

احتمال ابتلا به سوء مصرف مواد افراد افسرده

به گفته اين متخصص اعصاب و روان، مجموعه عوامل افسردگي سبب مي‌شوند كه بيماري‌هاي طبي ديگر مانند ديابت، فشارخون، بيماري‌هاي قلبي – عروقي و بيماري‌هاي انسدادي مزمن ريه، در صورت وجود، تشديد شوند.

دكتر رضائي با بيان اين كه گاهي افراد افسرده براي رهايي از حالات ناگوار خلقي به خوددرماني با مواد مخدر يا الكل مي‌پردازند، افزود: ممكن است سوء مصرف مواد مخدر در افراد افسرده مشاهده شود. همچنين در افراد افسرده ممكن است شكايت‌هاي جسمي مانند يبوست، درد سينه، دردهاي مختلف بدن مثل سردرد، احساس كرختي و لختي در دست و پا مشاهده شود.

احساس ضعف در تمركز و اختلال در تفكر از ديگر علايم افسردگي

اين متخصص بيماري‌هاي اعصاب و روان ضعف در تمركز را از ديگر علايم افسردگي دانست و با بيان اين كه حدود 50 درصد بيماران افسرده بر اين باورند كه علايم بيماري در طول روز تغيير مي‌كند، تصريح كرد: احساس ضعف در تمركز يا مختل شدن تفكر از علايم ديگر افسردگي است. از طرف ديگر بيماران افسرده بر اين باورند كه شدت علايم و حالات ناگوار در صبح بيشتر بوده و هر چه به غروب نزديك‌تر مي‌شوند علايم كاهش مي‌يابد.

ضعف عملكرد تحصيلي، رفتار ضد اجتماعي و ترك خانه از علايم افسردگي كودكان و نوجوانان

دكتررضائي، علايم افسردگي در گروه كودك و نوجوان و گروه سالخورده را متفاوت از يكديگر دانست و اين باره به ايسنا گفت: ضعف عملكرد تحصيلي، سوء مصرف مواد مخدر، رفتار ضد اجتماعي، ولنگاري جنسي، فرار از مدرسه و ترك خانه از علايم افسردگي در كودكان ونوجوانان است.

تشخيص سخت و درمان طولاني مدت افسردگي در سالخوردگان

وي با بيان اين كه افسردگي در سالخوردگان به صورت فراوان مشاهده مي‌شود، تصريح كرد: پايين بودن وضع اقتصادي و اجتماعي، از دست دادن همسر، ابتلاي همزمان به يك بيماري جسمي و انزواي اجتماعي فرد سالخورده را مستعد بروز افسردگي مي‌كنند. شكايات جسمي مانند سردرد، ضعف دست و پا و اختلال در مراقبت از خود در سالخوردگان افسرده به مراتب بيشتر از جوان‌ترهاست.

دكتر رضائي گفت: معمولا افسردگي سالخوردگان سخت تشخيص داده شده و نيازمند طي زمان بيشتري براي درمان است. گاهي افسردگي در سالمندان با اين باور كه اين علايم طبيعي بوده و اقتضاي سن فرد است، جدي گرفته نمي‌شود. اين در حالي است كه در صورت تشخيص و درمان به موقع، اين افراد از كيفيت زندگي بهتري برخوردار خواهند شد.

اين متخصص اعصاب و روان با بيان اين كه در اختلال افسردگي مجموعه‌اي از اختلالات دخيل هستند، افزود: هنگامي عنوان افسرده به كار گرفته مي‌شود كه فرد دو هفته به صورت پي در پي علايم افسردگي را تجربه كرده و در حوزه‌هاي مختلف دچار اختلال عملكرد شده باشد.

به گفته وي، در درمان افسردگي مانند هر اختلال اعصاب و روان ديگر دو بخش عمده دارويي و غيردارويي اعم از روان درماني يا روانكاوي به كار گرفته مي‌شود.

ابراز نگراني بيماران از مصرف داروهاي اعصاب و روان بي‌مورد است

دكتر رضائي گفت: در درمان، گاهي افراد نسبت به مصرف داروهاي اعصاب و روان و اين كه به اين داروها عادت كرده و يا بواسطه‌ استفاده از آنها سست و خواب‌آلود مي‌شوند ابراز نگراني مي‌كنند. بنابراين بهتر است درمان تحت نظر متخصص مربوطه انجام شده و نگراني از بابت عوارض درمان به عهده وي گذاشته شود. به طور كلي، معمولا عوارض دارو در مقابل منافع آن سنجيده مي‌شود و دارو زماني تجويز مي‌شود كه منفعت آن بسيار بيشتر از ضرر آن باشد.

به هم ريختگي در محيط شيميايي مغز علت اساسي اختلالات اعصاب و روان

عدم استعداد ژنتيكي، حمايت‌هاي خانوادگي و اجتماعي تا حد زيادي در رفع افسردگي موثر است

اين متخصص اعصاب و روان، علت اساسي اختلالات اعصاب و روان را بهم ريختگي در محيط شيميايي مغز عنوان كرد و گفت: داروهاي مصرفي در درمان اختلالات اعصاب و روان نقش متعادل كننده و ترميم كننده به هم ريختگي‌هاي مغز است. معمولا داروهاي اعصاب و روان به شكل موقتي و براي چند ماه مصرف شده و بعد از بهبود حالات اعصاب و روان به تدريج قطع مي‌شود.

دكتر رضائي درمان را وابسته به چند عامل دانست و در توضيح اين عوامل به ايسنا گفت: در صورت عدم استعداد ژنتيكي، شانس بهبودي كامل فرد افسرده زياد است. همچنين حمايت‌هاي خانوادگي و اجتماعي تا حد زيادي در رفع بيماري موثر است. بهره‌مندي از تحصيلات بالا، متاهل بودن، عملكرد خوب قبل از بيماري، نبود اختلالات مربوط به مصرف مواد و نداشتن اختلالات اعصاب و روان ديگر تا حد زيادي در بهبودي فرد افسرده موثر است.

افسردگی از جمله عام‏ترین اختلال‏هایی است که مردم زیادی، از جمله مردم کشور ما به آن مبتلا هستند. افسرد‏گي يک تغيير حالت رفتار، به صورت مداوم و پايدار است که مي‏تواند جنبه‏هاي مختلف زند‏گي انسان را در بر گيرد. این بیماری با احساس بي‏ارزشي، احساس گناه، احساس تنهایي، نااميدي، غمگيني، شک و ترديد مکرر در کفايت و توانایيهاي شخصي مشخص مي‏شود. گاهي ممکن است افکار خودکشي نيز وجود داشته باشد. دقت شود که همه ما گاهي احساس دلتنگي و غم مي‏کنيم، باید توجه کرد که حالت‏های غمی که بعضاً به ما رخ می‏دهد، حالت‏های طبیعی هستند و ارتباطی به این اختلال ندارند.

افسردگی بیماری بسیار شایع عصر ماست و در تمامی جهان روندی فزاینده دارد. این در حالی است كه حدود نیمی از مبتلایان به افسردگی یا از بیماری خود بی خبراند و یا بیماری آنها چیزی دیگر تشخیص داده شده است.

افسردگی یك بیماری اختصاصی نیست، بلكه در تمام سنین و همه نژادها، هم در زنان و هم در مردان ظاهر می‏شود. این مرض بیماری ساده یی نیست، بلكه انواع گوناگون دارد، به طوری كه در بعضی افراد به صورت‏هایی ظاهر می‏شود كه ما عموماً آنها را افسردگی نمی‏شناسیم. افسردگی پس از آنكه درمان شد، غالباً باز می‏گردد.

افسردگی مسایل گوناگونی به همراه دارد. غیر از مسایل طبی و اندوه كه بسیار شایع است، فرد مبتلا به افسردگی خود را در كارها مورد تبعیض و از نظر اجتماعی مطرود و حتی منفور خانواده خود می‏بیند. گاهی انزوای همراه با افسردگی، بیمارانی را كه وضع درمان‏پذیر دارند، به دوری از مردم یا به سوی مرگ سوق می‏دهد. درباره افسردگی خبرهای خوشی نیز وجود دارد: بیشتر انواع افسردگی قابل درمان اند.

نشانه ها و عوامل:

یکی از رایج‏ترین علایم و شاخص‏های افسردگی، از دست‏ دادن علاقه به امور روزمره طبیعی است. انسان علاقه و خوشحالی خود را در فعالیتهایی که قبلاً از آنها لذت می‏برده از دست می‏دهد، این مورد «بی‏لذتی» خوانده می‏شود. از علایم و نشانه‏های دیگر افسردگی می‏توان از گوشه‏نشینی، عدم حضور در جمع(میل به تنها بودن) بی‏اشتها شدن، یبوست(قبضیت)، زودرنج بودن و... نام برد.

آنچه می‏توان از آن به عنوان عوامل ایجاد کننده و تقویه کننده افسردگی نام برد، در بعضی موارد، شامل از دست دادن اعضای فامیل، جنگ ها، طلاق، ازدواجهای اجباری، فقر، بیسوادی، خشونت‏های رایج در جامعه، توهین و تحقیر از سوی دیگران و... می‏باشد.

درمان:
علاوه بر راه‏های درمانی کیمیاوی و دارویی که برای این بیماری یا اختلال وجود دارد، از راه‏های دیگری نیز می‏توان بر این مشکل غالب شد؛ درمان افسردگی با تکیه بر خداوند و انجام عبادت‏ها، از جمله پاسخ دهنده‏ترین و کارآ‏ترین راه‏های درمان این اختلال است که می‏تواند بدون کدام عارضه جانبی ریشه این اختلال را در بدن از جا بکند. یکی از ضررهایی که داروهای کیمیاوی به همراه دارند، عارضه‏های جانبی آنها است.

ایمان به خدا:

روانشناسان بر اين باورند كه در ايمان به خدا نيروي خارق‏العاده‏یی وجود دارد كه نوعي قدرت معنوي به انسان مي‏بخشد و در تحمل سختي‏هاي زندگي او را كمك مي‏كند و از نگراني، اضطراب و در نتيجه پيامدهاي زيانباري چون افسر‏دگي و خودكشي باز مي‏دارد.

انسان، با ایمان و اعتقاد به خدا و اینکه او را به عنوان یک تکیه‏گاه مطمین و همیشگی قبول داشته باشد، می‏تواند اعتماد‏به نفس خوبی به دست آورده و از عدم خودباوری به دور باشد. همچنین این کار سبب می‏شود که او از ابتلا به اختلالی چون افسردگی به دور باشد و یا اگر قبلاً به آن دچار شده باشد، ایمان به راحتی می‏تواند او را از این مشکل رهایی بخشد.

قرآن:
قرآن نیز خود را به عنوان يك درمانگر و درمان معرفي مي‏كند، چنانچه می‏فرماید:
ای مردم به یقین برای شما از جانب پروردگارتان اندرزی و درمانی برای آنچه در سینه‏هاست و رهنمود و رحمتی برای روی آورندگان [به خدا] آمده است. (یونس/57)

این آیه دلیل مشخص و بارزی برای این نکته است که یکی از اسرار قرآن، درمانگر بودن آن است و آنچه در آیه‏های آن گنجانده شده و چیزی که در معنای آن نهفته است، آرامش جسمی و روانی خوبی را به همراه می‏آورد.

خواندن قرآن و یا هم گوش دادن به صدای آن، تأثیر عمیقی در آرامش روان و از بین بردن افسردگی دارد. علاوه بر صوت زیبایی که هنگام خواندن قرآن به وجود میاید، تعمق در معانی آن نیز سبب ایجاد نوعی آرامش عمیق در انسان می‏گردد.

دعا:
برای پیشگیری و درمان افسردگی، بزرگان دین، بر نگرش صحیح افراد از خود، هستی، خدا، زندگی و سنّت‌های حاکم بر آن تأکید کرده و آموزش‌های لازم را داده‌اند.

از آنجا که دعا و نیایش نیز برخاسته از باورهای ویژه‌یی است، می‌تواند به پیشگیری و درمان افسردگی کمک کند. دانستن معنا و هدف زندگی، احساس تعلق داشتن به منبع والا و امیدواری به یاری خداوند در شرایط سخت زندگی، همگی از جمله باورهایی هستند که افراد با بهره‌مندی از آنها می‌توانند از ابتلا به افسردگی پیشگیری کنند. در روایت‏ها، افسردگی را به «غم» تعبیر کرده و البته یادآور شده‌اند که از دعا برای درمان آن استفاده کنید.

ديـل كـارنگي، نویسنده و روانشناس امریکایی مي‌گويد: «دعا كردن سه احتياج اصلي روان شناسي را كـه هـمـه‏كـس اعـم از مؤمن و مشرك در آن سهيم اند، برآورده مي‌كند»

الـف) در مـوقع دعا كردن چيزهايي را كه باعث زحمت و ناراحتي مـا شده است بر زبان جاري مي‌سازيم؛ دعا كردن همان عمل يادداشت كردن روي كاغذ را انجام مي‌دهد.

ب) هـنـگام دعا كردن اين احساس به ما دست مي‌دهد كه يك شريك غم پـيدا كرده‌ايم و تنها نيستيم. تمام روانشناسان تأييد مي‌كـنـند كه وقتي ما گرفتار هيجان و غمهاي فشرده در سينه و درد روحـي هـستيم, براي معالجه لازم است مشكل و گرفتاريهاي خود را بـراي كسي بگوييم و به اصطلاح درد دل خود را خالي كنيم. وقتي كه مـا نمي‌توانيم این حرف‏ها را به کس دیگری بگوییم، هميشه مي‌توانيم خداوند را محرم اسرار خود قرار دهيم و این چیزی است که می‏توان آن را بخشی از ناخودآگاه انسان خواند؛ زیرا انسان در وقت مشکل با نیرویی خود به خود نام خداوند را به زبان می آورد و از او طالب کمک می‏شود.

ج) دعا كردن انسان را وادار به كار مي‌كند و اینگونه با مصروف شدن، کمتر به چیزهایی که سبب ایجاد افسردگی می‏شوند فکر می‏کند.

نماز:
هر انسان طبیعی در حدود 3/1 عمر خود را در خواب به سر می‏برد و تأثیر خواب بر روان و جسم انسان از دانسته‏های مسلم علم طب است. به طوری که امروز تغییرات خواب انسان، از عوامل مهم و قابل توجه در زمینه ابتلا به بیماریها به حساب می‏آید.

در اشخاص مبتلا به افسردگی، میزان خواب به نحو چشمگیری افزایش و یا به ندرت کاهش پیدا می‏کند. تغییرات خواب انسان در بیماریهای جسمی نیز بسیار چشمگیر است، به خصوص اگر تأثیر ناراحتیهای روان انسان بر جسم او را در نظر داشته باشیم و به یاد آوریم که بیش از 60 درصد مراجعه‏کنندگان به شفاخانه های عمومی، در واقع از یک مشکل روانی رنج می‏برند. به این ترتیب ایجاد صحت خواب، در واقع یک رکن مهم صحت روانی و جسمی به حساب می‏آید و هر عاملی که در تنظیم صحت خواب مؤثر باشد، پیشگیری کننده و حتی درمانگر بسیاری از بیماریهای جسمی و روانی است.

امروز نخستین اصلی که در ایجاد صحت خواب، توسط جدیدترین منابع علمی دنیا توصیه می‏شود، بیدار شدن هر صبح در یک وقت مشخص از خواب است. دانشمندان درباره خواب صبح اطلاعاتی به دست آورده‏اند که بسیار منطبق با مبانی دین اسلام می‏باشد.

یک نگاه کلی به جدول اوقات شرعی نشان می‏دهد که وقت نماز صبح، در تمام طول سال، با در نظر گرفتن تغییرهای ناشی از حرکت‏های وضعی و انتقالی زمین، زمان ثابتی است و اقامه کننده نماز صبح با برخاستن پس از اذان، در واقع اساسی‏ترین گام را در جهت رعایت صحت خواب و در نتیجه آن، سلامت بدنی و تعادل روانی برداشته است.

و اما نکته اصلی تأثير نماز بر پیشگیری و درمان افسردگی:

دانش طب طی چند دهه اخیر موفق به اکتشاف‏های مهمی پیرامون خواب شده است و آن کشف بخش مهم در طول خواب انسان به نام خواب REM بوده است؛ REM آن مرحله از خواب انسان است که پس از آن که در حدود 45 دقیقه از به خواب رفتن انسان گذشت، آغاز می‏شود و به مدت کوتاهی حدود 10 تا 15 دقیق ادامه می‏یابد.

در طول مرحله REM خواب، تمام عضله‏های اسکلیتی بدن، به طرز اسرار آمیزی از کار می‏افتد و شخص کاملاً بی‏حرکت می‏شود و نوار مغزی شخص به جای حالت خواب، حالت بیداری کامل را نشان می‏دهد. به طوری که در این حالت مغز از فعالیت بالایی برخوردار است. کل دوران REM در طول یک خواب 8 ساعتی، در اشخاص طبیعی 90 دقیقه خواهد بود و قسمت اعظم آن در ساعت های نزدیک به صبح به وقوع می پیوندد.

علاوه بر اين يك روش درمانى جديد براى بيماران افسرده، بيدار نگه داشتن آنها براى كاهش ميزان REM است، كه بهترين شكل آن نماز صبح است. زمان نماز صبح كه مورد تأكيد قرآن و همچنين بسيارى از روايت ها بوده، سبب كاهش قابل توجه ميزان خواب REM در اشخاص مى‏شود؛ زيرا شخص نمازگزاری که خود را ملزم به اقامه نماز صبح مى‏داند و بايد صبحگاه بيدار شود، پس در حقيقت جلو ورود به مرحله قابل توجهى از REM را مى‏گيرد. از اين جهت ‏بيدارى صبحگاهى براى نماز، خود به تنهايى مى‏تواند يك عامل مهم بدون عارضه در پيشگيرى از افسرد‏گى به شمار رود كه بر تمام روشهاى درمانیِ دارويى و غير‏دارويى برتری دارد؛‏ چرا كه پيشگيرى بر درمان مقدم است.

امروز دانش طب به اثبات رسانده است که در بیماری افسردگی یکی از تظاهرهای مهم، افزایش یافتن طول خواب REM نسبت به میزان طبیعی است. به طوری که شخص افسرده به میزانی بیش از سایر اشخاص خواب می‏بیند؛ یعنی زمان بیشتری را در مرحله REM بسر می برد. زمان نماز صبح به گونه‏یی قرار گرفته است که سبب کاهش دادن قابل ملاحظه میزان خواب REM در اشخاص می‏شود.

از این جهت بیداری صبحگاهی برای نماز، خود به تنهایی می‏تواند به عنوان واکسینی در پیشگیری افسردگی و حتی دارویی در درمان افسردگی مطرح باشد. لازم به توضیح است که خواب REM در حد تعادل برای سلامت و رفع خستگی لازم است، اما میزان زیاد آن منجر به مشکلات مختلف از جمله افسردگی می شود و نقش نماز به عنوان متعادل کننده میزان REM مطرح است.

پس در نتیجه می‏توان گفت، نقش ایمان و عبادت‏ها در جلوگیری، کاهش و حتی از بین بردن افسردگی و سایر بیماریهای روانی، بسیار بارز و پررنگ است. پس بهتر است تا حد امکان در کنار داروهای کیمیاوی، از روش‏های معنوی برای کمرنگ کردن و از بین بردن این اختلال‏ها استفاده کرد و تا آنجا که می‏شود از داروهای کیمیاوی استفاده کمتری صورت گیرد؛ زیرا تأثیر مخرب مواد کیمیاوی بر اعضای بدن، تأثیری گریز ناپذیر و تا حدودی حل ناشدنی خواهد بود.

عوامل شناختی

امروزه روان شناسان نقش عمده ای را برای عوامل شناختی در ایجاد بیماری های عصبی و روان تنی قائل هستند. آنان معتقدند وقتی در فکر، باور و شناخت های افراد انحراف پایدار و مداومی ایجاد شود، او به تدریج دچار بیماری روانی می شود. مثلاً اگر دانش آموزی به این باور رسید که معلم او را تنبیه می کند و یا در امتحان مردود می کند، او دچار اضطراب از مدرسه می گردد. یا اینکه اگر فردی به این نتیجه رسید که او توان درس خواندن یا ابراز وجود ندارد و قیافه و لباس او ازدیگران زشت تر است به تدریج افسرده می شود .

ب: در بعضی از کتاب های مربوطه عوامل بیماری روانی تحت عناوین ده گانه ذیل جمع آوری شده است.

1. برهم خوردن تعادل حیاتی بدن؛ به خاطر خستگی مفرط، ناخوشی، بیمارانگاری، استرس زایمان و بیماری مزمن.

2. نقش سازمانی؛ مهم ترین عوامل فشار روانی در سازمان ها و موءسسات عبارت اند از:

موقعیت شغلی، منزلت اجتماعی، پیشرفت حرفه ای و منزلت اجتماعی ناگهانی.

3. بحران های خانوادگی؛ طلاق، سوگ همسر، مرگ فرزند، سوگ والدین و مسایل اقتصادی و معیشتی.

4. عوامل محیطی؛ عوامل اضطراب و نگرانی در محیط عبارت اند از: سروصدا، آلودگی هوا، قوانین و مقررات حاکم بر زندگی، محیط کار و مهاجرت (تغییر محیط فرهنگی).

5. مسایل سیاسی؛ یکی از عوامل فشار روانی و نگرانی ها درطول تاریخ سیاست و مسایل سیاسی است، لذا عوامل اصلی استرس و نگرانی در جهان سیاست عبارت اند از: عطش قدرت و مقام، که قرار و آرامش را از سیاست مداران می گیرد، رابطه سلطه گر و سلطه پذیر، جنگ روانی و شایعه پراکنی و بحران ها سیاسی و اقتصادی.

6. ساختار شخصیتی؛ ساختار شخصیتی افراد می تواند از عوامل فشار روانی به شمار آید؛ زیرا تیپ شخصیتی انسان در برخوردها و کنش ها و واکنش ها موءثر است. تعبیرقرآن کریم در این رابطه چنین است:

«قُلْ کلٌّ یعْمَلُ عَلی شاکلَتِهِهر کس بر اساس خُلق و خوی و ساختار شخصیتی خود عمل می کند».

اگر انسان شخصیت بدبین داشته باشد، هر صدایی را هر جا بلند شود علیه خود می پندارد.

«یحْسَبُونَ کلَّ صَیحَةٍ عَلَیهِم» زیرا فرد بدبین از آن جهت که از رابطه خود، اجتماع و هستی، توجیهی عقلانی و منطقی ندارد، حوادث را امور تحمیلی می داند و سنگینی فشار روانی را بر وجود خود هموار می کند، و در رویارویی با مشکلات نومید می شود و توان مقاومت را از دست می دهد. چه زیبا فرمود قرآن کریم: «إذَا مَسَّهُ الشَّرُّ کانَ یوءُسَاً.

در حالی که خدای مهربان می فرماید به بندگانم بگو هرگز از رحمت من نومید نشوند: «لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّه» ولی موءمنِ خوشبین در دشواری ها و بلاها، نه تنها ناامید نمی شود، بلکه مشکلات و حوادثِ به ظاهر ناخوشایند، باعث استواری و ثابت قدمی او می شود: «لِیثَبِّتَ الَّذینَ آمَنُوا...».

7. شک و دودلی؛ هنگام تصمیم گیری در باره انتخاب های مهمی چون ازدواج، شغل، رشته تحصیلی و امثال اینها تردید، سبب ایجاد فشار روانی می شود، شک، علت بسیاری از بیماری های عصبی و روانی است و ریشه آن حس خود کم بینی و احساس نقص است.

8. احساس خلأ اخلاقی؛ از قبیل: احساس گناه، یادآوری خاطرات تلخ زندگی، حسادت و کینه توزی، غیبت و تهمت های ناروا از عوامل نگرانی انسانند. خداوند برای رفع این نوع نگرانی ها به پیامبر می فرماید:

«وَاصْبِرْ عَلَی مَا یقُولُونَ وَ اهْجُرْهُمْ هِجْراً جَمیلاً؛در برابر یاوه گویان شکیبا باش و از آنان دوری کن».

9. احساس خلأ معنوی؛ تمدن بشر در کنار گسترش رفاه نسبی و ارتباطات، فشار روانی و نگرانی های روحی و اضطراب را نیز توسعه داده است. احساس خلأ معنوی از عوامل هم این پدیده به شمار می آید. انسان در این جهان پهناور از بی هدفی و نداشتن تکیه گاه مطمئن رنج می برد. به هر حال مصادیق خلأ معنوی عبارت است از: خلأ وجودی، احساس پوچی و بی هدفی، احساس تنهایی و طردشدگی، احساس بی پناهی و نبود پشتیبان (ضعف ایمان)، خرافات و تصورات باطل.

10. باورهای اعتقادی و دینی؛ باورهای دینی در عین اینکه وسیله ای برای رفع نگرانی هاست، ممکن است از جهتی باعث فشار روانی نیز باشد؛ زیرا ره آورد آن عبارت است از: احساس مسوءلیت و تکلیف، ترس از مرگ و قیامت و امثال اینها که احیاناً عملی برای اضطراب و فشار روانی هستند .