آزمايش کنيد صفحه 111

هدف از انجام اين فعاليت پرورش مهارت مشاهده ، کاربرد ابزار ، استنباط ، پيش بيني ، فرضيه سازي و اندازه گيري است. از طريق اين فعاليت مفهوم جذب و دفع مواد و حتي پديده ي انتشار را هم به دانش آموزان مي آموزيد.

در اين آزمايش آن چه حجم خلال ها را بيشتر و يا کمتر مي کند جذب يا دفع آب موجود در سلول هاست. سلولي که آب جذب مي کند متورم مي شود و آن که آب از دست مي دهد چروکيده مي شود هرچه اختلاف غلظت مايع درون سلول با محيط بيرون سلول بيشتر باشد جذب يا دفع آب شديد تر و بيشتر است بنابراين ميزان چروکيدگي خلال ها در ظرف شماره ي 3 بايد زياد تر باشد. از دانش آموزان بخواهيد آزمايش را با خلال سيب زميني پخته نيز انجام دهند و نتيجه ي آن را با آزمايش قبل مقايسه کنند. در خلال پخته به علت مرگ سلول ها نفوذ پذيري غشا بيشتر است

فکر کنيد صفحه ي 112

در سلول جانوري ديواره ي سخت سلولي ، بخش توليد غذا و واکوئول (انباري) بزرگ وجود ندارد . سيتوپلاسم و هسته به كناره هاي سلول انتقال يافته است همچنين تعداد ميتوکندري ها) بخش توليد انرژي )در سلول گياهي بيشتر از جانوري است اين تفاوت ها سبب شده است که کار سلول گياهي و جانوري متفاوت باشد . مثلا بخش توليد غذا در سلول گياهي مي تواند با استفاده از نور خورشيد غذاسازي کند به همين دليل گياهان توليد کننده اند و يا اين که ديواره ي سلولي سخت دارند که همانند اسکلت موجب استحکام بافت گياهي مي شود .به همين د ليل سلول گياهي شكل خود را حفظ مي كند.

مشاهده کنيد صفحه ي113

سلول هاي پوسته ي پياز مانند آجرهايي در کنار هم قرار گرفته اند اما سلول هاي پوششي داخل گونه از هم جدا و به صورت پراکنده ديده مي شود

هسته ي سلول هاي گونه تقريبا در بخش مرکزي سلول نسبت به سلول ها کوچک و پر رنگ تر ديده مي شود. اما در سلول هاي پياز هسته در کنار سلول هم ديده مي شود

سلول هاي گونه تقريبا گرد يا بيضوي شکل و ديواره ي نازک آن ها ديده نمي شود اما سلول هاي پياز شکل هندسي منظم چند ضلعي دارند و مانند آجرهاي يک ساختمان در کنار هم قرار دارند . ديواره ي سخت اسکلتي آن ها نيز ضخيم است.

اندازه گيري بزرگي سلول در زير ميکروسکوپ

ابتدا يک قطعه خط کش پلاستيکي شفاف به طول تقريبي 10 سانتي متر را مانند لام روي صفحه ي ميکروسکوپ مي گذاريم و با بزرگ نمايي کم ميکروسکوپ درجه ي آن را پيدا مي کنيم در اين حال خط کش را طوري در ميدان ديد قرار مي دهيم که لبه ي درجه بندي خط کش دقيقا در قطر دايره ي ميدان ديد واقع شود تعداد فواصل را که بر حسب ميلي متر است مي شماريم بدين ترتيب قطر ميدان ديد ميکروسکوپ با عدسي شيئي ضعيف بر حسب ميلي متر به دست مي آيد

حال لام داراي سلول پياز را روي صفحه ي ميکروسکوپ مي گذاريم و در محل قطر تعداد سلول هاي به دنبال همديگر را مي شماريم آن گاه از تقسيم قطر ميدان ميکروسکوپ بر تعداد سلول ها ، قطر تقريبي هر سلول به دست مي آيد.

فکر کنيد صفحه ي 115

مي دانيم که سلول از طريق سطح ، براي حجم خود با محيط بيرون مبادله ي مواد دارد در صورتي که سلول از حد معيني بزرگتر شود سطح آن نمي تواند نياز هاي حجم را برطرف کند زيرا سطح با توان 2 و حجم با توان 3 رشد مي کند. بنابر اين طبق شکل افزايش حجم بسيار بيشتر از افزايش سطح است. به همين دليل سلول براي تامين نياز هاي خود لازم است تقسيم شود تا سطح آن زياد شده و نيازهايش را تامين کند.

مقايسه کنيد صفحه ي 117

سلول هاي بافت چربي مسطح بوده وشکل هندسي معيني ندارند هسته ي آنها در گوشه ي سلول قرار دارد و بيش تر حجم سلول را بخش ذخيره اي تشکيل مي دهد

بافت خون سه نوع سلول دارد

گلبول قرمز : کروي شکل بوده و بخش مرکزي آن فرو رفته است هسته ندارد و داراي ماده قرمز رنگي است و کار آن انتقال گاز هاي تنفسي است

گلبول سفيد : شکل خاصي ندارد داراي يک هسته ي يک قسمتي يا چند قسمتي است و عمل دفاع را بر عهده دارد

پلاکت ها شکل خاص ندارند و به عمل انعقاد خون کمک مي کنند.

بافت خون

خون از سلول هاي متفاوتي ساخته شده است که هر کدام وظيفه ي مخصوصي را بر عهده دارد ولي با يکديگر هماهنگ بوده و موجب هماهنگي کار خون مي شود.

تفسير کنيد صفحه 118

کوچک ترين بخش بدن جانداران که زنده است و مي تواند همه ي کارهاي موجود زنده را انجام دهد سلول نام دارد

سلول چربي مي تواند چربي ها را ذخيره کند اما سلول برگ گياه نازک و پهن است و داراي مولکول هاي کلروفيل است که مي تواند نور گياه را جذب کند و غذا بسازد اما يک سلول ماهيچه اي دوکي شکل است و قابليت انقباض و حرکت دارد بنابراين سلول ها با توجه به نوع کار آن ها شکل و اندازه هاي متفاوت دارد.

فکر کنيد صفحه 119

همان طور که يک شهر از بافت هاي گوناگون مانند نانوايي ، قصابي ، قنادي و ... تشکبل شده است وهريک از اين بافت ها كار هاي جداگانه اي را انجام مي دهند و در کنار هم نياز هاي شهر را تامين مي کند و اگر يکي از اين بافت ها نباشد مشکلات پيش مي آيد در يک اندام هم بافت هاي مختلف و مرتبط به هم وجود دارند که به انجام فعاليت اندام کمک مي کنند مثلا در معده بافت خوني ، بافت عصبي ، بافت ماهيچه اي ، بافت پيوندي و... وجود دارد که هريک از اين بافت ها با انجام وظايف خود سبب مي شوند که اين اندام وظايف خود را انجام دهد.

مشاهده کنيد صفحه 119

سلول ها نازک و پهن هستند و درکنار هم قراردارند وبافت پوششي سطح خارجي کليه را تشکيل مي دهند .

فکر کنيد صفحه 122

1)افرادي که فعاليت هاي ورزشي شديد انجام مي دهند يا شغل آن ها با فعاليت شديد بدني ارتباط دارد مانند ورزشکاران ، کارگران بنايي

2)فعاليت هايي که در آن ها ماهيچه هاي بدن فعاليت کمتري انجام مي دهند انرژي کمتر و فعاليت هايي که در آن ها ماهيچه سريع تر کار مي کنند انرژي بيشتر نياز دارند.

3)نوزادان ، کودکان و نوجوانان زنان بار دار و شيرده به غذاهايي احتياج دارند که براي رشد مناسب است. زيرا در سنين سرعت رشد بدن نسبت به ساير زمان ها بيشتر است.اما اافراد سالخورده به اين نسبت نياز ندارند

بحث كنيد صفحه 128

ويتامين هاي محلول در چربي بيشتر از ويتامين هاي محلول در آب در بدن ذخيره مي شوند . مقدار اضافي ويتامين هاي محلول در آب همراه آب اضافي بدن دفع مي شود

کمبود هر دو باعث توليد بيماري مي شود . به طور مثال کمبود ويتامين ث (ويتامين محلول در آب) باعث توليد بيماري اسکوربوت و کمبود ويتامين آ (ويتامين محلول در چربي) باعث بيماري شب کوري مي شود.

استفاده ي بيش از حد از ويتامين هاي محلول در چربي خطرناک تر از ويتامين هاي محلول در آب است . زيرا اين ويتامين در بدن ذخيره مي شود. ويتامين هاي محلول درآّ مانند ويتامين ث مقاومت کمتري نسبت به حرارت دارند

بحث کنيد صفحه 130

کودکان و نوجوانان بايد به اندازه کافي از انواع مواد غذايي استفاده کنند تا مواد مورد نياز براي رشد و ترميم سلول ها و فعاليت هاي روز مره ي آن ها توسط غذا تامين شود ولي در مورد افراد مسن محدوديت هايي در مصرف بعضي از مواد غذايي (بخصوص قند و چربي) لازم است

1)کيک ، مربا ، شير = غلات ، ميوه و قند ، شير

2)نان ، پنير ، کره و چاي = غلات ، شير ، چربي ، نوشيدني

3)نان ، خامه ، عسل ، چاي = غلات ، چربي ، قند ، نوشيدني.

4)نان ، خرما ، شير ، گردو = غلات ، قند ، شير ، گوشت.

از نظر کافي بودن = صبحانه ي شماره ي 1 و 4 گروه هاي بيشتري از مواد غذايي را شامل مي شود.

از نظر تنوع داشتن = صبحانه ي شماره ي 4 از تنوع بيشتري برخوردار است .

جمع آوري اطلاعات صفحه 132

هدف از طرح اين فعاليت جلب توجه دانش آموزان به اهميت تنوع و برخورداري از انواع مواد غذايي است هدف از طرح اين فعاليت جلب توجه دانش آموزان به اهميت تنوع و برخورداري از انواع مواد غذايي است گياهخواري عملا به حذف گوشت يا برخي محصولات با منشا حيواني، بسته به درجه گياهخوار بودن از رژيم غذائي اطلاق مي شود.انواع متفاوتي از گياهخواري وجود دارد که هريک منافع و البته مشکلات مربوط به خود را دارند.اولين نوع از سه روش عمده آن که رايج ترين آنهاست روش ovo-lacto مي باشد. گياهخواران اوو – لاکتو هيچ گونه گوشتي (گوشت قرمز ، ماکيان ، غذاهاي دريايي) نمي خورند ، اما تخم مرغ و محصولات لبني را مصرف مي کنند.گروه دوم به Lacto معروفند.گياهخواران گروه لاکتو گوشت و تخم مرغ نمي خورند اما لبنيات را در برنامه غذائي خود دارند.آخرين گروه با سخت ترين رژيم غذائي ، Vegans هستند.گياهخواران وگان، گوشت، تخم مرغ، لبنيات، غذاهاي حاوي محصولات جانبي حيواني و حتي عسل نمي خورند.اين گروه حتي از محصولات چرمي، پشمي، پوست خرگوش، ابريشمي، يا هرگونه محصول بدست آمده از حيوانات استفاده نمي کنند.علاوه بر اين افرادي هستند که ترجيح مي دهند گوشت قرمز نخورند اما از گوشت ماکيان و غذاهاي دريايي استفاده مي کنند.از جمله گروهي بنام نيمه گياهخواران semi-vevetarian که محصولات لبني ، تخم مرغ ، مرغ و ماهي مصرف مي کنند اما گوشت ديگري نمي خورند.گروه ديگري هم به نام پسکو pesco-vegetarian از فرآورده هاي لبني، تخم مرغ، و ماهي تغذيه مي کنند اما از انواع ديگر گوشت پرهيز مي كنند.برخي گياهخواران رژيم ميوه خواري دارند (frutarians) که در واقع نوعي رژيم وگان است و در آن مصرف غذاهاي پخته به حداقل مي رسد و بيشتر از ميوه هاي خام ، خيار و گوجه ، و نيز از دانه ها استفاده مي شود.اين گروه تنها ان دسته از خوراکيهاي گياهي راانتخاب مي کند که چيدن آنها منجر به مرگ گياه نشود. و بالاخره جوانه خواران (sproutarians) نيز در ميان اين گروه ديده مي شوند که عمدتا از جوانه ها، دانه ها ، و برنج تغذيه مي کنند بنا بر نظر متخصصين تغذيه ، رژيم گياهخواري مي تواند سالم و کافي باشد اما اينکه رژيم گياهخواري بهتر و سالم تر از رژيم غذائي معمولي است بستگي به مواد موجود در رژيم گياهخواري دارد . مطالعات عموماً نشان مي دهد که گياخواران ?? درصد کمتر از افرادي که گوشت ، ماهي و مرغ مصرف مي کنند دچار مرگ در اثر بيماريهاي قلبي مي شوند . اما درباره تأثير اين رژيم بر روي سرطان مطالعات قطعي وجود ندارد . رژيم هاي گياه خواري مي توانند سودمند باشند اما به شرط اين كه درست و دقيق برنامه ريزي شده باشند ، گياه خواران ضمن يك برنامه ي غذايي مناسب مي توانند ريسك بيماري هايي چون چاقي ، فشار خون بالا ، يبوست و سرطان كولن (بخشي از روده ي بزرگ) را كاهش دهند و در صورتي كه گياه خواران برنامه ي ضعيفي داشته باشند ريسك بيماري هايي چون استئوپروز ، نرمي استخوان ، آنمي مربوط به آهن و ويتامين 12B و كندي رشد در كودكان را مي توان انتظار داشت

فکر کنيد صفحه ي 138

با عمل گوارش ،غذا ها خرد و با تغييرات شيميايي حاصل از آن محلول مي شوند

آب و نمک ها و ويتامين ها در آب يا چربي حل مي شوند و از ابتدا مولکول هاي کوچکي هستند که نياز به خرد شدن ندارند

با پختن غذا ها، غذا ها نرم تر و قابليت هضم بهتري پيدا مي کنند زيرا حرارت بافت هاي جانوري و ديواره سلول هاي کياهي را متلاشي مي کند و مواد درون سلول ها آزاد مي شوند همچنين با پختن غذا اغلب ميکروب ها و عوامل زنده ببماري زا مانند انگل ها از بين مي روند

مقايسه کنيد صفحه 139

1)آنزيم ها سرعت واکنش هاي شيميايي را تغيير مي دهند . 2) هر آنزيم فقط بر ماده ي معيني اثر مي کند. 3) آنزيم هاي بعد از فعاليت دست نخورده باقي مي ماند.

آنزيم سمت راست سرعت شکستن مولکول هاي بزرگ و تبديل آن ها به مولکول هاي کوچک را افزايش مي دهد در حالي که آنزيم چپ باعث پيوند يافتن سريع تر مولکول هاي کوچک و توليد مولکول هاي بزرگ ترمي شود.

فکر کنيد صفحه ي 140

زبان علاوه بر اينکه اندام چشايي است 1)موجب حرکت غذا در دهان و وبه جويدن کمک مي کند

2)در حرف زدن کاملا دخالت دارد و بيشتر حروف را با زبان مي توان ادا کرد

-عمل جويدن گوارش فيزيکي است و با آن قطعات غذا فقط به اجزاي کوچک با همان ترکيب تقسيم مي شود .-هر چه غذا بيشتر جويده شود کار آنزيم ها در دستگاه گوارش بهتر خواهد شد و گوارش شيميايي بهتر صورت مي گيرد.

مشاهده کنيد صفحه ي 140

نوع دندان      تعداد در کل دهان              وظيفه

پيش                     8                                         بريدن غذا

نيش                     4                           سوراخ کردن پاره کردن غذا

آسياي کوچک         8                                  آسياب کردن

آسياي بزرگ            12                                آسياب کردن

آزمايش کنيد صفحه ي 142

ليپيد ها:

لوله ي شماره 1 بدون تغيير-لوله ي شماره 2 چربي پراکنده شده است و مانند صفرا عمل مي کند –لوله شماره 3تمام قطرات چربي در محلول پراکنده و حل شده است و مانند آنزيم هاي گوارشي چربي ها عمل کرده است

 آزمايش کنيد صفحه ي 142

پروتئين ها

1)لوله ي شماره 1 بدون تغيير-لوله ي شماره 2مقداري سفيده تخم مرغ کم شده است و مايع آن غليظ تر به نظر مي رسد – تغيير چنداني در مقدار سفيده تخم مرغ صورت نگرفته است فقط کمي تيره تر شده است –لوله شماره 4 تمام سفيده تخم مرغ در محلول حل شده است                                                                                                        

فکر کنيد صفحه ي 148

خون شامل پلاسما و ذرات شناور در پلاسما (گلبول هاي سفيد ، قرمز و پلاکت ها) است. هنگامي که خون لخته مي شود پروتئين محلول پلاسما که فيبرينوژن نام دارد به رشته هاي نا محلول فيبرين تبديل مي شود در نتيجه ذرات شناور پلاسما در لابه لاي اين رشته ها قرار مي گيرند و ماده اي نيمه جامد که لخته ناميده مي شود به وجود مي آيد . بنابر اين در پلاسما فيبرينوژن وجود دارد اما در سرم که مايه ي حاصل از خون لخته شده است فيبرينوژن وجود ندارد.

فکر کنيد صفحه ي 149

گيرنده ي عمومي ABدهنده ي عمومي O

خون داراي اهميت حياتي است و وظايفي مثل انتقال مواد و تنظيم دما و وظايف دمافي را بر عهده دارد

خير – چون هديه اي از طرف خداوند بزرگ است و نمي تواند باعث برتري شود فقط افراد با تقوا برتري دارند. ولي O چون دهنده است مثل انسان هايي است که هرچه دارند در رضاي خدا مي دهند. و AB آدم هاي خسيس هستند که از همه مي گيرند و جمع مال مي کنند ولي انفاق نمي کنند.

اهميت ويژگي كمتر

تعداد ويژگي بيشتر

تعداد كتاب كمتر

كتاب هاي نوجوانان