تقسیم یک خط اینترنت بین چند کامپیوتر

ابتدا یاد آوری می کنم که ارتباط بین کامپیوتر ها به سه روش ممکن است:

١. از طریق کابل شبکه (RJ-45) که برای این نوع اشتراک به تعدادی از این کابل ها و یک دستگاه تقسیم کننده یا HUB نیاز دارید. تعداد پورت های HUB باید حداقل یکی بیشتر از تعداد کامپیوترهای شما باشد (مگر اینکه از یکی از خود کامپیوترها برای تقسیم اینترنت استفاده کنید). استفاده از این کابل ها بهترین، ارزانترین و پرطرفدارترین روش برای تشکیل شبکه است. اشکال این روش نیاز به سیم کشی است.

٢. روش دوم استفاده از شبکه های بی سیم یا WiFi است که این روزها خیلی ها بجای استفاده از کابل از این سیستم ها استفاده می کنند. برتری این کار عدم نیاز به سیم کشی و امکان حمل و نقل است که به ویژه برای laptop ها احمیت دارد. اشکال آن یکی هزینه بسیار بالای آن (چند صد دلار برای یک شبکه ساده) است و دیگری اینکه مقدار زیادی از قدرت آن بجای افزایش سرعت برای جلوگیری از اشکال در ارتباطات مصرف می شود. ولی با این همه سرعت این سیستم ها خوب است و قیمت بالا اشگال عمده آنها است.

٣. روش دوم استفاده از خط تلفن یا HomePNA است که همانطور که در مقاله ٢٧ توضیح دادم روش خوبی است چون خیلی از سیستمهای بی سیم ارزانتر است و برخلاف شبکه های کابلی نیاز به سیم کشی ندارد. اگر از این روش استفاده می کنید حتما از کارتهای جدیدتر استفاده کنید که سریعتر هستند. سیستم های قدیمی که به HPNA1 مشهور است آرام هستند و ممکن است گاهی دچار قطع ارتباطات شوند.

اگر فقط از دو کامپیوتر استفاده می کنید خیلی از شرکتهای ارائه دهنده سرویس به شما اجازی استفاده هر دو کامپیوتر را از طریق HUB می دهند و نیازی به تقسیم اینترنت نخواهید داشت. ولی برای بیشتر از دو کامپیوتر، از هر کدام از روشهای بالا که استفاده کنید سه روش برای تقسیم یک (یا چند) خط اینترنت بین تمام کامپیوترهای شبکه وجود دارد:

١. پر طرفدارترین روش استفاده از دستگاهی بنام Router است که یک خط اینترنت را بین چند کامپیوتر تقسیم می کند. این روش برای استفاده از شبکه های کابلی بخصوص برای تعداد محدودی کامپیوتر بهترین راه است چون اکثر Router ها یک دستگاه HUB در داخل خود دارند و میتوانید مستقیما کامپیوترها را به آنها وصل کنید. بعضی شرکتهای اینترنت به شما امکان این را می دهند که از Router بجای Modem های معمولی که در اختیارتان قرار می دهند استفاده کنید. البته برای این کار باید از Router ویژه ای که شرکتها در اختیارتان قرار می دهند استفاده کنید. متاسفانه فعلا هیچکدام از شرکتهای اصلی در تورنتو این امکان را ندارند ولی برخی شرکتهای جدید DSL بجای اجاره Modem به شما امکان خرید Router یا Modem را می دهند که در این صورت اجازه انتخاب دارید. ویندوز XP و لینوکس کامپیوترها را براحتی برای استفاده از Router تنظیم می کنند. قبل تنظیم کردن کامپیوترها ابتدا آنها را آزامایش کنید زیرا معمولا نیازی به تنظیم آنها نخواهید داشت. اگر کامپیوترها قبلا مستقیما به Modem وصل می شدند باید ابتدا تنظیمات Modem را پاک کنید.

٢. بجای استفاده از Router میتوانید یکی از کامپیوترها را مستقیما به اینترنت وصل کنید تا کامپیوترهای دیگر از اینترنت آن استفاده کنند. خرج این کار کم است، ولی برای اینکه کامپیوترهای دیگر به اینترنت وصل شوند، کامپیوتر اصلی باید همیشه روشن باشد. در ضمن این کامپیوتر نیاز به دو کارت شبکه دارد که یکی به شبکه وصل میشود و دیگری به Modem (مگر اینکه Modem طور دیگری به کامپیوتر وصل شود – مانند USB). برای استفاده از این روش در ویندوز باید از Internet Connection Sharing و در لینوکس از سرویس هایی به همین نام یا مشابه آن (بستگی به پخش لینوکس) استفاده کنید. برای تنظیم کامپیوترهای دیگر کامپیوتر اصلی حکم یک Router را دارد.

۳. روش بهتر ساختن Router خودتان با استفاده از یک کامپیوتر قدیمی است. (همانطور که گفتم اگر از شبکه های کابلی برای تعداد کمتری کامپیوتر استفاده می کنید و هنوز دستگاه HUB تهیه نکرده اید بهتر است بجای آن یک دستگاه Router بخرید، در غیر این این صورت احتمالا این روش سوم بهترین است). برای این کار به یک کامپیوتر قدیمی (مانند 386) با دو کارت شبکه و یک Floppy Drive و یک نرم افزار رایگان (نرم افزار هفته را بخوانید) نیاز دارید. این سیستم بهتر از یک Router پرقدرت و گرانقیمت عمل می کند و برای کاربرای منزل و حتی شرکت های بزرگتر ایده عال است.

طرز کار پردازنده ای دو هسته ای

بسم الله الرحمن الرحیم

در چندین ماه گذشته پیشرفت های جدیدی در طراحی پروسسورها، بویژه از طرف شرکت AMD حاصل شد. این شرکت علاوه بر اینکه یک cpu با طراحی کاملا ْ64 بیتی عرضه کرد که باعث برتری یافتن این شرکت در بازارکامپیوترهای رومیزی پیشرفته گردید، همچنین در حذف کنترل کننده‌های حافظه (MCH) پیشقدم شد که در عملکرد Athlon 64 و چیپهای"optron" یک پیشرفت قابل ملاحظه نسبت به پروسسورهای intel به حساب می‌آید. اینتل به طور متقابل پروسسور سازگار 64 بیتی را عرضه نمود. به تازگی نیز هر دو شرکت پردازشگرهای دوهسته ای را عرضه نموده‌اند، این پروسسورها بهتر از آن چیزی که شما انتظار دارید کار می‌کنند. پروسسورهای اینتل و AMD هر دو دارای دو هسته پروسسور، در حال کار در یک قالب می‌باشند که هر یک ازهسته‌ها بصورت مستقل توابع و پردازشهای داده را انجام می‌دهند (در مورد اینتل این مورد کامل تر است) و هر دو این هسته‌ها توسط نرم افزار سیستم عامل هم آهنگ می گردند. در این مقاله سعی شده تا تکنولوژی که در این دو محصول استفاده شده و مقدار افزایش کارایی که شما می توانید از آنها انتظار داشته باشید بررسی گردد. در حال حاضر AMD فقط پروسورهای کلاس سرور opteron با دو هسته را بطور کامل به بازار عرضه کرده و بزودیAthlon 64x2 برای کامپیوترهای رومیزی را نیز به بازار عرضه می‌کند. در طرف مقابل اینتل در حال حاضر پنتیوم Extreme Edition 840 رومیزی با دو هسته را به بازار عرضه نموده در حالی که خطهای تولید Pentium D و dual xeonsهنوز متوقف نشده اند. با توجه به اینکه پروسسورهای دو هسته‌ای در اصل یک سیستم چند پروسسوره که در یک قالب قرار گرفته اند، می باشد. اجازه بدهید اینک چندین تکنولوژی که در سیستم های چند پردازشگر استفاده می شود را مورد بررسی قرار دهیم. 

ساختار پردازنده های دو هسته ای

همانطور که از نام آن ها پیداست در این تراشه ها ، دو پردازشگر و دو کش L2 در یک واحد سیلیکونی قرار گرفته اند . مزیت این گونه پردازنده ها ، پردازش بهتر دستورات مالتی تسک است . در واقع مزایای پردازنده های دو هسته ای زمانی بهتر لمس خواهد شد که به طور همزمان چندین کار انجام پذیرد . تراشه های دو هسته ای اینتل نیاز به یک مادربرد جدید دارند در صورتی که پردازنده های دو هسته ای AMD نیاز به مادربورد جدید ندارند و فقط با به روز رسانی بایوس می توان این پردازنده ها را روی مادربورد های سوکت 939 نصب کرد .

چند پردازشگرهای متقارن  SMP (symmetric Multi processing)

روش مشترکی می باشد که چندین پردازشگر بطور جداگانه با یکدیگر در یک مادربرد کار می‌کنند. سیستم عامل با هر دو cpuتقریباً بطور یکسان کار می‌کند و کارهای مورد نیاز را به آنها ارجاع می‌دهد. چیپ‌های دوهسته ای جدید intel و AMD توانایی SMP را بصورت داخلی مورد توجه قرار داده‌اند. پروسسورهای سرورopteron دوهسته ای می‌تواند همچنین بصورت خارجی با دیگر چیپ‌های دوهسته ای ارتباط برقرار کند. (بشرط آنکه چیپ متقابل نیز دارای این خاصیت باشد) محدودیت اصلیSMP در پشتیبانی سیستم عاملها و نرم افزارها از این تکنولوژی می‌باشد. خیلی از سیستم عاملها (مانند ویندوز XP سری خانگی ) توانایی پشتیبانی از SMP را ندارند و از دومین پردازشگر استفاده نمی‌کنند. همچنین بیشتر برنامه‌های پیشرفته بصورت تک رشته ای کار می‌کنند، در اصل در هر زمان فقط یک پردازشگر در حالت فعال می باشد. برنامه های چند رشته‌ای از پتانسیل موجود در سیستم‌های دو یا چندپرازشگر، می‌توانند نتایج مفیدتری بگیرند، ولی به صورت کامل عمومیت ندارد. در گذشته intel و AMD سعی داشته‌اند تا تکنولوژی جدیدی مثل SMP را بیشتر برای پردازشگرهای سرور پیشرفته مانندopteron و Xeon استفاده نمایند ( البته تا قبل از پنتیوم 3) 
Hyperthreading 

این تکنولوژی بصورت اختصاصی توسط اینتل در پردازشگرهای چند هسته‌ای بکار گرفته شده است. این تکنولوژی قبلاً نیز توسط این شرکت بکار گرفته ‌شده‌ بود. اینتل برای آنکه از منابع CPUبه نحو بهتری استفاده نماید فقط قسمتهایی که کار پردازش اطلاعات را انجام می دهد را تکثیر کرده است. یعنی آنکه منابع داده در داخلCPU بصورت مشترک استفاده می‌شد. ایده hyperthreading برای دو برابرکردن مقدار فعالیت چیپ می‌باشد تا آنکه کاهش عملکرد سیستم که در اثر فقدان حافظه Cache روی می‌دهد کمتر گردد همچنین بصورت تئوری نشان داده شده که منابع سیستم کمتر تلف می‌‌گردند. در صورتی که CPU های hyperthreading مانند دو پروسسور حقیقی بنظر می رسد. ولی این CPU ها نمی‌توانند عملکردی مشابه دو CPU مجزا مانند CPU های دوهسته ای داشته باشند. زیرا در CPU های دو هسته ای دو "Threads"مشابه بطورهمزمان و با Cache ‌های جداگانه L1 و L2 می‌توانند اجرا گردند که این عمل در پردازشگرهای hyperthreading قابل انجام نمی‌باشد.یکی از چیپهای جدید اینتل بنام ، پردازشگر پنتیوم Extreme Edition 840 ، در داخل هر هسته خود از تکنولوژی hyperthreadings نیز پشتیبانی می‌کند، یعنی آنکه در یک سیستم عامل آن بصورت چهارپردازشگر حقیقی دیده می‌شود. 

دو چیپ در یک قالب ... چرا؟ 

چرا دو شرکت اینتل و AMD بطور ناگهانی شروع به توزیعپردازشگرهای دو هسته‌ای کردند؟ 
اول از همه رقابت چنانچه بعداً بیان خواهیم کرد AMD از ابتدا توانائی بالقوه دوهسته‌ای را در پردازشگرهای 64 بیتی خود داشت.ساختمان ورودی و خروجی برای دومین هسته در CPU های فعلی 64 بیتی AMD موجود می‌باشد. هیچ شرکتی نمی تواند دیگران را از بدست آوردن تکنولوژی‌های جدید منع نماید و AMD در حال حاضر با موفقیت چشمگیر خط تولید پرداشگرهای 64 بیتی آسودگی را ازintel سلب نموده ‌است.  برای اینتل ضروری می‌باشد که دارای یک تولید تخصصی در تکنولوژی دوهسته ای ‌باشد تا رقابت با شرکاء تجاری خود را حفظ نماید.  دوم، کارایی می‌باشد. مطمئناً برنامه‌های کاربردی چند رشته‌ای در پردازشگرهایی که توانایی انجام چند پردازش را دارند در پردازشگرهایی که یک پردازش را در هر زمان انجام می‌دهند، بهتر عمل خواهند نمود. البته برای سیستم های چند پردازشگره یک ایراد عمومی وجود دارد و آن تاْخیری می‌باشد که این CPU ها در اجرای کار سیستم بوجود می آورند. به بیان ساده در حال حاضر روشی برای سیستم عامل‌های موجود وجود ندارند تا پردازشها را بطور کاملاً مساوی در بین پردازشگرها تقسیم نماید، پردازشگر دوم عموماً بایک مداخله کمتر و کارایی پایین‌تر کارمی‌کند، در صورتی که ممکن است پردازشگر اول بصورت 100% در حال پردازش ‌باشد. سومین دلیل کمتر نمایان است، ناامیدی AMD و اینتل می‌باشد، هر دو شرکت با یک مانع جدی برای افزایش سرعت پردازشگرها و کوچکتر کردن اندازه قالب آنها روبرو شده اند تا این مانع حذف نشود و یا اینکه تا کاربران عمومی متوجه نشوند که GHZ به تنهایی کارایی را بیان نمی‌کند. هر دو شرکت برای دست یافتن به هر پیشرفت که کارایی پردازشگرها را بهبود بخشید تلاش خواهند نمود و تقریباً دلیل اصلی بوجود آمدن پردازشگرهای دو هسته ای را می‌توان همین دلیل سوم بیان نمود. 

دسترسی AMD به تکنولوژی دو هسته ای 

فرم فاکتور فعلی پردازشگر 64 اتلن به طراحی دو هسته ای خیلی نزدیک می‌باشد. وجود کنترل کننده‌های Hypertransport و کنترل کننده حافظه درقالب چیپهای فعلی 64 اتلن به معنی آنست که اضافه نمودن دومین هسته در داخل چیپ چندان مشکل نمی‌باشد. بدلیل رابط NorthBridge که AMD برای اتلن 64 تهیه کرده‌ است کنترل کننده حافظه و رابط Hypertransport در داخل چیپ پشتیبانی می گردد. این به چیپ‌های دوهسته‌ای امکان می دهد که از داخل خود پردازشگر با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

تعداد ترانزیستورهای پردازشگرهای اتلن 2X64بیش از دو برابر پردازشگرهای اتلن 64 می‌باشد. با توجه به اینکه در ساختن CPUهای جدید از روش 90nm استفاده می شود سایز کل چیپ کمی افزایش پیدا کرده و ولتاژ عملکرد 1.35 تا 1.4 می‌باشد و گرمای خروجی به بیش از 110w کمی افزایش می‌یابد. هر هسته پردازشگر حافظه Cache L1 و L2 مخصوص به خود را دارد، 128 KBبرای L1 و بسته به مدل 512 KB تا 1 MB برای L2. L2 دارایAdvaced Trsnsfer Cache(ATC) می باشد. ATC  وظیفه هدایت توان عملیاتی و تبادل اطلاعات بین هسته پردازنده و حافظه نهان L2را بر عهده دارد . L 2 دارای رابط 256 بیتی (32 بایتی) می باشد که باعث تبادل داده در هر سیکل Clock  هسته می شود. هستهPrescott در مقایسه با هسته Northwood که دارای KB512 حافظه نهان L 2 است ، دارای حافظه نهان Mb1 می باشد. ضمنا با توجه به فناوری ساخت 90نانو افزایش KBبه512 MB1 تاثیری در تغییر اندازه Die پردازنده بوجود نیاورده است.

حافظه نهان L1 به دو قسمت حافظه نهان داده L1 و حافظه نهان ردیابی اجرا L1تقسیم می شود. حافظه نهان داده L1 دارای 8کیلو بایت ظرفیت و حافظه نهان ردیابی اجرا ریز عمل های کد گشایی(Decode)  شده را در خود نگهداری می نماید که باعث حذف کد گشا از حلقه اجرایی وکاهش خط لوله می شود.دو برتری مهمی که AMD در CPU های دو هسته‌ای دارد عبارتند از اینکه : 
"Crossbar Switch" که آدرسها را جمع‌آوری کرده و توزیع می کند و داده را از هر هسته به هسته دیگر یا باقی سیستم توزیع می کند در حال حاضر امکان اضافه شدن دومین هسته را دارد. موفقیت دیگر AMDکه از نظر مصرف کننده خیلی مهم می‌باشد امکان استفاده اتلن2X64 از مادربردهای سوکت 939/940 می باشد و فقط لازم است که شرکت تولید کننده مادربرد BIOS را برای پشتیبانی از خصوصیات جدید به روز رسانی نماید. 

آی . بی . ام ، غول بهبودیافته

«توماس جی واتسون» می‎گوید در سال ۱۹۱۴ كه پدرم در شركت آی.بی.ام استخدام شد، من متولد شدم بنابراین، من تا حدودی متعلق به آی.بی.ام هستم.

شركت آی.بی.ام IBM)) در نوزدهم ژانویه ۱۹۹۳ مبلغ ۵/۴۶ میلیارد دلار را به عنوان زیان سه ماهه چهارم سال ۱۹۹۲ و مبلغ ۴/۹۷ میلیارد دلار (یعنی بزرگترین زیان در تاریخ شركتهای آمریكایی )را به عنوان كسری درآمد اعلام كرد. در جریان اصلاح ساختار، اخراج ۴۲۹۰۰ نفر در سال ۱۹۹۲، و پیش‎بینی تعدیل ۲۵ هزار نفر نیز در برنامه سال ۱۹۹۳ منظور شد، كه بااحتساب پنجمین تجدید ساختار شركت از سال ۱۹۸۵، تعداد اخراجی‎ها به ۱۰۰ هزار نفر بالغ گردید. قیمت سهام آی.بی.ام كه در تابستان ۱۹۹۲ بالغ بر ۱۰۰ دلار بود، در پایین‎ترین ركورد ۱۱ ساله به ۴۸ دلار كاهش یافت. آی.بی.ام كه به عنوان شركت معظم تراشه ـ آبی در صنعت رایانه مطرح بود، چگونه مشكلاتش ناگهانی آشكار شد؟ 
● به سمت تسلط صنعت 
«توماس جی واتسون» می‎گوید در سال ۱۹۱۴ كه پدرم در شركت آی.بی.ام استخدام شد، من متولد شدم بنابراین، من تا حدودی متعلق به آی.بی.ام هستم. «واتسون» در سال ۱۹۵۶ شركت متوسط را از پدرش تحویل و آن را به یك غول فناوری تبدیل و در سال ۱۹۹۲ بعد از تقریباً ۱۹ سال بازنشسته شد و شاهد بزرگترین تحولات بعدی گردید. 
آی.بی.ام به بزرگترین سازنده رایانه در دنیا با سود روزافزون تبدیل، و از سال ۱۹۴۶ پیشگام صنعت تراشه شناخته شد و با استخدام ۳۵۰ هزارنفر در سطح دنیا به عنوان بزرگترین كارفرمای آمریكایی محسوب ‎گردید. درآمد آی.بی.ام در سال ۱۹۹۱ به ۶۷ میلیارد دلار بالغ گردید و سود آن نسبت به بالاترین میزان سود یعنی ۵/۶ میلیارد دلار در سال ۱۹۸۵، كاهش یافت. علی رغم كاهش سود، سهام آن هنوز از نظر ارزش، بالای ۱۰۰ دلار و از این بابت محبوب تمام سهامداران بود. در سال ۱۹۸۹ به عنوان اولین شركت از نظر سهم بازار و كسب رتبه چهارم از نظر فروش و سود خالص گردید. 
● نگون‎بختی 
در اوایل دهه ۱۹۸۰ دو شركت كوچك «اینتل» و «مایكروسافت» در بازاری كه عمدتاً توسط آی.بی.ام اداره می‎شد، كار خود را آغاز كردند. موفقیت آنها در دهه ۱۹۹۰ عمدتاً ناشی از واگذاری بخشی از كارها بود ، كه توسط شركت آی.بی.ام انجام گرفت. شركت اینتل برای ساخت تراشه‎ها و مایكروسافت برای نرم‎افزار در نظر گرفته شدند. دو شركت جوان و پویا، شاخص و استانداردهای ریزرایانه های تحت بازار آی.بی.ام را تدوین كردند كه بعداً تبدیل به استاندارد سایر ریزرایانه هایی گشت‎كه دوش به دوش رایانه های بزرگ توسعه می‎یافت.به موازات توسعه شركتهای اینتل و مایكروسافت، آی.بی.ام بازارهای خود را یكی پس از دیگری از دست داد. در سال ۱۹۸۲ ارزش سهام مجموعه اینتل و مایكروسافت به یك دهم آی.بی.ام رسید و در اكتبر ۱۹۹۲ ارزش سهام آنها ازآی.بی.ام جلو افتاد و در پایان همان سال، این دو شركت موجب شدند كه ارزش بازار آی.بی.ام۵۰ درصد كاهش یابد. (جدول ۱) 
● ریز رایانه های آی.بی.ام 
علی رغم اینكه رایانه های بزرگ حدود ۲۰ میلیارد دلار درآمد داشت، خط ریزرایانه به ستاره شركت تبدیل شد. اما در سال ۱۹۹۰ سهم بازار آن به لحاظ رقابت سایر رقبا، كه ریزرایانه را به قیمت بسیار پایین عرضه كردند، به شدت كاهش یافت، اكثر كارشناسان بر این نظر بودند كه كیفیت ریزرایانه های رقبا مشابه آی.بی.ام است و در طول سال ۱۹۹۲، آی.بی.ام در بازار، سهم خود را، در جنگ قیمت از دست داد. در این رقابت، شركت مجبور به كاهش قیمت ریزرایانه های آی.بی.ام شد كه معادل یك سوم از سایرین گران‎تر بود. بدترین ضربه به خط ریزرایانه زمانی وارد آمد كه آی.بی.ام محصول جدیدی را اعلام كرد و همین حركت نسنجیده سبب كاهش خرید محصول جاری در بازار گردید. در طرف مقابل بازار ریزرایانه، شركتهایی مانند سان (Sun) ، میكرو سیستمز (Microsystems) و هیولت پاكارد (HP) دستگاه‎های خیلی قوی با قیمت به مراتب ارزان را كه قابل اتصال به مینی‎رایانه و یا رایانه‌های بزرگ بودند، عرضه كردند و حفظ واحد ریزرایانه را در شرایط سخت قرار دادند. 
● بحران 
در بیست و پنجم ژانویه ۱۹۹۳ «جان اكرز» بركناری خود از ریاست عالی آی.بی.ام را به لحاظ از دست دادن رأی اعتماد هیئت مدیره، اعلام كرد. تا اواسط ژانویه او در نظر داشت تا زمان بازنشستگی در دسامبر ۱۹۹۴، در مسند مدیریت آی.بی.ام باقی بماند، ولی هراس ناشی از زیان ۴/۹۷ میلیارد دلاری به تغییر نظر سرمایه‎گذاران و افكار عمومی نسبت به او منجرگردید. سه‎ ماهه آخر سال ۱۹۹۲ واقعاً وحشتناك بود و در آن مقطع، فروش مینی‎رایانه و رایانه های بزرگ در اروپا شدیداً افت پیدا كرد. و ارزش سهام آی.بی.ام در پایین‎ترین سطح خود در طول ۱۷ سال یعنی زیر ۴۶ دلار قرار گرفت. 
● در بیست و چهارم مارس ۱۹۹۳ بعد از دو ماه 
جستجو و جنجالهای رسانه‎‎های جمعی، «لوئیز ـ وگستنر» (Louis. V Geistner) به «جای اكرز» به ریاست آی.بی.ام منصوب گردید. «گستنر» قبلاً مدیر شركت مواد غذایی و تنباكو (RJR Nabisco ) بود. 
● تحلیل 
در بررسی علل نزول آی.بی.ام فاكتورهای تأثیرگذار ذیل قابل تامل و بررسی است. 
سازمان لخت: رشد توأم با موفقیت آی.بی.ام، آن را بیش از بیش بوروكراتیك كرد. واقعیت این است كه آی.بی.ام در اواخر دهه ۱۹۸۰ نتوانست رایانه های جدیدی سریعاً به بازار عرضه كند و یا در مقابله با رقبای كوچك در زمینه قیمت تصمیمات استراتژیك بگیرد. تعدد لایه‎های مدیریت، تلاقی منافع، تفكرات متكی به سنت، به زمین‎گیر شدن در قسمت‎های مهم یك صنعت متحول منجر گردید. درست مشابه یك كشتی سنگینی كه برای توقف و یا دور زدن نیاز به مسافت كافی و زمان قابل ملاحظه دارد، آی.بی.ام به عنوان یك غول خود را در مقابل رقبای كوچك ولی چابك و پیشرو در شرایط بدتر یافت و در برابر تلاشهای اساسی برای تغییرات مؤثر، عارضه‎های تمام سازمانهای بالغ بزرگ یعنی مقاومت در برابر تغییر را به منصه ظهور رساند. 
تمركز بیش از حد ساختار مدیریت: معمولاً تمركز از ویژگیهای سازمانهای بوروكراتیك لخت است. پاره‎ای نارساییهای منفی از تمركز همه تصمیمات اساسی در اداره مركزی، و عدم واگذاری آن به سطوح پایین به وجود می‎آید. تصمیم‎گیری در تمركز بسیار كند است. زیرا مدیران نمی‎توانند تمام جوانب امر را مد نظر قرار دهند. 
سه C (۳ C): شركتهایی‎كه دارای موقعیت ممتاز صنعتی بوده و به مدت چندین سال بازار را تحت تسلط خود داشتند، معمولاً تفكر خاصی پیدا می‎كنند، كه آنها را در مقابل رقبای نوآور لطمه‎پذیر می‎سازد. سه حرفC به شرح زیر آفت تعیین‎كننده برای تداوم موفقیت این گونه شركتها است. 
رضایت به وضعیت حاضر عبارت است از رضامندی از وضعیت حاضر و مشتاق نبودن برای رشد. 
محافظه‎كاری عبارت است از ویژگیهای مدیریتی است كه به گذشته خود و سنتهای آن و روش‎های انجام كار شدیداً وابسته است. از منظر مدیر محافظه‎كار نیاز به تغییر وجود نداشته و امروز نیز فرقی با دیروز ندارد. (یعنی رایانه های بزرگ برای صنایع طرح شده و همواره برای صنایع مورد نیاز خواهد بود). نهایتاً خودبینی نیز سبب عقب‎ماندگی در رقابت می‎گردد. باور خودبینی كه ‌«ما بهترین هستیم و هیچ كس نمی‎تواند به ما برسد» به سهولت سبب فروپاشی یك سازمان موفق چندین ساله می‎شود. 
۳ C هرگونه انگیزه برای پویایی و نوآوری برای رشد و شكوفایی در عرضه تجاری، جلب رضایت مشتریان، خدمات و یا كنترل كیفیت را ضایع می‎كند. 
● دوران گرستنر 
«لوئیز گرستنر» در مارس ۱۹۹۳ حكم انتصاب خود را گرفت. همان طوری كه قبلاً دیدیم شركت در مقابل رقبا موقعیت خود را از دست می‎داد، ولی او آی.بی.ام را مجدداً به سطح سودآوری برگرداند به طوری كه در سال ۱۹۹۴ سود كمپانی به عنوان اولین سال سوددهی بعد از سال ۱۹۹۰ از ۳ میلیارد دلار تجاوز كرد. 
یكی از مهمترین شاخص تحول سال ۱۹۹۴ نوسان سود معادل ۱۱ میلیارد دلار نسبت به سال قبلی است. برای اولین بار از سال ۱۹۹۰ درآمد شركت شروع به افزایش كرد و به موازات آن هزینه‎های سالانه معادل ۵/۳ میلیارد دلار یعنی ۱۵ درصد كاهش یافت. 
در سال ۱۹۹۴ وضعیت مالی آی.بی.ام با ۱۰ میلیارد دلار نقدینگی و كاهش بدهی به سطح ۳/۳ میلیارد دلار بهبود یافت و از ارزش سهام آی.بی.ام از ۴۰ درصد كاهش در سال ۱۹۹۳ به ۱۱۴ درصد در هفدهم اوت ۱۹۹۵ تقریباً سه برابر افزایش پیدا كرد. 
● آخرین وضعیت 
«لوئیزگرستنر» درسپتامبر۲۰۰۰ «ساموئل پالمیسانو» کارمند ۴۹ ساله آی.بی.ام رابه عنوان جانشین احتمالی به ریاست منصوب کرد.اودر دوران خود،آی.بی.ام راازسازنده رایانه های بزرگ به معروف ترین شرکت عرضه کننده خدمات وفناوری جدیدتبدیل کردوتوانست بدون ادغام ودرقالب طرح وحدت استراتژیک،۳۳/۱ میلیارددلار بابت خدمات از فروش کل، ۴/۸۸ میلیارددلار کسب كند.این میزان درآمد ۷۰درصدبالاترازعایدات نزدیک ترین رقیب بود و شامل بهره گیری ازنیروی بازاریابی اتوماسیون، شبکه اینترنت، خدمات مشتری وعملیات رایانه است. وحدت استراتژیک به عنوان کلیدجهت رشدمحسوب وقاعده برد- برد باشرکا به کاربرده شد.بنابراین طرح شرکا باتعهدتطبیق محصول ونرم افزارهای خودباپلاتفرم های رایانه های بزرگ ویارایانه های متوسط ازامکانات جهانی بازاریابی وفروش ۱۷۷ هزارنفری آی.بی.ام برخوردارشدند.درسال ۲۰۰۰ تعداد شرکا تحت طرح یادشده از ۱۰۰ مورد فراتررفت.

هوش مصنوعی چیست ؟

هوش مصنوعی، شاخه‌ایست از علم كامپیوتر كه ملزومات محاسباتی اعمالی همچون ادراك (Perception)، استدلال(reasoning) و یادگیری(learning) را بررسی كرده و سیستمی جهت انجام چنین اعمالی ارائه می‌دهد.

هوش مصنوعی، دانش ساختن ماشین‌‌ ها یا برنامه‌های هوشمند است. همانگونه كه از تعریف فوق-كه توسط یكی از بنیانگذاران هوش مصنوعی ارائه شده است- برمی‌آید،حداقل به دو سؤال باید پاسخ داد: 
۱ـ هوشمندی چیست؟ 
۲ـ برنامه‌های هوشمند، چه نوعی از برنامه‌ها هستند؟تعریف دیگری كه از هوش مصنوعی می‌توان ارائه داد به قرار زیر است: 
هوش مصنوعی، شاخه‌ایست از علم كامپیوتر كه ملزومات محاسباتی اعمالی همچون ادراك (Perception)، استدلال(reasoning) و یادگیری(learning) را بررسی كرده و سیستمی جهت انجام چنین اعمالی ارائه می‌دهد. و در نهایت تعریف سوم هوش مصنوعی از قرار زیر است: 
هوش مصنوعی، مطالعه روش‌هایی است برای تبدیل كامپیوتر به ماشینی كه بتواند اعمال انجام شده توسط انسان را انجام دهد. به این ترتیب می‌توان دید كه دو تعریف آخر كاملاً دو چیز را در تعریف نخست واضح كرده‌اند. 
۱ـ منظور از موجود یا ماشین هوشمند چیزی است شبیه انسان. 
۲ـ ابزار یا ماشینی كه قرار است محمل هوشمندی باشد یا به انسان شبیه شود، كامپیوتر است. هر دوی این نكات كماكان مبهم و قابل پرسشند. آیا تنها این نكته كه هوشمندترین موجودی كه می‌شناسیم، انسان است كافی است تا هوشمندی را به تمامی اعمال انسان نسبت دهیم؟ حداقل این نكته كاملاً واضح است كه بعضی جنبه‌های ادراك انسان همچون دیدن و شنیدن كاملاً ضعیف‌تر از موجودات دیگر است. علاوه بر این، كامپیوترهای امروزی با روش‌هایی كاملاً مكانیكی(منطقی) توانسته‌اند در برخی جنبه‌های استدلال، فراتر از توانایی‌های انسان عمل كنند. بدین ترتیب، آیا می‌توان در همین نقطه ادعا كرد كه هوش مصنوعی تنها نوعی دغدغه علمی یا كنجكاوی دانشمندانه است و قابلیت تعمق مهندسی ندارد؟(زیرا اگر مهندسی، یافتن روش‌های بهینه انجام امور باشد، به هیچ رو مشخص نیست كه انسان اعمال خویش را به گونه‌ای بهینه انجام می‌دهد). به این نكته نیز باز خواهیم گشت. اما همین سؤال را می‌توان از سویی دیگر نیز مطرح ساخت، چگونه می‌توان یقین حاصل كرد كه كامپیوترهای امروزین، بهترین ابزارهای پیاده‌سازی هوشمندی هستند؟ 
رؤیای طراحان اولیه كامپیوتر از بابیج تا تورینگ، ساختن ماشینی بود كه قادر به حل تمامی مسائل باشد، البته ماشینی كه در نهایت ساخته شد(كامپیوتر) به جز دسته ای خاص از مسائلقادر به حل تمامی مسائل بود. اما نكته در اینجاست كه این "تمامی مسائل" چیست؟ طبیعتاً چون طراحان اولیه كامپیوتر، منطق‌دانان و ریاضیدانان بودند، منظورشان تمامی مسائل منطقی یا محاسباتی بود. بدین ترتیب عجیب نیست، هنگامی كه فون‌نیومان سازنده اولین كامپیوتر، در حال طراحی این ماشین بود، كماكان اعتقاد داشت برای داشتن هوشمندی شبیه به انسان، كلید اصلی، منطق(از نوع به كار رفته در كامپیوتر) نیست، بلكه احتمالاً چیزی خواهد بود شبیه ترمودینامیك! 
به هرحال، كامپیوتر تا به حال به چنان درجه‌ای از پیشرفت رسیده و چنان سرمایه‌گذاری عظیمی برروی این ماشین انجام شده است كه به فرض این كه بهترین انتخاب نباشد هم، حداقل سهل‌الوصول‌ترین و ارزان‌ترین و عمومی‌ترین انتخاب برای پیاده‌سازی هوشمندیست. 
بنابراین ظاهراً به نظر می‌رسد به جای سرمایه‌گذاری برای ساخت ماشین‌های دیگر هوشمند، می‌توان از كامپیوترهای موجود برای پیاده‌سازی برنامه‌های هوشمند استفاده كرد و اگر چنین شود، باید گفت كه طبیعت هوشمندی ایجاد شده حداقل از لحاظ پیاده‌سازی، كاملاً با طبیعت هوشمندی انسانی متناسب خواهد بود، زیرا هوشمندی انسانی، نوعی هوشمندی بیولوژیك است كه با استفاده از مكانیسم‌های طبیعی ایجاد شده، و نه استفاده از عناصر و مدارهای منطقی. در برابر تمامی استدلالات فوق می توان این نكته را مورد تاُمل و پرسش قرار داد كه هوشمندی طبیعی تا بدان جایی كه ما سراغ داریم، تنها برمحمل طبیعی و با استفاده از روش های طبیعت ایجاد شده است. طرفداران این دیدگاه تا بدانجا پیش رفته‌اند كه حتی ماده ایجاد كننده هوشمندی را مورد پرسش قرار داده اند، كامپیوتر از سیلیكون استفاده می كند، در حالی كه طبیعت همه جا از كربن سود برده است. مهم تر از همه، این نكته است كه در كامپیوتر، یك واحد كاملاً پیچیده مسئولیت انجام كلیه اعمال هوشمندانه را بعهده دارد، در حالی كه طبیعت در سمت و سویی كاملاً مخالف حركت كرده است. تعداد بسیار زیادی از واحدهای كاملاً ساده (بعنوان مثال از نورون‌های شبكه عصبی) با عملكرد همزمان خود (موازی) رفتار هوشمند را سبب می شوند. بنابراین تقابل هوشمندی مصنوعی و هوشمندی طبیعی حداقل در حال حاضر تقابل پیچیدگی فوق العاده و سادگی فوق العاده است. این مساُله هم اكنون كاملاً به صورت یك جنجال(debate) علمی در جریان است. 
در هر حال حتی اگر بپذیریم كه كامپیوتر در نهایت ماشین هوشمند مورد نظر ما نیست، مجبوریم برای شبیه‌سازی هر روش یا ماشین دیگری از آن سود بجوییم. 
● تاریخ هوش مصنوعی 
هوش مصنوعی به خودی خود علمی است كاملاً جوان. در واقع بسیاری شروع هوش مصنوعی را ۱۹۵۰ می‌ دانند زمانی كه آلن تورینگ مقاله دوران‌ساز خود را در باب چگونگی ساخت ماشین هوشمند نوشت (آنچه بعدها به تست تورینگ مشهور شد) تورینگ درآن مقاله یك روش را برای تشخیص هوشمندی پیشنهاد می‌كرد. این روش بیشتر به یك بازی شبیه بود. 
فرض كنید شما در یك سمت یك دیوار (پرده یا هر مانع دیگر) هستید و به صورت تله تایپ باآن سوی دیوار ارتباط دارید و شخصی از آن سوی دیوار از این طریق با شما در تماس است. طبیعتاً یك مكالمه بین شما و شخص آن سوی دیوار می‌تواند صورت پذیرد. حال اگر پس از پایان این مكالمه، به شما گفته شود كه آن سوی دیوار نه یك شخص بلكه (شما كاملاً از هویت شخص آن سوی دیوار بی‌خبرید) یك ماشین بوده كه پاسخ شما را می‌داده، آن ماشین یك ماشین هوشمند خواهد بود، در غیر این صورت(یعنی در صورتی كه شما در وسط مكالمه به مصنوعی بودن پاسخ پی ببرید) ماشین آن سوی دیوار هوشمند نیست و موفق به گذراندن تست تورینگ نشده است. باید دقت كرد كه تورینگ به دو دلیل كاملاً مهم این نوع از ارتباط(ارتباط متنی به جای صوت) را انتخاب كرد. اول این كه موضوع ادراكی صوت را كاملاً از صورت مساُله حذف كند و این تست هوشمندی را درگیر مباحث مربوط به دریافت و پردازش صوت نكند و دوم این كه بر جهت دیگری هوش مصنوعی به سمت نوعی از پردازش زبان طبیعی تاكید كند.

آیا كامپیوترها می‌توانند فكر كنند؟

وقتی به نتایج و عملكرد كامپیوترها نگاه می‌كنیم و این مسئله را هم در نظر می‌گیریم كه رایانه‌های آینده بسیار پیچیده‌تر و پیشرفته‌تر از رایانه‌های امروزی خواهند بود، به نظر می‌رسد نتوان هیچ تفاوتی بین مغز انسان با كامپیوترها قائل شد. ربات‌های آدم‌نمای امروزی راه می‌روند و درب اتاق را می‌گشایند و حتی حركات نمایشی انجام می‌دهند.

بسیاری از ساخته‌هایی كه نوآوری محسوب می‌شوند، مشابهی درطبیعت یا ساخته‌های قبلی بشر دارند. مثلاً موشك فضایی كه قرن بیستم را در دهه‌هایی به نام آنْ می‌شناختند، گرچه از فناوری جدیدی برخوردار است چندان هم نوآوری به نظر نمی‌رسد و به راحتی می‌توان آنرا با هواپیما مقایسه كنیم. هواپیما نیز خود اقتباسی از پرنده‌هاست. در این میان رایانه‌ها به نظر می‌رسد از روی كاركرد مغز انسان و قدرت محاسبه‌گری آن ساخته شده باشند. پس طبیعی است اگر سؤال كنیم كه آیا رایانه‌ها در سایر جهات نیز شبیه انسان عمل می‌كنند و مثلاً بپرسیم كه آیا كامپیوترها می‌توانند فكر كنند؟ آیا فرقی بین ادراك موجودات زنده با داد و ستد اطلاعات توسط رایانه‌ها و مغزهای الكترونیك وجود دارد؟ و آیا عملكرد كامپیوترها حاكی از این است كه مغز انسان صرفاً یك ماشین پیچیده است؟ 
وقتی به نتایج و عملكرد كامپیوترها نگاه می‌كنیم و این مسئله را هم در نظر می‌گیریم كه رایانه‌های آینده بسیار پیچیده‌تر و پیشرفته‌تر از رایانه‌های امروزی خواهند بود، به نظر می‌رسد نتوان هیچ تفاوتی بین مغز انسان با كامپیوترها قائل شد. ربات‌های آدم‌نمای امروزی راه می‌روند و درب اتاق را می‌گشایند و حتی حركات نمایشی انجام می‌دهند. هرچند كه حركات اینگونه ماشین‌ها هنوز با حركات انسانی فاصله بسیاری دارد؛ اما چه‌بسا در سال‌ها و دهه‌های آینده ربات‌هایی ساخته شوند كه راه رفتن و حركاتشان دیگر هیچ فرقی با انسان‌ها نداشته باشد. 
به هرحال باید این را نیز درنظر داشت كه تكنولوژی رایانه‌ها، یك علم بسیار جوان است و رشد آن بسیار فوق العاده می‌باشد، پس چه دلیلی وجود دارد تا این تصور به ذهنمان نیاید كه شاید در آینده‌ای نه چندان دور و چه بسا تا چند سال آینده، پیشرفت تكنولوژی رایانه‌ای و ربات‌ها به جایی برسد كه ربات‌ها كاملاً مثل یك انسان عمل كنند؛ حرف بزنند و در كارخانه‌ها كار كنند و در جنگ‌ها به جای سربازان شركت كنند و یا به عنوان پیش‌خدمت كارهای خانه را انجام دهند. اگر چنین اتفاقی كه البته در فیلم‌های تخیلی بارها به تصویر كشیده شده رخ دهد و چنین ماشین‌هایی ساخته شوند، آیا این مطلب ثابت نمی‌شوند كه مغز و ذهن انسان چیزی جز یك ماشین محاسبه پیچیده نیست؟!(۱) 
البته نباید از جهت دیگر مطلب غافل بود. تحقیقات جدید خصوصاً پس از تصمیم دانشمندان برای نوشتن برنامه‌هایی رایانه‌ای كه حركت و سخن گفتن انسان را تقلید كند، نشان داد كه كاركرد ذهن انسان و نیز حیوانات بسیار پیچیده‌تر از آن است كه تصور می‌شد. حجم اطلاعات اندوخته شده در حافظه‌ی حتی یك كودك به قدری زیاد است كه حتی قوی‌ترین و بزرگترین رایانه‌های امروزی نیز حجم كافی برای ذخیره آنرا ندارند. اطلاعاتی كه برای راه رفتن لازم است در مقابل اطلاعاتی كه انسان برای سخن گفتن به كار می‌برد بسیار ناچیز است و دانشمندان راهی طولانی برای نوشتن برنامه‌ای رایانه‌ای در پیش دارند كه كار صحبت كردن را انجام دهد. در واقع ابداع رایانه‌ها و ربات‌ها و تصمیم بر تقلید از حركات معمول انسان، ابعاد پیچیدگی و عظمت و شگفت‌انگیزی خلقت انسان و سایر موجودات زنده را بسیار ملموس‌تر و آشكارتر ساخت. 
اما سختی كار یا طولانی شدن آن ارتباطی به فلسفه ندارد. فیلسوفان می‌توانند فرض كنند كه چنین امری تحقق یافته و ماشین‌های انسان‌نمایی ساخته شده است كه كاملاً حركات انسان‌ها را انجام می‌دهد بدون اینكه هیچ تفاوتی با راه رفتن و صحبت كردن و خندیدن یك انسان معمولی داشته باشد.(۲) ماشین‌ها نوعی تأمل و تدبیر از خود نشان می‌دهند كه اگر در انسان یا حیوان ظاهر شود علامت هوش شمرده می‌شود. كامپیوترهای شطرنج‌باز مدام از قهرمانان شطرنج جهان می‌برند. سؤال این است كه آیا می‌توان گفت كه چنین ماشینی دارای ذهنی انسانی است؟ بین ذهن انسان با مغز الكترونیكی رایانه‌ها چه فرقی است؟ آیا رایانه‌ها هم می‌توانند بیاندیشند و فكر كنند؟ چگونه می‌توان بین انسان‌ها و ربات‌ها فرق گذاشت؟ و به بیان دیگر، از دید یك ناظر خارجی، چه تفاوتی بین حركات و اعمال انسان‌ها و ربات‌های انسان‌نما وجود دارد؟ یك ربات نیز راه می‌رود، حرف می‌زند و به هر چیزی_ بنابر فرض_ همان عكس‌العملی را نشان می‌دهد كه انسان‌ها دارند و مگر ما بر اساس همین مشاهداتمان از انسان‌ها نیست كه آنها را موجوداتی عاقل می‌دانیم. پس چرا باید اصرار كنیم كه انسان و ربات دو چیز متفاوت‌اند؟ 
این مبحث در فلسفه سابقه‌ای طولانی دارد و همین سوالات، به شكل‌های مختلف ذهن اندیشمندان را به خود مشغول داشته و خصوصاً در فلسفه غرب موجب پیدایش نظرات مختلفی شده است و در حالیكه گروهی از فلاسفه و اندیشمندان از اصالت حیات (vitalism) طرفداری می‌كنند و معتقدند كه حیات و ماده حوزه‌های جداگانه‌ای هستند كه اصول مختلف و كاملاً متضادی بر آنها حاكم است كه به هیچ وجه نمی‌توان آنها را به یكدیگر تشبیه نمود، برخی دیگر طرفدار ماشین‌وارانگاری (مكانیسم) در زیست‌شناسی می‌باشند. این نظریه دوم را نخستین بار دكارت فرانسوی علناٌ مطرح نمود. از منظر وی، موجودات زنده از جمله حیوانات عالی‌تر، همانا ماشین‌های پیچیده‌ای‌اند كه به نحو خودكار و ناخودآگاه فعالیت می‌نمایند. (البته دكارت در انسان، یك جوهر اضافی یعنی ذهنی مجرد قائل بود كه غیر از بدن است اما پس از وی، این ذهن نیز حذف گردید). 
دكارت بدن و موجودات زنده را بر اساس یافته‌های فیزیكی تفسیر می‌كرد، اما با پیشرفت علم شیمی افرادی نظیر وهلر (wohler)، شوآن (schwann) و دیگران بر اهمیت كنش‌های شیمایی در متابولیسم سلولی تأكید كردند و در نتیجه این اعتقاد شكل گرفت كه همه جنبه‌های حیات و ذهن (آگاهی) قابل تبیین بر قوانین فیزیك و شیمی هستند. 
این خلاصه‌ای بود از دیدگاه اندیشمندان غربی پیرامون این سوالات. اما حكما و فلاسفه‌ی اسلامی چه پاسخی برای اینگونه پرسش‌ها دارند؟ آیا اساساً می‌توان در چارچوب فلسفه اسلامی پاسخی مناسب و در خور به این پرسش‌های جدید یافت؟ 
●علم بی‌واسطه به خود 
اگر تنها به سایر انسان‌ها نظر می‌كردیم و اعمال و رفتار و صحبت كردن ایشان را می‌دیدیم و سپس با یك ربات انسان‌نما مواجه می‌شدیم كه آن نیز همان اعمال و رفتارها را تكرار می‌كرد، نمی‌توانستیم و حق نداشتیم فرقی بین انسان و ربات‌ها بگذاریم؛ زیرا فرض این است كه آنها نیز عیناً همان نوع رفتاری را انجام می‌دهند كه انسان‌ها انجام می‌دهند. 
اما این پایان ماجرا نیست. زیرا ما یك امتیاز ویژه داریم و آن آشنایی با یك نمونه منحصر به فرد است كه می‌توان اطلاعات بسیار مفید و دقیقی را از آن گرفت و در تحلیل فلسفی خود به عنوان معیار و ملاك به كار برد. این نمونه استثنائی كسی جز شخص خودمان نیست. ما خودمان را می‌شناسیم و با آنچه در اندرونمان می‌گذرد آشنائیم و به آن آگاهی و علمی مستقیم و بدون واسطه داریم و اگر راهی برای جواب گفتن به سوالاتمان باشد، آن تحلیل همین نمونه منحصر به فرد و استثنائی است، شاید به تفاوت واقعی انسان و ربات‌های مصنوعی پی بریم. پس لازم نیست برای یافتن پاسخ راه طولانی را طی كنیم؛ فقط كافی است به سراغ درون خود رویم تا با تحلیل آنچه در وجدان خود می‌یابیم به حقیقت امر پی بریم. 
●معنای علم و آگاهی 
اولین چیزی كه با مراجعه به درونم می‌یابم، علم و آگاهی است. معنای علم و آگاهی را هركس می‌فهمد و در واقع فهمیدن چیزی جز علم داشتن به آن چیز نیست و اگر كسی ادعا كند یا فكر كند معنای علم را نمی‌داند، به این معناست كه علم دارد كه معنای علم را نمی‌داند! و با سخن و فكر خود جواب خود را می‌یابد.(۳) 
●علم به خود 
در میان دانش‌های مختلفی نیز، پیش از همه علم و آگاهی خودم به خودم است كه خودنمایی می‌كند. من می‌دانم كه هستم و در هیچ حالتی نیز این علم و آگاهی را نمی‌توانم از كف بدهم. این علم به قدری قطعی است كه حتی نمی‌توان در آن شك كرد؛ زیرا حتی در حال شك، باز در اینكه هستیم و شك داریم، هیچ تردیدی نمی‌توانیم داشته باشیم. 
ما افتخار آشنایی با خودمان را مدیون آگاهی از اعمال و رفتارمان نیستیم، بلكه حتی اگر بالفرض در وضعیتی باشیم كه هیچ عمل و عكس‌العملی نیز از ما سر نزند، باز از خود و اینكه خود را می‌شناسیم غافل نخواهیم بود. می‌توان برای بهتر ترسیم شدن مطلب، شخصی را تصور كرد كه از ابتدای عمر در هوا معلق بوده است، به طوریكه بدنش با هیچ چیزی تماس ندارد تا احساسی در او ایجاد شود. سایر حواس او نیز هیچ دریافتی را به مغزش مخابره نمی‌كند و دما نیز در معتدل‌ترین حالت است و تغییری در دمای بدن این شخص ابداً رخ نمی‌دهد تا احساسی را برانگیزد. آیا چنین شخصی كه هیچ احساسی در او رخ نمی‌دهد، چنانچه قوه تفكرش فعال باشد، از خود و وجودش مطلع و آگاه است؟ حكمای اسلامی معتقدند كه آری، حتی در چنین فرضی نیز انسان از خود، یعنی همان كه از آن به «من» تعبیر می‌كنیم، آگاه است و وجود داشتن خویش را درك می‌كند.(۴) 
در واقع استثنایی بودن این نمونه هم دقیقاً به همین دلیل است كه ما از خود و وجودمان بدون هیچ واسطه‌ای، حتی اراده و فكر خویش آگاهیم و هیچ چیزی پرده و حجاب میان خود و خودمان نیست. یعنی در حالیكه به شعور و آگاهی دیگران، به واسطه‌ی مشاهده‌ی رفتار و اعمالشان پی می‌بریم، به علم و آگاهی خودمان، و كیفیت و شكل آن مستقیماً آگاه هستیم.(۵) 
البته علم‌های بی‌واسطه ما، منحصر به علم ما به خودمان نیست. ما به حالات درونی و باطنی خود نیز مستقیماً علم داریم؛ وقتی خوشحالیم، خوشحالی خود را بی‌واسطه درك می‌كنیم و اینگونه نیست كه تصویری از خوشحالی در ذهن ما نقش ببندد و سپس بگوئیم خوشحالیم. تفاوت خوشحالی واقعی و تصویر خوشحالی را در جایی كه خوشحالی دیگری را می‌بینیم بهتر درمی‌یابیم. اگر از امتحانی، دوست بغل‌دستی‌مان نمره‌ی خوبی آورده باشد و برعكس نمره‌ی خودمان رضایت‌بخش نباشد، گرچه از دیدن خوشحالی دوستمان، مفهوم خوشحالی در ذهنمان نقش می‌بندد؛ ولی این مسئله اصلاً ما را خوشحال نمی‌كند. برعكس به دلیل نمره‌ی پائین خود ناراحتیم و این بار ناراحتی است كه مستقیماً دركش می‌كنیم و اگر ناگهان متوجه شویم كه اشتباهی در جمع‌بندی نمراتمان صورت گرفته و نمره‌ی ما بسیار بیشتر از آن است كه اعلام شده، آن وقت است كه مزه‌ی خوشحالی را می‌چشیم. در مورد سایر امور و حالات درونی، نظیر غم، ترس، حسادت و شرم نیز همین مطلب صادق است.(۶) 
علاوه بر این موارد، علم ما به تصاویر ذهنیمان نیز علمی بی‌واسطه است. وقتی كه به درختان باغ می‌نگریم، صورتی از آن به وسیله‌ی قوه‌ی بینایی به ذهن مخابره می‌شود و ما از آن آگاه می‌شویم و لذا علم ما به درختان به واسطه این صورت ذهنی است؛ اما علم به خود این صورت ذهن چطور؟ 
آیا این علم نیز به واسطه صورت ذهنی دیگری است؟ خیر، زیرا اگر صورت ذهنی خود را به واسطه چیز دیگری درمی‌یافتیم، خود آن واسطه نیز لاجرم به واسطه‌ی دیگری نیاز داشت و همین طور سوال تكرار می‌شد، بدون اینكه به نقطه مشخصی برسیم.