بررسي علل وميزان ضايعات آرد و نان هاي مختلف

برگرفته از طرح ضايعات گندم در توليد و مصرف

چكيده

اين مطالعه به منظوربررسي ميزان ضايعات آردو نان هادرنانوائي هاودرحين مصرف وارتباط آن باكيفيت ماده اوليه، نوع نان، نحوه توليد، پخت ومصرف در سه استان تهران بدليل تنوع نان ها، خوزستان بدليل حداكثرتوليدنان بصورت تافتون ودراستان گلستان بيشتربصورت بربري انجام گرديد. اين بررسي هاازآذرماه1380 طبق پرسشنامه هاي مختلف(پرسشنامه مربوط به خانوارمصرف كننده، پرسشنامه عمومي مصرف كننده، پرسشنامه اختصاصي مصرف كننده) با286سئوال به اجرادرآمد. در عمل هم براي يادداشت برداري وآمارگيري از ضايعات نان هااول هرماه باتحويل پلاستيك هاي رنگي به منازل، نان خشك هاي هرماه به تفكيك،لواش،بربري، سنگك، تافتون وحجيم جمع آوري وآخرهمان ماه بامراجعه مجددبه منازل نان خشك هابا ترازوي سيارتوزين، پرسشنامه هاتكميل واول ماه بعدهمين عمليات درمنازل ومناطق ديگر ازشهرهاتكرارمي شد. ازسئوالات مهم پرسشنامه شامل: تعدادخانوار، درآمد، درصدمصرف و خريدنوع نان، مصرف روزانه، تعدادنان خريداري شده درروزودرهروعده، نحوه نگهداري، نان موردعلاقه، برشتگه ياخميري، ايرادنان ها، ضايعات هرنان به تفكيك درماه، علت ضايعات، نحوه پيشگيري ازضايعات، ضايعات در  نانوائي ها، ضايعات آرددرنانوائي ها، و… موردبررسي و يادداشت برداري قرارگرفت.دراين طرح سعي شده بادرنظرگرفتن كليه جوانب، ضايعات نان كه تاكنون درحدحدس وگمان بودبه يك نتيجه دقيق وقابل قبولي دسترسي پيداكرد.

مقدمه

قسمت اعظم ضايعات نان كه ازطرف برخي سازمان هاباميزان هاي متفاوت اعلام مي شود عملاً درمرحله مصرف ايجادمي شود. البته ضايعات نان منشأتوليدرانيزداردكه دراين زمينه ميتوان عدم يكنواختي كيفيت آردهاكه درنتيجه عدم اختلاط گندم هابوجودمي آيدبرشمرد.

عدم اشتغال نانوايان با تجربه، رعايت نكردن اصول صحيح تهيه خمير، استفاده ازجوش شيرين بجاي خميرمايه وخميرترش، رعايت نكردن مراحل تخمير، عدم دقت در پخت، درست نبودن عرضه وتوزيع، فرم ونازك بودن نان هاعوامل زيادديگري كه سبب دورريز مي شوند. شايان ذكراست كه دركشورهاي پيشرفته دوشغل بسيارمهم ارثي بوده وازپدربه پسر ارشدويا به يكي ازپسرهابه ارث    مي رسد: 1ـ حرفه نانوائي، 2ـ  شغل كشاورزي

بااين قانون سبب مي شودكه درحرفه نانوائي پسربااستفاده ازتجربيات پدرآميخته با تكنولوژي روزنان را به بهترين وجهي توليدورضايت مصرف كننده فراهم شود.

در كشاورزي هم سبب مي شودكه قطعات وزمين هاي كشاورزي به همان اندازه حفظ و يكپارچگي زمين ها براي توليد اقتصادي محفوظ بماند.

با كمال تأسف هردومورددرايران برعكس ديگر كشورها بوده، ضعف وعدم پيشرفت دراين دو زمينه سرنوشت سازباين مسائل هم مربوط مي شود.

افزايش مصرف نان به دليل رو به رشد جمعيت، كاهش درآمدها، ابتدائي بودن توليد و فرم نان ها از يكطرف، عدم انگيزه وعلاقه نانوا به منظور توليد نان مأكول، عدم هماهنگي و تطابق بين درآمدها و هزينه ها، سياست نادرست دولت در امر تأمين نان و دلائل بسيار ديگر عملاًحرفه نانوائي را در كشور بي ارزش كرده وعدم رقابت در اين صنف نيز سبب افت كيفيت وافزايش ضايعات مي شود كه هنوز مشكلات نان و ضايعات سرسام آور آن لاينحل باقي مانده است.

علاوه برپائين بودن كيفيت ماده اوليه (گندم و آرد)علل ديگري كه ايجاد ضايعات نموده و از طرف مصرف كننده عنوان ودرپرسشنامه ها به آنهااشاره شده است بشرح زير مي باشند:

1ـ نان بايد تازه با برشتگي يكنواخت، خمير ماندن اطراف نان بخصوص درنان لواش سبب ضايعات مي شود.

2ـ عدم وجودامكانات درخانواده هاي كم درآمد مثل فريزر براي نگهداري نان.

3- خريد بيش از نياز نان در خانوارهاي كم درآمد و پرجمعيت سبب ضايعات بيشتر مي شود.

4ـ استفاده از جوش شيرين سبب بدبو، بدطعم، بدرنگ شدن نان وايجاد ضايعات مي شود.

5ـ عدم رعايت شرايط صحيح تهيه خمير و عجله در توليد خمير،پخت واتمام سريع سهميه     آرد روزانه، نازك بودن نان ها كه سبب خرد شدن و ضايعات مي شود.

6ـ در رستوران ها و مكان هاي عمومي بدليل عدم شناخت از ميزان مصرف، نان ها روي ميز سريع خشك و تبديل به دورريز مي شوند.

در رابطه با تعيين دقيق ميزان ضايعات نان در ايران تحقيقات كمي صورت گرفته كه به چند مورد بطور مثال: بررسي علل افت كيفيت و ضايعات نان در ايران و راه هاي برطرف كردن نارسائيها، برگرفته از طرح تحقيقاتي ضايعات نان توسط پ- ايراني بسومين كنگره علوم زراعت واصلاح نباتات (1373) دانشگاه تبريز كه در مجموعه مقالات كليدي بچاپ رسيده است. همچنين در بررسي ديگر توسط پ- ايراني تحت عنوان ضايعات گندم ازبرداشت تا مصرف و طرق جلوگيري از آن به اجلاس تخصصي نان(1374)ارائه و در انستيتو تحقيقات تغذيه اي و صنايع غذائي كشور بچاپ رسيده است. بررسي ديگري توسط م،ح- مجرد تحت عنوان: ضايعات نان كشور و طرق جلوگيري از آن (1374)در مجموعه مقالات اجلاس تخصصي نان، انتشارات انستيتو تحقيقات تغذيه اي و صنايع غذائي كشور به چاپ رسيده است. با توجه به اينكه ضايعات نان علل زيادي دارد، به افت كيفيت و ضعيف بودن      گندم هاي توليد داخل و همچنين گندم هاي بسيار نامرغوب و درجه 3 وارداتي، يكسري عوامل پيچيده اقتصادي واجتماعي، سيستم ناسالم موجودازمرحله توليد، خريد گندم تا تهيه آرد و نان نيز مربوط مي شود(1). بررسي ها نشان مي دهند كه ضايعات نان در مراحل توليد گندم از نظر كيفيت، آرد كردن، تهيه و نگهداري آرد و نان اتفاق، به انواع آنها و راه هاي جلوگيري ازاين قبيل ضايعات بشرح زيراشاره مي شود: 1ـ ضايعات مربوط به محصول ضعيف گندم 2- ضايعات ناشي از بوجاري           3ـ ضايعات ناشي از عدم اختلاط گندم باكيفيت هاي متفاوت 4- ضايعات ناشي ازاستفاده از        گندم هاي تازه برداشت شده 5ـ ضايعات هنگام جابجائي گندم وآرد 6ـ ضايعات انباري 7ـ عدم يكنواختي دركيفيت آردهاي توليدي 8ـ فرم و ابعاد غير استاندارد نان ها 9ـ توليد نان هاي سنتي بصورت ماشيني 10ـ ضايعات هنگام مصرف 11ـ ضايعات بدليل آلودگي هاي ميكروبي.

آماربرداري ها و تكميل پرسشنامه ها در نقاط مختلف شهرهااز نظر تراكم جمعيت، درآمد، سطح زندگي و نوع نان ها بعمل آمد كه هر كدام ازاين عوامل اثرات مختلفي روي دورريزنان داشتند. توزين نان هاي خشك جمع آوري شده در منازل بااستفاده از ترازوي سيار انجام گرديد. در اين بررسيهااز ضايعات آرد و نان در نانوائيها كه مستقيماً به دامداري ها تحويل داده مي شدند نيز آماربرداري صورت گرفت. به موازات تعيين ميزان ضايعات هرنان بررسي هاي ديگري با تكميل پرسشنامه ها مربوط به سن، جنس، محل تولد، شغل، درآمد، سطح سواد، تعداد افراد تحت تكلف، پسر، دختر، نوع نان اعم ازسنتي و ماشيني، زمان و دفعات مراجعه به نانوائيها، فاصله نانوائي، نوع نان خريداري شده، نحوه نگهداري(سفره، نايلن، كيسه نايلني، يخچال، فريزر، كماجدان، داخل ظرف، دفعات استفاده از نان همراه غذا و در طول شبانه روز و…. استفاده از رسانه هاي اطلاعاتي در رابطه بانان، تعداد دفعات مراجعه به مكان هاي نان)، شيوه هاي فروش (دانه اي، كيلوئي، بسته اي)بادورريز نان چه مي كنيد؟ كدام قسمت نان بيشترين دورريز را دارد، دورريز نان در طبقات مختلف جامعه، تأثير آموزش خانوار در ضايعات نان، تأثير عواطف جامعه نسبت به نان دردورريز نان، آيا بايد هميشه نان تازه مصرف كرد؟ و 75 سئوال ديگر در رابطه با بهترين راه كاهش ضايعات گندم و نان بوده است.

نتايج نشان دادند درصد انواع نان هائي كه مورداستفاده قرار مي گيرد بشرح زير بوده است:

سنـتی: لواش 5/27%، تافتون4/8%، بربري10%، سنــگك4/5%، فانتزي5%

ماشيني: لواش 3/41%، تافتون 9/10%، بربري2/8%، سنگك 6/2%، فانتزي 5/2%

جدول شماره1- درصد خريدار و تعداد نان خريداري شده در هر وعده توسط مصرف كننده

مصرف كنندگان اكثراً اظهارداشتندنان بايدازخميرورآمده، تازه، برشته، خوب پخته شود

در سطح سه استان بررسي ها نشان دادند كه درصد نوع نان مصـرفي: در استان تهران لواش44%، بربري 22%، سنگك 16%، تافتون 12%، حجيم 6%

در استان خوزستان تافتون 97%، لواش 2%، بقيه نان ها 1%

در استان گلستان بربري 95%، لواش 3%، سنگك 1%، نان حجيم 1%

در ادامه بررسي هامشخص شد كه هر فرد در استان تهران در ماه 608 گرم لواش، 312 گرم بربري، 192 گرم سنگك ماشيني، 121 گرم سنگك، 99 گرم تافتون، 17 گرم نان حجيم ضايع      مي كند. بطور معدل ضايعات نان توسط هر فرد در استان تهران 1350 گرم است.

دراستان خوزستان هر فرد در ماه 1431 گرم نان را ضايع مي كند و ضايعات نان توسط هر فرد در استان گلستان 1329 گرم برآورد شد.

دراين بررسي براساس آمار دريافتي از سازمان غله و نان كشور تعداد واحدهاي نانوائي در كل كشور تا سال 1379 بالغ بر 51800 بوده است كه از اين تعداد 7608 واحددراستان تهران، 2650 واحد در خوزستان، 1380 واحد در استان گلستان، بقيه در ديگر استان ها متمركز هستند.

طبق گزارش سازمان غله ونان كشورمربوط به سال1379جمعيت ومصرف سرانه آرددرهر ماه دراستان هاي تهران، خوزستان وگلستان بشرح زيرمي باشد:

1ـ جمعيت استان تهران12348932نفربامصرف سرانه آردهرفردشهري25/9كيلوگرم و روستائي82/0 كيلوگرم وكل آردمصرفي هرماه دراستان تهران 105289247كيلوگرم است.

2- جمعيت استان خوزستان4207352نفروبامصرف سرانه آردهرفردشهري65/13كيلو گرم،روستائي08/8كيلوگرم وكل آردمصرفي هرماه درخوزستان 40677542كيلوگرم است.

3ـ جمعيت استان گلستان557265 نفربامصرف سرانه آردهرفردشهري 65/13 كيلوگرم روستائي72/8كيلوگرم وكل آردمصرفي هرماه دراين استان16885074كيلوگرم است.

مطابق باپرسشنامه هاي تكميل شده وبراساس نتايج بدست آمده مشخص شدكه دراستان تهران هرماه7517تن لواش، 3865 تن بربري، 2391تن سنگك ماشيني، 1297تن سنگك

1233تن تافتون، 212تن نان حجيم ازنوع ساندويچي(دراثركندن وسط نان)دورريزدارد.

دراستان خوزستان نيزكه بيشترين نان مصرفي تافتون است هرماه4983تن نان تافتون و 691تن لواش ضايع مي شود. لازم به ذكراست كه درخوزستان كيفيت نان تافتون بسيار پائين ومثل استان تهران درتهيه آن دقت نمي شود.

دراستان گلستان هم كه بيشترين نان بصورت بربري است هرماه1800تن بربري و170تن لواش ازبين مي رود. از طرف ديگردرنانوائي هاي استان تهران هرسال1826 تن نان1369تن آرد، درنانوائي هاي خوزستان636تن نان، 477تن آرد، درنانوائي هاي استان گلستان هرسال331تن نان و247تن آردضايع مي شود.

جدول شماره 2- طبق اطهارات مصرف كننده دورريز نان هادرهرروزبشرح زيربرآوردشد

بطورمعادل 2/23% اظهارداشتندكمترين دورريزرا نان سنگك دارد، 9/17% اظهارداشتند کمترين دورريزرانان لواش، 8/7% اظهارداشتندكمترين دورريزرانان بربري و3/6% اظهار داشتند كمترين دورريزرانان تافتون دارد.

درحال حاضربراساس65000000 نفرجمعيت ايران وبادرنظرگرفتن51800واحدنانوائي دركل كشور913431تن نان9324تن آردضايع كه ميزان آن16-14درصداست.  

بررسي ها نشان دادند كه ضايعات به نوع نان بستگي نداشته بلكه عملا” بدليل پائين بودن كيفيت ماده اوليه (آرد)، نحوه توليد، عدم رعايت و دقت در فرمولاسيون آرد و خمير، عدم استفاده از خميرمايه و خميرترش، استفاده از جوش شيرين و عدم رعايت شرايط صحيح پخت و به ده ها علل ديگر مربوط مي شود.

در اين بررسي ها مشخص شد كه بدليل عدم رعايت فرمولاسيون صحيح در تهيه خميرنان بربري (پائين بودن فعاليت آلفاآميلاز)اين نان زودتر از ديگر نان ها بيات شده و داراي ضايعات بيشتر مي باشد و برعكس اگر در تهيه نان لواش از خميرترش استفاده واز جوش شيرين استفاده نشود داراي كيفيت خوب و ديرتر بيات مي شود.

از طرف ديگر با عنايت به مطالب فوق، بايد يادآور شدكه نان هاي تخت سنتي ايران بسرعت بيات شده و براي مدت كوتاهي يعني حداكثر تا سه ساعت تازگي خود را حفظ نموده و سپس بيات و مصرف كننده بويژه آنهائي كه عادت به تازه خوري دارندازمصرف باقيمانده نان ها خودداري سبب ضايعات مي شوند.در اين بررسي بمواردي كه برخورد و سبب ضايعات مي شوند بشرح زير مي باشند:

1ـ ضعيف بودن گندم ها، آردها و عدم يكنواختي در كيفيت آردها بطوريكه نان دو نانوا هيچوقت از نظر كيفيت يكي نيست.

2ـ‌ عدم رعايت شرايط تهيه خمير، پخت واستفاده از جوش شيرين.

3ـ مسطح و نازك بودن نان ها.

4ـ عدم سازگاري نان هاي سنتي تخت بافن آوري پيشرفته.

5ـ عدم وجود نانواي آموزش ديده و باتجربه.

نتيجه گيري

در رابطه با همبستگي هاي موجود بين موارد مختلف مصرف كننده و ضايعات نان و تعيين رابطه بين تعداد افراد خانواده با دورريز نان از ضريب همبستگي پيرسون استفاده بعمل آمد.

در رابطه با مقدار دورريزي در روز با نوع نان خريداري شده با تعداد خانوار بشرح زير          نتيجه گيري شد:

دورريز نان لواش در روز با تعداد افراد خانوار در سطح5%، در رابطه با نان تافتون و بربـــري در سطح1% اختلاف معني داري برقرار است. بطوريكه با افزايش تعداد افراد خانواده دورريز اين سه نوع نان بيشتر ولي اين همبستگي بين افراد خانواده و دو نوع نان ديگر يعني سنگك و نان حجيم برقرار نبود.بعبارت ديگر ضايعات اين دو نوع نان در خانوارهاي پرجمعيت و كم جمعيت بسيار اندك و  معني دار نمي باشد. نتايج فوق از طرف افرادي كه مورد سئوال قرار گرفتند نيز مورد تأئيد قرار گرفت بطوريكه 1/33% اظهار داشتند كمترين دورريز مربوط بــه سنگك، 5/25% افراد گفتند كه كمترين دورريز مربوط به لواش، 1/11% افراد اظهار داشتند كمترين دورريز مربوط به بربري، 9% اظهار داشتندكه كمترين دورريز مربوط به تافتون و 3/15% اظهار داشتند كه كمترين دورريز مربوط به         نان هاي محلي است. بطوركلي بررسي ها نشان مي دهند كه هر چقدر افراد خانواده كمتر باشددورريز نان كمتروبرعكس بازيادترشدن افرادخانواده دورريزهم بيشتر مي شود و در اين مورد هم همبستگي معني داري در سطح1% وجود دارد. بين تعداد نان هاي خريداري شده مربوط به کليه    نان ها(لواش، تافتون، بربري و سنگك)و ضايعات يك همبستگي مثبت و كاملاًمعني دار در سطح1% وجود دارد، يعني هر اندازه نان بيشتري خريداري شود بهمان نسبت هم ضايعات افزايش پيدا     مي كند.

در رابطه با تعيين امكان وجود همبستگي بين دورريز نان در روز با نحوه نگهداري در مورد هر كدام از نان ها بطور جداگانه از روش رگرسيون چندگانه استفاده شد، نتايج نشان دادند كه در درجه اول اگر نان لواش در فريزر نگهداري شود داراي كمترين ضايعات و در درجه دوم نگهداري در كيسه پلاستيكي بهترين روش نگهداري نان لواش براي پيشگيري از دورريز محسوب مي شود كه در هر دو مورد نحوه نگهداري فوق الذكر با كاهش ضايعات وجود همبستگي معني داري درسطح 1% باثبات رسيد.

براي نان تافتون نگهداري در فريزر در سطح اختلاف باخطاي 7% و در مورد نان سنگك با اختلاف 8% همبستگي مثبتي از نظر دورريز نان محاسبه شد و در مورد نان هاي محلي بهترين روش نگهداري استفاده از كيسه پلاستيكي از نظر كاهش دورريز باثبات رسيد.

در رابطه با عمدتاًچه نوع نان مصرف مي كنيد نتايج جواب مصرف كننده بشرح زير بودند:

1ـ سنتــي: 27% لواش، 4/8% تافتون، 10% بربري، 4/5%سنگك، 5/0% فانتزي، 4% محلي

2ـ ماشيني: 41% لواش، 11% تافتون، 3/8% بربري، 6/2% سنگك، 5/2% فانتزي 2/0% حجيم

چه موقع به نانوائي مراجعه مي كنيد نتايج جواب مصرف كننده بشرح زير بودند:

69% يكبار صبح، 2/1% دوبار صبح، 37% يكبار بعدازظهر، 2% دوبار بعدازظهر.

در رابطه با تعداد نان خريداري شده بطور ميانگين هر بار جواب مصرف كننده بشرح زير بودند:

1ـ  سنتــي:لواش7/14عدد،تافتون7/9عدد، بربري 15/3 عدد، سنگك 8/2 عدد، فانتزي 5/5 عدد، حجيم 1/7 عدد، محلي6/21عدد.

2ـ ماشيني: لواش16عدد، تافتون2/16عدد، بربري4/3 عدد، سنگك8/6 عدد،فانتزي 7/5عدد، حجيم7/8عدد، محلي8/14عدد.

در رابطه باميانگين دورريزنان هادرروزبرحسب گرم خانوارجواب بشرح زيربود:

1ـ سنتــي: لواش 491 گرم، تافتون 388 گرم، بربري207گرم، سنگك 167 گرم، فانتزي 223گرم

2ـ ماشيني: لواش 590گرم، تافتون766گرم، بربري254گرم، سنگك360گرم، فانتزي 299گرم، محلي692گرم.

كدام نان كمترين دورريز را دارد، جواب مصرف كننده بشرح زير بود:

1ـ سنتــي: 9/17% گفتندنان لواش، 3/6% گفتند تافتون، 8/7% گفتند بربري،3/23% مردم گفتند سنگك، 4% گفتند نان فانتزي، 7/10% گفتند محلي.

2ـ ماشيني: 2/18%گفتندلواش، 2/4%گفتندتافتون، 8/5%گفتندبربري، 1/6%گفتند سنگك، 5/5%گفتندفانتزي، 4/3%گفتندمحلي.

اين بررسي نشان مي دهد كه اكثر مردم نطرشان اينست كه نان، سنگك سنتي توليد شود كمترين دورريز راخواهد داشت. يادآور مي شود سنگك ماشيني بدليل اينكه براي آبكي كردن خمير از يك ماده افزودني سرطان زا بنام بي سولفيت سديم استفاده مي شدو بعداً هم مورد پسند مصرف كننده قرار نگرفت توليد آن خودبخود از بين رفت.

از كدام نحوه نگهداري نان استفاده مي كنيد جواب مصرف كننده بشرح زير بود:

8/29% مردم جواب دادند از كيسه نايلني، 6/14% سفره نايلني، 66% در يخچال، 1/28% فريزر، 4/1% كماجدان، 5/6% سفره پارچه اي، 3/15% داخل ظرف.

با توجه به اينكه تحقيقات نشان داده يخچال براي نگهداري نان وسيله مناسبي نيست و مورد تأیيد قرار نمي گيرد و در اين بررسي هم اكثراًنان را در يخچال نگهداري مي كنند، مي توان نتيجه گرفت كه يكي از علل دور ريزنان هم مي تواند نحوه نگهداري در يخچال باشد. بنظر شما هر يك از موارد زير تا چه حد مي تواند از ضايع شدن نان جلوگيري كند جواب بشرح زير بود:

30% گفتند در ظرف پلاستيكي خيلي كم، 5/27% سفره نايلني هم خيلي كم، 24% گفتند كم.

4/24%گفتند سفره پارچه اي خيلي كم، 5/24% گفتند كم

41% گفتند یخچال متوسط، 27% گفتند خيلي زياد

40% گفتند فريزر خيلي زياد، 30% گفتند زياد

28% گفتند كيسه پلاستيكي خيلي كم، 22% گفتند كم

20% گفتند كماجدان تأثير ندارد، 13% گفتند خيلي كم

ضمناًطبق نظرسنجي بطور متوسط 25/48 دقيقه وقت افراد درنانوائيها گرفته مي شود و فاصله نانوائي تا منزل بطور متوسط 492متر است.

در شبانه روز چند وعده غذاي ناني مصرف مي كنيد؟ جواب مصرف كننده بشرح زير بود:

23% گفتند يك وعده، 50% گفتند دو وعده، 32% گفتند سه وعده.

توصيه و پيشنهاد

از يافته هاي اين تحقيق و نتايج بدست آمده از اين پروژه مي توان توصيه هاي لازم بشرح زير را ارائه نمود:

1ـ با توجه به نوع نان ها كه اكثراًنازك و مسطح مي باشند به دليل عدم يكنواختي در پخت، خميري بودن نان ها، بخصوص كنار نان لواش، ور نيامدن خمير به دليل استفاده از جوش شيرين، چرمي شدن بافت نان لواش بدليل فطير بودن، غيرقابل هضم بودن، توليد آنها در شرايط غير بهداشتي، عدم سازگاري با فن آوري پيشرفته توأم با ضايعات زياد و از همه مهمتر بدليل عدم رضايت مصرف كننده و ده ها عيب وايراد ديگر مي توان گفت كه عمراينگونه نان ها به آخر رسيده است.

همانگونه كه توليد نان مسطح و ابتدائي در اكثر كشورهاي دنيا تعطيل و كنار گذاشته شده است، در ايران نيز بايد توليد اينگونه نان ها هر چه سريع محدودتر و كمتر و تحقيقات در رابطه با نان هاي مسطح كه تا حالا بدليل ابتدائي بودن نوع نان ها نتايج كمتر مورد توجه و استفاده قرار گرفته است محدودتر و تلاش و تحقيقات بطرف صنعتي كردن توليد نان بصورت حجيم سوق داده شود.

2ـ تاكنون هر گونه تحقيقات و ارائه راه حل ها جهت بر طرف نمودن مشكلات بيشمار نان هاي سنتي بدليل نبود گوش شنوااكثراًبي نتيجه و بي ثمربوده و در آينده هم نبايد بيش از اين انتظار داشت، نمونه اش مصرف جوش شيرين است كه محقق بهر طريقي كه شده از ضرر آن همه و همچنين نانوا را بخوبي آگاه نموده و با توجه به اينكه مصرف آن هم بارها ممنوع اعلام شده ولي نانوا براي راحتي خود، سلامتي مردم را ناديده گرفته، حتي مخفيانه آنرا با نمك مخلوط و در تهيه خمير استفاده مي كند. همانگونه كه اشاره شد بهتر است از اين به بعد تحقيقات، زحمات و توليد روي         نان هاي حجيم متمركز شود.

3ـ سالانه در ايران دولت با پرداخت ميلياردها تومان يارانه، آردكيلوئي بابيش از200 تومان را با نرخ 4 تومان در اختيار نانوا قرار داده و نانوا هم با بي ارزش شمردن آن، اولاًروزانه از بي دقتي هزاران كيلو آرد را كف كارگاه ريخته ضايع مي كند و از طرف ديگر ناني را هم كه تحويل مردم مي دهد بسيار نامرغوب و شانزده درصد آنهم در حين مصرف از بين مي رود، پيشنهاد مي شود بهتر است دولت بخشي از اين يارانه را جهت احداث يك كارخانه نان حجيم بصورت صنعتي و توليد در سطح انبوه حداقل براي شهر پرجمعيت تهران در نظر گرفته و ناني كه تا مغز آن پخته و يقيناًمصرف كننده هم راضي خواهد شد باارائه فرمولاسيون صحيح ماده اوليه، خمير و پخت به تدريج جايگزين نان هاي سنتي بشود.

4ـ واحدهاي كوچك نانوائي با ظرفيت توليد كم براي تأمين نان مورد مصرف انبوهي از جمعيت و ساكنين شهرهاي بزرگ نمي توانند جوابگو باشند واز طرف ديگر براي اين كارگاه ها توليد نان ارزان قيمت به هيچ وجه نمي توانداقتصادي باشد واگر اين كارگاه ها بخواهند به روال فعلي كار كنند متحمل زيان خواهند شد كه براي جبران قسمتي از زيان خود ناچاراًبه روش هائي متوسل خواهند شد كه عوارض و پي آمدهاي زيانباري براي جامعه در بر خواهد داشت، بهر حال صاحبان اين واحدها عملاًهيچ انگيزه اي براي حرفه خود نداشته و بدون علاقه و از روي ناچاري و براي امرار معاش واجتناب از بيكاري به فعاليت ادامه داده و هيچ علاقه اي براي بهتر شدن وضع كنوني نان نشان      نمي دهند پس مي توان نتيجه گرفت كه ادامه وضع فعلي به هيچ وجه عاقلانه نمي باشد.

5ـ باتوجه به اينكه مهمترين ماده اوليه در توليد نان مرغوب اعم ازسنتي و صنعتي، گندم و آرد مناسب و با كيفيت بالا مي باشد لازم است گندم ها قبل از ارسال به كارخانجات آردسازي از نظر كيفيت تحت كنترل قرار گرفته و با تعيين ميزان اختلاط گندم هاي ضعيف و قوي و يا حتي خود آردها با فرمول مناسب براي تهيه خمير و نان آماده شوند. رعايت نكردن اين موضوع مهم كه تا همين الان هم به آن توجه نمي شود نوساناتي در كيفيت آردهاي تحويلي به كارگاه هاي نانوائي به چشم        مي خوردكه نتيجتاً نوساناتي دركيفيت نان ها بوجود مي آيد كه ضايعات زيادي را بدنبال دارد.

پيشنهاد مي شود گندم ها قبل از تخليه درانبار و سيلوها، بادستگاه هاي سيار و سريع از نظر كيفيت در مدت خيلي كوتاه (50 ثانيه) ارزيابي و بر اساس درصد پروتئين شامـل:

زير 9%، 9%، 10%، 11%، 12% و بيشتر از 12% طبقه بندي و به تفكيك نگهداري شوند.

منابع و مراجع

1-     ايراني، پ. 1373: بررسي علل افت كيفيت و ضايعات نان در ايران و راه هاي برطرف كردن           نارسائي ها، بر گرفته از طرح تحقيقاتي ضايعات نان، سومين كنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ايران، دانشگاه تبريز.

2-     ایراني، پ. 1374: بررسي ضايعات گندم از مرحله برداشت تا مصرف و طرق جلوگيري از آن، اجلاس تخصصي نان، انتشارات انستيتو تحقيقات تغذيه اي و صنايع غذائي كشور.

3-     مجرد، م.ح.1374: بررسي علل ضايعات نان كشور و طرق جلوگيري از آن، مجموعه مقالات اجلاص تخصصي نان، انتشارات انستيتو تحقيقات تغذيه اي و صنايع غذائي كشور.

4-     مرتضوي، ع.1374: آلودگي ميكروبي نان، مجموعه مقالات اجلاس تخصصي نان انتشارات انستيتو تحقيقات تغذيه اي و صنايع غذائي كشور.

5-     Hickey, C. S. 1980: Sorbate spray application for protecting yeast-raised bakery products. Bakers Digest. 24:20-22,36.

6-     King, B.D.  1981:  Microbial inhibition in bakery products-a review. Baker Digest 55:8-12.

7-     Ooraikul, B. 1982: Gas Packaging for a bakery product. Can. Inst. Food Sci. Technology Journal. 15: 313-315.

8-     Ooraikul, B.  1988: Modified atmosphere packaging of selected bakery products as an alternative to low temperature perservation. Final Report. Engineering and Statistical Research Institute Report of contact File#10SC. 01916-3EP16. Agriculture. Canada, Ottawa. Ontario. 100pp.

ورزش های سنتی و نقش آنها در آينده ورزش

کشفيات در زمينه مسائل جغرافيايي عمری طولانی دارند؛ به طوری که امروز تحقيقات در زمينه سياره مريخ در دستور کار کارشناسان قرار دارد، اما با اين وجود، بخش هايي از محيط زندگی    انسان ها همچنان ناشناخته باقی مانده اند.

زبان شناسان با تجزيه و تحليل زبان های مختلف دنيا و موسيقی دان ها با ثبت آهنگ های  دورافتاده ترين روستاها، دنيای امروز را معرفی می کنند. امروز دانشگاه ها با ارائه و ارزيابی اسناد و مدارک در زمينه زبان، موسيقی و جغرافيا نقش مهمی ايفا می کنند.

نقاط سفيد –يا به عبارت دقيق تر، نقاط خاکستری- موجود بر روی نقشه زندگی انسان ها که نشان دهنده دوران جديدند، ورزش های سنتی هستند.

ورزش های سنتی با وجود تفاوت هايي که با يکديگر دارند، نزديک به هزار نوع می باشند و اگر فقط بخواهيم دسته های اصلی را درنظر بگيريم، به صد نوع می رسند. اين به معنی اين است که     ورزش های سنتی از ورزش های المپيکی امروز بسيار غنی ترند.

يافته ها در زمينه ورزش های سنتی می تواند بر درک ما از مسائل فرهنگی، هويت ملی، ورزش ها صنعت جهانگردی و سلامت عمومی در نقاط مختلف دنيا، تأثيرگذار باشد.

در بررسی احتمالاتی که فرهنگ ما را تبديل به يک وسيله آکادميک می کند، به نتايجی رسيدم. با استفاده از يک فيلتر در مغزم به دنبال منفعت ورزش های همگانی در مسائل آکادميک بودم که سه جنبه توجه مرا به خود جلب کردند:

1- در ورزش های سنتی چه منابعی برای تمرينات فيزيکی وجود دارند؟

2- ورزش های سنتی برای ورزش های همگانی در کشورهای خودشان چه منابعی را پيشنهاد      می کنند؟

3- ورزش های سنتی برای تبديل شدن به يک ورزش همگانی جهانی و رقابت های بين المللی چه مراحلی بايد طی کنند؟

برای مطالعات مؤثر در زمينه آموزش های فيزيکی و توسعه ملی و بين المللی اين ورزش به قوانين اصلی اکادميک نيز توجه داشتم:

-       تاريخ، بررسی نژادهای مختلف, داروهای ورزشی

-       اقتصاد، هنر موسيقی, حرکات موزون

-       علم ورزش، علوم پايه و آموزش و پرورش

در پايان سعی کردم که ورزش های سنتی را به دنيا، افکار عمومی و بزرگان

ورزش معرفی کنم. البته سعی کردم مشخص کنم که سهم ورزش های سنتی در توسعه آموزش فيزيکی ورزش های همگانی چقدر است؟

ورزش های سنتی برای آموزش های فيزيکی دارای محتوای لازم هستند، چون:

-       فرهنگ منطقه را به کودکان آموزش می دهند.

-       قوانين و مهارت ها را در يک سيستم اجتماعی معين آموزش می دهند.

-       به تجهيزات خاصی نياز ندارند.

-       توانايي راهيابی به جشنواره های محلی را دارند.

-       ورزش های سنتی به نسل های بعد نيز منتقل می شوند.

ورزش های سنتی در کشور خودشان يک جزء اصلی برای افزايش مشارکت در ورزش های همگانی هستند چون:

- ورزش هايي با تمرينات معمولی نيستند بلکه بسيار جذابند.

- معمولاً همه گروه های سنی با هر توانايي می توانند آن را انجام دهند.

- می توانند به عنوان يک جشنواره برگزار شوند.

- معمولاً نياز به مکان های خاصی ندارند.

- اغلب از طرف مؤسسات فرهنگی، ورزشی و جهانگردی حمايت می شوند.

- در جشنواره های مختلف و مدارس قابل اجرا هستند.

- برای رسانه ها –به خصوص تلويزيون- جذاب هستند.

ورزش های سنتی در رقابت های ورزشی و ورزش همگانی در زمينه بين المللی توسعه جهانی خواهند داشت، چون:

-       همراه با افزايش علاقه فرهنگی محلی پيش می روند.

-       علاوه بر آموزش ورزش، ويژگی های منطقه ای را نيز نشان می دهند.

-       يک برنامه ارزان قيمت برای مقابله با کم تحرکی می باشند.

-       تسلط ورزش های به اصطلاح غربی را متعادل می کنند.

-       توجه جهانيان را به کشور منشأ اين ورزش و فرهنگ آن کشور جلب می کند.

-       در جشنواره ها و مسابقات بين المللی نيز شرکت می کنند.

حال به قوانين آکادميکی که در تحقيقات، مدارک و پژوهش ها در مورد ورزش های باستانی دخالت دارند، نگاهی می کنيم:

تاريخ:

-       توصيف ورزش های سنتی در مسير تاريخ

-       کشف مجدد فعاليت هايي ک ثبت فعاليت هايي که هنوز وجود دارند.

-       معرفی ورزش های سنتی به عنوان ريشه ورزش های امروزی

نسل شناسی

- معرفی ورزش های سنتی به عنوان معرفی فرهنگ ها

- نقش ورزش های سنتی در افسانه ها

- جايگاه ورزش سنتی در مهاجرت انسان ها به مناطق مختلف

- نقش ورزش های سنتی در زمينه مذهب، جنسيت و طبقه اجتماعی

نقش دارو در ورزش

-       تحقيقات در زمينه ظرفيت ها و ميزان تحمل در ورزش های سنتی

-       تحقيقات در زمينه ظرفيت های قدرت در ورزش های سنتی

-       تحقيقات در زمينه ظرفيت های ميزان سرعت در ورزش های سنتی

اقتصاد:

-       وضعيت ورزش های سنتی در رابطه با گسترش صنعت جهانگردی

-       توليد تجهيزات ورزشی به عنوان يک بخش از تجارت.

-       سرمايه گذاری و درآمد در ورزش های سنتی

-       استخدام مربی داخلی يا بين المللی

هنر:

-       بررسی محتوای هنری ورزش های سنتی (در موسيقی، هنر و رقص)

-       ارتباط موسيقی و ورزش در فعاليت های مشخص

-       ارتباط رقص با اجزای ورزش

-       ارکان زيبايي های معنوی در ورزش های سنتی

علم ورزش:

-       ارزيابی يک ويژگی ورزشی واحد در ورزش های سنتی

مطالعه تئوری های ورزشی در رابطه با ورزش های سنتیه در مدارک تاريخی از بين رفته اند

-       تعميم دادن ورزش های سنتی به تاريخ پيدايش ورزش

-       تغييرات در سيستم ورزش بين المللی به خاطر گسترش آن

تحصيلات:

-       ورزش های سنتی به عنوان يک دوره کامل درسی برای معلمان مدرسه

-       دوره های تخصصی برای آموزش عملی برای معلمان

-       آموزش ورزش های سنتی برای احيای صنعت توريسم

-       آموزش موسيقی و رقص در ورزش های مشابه

حال بايد ديد چگونه می توانيم چنين فعاليت هايي را پايه گذاری کرده و ادامه دهيم؟

قبل از جواب دادن به اين سؤال، از شما به خاطر برگزاری اين سمينار تشکر می کنم. من به عنوان مؤسس فستيوال جهانی ورزش ها و بازی های سنتی خوشحالم که در اين سمينارقدم های حياتی برداشته ايد. با اين حال، چنين سميناری پيش از اين در بانکوک، بن و هانور برگزار شد و چهارمين کنگره آن به زودی يعنی تا پايان جولای 2005 در مونترال برگزار می شود و من آينده درخشانی را برای شما در تجديد حيات ورزش های سنتی می بينم.

در پايان چند پيشنهاد برای برداشتن قدم های بعدی برای شما دارم:

-       در دانشگاه, دانشکده همکاری های گروهی ،تأسيس کنيد.

-       در آکادمی المپيک "مرکز مطالعات ورزش های سنتی" را تأسيس کنيد.

-       برای ثبت اين ورزش در يونسکو اقدام کنيد.

-       يک مجموعه درباره ورزش های سنتی ايران را برای جامعه بين المللی تاليف و چاپ کنيد.

-       به فعاليت های علمی در زمينه ورزش های سنتی جايزه اهدا کنيد.

از پيشقدم شدن شما در اين زمينه تشکر می کنم و آرزوی موفقيت شما را در تغيير چهره ورزش امروز، دارم.                      (خانم قنبری)

قرآن، كتاب آسماني اسلام، بزرگترين سرمشق و راه گشاي زندگي انسان ها در همه شؤون و امور ، تا روز قيامت است. در اين كتاب بزرگ و بي نقص-كه كلام خالق انسان و تمام هستي مي باشد- آياتي وجود دارد كه به گونه‌اي بر اهميت ورزش و نيرومند سازي جسم در كنار تقويت روح و بعد علمي دلالت دارد.

طالوت و نيرومندي جسماني

از جمله مواردي كه نيرومندي جسماني به عنوان يك مزيت و امتياز در قرآن ذكر شده، داستان طالوت و قوم بني اسرائيل است. قوم يهود كه در زير سلطه فرعونيان، ضعيف و ناتوان شده بودند، بر اثر رهبري هاي خردمندانه حضرت موسي u از آن وضع اسف‌انگيز نجات يافته و به قدرت و عظمت رسيدند، ولي پس از مدتي دچار غرور شده و دست به قانون‌شكني زدند، و به همين جهت، سرانجام از قوم (جالوت)-كه در ساحل درياي روم، بين فلسطين و مصر مي زيستند-شكست خورده و 440 نفر از شاه زادگانشان نيز به اسارت جالوتيان درآمدند.اين وضع، چندين سال ادامه داشت، تا آن كه خداوند پيامبري به نام (اشموئيل) را براي نجات و ارشاد آنها برانگيخت. بني اسرائيل گرد او اجتماع نموده و از او خواستند رهبر و اميري براي آنها انتخاب كند، تا همگي تحت فرمان و هدايت او، با دشمن نبرد كنند و عزت از دست رفته خويش را باز يابند.

اشموئيل به درگاه خداوند روي آورده و خواسته قوم خود را به پيشگاه حضرت احديت عرضه داشت، به او وحي شد كه طالوت را به پادشاهي ايشان برگزيدم:

‹و قال لهم نبيهم ان الله قد بعث لكم طالوت ملكا؛

و پيامبرشان به آنها گفت: خداوند، طالوت را براي زمام داري شما مبعوث {انتخاب} كرده است.›

از آنجا كه طالوت مردي كشاورز بوده و توانايي مالي چنداني نداشت، اشراف با انتخاب وي مخالفت نمودند:

‹قالوا اني يكون له الملك علينا و نحن احق بالملك منه و لم يؤت سعه من المال؛

گفتند: چگونه او بر ما حكومت داشته باشد، با اينكه از او شايسته تريم؟ و او ثروت زيادي ندارد.›

او نه ثروت و قدرت مالي دارد و نه موقعيت اجتماعي و خانوادگي، زيرا از خاندان نبوت و پيامبري نبوده و از خاندان پادشاهي نيز نيست. اشموئيل در پاسخ گفت:

‹ان الله اصطفه عليكم و زاده بسطه في العلم و الجسم؛

خداوند او را بر شما برگزيده و علم و {قدرت} جسم او را وسعت بخشيده است.›

چنان كه لاحظه مي شود، اشموئيل پيامبر دو خصلت (گسترش علمي و توانايي جسمي) را بر دو خصوصيت ديگر، يعني قدرت مالي و افتخارات نژادي و نسبي، فضيلت و ترجيح مي دهد و دارنده اين دو خصلت را براي احراز مقام رهبري شايسته تر مي داند، در اين جا قدرت بدني با صراحت به عنوان يك مزيت و عضيلت مطرح شده و در كنار علم و قدرت علمي قرار گرفته و با آن مقايسه شده است. هنگامي اهميت اين مقايسه روشن مي شود كه با اهميت علم از ديدگاه اسلام آشنا شويم. در قرآن مي خوانيم:

‹انما يخشي الله من عباده العلموا؛

در جمع بندگان الهي، فقط علما هستند كه ترس و بيم از خداوند دارند {و حس تقوا و پرهيزگاري در دل آنها راه دارد}›.

خداوند در مقام بيان منزلت والاي حضرت يحيي u مي فرمايد:

(و اتيناه الحكم صبيا؛

ما به يحيي u، آنگاه كه كودكي بيش نبود، حكم و داوري متين و رأي و انديشه‌اي استوار ارزاني داشتيم. و در كودكي به او دانايي عطا كرديم.›

‹يرفع الله الذين امنوا منكم و الذين اوتوا العلم درجات؛

خداوند آنهايي را كه ايمان آورده‌اند و كساني را كه داش يافته‌اند، به درجاتي برافرازد.›

در احاديث نبوي نيز در اين خصوص چنين آمده است:

مداد العلماء افضل من دماء الشهداء؛

مركب قلم دانشمندان از خون شهدا برتر است.›

‹ان الملائكه لتضع اجنحتها لطالب العلم رضي بما يصنع؛

فرشتگان آسماني براي ابراز رضايت و شادماني نسبت به دانش آموختن طالبان علم، پروبال خويش را فرو مي نهند›

‹اطلبوا العلم ولو باالصين؛

جوياي دانش و علم باشيد، هرچند آن را در چين {و نقاط بسيار دور دست} سراغ گرفته باشيد.›

حال آنكه تا حدودي با ارزش و مقام والاي علم و عالم از ديدگاه اسلام آشنا شديم، مي توانيم به اهميت تقويت جسم نيز پي ببريم، زيرا در اين آيه قرآني، نيرومندي جسماني در رديف نيرومندي علمي-و البته بلافاصله پس از آن- ذكر شده است. البته بايد توجه داشت نيرومندي علمي بر توانايي جسماني اولويت و برتري دارد و رهبر چنان چه از نظر علمي ضعيف باشد، ديگر نمي تواند رهبري كند و توانايي جسمي او نيز كمكي به وي نخواهد كرد. بدين جهت است كه مي بينيم ابتدا توانايي علمي طالوت مطرح شده و سپس توانايي جسمي وي، و فرمود؟ ‹وزاده بسطه في العلم و الجسم.›

از همين جا مي توان استفاده كرد كه قوي بودن جسماني براي يك ورزشكار كافي نبوده و بايد به موازات تقويت جسم-بلكه مقدم بر تقويت جسم- به تقويت جنبه علمي و ايماني نيز بپردازد. قدرت بدني و حتي قدرت علمي فراوان، چنان چه با ايمان به خدا همراه نگردد، جز زيان و خسران، فايده ديگري براي جامعه بشري نداشته و همچون تيغ تيزي خواهد بود در دست زنگي مست.

شجاعت و توان رزمي حضرت داوود u

هنگامي كه طالوت براي مبارزه با جالوت به سوي او حركت مي كند. جنگ جويان فراواني از مردان بني اسرائيل وي را همراهي مي كنند، ولي در نهايت با تعداد نيروي اندكي كه داراي ايماني راسخ و استوار بودند، در برابر لشكر انبوه و مجهز جالوت، صف آرايي مي نمايد. خداوند متعال به اشموئيل پيامبر وحي مي فرستد كه قابل جالوت شخصي است كه زره حضرت موسي u به تن او اندازه باشد، و او مردي است كه از فرزندان (لاوي بن يعقوب) و نامش (داووود بن ايش) است ايش، مرد چوپاني بود كه ده پسر داشت و داوود كوچك ترين آنها بود.

طالوت به هنگام گردآوري سپاه، به دنبال ايش مي فرستد كه خود و فرزندانت در لشكر من حضور يابيد. آنگاه زره حضرت موسي u را به تن يك يك فرزندان ايش مي كند، ولي براي هر كدام يا كوتاه است و يا بلند؛ مي پرسد: آيا پسر ديگري نيز داري؟

مي گويد: آري، كوچكترين پسرم را با خود نياورده‌ام، تا از گوسفندان نگهداري كند.

طالوت به دنبال داوود مي فرستد و وقتي زره را به وي مي پوشاند، آن را درست به اندازه وي مي يابد.

داوود شخصي قوي هيكل، نيرومند و شجاع بود. طالوت براي اين كه به توان رزمي و قدرت بدني داوود پي ببرد، از او مي پرسد: آيا تاكنون قدرت و نيروي خود را آزمايش كرده‌اي؟

وي پاسخ مي دهد: آري، هرگاه شيري به گله من حمله نموده و گوسفندي را به دهان مي گيرد، من خود را به آن شير رسانده و با قدرت، دهانش را باز نموده و گوسفند را از آن خارج مي كنم!

جالوت كه داراي عظمت و ابهت ويژه‌اي بود، در پيشاپيش لشكر خويش بر فيلي سوار بوده و تاجي بر سر داشت، ياقوتي نيز بر پيشاني وي مي درخشيد.داوود به اقتضاي شغل چوپاني، فلاخوني در اختيار داشت كه سنگ در آن نهاده و به طرف حيوانات درنده‌اي كه قصد دريدن گوسفندان را داشتند پرتاب مي كرد. سنگي در آن نهاده و آن را به طرف سربازاني كه در سيت راست جالوت بودند پرتاب مي كند و آنان را متفرق مي سازد. سربازان سمت چپ وي را نيز به همين ترتيب از او دور مي سازد. آنگاه آخرين سنگي را كه به همراه آورده بود، در فلاخن نهاده و آن را به سوي جالوت پرتاب مي كند. سنگ به ياقوتي كه روي پيشاني جالوت بود اصابت نموده، آن را خرد كرده و به مغزش اصابت مي كند! ناگاه پيكر بيجان جالوت بر روي زمين قرار مي گيرد.

و خداوند بدين گونه رهروان راه حق را به پيروزي مي رساند و به داوود نيز كه خدمت بزرگي نموده و شايستگي خويش را به خوبي به اثبات رسانيده بود، حكومت و دانش مي بخشد:

(فهزموهم تاذن الله و قتل داود جالوت و اتيه الله الملك و الحكمه و علمه مما يشاء؛

سپس آنان به فرمان خدا، ايشان {سپاه دشمن} را به هزيمت و شكست واداشتند و داوود {جوان كم سن و سال نيرومند و شجاع كه در لشكر طالوت بو د} جالوت را كشت، و خداوند حكومت و دانش را به ا و بخشيد، و از آن چه مي خواست به او تعليم داد.)

طالوت نيز با ديدن لياقت، شايستگي و شجاعت داوود، دختر خويش را به عد ازدواج وي درآورد.

نكته قابل توجهي كه در اين جا به چشم مي خورد، اين است كه قدرت و توان بدني و جسماني به تنهايي براي تكميل شخصيت انسان كافي نيست؛ به همين خاطر مي بينيم خداوند متعال در كنار قدرت جسماني و حكومت بر مردم، حكمت و دانش نيز به داوود آموخته و مطالب فراواني را نيز به او تعليم مي دهد.

(و اتيه الله الملك و الحكمه وعلمه مما يشاء)

والسلام

منابع: ورزش در اسلام

نويسنده حسين صبوري

ورزش , تربيت بدني و اهميت آن در اسلام

امروزهورزش يکي از اموري استکه به عناوين مختلف در جهان مطرح شده و گروه زيادي به اشکال گوناگون با آن سرو کاردارند. برخي از مردم،ورزشکار حرفه اياند و گروهيورزشکار آماتور . گروهي طرفدار و علاقه مندبه ورزش و ديدن برنامه ها، مسابقات و نمايش هاي ورزشي بوده، وعده اي نيز از راهورزش امور زندگي خويش را مي گذرانند.

وزارتخانهها و ادارات ورزشي فراواني تاسيسشده و مخارج زيادي صرف ورزش ، ساختناستاديومها، مجتمع ها وباشگاه هاي ورزشيو نيز تهيه وسائل و لباسهاي ورزشي و يا تماشايمسابقات ورزشيمي شود. بخش هاي قابل توجهياز برنامه هايتلويزيون ،راديو ،مجلاتو ساير رسانه هاي گروهي، به ورزشي واخبار ورزشي اختصاص دارد و خلاصه ورزش يکي از اموري است که در جهان به صورت جدّيمطرح بوده و از جهات مختلف داراي اهميت مي باشد، از جمله:

·         امروزه يکي از مشکلات جامعه بشري، مساله بي کاري و عوارض ناشي از آن است. بيکاري، به ويژه براي نوجوانان و جوانان و به خصوص در ايام تعطيلات تابستاني مدارس ومراکز آموزشي، بسيار خطرناک و مضرّ است و بايد با آن مبارزه شده ، يا به نحوي اوقاتبي کاري را پر نمود که مفيد بوده و يا لااقل مضر نباشد. بسياري از انحرافات، ازقبيل: اعتياد به مواد مخدر، دزدي و ايجاد مزاحمت، دعواها و درگيري هاي خياباني،انحرافات جنسي و ... زاييده بي کاري و ولگردي است.

مرحوم شهيد مطهري درکتاب تعليم و تربيت در اسلام، مطلبي تحت عنوان "زن و غيبت" دارد و مي فرمايد:

"زن ها درقديم مشهور بودند که زياد غيبت مي کنند. شايد اين به عنوان يک خصلت زنانه معروف شدهبود که زن طبيعتش اين است و جنساً غيبت کن است؛ در صورتي که چنين چيزي نيست، زن ومرد فرق نمي کنند. علتش اين بود که زن – مخصوصاً زن هاي متعينات، زن هايي که کلفتداشته اند و در خانه، همه کارهايشان را کلفت و نوکر انجام مي دادند- هيچ شغلي و هيچکاري، نه داخلي و نه خارجي نداشت، صبح تا شب بايد بنشيند و هيچ کاري نکند. کتاب همکه مطالعه نمي کرده و اهل علم هم که نبوده، بايد يک زن هم شان خود پيدا کند، با آنزن چه کند؟ راهي غير از غيبت کردن به رويشان باز نبوده، و اين برايشان يک امر ضروريبوده؛ يعني اگر غيبت نمي کردند، واقعاً بدبخت و بي چاره بودند."

شايد به واسطهجلوگيري از همين عوارض سوء بي کاري باشد که مي بينيم در اسلام از "کار و انسانشاغل" بسيار تجليل شده است. احاديث فراواني در اين زمينه وارد شده که توجه شما رابه برخي از آن احاديث جلب مي نمايم:

امام علي عليه السلام فرمود:

اِنَّاللّهَ يحِبُّ المُحتَرِفَ الاَمينَ؛

خداوند، انسان اميني را که دارايحرفه است (و به آن اشتغال دارد) دوست مي دارد.

رسول خدا صلي عليه واله فرمود:

اَلکادُّ لِعِيالِهِ کَالمُجاهِدِ في سَبيلِ اللهِ؛

کسي که خود رابراي اداره زندگي اش به مشقت مي اندازد، مانند کسي است که در راه خدا جهاد مي کند.

رسول اکرم صلي عليه واله فرمود:

مَلعُونُ مَن القي کَلَّهُ عَلَيالنّاسِ؛

هر کس که سنگينياقتصادي خود را بر دوش مردم بيندازد، ملعون است.
بدون شک، مردم و کشور بايد در پي ايجادکار و اشتغال سالم براي همه باشند، ولي آيا هميشه امکان اشتغال براي همه و به ويژهجوانان و نوجوانان فراهم است؟ اگر اين امکان فراهم نشد، تکليف چيست؟ آيا ايجادسرگرمي هاي سالم و مفيد نمي تواند از بسياري انحرافات جلوگيري کند؟

·         ورزش يکي از مفيدترين و سالم ترين سرگرمي هايي است که مي تواند اوقات فراغتجوانان و نوجوانان را پر کند.

·         ورزش، کسالت و تنبلي را از انسان زدوده و به وي نشاط و شادابي بخشيده، او رابراي انجام کارهاي و وظايف فردي و اجتماعي آماده نموده و اخلاقش را بهبود مي بخشد.

·         ورزش، روحيه شجاعت، از خود گذشتگي، مبارزه با ظلم و ظالم و دفاع از مظلوم را درانسان تقويت نموده، اراده وي را قوي مي سازد.

·         ورزش، توان رزمي انسان را افزايش مي دهد. بالا بودن توان جسماني نيروهاي نظاميو رزمي، تنها در زمان هاي گذشته که جنگ ها با سلاح هاي سرد صورت مي گرفت، مورد توجهنبوده، بلکه امروزه نيز حائز اهميت فراوان است و تمرينات بدني قسمت عمده اي ازآموزش هاي نظاميان و به ويژه کماندوها و نيروهاي ويژه را تشکيل مي دهد. همچنينافرادي که از نقطه نظر بدني و جسماني، ضعيف و يا ناقص باشند، در ارتش پذيرفته نشدهو گاه از خدمت سربازي نيز معاف مي گردند.

·         اهميت سلامتي و توانمندي جسماني بر کسي پوشيده نيست.

پيامبر گرامياسلام صلي عليه واله در باره حق بدن بر انسان مي فرمايد:
اِنَّ لِرَبِّکَعَلَيکَ حَقّاً، وَ اِنَّ لِجَسَدِکَ عَلَيکَ حَقّاً وَ لاَ هلِکَ عَلَيکَحَقّاً؛

پروردگارت بر تو حقي دارد، و بدنت بر تو حقي دارد، و خانواده ات (نيز) بر تو حقي دارد.
آن چه در اين حديث ارزنده قابل توجه است، اين است کهپيامبربزرگوار اسلام، تا بدان پايه برايجسم و بدن ارزش و اهميت قابل است که حق بدن را در رديف حق پروردگار (آن هم بلافاصلهبعد از آن) و در کنار حق خانواده (و حتي قبل از آن) ذکر مي فرمايد. زماني انسان ميتواند حق پروردگار و خانواده خويش را به بهترين نحوي ادا کند، که از بدني سالم ونيرومند برخوردار باشد.

ورزش، کمک شاياني به ايجاد و تقويت سلامتي جسماني ورواني مي کند، و افرادي که با روش صحيح ورزش مي کنند و يا داراي کارهاي با تحرک ميباشند، سالم تر بوده و عمرشان از افرادي که کارهاي بدون تحرک دارند بيشتر است.

شهيد دکتر سيدرضا پاک نژاد در کتاب اولين دانشگاه و آخرين پيامبر مي نويسد:
عضلات در حال ورزش10 تا 18 برابر در حال استراحت احتياج به خون دارند،20دفعهبيشتر قند و اکسيژن مصرف مي نمايند،50 بار زيادتر گازکربنيک دفع مي نمايند، و باتوجه به همين ارقام، اهميت کار قلب هنگام ورزش روشن مي گردد... .

در واکنشقلب در برابر کار عضلاني، مشاهده مي شود ضربان هاي دبي، حجم خون، فشار خون و حتيترکيبات فيزيکو شيميايي خون را دگرگون مي سازد. ضربانقلب هنگام کاربدني، يعني زماني که عضلات را به فعاليت مي داريم، 2- 3 و حتي 4 برابر، و امکاندارد به 200 ضربه در دقيقه برسد. حجم خون 2- 3 برابر و دبي قلب 6- 7 و حتي 8 برابرو گاه زيادتر شود و دبي قلب از 4 ليتر در دقيقه ممکن است به 30 تا 35 ليتر در دقيقهبرسد، در صورتي که دبي قلب شخص سالم و ورزيده در حال معمولي 25 ليتر است... .
حجم قلب ورزش کاران و کارگراني که کار بدني سنگيني دارند، بدون شک افزايش مييابد، اما اين افزايش به عقيده بسياري،فيزيولوژيکو کاملاً طبيعي است. در اثرفعاليت بدن، حجم قلب افزايش مي يابد، زيرا جداربطنها به ويژه بطن چپ ضخيم مي شوند؛ يعنيهمان طور که عضلات بازو در اثر ورزش يا ابتلا به برخي بيماري ها قوي مي شود، عضلاتقلب هم در اثر کار، قوي مي گردد و در نتيجه قدرت انقباض قلب زياد مي شود... ."

وي در بخش ديگري از کتابش، در بارهفوايد ورزشچنين مي نگارد:

·         قدرت انقباض و نظم ضربان قلب پس از مدتي ورزش کردن بهتر مي شود... .

·         گنجايش ريه ها بيشتر مي گردد و در نتيجه،اکسيژن بهتري و بيش تري به بدن مي رسد... ورزش صحيح و معتدل و متناسب با مزاج، سبب نظم وثبات حرکات تنفس مي گردد و تنفس عميق تر، ولي شمارش آن کم تر مي شود.

·         هر چه شخص ورزيده تر باشد، مقدار سوخت بدنش نقصان مي يابد؛ يعني در حقيقت دراثر مدتي ورزش کردن، بدن بهتر از مواد غذايي خود استفاده مي کند.

·         رشد و نمو بهتر انجام مي گيرد، زيرا اکسيژن بهتر و بيشتر به تمام نسوج مي رسد ودر نتيجه، فعاليت غدد داخلي افزوده شده و بنابر عقيده اي در عضلاني که فعاليت ميکنند، موادي ايجاد مي شوند که به رشد و نمو کمک مي نمايد.

·         قوّه جذب و دفع بهتر مي شود.

·         بدن عادت مي کند در برابر مختصر فعاليت، ناگهان نفس تنگي پيش نيايد و ضربان قلبزياد نشود و ديرتر خسته گردد و عرق نمايد.

·         هماهنگي بين اعصاب و مراکز عصبي و تقويت اعصاب، ايجاد شده و کارهاي فکري، آسانتر مي شود."

در کتابزن و ورزشنيز در باره فوايد ورزش چنين آمدهاست:

"بدن انسان بر خلافماشين يا هروسيله ديگر که بر اثر کار و فعاليت مستهلک مي گردد، با کار جان گرفته و توانايي بيشتري کسب مي نمايد. در زمان هاي گذشته، حرکت و تمرين هاي بدني، بخشي از کار روزانهفرد به شمار مي رفت، اما امروزه بر اثر پيش رفت تکنولوژي و ماشين، بايد بيش تر ازگذشته در جستجوي حرکت بود، و هر فرد بايستي آن را در برنامه روزانه خود بگنجاند... .

تنفس و يا نفس کشيدن وسيله اي است که با آن، اکسيژن به همه بدن مي رسد و موادزايد و اکسيده به بيرون ريخته مي شود. در خلال تمرين، ميزان نفس کشيدن افزايش مييابد. شخصي که بدنش تربيت شده با تمرين هاي ورزشي است، آهسته تر و عميق تر از افرادديگر نفس مي کشد، فشارهاي وارد بر سيستم تنفسي خويش را با تلاش کم تر و کارايي بيشتر پاسخ گوست.

تمرين ها به دستگاه هاضمه به دو طريق کمک مي کنند:

·         به علت پي آمد نياز بدن به غذا، اشتها را افزايش مي دهند.

·         حرکت اندام هاي هاضمه تسريع مي شود و حرکات دودي شکل معده – که موجب هضم غذا ميگردد – سريع تر و راحت تر صورت مي گيرد.

·         تمرين هاي ورزشي، عمل تخليه را بهبود و ازيبوست پيش گيري مي کند. حرکات دودي شکل افزايش مي يابد و در نتيجه ، روند ترشحاتبدن کار آمدتر تنظيم مي شوند. به طور کلي افرادي که فعاليت هاي جسماني بيش تريدارند، کم تر از افراد کم حرکت ، به بيماري سنگ کليه و اختلالات مشابه به آن مبتلامي شوند.

·         بسياري از مواد زايد، از طريق غدد عرق در پوست بدن بيرون ريخته مي شود. اينفرايند با تمرين هاي شديد ورزشي تسريع مي شود؛ علاوه بر اين، عرق کردن باعث تميزشدن پوست مي گردد.

·         ارزش ديگر تمرين هاي ورزشي، در افزايش توليد سلول هاي قرمز خون در بافت هايلنفاوياستخوان است. شمارشهموگلوبين خون بر اثر فعاليت بالا مي رود. تمرين ها از بالا رفت فشار خون جلوگيري مي کند."

·         به طور کلي نقش ورزش در سلامتي انسان آن قدر زياد است که امروزه بسياري ازبيماري ها را با ورزش مداوا مي کنند، که به اين شيوه مداوا "ورزش درماني" گفته مي شود.

·         امروزه ورزش در سطحبين المللي، بعدسياسينيز به خود گرفته است. گاه اتفاق ميافتد کشوري که بيش تر مردم حتي نام آن را نشنيده اند، يک باره در جهان مطرح شده وبه واسطه پيروزي هاي ورزشي، نامش در صفحه اول روزنامه هاي جهان و صدر اخبار قرار ميگيرد. شرکت و يا عدم شرکت تيم هاي ورزشي يک کشور در يک کشور ديگر نيز، گاه جنبهسياسي داشته و به معناي دوستي، دوشمني، اعتراض و ... تلقي مي شود.

·         در انسان غريزه قدرت طلبي، برتري جويي و مبارزه وجود دارد. ورزش ومسابقات ورزشي اگر در محيط و جوّ سالم برگزار شوند، زمينه اشباع اين غريزه از طريق صحيح رافراهم مي سازند. اگر اين غريزه و ساير غرايز، کنترل نشده و به مسير صحيح هدايتنشوند، براي جامعه بشري مشکل ساز و مساله آفرين خواهند بود.

·         ورزش، توان انسان را براي انجام کارهاي روزمره شخصي و اجتماعي بالا مي برد، حتيعباداتي از قبيلنماز ،روزه،حجوجهادنيز با بدني سالم و نيرومند، بهتر، بيشتر و راحت تر جامه عمل به خود مي پوشند.

·         انسان مايل است با ديگران باشد و با آنان بياميزد. اين غريزه و يا تمايل شديدرا مي توان از طريق ورزش بر آورده ساخت. در ورزش، در زمينه نيل به ارزش هاي اجتماعيديگري نيز، چون کار گروهي، وفاداري،روحيه ورزشکاريمي توان توفيق يافت. محيطصميمانه و مطلوب ورزشي، اغلب فرصتي مناسب براي ايجاد روابط انساني و شکل گيري دوستيهاست.

·         ورزش به انسان تحرک مي بخشد و حرکت و تحرک به ويژه در کودکان لازمه رشد است. اگر عضو نيرومندي از اعضاي بدن يک ورزش کار را چندين ماه در گچ قرار دهند و تحرک رااز آن سلب نمايند، ضعيف و لاغر خواهد شد. اگر جنبش بدن کم شود، دفاع بدن کم و ضعيفمي گردد، و همچنان که داشتن تحرک و ورزش موجب سلامتي بدن و طول عمر مي گردد، نداشتنتحرک نيز موجب مرگ زود رس مي شود.

منبع :

http://daneshnameh.roshd.ir

بيان مسئله

ورزش و فعاليتهاي بدني، به عنوان يك پديدة اجتماعي در خور بررسي و تامل، و جايگاه برجسته اي در دو سطح محلي و جهاني بدست آورده است. هياتها، نهادها، جمعيتها، انجمنها، اتحاديه ها و كميته هايي كه به موضوع ورزش مي پردازند و در راستاي حمايت از فعاليتهاي روزشي، چه در سطح محلي و چه در سطح مرسعي، كار و تلاش مي كنند، خود جلوه ها و مظاهري از اين جايگاه هستند.

در صد سال گذشته، بر اثر شماري از شرايط اقتصادي – اجتماعي و در پي دگرگونيهاي فرهنگي – اجتماعي ژرفي كه در خلال اين دوره پديد آمد، توجه آشكاري به ورزش نشان داده شد و با احياي بازيهاي المپيك و برپاي نخستين دور جديد المپيك در سال 1896، ورزش عملاً به اريكة قدرت نشست. شايد موفقيت چشميگر و پيشرفت قابل ملاحظه اي كه در برپايي اين دوره ها به دست آمد، از عوامل عمومي بود كه توجه به ورزش را در تمام سطوح برانگيخت و آنچه به ياري اين رويكرد درآمد، نقش مهمي است كه رسانه هاي گورهي، بويژه تلويزيون در همگاني ساختن روزش و ساده سازي مفاهيم آن و ايجاد گرايشهاي مثبت؟ آن و پيدايش توجهات روز افزون به كسب آگاهي جسماني و كنترل وزن و تناسب اندام ايفا مي كردند. افزون بر اين عوامل، نفوذ فرهنگ بدني به سازمانها و دستگاههاي گوناگون اجتماعي به علاوة عناصر مهمي چون دگرگوني فرهنگي و اجتماعي و رشد نيروي كار در جوامع و صبغة اجتماعي گرفتن كار و شرايط زندگي روي هم رفته در اين زمينه اثر گذاشتند. ورزش و فعاليتهاي بدني از مجموع اين دگرگونيها و تحولات تا جايي تاثير پذيرفتند كه نگرش اين عصر و گرايشهاي آن به سمت ورزش و فرهنگ بدني با آنچه در ادوار گذشته بوده بكلي دگرگون شد.

قلمداد كردن ورزش به عنوان يك نظام اصلي يا فرعي منوط به ارزش اجتماعي و اهميت نسبي است كه ورزش در يك جامعة خاص از آن برخودار مي باشد. اين سخن بدان معناست كه جوامع در ارزيابي ورزش، به عنوان يك نظام اجتماعي، متفاوتند. برخي جوامع با ورزش به منزلة يك نظام جوهري و حياتي و بنيادين برخورد مي كنند. اين گونه جوامع به تلقي كردن ورزش به عنوان يك نظان اصلي گرايش دارند. جوامعي هستند كه به ورزش، با ديد يك پديدة غير اساسي يا غير جوهري مي نگرند و آن را فعاليتي حاشيه اي مي دانند كه با مصالح اكثريت قاطع مردم ارتباطي ندارند. اين گونه جوامع به تلقي كردن نظام ورزش به منزله يك نظام فرعي گرايش دارند.

بررسيها نشان مي دهد كه جوامع نوع اخير، كه به ورزش چنان كه بايد بها نمي دهند آن را يك نظام فرعي مي شمارند، در شمار كشورهايي هستند كه در ردة كشورهاي جهان سوم طبقه بندي مي شوند. شايد اين افراد رابطة ميان ورزش و پيشرفت و رفاه اجتماعي را تفسير كند چرا كه ورزش هاي فرهنگي و تمدني جامعة خود مي باشند.

نظام ورزش در دورن يك جامعه، همواره از موقعيت يكساني برخودار نيست، بكله اين موقعيت در هر دوره اي و هر عصري تحت تاثير متغير تاريخي است زيرا هر عصري عناصر و ويژگيهاي خود را دارد كه در جهت دهي نظام ورزش آن عصر كاملاً تاثير مي گذارند.

شكل حاكم بر نظامي كه فعاليت بدني به طور كلي در هر جامعه اي به خود مي گيرد هر چه باشد، به هر حال تلقي كردن آن به عنوان يك نظام اساسي و موفق بستگي به عواملي دارد كه به طور خلاصه عبارتند از:

1 – برخوداري اين نظام از دوام يا استمرار نسبي؛

2 – روشن بودن اهداف آن براي اكثريت افراد جامعه؛

3 – كوشش در راستاي سازش و هماهنگي ميان خود و بقيه آحاد جامعه؛

اين نظام چنانچه عوامل ياد شده را از دست بدهد به نظامي حاشيه اي كم اهميت، از هم گسيخته و ناموفق تبديل مي شود و تدريجاً به صورت نظامي فرعي يا كمكي و تابع در مي آيد. ورزش در پرتو عوامل سازش دهندة آن با ديگر نظامهاي درون نظام اجتماعي، كسب موفقيت مي كند، زيرا ورزش يكي از جنبه هاي نمونة نظام اجتماعي و جزء ممكن بافت اجتماعي است و از كليه عوامل و جنبه هاي تشيكل دهنده اين نظام متاثر مي شود بنابراين بافت اجتماعي است و از كليه عوامل و جنبه هاي تشكيل دهندة اين نظام متاثر مي شود. بنابراين، ضعف اعتقاد، بيگمان، در ورزش تاثير مي نهد، چنان كه تاييد و پشتيباني نكردن دين از ورزش آن را به ضعف مي كشاند. همچنين است آموزش و تبليغات و بهداشت و ديگر نظام هاي اجتماعي كه نظام ورزشع اگر خواهان پايداري و كاميابي است، بايد به آنها سازگار شود.

مفهوم ورزش را نبايد به تحقق بخشيدن اهداف صرفاً رقابتي نه يك تصور و برداشت تك رسانه از ورزش است، محدود كرد، بلكه ورزش از لحاظ اجتماعي و فرهنگي داراي مفهومي غني تر و گسترده تر است. ورزش يك وجه ارتباطي دارد كه در غني سازي تعامل ميان انسانها تاثير مي گذارد. چون معاني ژرفي در آن نهفته است كه در تحليل نهايي، با مجموعه روابط اجتماعي ارتباط پيدا مي كنند، در صورتي كه عملكرد بدني، به خودي خود، جزئي از يك كل است و نه بيشتر. شمار زيادي از پژوهشگران معتقدند ورزش ويژگيهاي كاركردي دارد كه در ايجاد سازگاري ميان شرايط موجود اجتماعي و بيان ناخودآگاه رواني تاثير مي گذارد.

ورزش همانگونه كه داراي جنبه اخلاقي است، جنبه غير اخلاقي نيز دارد، و اين بدان معناست كه قوانين و منش زندگي طبيعت، از نيك و بد به همين نظم طبيعي هم سرايت مي كند.

تعيين كاركرد اجتماعي ورزش جز از طريق چارچوبيس كه ميان ورزش و نيرهاي اجتماعي – فرهنگي  يك جامعه پيوند مي زند، دشوار است، زيرا، همچنان كه در نظام منسجم اجتماعي و انضباط موجود ميان خرده نظامهاي گوناگون سازنده اين نظام مطرح است، ورزش خود يكي از اين نيروهاست.

ممكن است گفته شود كه ورزش سبب لذت بردن تماشاچيان، كسب موفقيت براي ورزشكاران و پولدار شدن مربيان مديران، و ورزشكاران حرفه اي مي گردد. اما بايد گفت كه اين كاركرد اختصاص به ورزش ندارد، بلكه صحنه هاي نمايش ديگري مانند تئاتر و سينما سيرك نيز وجود دارند كه حركات ماهرانه اي را به نمايش مي گذارند و چه بسا، از لحظا عملكرد حركتي، در عاليترين سطح هستند. براي تماشاگر لذت آور و براي بازيگر درآمد زا است!

گروه ديگري از پژوهشگران بر اين باورند كه ورزش و رقابتهاي ورزشي خاستگاه مشكلات است و بازتابهاي اجتماعي منفي و ناخوشايندي دارد. يكي از پيشروان جامعه شناسي ورزش، كارل ديم (karl Diem) آلماني تبار، 1949، آشكار اين مطلب را خاطر نشان كرده است. وي آنجا كه از ورزش و بازي بر جامعه سخن مي گويد اين پديده ها را فعاليتهاي بي هدف مي خواند. ديم از رهگذر تحليل انديشه هاي تئوريك غربي به اين نتيجه رسيده است. اما گفتني است كه وي بعدها از اين نظر خود عدول كرده و اظهار داشت كه ورزش نيروهاي زيتي را غني مي سازد، اما نه هميشه در جهت درست از اين رو او توصيه مي كند كه ورزش با راهنمايي تربيتي همراه شود. او مي گويد عاليقدر ترين و بزرگترين استاد ورزشي جهان، بدون وجود متخصص تربيت بدني و ورزش كه او را با صلاحيت بار آورده، هيچ ارزشي ندارد.

كاركرد گرايان بر كاركرد مثبت ورزش در جامعه تاكيد مي ورزند و معتقدند كه اغلب كاركردها يا همه آنها سهم مثبتي در جامعه دارند. اينان تاثيرات منفي ورزش در جامعه را يا به كلي ناديده مي گيرند يا آن را اندك مي دانند. اما واقعيتها نشان مي دهد كه ورزش مي تواند پاره اي تاثيرهاي منفي، مانند سنخ يا تحريف ارزشها و هنجارهاي اجتماعي را ايفا كند. اين توانايي را دارد كه با سوگيريهاي خاص، انگيزش را از بين ببرد و ناكامي و تنش بيافزايد وقتي يكپارچگي اجتماعي را از هم بگسلد.

بازي ورزشي پيوند تنگاتنگي با رشد و تكامل شخصيت كودك دارند و آن را به مرحله نضج و آگاهي اجتماعي مي رسانند.

پژوهشگران تحقيقات فراواني پيرامون نقش بازي و گيم هاي در اجتماعي شدن و همچنين دربارة اين مساله به انجام رسانده اند كه چگونه فعاليتهاي بدني، روي هم رفته در تكوين روشني از بدن در ذهن كودك كه به تصوير بدن معروف است، تاثير مي گذارد، تصويري كه مفهوم خود بدني و در نتيجه مفهوم خود پنداره (Self concept) بر پايه آن استوار است و نخستين خشت بناي شخصيت كودك به شمار مي آيد.

در پرتو گسترش ابزارهاي رسانه اي و مطالعاتي كه از اين طريق پيرامون ورزش در عصر جديد انجام شده است، امروزه آمادگي جسماني مفهومي مانوس و شناخته شده است و آنرا مي توان چنين تعريف كرد:

حالتي نسبي از آمادگي بدني كه به فرد امكان مي دهد تا خود را با وظايف بدني انطباق دهد كه انتظار مي رود بتواند آنها را به نحوي كارآمد و بلحاظ آنكه دچار خستگي بدون دليل و انگيزه شود به انجام رساند، و در عين حال، مازادي از انرژي بدني برايش بماند تا در اوقات فراغت خود آنرا به كار گيرد.

همچنان كه از اين تعريف پيداست، آمادگي جسماني با بسياري از مفاهيم اجتماعي پيوند مي خورد، و همين امر ما را بر آن مي دارد، كه تا زمانيكه به تغيير اجتماعي و رشد و تكامل و رفاه انسان چشم دوخته ايم، آمادگي جسماني را يك نياز اجتماعي اساسي براي فرد تلقي كنيم، زيرا اين امر براي بهداشت عمومي و امنتيت و سلامت شخصي يك مقوله اساي است، وانگهي در هزينه كار و افزايش توليد نقش بارزي دارد، و نيز امكانهاي جديدي براي بهره برداري از اوقات فراغت و لذت بردن از آنها به لحاظ تفريحي و اجتماعي، بدست مي دهد. علاوه بر اينها آمادگي جسماني در آماده سازي بدني و مهارتي سرباز رزمنده براي دفاع از خاك وطن نيز سهم دارد كه اين دو خود يك نياز اساسي براي جامعه به عنوان يك كل محسوب مي شود.

ورزش بدني مي تواند نرو شيميايي هيپوكمپ را تغيير داده، فعاليت عصبي، ترشح عوامل تروفيك و طول بقاي سلولهاي عصبي هيپوكمپ را بعد از اسيسكمي افزايش دهد. 1 – از طرف ديگر هيپوكمپ علاوه بر نقش مهم خود در يادگيري و حافظه در اعمال حركتي بدن نيز همانند كورتكس مغز دخالت مي نمايد. 2 – همچنين در مطالعات الكتروفيزيولوژيك نشان داده شده كه حركات بدني (نظير پريدن، دويدن و قدم زدن) فعاليت الكتريكي هيپوكمپ را افزايش مي دهد كه علت آن را مي تواند تغيير فعاليت نروني و نرو ترا سمير مي باشد.

يافته هاي فوق بيانگر تاثير مثبت ورزش در رفتار وابسته به هيپوكمپ مخصوصاً تقويت قدرت يادگيري و حافظه فضايي است.

ورزش منظم از زوال ذهني مربوط به مصرف طولاني مدت داروهاي هورموني جلوگيري مي كند. به گزاريش مدلاين پلاسن محققان در يافته اند هورمون درماني به طولاني مدت (بيش از ده سال) با تضعيف امتيازات كسب شده در تست هاي استاندارد تعيين سطح بهره ذهني ارتباط دارد. اما طبق مطالعات جديد فعاليت بدني با اين تاثيرات مقابله مي كند. محققان در يك مطالعه جديد در دانشگاه ايلي نويزاين ارتباط را در تعدادي از زنان مورد بررسي قرار دادند. آنها اطلاعات مربوط به هورمون درماني و اسكن هاي ام . آر . آي اين افراد را براي تعيين حجم بافتي در نواحي مهم مغز جمع آوري كردند و دريافتند كه هورمون درماني كوتاه مدت با حجم بافتي بهتر در مغز و امتيازات بالاتري در دست تعيين بهره ذهني مرتبط بود. اما تناسب بدني بيشتر نيز با افزايش اين امتيازات همراه بود. به گفته محققان ممكن است تركيبي از هورمون درماني و ورزش هم قوه شناختي و هم ساختار و مغز را در زنان سالمند افزايش دهد. هنوز مشخص نيست كه چرا ورزش و هورمون درماني كوتاه مدت در بهبود وضعيت مغز در افراد سالمند موثر است. نتيجه گيري محققان اين است كه آتروفي مغز پيامد اجتناب ناپذيري در پيري نسبت به روشهاي متعددي مانند ورزش، رژيم مغز اين مناسب و فعاليت ذهني به كند شدن يا توقف اين روند كمك مي كند. (جام جم آنلاين) تحقيقات نشان داده ورزش كردن تاثير مستقيمي بر رفتارهاي مناسب اجتماعي دانش آموزان و دانشجويان دارد.

به گزارش خبرگزاري مهر محمد حسين گلچين معاون طرح و توسعه ورزش دانشگاهها در وازت علوم در پي بهره برداري برخي از ايستگاههاي تندرستي در هفته سلامت گفت: افراد در همه سنين مي توانند از فعاليتهاي بدني منظم بهره مند شوند. شركت در اين فعاليتها با ورزش هاي مختلف مي تواند باعث توسعه و بهبود تندرستي جسماني، رواني و همچنين سلامت اجتماعي در ميان افراد جوان گردد.

وي با اشاره به نتايج تحقيقات در خصوص تاثير ورزش كردن نوجوانان و جوانان گفت: تحقيقات و نتايج گزارش شده حاكي از آن است كه دانش آموزان و دانشجويان كه در ورزش هاي مدرسه اي يا دانشگاهي شركت دارند، امتحان سيگار و مواد مخدر در آنها كمتر و داراي رفتارهاي اجتماعي مناسب و موفقيت تحصيلي بيشتري هستند.

با توجه به شيوع در دو اهيمت تسكين به موقع آن بعد از عمل جراحي، انجام تمرين هاي ورزشي بعد از عمل يك روش ساده تسكين درد است. بسياري از محققان گزارش كرده اند كه با استفاده از تمرين هاي ورزشي بعد از عمل مي توان درد ناشي از عمل جراحي و تجمع گاز را كاهش داد. با توجه به تحقيق هاي انجام شده و نقش موثر و شناخته شده اقدام هاي غير دارويي در كاهش درد بعد از عمل جراحي، اين مطالعه به منظور تعيين تاثير تمرين هاي ورزشي بر ميزان درد بعد از جراحي سزارين انجام شد. آرتيت روماتوئيديك بيماري فرض سيستميك و پيشرونده بافت همبندي با علت ناشناخته مي باشد كه با التهاب غشا‌ء سينوويال مفاصل، بي حركتي و احساس تشنگي عمومي مشخص مي شود. ميزان شيوع اين بيماري 1% مي باشد كه در تمام كشورهاي يكسان است. سالانه 750 نفر در هر يك ميليون جمعيت به اين بيماري مبتلا مي شوند. در اين بيماري خشكي مفاصل و اختلالات حركتي پيشرونده بوده و گاهي به حدي مي رسد كه تعدادي از اين بيماران فعاليت و تحرك خود را از دست داده و تقريباً به طور كامل زمين گير مي شوند. مشكلات حركتي بيمار عوارض و خسارات عمده اي را از نظر جسمي، رواني، اجتماعي و اقتصادي براي بيمار و جامعه به همراه خواهد داشت. اگر دارو درماني و توانبخشي همزمان به كار روند اثر بيشتري به بهبود علائم بيماري خواهد داشت. در بخش هاي توانبخشي تكنيك ها ويژه متفاوتي مورد استفاده قرار مي گيرند كه يكي از آنها ورزش درماني است. اين روش باعث مي شود كه تحرك مفاصل تا بيشترين حد ممكن حفظ گردد و عضلات موثر بر حركات آن مفاصل از قدرت بيشتري برخودار گردند.

تاثيرات درماني بر توانايي حركتي لذا اين پژوهش با هدف تعيين ميزان تاثير ورزش درماني بر دامنه حركتي مفاصل بيماران مبتلا به RA انجام گرديد.

خواب يكي از نيازهاي اساسي انسان است كه در بهبود سلامتي بيماران اهميت به سزايي دارد. ورزش و فعاليت، خستگي را افزايش مي دهد و درجاتي از آرام سازي را براي فرد فراهم مي كند كه منجر به خواب مي گردد و به نظر مي رسد ورزش فعاليت خواب رويا و خواب عميق را افزايش مي دهد. (13). در پژوهشي كه روي خواب افراد سالمند افسرده انجام شده تاثير مثبت و نرمش در خواب افراد دچار كم خوابي نشان داده شده است. در بعضي از پژوهش ها نشان داده شده كه روزش طول مدت خواب عميق را افزايش مي دهد. (14).

پژوهش حاضر به منظور تعيين تاثير تمرينات بدني در وضعيت خواب بيماران بي حركت تحت درمان با گچ و تراكنش بستري در بيمارستان هاي منتخب شهر تهران در سال 75-1374 انجام شده است.

(تاثير تمرينات بدني در وضعيت خواب بيماران).

ورزش نقش مهمي را در توسعه بهداشت زندگي بازي مي كند. آن نه تنها موجب سلامت فيزيكي مي شود سلامت روان را نيز به همراه دارد. تحقيقات نشان مي دهد كه ورزش مي تواند كمك كند كه با افسردگي مبارزه كرد و سلامت خودش را افزايش دهد.

NUT عقيده دارد كه بايد حداقل 90 دقيقه ورزش جسماني در هر هفته براي همه بچه ها در مدرسه عادي در نظر گرفته شود. در حال حاضر توصيه مي شود بعد از فعاليت هاي مدرسه، 2 ساعت هم بوسيله دولت مي تواند گنجانده شود در حاليكه اكثريت دانش آموزان شركت نمي كنند.

تحقيقاتي كه توسط دانشگاه، گلاسكو منتشر شد در 2004 Janary پي بردند كه سرساله دمايي كه فقط 25 دقيقه در روز ورزش مي كنند بايد به نيم ساعت در روز تغيير يابد.

رئيس فدراسيون وزرش مدارس در خصوص رسالت ورزش و تربيت بدني در بين دانش آموزان گفت: رسالت و هدف اصلي و مردم تربيت بدني و ورزش تكامل ابعاد جسماني، مهارتي، علمي اجتماعي و شناختي دانش آموزان در مدارس است.

«رضا عموزاده خليلي» در بر شمردن وظايف تربيت بدني مدارس در قبال دانش آموزان افزود: توجه به توسعه و ايجاد محيطي سلام جهت تعليم و تربيت و پيش بيني همه جانبه براي حفظ تامين و ارتقاي سطح سلامت جسمي – رواني و اجتماعي دانش آموزان از وظايف تربيت بدني مدارسا ست. به گزارش روز يكشنبه روابط عمومي فدارسيون ورزش مدارس كشور، عموزاده به نقش ارزنده ورزش و تربيت بدني در تكامل فرآيند تعليم و تربيت اشاره كرد و گفت: تربيت بدني و ورزش بعنوان يكي از عناصر فرهنگ ساز، شاخه مهمي از تعليم و تربيت محسوب مي شود كه با فرهنگ جامعه رابطه اي تعاملي و دو سويه دارد و رشد ورزش يعني رسيدن به اهداف والاي تعليم و تربيت و بي شك بدون رشد اين زير شاخه مهم، فرآيند تعليم و تربيت به مدار كامل انجام نخواهد پذيرفت. رئيس فدراسيون ورزش مدارس كشور، مسابقات را عرصه مناسبي براي رقابت و رفاقت ذكر كرد و گفت: تجربه و چشيدن لذت پيروزيع رقابت در عين رفاقت و رفاقت همراه با رقابت، ايجاد ظرفيت پيروزي، پذيرفتن شكست و پشتوانه سازي آن براي پيروزيهاي بعدي، نظم و انظباط شخصي و گروهي، تقويت روحيه جوانمردي، تلاش براي رسيدن به هدف و ... از اهداف اخلاقي و فرهنگي در مسابقات قهرماني مدارش كشور است. (روزنامه جام جم)

كليه صاحبنظران، اصول اساسي درمان ديابت را به صورت استفاده از رژيم غذايي، ورزش و انسولين بيان مي كند كه از اين ميان اصل ورزش به دليل اينكه علاوه براثر درماني، داراي اثرات مفيد و فيزيولوژيكي مثبتي مي باشد، از اهيمت فوق العاده اي برخودار است.

اختلاف معني داري بين دو متغير ورزش و قند خون اثبات شده است ك ارتباط مستقيم حركات ورزشي را با كاهش قند خون بيان مي نمايد. (مجله دانشگاه علوم پزشكي زنجان).

واحد بين المللي معلمين (NUT) معقتد است كه مدارس نقش مهمي را در تشويق دانش آموزان براي انتخاب زندگي سالم ايفا مي كند. فوايد آموزش بچه ها از خوردن بهداشتي و ورزش منظم باعث بهسازي هاي ضروري و دراز مدت براي كيفيت زندگيشان شود.

مروري بر متون

بررسي تاثير ورزش عضلات كف لگن بر در رفع علائم بي اختياري استرس در زمان زايمان كرده در مراكز آوزش درماني الزهرا و طالقاني به دانشگاه علوم.

نحوه يادگيري به روش آسان يا در دسترس انجام گرفت و افراد به صورت يك روز در ميان در دو گروه مورد و شاهد قرار گرفتند. تعداد نمونه مورد پژوهش 54 نفر در هر گروه بود در گروهها همگن بودند روش گرد آوري داده ها مصاحبه و مطالعه پرونده بيماران بود. ابزار گرد آوري داده ها پرسشنامه اي در رابطه با علائم بي اختياري استرس ادراي و پرونده بيماران بود. به افراد گروه مورد ورزش عضلات لگن آموزش داده و افراد هر دو گروه 6 و 12 هفته پس از زايمان پيگيري شدند. تجزيه و تحليل داده ها با استفاده از آزمون kappa-agreement و مقايسه kappa در دو گروه انجام شد. بررسي و مقايسه علائم در 6و12 هفته پس از زايمان نشان داد كه از نظر تكرر نست ادرار بين دو گروه اختلاف آماري معني دار وجود دارد.

نتيجه: نتايج پژوهش نشان داد كه ورزش عضلات لگن تا 6 هفته و 12 هفته پس از زايمان منجر به كاهش تكرر نشست ادراي به لحاظ آماري و كاهش موارد نشست وابسته به استرس و ميزان نشست به لحاظ ظاهري در مورد شد. با توجه به نتايج فوق مراقبين بهداشتي مخصوصاً ماماها مي توانند بر انجام اين روزش در دوره پس از زايمان تاكيد نمايند.

بررسي تحت عنوان تاثير تمرين هاي ورزشي بر ميزان درد بعد از جراحي سزارين انجام شده كه به شرح زير مي باشد:

اين كارآزمايي باليني در نيمه دوم 1378 تا پايان 1379 بر روي 40 بيمار داوطلب عمل سزارين در بيمارستان آيت ا... كاشاني جيرفت انجام شد. بيماران به طور تصادفي به دو گروه 20 نفري تقسيم شدند. بيماران گروه تجربي نسبت به گروه شاهد، به مراتب شدن درد و ميزان دريافت مسكن كمتري بعد از عمل جراحي داشتند به طوري كه در روزهاي اول ، دوم و سوم بعد از عمل اختلاف معني داري بين شدت در دو گروه مشاهده شد (0005/0p<) و (001/0p<).

نتيجه گيري: با توجه به يافته هاي تحقيق حاضر، انجام تمرين هاي ورزشي عبد از عمل جراي شكم به عنوان يك روش ساده غير دارويي جهت تشكيل درد پيشنهاد مي شود.

بررسي تاثيرات ورزش درماني بر توانايي حركتي مفاصل در بيماران قبلاً به آرتريت روماتوئيد:

يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد ميانگين دامنه حركتي مفاصل نمونه هاي مورد پژوهش از 0278/0 (028/0=SD) قبل از ورزش به 8 (57/3=SD) بعد از ورزش رسيد كه از نظر آماري اختلاف معني داري را نشان مي دهد (0001/0p<)، همچنين يافته هاي نشان مي دهد كه متوسط زمان لازم جهت 15 متر قدم زدن بعد از ورزش كاهش يافت (0001/0p<)، همچنين قدرت چنگ زدن در مقايسه با قبل از ورزش افزايش يافت [از 7 (29/0=SD) به 5/18(1/3=SD)، 0002/0p<] در اين ميان جنس، شغل، محدوديت حركت در مفصل مچ پا، نحوه شروع و مدت زمان ابتلاء به بيماري، سن و ميزان تحصيلات افراد ارتباطي با تاثير ورزش درماني نداشتند.

نتيجه گيري: اين بررسي مويد اثرات مفيد ورزش درماني در افزايش توانائيهاي حركتي مفاصل در بيماران مبتلا به آرتريت روماتوئيد است. لذا اضافه نمودن حركات درماني ساده بعد از كنترل فعاليت بيماري در مبتلايان توصيه مي گردد.

تاثير تمرينات بدني در وضعيت خواب بيماران بستري بي حركت تحت درمان با گچ و تراكشن.

نتايج پژوهش نشان داد كه 80% بيماران دچار بي خوابي به صورت طولاني شدن زمان لازم براي شروع خواب و 75% دچار اختلال خواب به صورت بيداري هاي مكرر از خواب شبانه 5/52% به بي خوابي از نوع بيداري صبح خيلي زود مبتلا بوده اند، يعني همه واحدها دچار يك، يا دو يا هر سه نوع بي خوابي بوده اند و مقدار خواب شبانه آن ها نسبت به زمان قبل از بستري شدن كاهش يافته است. همچنين نتايج نشان داد با مقايسه با زمان قبل از انجام دادن تمرينات بدني بهبود يافته است. (100/0p<).

نتيجه گيري: انجام دادن تمرينات بدني موجب بهبود وضعيت خواب بيماران مورد پژوهش گرديد، به طوري كه زمان لازم براي شروع خواب كاهش يافته و از تعداد بيداريهاي شبانه و بيداري هاي صبح خيلي زود، كاسته شده است، لذا پيشنهاد مي شود تمرينات بدني به عنوان يك عامل غير دارويي موثر در بهبود خواب بيماران بستري آموزش داده شود.

بررسي ميزان تاثير حركت درماني بر توانايي هاي عملي بيماران آرتريت روماتوئيد در سال 74-73 در بيمارستان شريعتي:

يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد ميانگين فعاليت عادي روزانه نمونه هاي مورد پژوهش از 28/0 ± 437/0 قبل از شورع ورزش به 06/3 ± 69/6 بعد از ورزش افزايش يافته كه از نظر آماريي اختلاف معني داري را نشان مي دهد. (0001/0p<) همچنين ميانگين دامنه ضد حركتي مفاصل آنها نيز از 28/0 ± 278/0 قبل از ورزش به 57/3 ± 8 بعد از ورزش رسيد كه از نظر آماري ارزشمند بود. (0001/p<) همچنين يافته ها نشان مي دهد كه متوسط زمان لازم جهت 15 متر قدم زدن بعد از ورزش به كاهش يافت (0001/0p<) در حاليكه قدرت چنگ زدن در مقايسه با قبل از ورزش افزايش يافته و از 29/0 ± 7 به 1/3 ± 5/18 رسيد (0002/0p<). در اين ميان جنس و شغل و محدوديت حركت در مفصل مچ پا با تاثير ورزش ارتباط معني داري نشان مي دهند (05/0p<). اما نحوه شروع و مدت زمان ابتلاء به بيماري، سن و ميزان تحصيلات افراد ارتباطي به تاثير حركت درماني نداشتند. (05/0p<).

نتيجه گيري: با توجه به اينكه فعاليت بيماري و بسياري از فاكتورهاي تاثير گذار به علت خود كنترلي بدون پژوهش ثابت بود، مي توان تغييرات فوق را ناشي از تاثير حركت درماني دانست، لذا شايد بتوان اضافه نمودن حركات درماني ساده بعد از كنترل فعاليت بيماري در بيماران RA را بعد از تاييد در يك مطالعه كنترل شده توصيه نمود.

خبرگزاري فارس: تحقيقات حاكي از آن است كه بچه هايي كه پياده به مدرسه مي روند سالم تر از كودكاني هستند كه با ماشين والدين به مدرسه مي آييند. به گزارش خبرگزاري فارس به نقل از فصلنامه معتبر پزشكي بريتانيا (BMJ) محققان با بررسي وضعيت فعاليت و سالمتي كودكاني كه با وسيله نقليه والدين به مدرسه رسانده مي شوند و كودكاني كه پياده به مدرسه مي روند دريافتند كه كودكاني كه پياده مي آيند سالم تر و فعالترند. مطابق يافته هاي اين محققان اين كودكان كه مسير خانه و مدرسه را پياده مي آيند ولي روند به طور كلي فعاليت بيشتري نسبت به ديگر كودكان دارند و اين پياده روي روزانه و فعاليتهاي بيشتر وضعيت سلامتي آنها را در جايگاه بهتري قرار مي دهد. در اين تحقيق كودكان را به سه دسته 1 – آنهايي كه هر دو مسير را پياده مي روند 2 – آنهايي كه يكي از مسيرها را پياده مي روند و 3 – آنهايي كه هر دو مسير را سوار مي روند تقسيم كردند كه پي بردند كه گروه يك و پس از آن گروه دو سالم ترند و فعالتر از گروه سه هستند. (روزنامه جام جم).