هیبریدها

هیدریدها یا نسل اول گیاهان تولید مثل بعد از یک تلاقی اغلب بنیه  هیبریدی یا هتروزیس را برای عملکرد نشان می دهند و در این رابطه کیفیت بذر مقاومت به خشکی بنیه یا دیگر صفات مطلوب بهبود می یابد . موفقیت گیاهان زراعی هیبرید مانند ذرت و سورگوم نشان می دهد که در آینده تمام گیاهان زراعی هیبرید خواهند بود این خصوصیات مربوط به چگونگی تکثیر گیاهان می شود . به عنوان مثال غلات به صورت جنسی به وسیله بذر تکثیر می شوند و به دو گروه تقسیم می شوند . تشکیل بذر معمولا به صورت خود گرده افشانی و دگر گرده افشانی می باشد . گروه دیگری از گیاهان زراعی شامل گونه هایی می شود که به صورت غیر جنسی از طریق کاشت اندامهای رویشی یا پیوند زدن تکثیر می شوند .

اساس برنامه های اصلاح نباتات شامل ایجاد آگاهانه تنوع ژنتیکی و انتخاب گیاهان برتر از آن می باشد . اقتضای روش اصلاح نباتات عمدتا به وسیله طبیعت جنسی گیاه زراعی یعنی اینریدینگ ( خود گرده افشانی ) یا اوت بریدینگ ( دو گرده افشانی ) ساختمان ژنیتیکی ساختمان فیزیکی آن و اهداف اصلاح مشخص می شود . توسعه ذرت هیبرید

ذرت یک گیاه دگرگشن است که بعد از قرنها تلاقی طبیعی شدیدا هتروزایگوس است گیاه ذرت دارای گل های نر و ماده به صورت جداگانه روی یک گیاه است و از این نظر در بین غلات عمده  بی نظیر است . اصلاح نباتات به دلیل طبیعت شدیدا هتروزایگوس گیاه ذرت زیاد موفقیت آمیز نبوده است ، تولید ذرت هیبرید وسیله ای برای افزایش عملکرد است ولی مهمتر اینکه بر جفت گیری ها کنترل دارد به طوری که می توان نتایج قابل تکراری به دست آورد . این سیستم همچنین روشی را برای انتخاب اینبردهای برتر فراهم می کند که برای عمل تلاقی استفاده می شود .

روش شامل اینبریدینگ یا خودگشن کردن گیاهان ذرت برای شش تا ده نسل است تا لاین های خالص تولید شود اگر چه اینبریدینگ با کاهش محسوس در بنیه گیاه همراه است ولی اینبریدینگ فرقی را برای شناسایی و حذف خصوصیات نامطلوب به ارث رسیده فراهم می کند که به وسیله ژنهای مغلوب کنترل می شوند و در حالت متروزایگوس پوشیده هستند .

زمانی که دو اینبرد غیر خویشاوند  یا دو لاین خالص غیر خویشاوند تلاقی داده شود نتایج f1 معمولا قوی بوده و عملکرد بالایی دارند . ترکیب دو اینبرید یک سینگل کراس تولید می کند ، هیبریدهای برتر f1 برای تولید تجارتی می توان با ترکیب بعضی از هیبریدها تولید کرد .

سورگوم هیبرید :

سورگوم معمولا یک گیاه زراعی خود بارور است ولی همیشه مقدار کمی در گرده افشانی رخ می دهد . برای دو گرده افشانی وجود ندارد ، خود گرده افشانی کنترل شده برای اجتناب از آلودگی با گرده خارجی با قراردادن کیسه های کاغذی ضد آب روی پانیکول ها به آسانی انجام می شود . برای انجام دو گرده افشانی باید از خود گرده افشانی جلوگیری کرد این عمل با استفاده از نر عقیمی سیتوپلاسمی ( از طریق سیتوپلاسم نه هسته به ارث می رسد ) که مانع از تولید گرده زنده می شود انجام می گیرد به خاطر اینکه هیچ گرده ای تولید نمی شود . گیاهان را نر عقیم گویند .

کشف و توسعه نر عقیمی سیتوپلاسمی و مکانیسم تجدید باروری باعث شده ارقام سورگوم هیبرید به صورت تجارتی تولید شوند .

ارزن مروارید هیبرید :

ارزن مرواریدی گیاهی یک ساله و دگر گشن که دارای اندامهای نر و ماده در هر گل در بخش فوقانی گیاه می باشد . ارزن مرواریدی مکانیسمی به نام پرتوژنها را نشان می دهد که باعث کاهش خود گرده افشانی می شود . این مکانیسم با توسعه و رسیدگی تخمدانها قبل از گرده صورت می گیرد . حدودا 80 درصد گلها به صورت طبیعی دگر گرده افشانند ولی دگر گرده افشانی کامل به ندرت رخ می دهد زیرا کلاله های پنجه های بعدی اغلب گرده گلهای پنجه های زود رسته را دریافت می کنند و بعضی اوقات بساک ها ممکن است کلاله های دیر رس تر را روی همان خوشه گرده افشانی کنند به علاوه تنوع در درجه پرتوژنی می تواند به اندازه دو گرده افشانی طبیعی اثر بگذارد .

برای خود گرده افشانی کنترل شده خوشه های قبل از ظهور  کلاله ها در کیسه قرار می دهند زمانی که بیشتر خوشه در مرحله آبستنی است . اگر پرتوژنی باعث وقفه زمانی طولانی مدتی بین ظهور کلاله ها و آزاد شدن گرده ها شود باعث دانه بندی کمی در اثر خود گرده افشانی می شود .

گندم هیبرید :

تولید بذر گندم هیبرید سه مرحله مشخص و مجزا در تولید بذر دارد افزایش تجدید کننده باروری افزایش نر عقیم و تولید بذر هیبرید .

نسبت کم تکثیر بذر توسعه اقتصادی را در هر یک از این سه مرحله متوقف می کند . در گندم و دیگر غلات دانه ریز معمولا از جمعیت زیاد گیاهی استفاده می شود که باعث می شود بذر معرفی برای کاشت چندین بربرابر ذرت ، سورگوم ، ارزن یا آفتاب گردان باشد .

گندم و دیگر غلات دانه ریز به جز چاودار خود گرده افشان اند و برای توسعه هیبریدها باید در شرایط مزرعه دو گرده افشانی طبیعی رخ دهد . معمای اقتصادی تولید بذر هیبرید تجاری دانه بندی به روش دگر گرده افشانی روی والد نر عقیم است . و محیط و ژنتیک هر دو اثر زیادی بر دگر گرده افشانی دارند . لوکن ( 1981 ) دریافت که بعضی از والدین نر عقیم همیشه دانه بندی بیشتر و عملکرد دانه بالاتر می دهند . بعضی از والدین تجدید کننده ، گرده افشانهای موثر تری نسبت به بقیه هستند . ژنوتیپ می تواند اختلاف عملکردی اندازه دو برابر سه برابر ویا بیشتر ایجاد کند . لازم است تا جفت شدن مناسب گلچه های نر عقیم با والد گرده افشان صورت گیرد .

از زمان کشف ویلسون وراس ( 1972 ) در مورد نر عقیمی حاصل از سیتوپلاسم در Triticum tirnopheevi بیش از 15 سیتوپلاسم مختلف مشخص شده اند که بعضی از آنها نر عقیمی را در گندم ایجاد می کنند و می تواند اساسی برای سیستمهای دیگری تولید گندم هیبرید باشند گو سیستم های دیگر مزیت  مشخصی نسبت به سیستم timopheeviنداشته باشند . زمان قابل توجه و هزینه سرمایه گزاری شده در ترکیب سیتوپلاسم timopheevi  و ژنهای تجدید کننده برای ایجاد گندم مناسب زراعی تغییر به سیستمهای دیگر را محدود خواهد کرد .

نمایش رضایت بخش هیبریدها

برنج هیبرید :

همانند گندم ، توسعه هیبریدها در برنج به این دلیل که گیاهی خودگشن است مشکل است . تحقیق بر روی برنج هیبرید در سال 1970 در IRRI شروع شد و منابع دیگری از نر عقیمی سیتوپلاسمی را با برنج INDICA ترکیب کردند . تقریبا در همان زمان محققین برنج در جمهوری خلق چین جستجوی امکانات برنج هیبرید را شروع کردند .

راتجر و کارناهان (1981 ) علاوه بر نر عقیمی سیتوپلاسمی و نگه دارنده ها و تجدید کننده مورد نیاز برای توسعه هیبرید f1 ، عنصر چهارمی را در تولید بذر برنج هیبرید پیشنهاد کردند که یک ژن مغلوب برای پایبندی بود ، معمولا در غلات ، بلندی بر پاکوتاهی غلبه دارد . این امر باعث می شود که در تلاقی پابلندها و پاکوتاها گیاهان هیبرید پا بلند به دست آید که ارتفاع بلند از مکانهایی که گیاهان پاکوتاه تولید بیشتری دارند صفتی نامطلوب است با استفاده از یک والد نر پابلند حاصل یک ژن مغلوب برای طویل شدن میان گره مزیت مشخصی در پراکنده شدن گرده در بین والدین ماده نیمه پاکوتاه یا پاکوتاه به وجود می آید .

جو هیبرید

روشهای مربوط به نر عقیمی سیتوپلاسمی در جو وجود دارد ولی در مقایسه با گندم توسعه کمتری پیدا کرده است . ترکیب نر عقیمی از جو وحشی در ارقام مناسب در حال انجام است . نیاز دوم یعنی تجدید باروری هنوز ناقص است .

نر عقیمی کنترل شده به وسیله ژنهای اصلی به عنوان مسیری برای توسعه جو هیبرید f1 دنبال شده است . یک ژن مغلوب برای نر عقیمی در دو روش اصلی استفاده شده است : ( a ) با استفاده از گیاهان تریزومی ثالث متوازن شده و ( b ) با استفاده از واکنش حساسیت / مقاومت .

استفاده از تریزومیکهای ثالث متوازن شده

نر عقیمی در جو را می توان به وسیله یک کروموزوم اضافی از طریق انتقال دو جانبه به دست آورد و این حالت تریزومیک ثالث متوازن شده ( BTT ) نامیده می شود .

کروموزوم اضافیBTT یک الل باروز غالب را از ژن نر عقیم حمل می کند و علل های مغلوب نر عقیم روی یک جفت کروموزم معمولی حمل می شوند .

خود گشن کردن گیاه BTT که در آن کروموزوم اضافی از طریق تخمکها و نه از طریق گرده منتقل شده است . 30 درصد گیاهان BTT نر بارور مشابه والد و 70 درصد گیاهان دیپلوئید هموزایگوس برای نر عقیمی تولید می کنند .

مخلوط بذر را می توان بر اساس اندازه بذر تفکیک کرد . معمولا بذر تریزومی کوچک تر است و گیاهان با بنیه کمتری را نسبت به بذر دیپلوئید معمولی تولید می کند . بذر BTT را می توان یا برای تولید والدین دارای گرده یا برای تولید گیاهان دیپلوئید نر عقیم استفاده کرد یا می توان به صورت ایزوله برای تکثیر افزایش داد .

روش تولید جو هیبرید جدا کردن بذور درشت تر است که به عنوان والد ماده دیپلوئید نر عقیم کاشته می شود . این بذر با تراکم زیادی کاشته می شود به طوری که گیاهان BTT باقیمانده  و با بنیه کمتر در اثر رقابت حذف می شوند . بذر BTT کوچک تر تنگ کاشته می شود تا گیاهان دیپلوئید نر عقیم و از نظر مورفولوژیکی مشخص را بتوان با دست حذف کرد . مشکل این سیستم فقدان هموژنیتی بذر F1   است زیرا تفکیک کردن بذر دیپلوئید از بذر تریزومیک از نظر وزنی کامل نیست . عمل تفکیک کردن رضایت بخش تر را زمانی می توان به دست آورد که کروموزوم اضافی را در یک زمینه ژنیتیکی دو ردیفه کامل سازگار یافته ترکیب کرد نه در ارفام شش ردیفه که دانه های کوچک تری را روی سنبلچه های جانبی در مقایسه با سنبلچه های وسطی خوشه تولید می کنند . مشکل دیگر قطعه قطعه شدن کروموزوم منتقل شده با تغییرات ژنیتیکی مربوط می باشد .

یکی از مزایای روش اصلاح تریزومیک حذف کاهش بذر به دلیل باروری ناقص مربوط به نر عقیمی سیتوپلاسمی می باشد .

اولین جو هیبرید با استفاده از روش BTT در سال 1968 در آریزونا تولید شد و 15 تا 20 درصد عملکرد بیشتری از رقم تجارتی داشت .

مشکلات دگر گرده افشانی ، مکانیک کاشت و برداشت بذر و میزان هتروزیس باعث بررسی های اقتصادی در جو مشابه با گندم شده است .

سیستم حساسیت / مقاومت

تنها طرح برای تولید جو هیبرید F1 با استفاده از گیاهان دیپلوئید به وسیله ویب پیشنهاد شد ( 1960 ) . واکنش حساسیت / مقاومت که به صورت ژنتیکی کنترل می شود می تواند برای حذف گیاهان نر بارور در جمعیت در حال تفکیک برای نر عقیمی استفاده شود . این سیستم نیاز به اتصالهای خیلی زیادی بین ژنهای مغلوب برای مقاومت به عقیمی شیمیایی و نر عقیمی دارد . چنین طرحی تا به حال در عمل اجرا نشده است .

چاودار هیبرید

توسعه هیبریدها در چاودار در ابتدای دهه 1970 زمانی که نر عقیمی سیتوپلاسمی و ژنهای تجدید کننده هسته شناسایی شدند شروع شد . از آنجا که چاودار یک گیاه زراعی دگر گرده افشان است به نظر می رسد توسعه تجارتی آن آسانتر باشد . بسیاری  از برنامه های اصلاح هیبریدها نیز در اروپا شروع شده زیرا در این مناطق چاودار به صورت گسترده تر ی در مقایس با سایر مناطق دنیا کشت می شود .

نتایج در چاودار به نظر امیدوار کننده می باشد و تعدیل روشها و اهداف اصلاحی ممکن است باعث سازگاری تجارتی شوند .

مطالعات در آلمان که شامل عملکرد ، ثبات و اقتصاد تولید بذر می شود دبل کراس یا شکل معادلی با دو لاین مصنوعی به والد گرده افشان را نشان داد که در حال حاضر نوع مساعدی از هیبرید برای چاودار است .

غلات هیبرید و بیماری ها

سیاهک آشکار ( Ustilago spp ) وارگوت ( Claviceps purpurea ) ممکن است مشکلاتی در تولید بذر F1 به وجود آورند زیرا لاینهای نر عقمیم آزاد گلده گیاهان زراعی خود گرده افشان حساس هستند . قارچ کش های سیستمیک سیاهک آشکار را کنترل می کنند ولی شکل جدید و زیان آوری که مقاوم به مواد شیمیایی است به وجود می آید . سیاهک آشکار از طریق گیاهک منتقل می شود و چنانچه کنترل نشود تلفات قابل توجه و آلودگی در نسل F1 ایجاد می کند .

قارچ آرگوت در غلات و علفهای چمنی در مناطق معتدله دیده می شود .آلودگی می تواند از علفهای چمنی حاشیه مزارع شروع شود . گلچه های آلوده شده با اسپورهای ارگوت که با باد منتقل می شوند جسم  سختی را تولید می کند که ممکن است با دانه برداشت شود یا روی زمین بیافتد . در شرایط دگر گرده افشانی مدت زمان طولانی تری در مقایسه با خود گرده افشانی لازم است تا لقاح صورت گیرد و حساسیت افزایش می یابد .

البته هیبریدهای F1  وسیله موثری را با استفاده از ژنهای غالب برای مقاومت به بیماری ها و حشرات آفت به غیر از آنهایی که اندامهای گلده را آلوده می کنند نشان می دهند . ترکیب دو ژن غالب متفاوت در هیبرید F1  روشی برای تولید هتروزایگوسیتی برای مقاومت غیر ویژه به نژاد می باشد . طیف مقاومت را می توان با استفاده از یک والد متفاوت تغییر داد .

مواد شیمیایی ایجاد کننده هیبریداسیون

روش جالب دیگر برای توسعه نر عقیمی و تجدید باروری استفاده  از مواد شیمیایی است که به صورت انتخابی باعث نر عقیمی می شود . با استفاده از این تکنیک ، ارقام متداول را می توان با تیمار کردن با مواد شیمیایی قبل از باز شدن گلها به والدین ماده تبدیل کرد .

یک در میان کاشتن والدین نر تیمار نشده به عنوان گرده افشان سبب می شود تا بذر هیبرید تولید کنند . برنامه های تحقیقاتی تعدادی از شرکت های تولید کننده مواد شیمیایی در جهت شناسایی ، ساخت و ارزیابی باالقوه  این ترکیبات بوده است .

تنش های محیطی مانند یخبندان ، خشکی یا درجه حرارت بالا که باعث نر عقیمی می شوند نشان می دهد که حساسیت مختلف وراثتی بین اندامهای زایشی نر و ماده وجود دارد .

این خصوصیت برای موفقیت عوامل شیمیایی هیبریداسیون کننده ( CHA ) ضروری است . همچینین مشخص شده است که ژن های هسته ای جداگانه یا مکانیسمهای سیتوپلاسمی بر نر عقیمی اثر می گذراند با اینحال CHA باید نر عقیمی را به صورت انتخابی کامل یا نسبتا کامل ایجاد کند و نباید باروری ماده را کاهش دهد و باید به اندازه کافی پایدار باشد  تا پنجه های زود و دیر هنگام را عقیم کند و باید حداقل اثر متقابلی با ژنوتیپ و محیط داشته باشد . CHA از نظر عمل باید سیستماتیک باشد . اثرات دیگر باید حداقل باشند و هیچ اثر باقیمانده ای در نسل F1 نداشته باشند .

اولین مواد شیمیایی تست شده به عنوان عوامل ایجاد کننده هیبریداسیون یکی دو جنبه را نداشتند و طویل شدن میانگرهها را کاهش می دادند ، در ظهور سنبله از غلات بزرگ پرچمی اختلال ایجاد می کردند بدین ترتیب دگر گرده افشانی را کاهش می دادند ، تکامل عادی سنبله را به هم می زدند ، باعث کلروز برگها می شدند ، تاریخ خوشه دهی را به تاخیر می انداختند و بر تکامل بذر اثر می گذاشتند . بسیاری از این عوامل عملکرد را کاهش میدهند وبه خاطر  اینکه نر عقیمی غالبا فقط 90 درصد می باشد پیشرفت بعدی برای استفاده تجارتی موفق ، نیاز است . به خاطر ادامه پیشرفت و موفقیت در حداقل کردن این مشکلات امیدبه CHA افزایش پیدا کند .

CHA ها باعث کاهش برنامه اصلاح به منظور دست کاری سیتوپلاسم و ژنهای تجدید کننده باروری می شوند وهمچنین می توانند مشکلات مربوط به افزایش نر عقیم ها را که گران و وقت گیر است کاهش دهند . زمان برای افزایش والدین کاهش می یابد . ارقام با خروج ضعیف بساک از جمله نیمه پاکوتاه ها و پاکوتاه ها را می توان به عنوان والدین ماده استفاده کرد بدون اینکه توجهی به خروج بساک در والدین نگه دارنده شود . نر عقیمی ایجاد شده به وسیله مواد شیمیایی می تواند روش سریعی برای غربال کردن ترکیبات والدین مختلف زمانی باشد که در جستجوی هیبریدهای F1 باشیم که هتروزیس مثبت را برای عملکرد نشان می دهند .

CHA ها برای توسعه هیبریدهای گیاهان زراعی جامع الشرایط نیستند . آنها نمی توانند مشکلات مربوط به ارقامی را که فاقد خصوصیات گلچه و سنبله برای دگر گرده افشانی اقتصادی در ماده هستند ، برطرف کنند . زمان مناسب کاربرد CHA می تواند در شرایط بارانی مشکل باشد . زمانی که باد برای مدت طولانی بوزد و بذر کاری به صورت ردیف های متناوب باشد باد سبب انتقال ذرات محلول پاشی روی والد ماده خواهد شد .

بنیه هیبریدی یا هتروزیس

هتروزیس اهمیت زیادی در اصلاح نباتات عملی دارد و در تمام زمینه های تحقیقات ژنتیکی مورد توجه است . بدون شک دلایل بنبه هیبریدی حاصل فرآیندهای ژنتیکی می باشد ولی هتروزیس به طور کامل شناخته نشده است . بعد از سالها تحقیق روشهای ژنتیکی و روشهای فیزیولوژیکی نمی توانند آنرا توضیح دهند .

از نظر کاربردی ، هتروزیس مترادف  با افزایش عملکرد می باشد . بدون افزایش عملکرد برای جبران هزینه ها تولید تجارتی بذر هیبرید جالب توجه نیست . افزایش عملکرد باید به اندازه کافی باشد تا هزینه اضافی تولید بذر هیبرید جبران شود .

از نظر ژنتیکی دو فرضیه غالبیت و فوق غالبیت در مورد هتروزیس وجود دارد .

با توجه به فرضیه غالبیت ژنهای مغلوب مضر به وسیله ژنهای غالب پوشیده می شود ، مثلا AaBb = AAbb×aaBB گیاه AaBb ژن غالبی در هر الل دارد . که باعث هتروزیس می شود .

با توجه به فرضیه فوق غالبیت هتروزایگوسیتی به خودی خود می تواند مطلوب باشد . عقیده بر این است که وضعیت هتروزایگوس Aa به وضعیت هموزایگوس AA یا aa به دلیل عمل بافری برتری دارد . سپس فوق غالبیت در لوکاس های مختلف جمع شده و هتروزیس را ایجاد می کنند .

البته هتروزیس ممکن است با افزایش عملکرد همراه نباشد . در وضعیتی که تولید علوفه عملکرد اقتصادی است هتروزیس را می توان بر حسب عقیمی بیان کرد و هیچ ظرفیت زایشی وجود ندارد .

از نظر تکاملی هتروزیس به عنوان ابزاری برای حفظ انعطاف پذیری ژنتیکی در نظر گرفته می شود و این جنبه مقایسه میانگین هیبرید با میانگین والدین منطقی به نظر می رسد . در مقابل ، تولید کننده محصولات زراعی در جستجوی نتایجی است که نسبت به هر دو والدین برتر باشد .

سیج و هابون ( 1973 ) هتروزیس را از جنبه فیزیولوژیکی بر اساس استخراج و تعیین میتوکندری ها از بخشهای هوایی گیاه اندازه گیری کردند این تکنیک شاید به عنوان غربال کردن اولیه لاین های باالقوه والد ارزش داشته باشد تا انتخاب منطقی مواد مناسب برای تولید گندم هیبرید را آسان کند . نتایج به دست آمده به وسیله تعیین کارایی اکسیداتیو مخلوط میتوکندری های والیدن باالقوه به وسیله لوپتن ( 1976 ) پیشنهاد شد و اظهار داشت که می تواند معیار پتانسیل عملکرد تلاقی ها باشد ولی این معیار ممکن است به وسیله بروز بیماری یا دیگر محدودیتهای کشاورزی برای عملکرد محصولات زراعی بی ارزش باشد . لوپتن نتوانست هتروزیس عملکرد را به اختلافات موجود در فعالیت فتوسنتزی گیاهچه ها ربط دهد . شاید روابط مخزن – منبع مانع از این شده که درجه فتوسنتزی بیشتری به مصرف برسد .

بخشی از مشکل شناخت هتروزیس مربوط به تعداد تئوری های مبهم ارائه شده می باشد . شاید هتروزیس را نتوان به صورت جنبه های مجزا تفکیک و بررسی کرد .

کونارف ( 1976 ) هتروزیس را به طور جامع بررسی کرد . وی هتروزیس را به صورت پدید ه بیولوژیکی کمپلکسی توصیف کرد که از نظر برتری هیبریدها نسبت به والدین بر طبق درجه تکامل یک یا چند خصوصیت مشخص می شود . کونارف مشاهده کرد که هتروزیس در بسیاری از تلاقی های بین گونه ای و در تعدادی از تلاقی های بین واریته های یک گونه بروز می کند . هتروزیس عمدتا در نسل f1 به وجود می آید و به سرعت در نسلهای بعدی کاهش می یابد . زمانی که از اینبردها به عنوان والدین استفاده می شود ترکیبات ویژه بیشترین سطح هتروزیس را تولید می کنند . با تلاقی دادن ایندرتها هتروزیس را می توان به صورت ژنتیکی در تعدادی از تلاقی ها کنترل کرد .

شش فرضیه برای هتروزیس به وسیله کونارف ارائه شده است . هتروزیس می تواند در اثر عوامل زیر در یک هیبرید ظاهر شود :

1.      جلوگیری از فعالیت منفی بعضی از ژنهای مغلوب به وسیله ژن های غالب

2.      فعالیت مرکب عوامل غالب مساعد

3.      جبران یک ژن مغلوب ناقص ( مثلا موتانت ) یک والد به وسیله ژن معمولی از والد دیگری

4.      برتری هتروزایگوتها (Aa ) نسبت به هموزایگوتها ( AA ، aa )

5.      تشکیل کمپلکسهای ژنتیکی کامل به وسیله ژنهای اضافی .

6.      تغییر توازن ژنتیکی یک ژنوم در فرایند اثر متقابل ژنوتیپهای مختلف

شاید این شش دلیل همگی در هتروزیس موجود باشند ولی میزان ظهور آنها ممکن است فرق کند بر این اساس کونارف (1976 ) اظهار داشت که فرضیه عمومی هتروزیس تمام داده های موجود را با هم ترکیب می کند . فرضیه پیشنهادی (( توازن ژنتیکی و تکمیل کمپلکس ژنتییکی )) می باشد .

توازن ژنتیکی نشان می دهد که عملکرد هر خصوصیتی به وسیله رابطه بسیاری از عوامل تعیین می شود بر طبق این نظر اینبریدینگ باعث توسعه فرمهایی می شود که از نظر ژنتیکی متوازن نیستند . زمانی که دو اینبرد تلاقی داده می شود توازن ژنتیکی بهبود می یابد .

جزء دوم فرضیه نشان می دهد که علل هتروزیس از طریق فعالیت افزایشی و تغییر یافته ژنها بروز می کند . در حال حاضر عقیده بر این است که گیاه یک سیستم است و هر یک از خصوصیات گیاه به وسیله فعالیت اولیه ژنهای مربوطه و به وسیله وضعیت کل سیستم ژنتیکی تعیین می شود . البته غالبا به نظر می رسد هتروزیس بر حسب افزایش توسعه هر یک از صفات مانند ارتفاع گیاه ، وزن ریشه ، سطح برگ ، مقاومت به بیماریها و تحمل سرما بیان می شود . هتروزیس به ندرت بر کل گیاه اثر می گذارد . بنابراین می توان نتیجه گیری کرد که یک سری سیستمهای ژنتیکی مجزا ( شش مورد لیست شده ) با هم اثر متقابل داشته و هتروزیس به وجود می آید .

مک کی (1976 ) هتروزیس را از 3 جنبه در نظر گرفت :

1-    جهت : هتروزیس ممکن است مثبت یا منفی باشد . این امر باعث می شود که از تعریف خود یعنی افزایش اندازه عملکرد ، بنیه و غیره که به وسیله شول (1948 ) در سال 1914 زمانی که وی اصطلاح هتروزیس را معرفی کرد منحرف شود . هتروزیس منفی با تعداد خانه ها در هر میوه گوجه فرنگی نشان داده شد نسل F1 تعداد خانه های کمتری از هر یک از والدین خود داشت که این هتروزیس منفی ولی مطلوب بود .

2-    تظاهر : هتروزیس ممکن است ثمر دهنده باشد که بر حسب افزایش اندازه گیاه ؛سازگاری ، انتخابی و یا زایشی به صورت مزیت یا عیب بیان می شود .

3-    قابلیت انتقال به نسل جنسی بعدی : هتروزیس ممکن است غیر قابل تثبیت باشد یا ممکن است در ترکیب هموزایگوس یا هتروزایگوس توازن یافته تثبیت شود .

با وجود پیچیدگی هتروزیس و با وجود این واقعیت که روش قابل قبولی برای ثابت کردن آن وجود ندارد ولی شناخت مکانیسمهای مربوط به هتروزیس مورد توجه است . هتروزیس بیش از علاقه اساتید دانشگاه اهمیت دارد و می تواند در اندازه گیری و شناخت ترکیب پذیری لاین های والد که جزء مهمی در تولید ارقام هیبرید هر گیاه زراعی است مفید باشد . پیش گویی پیشرفت نمایش هر ترکیب احتمالی ، ارزش زیادی دارد زیرا اصلاح کنندگان تجاری با انتخاب نامحدودی از ترکیبات ارقام اینبرد ذرت یا دیگر گیاهان زراعی برای ایجاد هیبریدها مواجه هستند . اندازه گیری ترکیب پذیری و هتروزیس مربوطه با تولید مقادیر کافی بذر هیدرید انجام می شود تا آزمایشات مقایسه عملکرد انجام شود . برآورد ترکیب پذیری بالقوه بدون نیاز به ایجاد ترکیب واقعی هیدرید ارزشمند خواهد بود .

 

آینده گیاهان زراعی هیبرید

این عقیده که هیبریدهای F1 به صورت باالقوه در تمام گیاهان زراعی وجود دارد امکان پذیر است . هر سالی که می گذرد این اطمینان بیشتر می شود که تغییرات موازی مکانیسمهای لازم برای تولید هیبریدها را فراهم می کند . بیوتکنولوژی امیدوار کننده است زیرا صفات بخصوصی را می توان از یک گونه زراعی به دیگری منتقل کرد . از نظر بیولوژیکی موفقیت هیبریدها مشخص است ولی موفقیت تجاری آنها کمتر مشخص است .

در هر یک از گیاهان زراعی که هیبریدها توسعه می یابند مشکلات جدیدی به وجود می آید . کوشش برای حل آنها منجر به پیشرفت بهبود ارقام متداول و هیبریدها می شود . البته تغییر ارقام متداول به سمت هیبریدهای F1 در مقیاس جهانی مطلوب نیست . آن ذرت می باشد .

از زمان توسعه ذرت هیبرید در سال 1909 صدها اینبرد تست و ارزیابی شده اند ولی فقط تعداد محدودی به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته اند زیرا اقتصاد به آسانی اظهار  می کند اینبردهایی که فقط هیبریدهای F1 با عملکرد بالا تولید می کنند مورد استفاده قرا ر می گیرد . بررسی شرکت های تولید بذر تجارتی در سال 1970 مشخص کرد که 71 درصد از تمام اینبردهای تولید شده در ایالات متحده از شش اینبرد توسعه یافتند و سه تا از این شش تا از یک منبع مصنوعی به وجود آمدند . درجه زیاد یکنواختی حاصله در بین گیاهان یک رقم هیبرید ویژه و فقدان تنوع در بین ارقام محیط مساعدی را برای حمله آفات به وجود آورده است .

مورد دوم کاهش بالقوه پایه ژنی است که از آن اینبردهای جدید در نتیجه حذف واقعی ارقام ذرت آزاد گرده افشان بدست می آیند . گرده افشانی آزاد تنوع ژنتیکی ایجاد می کند . هر کاهشی در تغییر پذیری ژنتیکی ممکن است بهبود و منابع جدید مقاومت به آفات و دیگر صفات زراعی را محدود کند .

مورد سوم مربوط به فقدان ثبات عملکرد در شرایط متغیر به خصوص در ارتباط با هیبریدهای سینگل کراس می شود . ذرت هیبرید ممکن است توانایی عملکرد بالایی داشته باشد ولی شاید فاقد ثبات عملکرد باشد .

نظر دانشمندان درباره تنوع ژنتیکی موجود در والدین اینبرد الیت یا هیبریدها فرق می کند . هیبریدهای جدید بی ثبات هستند ولی دارای بنیه هیبریدی هستند که در آنها تحمل به تنشها را ایجاد می کند .

همچنین تعدادی از شرکتهای تولید بذر تجارتی در بازاریابی هیبریدها رقابت می کنند . وجود این شرکت ها باعث می شود که تنوع ژنتیکی در بین ارقام فروش رفته حتما وجود داشته باشد . با خرید بذر چندین هیبرید از یک شرکت یا خرید بذر هیبریدها از چند شرکت تنوع ژنتیکی افزایش می یابد .

ضرورت بانکهای ژن که ارقام قدیمی تر یا ارقام آزاد گرده افشان ذرت را حفظ می کنند و سدی در برابر کاهش تنوع ژنتیکی هستند بیشتر مشخص می شود .

غلات هیبرید امیدوار کننده هستند ولی نباید در آینده به عنوان تنها وسیله برای تکامل در نظر گرفته شوند . اصلاح نباتات با روشهای متداول همچنان سهم زیادی در تولید تجارتی و پیشرفت توسعه هیبریدها دارند . شاید ترکیبی از روشها نیاز باشد تا موانع پیشرفت در اصلاح نباتات مرتفع شود . این نظر با این گفته که روزی تمام گیاهان زراعی هیبرید خواهند بود منافاتی ندارد .

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: یکشنبه 10 فروردین 1399 ساعت: 21:55 منتشر شده است
برچسب ها : هیبرید یعنی چه,ارزن مروارید هیبرید,گندم هیبرید,برنج هیبرید,جو هیبرید,چاودار هیبرید,غلات هیبرید,مواد شیمیایی ایجاد کننده هیبریداسیون,بنیه هیبریدی یا هتروزیس,آینده گیاهان زراعی هیبرید,

نگاهی به بدیع در جلد سوم مثنوی

دیباچه

مثنوی ، کتابی است تعلیمی و درسی در زمینه عرفان و اصول تصوف و اخلاق و معارف و …

و مولانا بیشتر به خاطر همین کتاب شریف ، معروف شده است . مثنوی ، دریای ژرفی است که در آن می توان در آن غواصی کرد و به انواع لآلی و اقسام گوهر های معنوی دست یافت .

بی گمان درخشان ترین کار حُسام الدین این بود که با لیاقت و درایتی کم نظیر توانست مولانا را از عالم جذبه و استغراق محض بدر آورد و وی را متوجه عالم تمکین نماید تا معارف و تجارب باطنی او که به اوج پختگی و زبدگی رسیده بود به ظهور رسد و چراغ راه علم بشریت شود .

تکرار در مطالب مثنوی ، بسیار به چشم می خورد و این تکرار ها صورت تکرار دارد و در معنا تکرار نیست هر کدام از مطالب مکرر در مثنوی ، حاوی نکته ای تازه و نغز است .

دیگر آنکه مثنوی ، سه نوع مخاطب دارد : عام ، خاص ، اخص .

پاره ای از ابیات مثنوی ، متوجه عام مردم است گویی که مولانا در مجلس وعظ و خطابه حاضر شده و سخنانی در سطح افهام عموم و اذهان مردم ایراد می کند از قبیل نصایح و پند ها ، و گمان به قدر توان خود از آن سخنان بهره مند می شوند : مانند :

این جهان کوه است و فعل ماندا                                       سوی ما آید نداها را صدا

قصه دوم مخاطبان خاص است .  مطالبی است که مولانا با یاران دمساز و همدمان همراز خود در خلوت گفته است .

 بخش سوم ، مخاطبان اخص دارد نوعی حدیث نفس است که مولانا در حالت جذبه و شور عشق و یا در مراقبه و استغراق داشته است . و به طور کلی کلام مولوی ساده و دور از هر گونه آرایش و پیرایش است ولی او در عین سادگی چنان به مهارت سخن پرداخته است که بی تردید او را در ردیف اول فصحهای زبان آور فارسی قرار دارد . این کلام ساده فصیح منسجم گاه در نهایت علو و استحکام و جزالت و همه جا مقرون به صراحت و روشنی و دور از ابهام و ناگویایی عبارت است .وی در شرح جزئیات مطالب و حالات مختلف اطوار نفسانی افرادی که در حکایات و در قصص می آورد یا در شرح مشکلات و مسائل عرفانی با سادگی تمام چنانچه درخور فهم خواننده آید و در ایضاح مطالب گوناگون که پیش می گیرد . با توسل به تمثیلات و قصص و استناده به امثال و حکم متداول در عصر خود ، مهارت خاصی دارد . وسعت اطلاع او نتنها در دانشهای گوناگون شرعی بلکه در همه مسائل ادبی و معضلات عرفانی و فرهنگ عمومی اسلامی حیرت انگیز است . کلام گیرنده وی که دنباله سخنان شاعران خراسان و در بنا و اساس تحت تأثیر آنان است ، شیرینی و زیبایی و جلای خاصی دارد و در درجه ای از دلچسبی و دل انگیز است که عارف و عامی و پیر و جوان را با هر عقیدت و نظری که باشند به خود مشغول می سازد .

شاید مهمترین علت نفوذ مولوی در هر طبقه و پیروان هر شیوه و مسلکی آن باشد ، که وی در فوق مسائل دینی و عرفانی شاعر است . شاعری حساس و جهان بین ، شاعری که با دلهای پاک و درون های صافی کار دارد و عشقی سوزنده و حاد سلسله جنبان او در همه احوال و اطوار است . او چنان که خود می گفت با هفتاد و سه مذهب یکی بود و سختگیری و تعصب را خاصی و نوعی از ناپختگی می شمرد و خود برتر و بالا تر از همه اعتقادات قرار داشت .

مضامین حوضه عاطفی مولانا چه در مثنوی و چه در غزلیات شمس برگرفته از تجلیات عاطفی و     سایه ای از من اوست که خود نموداری است از سعه وجودی او و گسترشی که در عرصه فرهنگ و شناخت هستی دارد .

عواطف برخی از شاعران ، مثلاً شاعران درباره از من محدود و حقیری سرچشمه می گیرد و عواطف شاعران بزرگ از من متعالی . اما آفاق عاطفی مولانا جلال الدین به گستردگی ازل تا ابد و اقالیم اندیشه او به فراخانی هستی است و امور جزئی در شعرش کمترین انعکاسی ندارد . جهان بینی او پوینده و نسبت به هستی و جلوه های آن روشن است از این رو « تنوع در عین وحدت » را در سراسر جلوه های عاطفی شعر او می توان دید . مولانا در یک سوی وجود ، جان جهان را میبیند و در سوی دیگر جهان را . در فاصله میان جهان و جان جهان است که انسان حضور خود را در کاینات تجربه می کند .

دامنه تخیل مولانا و آفاق بینش او چندان گسترده است که ازل و ابد را به هم می پیوندد و تصویری به وسعت هستی می آفریند . بعضی از تصاویر شعری او ممتازند و سراینده را نمی شناسانند .

مولانا زیبایی را در عظمت و بی کرانگی می جوید . عناصر سازنده تصاویر ممتاز شعری او مفاهیمی هستند از قبیل مرگ و زندگی و رستاخیز و ازل و ابد و عشق و دریا و کوه . صور خیال در اندیشه ناب عرفانی مولانا جای خود را باز کرده است و  در خدمت الفاظ مثنوی معنوی در آمده است .

صنایع بدیعی و بیان را در اجزای وجودی اشعارش به کار گرفته است و با مدد جستن از آیات و احادیث قرآنی بر اعجاز سخنی خویش افزوده است که در این مقاله  سعی بر این است که سر خیال در جلد سوم مثنوی درباره بدیع که شامل صنایع لفظی و معنوی می باشد مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرد و از زیبایی کلام سخن انگیز مولانا ، سر تعظیم فرود آوریم و در پایان دیباچه متذکر می شوم که کتب مورد استناد آرایه های ادبی کتاب مثنوی معنوی مولانا جلال الدین محمد بلخی براساس نسخه تصحیح شده رنیولد نیکلسون می باشد .

 

 

 

 

 

باسمه تعالی

نگاهی به بدیع در دفتر سوم مثنوی

1- صنایع لفظی                                انواع جناس و واج آرایی

 

 

جناس تام

3- قوتت از قوت حق می زهد                                 نه از عروقی کز حرارت می جهد

 

قوتت = نیرو و توان       قوت = ارده و فرمان خدا

 

جناس ناقص اختلافی

5-  سقف گردون کار چین دایم بود                          نه از طناب و استنی قائم بود

 

دایم و قائم   =   جناس ناقص اختلافی

 

جناس ناقص اختلافی

9-  چونکه موصفی به اوصاف جلیل                          زآتش امراض بگذرد چون خلیل

 

جلیل و خلیل = جناس ناقص اختلافی

 

جناس ناقص اختلافی

10-  گردد آتش بر تو هم برد و سلام                        ای عناصر مر فراجت را غلام

 

سلام و غلام = جناس ناقص اختلافی

 

جناس ناقص اشتقاقی

19-  این گهی بخشد که اجلالی شوی                       وز دغا و از دغل خالی شوی

 

دغا و دغل = جناس ناقص اشتقاقی

 

جناس ناقص اختلافی

24- چون گیاهش خورد حیوان گشت زفت               گشت حیوان لقمه انسان و رفت

زفت و رفت =  جناس ناقص اختلافی

 

جناس تام

43- شرط تبدیل فراج آمد بدان                                کز فراج بد بود مرگ بَدان

 

بدان = آگاه باش                 بَدان = انسان های نا به کار

55- کوه ها و بحر ها و دشت ها                                بوستان ها ، باغ ها و کشت ها

واج آرایی و نغمه حروف ( ب )

 

جناس ناقص اختلافی

76- بس ضعیفند و لطیف و بس سمین                       لیک مادر هست طالب در کمین

 

سمین و کمین = جناس ناقص اختلافی

 

جناس ناقص اختلافی

93- طرفه کوری دوربین تیز چشم                             لیک از اشتر نبیند غیر پشم

 

چشم و پشم = جناس ناقص اختلافی

 

جناس ناقص اختلافی

103- سر به سر گوش است و چشم است این نبی       تازه زو ما مرضع است او ما صبی

 

نغمه حروف ( س ، ش )

 

جناس تام

106- تا کجا باید کباب پور خویش                           تا نُماید انتقام و زور خویش

 

خویش = خویشتن            خویش = خودش

 

جناس ناقص افزایش

114- هم به صورت می نماید گه گهی                      ز آن همان رنجور باشد آگهی

 

گهی و آگهی = جناس ناقص افزایشی

 

جناس ناقص حرکتی

131- بلکه خود را در صفا گوری کَنی                      در منّی او کُنی دفنِ مَنی

 

کُنی و مَنی = جناس ناقص اختلافی

 

جناس ناقص اختلافی

139- با گیاه و برگ ها قانع شوید                              در شکار پیل بچگان کم روید

 

 

جناس ناقص اختلافی

145- اندر افتادند چون گرگان مست                      پاک خوردندش فرو شستند دست

 

 

جناس ناقص حرکتی

155- ما در آن پیل بچگان کین کََشَد                        پیل بچه خواره را کیفر کُشد   

 

163- بوی کبر و بوی حرص و بوی آز                     در سخن گفتن بیاید چون پیاز   

واج آرایی حرف ( ب )

 

جناس ناقص اختلافی

170- اخسئو آید جواب آن دعا                                 چوب درد باشد جزای هر دغا        

 

 

جناس ناقص اختلافی

جناس ناقص اختلافی

172- آن بلال صدق در بانگ نماز                            حی را هی همی خواند از نیاز

 

 

جناس ناقص حرکتی

192- او شکسته دل شد و بنهاد سر                           دید در خواب او خَضِر را در خُضََر          

 

 

جناس ناقص حرکتی

215- کاه باشد کو به هر بادی جهد                           کو کی مر باد را وزنی نهد

 

 

جناس تام

251- خواجه هر سالی ز زر و مال خویش              خرج او کردی گشادی بال خویش

 

جناس ناقص اختلافی

281- ای زدودی جسته در ناری شده                        لقمه جسته لقمه ماری شده

 

 

جناس ناقص افزایشی

386- او نمی دانست گرد گرگ را                            با چنین دانش چرا کرد او چرا

 

 

جناس ناقص اختلافی

526- ظاهرش گیرار چه ظاهر کژ پرد                         عاقبت ظاهر سوی باطن برد

 

 

جناس ناقص افزایشی

535- از سفر بیرق شود فرزین راد                              وز سفر یابید یوسف صد مراد     

 

 

جناس ناقص اختلافی

576- آن سگی که باشد اندر کوی او                    من به شیران کی دهم یک موی او

 

 

جناس ناقص اختلافی

581- سغبه صورت شد آن خواجه سلیم                    که به ده می شد به گفتار سقیم

 

 

جناس ناقص اختلافی

651- ناگهان تمثال گرگ هشته ای                            سر برآورد از فراز پشته ای

 

 

جناس ناقص اختلافی

652- تیر را بگشاد آن خواجه ز شست                       زد بر آن حیوان که تا افتاد پست

 

 

جناس ناقص افزایشی

682- صد هزار امتحان است ای پدر                       هر که گوید من شدم سرهنگ در

 

 

جناس ناقص حرکتی

688- گر نبودی امتحان هر بَدی                                هر مخنث دروغا رستم بُدی

 

 

جناس ناقص افزایشی

691- باده حق راست باشد نی دروغ                دوغ خوردی دوغ خوردی دوغ دوغ

 

 

جناس ناقص افزایشی

721- آن شغالی رفت اندر خم رنگ                     اندر آن خم کرد یک ساعت درنگ

 

 

جناس ناقص اختلافی

773- آن شغالان آمدند آنجا به جمع                        همچو پروانه به گرداگرد شمع

 

 

جناس ناقص افزایشی

775- تو چنان جلوه کنی گفتا که نی                        بادیه نا رفته چون گویم منی

 

 

جناس ناقص اختلافی

778- همچو فرعونی مرصع کرده ریش                    برتر از عیسی پریده از خریش

 

 

جناس ناقص افزایشی

785- می زنی دستی بر آن کوزه چرا                      تا نشناسی از طنین اشکسته را

 

 

جناس ناقص حرکتی

825- نا امید از هر دو عالم گشته اند                         خار های بینهایت کشته اند

 

 

جناس ناقص اختلافی

975- یک حکایت بشنو از تاریخ گوی                      تا بری زین راز سرپوشیده بوی

 

981- گه به گفت و گه به خاموشی و گه                 بوی کردن گیر هر سو بوی شه

واج آرایی حرف ( گ )

1018- ما سمیعیم و بصریم و خوشیم                         با تنما تا محرمان ما خامشیم

واج آرایی حروف ( ب ، ش )

 

جناس ناقص اختلافی

1040- بسته بودش با رسنهای غلیظ                       احتیاطی کرده بودش آن حفیظ

 

 

جناس ناقص اختلافی

1121- از گزافه کی شدند این قوم لنگ              فخر را دارند و بخریدند تنگ

 

 

جناس ناقص اختلافی

1177- که دو مرد او را به تنگ آورده اند           آبرویش پیش لشگر برده اند

 

 

جناس ناقص اختلافی

1216- هر دو بوسیدند ثوزش را درفت               تا به مصر از بهر این پیکار زفت

 

 

جناس ناقص افزایشی

1338- تو همی دانی که چونم با تو من               بیست چندانم که باران چمن

 

 

جناس ناقص اختلافی

1540- بر خلاف قول اهل اعتزال                     که عقول از اصل دارند اعتدال

 

 

جناس ناقص افزایشی

1595- مادران گفتند مکر است و دروغ            صد دروغ آرید بهر طمع دوغ

 

 

جناس ناقص افزایشی

قیل و قال جناس ناقص اشتقاقی

1603- من بدم غافل به شغل قیل و قال            بود در باطن چنین رنجی ثقیل

 

واج آرایی حرف ( ق )

 

جناس ناقص اختلافی

1719- تا نمیرم من مگوی این با کسی             نه قریبی ، نه حبیبی ، نه خسی

 

 

جناس ناقص افزایشی

1760- جامع این ذره ها خورشید بود              بی غذا اجزات را داند ربود

 

جناس ناقص اختلافی

1763- هین عزیرا در نگر اندر خرت                  که  بپوسیده ست و ریزیده برت

 

واج آرایی حرف ( ت )       خرت و برت =  جناس ناقص اختلافی

 

جناس ناقص افزایشی

1778- تو نمی گویی نمی زاری چرا                   یا که رحمت نیست ، اندر دل تورا

 

1909- بهر یزدان می زید نی بهر گنج                 بهر یزدان می مرد نه از خوف و رنج

واج آرایی حرف ( ی ، ب ، ن )

 

جناس ناقص اختلافی

1946- در سفر معظم مرادش آن بُدی                 که دمی بر بنده خاصی زدی

 

 

جناس ناقص افزایشی

2074- هم در آن ساعت زساعت رست جان        زانکه ساعت پیر گرداند جوان

 

 

جناس ناقص اختلافی

2327- این دعا کی باشد از اسباب ملک           کی کشید این را شریعت خود به سلک

 

 

جناس ناقص اختلافی

2444- در فلان صحرا درختی هست زفت          شاخهایش انبَه و بسیار و چفت

 

 

جناس ناقص افزایشی

2505- مدعی گا و نفس توست هین                  خویشتن را خواجه کرده ست و مهین

 

 

جناس ناقص افزایشی

2710- ما نخواهیم این چنین لاف و دروغ           کردن اندر گوش و افتادن به دوغ

 

 

جناس ناقص اختلافی

2820- کیست کار نشنید آن طوفان نوح               یا مصاف لشکر فرعون و روح

 

جناس ناقص اختلافی

2875- چون رباید غارتی از جفت شوی               جفت می آید سپس او شوی جوی     

 

 

جناس ناقص حرکتی

جناس ناقص اختلافی

2908- قسمتی کرده ست هر یک را رهی         کی کُهی گردد به جهد بی چون گهی

 

 

جناس ناقص افزایشی

3165- مصطفی دست مبارک بر رخش                  آن زمان مالید و کرد او فرخش

 

 

جناس ناقص افزایشی

3375- گفت تیری جست از شست ای پسر              نیست سنت کاید آن واپس به سر

 

 

جناس ناقص افزایشی

3418- مغز نغزی دارد آخر آدمی                          یک دمی آن را طلب گز زان دمی

 

 

جناس ناقص افزایشی

3554- خانه تنگ و در او جان چنگ لوک             کرد ویران تا کند قصر ملوک

 

 

جناس ناقص افزایشی

3589- زانکه این نوری که اندر سافل است         نیست دایم روز و شب او آفل است .

 

 

جناس ناقص افزایشی

3740- چشم کودک همچون خر و آخور است          چشم عاقل در حساب آخر است

 

 

جناس ناقص افزایشی

3805- گرچه دل چون سنگ خارا می کند              جان من عزم بخارا می کند

 

 

جناس ناقص افزایشی

3866- ساعتی افتاد بیهوش و دراز                              عقل او پرید در بستان راز

 

 

جناس تام

3870- تو فسرده در آخور این دم نه ای                 با شکر مقرون نه ای گرچه نی ای

 

« نه ای = نیستی                   نه ای = نی لبک »

 

جناس ناقص اختلافی

3961- گربه می بیند گرد خود قطار                    مرغش آیس گشته بوده ست از مطار

 

 

جناس ناقص حرکتی

4090- تا رمیدی مرغ زآن طبلک زکشت               کشت از مرغان بد بی خوف گشت

 

 

جناس ناقص افزایشی

4381- من بترسانم وقیح یاوه را                                انکه ترسد من چه ترسانم ورا

 

 

جناس تام

4418- هر یکی خواهان دگر را همچو خویش          از پی تکمیل فعل و کار خویش    

 

خویش = خویشاوند                خویش = خود

 

جناس ناقص اختلافی

4500- ورشکستی ناگهان سرگین خر                       خانه ها پرگند گردد تا به سر 

 

 

جناس ناقص اختلافی

4514- نیست را چه جای بالاست و زیر                   نیست را نه زود و نه دورست و زیر

 

 

جناس ناقص اختلافی

4701- بهر گشاخی شوخ غره ای                            حلمعا در پیش حکمت ذره ای

 

 

جناس ناقص اختلافی

4754- رقعه گر بی پر مرغی دوختی                        پر مرغ از کف رقعه سوختی

 

 

جناس ناقص اختلافی

4795- این جهان پر آفتاب و نور ماه                        او بهشته سرفرو برده به چاه

 

 

جناس ناقص اختلافی

4801- چون دری می کوفت او از سلوتی               عاقبت دریافت روزی خلوتی

 

           

بررسی صنایع معنوی                   در دفتر سوم مثنوی مولانا

( تلمیح ، تضاد ، تمثیل ، تناسب ، حسن تعلیل ، لفظ شکر ، پارادوس ، ایهام )

 

 

مراعات و نظیر = تناسب

4- این چراغ شمس کاو روشن بود                      نه از فتیل و پنبه و روغن بود

 

10- چونکه موصوفی به اوصاف جلیل                   زآتش امرامن بگذرد چون خلیل

گردد آتش بر تو هم برد و سلام                          ای عناصر مر مزاجت را غلام

تلمیح به داستان حضرت ابراهیم (ع) و سرد شدن آتش بر امر خداوندبر ایشان

16- کوه طور اندر تجلی حلق یافت                  تا که می نوشید و می را بر نتافت

تلمیح به داستان حضرت موسی (ع) و تجلی نور حق در کوه سینا بر ایشان و بیهوش شدن موسی (ع)

 

تضاد یا مطابقه

21- گوش آن کس نوشد اسرار جلال               کاو چو سوسن صد زبان افتاد و لال 

 

 

تضاد یا مطابقه

30- جمله عالم اکل و ماکول دان                      باقیان را مقبل و مقبول دان

 

 

لف

نشر مرتب

لف

نشر مرتب

31- این جهان و ساکنانش منتشر                        وان جهان و ساکنانش مستمر

 

لف

نشر مرتب

لف

نشر مرتب

32- این جهان و عاشقانش منقطع                         اهل آن عالم مخلد مجتمع

 

 

مراعات نظیر = تناسب

44- چون مزاج آدمی گلخوار شد                       زرد و بد رنگ و سقیم و خوار شد

 

 

مراعات نظیر = تناسب        و سیاقته الاعداد

51- کوها و بحر ها و دشت ها                             بوستان ها ، باغ ها ، کشتها

 

85- ور نه کی کدی به یک نفرین بد                  نوح شرق و غرب را غرقاب خود

تلمیح به داستان حضرت نوح (ع) و نفرین او بر مردمان خویش و غرق شدن آنها به امر خدا در آب

 

مراعات نظیر = تناسب

مراعات نظیر = تناسب

111- آب و روغن نیست مر روپوش را                راه حیلت نیست عقل و هوش را

 

161- آنکه یابد بوی حق را از یمن                     چون نیابد بوی باطن را زمن

تلمیح به داستان پیامبر (ص) دارد که بوی یارش اویس را که از یمن بود را استشمام کرد .

 

تضاد = مطابقه

162- هم بیاید لیک پوشاند زما                           بوی نیک و بد برآید بر سما

 

 

حسن تعلیل

حسن آمیزی

166- بوی کبر و بوی حرص و بوی آز               در سخن گفتن بیاید چون پیاز      

 

208- چون سگ کهفی که از مردار رست           بر سر خوان شهنشاهان نشست

تلمیح به داستان اصحاب کهف دارد . که سگ ایشان بر مرحله قرب و نزدیکی رسید

213- صبر کنبهر این نبود حرح                          صبر کن کالصبر  مفتاح الفرج

تلمیح به آیه قرآنی

 

مراعات نظیر = تناسب

255- آدمی چون کشتی است و باد بان                تا کی آرد باد را آن باد ران

 

345- نی چو عیسی سوی گردون بر شود             نی چو قارون در زمین اندر رود

تلمیح به داستان حضرت عیسی بن مریم (ع) و قارون پسر عموی حضرت موسی (ع)

397- پوستین یوسفان بشکافتند                           آنچه می کردند یک یک یافتند

تلمیح به داستان حضرت یوسف (ع)

406- احمدم درمانده در دست یهود                  صالحم افتاده در حبس ثمود

تلمیح به داستان پیامبر اکرم (ص) با یهودیان و اشاره به حضرت صالح (ع) با قوم ثمود

 

تضاد = مطابقه

421- این شنو که چندان یزدان زجر کرد         گفت اصحاب نبی را گرم و سرد

 

 

تمثیل

تمثیل

456- آب از بالا به پستی در رود                        آنگه از پستی به بالا بر رود

 

464- جمله اجزا در تحرک در سکون                ناطقان کا نا الیه راجعون

تلمیح به آیه قرآن

 

مراعات نظیر = تناسب

مراعات نظیر = تناسب

471- تا پری و دیو در شبیثه شود                       بلکه هاروتی به بابل در رود

 

هاروتی = تلمیح به داستان هاروت و رفتن ایشان به بابل

 

تضاد = مطابقه

483- بشنو غمهای رنجوران دل                         فاقه جان شریف از آب و گل

 

 

جوانی و شیب = تضاد و مطابقه

مراعات نظیر = تناسب

515- تیر ها پران کمان پنهان زغیب                  بر جوانی می رسد صد تیر شیب

572- گفت مجنون تو همه نقشی و تن                اندرآ و بنگرش از چشم من

573- کاین طلسم بسته مولی است این                پاسبان کوچه لیلی است این

تلمیح به داستان لیلی و مجنون

580- بعد از آن هر صورتی را بشکنی                  همچو حیدر باب خیبر برکنی

تلمیح به داستان حضرت علی (ع) و فتح در خیبر به دست ایشان دارد.

 

مراعات نظیر = تناسب

629- در کفش تیر و کمان از بهر گرگ             تا زند گر آید آن گرگ سترک

 

709- آهن از داوود مومی می شود                     موم در دستت چو آهن می بود

تلمیح به داستان حضرت داود(ع) موم شدن آهن به دست ایشان .

 

مراعات نظیر = تناسب

724- دید خود را سبز و سرخ و فور و زرد           خویشتن را بر شغالان عرضه کرد

 

742- بلعم باعور و ابلیس لعین                               زامتحان آخرین گشته مهین

تلمیح به داستان بلعم باعور فریفتن آن به وسیله شیطان دارد .

 

مراعات نظیر = تناسب

712 – آن شغالان آمدند آنجا به جمع                   همچو پروانه به گرداگرد شمع

 

 

مراعات نظیر = تناسب

835- جمله راه استخوان و موی و پی                    بس که تیغ قهر لاشی کردشی

 

983- گفت آن یعقوب با اولاد خویش                    جستن یوسف کنید از حد بیش

تلمیح به داستان حضرت یعقوب (ع) با فرزندش یوسف دارد .

 

1010- چون عصای موسی اینجا مار شد               عقل را از ساکنان اخبار شد

تلمیح به داستان حضرت موسی (ع) دارد .

1016- ماه با احمد اشارت بین شود                      بحر با موسی سخندانی شود

تلمیح به داستان شق القمر پیامبر (ص) و اشاره به زندگی حضرت موسی (ع) و رد شدن از دریا دارد .

 

مراعات نظیر = تناسب

1019- ما سمیعیم و بصیریم و خوشیم                    با شما نامحرمان ما خامشیم

 

 

تضاد = مطابقه

1101- دسته گل بستم و بردم به پیش                 هر گلی چون خار گشت و نوش نیش

 

 

تضاد = مطابقه

1222- ای بسا بیدار چشم خفته دل                      خود چه بیند دید اهل آب و گل         

 

 

لف

نشر مرتب

1262- آن یکی را کف به خرطوم افتاد               گفت همچون ناودان است این نهان

 

 

نشر مرتب

لف

1263- آن یکی را دست بر گوشش رسید             آن بر او چون باد بیزن شد پدید

 

 

نشر مرتب

لف

1264- آن یکی کف چو بر پایش بسود                 گفت شکل پیل دیدم چون عمود

 

 

لف

نشر مرتب

1265- آن یکی بر پشت او بنهاد دست             گفت خود این پیل چون تختی بُدست

 

1319- لم یلد لم یولد است او از قدم                      نی پدر دارد نه فرزند و نه عم

تلمیح به آیه قرآنی

 

نشر1    نشر2     مرتب

لف 1

لف2

1424- گر بخواهد مرگ هم شیرین شود              خار و نشتر نرگس و نسرین شود

 

1430- وانکه آمل باشد و گه آن و این                   نیست دلبر لااحب الا فلین

تلمیح به داستان حضرت ابراهیم (ع) و اشاره به آیه قرآنی

 

تضاد = مطاقبه

1495- چون مسبح کرده ای هر چیز را                 ذات بی تمییز با تمییز را

 

 

مراعات نظیر = تناسب

1690- دست ما و پای ما و مغز و پوست                 باد ای والی فدای حکم دوست

 

2043- زین تنازعها محمد در عجب                       در تعجب نیز مانده بولهب

تلمیح به داستان پیامبر اکرم (ص) با پسر عموی خویش ابولهب دارد .

 

تضاد = مطاقبه

2074- هم در آن ساعت ز ساعت رست جان          زانکه ساعت پیر گرداند جوان

 

 

مراعات نظیر = تناسب

2097- بس که بویش آسمان ها بر رود                    بر دماغ حور و رضوان بر شود

 

 

مراعات نظیر = تناسب

2100- فهم آب است و وجود تن سبو                      چون سبو بشکست ریزد آب از او

 

2115- گر چنان مدح از تو آمد هم خجل               لیک پذیرد خدا جهد المُقِل

تلمیح به آیه قرآنی دارد

 

مراعات نظیر = تناسب

2151-چشم و گوش و هوش و گوهر های عرش  خرج کردی چه خریدی تو زفرش؟

 

 

نشر1   نشر2  لف و نشر مرتب

لف1  لف2

2152- دست و پا دادمت چون بیل و کلند              من ببخشیدم زخود آن کی شدند

 

 

سیاقه الاعداد   و مراعت نظیر = تناسب

2180- هم شب و هم ابرو و هم موج عظیم               این سه تاریکی و از غرتاب سیم

 

 

سیاقه الاعداد

2187- از همه امید ببریده تمام                                 دوستان و خال و عم ، بابا ، مام

 

 

مراعت نظیر = تناسب

2210- خوش سلامتشان به ساحل باز بر                     ای رسیده دست تو در بحر و بر

 

 

مراعت نظیر = تناسب

2212- ای بداده رایگان صد چشم و گوش        بی زر شوت بخش کرده عقل و هوش

 

 

سیاقه الاعداد

2329- بیع و بخشش یا وصیت یا عطا                          یا زجنس این شود ملکی تو را

 

2343- چاه شد بر وی بدان بانگ جلیل                     گلشن و بزمی چو آتش بر خلیل

تلمیح به داستان حضرت یوسف (ع) و داستان حضرت ابراهیم (ع) دارد .

2344- همچنان که ذوق آن بانگ الست                   در دل هر موضی تا حشر هست

تلمیح به آیه قرآنی

 

مراعت نظیر = تناسب

2539- نی که هم تورات و انجیل و زبور                   شد قوای صدق قرآن ای شکور

 

 

مراعت نظیر = تناسب

مراعت نظیر = تناسب

2554- نفس را تسبیح و مصحف در یمن                     خنجر و شمشیر اندر آستین

 

 

مراعت نظیر = تناسب

2565- از صیادی بشنو آواز طیر                             مرغ ابله می کند آن سوی سیر

 

 

مراعت نظیر = تناسب

تضاد = مطابقه

2654- دادشان چندان ضیاع باغ و راغ                 از چپ و از راست بهر فراغ

 

 

مراعت نظیر = تناسب

2926- خود گرفتیم که شما سنگین شدید              قفل ها بر گوش و بردل برزدید

 

 

سیاقه الاعداد

2936- دائماً تّر و جوانیم و لطیف                           تازه و شیرین و خندان و ظریف

 

 

تضاد = مطابقه

2961- گر طبیبی گویدت غوره مخور                  که چنین رنج برآورد شور و شر

 

2982- کافران کارند در نعمت جفا                        باز در دوزخ نداشان ربنا     

تلمیح به آیه قرآنی دارد .

 

مراعت نظیر = تناسب

3004- گربه باشد شحنه هر موش خو                     موش که بو تا ز شیران ترسد او

 

 

متناقض نما ، پارادوکس

3020- عشق نان بی نان غذای عاشق است            بند هستی نیست هر کاو صادق است

 

 

تضاد ، مطابقه

3043- یک خیال نیک باغ ان شده                         یک خیال زشت راه این زده

 

 

تضاد ، مطابقه

3045- پس که داند گلشنهای او                              پس که داند جای گلخنهای او

 

 

لف1          نشر1     لف2         نشر2    لف و نشر مرتب

3072- اصل ماهی آب و حیوان از گل است            حیله و تدبیر اینجا باطل است

 

 

تضاد = مطابقه

3089- تاجر ترسنده طبع شیشه جان                        در طلب نه سود دارد نه زیان

 

 

ایهام     1- هوا آسمان            2-  بالا رفتن

3151- آب از جوشش همی گردد هوا                    وآن هوا گردد ز سردی آبها

 

 

تضاد = مطابقه

3177- شد سپید آن زنگی و زاده حبش                  همچو بدر و روز روشن شد شبش

 

3222- نه تو لاتلقوا بایدیکم الی                              تهکله خواندی زپیغام خدا

تلمیح به آیه قرآنی دارد .

 

تضاد = مطابقه

3487- مرغ خاکی مرغ آبی همتنند                         لیک ضد انند آب و روغنند

 

 

مراعات نظیر = تناسب

3501- ورنه قادر بود کز کن فیکون                         صد زمین و چرخ آوردی برون

تلمیح به آیه قرآنی دارد .

3585- نوح وار ار صدقی زد د تو روح                    کویم و کشتی و کو طوفان نوح

تلمیح به داستان حضرت نوح (ع) دارد .

3667- ما رمیت اذ رمیت از نسبت است                نفی و اثبات است هر دو مثبت است

تلمیح به آیه قرآنی دارد .

3704- صورتی که یوسف ار دیدی عیان                 دست از حیرت بریدی چون زنان    

تلمیح به داستان حضرت یوسف (ع) دارد .

 

تضاد = مطابقه

3739- کودکان خندان و دانایان تُُرُش                    غم جگر را باشد و شادی زشش

 

 

تضمین

3748- ترک جوشش شرح کردم نیم خام                 از حکیم غزنوی بشنو تمام

 

3903- وز ملک هم بایدم جستن زجو                        کل شی هالک الا وجهه

تلمیح به آیه قرآنی دارد .

3905- پس عدم گردم عدم چون ار غنون               گویدم که انا الیه راجعون

تلمیح به آیه قرآنی دارد .

 

مراعات نظیر = تناسب

3971 – آب و دانه در قفس گر یافته ست                آن ز باغ و عرصه ای در تافته ست  

 

4145- کلکم راع نبی چون راعی است                   خلق مانند رمه او ساعی است

تلمیح به آیه قرآنی دارد .

 

تضاد = مطابقه

4330- مرگ بینی باز کو از چپ و راست               می کشد همسایه را تا بانگ خاست

 

 

مراعات نظیر = تناسب

متناقض نما ، پارادوکس

4440- آدمی حیوان نباتی و جماد                          هر مرادی عاشق هر بی مراد

 

 

مراعات نظیر = تناسب

4498- گر تر مشک و عنبری را بشکنی                     عالمی از فوح ریحان پر کنی

 

 

مراعات نظیر = تناسب

4625- مرغ و ماهی در پناه عدل تست             کیست آن گمگشته کش فضلت نجست

 

 4640- تا نلرزد عمرش از ناله یتیم                            تا نگردد از ستم جانی سقیم

    تلمیح به آیه قرآنی دارد .

 

متناقض نما ، پارادوکس

تضاد = مطابقه

2661- هالک آید پیش و جهش هست و نیست   هستی اندر نیستی خود طرفه ای است  

 

4688- کم ز آب نطفه نبود کز خطاب                       یوسفان زایند رخ چون آفتاب  

تلمیح به داستان حضرت یوسف (ع) و زیبایی بی مانند او دارد .

4720- غیر هفتاد و دو ملت کیش او                          تخت شاهان تخته بندی پیش او

تلمیح به حدیث دارد .

 

متناقض نما ، پارادوکس

4761- چونکه با بی برگی غربت بساخت                  برگ بی برگی به سوی او بتاخت           

 

 

تضاد = مطابقه

متناقض نما ، پارادوکس

4763- ای بسا طوطی گویای خمش                         ای بسا شیرین روا و رو ترش

 

4788- بلعم باعور و ابلیس لعین                                 سود نامدشان عبادت ها و دین

تلمیح به داستان بلعم باعور فریفتن آن به وسیله شیطان دارد .

 

مراعات نظیر =  تناسب

8403- جست از بیم عسس شب او به باغ              یار خود را یافت چون شمع و چراغ

 

در پایان مقاله، از خداوند نهان سپاسگزارم که شکر این نعمت را به من ارزانی داد که کتاب گرانقدر مولانا را بخوانم و در عمق وجودم لبریز از شعف و شادمانی گردم که چنین بزرگانی در دامان کشورم پرورش یافته اند و چه ذهن خلاقی داشته اند که لفظ و معنا را در خدمت هم قرار داده اند . بافته ای از ابریشم جان و دل تنیده اند که تا ابد نام ایران و ایرانی زنده باقی بماند . و هم اکنون بر ماست که این میراث گرانقدر را آبیاری کنیم . و نهال تنومند آن را از گزند و داس دروگر نیستی حفظ کنیم و از این اندیشه و فکر ما نیز آیندگان ما سیراب بشوند . به امید چنین روزی

 

فهرست منابع و مأخذ

1- کریم زمانی ،  شرح جامع مثنوی معنوی ، دفتر سوم چاپ اول  ، چاپ ششم 1378   

تعداد 2100 نسخه انتشارات اطلاعات

2- رینولدنیکلسون  ،  مثنوی معنوی مولوی   ،  چاپ هشتم 1386  چاپ شمشاد

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: یکشنبه 10 فروردین 1399 ساعت: 21:54 منتشر شده است

 

مقایسه ویندوز ایکس پی و ویستا

 

پنج سال وقت صرف ويندوز ويستا  شد، خطوطي از کد که براي چندين بار پوشاندن کره خاکي کافي است، هزاران ساعت از وقت توسعه‌دهندگان و برنامه‌نويسان که براي نگهداري و بررسي همه آنها به يک سوپرکامپيوتر نياز داشتند – و سرانجام ويندوز ويستا (Vista) ارائه شد.

 ويستا " شامل تغييرات چشمگيري از جمله امكان قابل لمس بودن صحنه، " سايد بار " ويندوز متفاوت كه تمامي‌اطلاعات از جمله ساعت، پيام‌هاي الكترونيكي، تازه رسيده و قرار ملاقات آينده رانشان مي‌دهد، مي‌باشد .

 

" جيم آلچين " مدير برنامه‌هاي ويندوز در اين رابطه مي‌گويد: "حتي اگر هيچ يك از اين نوآوري‌ها براي مشتريان جذاب نباشد، اما ويندوز ويستا باز هم ارزش آن را دارد تا خريداري شود، چرا كه ضريب دفاعي بالاي آن در برابر حملات ناگهاني جاسوسي و ديگر كدخواني‌هاي بدخواهانه از ويژگي‌هاي منحصر به فرد آن است.

 

وي با تاكيد دوباره بر ضريب ايمني و امنيت بالا ويندوز ويستا افزود: اين ويندوز همچنين بر شاخه " People Near me " است كه از طريق آن كاربراني كامپيوتر آنان منجر به ويستا است، مي‌توانند با برقراري ارتباط با ديگران كاربراني كه همين ويندوز را استفاده مي‌كنند يك شبكه را به وجود آورند .

 

گفتني است؛ ويندوز ويستا براي نخستين بار در ماه دسامبر از سوي " بيل گيتس " معرفي شد

ضريب امنيت بالا: به رغم آنكه شركت مايكروسافت تلاش كرد با انتشار مجموعه اصلاحي و به روزكننده "سرويس پك 2 براي "ويندوز اكس‌پي" اين سيستم‌عامل را از لحاظ امنيتي به حد قابل قبولي برساند، اما حتي ضريب امنيت "ويندوز اكس پي" مجهز به "سرويس پك 2 نيز با ضريب امنيت "ويندوز ويستا" قابل مقايسه نيست. "ويندوز ويستا"، امكان كنترل بيشتر كاربر اصلي يك رايانه بر حافظه‌هاي قابل حمل "فلش" و هارد ديسكهايي خارجي است كه اغلب توسط كابلهاي "يو اس بي" به رايانه متصل مي‌شوند. اين ويژگي جديد از كپي برداشتن و يا ربودن اطلاعات از هارد ديسك رايانه توسط افراد فاقد صلاحيت جلوگيري مي‌كند.

 

 

برخورداري از يك ديوارآتش (فايروال) قدرتند و دو طرفه كه اطلاعات ورودي و خروجي از رايانه را بررسي مي‌كند، فن‌آوري "ويندوز سرويسز هاردنينگ" كه از اجرا شدن مخفيانه كدهاي مخرب در رايانه و تغييرات ناخواسته تنظيمات سيستم‌عامل جلوگيري مي‌كند، رمزنگاري تمامي اطلاعات موجود در هارد ديسك رايانه به منظور جلوگيري از سوء‌استفاده از اطلاعات شخصي كاربران، فن‌آوري "يوزر اكاونت پروتكشن" به منظور محدود كردن اختيارات امنيتي كاربر با هدف حفاظت از رايانه، تنها بخشي از توانمندي‌هاي جديد امنيتي سيستم‌عامل "ويندوز ويستا" هستند.

 

 

برخورداري از اينترنت اكسپلورر 7 مايكروسافت با تقليد از مرورگر محبوب "فايرفاكس" تلاش كرده‌است نگارش جديد "اكسپلورر" را به قابليتهايي نظير مشاهده چند وب سايت در يك پنجره مرورگر (Tab Browsing ) مديريت بهتر ويژگي‌هاي امنيتي، امكان شناسايي وب سايتهاي مشكوك به حملات "فيشنگ" و جلوگيري از دانلود و اجرا شدن كدهاي مخرب از اينترنت بدون آگاهي كاربر، مجهز كند.

 

كيفيت گرافيك بسيار بالا: شركت مايكروسافت براي نخستين بار كيفيت گرافيك سيستم‌عال "ويندوز" خود را به حد بالايي رسانده‌است. در "ويندوز ويستا" محيط گرافيكي زيبايي به نام "ايرو گلس" (Aero Glass ) وجود دارد كه فعال كردن آن تصاوير متحرك، جلوه‌هاي سه‌بعدي و تصاوير شفاف (Transparencies )

آيكن‌ها و پنجره‌هاي شفاف را به ارمغان مي‌آورد و نه تنها ظاهر "ويندوز" را دگرگون مي‌كند بلكه كار كردن با آن را نيز بهبود مي‌بخشد. (فعال كردن قابليت "ايرو گلس" نيازمند كارت گرافيكي و پردازنده قدرتمند است)

 

قابليت جستجوي دسكتاپ: شركت مايكروسافت جستجوگر دسكتاپ بسيار قدرتمندي را در "ويندوز ويستا" گنجانده كه به هيچ وجه با گزينه كند و ناكارامد "جستجو" (Search) در "ويندوز اكس‌پي" قابل مقايسه نيست و كاربران مي‌توانند با استفاده از آن با سرعت و دقت بالا در ميان انواع فايلها، ايميل‌ها و مطالب اينترنتي موجود در هارد ديسك رايانه خود و يا شبكه رايانه‌اي مورد استفاده، به جستجوي موارد مورد نظر خود بپردازند.همچنين كاربران ويندوز ويستا مي توانند به راحتي در ميان پنجره هايي كه باز است جستجو كنند و پنجره مورد نياز خود را بيابند.

 

به روزنگاري اينترنتي: "ويندوز ويستا" بر خلاف "ويندوز اكس‌پي" از مرورگر "اينترنت اكسپلورر" براي دانلود به روز نگارها(آپ ديت) استفاده نكرده و خود به يك برنامه به روزنگار مجزا مجهز شده كه نتيجه آن به روز نگاري متمركز و سريعتر ويندوز و برنامه‌هاي جانبي آن است.

 

بهبود قابليتهاي صوتي تصويري: نرم‌افزار "مديا پلير" در "ويندوز ويستا" از ابزار نه چندان محبوبي كه هم‌اكنون در "اكس‌پي" مي‌بينيم، به يك برنامه صوتي و تصويري كامل و جذاب بدل شده‌است. برنامه "ويندوز فوتو گالري"(Windows Photo Gallery )سرانجام قابليت مديريت عكسهاي ديجيتالي را به "ويندوز" آورده كه به كمك آن مي‌توان به راحتي عكسها را مديريت، طبقه بندي، ويرايش و چاپ كرد. برنامه "دي وي دي ميكر"( DVD Maker )نيز امكانات جالبي را براي ساخت و ويرايش تصاوير ويدئويي در اختيار كاربران "ويستا" قرار مي‌دهد.

 

كنترل دسترسي اطفال(Parental Control ): "ويندوز ويستا" به قابليتي مجهز شده كه والدين، معلمان و مسئولان كتابخانه‌ها مي‌توانند از جهات مختلف بر نحوه دسترسي اطفال به رايانه نظارت داشته‌باشند. به كمك اين ويژگي مي‌توان وب سايتهاي خاص را در اينترنت فيلتر كرد، دانلود فايل را محدود نمود، برنامه‌ها و بازي‌هاي رايانه‌اي قابل اجرا در رايانه را مشخص كرد و حتي روز و ساعت دسترسي كودك به رايانه را نيز تعيين نموده و محدود نمود.

 

قابليت پشتيباني از اطلاعات هارد ديسك: "ويندوز ويستا" به منظور حفاظت از كاربر در برابر احتمال فاجعه پاك شدن و يا از بين رفتن ناگهاني اطلاعات، به قابلت پشتيباني(Back Up ) جديدي مجهز شده و به علاوه ويژگي "سيستم ري‌استور"(System Restore )در آن براي بازگرداندن رايانه به بهترين وضعيت قبلي در هر لحظه، بهينه‌سازي شده‌است.

 

به اشتراك‌گذاري هارد ديسكها: "ويندوز ويستا" به توانايي به اشتراك‌گذاري هارد ديسكها(Peer–To–Peer) مجهز شده كه كاربران گروه‌هاي مشخص شده مي‌توانند با استفاده از آن از طريق اينترنت به تبادل فايل و پيغام ميان يكديگر بپردازند.

 

نصب در تنها 15 دقيقه! : هرچند نگارشهاي آزمايشي فعلي "ويندوز ويستا" براي نصب شدن روي رايانه همانند "ويندوز اكس‌پي" دست كم به حدود يك ساعت زمان نياز دارند اما مايكروسافت وعده داده‌است نسخه نهايي اين سيستم‌عامل به گونه‌اي طراحي شده كه كاربران مي‌توانند در حدود 15 دقيقه آن را روي رايانه خود نصب و راه‌اندازي كنند.

 

- "ويندوز ويستا" براي عملكرد بهينه نيازمند يك رايانه قدرتمند است و به همين علت كاربران رايانه‌هاي قديمي‌تر بهتر است پيش از نصب آن به فكر ارتقاء رايانه خود باشند.

 

- "ويندوز ويستا" هنوز به يك نرم‌افزار ضد ويروس متمركز مجهز نشده و شما همچنان مجبور خواهيد بود پس از نصب آن از يك نرم‌افزار آنتي‌ويروس جداگانه براي حفاظت از رايانه خود بهره بگيريد.

 

- كار كردن با "ويستا" به ويژه با قابليتهاي در ظاهر پيچيده‌اي نظير "فلدرهاي مجازي"(Virtual Folders)اندكي مشكل بوده و تغييرات فراوان در منوي "استارت" ممكن است كاربران نسخه‌هاي قديمي‌تر "ويندوز" را دچار سردرگمي كند.

 

- مايكروسافت برخي ويژگي‌هاي استاندارد شده در "ويندوز"هاي قبلي را در "ويستا" تغيير داده كه اين امر مي‌تواند سبب نارضايتي كاربران شود. به طور مثال پيش تنظيمات "ويندوز ويستا" به گونه‌اي است كه "ويندوز" به جاي خاموش كردن (شات داون) رايانه، آن را "هايبرنيت" مي‌كند و كاربر مجبور است براي "شات داون" كردن كامل رايانه، پيش تنظيمات "ويندوز ويستا" را تغيير دهد.

 

- حدود دو ميليون( 27 درصد) خصوصيات افزوده شده ويستا بدون ارتقا بخشي از ايكس‌پي همانند مرورگر اينترنت اكسپلورر 7 و ويندوز مديا پلير قابل فروش دسترس بوده‌اند، هر دو اين محصولات را مي‌توان به صورت رايگان براي ويندوز ايكس‌پي دانلود كرد.همچنين برنامه "ويندوز ميل"(Windows Mail )در حقيقت همان "آوت لوك اكسپرس" با تغييرات جزيي است و "ويندوز ديفندر"(Windows Defender )نيز همان "مايكروسافت آنتي‌اسپاي‌ور" است كه تنها به روزنگاري شده‌است.

 

-دسترسي به اينترنت با ويندوز ويستا با كامپيوتر هايي كه داراي مودم هاي قديمي تر هستند امكان پذير نيست.

 

مقایسه  ویندوز xp و 2003

 مایکروسافت ويندوز سرورNT و ويندوز سرور 2000 را به صورت پيش فرض، غير ايمن طراحي كرده است . گرچه مايكروسافت و ساز و كارهاي امنيتي متعددي ايجاد كرده است ، اما نصب آنها به عهده كاربران است . اين در حالي است كه وقتي مايكرو سافت ويندوز 2003 را انتشارداد ، با اين كار ، فلسفه جديد اين است كه بايد به صورت پيش فرض ايمن باشد. اين ايده بسيار خوبي است ، اما مايكروسافت نتوانست در ویندوز2003  آن را به طور كامل پياده كند . با آن كه ويندوز 2003 را انتشار داد ، با اين كار ، فلسفه خود را تغيير داد. اما با انتشار و ساخت ویندوز xp بر این مسئله فایق آمد. هم اکنون برخی از ویژگی های ویندوز xp و ویندوز 2003 را بیان می کنیم تا به تفاوت های موجود پی ببریم.

 

ویژگی های ویندوز 2003

1- براي ويندوز سرور 2003 ميتوانيد در نقش يك كنترل كننده دامنه ( domin Contoller ) ، يك سرور عضو ( member server )، سرور پايه( )سرور فايل ( )، سرور پرينت ( ) ، سرور پايانه ( ) و يا حالت هاي متعدد ديگر عمل كند. يك سرور همچنين مي تواند تركيبي از اين نقش ها را به عهده داشته باشد.

2- ويندوز2003 از ابزاري برخوردار است كه محدوده امنيتي و ابزار تحليل ( And Analysis Tool Security Configuration ) ناميده مي شود . اين ابزار به شما اجازه مي دهد كه خط مشي امنيتي جاري سرور را با خط مشي امنيتي ليست پايه كه درون يك فايل الگو قرار دارد ، مقايسه كنيد .

3- تغيير دادن اعتبارهاي داخلي

سالها مايكرو سافت به شما توصيه كرده است كه نام كاربر مدير ا( Administrator account ) را تغيير دهيد و قابليت ايجاد كاربر ميهمان ( Quest account ) را غير فعال كنيد تا به وضعيت امنيتي خوبي دست يابيد. در ويندوز سرور 2003، به صورت پيش فرض ، قابليت ايجاد كاربر مهمان غير فعال شده است ، اما وظيفه تغيير نام مدير سيستم همچنان بر عهده شما است . اين تغيير نام ، ايده خوبي است زيرا هكر ها و مهاجمان معمولي سعي مي كنند تا به ( Administrator account ) آسيب بر سانند . تعداد زيادي از ابزارهاي هك وجود دارد كه نام اصلي Administrator account را از طريق امتحان S I D پيدا مي كنيد .

Xp ویژگی های ویندوز

۱- کمک به حفاظت از کامپیوتر شما از پیوست های خطرناک

ویندوزXP سرویس پک 2 با هشدار در مورد پیوست های نا امن ممکن از کامپیوتر شما در مقابل ویروس هایی که از طریق Internet Explorer , Outllook Express , Windows Messenger گسترش می یابند دفاع می کند.

۲- بهبود بخشیدن به امنیت شما بر روی وب

از اطلاعات محرمانه شما بر روی فایل ها روی کامپیوتر شخصی تان بوسیله تنظیمات امنیتی نگهبانی و حفاظت می کند.

۳- پرهیز ازدانلود های نا امن

تنظیم Internet Explorer Information Bar که در مورد دانلود های نا امن به شما هشدار می دهد و انتخاب را به شما واگذار میکند تا از دانلود آن فایل هائی که می توانند خطرناک باشند جلوگیری کنید.

 

pop-up ۴- کاهش های آزار دهنده

Internet Explorer pop-up Blocker جستجو و گردش در اینترنت را با کمک به شما در کاهش آگهی و تبلیغات نا خواسته و نوشته های pop-up وقتی که شما در حال وب گردی هستید برای شما لذت بخش تر میکند.

 

 Firewall ۵-بکار گیری دیواره آتش 

دیواره آتش قدرتمند ویندوز اینک در به صورت پیش فرض روشن است. این به حفاظت ویندوز XP در مقابل ویروس ها و کرم ها که در در اینترنت گسترده شده اند کمک میکند.

 

۶- به کار گیری تنظیمات امنیتی شما

Windows security center جدید به شما اجازه میدهد تا به راحتی وضعیت امنیتی خود را بررسی کنید و بر تنظیمات امنیتی خود مدیریت کنید.

 

۷- دریافت جدیدترین بروز ترین بروزرسانی به آسانی

افزوده شدن بروز رسانی اتوماتیک ویندوز ایکس پی بروز رسانی را راحت تر کرده است به علاوه اینکه اضافه شدن فناوری جدید به قسمت Help Dial-up customer بازدهی بروز رسانی ها را افزایش داده است.

 

۸- کمک به شما برای حفاظت از آدرس های پست الکترونیک

باز سازی Outlook Express بوسیله محدود سازی آدرس ایمیل شما به کاهش ایمیل های ناخواسته به وسیله Spam ها کمک میکند.

 

Wireless۹-  به کار گیری فناوری بدون دردسر

 xpپشتیبانی از wireless را بهبود بخشیده و فرایند یافتن و وصل شدن به شبکه های بی سیم را برای شما در خانه یا سفر ساده کرده است.

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: یکشنبه 10 فروردین 1399 ساعت: 21:48 منتشر شده است

 

تحقیق درمورد موتور جستجوگر

مقدمه :

با پيشرفت بشر در زمينه‌هاي مختلف علمي و افزايش سطح آگاهي انسان دربارة پديده‌هاي مختلف و البته نياز رو به گسترش ما به دانش و اطلاعات در اين عصر زمينه براي بروز پديد‌ه‌هاي مختلفي كه بتواند خواسته‌هاي علمي و اطلاع رساني انسان را براي برآورده‌ سازد افزايش يافته است . با ساخت كامپيوتر در اواسط قرن گذشته مقداري از نيازهاي انسان برآورده شد با گذشت زمان اين دستگاه در قسمتهاي مختلف جامعه نفوذ كرد و تا امروز كه در جاهايي مانند مراكز نظامي، پزشكي و اداري به وفور استفاده مي‌شود .

در دهه‌هاي پاياني قرن گذشته با افزايش نيازبه اطلاعات بصورت روزانه گسترش ارتباط بين سازمانها و نهادها . نياز به يك شبكه جهاني احساس شد كه هم اطلاعات به روز شده و فراواني بتواند در آن وجود داشته باشد و هم به سادگي و ارزان در اختيار مردم قرار گيرد . كه اينترنت بر اين اساس شكل گرفت . امروزه اينترنت به سرعت در حال وارد شدن به زندگي مردم است اين رسانه با مطالب فراوان و متنوعي كه دارد توانسته است قشرهاي مختلف مردم را به خود جذب كند .

امروزه عده زيادي از مردم عادي، ادارات دولتي، سازمانها ، … در روز از اينترنت استفاده مي‌كنند . به همين خاطر به مكانيزمي نياز شد كه كاربران بتوانند امكان جستجو داشته باشند در نتيجه موتورهاي جستجوگر در اين رسانه ايجاد شده است تا بتواند مطالب مورد نظر كاربر را به سرعت پيدا كنند .

موتورهاي جستجو از ابتداي تشكيل خود با امكان جستجوي مطلب در بعضي از سايتهاي اينترنتي قرار گرفتند. اين سايتها با گذشت زمان توانستند مكانيزم جستجوي خود را بهينه و از طرفي گسترده‌تر كنند . با گسترش استفاده از اينترنت احتياج به موتور جستجوي فارسي بشدت مشاهده مي‌شد كه اين كار توسط GOOGLE انجام شده است . و مي‌توان به كمك آن اطلاعات فراواني را بصورت فارسي در زمينه‌هاي مختلف بدست آورد . گستردگي اين مطالب بقدري زياد است كه پيشنهاد مي‌شود كه هر كاربر اسم خود را يك بار در موتور جستجو نوشته و نتيجه كار را مشاهده كنند .

سايتهاي موتور جستجو در حال حاضر نيز در حال بهتر كردن الگوريتم جستجوي خود و اضافه كردن كارايي‌هاي ديگر به سايت خود هستند كه در قسمت پاياني تحقيق آمده است . در اين تحقيق سعي شده است مطالبي راجع به موتورهاي جستجو و انواع آن و نسل

آينده آنها مطالبي آورده شده است .

 

 موتور جستجوگر چگونه كار مي كند ؟

وقتي جستجويي در يك موتور جستجوگر انجام و نتايج جستجو ارائه مي‌شود، كاربر در واقع نتيجه كار بخش‌هاي متفاوت آن موتور جستجوگر را مي‌بينند .

موتور جستجوگر قبلاً پايگاه داده‌اش «Database » را آماده كرده است و اين گونه نيست كه در همان  لحظه جستجو، تمام وب را بگردد . بسياري از خود مي‌پرسند كه چگونه امكان دارد گوگل « Google» در كمتر از يك ثانيه تمام سايت‌هاي وب را بگردد و ميليون‌ها صفحه را در نتايج جستجوي خود ارائه كند ؟

نه گوگل و نه هيچ موتور جستجوگر ديگري توانايي انجام اين كار را ندارد. همه آنها در زمان پاسخ‌گوي به كاربران، تنها در پايگاه داده‌اي كه در اختيار دارند به جستجو مي‌پردازند و نه در وب ! موتور جستجوگر به كمك بخش‌هاي متفاوت خود، اطلاعات مورد نياز قبلاً جمع‌آوري، تجزيه و تحليل مي‌كند و آنرا در پايگاه داده‌اش ذخيره مي‌نمايد، بخش‌هاي مجزاي يك موتور جستجوگر عبارتند از :

                ·Spiderيا عنكبوت

                ·Crawlerيا خزنده

                ·Indexerيا بايگاني كننده

                ·Databaseيا پايگاه داده

                ·Rankerيا سيستم رتبه بندي

الف ـ Spider(عنكبوت)

اسپايدر يا روبوت « Robot » نرم افزاري است كه كار جمع‌آوري اطلاعات مورد نياز يك موتور جستجوگر را بر عهده دارد . اسپايدر به صفحات مختلف سر مي‌زند، محتواي آنها را مي‌خواند و اطلاعات مورد نياز موتور جستجوگر را جمع‌آوري مي‌كند و آنرا در اختيار ساير بخش‌هاي موتور جستجوگر قرار مي‌دهد.

كار يك اسپايدر، بسيار شبيه كار كاربران وب است. همانطور كه كاربران، صفحات مختلف را بازديد مي‌كنند، اسپايدر هم اين كار را انجام مي‌دهد با اين تفاوت كه اسپايدر كدهاي HTML صفحات را مي‌بيند اما كاربران نتيجه حاصل از كنار هم قرار گرفتن اين كدها را. 

اسپايدر، به هنگام مشاهده صفحات، از خود بر روي سرورها « رد پا بر جاي مي‌گذارد . شما اگر اجازه دسترسي به آمار ديد و بازديد‌هاي صورت گرفته از يك سايت و اتفاقات انجام شده در آنرا داشته باشيد، مي‌توانيد مشخص كنيد كه اسپايدر كدام موتورهاي جستجوگر صفحات سايت را مورد بازديد قرار داده‌اند .

اسپايدر‌ها كاربردهاي ديگري نيز دارند، به عنوان مثال عده‌اي از آنها به سايت‌هاي مختلف مراجعه مي‌كنند و فقط به بررسي فعال بودن لينك‌هاي آنها مي‌پردازند و يا به دنبال آدرس پست الكترونيكي « Email » افراد مي‌گردند .

 

ب ـ Crawler (خزنده )

كراولر، نرم افزاري است كه به عنوانفرمانده  براي اسپايدر عمل مي‌كند. كراولر مشخص مي‌كند كه اسپايدر كدام صفحات را مورد بازديد قرار دهد. در واقع كراولر تصميم مي‌گيرد كه كدام يك از لينك‌هاي صفحه‌اي كه اسپايدر در حال حاضر در آن قرار دارد، دنبال شود. ممكن است همه آنها را دنبال كند، بعضي‌ها را دنبال كند و يا هيچ كدام را دنبال نكند .

كراولر، ممكن است قبلاً توسط دارندگان موتورهاي جستجوگر برنامه‌ريزي شده باشد كه آدرس‌هاي خاصي را طبق برنامه در اختيار اسپايدر قرار دهد تا از آنها ديدن كند .

دنبال كردن لينك‌هاي يك صفحه به اين بستگي دارد كه موتورهاي جستجوگر چه حجمي از اطلاعات يك سايت را مي‌تواند در پايگاه داده‌اش ذخيره كندو همچنين ممكن است اجازه دسترسي به عضي از صفحات به موتورهاي جستجوگر داده نشده باشد.

شما به عنوان دارنده سايت، همان طور كه دوست داريد موتورهاي جستجوگر اطلاعات شما را با خود ببرند، مي‌توانيد آنها را از بعضي از صفحات سايت‌‌تان دور كنيد و اجازه دسترسي به محتواي آن صفحات را به موتورهاي جستجوگر ندهيد .

تنظيم ميزان دسترسي موتورهاي جستجوگر به محتواي يك سايت توسط پروتكل Robots انجام مي‌شود . به عمل كراولر، خزش (Crawling ) مي‌گويند.

 

ج ـ Indexer ( بايگاني كننده )

تمام اطلاعات جمع‌آوري شده توسط اسپايدر در اختيار ايندكسر قرار مي‌گيرد . در اين بخش اطلاعات ارسالي مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌گيرند و به بخش‌هاي متفاوتي تقسيم مي‌شوند . تجزيه و تحليل بدين معني است كه مشخص مي‌شود اطلاعات از كدام صفحه ارسال شده است، چه حجمي دارد، كلمات موجود در آن كدام است، كلمات چند بار تكرار شده است، كلمات در كجاي صفحه قرار دارند و…  .

در حقيقت ايندكسر صفحه را به پارامترهاي آن خرد مي‌كند و تمام اين پارامترها را به يك مقياس عددي تبديل مي‌كند تا سيستم رتبه بندي بتواند پارامترهاي صفحات مختلف را با هم مقايسه كند.

در زمان تجزيه و تحليل اطلاعات، ايندكسر براي كاهش حجم داده‌ها از عضي كلمات كه بسيار رايج هستند صرفنظر مي‌كند. كلماتي نظير a، an، the، www، isو … از اين گونه كلمات هستند .

 

د ـ Database( پايگاه داده )

تمام داده‌ها تجزيه و تحليل شده در ايندكسر، به پايگاه داده ارسال مي‌گردد. در اين بخش، داده‌ها گروه‌بندي، كدگذاري، و ذخيره مي‌شود . هنچنين داده‌ها قبل از آنكه ذخيره شوند، فشرده مي‌شوند تا حجم كمي را اشغال كنند.

يك موتور جستجوگر بايد پايگاه داده عظيمي داشته باشد و به طور مداوم حجم محتواي آنرا گسترش دهد و البته اطلاعات قديمي را هم به روز كند. بزرگي و به روز بودن پايگاه داده يك موتور جستجوگر براي آن امتياز محسوب مي‌گردد. يكي از تفاوتهاي اصلي موتورهاي جستجوگر در حجم پايگاه داده آنها و همچنين روش ذخيره سازي داده است .

 

و ـ Ranker( سيستم رتبه بندي )

بعد از آنكه مراحل قبل انجام شد، موتور جستجوگر آماده پاسخ‌گويي به سئوالات كاربران است. كاربران چند كلمه را در جعبه جستجوي « Search Box» آن وارد مي‌كنند و سپس با فشردن  Enter  منتظر پاسخ مي‌مانند . در اين مرحله، سيستم رتبه بندي وارد عمل مي‌شود و ابتدا تمام صفحات موجود در پايگاه داده، كه به موضوع جستجو شده، مرتبط هستند را مشخص مي‌كند . سپس آنها را به ترتيب از بيشترين ارتباط تا كمترين ارتباط مرتب مي‌كند و در نتايج جستجو به كاربر ارائه مي‌كند .

حتي اگر موتور جستجو گر بهتر‌ين و كامل‌ترين پايگاه داده را داشته باشد اما نتواند پاسخ‌هاي مرتبطي را ارائه كند، يك موتور جستجوگر ضعيف خواهد بود .

سيستم رتبه‌بندي قلب تپنده يك موتور جستجوگر است و تفاوت اصلي موتورهاي جستجوگر در اين بخش قرار دارد. سيستم رتبه بندي براي پاسخ‌گويي به سئوالات كاربران، پارامترهاي بسياري را در نظر مي‌گيرد تا بتواند بهترين پاسخ‌ها را در اختيار آنها قرار دهد.

 

الگوريتم ، مجموعه‌اي از دستورالعمل‌ها است كه موتور جستجوگر با اعمال آنها بر پارامترهاي صفحات موجود در پايگاه داده‌اش ، تصميم مي‌گيرد كه صفحات مرتبط را چگونه در نتايج جستجو ، مرتب كند . در حال حاضر قدرتمند‌ترين سيستم رتبه‌بندي را گوگل دراختيار دارد .

البته مي‌توان با ادغام كردن وظيفه‌هاي اسپايدر با كراولر و همچنين ايندكسر با پايگاه داده  موتور جستجوگر را شامل سه بخش زير دانست كه اين گونه تقسم‌بندي هم درست مي‌باشد :

      ·كراولر

      ·بايگاني

      ·سيستم رتبه‌بندي

تذكر ـ براي سهولت در بيان مطالب بعدي هرگاه صحبت از بايگاني كردن ( شدن ) به ميان مي‌آيد ، مقصود اين است كه صفحه تجزيه و تحليل و به پايگاه داده موتور جستجوگر وارد مي‌شود .

براي آنكه تصور درستي از نحوه كار يك موتور جستجوگر داشته باشيد مثال غير متعارف زير را با هم بررسي مي‌كنيم .

يك شكارچي تصميم به شكار مي‌گيرد :

ـ كار كراولر:

او قصد دارد براي شكار به منطقه حفاظت شده ابيورد ، در شهرستان درگز ( شمال خراسان ) برود .

 

ـ پروتكل Robots :

ابتدا تمام محدوديت‌هاي موجود براي شكار در اين منطقه را بررسي مي‌كند :

آيا در اين منطقه مي‌توان به شكار پرداخت ؟

كدام حيوانات را مي‌توان شكار كرد ؟

حداكثر تعداد شكار چه ميزاني است ؟

و…    .

فرض مي‌كنيم او مجوز شكار يك اوريال ( نوعي ‌آهو ) را دريافت مي‌كند .

 

ـ كار اسپايدر :

او اوريال رعنا را شكار مي‌كند و سپس آنرا به منزل مي‌برد .

 

ـ كار ايندكسر :

شكار را تكه‌تكه كرده ، گوشت ، استخوان ، دل و قلوه ، كله پاچه و … آنرا بسته‌بندي مي‌كند و بخش‌هاي زايد شكار را دور مي‌اندازد .

 

ـ كار پايگاه داده :

بسته‌هاي حاصل را درون فريزر قرار داده ، ذخيره مي‌كند .

ـ كار سيستم رتبه‌بندي :

مهمان سراغ او مي‌آيد   همسر او بسته به ذائقه مهمانان براي آنها غذا طبخ مي‌كند ، ممكن است عده‌اي كله پاچه ، عده‌اي آبگوشت ، عده‌اي جگر و … دوست داشته باشند . پخت غذا طبق سليقه  مهمانان كار سختي است . ممكن است همه آنها آبگوشت بخواهند اما آنها مسلماً با مزه‌ترين آبگوشت را مي‌خواهند !

 

  انواع موتورهاي جستجوگر :

موتورهاي جستجوگر( با درجات متفاوتي از موفقيت ) در واقع يك كار انجام مي‌دهند :

فراهم آوردن يك وسيله جستجوي ساده براي كمك به كاربران در رسيدن به اطلاعات مورد نياز .

براي نيل به اين مهم ، موتورهاي جستجوگر از اطلاعات موجود در پايگاه داده‌شان كمك مي‌گيرند . اطلاعات اين پايگاه داده نيز به روش‌هاي گوناگوني تامين مي‌شود . كار جمع‌آوري داده را اسپايدرها بر عهده دارند . اما آيا همه موتورهاي جستجوگر ، اسپايدر دارند ؟  آيا همه اسپايدرها مثل هم كار مي‌كنند ؟

با توجه به نوع جمع‌آوري اطلاعات ، شيوه ارائه نتايج و مواردي ديگر ، موتورهاي جستجوگر به انواع گوناگوني تقسيم مي‌شوند كه عبارتند از :

 

 ·                   Saerch Engine

 ·                   Directory

 ·                   Meta Search Engine

 ·                   Pay Per Click Search Engine

 ·                   Specialty Search Engine

 

 

الف ـ Saerch Engine يا موتورهاي جستجوگر

در اين نوع از موتورهاي جستجوگر ، كار جمع‌آوري اطلاعات بر عهده اسپايدرها است . در حالت كلي زماني كه صحبت از موتورهاي جستجوگر مي‌شود ، مقصود ، اين نوع آن است .

پايگاه داده اين نوع از موتورهاي جستجوگر بزرگتر از ساير انواع است و اطلاعاتي را كه آنها ارائه مي‌دهند ، معمولاً به روزتر مي‌باشد . عمليات به روز رساني و گسترش پايگاه داده موتورهاي جستجوگر از يك هفته تا چند ماه به طول مي‌انجامد .

اسپايدرها ، هيچ‌گاه از كار نمي‌ايستند و به طور مداوم به جمع‌آوري اطلاعات مشغول  هستند. ممكن است اطلاعات جمع‌آوري شده توسط اسپايدرها از صفحات جديدي باشد و يا اطلاعات به روز شده از صفحاتي بشد كه قبلاً هم به آنها مراجعه كرده‌اند .

وقتي كه صحبت از تكنيك‌هاي بهينه‌سازي رتبه سايت‌ها مي‌شود در واقع تكنيك‌هايي مطرح‌اند كه براي كار با اين نوع ازموتورهاي جستجوگر مؤثرند . بعضي از اين نوع موتورهاي جستجوگر عبارتند از :

Googole , MSN , Altavista , NorthernLight , WiseNut , Teoma …

 

ب ـ Directory يا فهرست

دايركتوري‌ها اطلاعات را در گروه‌هاي مختلف دسته‌بندي مي‌كنند . تفاوت اصلي دايركتوري با يك موتورهاي جستجوگر در اين است كه دايركتوري اسپايدر ندارد .      

دارندگان سايت‌ها به دايركتوري مراجعه مي‌كنند ، گروه مناسب براي سايت خود را در آن بر مي‌گزينند و سايت‌ خود را به آن گروه معرفي مي‌كنند . پس از آنكه اطلاعات سايت‌ها به گروه‌هاي مختلف ارسال شد ، ويراستاران دايركتوري آن اطلاعات را بررسي مي‌كنند . در صورتي كه گروه درخواست شده ، با زمينه فعاليت سايت معرفي شده يكي باشد و همچنين ساير قوانين دايركتوري نيز رعايت شده باشد ، سايت معرفي شده را در گروه ياد شده مي‌پذيرد و در غير اينصورت از قبول آن امتناع مي‌كنند.

در صورتي كه كاربران استفاده درستي از گروه دايركتوري بنمايد مي‌توانند اطلاعات مفيدي رابه كمك آنها كسب كنند .

دايركتوري از وجود يك سايت مطلع نمي‌گردد مگر زماني كه آن سايت به دايركتوري معرفي شود تا در يكي از گروه‌هاي آن قرار گيرد .

يكي از ايراداتي كه به دايركتوري‌ها وارد مي‌شود اين است كه سايت‌هاي مرده زيادي در خود دارند . به عبارت ديگر يك سايت بعد از آنكه به آن معرفي شده است ديگر به فعاليت خود ادامه نداده است اما با اين حال هنوز هم دايركتوري آن به عنوان يك سايت فعال به كاربران معرفي مي‌كند .

البته دايركتوري‌هاي حرفه‌اي با استخدام ويراستاران زيادي تلاش بسياري براي رفع اين نقص مي‌نمايند .امكان دارد دايركتوري‌ها براي بررسي اين مورد از اسپايدر‌ها هم كمك بگيرند .در اين مورد خاص ، كار اسپايدر اين است كه بررسي كند كه آيا سايت‌هايي كه قبلاً در گروه‌ها قرار گرفته‌اند ،هنوز هم فعال مي‌باشند ؟

قرار گرفتن در پايگاه داده دايركتوري‌هاي عمده ، نقش مهمي در كسب رتبه‌هاي بالا در موتورهاي جستجوگر ( نوع اول ) دارد . دايركتوريهاي عمده عبارتند از :

Yahoo , Look Smart , Dmoz

 

ج ـ Meta Search Engine  يا ابر جستجوگر

ابر جستجوگر از نتايج ساير موتورهاي جستجوگر استفاده مي‌كند . كار بدين صورت است كه سئوالات كاربران را همزمان به موتورهاي جستجوگر مختلفي ارسال و نتايج جستجوي آنها را بررسي مي‌كند و در نهايت رتبه‌هاي بالاي آنها را با اعمال پارمترهاي مورد توجه الگوريتم رتبه‌بندي خود ، به عنوان نتايج جستجوي خود نشان مي‌دهد .اين نوع موتور جستجوگر اسپايدر ندارد .

مهمترين آنها عبارنتد از :

Meta Crawler , Dogpile , IXQuick , Mamma , Vivisimo , ez2find  

 

دـ Pay Per Click Search engine يا موتورهاي جستجوگر رتبه‌بندي به ازاي پول!

كار آنها بسيار شبيه يك مزايده است :

با توجه به واژه كليكي انتخابي ، براي بالاترين رتبه ، بايد بالاترين قيمت نسبت به ساير متقاضيان پرداخت شود .

در واقع نحوه ارائه نتايج جستجو در PPC با اين ترتيب است كه اگر سايتي خواهان بالاترين رتبه (رده اول) در نتايج جستجوي آن مي‌باشد ، بايد بالاترين رقم به ازاي هر كليك را نسبت به تمام رقبا بپردازد .

به عنوان مثال اگر سايتي مكان اول را براي عبارت""Persian carpet  به قيمت 28 ريال خريده باشد هر بار كه عبارت ياد شده جستجو گردد و كاربر با دنبال كردن پيوند ارائه شده به سايت خريدار مراجعه كند 28 ريال از سوي سايت خريدار رتبه به موتور جستجوگر بايد پرداخته شود . اگر هزار نفر اين كار را انجام دهند آنگاه 1000×28 ريال بايد پرداخته شود .

البته اين گونه نيست كه اين گونه از موتورهاي جستجوگر فقط سايت هايي را نمايش دهند كه با آنها قرارداد تجاري دارند . بلكه ابتدا تمام سايت هايي را كه با آنها قرار داد تجاري دارند نمايش مي‌دهد و سپس سايت هاي ديگر را براي تكميل كردند نتايج جستجوي خود به سايت هاي ياد شده مي افزايند .

روش ارائه نتايج در يك موتورهاي جستجوگر رتبه به ازاي پول

سايت هاي رده 110 و 111 براي عبارت ""free stuff هزينه مي‌پردازند كه بالاتر از سايت رده 112 ايستاده‌اند . به عبارت‌هاي listing sponsored و additional listing          

توجه كنيد . فكرش را بكنيد كه 111 سايت حاضر به پرداخت پول براي اين عبارت بوده‌اند در حالي كه همه آنها مي‌دانسته‌اند در چه رتبه‌ايي نشان داده خواهند شد . اگر فرض كنيم كه سايت رده 111 براي هر كليك تنها يك سنت بپردازد و اختلاف هر رتبه با رتبه هاي ديگر تنها يك سنت باشد آنگاه سايت رتبه اول حاضر به پرداخت 111 سنت براي هر كليك بوده است . سايت هاي را مشاهده كرده اند كه حاضر به پرداخت 14 دلار به ازاي هر كليك نيز بوده اند !

اين رقابت شديد در اين نوع از موتورهاي جستجوگر مي‌تواند ناشي از بازده بسيار بالاي اين نوع موتورهاي جستجوگر و همين طور اطمينان دارندگان سايت ها از فروش خود باشد . البته مي توانيد سايت هايي را كه ناشيانه حاضر به پرداخت رقم بالايي را شده اند را هم به دلايل بالا بيافزايد .

 

فوايد آنها :

ـ دارنده سايت تنها زماني پول مي‌پردازد كه واقعاً بيننده‌اي به سايت او بيائيد .

ـ سايت تقريباً در عرض چند ساعت و يا حداكثر يك هفته در نتايج جستجو قرار مي گيرد و ديگر نيازي به چندين ماه ماندن نيست تا در نتايج جستجوي ساير موتورهاي جستجوگر قرار گيرد كه آن هم معلوم نيست در چه رتبه‌ايي قرار خواهد گرفت .

ـ سايتي اگر بالاترين رتبه را مي‌خواهد كافي است كه بالاترين قيمت را بپردازد و ديگر نيازي به كاربرد تكنيك‌هاي رايج براي كسب رتبه‌هاي بالا نيست .

ـ يك سايت با استفاده از سيستم اين موتورهاي جستجوگر در نتايج جستجوي شركاي تجاري آنها هم قرار مي‌گيرد .

برخي از آنها عبارتند از :

Overture , Googole Adwords , Findwhat , kanoodle ,…

 

ه ـ Specialty Search Engine  يا موتورهاي جستجوگر خاص

اين نوع از موتورهاي جستجوگر بر موضوعي خاص تمركز دارند و تنها سايت‌هاي مرتبط با آن موضوع را در پايگاه داده خود قرار مي‌دهند. به عنوان مثال يكي از آنها ممكن است تنها سايت‌هاي ايراني را بپذيرد و موضوع فعاليتش سايت‌هاي ايراني باشد .

اين موتورهاي جستجوگر معمولاً اطلاعات تخصصي‌تري را ارائه مي‌دهند زيرا معمولاً توسط افراد متخصص درآن زمينه اداره مي‌شوند . موتورهاي جستجوگر منطقه‌اي و موضوعي نيز با اين دسته تعلق دارند . دراين مورد مي‌توان به مواردي نظير :

chemicalSearch , IndustrySearch   اشاره كرد .

نسل بعدي موتور جستجوگر

سرعت باور نكردني و دامنه عملكرد و دسترسي فوق‌العاده موتورهاي پر قدرت جستجوي اينترنتي از يك محدوديت و شايد بتوان گفت نقطه ضعف اساسي رنج مي‌برند. اينكه تنها در پاسخ به كلمات به كار مي‌افتند ، اگر لحظه‌اي عمقي به مسئله نگاه كنيد ، متوجه موجوديت كسل كننده و يكنواخت اين سايت‌ها خواهيد شد . اين درحالي است كه جهان فوق‌العاده درخشان ، متنوع و مملو از اشياء و الگوهايي است كه هر يك در برگيرنده توصيفاتي قابل جستجو هستند . اكنون پژوهشگران عرصه كامپيوتر به اميد بهره‌مندي هر چه بيشتر از اين نعمات خداوندي ، موتورهاي جستجوگر جديدي طراحي كرده‌ند كه مي‌توانند منبع سرشاري از كاتالوگ‌هاي اشياء 3 بعدي مانند قطعات هواپيما يا مشخصه‌هاي معماري را در اختيار كاربران قرار دهند .

در ورود به اين سايت‌ها تنها كاري كه خود بايد انجام دهد ، آن است كه آنچه در ذهن خود دارد و به دنبالش است ، با خطوط كلي ترسيم نمايد . در اين حالت موتورهاي جستجو اشياء مشابه و هم‌تراز آن را در فهرست نتايج آن ارائه مي‌كند .

«كارتيك راماني » پروفسور دانشگاه « پرديو » و خالق سيستمي كه قادر به يافتن قطعات صنعتي طراحي شده توسط كامپيوتر مي‌باشد ، در مورد اختراع خود مي‌گويد : ايده دانش و اطلاعات و بازيابي آن دانش مدت‌ها بود كه توجه و كنجكاوي من را به خود جلب كرده بود و اكنون احساس مي‌كنم كه مكانيسم ابداعي‌ام مفهومي مستحكم و يكپارچه به اين بازاريابي مي‌بخشد .

« راماني » انتظار دارد موتور جستجويش بويژه براي كمپاني‌هاي بزرگ صنعتي كاربرد‌هاي فراواني داشته باشد خصوصاً اين كه مهندسين اين شركت‌ها غالباً  وقت و انرژي قابل توجهي را صرف طراحي يك قطعه تخصصي مي‌كنند در حالي كه پيشتر فرد ديگري نوع مشابه آنرا خلق كرده است ، استفاده نموده و و يا كنار گذاشته است « ريك جفز » مهندس ارشد مركز موتور‌هاي «كاترپيلار» معتقد است تكنولوژي « راماني » مي‌تواند به كمپاني‌ها در ساده ساختن صورت موجودي‌شان كمك نمايد .

موسسه «جفز» به تنهايي ده‌ها هزار قطعه جورواجور توليد مي‌كند «جفز» در تشريح بيشتر موضوع مي‌گويد : اگر شما قصد طراحي يك زانويي جديد براي خط لوله نفت را داشته باشيد ، در كاخانه‌ها به وفور از اين قطعه توليد مي‌شود اما خلق CAD در حال حاضر گرچه بسياري از آنها با كمك نرم‌افزار طراحي كامپيوتري مي‌گردند ، براي اينكه بصورت كاتالوگ درآيند ، بايستي هر يك جداگانه مورد آزمايش قرار گيرند . كا كسل كننده‌اي كه حتي اغلب انجام نمي‌گيرد زيرا عملي و معقول نيست .

حال با اين روش كارخانجات مي‌توانند صورت موجودي خود را به ساده‌ترين شيوه ممكن تهيه و ارائه نمايند . با بهره‌گيري از موتور جستجوي جديد ، طراحان مي‌توانند طرح قطعه مورد نياز خود را بصورت كلي ترسيم كنند و ظرف مدت چند ثانيه تعداد بيشماري قطعه در قالب صورت موجودي‌هاي گوناگون در برابر ديدگانش ظاهر خواهد گشت كه با نوع مورد درخواست آنها شباهت و حتي مطابقت خواهد داشت در صورتي كه يك قلم از نتايج ارائه شده با اندك تفاوتهايي نزديك به طرح مورد نظر كاربر باشد ، وي مي‌تواند اسكلتي از آن قطعه را مشاهده كرده و بر روي صفحه كامپيوتر خود آنرا دستكاري نمايد به عنوان مثال ابعادش را كوتاه و بلند كرده و يا منحني بسازد ، سپس مجدداً‌ پايگاه داده‌هاي موتور جستجو را مورد كاوش قرار دهد در دنياي امروز نياز براي سرعت در پروسه توليد محصولات بيش از هر زمان ديگري احساس مي‌شود و اين موتور جستجو از نوع پيشرفت‌هايي است كه مي‌تواند در تحقق اين هدف، فوق‌العاده موثر واقع شود مضاف براين كه كارآيي و بازده را نيز به نحوه قابل توجهي بالا مي‌برد .

البته موتورهاي جستجوي رايج در اينترنت هنوز در تلاش براي تسلط پيدا كردن بر تصاوير دو بعدي هستند به عنوان مثال برنامه جستجوي عكس گوگل نتايج نسبتاً خوبي ارائه مي‌نمايد اما عملاً‌ قادر به گشتن در مجموعه تصاوير خود نيست و بيشتر متن حاشيه‌اي طرح را ملاك كار قرار مي‌دهد .

در هر حال موتورهاي جستجوي سه بعدي كه به عنوان ابزاري خلاق و قدرتمند ظاهر گشته‌اند مي‌روند تا عرصه كار با كامپيوترها را متحول سازند، نرم افزارهاي دو سويه طراحي و مدل سازي نيز مجموعه طرحهاي موجود براي جستجو را نه تنها در زمينه ‌هاي صنعتي بلكه در عرصه دنياهاي مجازي آن لاين گسترش داده‌اند .

محققان بسياري در اين حوزه وارد شده‌اند از آن جمله مهندسين كمپاني بوئينگ هستند كه چند سالي است با هدف استفاده مجدد از برخي قطعات يك موتور جستجوي سه بعدي براي خود ابداع كرده‌اند .

پرفسور « توماس فانخوسر» و همكارانش از دانشگاه پرينستون نيز نوعي موتور جستجوي سه بعدي در اينترنت راه اندازي كرده‌اند كه براي افراد اين امكان را فراهم مي‌آورد تا با استفاده از يك ماوس كامپيوتر طرح كلي يك شئي را ترسيم نموده، توضيحات متني به آن اضافه كرده و سپس براي مدل‌هايي مشابه آن در پايگاه داده ‌هايي طراحي به جستجو بپردازند . نتايج مي‌تواند شگفت آور و خيره كننده باشد به گونه‌اي كه شما را به حيرت وا دارد . به عنوان مثال اگر يك سيب زميني بزرگ بكشيد سيستم با ارائه مجموعه‌اي از اشياء با ظاهر سيب‌زميني مانند پاسخ مي دهد اما اين عين حال چند سماور نيز برايتان نمايش خواهد داد. شايد در نظر اول تصور كنيد سايت در نتايج خود دچار اشتباه شده اما با چرخاندن طرح سيب‌زميني‌تان ، متوجه مي شويد كه موتور جستجو درست حدس زده و طرح شما در صورت عمودي قرار گرفتن ، در قسمت بالا و انتهايي باريك تر و در بخش مياني برجسته است و اين بدان معناست كه سايت كليه حدس هاي احتمالي را در نظر مي‌گيرد . اين توانايي‌هاي خارق العاده فرآيند جستجوي قديمي بر مبناي درج كلمات كليدي را به نوعي ابزار كند و كسل كننده بدل ساخته است . البته ترديدي نيست كه «‌متن‌» مي تواند همچنان دقيق تر از «‌طرح» عمل كند.

حال پرسش اينجاست كه يك برنامه كامپيوتري چگونه به دنبال اشياء مي گردد . راز اين دستاورد پديده‌اي به نام « ووكسل» . مالكين دوربين ‌هاي ديجيتال با «پيكسل » آشنايي دارند كه عنصر پايه‌اي يك تصوير ديجيتال است . هر «پيكسل»  ذره كوچكي از رنگ مي‌باشد . به همين شكل « ووكسل» نيز عنصر اصلي يك شي سه بعدي است كه درون كامپيوتر نمايش داده مي‌شود. هر«ووكسل» كه در برگيرنده حجم شي مورد نظر دارد. در كه توسط كاربران ترسيم گرديده ، به CAD برنامه « راماني» نيز بطور مثال طرح هاي «ووكسل» تبديل مي شوند. سپس الگوهايي« ووكسل»‌موجود در پايگاه داده ها براي يافتن شباهت هاي احتمالي با طرح ترسيم شده كاربر مقايسه مي شوند. به دليل آنكه «ووكسل‌ها» بيشتر در برگيرنده  حجم هستند تا شكل، برنامه مزبور مي تواند مثلاً يك فنجان قهوه را به عنوان حجم كار در نظر گرفته و مشخصه گود و توخالي بودن آن را مد نظر قرار دهد بدون توجه به دسته توپري كه مي تواند داشته باشد .

مكانيسم جستجوي سه بعدي به تدريج از اين هم هوشمند تر خواهد شد . اين برنامه را مي‌توان به گونه اي تجهيز كرد كه با درك عمقي كاوش هاي كاربران ، در نهايت الگوهاي مشترك را از يكديگر تمييز دهد. يك كامپيوتر مي تواند نهايتاً تشخيص دهد كه چند تصوير به ظاهر متفاوت همگي نشان دهنده يك انسان هستند حتي اگر در حالات و ژست هاي مختلف باشند .

در آينده نزديك سيستم جستجوي سه بعدي به احتمال قوي بيشتر براي كاربردهاي صنعتي اختصاص خواهد يافت با اين وجود « پيترنورويگ»‌مدير كيفيت جستجوي گوگل ، تكنولوژي جديد را جالب خوانده و خاطر نشان مي سازد در صورت آغاز پروسه ، طراحان گوگل با جديت  بيشتري به آن خواهند پرداخت «قرار راماني» هنوز در حال تنظيم و تكميل موتور جستجوي سه بعدي خود مي باشد و مجوز صادر مي گردد . وي Imaginestics است براي ابداع وي از سوي موسسه تحقيقاتي كه هنوز در مورد پيشرفت حاصله و قابليت دسترسي به اشياء از طريق كامپيوتر هيجان شده است ، مقطع كنوني را آغاز عصر اطلاعات توصيف مي كند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع و مآخذ :

1ـ WWW. Iranseo. Com

2ـ آموزش اينترنت در 10 روز نوشته احمد سعادت

3ـ مقاله نسل فرداي موتورهاي جستجوگر        مجله كامپيوتر

4ـ اينترنت نوشته علي صداقت   انتشارات آذرخش

5ـ CD آموزشي اينترنت ساخته شده توسط شركت رايان گستر

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: یکشنبه 10 فروردین 1399 ساعت: 21:29 منتشر شده است
برچسب ها : موتور جستجوگر چگونه كار مي كند,انواع موتورهاي جستجوگر,موتورهای جستجو و ویژگی های آنها,

کلینیک دندانپزشکی

 

فهرست عناوین:

1-   زیر فضاهای کلینیک دندانپزشکی

2-   دیافراگم روابط فضاهای کلینیک دندانپزشکی

3-   توضیح زیر فضاهای مربوط

4-   جدول فضاهای مربوط

5-   مقررات بهداشت محیط مطب های دندانپزشکی

6-   بهداشت محیط دندانپزشکی

7-   روشهای استریل کردن وسایل و تجهیزات

8-   نمایش انواع شیرهای مورد استفاده در کلینیک دندانپزشکی

9-   نمایش و دتییل مربوط به اتاق رادیولوژی

10-                       نمایش مصالح مناسب برای کف کلینیک

11-                       نور

12-                       رنگ

13-                       سیر کولاسیون

14-                       منابع و ماخذ

 

 

 

ریز فضاهای کلینیک دندانپزشکی

1-   ورودی

2-   پذیرش

3-   سرویس ( بیماران- معلولین)

4-   بخش پذیرش ( اطفال- بزرگسالان)

5-   اتاق انتظار

6-   پاتولوژی

7-   پروتز

8-   پریو

9-   لابراتور

10- اندو

11- بخش ترمیمی

12- ارتودنسی

13- رادیولوژی

14- آبدارخانه

15- رختکن پرسنل

16- اتاق اسراحت

 

تویضیح زیر فضاها

ورودی: کلینیک دندانپزشکی باید دارای ورودی مناسب بوده تا رفت و آمد برای کلیه بیماران سهل العبور باشد . استفاده از رمپ برای معلولین و ایجاد اختلاف مصالح برای نابینایان بسیار مهم می باشد .

ایجاد این فضا حدودا 6 متر است .

پذیرش : پذیرش دارای ابعادی حدودا 30 متر مربع است و جهت پذیرش بیمار و تشکیل پرونده می باشد

 

 

 

انتظار: اتاق انتظار باید نزدیک پذیرش بوده و فضایی به ابعاد 45 متر مربع را اشغال می کند .  

بخش تشخیص: بخش تشخیص شامل دو قسمت اطفال و بزرگسالان است شامل اتاق معاینه ، جایگاه استرل می باشد . اتاق معاینه شامل یک یونیست و لوازم مربوطه ( سینک، صندلی، یونیت  و ... ) است در این بخش بیمار پس از معاینه به بخشهای تخصصی فرستاده می شود.

 بیمار     پذیرش      انتظار      تشخیص

لابراتور : یک لابراتور برای قالب سازی و ساختن دندان در کلینیک پیش بینی می شود مساحت این بخش حدود 12 متر مربع و علاوه بر قفسه و پیشخوان کار دارای محلی برای قرار گیری یک موتور برقی جهت کارایی قالب سازی می باشد. بهتر است این قسمت مابین بخش پریو و پروتز قرار گیرد.

 

 

 

اندو: بخش اندو یا عصب کشی نیاز بیشتری به رادیولوژی داشته که در بخش اندو یک دستگاه دستی رادیولوژی بدون تاریکخانه در حدود بخش طراحی می شود. این بخش بعد از بخش جراحی قرار می گیرد و پس از جراحی بیمار برای عصب کشی به این بخش ارجاع داده می شود .

 

ترمیمی:  پر نمودن دندانها در این بخش انجام می شود. ابعاد این بخش 20 متر مربع است.

ارتودنسی: مرتب نمودن دندانها که این بخش نیز مشابه بخشهای دیگر شامل یونیت و سینک و... می اشد . این بخش در اخرین قسمت کلینیک قرار می گیرد.

 پاتولوژی : اندازه این بخش حدودا 25 متر مربع است و نزدیک به رادیولوژی و بخش تشخیص می باشد که مجهز به دستگاه های نمونه برداری است . پس از تشخیص بیمار ، در صورت نیار بیمار به این بخش ارجاع داده می شود تا از بیماری وی نمونه برداری بعمل آید.

پروتز: ابعاد بخش پروتز حدودا 25 متر مربع است. بهتر است به قسمت تشخیص نزدیک باشد . برای این بخش لابراتور جدا گانه ای نیز در نظر گرفته می شود . شامل دو بخش پروتز ثابت و پروتز متحرک است. در بخش ثابت فقط مقداری از دندانها ی بیمار معدود معاینه قرار می گیرد اما در بخش متحرک ، یک دست دندان کامل برای بیمار گذاشته می شود. وسایل مورد نیاز این بخش شامل یونیت ، سینک . میز کار می باشد.

 

 

 

پریو:  جرم گیری در این قسمت انجام می شود اندازه حدودا 20 متر مربع است بخش پریو بهتر است نزدیک به بخش تشخیص و پروتز باشد و از قسمتهای جراحی باید جدا باشد.

رادیولوژی : بهتر است یک اتاق سرب کوبی شده برای عکسبرداری از فک و دندان اختصاص پیدا کند که مستقیما به اتاق جراحی دندان مرتبط شود برای قرار دادن دستگاه یا متحرک عکسبرداری از فک و دندان در رفت و آمد بیمار فضا یا به ابعاد 20/2 متر در 60/1 متر کافی است. مسئول عکسبرداری از این اتاق خارج می شود ( در موقع عکسبرداری ) و دستگاه کنترل نیز در خارج از اتاق قرار دارد .

 

جراحی: این بخش عمدتا برای قرار دادن دستگاه دندانپزشکی و اعمال مختلفی از پر کردن و کشیدن دندان گرفته تا ترمیم دندانها و جراحی فک در نظر گرفته می شود. اگر صرفا فضای لازم جهت استقرار یونیت دندانپزشکی و ک سینک را در نظر بگیریم حد اقل مساحت لازم برای چنین اتاقی 10 متر مربع خواهد بود که باید امکان استفاده حد اکثر از نور طبیعی را داشته باشد. علاوه بر این فضایا جهت کار پرستار و وسایل و ابزار استریل نیز در این قسمت ضروری است که آنهم حداقل معادل 4 متر مربع خواهد بود . این قسمت باید بعد از رادیولوژی و پاتولوژی باشد.

آبدارخانه: ابعاد این بخش 12 متر مربع است و نزدیک به بخش استراحت پزشکان قرار می گیرد .

استراحت: فضایا در حدود 15-12 متر مربع برای استراحت پزشکان مناسب است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ضوابط و مقررات محیط دندانپزشکی

1- اتاق کار دندانپزشک دارای نور کافی و تهویه مناسب بوده و حداقل فضای لازم جهت اتاق کار 12 متر برای هر یونیت می باشد .

2- محل نصب یونیتها به نحوی است که پس از قرار گیری کابینها و سایر ملزومات به منظور جلوگیری از آلودگی محیط اطراف حداقل به شعاع یک متر در اطراف یونیت فضای باز وجود دارد .

3- کمپرسور یونیت که دارای صدا و ارتعایش است خارج از اتاق کار دندانپزشک نصب شده باشد.

4- حداقل تجهیزات ضروری جهت مطب دندانپزشکی شامل یونیت استاندارد و اینستر و منت و کمپر سور، اتو کلاو، فور و دستگاه آمالگاتور و کپسول اکسیژن وست احیا و داروهای دندانپزشکی اورژانس( دارای تاریخ مصرف ) موجود باشد .

5- وجود دستگاه رادیولوژی  پری اپیکال در مطبهای دندانپزشکی با  رعایت اصول حفاظت در برابر اشعه

6- واکسیناسیون کلیه کارکنان شامل مطب دندانپزشکی بر علیه بیماری هپاتیت B و حفظ سوابق واکسیناسیون یا مصونیت جهت ارائه به بازرسین

7- استفاده از وسایل یکبار مصرف نظیر ساکشن، دستکش، لیوان، برس، پولیش دندان لوله پلاستیکی یکبار مصرف روی پوآ هوا

8- بعد از ویزیت هر بیمار تمیز نمودن قسمتهای یونیت که در ارتباط با بیمار و دندانپزشک بوده نظیر پوآر آب و هوا ، دسته چراغ ، دسته صندلی و کراش وار با محلول ضد عفونی کننده مناسب

9- فرز برای هر بیمار تعویض و استریل شود.

10- رعایت تفکیک زباله های خطرناک و عفونی ، کلیه سرسوزنها و دگر وسایل نیز مصرف شده در ظروف مقاوم و در بسته جمع آوری و دفع بهداشتی می گردد.

11- استفاده از دستگاه اتو کلاو برای استرالیزاسیون وسایل و ابزار دندانپزشکی طبق ظوابط وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی

12- کلیه قالبهای تهیه شده قبل از ارسال به لابراتوار یا گچ گیری شستشو شده و با ماده مناسب ضد عفونی و مجددا شستشو می شوند.

13- دفع فاضلاب یونیتهای دندانپزشکی به روش بهداشتی و با لوله کشی مناسب

 

 

 

 

 

بهداشت محیط

نکات اصلی در ضد عفونی کردن سطوح محیط کار :

از موارد تائید جهت مراحل تمیز کردن و ضد عفونی استفاده نمائیم . استفاده از فنلهای در این مورد مناسب می باشد . زیرا هم دارای خاصیت تمییز کنندگی و هم خاصیت ضد عفونی کنندگی هستند جهت رقیق کردن این ترکیبات ار آب برای الکل استفاده نمائید.

سطوحی ضد عفونی کردن آن مشکل است مانند کلیدهای صندلی دندانپزشکی ، کلیدها ( موجود بر روی سرنگ آب و هوا ، کلیدهای چراغ و یونیت و شیلنگهای وسایل چرخشی و سرنگ آب و هوا و نگهدارنده ای آنها می بایست توسط روپوشهای پلاستیکی یا فویل آلومینیومی یا سایر مواد غیر قابل نفوذ نسبت به آب پوشانده شوند . این پوشش ها می بایست در فاصله بین بیماران تعویض شدند. انجام کار باعث اتلاف وقت کمتری نسبت به زمان مورد نیاز برای ضد عفونی این قسمتها در فاصله بین بیماران می گردد. ضد عفونی کلیدها ی الکتریکی بر روی صندلی و یا یونیت باعث احتمال آسیب به آنها می گردد، بنابر این پوشاندن آنها با پوششهای محافظ روش مناسبتری است.

 

 

 

 

 

 

در نظر گرفتن اصول کنترل عفونت در طراحی مطب:

طراحی مطبهای دندانپزشکی عملا بدون درنظر گرفتن اصول کنترل عفونت انجام می گیرد . موفقیت در انجام برنامه های کنترل عفونت تا حدی به طاحی صحیح مطب بستگی دارد. طراحی قسمتهای زیر در یک مطب می باست بر اساس اصول زیبایی ، خواسته های بیمار و اثر آنها در انجام کار بویژه انجام صحیح روشهای کنترل عفونت صورت گیرد:

1-   طرح مطب و مسیر عبور بیماران و پرسنل از قسمتهای مختلف مطب

2-   مواد و مصالح به کار گرفته شده در اجزاء مختلف مطب

3-   ملزومات

4-   طراحی اتاق کار

5-   اتاق مخصوص شستشو و استیلیزاسیون وسایل

 

در یک مطب یا کلینیک دندانپزشکی بر اساس نوع کاربری هریک از بخشهای مطب ، سه ناحیه مجزا را می توان در نظر گرفت که شامل نواحی درمان، نواحی در ارتباط با درمان و نواحی غیر درمانی می باشد.

نواحی درمانی : به ناحیه ای اطلاق می شود که تماس مستقیم داخل دهانی با سطوح مخاطی اتفاق می افتد که این شامل اطاق کار ، اتاق رادیولوژی و محلهایی است که برای آموزش بهداشت به کار می روند.

نواحی در ارتباط با درمان: تماس غیر مستقیم یا بیمار از طریق کاربرد وسایل مانند وسایل قالب گیری ، وسایل و فیلمهای رادیوگرافی گرفته شده ، از بیمار بوجود می آید . مثالهایی از این نواحی مانند لابراتوار، محل تمیز کردن و استریل وسایل و محل ظهور فیلمهای رادیو گرافی هستند.

نواحی غیر درمانی : معمولا نیازی به تماس با بیمار در آنها وجود ندارد مانند دفتر کار ، پذیرش ، دستشوی های بیمار دستشوی های پرسنل ، اتاق استراحت پزسنل که بطور معمول بعنوان نواحی غیر درمانی محسوب می شوند .

طراحی محل کار      می بایست به نحوی باشد که بیماران و مراجعین از داخل لابراتوار یا محل شستشو و استریلیزاسیون وسایل عبور نکنند. دسترسی مستقیم از محل پذیرش تا محل انجام درمان می بایست میسر باشد. نواحی که جهت مشاوره به کار می روند می بایست تا حد ممکن به محلهای پذیرش نزدیک باشند. بیمارانی که به وقت کاری بیشتری نیاز دارند می بایست در اطاقهای کار نزدیکتر قرار داده شدند. با اینکار مسیر حرکت بیماران و مراجعین تا حد ممکن از نواحی که درمانهای وسیع انجام می گیرد و نواحی جنبی کاهش می یابد .

 

 

 

 

استرالیزاسیون وسایل دندانپزشکی

استریل کردن وسایل دندانپزشکی با چندین روش می تواند صورت گیرد که می توان آنها را به دو دسته کلی روشهای فیزیکی و روشهای شیمیایی طبقه بندی نمود.

روشهای فیزیکی استریلیزاسیون شامل موارد زیر است :

1-   بخار تحت فشار 2- حرارت خشک  3- استریل کردن با بخار شیمیایی اشباع نشده

روشهای شیمیایی استریل کردن شامل موارد زیر است:

1- استفاده از محلولهای شیمیایی   2- استفاده از بخارهای شیمیایی

مشخصات استرالیزاسیون با اتو کلاو

درجه حرارت 121 درجه سانتی گراد ( 250 درجه فارنهایت ) و فشار PSI 15 و زمان 15 تا 20 دقیقه کلیه وسایل را استریل می کند ، بین نوع استریل بایستی به نحوی است که اجازه نفوذ به بخار را بدهد.

مزایا: 1- زمان کوتاه   2- قدرت نفوذ مناسب   3- تنوع وسیع موادی که می توان توسط ین روش آنها را استریل نمود .

معایب: 1- خوردگی وسایل ساخته شده از کربن   2- کندشدگی وسایل تیز و برنده   3- مرطوب بودن وسایل در پایان عمل استریل   5- تخریب وسایلی که نسبت به حرارت حساس می باشد.

 

 

مشخصات استرالیزاسیون توسط حرارت خشک:

در درجه حرارت 160 درجه سانتی گراد ( 320 فارنهایت) و در زمان 2 ساعت وسایل استریل می شوند.

مزایا: روش موثر و مطمئن برای استرالیزاسیون وسایل فلزی و آیینه ها می باشد   2- باعث کند شدن وسایل برنده نمی شود   3- باعث خوردگی و زنگ زدگی نمی شود.

معایب : زمان طولانی مورد نیاز جهت استرالیزاسیون    2- قدرت نفوذ ضعیف   3- تخریب با تغییر رنگ وسایل

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اتاق رادیولوژی به دلیل اشعه  و عبور اشعه ها از دیواره های آجری نیاز به سربکوب دارد . به طریق زیر اتاق رادیولوژی را سرب کوبی می کنند:

1-   بعد از چیدن دیوار آجری و مشخص کردن محوطه ی اتاق رادیولوژی روی دیوار آجری توری گالوانیزه قرار می دهند. 2- لایه ای سرب را توسط میخ های آهنی به دیوار می چسبانند. 3- به دلیل اینکه میخ آهنی ، اشعه را از خود عبور می ده ، بنابر این قبل از اینکه ورق سرب اصلی را به دیوار میخ کنند از ورقهای کوچکتری به اندازه ای که محفظه و روی سر میخ را بپوشاند ، روی ورقه سرب اصلی می گذاریم و بعد میخها را طوری می کوبیم که میخ در قسمت بالای ورق کوچک سرب قرار گیرد و قسمت پائین ورق کوچک را روی میخ برمی گردانیم 4- بعد سرب کوبی روی

رنگ

یونیت دندانپزشکی محلی است که بیمار تمام زمان خود را روی آن می گذراند و در عین حال تمام ترس و اضطراب خود از کارهای دندانپزشکی محل را تحمل می کند. یونیت دندانپزشکی با توربین و ساکشن و تمام دستگاههای مربوطه به آن برای کودکان و بزرگسالان دلهره آور است. بنابر این باید بنحوی طراحی شود که روبروی پنجره مطب بوده و اگر مطب در طبقه همکف و مجاور حیاط است می توانید از شیشه ای قدی استفاده کنید و در باغچه روبروی این پتجره قدی انواع و اقسام گیاهان سیز بکارید. اگر مطب در زیر زمین باشد و این امکانات برایش فراهم نباشد می توان از تابلوی آرامش بخش ، آکواریومی با ماهیها ی مختلف در مقابل یونیت خود تدارک ببیند به این دلیل که آب و حرکت آرام ماهی به کاهش اضطراب کمک می کند. می توانیم هدفونها یا را در اختیار بیماران روی یونیت قرار دهید و موسیقی آرام پخش کنید یا تلویزیون در مقابل یونیت قرار دهید تا ذهن بیمار مشغول شود. رنگ و نور و آب می تواند به شما در ایجاد محیطی شفاف و زنده در مطب کمک کند.

برای اتاق انتظار کودک استفاده از رنگهای شاد بسیار اهمیت دارد . در انتخاب رنگ مطب باید به هماهنگی رنگها با یکدیگر دقت داشته باشید . استفاده از رنگهای روشن مانند آبی یا کرم فضای مطب را وسیعتر نشان می دهد. بنابراین در مطب کوچک و دیگر می توان از این رنگها استفاده کرد. استفاده از آیینه نیز می تواند به بزرگتر بودن مطب و رنگها ی ملایم در آرامش فرد موثر باشد. برای اتاق انتظار و درمان بهتر از یک نوع رنگ البته با درصد تیرگی متفاوت استفاده شود. در کلینیکها ، استفاده از نور سفید با زرد مناسب نیست ، با ترکیب این دو رنگ و نصب این نور در لامپها ی مناسب  ، نوری شبیه نور روز به وجود می آید . انتخاب رنگ دندان و انواع کامپوزیتهای ، چینی ها در این شرایط بسیار مناسبتر است.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع ومواخذ:

 

 

- اصول کنترل عفونتدر محیط کار دندانپزشکی

-تالیف دکتر محمد فراهانی- دکتر اشرف السادات صانعی

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: یکشنبه 10 فروردین 1399 ساعت: 21:27 منتشر شده است