بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع :

آموزش در زمان هخامنشیان

درس :

استاد گرامی :

دانشجو :

فهرست مطالب

مقدمه:3

تعلیم وتربیت در دوره هخامنشیان. 4

ب: کوروش فرمانروای خوب و مربی ناشایست.. 9

ج: سنین و مراحل مختلف  تربیت.. 10

د: ورزش و اخلاق در عصر پارسیان. 11

ه : قوانین پارسیان در قلمرو تعلیم وتربیت.. 11

و : رازنگه داری کلید مسئولیت.. 12

در روزگار هخامنشی مردم ایران بر پنج طبقه به شرح زیر تقسیم می شدند. 13

. سازمان آموزش و پرورش در زمان هخامنشیان. 13

. آموزش و پرورش طبقاتی در دوره‌‌ی هخامنشیان. 14

اهداف آموزش وپرورش در دوره هخامنشیان. 14

اهداف مربیان در دوره هخامنشیان. 15

زمان وطول مدت آموزش وپرورش در دوره هخامنشیان. 15

.آموزش شاهزادگان. 15

آموزش دختران. 16

اقوام بدوی.. 17

نتیجه. 17

منبع:18

مقدمه:

 پیشینه  درخشان تمدن ایران گویای وجود تشکیلات آموزشی درجوامع ایران باستان است که به کمک آن می توانستند به فرزندان خودعلوم وفنون را آموزش دهند. از آن جا که هر گونه تغییر وتحول سیاسی و نظامی تاثیراتی را درآموزش و پرورش به جا می گذارد، لذا تحولات سیاسی، نظامی و فرهنگی گسترده ای که درطول تاریخ باستان روی داده  است ، طبعا بر نظام آمزش و پرورش تاثیراتی داشته است.

پژوهشگران، ایران باستان را ازعلاقه مندترین مدم دنیای کهن به قانون و رعایت آن می دانند. قوانین درکوچکترین نهاد اجتماعی یعنی خانواده به اجرا در می آمده و برای هر یک از افراد خانواده تکلیفی معین می کرده و همه  ملزم به اجرای  آن بوده اند.

" آدلف راپ"  ایران شناس معروف می نویسد: " آن چه در تاریخ ایران باستان بیش از هرچیز جلب توجه می کندو روح معنوی  ایرانیان را درزندگی اجتماعی آنان مجسم می کند، شیوه ی تعلیم وتربیت ((training and upbringingآنان بوده است.این تعلیم وتربیت از بدو تولد درروحیه ی جوانان ایرانی منشا احساسات و عواطف سودمند و نیکی شده،آنان را درهرکار به مسیر راستی و ترقی راهنمایی می کرده است. به گونه ای تحسین برانگیزقوای جسمی و روحی آنان را آماده کارو پذیرش سختی ها ساخته  که در سایه ی آن ایرانیان پیوسته می توانستند جامعه ی صحیح و سالمی داشته باشند و فرزندان ایران نیز به این ترتیب آماده بودند تا خدمات شایان توجه و وظایف اصیل خود را نسبت به ملت و میهن عزیز خویش ارائه دهند..."

 در دوره هخامنشیان، تعلیم و تربیت در خانواده، آتشکده و آموزشگاه درباری صورت میگرفت گرفت و دوران تحصیل از سنین ۵تا ۷ سالگی آغاز می شد. در چنین سنی کودک مرحله اول آموزش را در محیط خانواده(Family environment) پشت سر می گذاشت و برای ورود به مدرسه(School )و دوره های آموزش همگانی(Public Education )آماده می شد.

برای زمان تحصیل و طول مدت آموزش در ایران قدیم می توان سه مرحله متفاوت قایل شد که به نسبت رشد قوای جسمانی، ذهنی، روحیات و خصایص ملی، اهداف و نیازهای اجتماعیsocial) (متغیر بوده است 
▪ مرحله اول، یعنی آموزش خانوادگی که طی آن مهمترین و اساسی ترین شالوده تربیت و آموزش ایجاد می شد و مادر وظیفه سنگینی به عهده داشت.

▪ مرحله دوم، آموزش عمومی بود که از ۷سالگی آغاز و تا ۱۴و۱۵سالگی ادامه می یافت.

▪ مرحله سوم، آموزش اختصاصی بود که با بلوغ و رشد هیجانات در فرد مصادف بود. در این مرحله، استعدادها شناسایی و با توجه به استعداد فرد رشته های تخصصی به او آموزش داده می شد.

در روزگار زرتشت و هخامنشیان تا اواخر دوره ساسانیان، ، یعنی روحانیون زرتشتی)موبد)، وظیفه تعلیم و تربیت را بر عهده داشتند و کلیه آموزشگاه ها بر مبنای اصول و تعالیم زرتشت اداره می شد.

▪ دانش آموزان به سه گروه تقسیم می شدند :

۱)دانش آموزان خاص : که شامل شاهزادگان و بزرگزادگان بودند و به آنان علوم سیاسی، جنگی و کشور داری آموخته می شد.

۲)دانش آموزان حرفه ای : که شامل فرزندان مغان، هیربدان، موبدان(روحانیان زرتشتی)، پیشه وران، اصناف و صنعتگران بودند که شغل، فن و حرفه پدر را به آنان می آموختند.

۳)دانش آموزان عمومی : که فرزندان معلمان ، کارمندان درباری و بازرگانان را شامل می شدند و به آنان امور فرهنگی و اداری و اقتصادی آموزش داده می شد.

        دانش آموزان به دو دسته پسران و دختران تقسیم می شدند. دختران معمولاً مطالب نظری، هنری و خانه داری می آموختند، ولی غالباً سوارکاری، تیراندازی و چوگان به آنان آموخته می شد. در دوره هخامنشیان به دستور داریوش دانشگاه هایی برای آموزش علوم مختلف تاسیس شد. این دانشگاه ها، مراکز دینی زرتشتی و سایر ادیان را نیز در بر می گرفتند. مرکز علمی " بیت اردشیر" که ریاست آن به عهده مغ های ایرانی از طرفداران مذهب نسطوری (ترسایی) بود، از جمله آنهاست. با وجود این، دانشگاه به معنی واقعی خود از گندی شاپور آغاز شد که جلوتر به آن خواهیم پرداخت.

تعلیم وتربیت در دوره هخامنشیان

برای مطالعه درباره آموزش و پرورش در ایران باستان در درجه اول روایات و گزارشهای مورخان یونانی،اسناد مصریان و بابلیان سودمند به نظر می رسد.چون از خود شاهان هخامنشی سند و اسنادی از این دست باقی نمانده و از خلال کتیبه ها نیز در زمینه این موضوع چیزی عاید پژوهشگران نمی شود،لذا باتوجه به اصول کلی متدوال در نزد آریایی ها و اقوام و ملل آریایی می توان تصویر متعارفی از نظام تعلیم و تربیت در ایران عصر هخامنشی دست یافت.کتیبه ها و الواح عصر هخامنشی و آثار باستانی مانند کاخ ها و سایر بناها طبعا راه گشا در این زمینه هستند،ولی به نحوی که در شیوه های پژوهشی علمی متداول است،پاسخگو نیستند.سابقه بس کهن تمدن ایران بیانگر حاکمیت تشکیلات آموزشی بر جوامع ایران قدیم بوده است که به کمک آن می توان فرزندان خود را به فراگرفتن علوم و فنون وادار نمایند.تحولات سیاسی،نظامی و فرهنگی گسترده ای که در طول تاریخ ایران باستان روی داده است،طبعا بر نظام آموزش و پرورش تاثیر داشته و تغییرات قابل ملاحظه ای را در سازمانهای علمی و تربیتی ایران باستان موجب شده است.

پژوهشگران، ایرانیان باستان را از علاقه مند ترین مردم جهان قدیم به قانون و رعایت آن می دانند.قوانین در کوچکترین بنیادهای اجتماعی ((socialایران باستان به اجرا در می آمده است.

نظام خانواده در عهد قدیم ایران آنگونه که از خلال منابع تاریخی(epochal (و فرهنگی(( cultural ایرانیان استنباط می  شود،خود تابع ضوابط و قوانین بسیار محکم و قاطعی بوده است که برای فرد فرد افراد خانواده تکلیفی معین کرده و همه ملزم به اجرای آن بوده اند.

آدلف راپ (  ( Adolph Rapایران شناس معروف در این باره می گوید:"آنچه در تاریخ ایران پیش از هر چیز جلب توجه می کند و روح معنوی ایرانیان را در زندگی اجتماعی آنان مجسم می کند،شیوه تعلیم و تربیت آنان بوده است-این تعلیم و تربیت از بدو طفولیت در روحیه جوانان ایرانی منشا احساسات و عواطف سودمند و نیکی شده،آنان را در هر کار به مسیر راستی و ترقی راهنمایی می کرده است و به گونه ای تحسین برانگیز قوای جسمانی(Physical) و روحی (Mental )آنان را آماده کار و پذیرش  سختی ها ساخته که در سایه آن ایرانیان پیوسته می توانستند جامعه صحیح و سالمی داشته باشند.

خوی سلحشوری و دشمن ستیزی ایرانیان نمونه بارزی از بازدهی این چنین شیوه ای در امر آموزش و پرورش ایرانیان بوده است.تاثیر گذاری شیوه های تربیتی اقوام و ملل دیگر بر ایرانیان قابل انکار نیست،ولی ویژگیهای نظام تربیتی ایرانیان پیوسته خدشه ناپذیر مانده است.بی تردید ملاک پژوهش(research) درباره نظام آموزش و پرورش در هر تمدنی (Civilization )، اطلاعات درباره اوضاع جغرافیایی ، اقلیمی،اقتصادی و فرهنگی (( culturalآن تمدن و سرزمین است.از دیگر شرایط لازم برای انجام چنین پژوهشی داشتن آگاهی درستی درباره نظام حکومتی،سازمانهای اجتماعی و شیوه تولید در یک جامعه است.هرکدام از دو واژه مورد تعریفی"آموزش  و"پرورش"مفاهیم و قلمروگسترده ای در تاریخ علوم انسانی دارند.با بهره گیری از مطالبی در خلال منابع فرهنگی و اجتماعی ایران باستان مانند اندرز نامه ها،کارنامه هاومانند آن می توان به اهمیت این دو اصل مهم و شیوه ها و توصیه های اندیشمندان،آموزگاران در تحقق هدف آموزش و پرورش راحتر پی برد.آریایی ها در بدو ورودشان به ایران دو نشانه مشخص داشتند و درتاریخ تاکنون به نام آنها ثبت شده است یکی اسب و دیگری فلز. در نزد آریایی ها سوارکاری و تیراندازی بدیهی ترین هنری بود که آنان به فرزندان خود می آموختند.این ویژگی به مادها نیز به ارث رسید و به دنبال آنها به هخامنشیان و سایر سلسله های ایرانی پیش از اسلام.مادها از شیوه های جنگیدن و فنون رزمی سکایی نیز بهره وافری داشتند. یونانیان گزارش کرده اند که پارسیان(هخامنشیان) از آغاز سنین نوجوانی،نظم،بی باکی و شهامت را می آموختند و می اندوختند.

ایرانیان قدیم پیوسته از خدایانشان فرزندان سالم آرزو می کردند که هوشیار،وظیفه شناس، وطن پرست و راستین باشند.

گزنفون مورخ یونانی که در اثر خود به نام "کوروپدی"،"سیروپدی" درباره تعلیم و تربیت کوروش سخن گفته است،روایت می کندکه" کوروش بر اساس شیوه زندگی و اخلاق پارسیان پرورش یافته است.این شیوه به سود همه مردم پیش بینی شده بودند.در حالی که در بسیاری از سرزمینها،تربیت خیلی جدی تلقی نمیشد،پارسیان لحظه ای از تربیت فرزندانشان غفلت نمی کردند"

گزنفون بر این باور است که عادات و آداب و سنن و قوانین تربیتی پارسیان بسیار سخت گیرانه بوده و فرزندان را از همان اوان کودکی از ارتکاب اعمال خلاف بر حذر می داشتند.

پارسیان برای تربیت نوجوانان خود مکانی به نام"الوتیرا-Eleuthra " که از نظر لغوی به معنای "خانه اشراف،نجبا و آزادگان" است داشته و این مکان در جوار کاخ شاهی و نزدیک بناهای دولتی قرار دارد. "الویترا" به معنای "خانه آزاد" نیز آمده است.

افلاطونگفته است که تربیت کودکان مادی وپارسی،یا به سخن دیگر کودکان درباری،وظیفه دانایان و روشن اندیشان،معلمان دربار و بانوان درباری بود که ویژه این کار در نظر گرفته شده اند.  

هخامنشیان، در روش تدریس، به جنبه های علمی آموزش ( Science Education) توجه زیادی داشتند و در موقع یاد دادن درس،  هرگاه لازم می شد، معلم می توانست شاگرد را تنبیه کند، اما سعی می شد که تنبیه متناسب با خطایی باشد که از شاگردسر زده است و شاگرد نیز باید معترف به گناه خود باشد و علت تنبیه خود را بداند که بار دیگر مرتکب آن نشود. تنبیه ها نیز جنبه آموزشی داشته است و حتی المقدور از تنتیه بدنی خودداری می کرده اند. در تنبیه بعضی منافع اجتماعی را ملحوظ می داشتند، مثلا کسی که بر حیوانات تعدی می کرد تنبیهش این بود که ده هزار حشره موذی در کشتزار را بکشد و گاه مجرمین را وادار می کردند که نسبت به خانواده ای که مرتکب جرم شده اند اگر بی سوادی در میان آن ها بود او را باسواد کنند. در دوره هخامنشی، پیرامون کاخ شاهی، آموزشگاه هایی برای تعلیم نوجوانان وجود داشته است و آموزگاران کارآزموده آنان را برای کارهای گوناگون دولتی مهیا می کردند. حکمت می نویسد : « اولین و ابتدایی ترین محل دانش آموزی به طور عام خانه بوده است و عهده دار آموزش وپرورش پدر و مادر بوده اند و به مرور پا به پای تشکیل اجتماع و تمرکز خانواده ها، مکان آموزش به خانه مربی انتقال یافت که می توان آن را از نخستین محل تدریس گروهی یا مکتب به حساب آورد. » با رواج دین زرتشت، آتشکده برای آموزش مورد استفاده قرار گرفت. در زمان هخامنشیان با توسعه صنایع حرفه های گوناگون و سازمان های اداری، نیاز مبرمی به نیروی انسانی متخصص و کارآمد به وجود آمد و تشکیلات مذهبی و آتشکده ها (محل عبادت روحانیون زرتشتی) پاسخگوی نیازها بود که سوای آموزش دینی (Religious Education ) برای سایر علوم، محل جداگانه  ای تاسیس کرد و این اولین گام برای مدارس رسمی  بود.

هدف اول برای این بود که روح خودکامی و خودخواهی خرد سالان به همگامی و همکاری با سایر اعضای ایرانی مبدل شود و کودکان با حقوق خود و حقوق دیگران آشنا شوند و به آن ها احترام بگذارند، آداب و آیین ملی (Regulations National Vadab )را  بشناسند و افتخارات قومی و نژادی را گرامی بدارند. چنانچه از بعضی مدارک استنباط می شود، ایرانیان دوره هخامنشی در هدف دوم در ضمن پرورش کودکان و نوجوانان، رعایت ویژگی های فرد را نیز کرده اند و نه تنها به پرورش این ویژگی پرداخته اند، بلکه علاوه بر آموزش رسمی و عمومی چیزهایی نیز می آموختند که اوقات بیکاری کودکان و نوجوانان را پرکند. منظور از هدف سوم این بوده است که بیشتر افراد خانواده های برجسته را برای خدمت های لشکری و کشوری آماده کنند و نوع و سبکی که به کار می بردند برای ثبات اجتماعی و بهتر کردن اوضاع بوده است. برای تربیت طبقات پایین از طرف دولت اقدامی نشده و صنعت و پیشه هر صنفی از طرف پدر به پسر و استاد به شاگرد آموخته می شد. سرپرستی و تربیت روحانیان نیز با خود آن ها بوده است. علی رضا حکمت در کتاب آموزش و پرورش ایُران باستان « صفحه 134 »به نقل از راوندی می نویسد : در ایران باستان هرکس برای کاری معین تربیت می شد و آموزش های لازم را در آن زمینه فرا می گرفت که این امر به ایجاد تخصص ها و پیدایش متخصص ( کمک می کرده است و همین رویه آموزش را، نیاکان، تا آخر دوره سامانیان همواره رعایت کرده اند.

هخامنشیان درروش تدریس به جنبه های علمی آموزش توجه زیادی داشتند.

دردوره ی هخامنشی پیرامون کاخ شاهی آموزشگاههایی برای تعلیم نوجوانان وجودداشته است وآموزگاران کارآزموده آنان رابرای کارهای گوناگون دولتی مهیا می کردند.آموزشگاه درباری مخصوص شاهزادگان وپسران نجبا واشراف واعیان بود درمیدانی قرار داشت که کاخهای سلطنتی وابنیه ی دولتی برپا وازبازاروجای دادوستددوربودتادروغ ودشنام وتزویری که درآنجارایج است مایه ی تباهی کودکان نشود.کتابهای درسی اوستاوشرحهای آن بودومواددرسی شامل مسائل دینی وطب وحقوق می شد.

پسران طبقات پایین اجتماع دردسر درس خواندن نداشتندوتنها سه چیزرامی آموختند:اسب سواری تیراندازی وراستگویی.

تعلیمات عالی تاسن   20 یا24  سالگی ادامه می یافت وبه بعضی ازفرزندان اشراف تعلیمات مخصوصی می دادندکه برای فرماندهی  استانهاوتصدی مشاغل دولتی مهیا شوندولی آنچه برای همه مشترک بودفراگرفتن فنون جنگ بود.

درزمان هخامنشیان باتوسعه ی صنایع حرفه های گوناگون وسازمانهای اداری نیازمبرمی به نیروی انسانی متخصص وکارآمدبه وجودآمدوتشکیلات مذهبی وآتشکده پاسخگوی نیازها نبودبنابراین سوای آموزش دینی برای سایرعلوم محل جداگانه ای تاسیس کردواین اولین گام برای مدارس رسمی بود.

درایران باستان پیش ازآموختن الفباخواندن ونوشتن که برای همه ی کودکان ازهردسته وطبقه یکسان نبوددرمراحل بالاتربرحسب موقعیت اجتماعی خانواده های دانش آموزان رشته ی درسی وروش آموزش متفاوت می شد.فرزندان وصاحبان حرفه ها ومشاغل تحت آموزش وتربیت مربوط به طبقه ی خانواده ی خود قرارمی گرفتند.هرطبقه غالبا متون وحرفه ی طبقه ی خود رامی آموخت وبرای همان علومی که درخانواده های آنهامتمرکزبودآماده می شد.

درزمان هخامنشیان روش تعلیم وتربیت عملی بوده است برای احرازمسئولیت های اجتماعی درامورکشوری ولشکری .

به طورکلی درتعلیم وتربیت دنیای قدیم دوطریقه متداول بوده است یکی اینکه حدودبرنامه ومدت تحصیل رامعین کنندواولیای کودک را درپرورش فرزندوانتخاب آموزگارودستورتحصیل وروش آموختن آزادبگذارند.طریقه ی دیگراینست که دولت درتمام عوامل تربیت دخالت کندوازروی نقشه وتعهدعقایدخاصی را به کودکان القاءوعادات معینی رادرآنان ایجادکند

حکمت در « ص 369 » کتابش به نقل از کتاب یونانی ها و بربرها اثر استرابون       می نویسد : تعلیم و تربیت خاندان شاهی جایگاه مخصوصی به نام جایگاه آزادی دارد و آن جایگاه در کنار کاخ شاهی و بناهای دور از اماکن عمومی بود، برای این که سرو صدای کارهای روزانه و هیاهو و آشوبی که از آن نتیجه می شود، مایه پریشان شدن نظم لازم برای تعلیم و تربیت نشود. این جایگاه به چهار قسمت تقسیم می شد: اول قسمت کودکان، دوم نوجوانان، سوم مردان و چهارم کسانی که سن شان از مرحله ای که بتوانند سلاح بردارند تجاوز کرده است. شاگردان روی هم رفته روزی هشت ساعت درس می خواندند و تا زمان ساسانیان وضع آموزشگاه ها با کم و بیش تغییر به همین منوال بوده است. در زمان هخامنشیان ، علاوه بر دانشکده ای که برای تحصیل علم طب در ساییس مصر توسط داریوش احداث شد، چند دانشکده و مدرسه عالی مهم نیز در شهرهای پورسیا، آذربایگان و بلخ وجود داشته است

 الف: الوترا مکا نی برای پرورش فرزندان

یونانیان گزارش کرده اند که هخامنشیان از آغاز سنین نوجوانی نظم ، شجاعت، شهامت  و بی باکی را می آموختند. پارسیان همیشه از"رب النوع"( Paste types )هایشان فرزندان سالمی آرزو می کردند که هوشیار، وظیفه شناس، وطن پرست و  راستین باشد. ایرانیان باستان لحظه ای از تربیت فرزندان دلبندشان غفلت نمی نمودند. آنان برای  تربیت نوجوانان خود مکانی به نام " الوترا " مهیا می کردند.

به روایت " گزنفون " الوترا جایی است که ورود بازرگانان و سوداگران و سایر شهروندانی - که مشاغل آن ها موجب سروصدا، بی نظمی  و سلب آرامش (Disclaimer peace) دیگران بوده- به آن ممنوع بوده است.

الوترا  به چهارقلمرو تقسیم می شود:

 بخشی برای تربیت کودکان ، بخشی برای تربیت نوجوانان ، بخش سوم برای تربیت افراد بالغ، آخرین بخش ویژه مردانی که نمی توانند سلاح به دست گیرند.

"استرابون" (Astrabvn) می گوید: الوترا را دوازده نفر اداره می کردند که روسای این مکان تربیتی بودند و صلاحیت و  شایستگی آن را داشتند که پارسیان فرزندان خود را برای تربیت به آنان بسپارند. به موجب مقررات تربیتی پارسیان، همه واجد شرایط و متعلقان به این چهار بخش اعم از مربیان و یا تربیت شوندگان، باید در زمان پیش بینی شده در آن جا حضور داشته باشند.

ب: کوروش فرمانروای خوب و مربی ناشایست

"افلاطون"( Plato) گوید: پارسی ها بسیارعلاقه مند و شایسته بوند که بیاموزند و بدانند. وی کوروش را فرمانروای خوب می  داند ، فرمانروایی که در پی آن بود ممالک پهناورش را عادلانه و نیک و مطابق قانون داره کند  ولی مربی خوب وشایسته ای نبود.

وی در این باره می گوید: "کوروش در آغاز نوجوانی یک سرباز بود ، از این رو مجبور بود که  نگهداری و تربیت فرزندانش را به شاهزادگان و بانوان دربار بسپارد. این بانوان ، فرزندان شاه را در ناز و نعمت فراوان نگهداری می کردند  و به آنان یاد می دادند و می باوراندند  که  اینان

 - براساس تقدیرآسمان- فرزندان جهان پادشاه هستند و آن چه را که  برای خوشبخت بودنشان  مورد نیاز است ، دارا هستند. "

ج: سنین و مراحل مختلف  تربیت 

در عهد اصیل باستان برای  تربیت شوندگان مرزسنی دقیقی پیش بینی شده بود به این ترتیب:

1.کودکان: از طفولیت تا  ده سالگی  2. نوجوانان: تا  پانزده سالگی  3. جوانان : تا بیست سالگی

به نقل از "استرابون" وقتی پارسیان به  بیست و پنج سالگی می رسیدند به  سلک  مردان در می آمدند و وقتی به مرز پنجاهمین سال از زندگی خود می رسیدند جزء پیرمردان به شمارمی آمدند.

نوجوانان باید پیش از طلوع آفتاب برخیزند. با  نوای یک شیپورآنان را ازخواب بیدار نمایند و سپس از آنان درسی را که پیش تر به آن ها آموخته ، بپرسند. شاگردان باید با صدای بلند سخن بگویند و پاسخ دهند و به آنان بیاموزند که درموقع گرما  وسرما و هنگام خطرخویشتن دارباشند

و همچنین به آنان بیاموزند چگونه برسختی، گرسنگی و ناملایمات وحوادث فائق آیند.آن ها  هر روز پس ازتعلیمات، نان و شیرینی و عسل را به عنوان غذا می خوردند.

جریان امر تربیت(The Education )در عصر هخامنشیان مراحل متعددی داشته است:

1) تربیت از تولد تا هفت سالگی برعهده مادرشان بوده است . البته اشراف فرزندان خود را به مربیان با تجربه و آکاه می سپردند تا این کودکان بدون تاثیرعاطفه و علاقه ی مادری ، با  مسئولیت و کسب شجاعت و شهامت  پرورش( training )یابند.

2) مرحله دوم که از هفت سالگی تا سن بلوغ یعنی پانزده یا شانزده سالگی است، برای زندگی آینده راهنمایی می شوند تا شرایط مسئولیت پذیری را پیدا نمایند.در صورت برآمدن از عهدهی این مسئولیت نیز این نوجوانان مورد تشویق و تقدیر قرار می گرفتند.

د: ورزش و اخلاق در عصر پارسیان

تربیت جسمانی و پرورش روح پیوسته به موازات یکدیگر پیش می رفت. این جوانان سوارکاری ، تیراندازی، کوهنوردی،  پرورش اسب، چوگان بازی ، کشتی ، درخت کاری  و صیقل دادن سلاح برای شکار و جنگ را می آموختند. از اعم مسائلی که در خلال تربیت به جوانان آموخته می شد تقویت روحیه عدالت خواهی بود. در تربیت جوانان عصر هخامنشی آشنایی با قوانین و شیوه اجرای آن در شئونات مختلف جامعه از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. به جوانان پارسی می آموختند که  سخن راست بر زبان آورند و پاکدامن و منزه باشند. پدران وظیفه داشتند برای فرزندان خود داستان های حماسی و سودمند تعریف کنند. به طور کلی پدران و مادران ایران باستان به فرزندان پسر خود سه چیز را ازعمده ی وظایف خود می شمردند: اسب سواری، تیر اندازی و راستگویی...

به نقل از "گزنفون"  کودکان پارسی را در دادگاه حاضر می کردند تا به جریان محاکمات خاطیان گوش داده و به مفهوم راستی و دروغ و کارهای نیک و بد  آگاه شده و ازهمان طفولیت به تدریج با داد و دادگستری و کارهای قضایی آشنا شوند. همچنین به آنان خواص گیاهان را می فهماندند تا به کار گیرند. می کوشیدند تا جوانان را از سوداگری و معاملات بازاری دور نگه دارند و از دروغ ، دشنام و فریب و تزویر که قبلا در میان بعضی سوداکران رایج بوده ، برحذر دارند. پارسیان دروغ و سوگند به دروغ را بزرگترین عامل گمراهی انسان می شمردند. ننگین ترین عیب نزد آنان دروغ و شرم آورترین چیزقرض و بده کاری بود زیرا بر این باور بودند که شخص مقروض ناگزیر به دروغ می شود. بر اساس متون بازمانده از عصر هخامنشیان مواد درسی برای تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان " علوم دینی ، طبابت ، آیین دادگری ، معامله ، آیین سخنوری و خواندن و نوشتن " گزارش شده است .

ه : قوانین پارسیان در قلمرو تعلیم وتربیت

قوانین پارسیان در قلمرو آموزش و پرورش(Territory Education) در راستای سربلندی  جوانان و جامعه(Society) وضع می شده  است . کودکان را از همان آغاز طفولیت ازعمل بد و شرم آور باز می داشتند و خطاهایشان را علیرغم  سن کم با کیفر پاسخ می دادند. فرزندان طبقات پایین جامعه درقلمرو آموزش و پرورش تنها اسب سواری و تیر اندازی و راستگویی را می آموختند .

فراگیری فنون رزمی و دفاعی برای همه یکسان و الزامی بود. به فرزندان بعضی نجباء آموزشه های ویژه ای می دادند تا  بتوانند بعدا  تصدی مقام  فرماندهی در ارتش و مشاغل مهم نظامی و دولتی را به عهده گیرند.

و : رازنگه داری کلید مسئولیت

 از جمله امور مهم در امر تعلیم وتربیت جوانان " رازنگه داری و امانت داری"( Do you keep secrets Vamant) بوده است. از دیدگاه  ایرانیان باستان رازنگهداری از جایگاه ویژه ای بین مردم برخوردار بود . امانتداری  در کنار راستگویی از نخستین آموزه های زرتشت در کتاب مقدس اوستا (Avesta, the holy book) به شمار می آمد و نقطه ی مقابل آن سخن چینی نیز نزد آنان بدترین  خیانت بود که به شدت از آن دوری می کردند و سخت

 از آن برحذر بودند.

در باور پارسی ها(Community News) اگر کسی برایش دشوار است که رازنگه دار باشد،  نمی تواند هیچ نقش و  مسئولیت  بزرگی را درمیان  مشاغل دولتی عهده دار باشد زیرا  بر اساس آموزه های دینی آنان

" خاموشی از هر کاری آسان تر است".

کوروش بزرگ در سال 599 قبل از میلاد که به پادشاهی پارس رسید ظرف مدت بیست سال، کشور پهناور و با عظمتی به وجود آورد که از مغرب به مصر و دریای مدیترانه، از مشرق به رود سند و ازجنوب به خلیج فارس و دریای هند محدود بود. . او برای اداره کشور پهناور خود به ایجاد حکومت مرکزی مقتدر و مردانی مدبر نیازمند بود. برای داشتن چنین افرادی، شروع به تربیت اطفال شاهزادگان و طبقات ممتاز کرد و با تربیت آنان، مردان مسئول و مدیران مقتدر قسمت های مختلف مملکت را تامین کرد. این کار در ادوار بعد نیز ادامه یافت. به همین دلیل می توان گفت دولت ایران باستان، یکی از عوامل مهم تعلیم و تربیت ایرانیان به شمار می رفت. آموزش و پرورش در ایران دوره هخامنشی به سه بخش تقسیم می شد : اول تربیت اجتماعی، دوم تربیت شخصی، سوم تربیت شغلی و حرفه ای

تعلیم وتربیت درزمانهای مختلف درمحل های متفاوت انجام می شد.مثلا دردوره ی هخامنشیان درخانواده آتشکده وآموزشگاه درباری ودرزمان ساسانیان دبستان ودانشگاه هم برآن افزوده شد.زیرامی خواستندخدمت گزاران صدیق ولایقی برای اداره ی مملکت تربیت کنند تابتوانندازصفات این افرادبه نفع سلطه ی خوداستفاده کنند.

فرهنگ عهدهخامنشی وبعدفرهنگ ساسانی به رشدوتکامل افراداهمیت بسیارمی داده اندوشرط ارتقاء به مرحله ی بالاترواحرازشایستگی جهت قبول مسئولیت هاوبرخورداری ازامتیازات مرتبه ی بعدرامستلزم توفیق درمراتب قبلی می دانستند

در روزگار هخامنشی مردم ایران بر پنج طبقه به شرح زیر تقسیم می شدند

بزرگان 

مغان

کشاورزان

بازرگانان و پیشه وران

بردگان

از طبقة بزرگان هفت خانوادة پارسی در درجة اول بودند ومناصب لشکری و کشوری در دست آنان بود . مغان یا روحانیان از طوایف ششگانة ماد بودند که در دورة هخامنشی نیز اهمیت و اعتباری داشتند و اجرا کنندة مراسم مذهبی بشمار می رفتند

. سازمان آموزش و پرورش در زمان هخامنشیان

پدر و مادرها در خانه آداب معاشرت  و آیین زندگی را به فرزندان خود یاد می‌دادند و آنان که از وضع مالی بهتری برخوردار بودند، فرزندان خود را به آموزشگاه‌ها می‌فرستادند. آموزشگاه‌های درباری مخصوص شاهزادگان یا پسران اشراف و اعیان بود. این آموزشگاه‌ها برای دولت کارمند تهیه و تربیت می‌کرند

. آموزش و پرورش طبقاتی در دوره‌‌ی هخامنشیان

در ایران باستان پیش از آموختن الفبا، خواندن و نوشتن، برای همه کودکان از هر دسته و طبقه یکسان نبود، در مراحل بالاتر بر حسب موقعیت اجتماعی خانواده‌های دانش‌آموزان، رشته‌ی درسی و روش آ‚وزش متفوت می‌شد.

فرزندان و صاحبان حرفه مشاغل تحت آ‚وزش و تربیت مربوط به طیقه‌’ خانواده خود قرار می‌گرفتند. هر طبقه غالبا متون و حرفه‌ی طبقه‌ی خود را می‌آموخت و برای همان علومی که در خاواده‌های آن‌ها متمرکز بود آماده می‌شد. همان‌طور که قبلا گفنه شد، در ایران باستان دانش‌آموزان به سه دسته تقسیم می‌شدند: دانش‌آموزان خاص، دانش‌آموزان حرفه‌ای و دانش‌آموزان عمومی 
 روش تعلیم و تربیت در زمان هخامنشیان روش عملی بوده است.

برنامه  پرورش دینی و اخلاقی تربیت عمده اطفال بود که مسولیت آن‌را معلمان « فرهنگیان و اندرزبدان » عهده دار بودند و می‌بایست واعظ و اهل تقوی باشند و امور تعلیم و تربیت تحت نظر موبد موبدان بود. 
 .

 اهداف آموزش وپرورش در دوره هخامنشیان

در ایران باستان منظور عمده ی تربیت این بود که کودک را عضو مفید جامعه بار آورند.این معنا از نیایشی که می کردند استنباط می شود.در یسنا آمده است که (ای اهورامزدابه من فرزندی اعطافرماکه ازعهده ی انجام وظیفه نسبت به خانه ی من ومملکت من برآیدوپادشاه دادگرمرایاری کند.)

منظورازآموزش وپرورش دراین تاریخ طولانی کاملا شبیه نبوده است بلکه تابع اوضاع سیاسی اجتماعی زمان بوده ولی به طورکلی می توان گفت درتمام اعصاراین اهداف درصدراهمیت بوده ند:

1-هدف دینی واخلاقی:ایمان.تزکیه ی نفس.وجدان که تحت تعالیم زرتشت وشعارپندارنیک کردارنیک گفتارنیک جامه ی عمل می پوشند.

2-هدف نیرومندی وبهداشتی.جوانمردی .راستی .پاکدلی .پاک تنی وتندرستی.

3-هدف جنگی :نگهداری مرزوبوم.حفظ آرامش ودفاع دربرابر دشمنان

4-هدف اقتصادی:تهیه ی نان .رفاه وآسایش مردم.حفظ خانواده وتوسعه ی صنعت وحرفه هایی ازقبیل کشاورزی .آبیاری .دام داری .بازرگانی وپیشه گری.

5-هدف سیاسی:روابط عمومی (امنیت وکشورداری).روابط خارجی (آشتی ودوستی باهمسایگان)

                                                                                                             اهداف مربیان در دوره هخامنشیان

اهمام مربیان دردوره هخامنش به دومنظوراساسی معطوف بود:یکی ابقای تمدن واندوخته های معنوی خودویکی روبرو شدن باتغییراتی که درآن زمان کم وبیش رخ می داده است .بنابراین محتاج به تعلیم وتربیت نورستگان وجوانان خودبودند.

زمان وطول مدت آموزش وپرورش در دوره هخامنشیان

برای زمان وطول مدت آموزش درهخامنش می توان سه مرحله ی متفاوت قائل شدکه به نسبت رشدقوای جسمانی ودفاعی ونیز باتوجه به روحیات وخصایص ملی واهداف ونیازهای اجتماعی متغیربوده است

.آموزش شاهزادگان

آموزش وارث تاج وتخت توسط چهارتن انجام می گرفت ،واینان "استادان شاهی "  نام داشتند وهریک ماده ای را  درس می دهند :

مغ (موبد ):علوم فقه و ذین را  درس می دهد و ریئس استادان نیز هست.

هیربد :مذهب را آموزش می دهد.

فرزانه ی فرزانگان :اخلاق و اعتدال  و تسلط بر نفس را تعلیم می دهد

گرانمایه گرانمایگان :ورزش ،اسب سواری و فن جنگ را می آموزد    

آموزش دختران

در کتاب مقدس ایرانیان هیچعبارتی را نمی توان یافت که از حقانیت دختران سخن بگوبد و ایرانیان هیچ دلیل اجتماعی یا مذهبی نداشتند که پسران را  بر دختران ترجیح دهد زیرا که وجود هر دو برایشان ب ه یک اندازه سودمند بود.

دختران علاوه بر آموزش های مقدماتی ،ادبیات ،موسیقی و تحصیلات عالی را نیز پا به پای پسران فرا می گرفتندوب درجات عالی دانش نائل می شدند .

در گات ها آمده است :"هر زن و مرد یا دختر وپسر باید در راه دانایی و بینایی خود بکوشد ،چه دانش دیده ی بیناست و هر که دانشمند نباشد کورو ناتوان است."

در ایران باستان مادر عهده دار تعلیم دختر استو دکتر مظاهری می گوید : تعلیم وتربیت دختر ایرانی جنبه ای خانگی تر از برادرش داردو دختر ایرانی به ندرت از خانه بیرون می رود .

تعلیم دختر از دو جهت بسیار مهم تلقی می شد،اول اینکه باید مادری بسیار نیکو بار آید ودوم اینکه دوختن کمربند مقدس به عهده ی دختران بود و از مهارت های مهم مذهبی و اجتماعی قلمداد می شده است .

زنان در دولت ساسانی تا اندازه ای در سایه ی دانش خودشان درصدد بر می آیند که بیشتر از پیش از رق پدرسالاری آزاد می شوند ،به طوری که در این دوره دو دختر خسرو پرویز و دوتن دیگر به مقام شاهی می رسند.

دوشیزه ی بزرگزاده "ویس دخت "از آموزش و پرورشی شایسته ی نام و مقام اجتماعی خویش بر خوردار می شود ؛درس هنر و ادب به ویژه موسیقیمی خواند و به ورزش های طبقه ی اشراف همانند جوگان می پردازد و برای یاد گرفتن شکار به  کار آموزی می رود  و می کوشد تا در پرتو سوادو فراستش از دختران توده ی مردم باز شناخته شود.

در کتاب "ماتیکان هزار دستان "به داستانی بر می خوریم که علم بالای گروهی از زنان را در امور قضا وحقوق نمایان می سازدو هم چنین می توان از"آرتمیز" نام برد که زنی است که در دربار خشایار شاه مقامی بلند دارد و شاه در کشور داری با او مشورت می کند در جنگ ایران ویونان فرمانده پنج کشتی جنگی می شود.

اقوام بدوی

ساده ترین شکل تربیت مخصوص اقوام بدویست که نه آموزشگاه دارند نه روش عمدی برای آموزش وپرورش ونه معلم ومربی.

قبائل بدوی مقداری ازاوقات خودراصرف تشریفات مذکورکه شامل پای کوبی وسرود است می کنندوآنهارابرای کامیابی درکارهای طایفه لازم می شمارندازتمام این مراسم وجشن هامنظورتربیت طفل است

نتیجه

از نوشتار بالا نتیجه می گیریم که  دانش واخلاق و تربیت صحیح در همه ی ادیان آسمانی  از جایگاه والایی برخوردار بوده و تمامی انسان های پیشین - بویژه ایرانیان عصر  باستان- به هر گونه  آموزش و پرورش صحیح  جهت پیشبرد اهداف جامعه اهمیت زیادی قائل بوده و برای رسیدن به این اهداف متعالی برنامه ریزی روشن داشتند. بر ماست که با مطالعه سرگذشت انسان ها و ادیان گذشته بیش از پیش جایگاه  رفیع  تعلیم و تربیت را دریابیم.

وبدانیم که درزمان هخامنش هیچ فرقی بین دختر وپسردرتعلیم وتربیت قائل نمی شدندوکسانی که علاقه ای خواندن ونوشتن داشتند می توانستند متناسب باموقعیتی  که در جامعه داشتند علم اندوزی کنند ومتخصص جامعه ای خود باشند 

منبع:

 الماسی،محمد. 1378.تاریخ مختصر تحول تعلیم .تربیتدر اسلام وایران.تهران:رشد.

دورانت ویل. 1376.تاریخ تمدن:جلد اول.احمد آرام ودیگران (مترجم) .تهران :علمی و فرهنگی

- کسائی،نورالله.1383.فرهنگ نهادهای آموزشیایران از روزگار باستان تا تأسیس دولت صفوی.تهران :دانشگاه تهران

حکمت،علیرضا. 1350.آموزش و پرورش در ایران باستان.تهران:مؤسسه تحقیقات و برنامه ریزی علمی

به نام خدا

موضوع :

تاریخچه تشیع

تهیه و تنظیم :

دبیر گرامی :

بهار 1396

فهرست مطالب

مقدمه. 3

استفاده از لفظ شیعه برای پیروان حضرت امیر مؤمنان علی (ع)3

شیعه در میان صحابه. 4

ریشه تفکّر و اعتقادات شیعه. 6

الف) حدیث ثقلین.. 6

ب) حدیث غدیر:6

ج) حدیث سفینه:6

د) حدیث منزلت و وصایت:6

ه) حدیث اَمان. 7

پندارهای غیر واقعی در مورد شیعه. 7

مهم ترین نظریه ها و پندارها عبارتند از:7

«عبداللّه بن سباء» کیست؟. 8

الف) سند روایت:9

ب) متن داستان:9

منابع. 12

مقدمه

شیعه در لغت، به گروهی که پیرو شخصی هستند گفته می شود و همچنین به مجموعه ای که پیرو یک هدف و عقیده اند.

در قرآن مجید نیز به همین معنا آمده است؛ مانند: «وَ اِنَّ مِنْ شِیعَتِهِ لابْراهِیم» و همچنین آیه شریفه «... فَوَجَدَ فِیهَا رَجُلَیْنِ یَقْتَتِلانِ هذا مِنْ شِیْعَتِهِ وَ هَذا مِنْ عَدُوِّهِ فَاسْتَغاثَهُ الَّذِی مِنْ شِیعَتِهِ عَلَی الَّذِی مِنْ عَدُوِّهِ...»

«و الشیعة: القوم الذین یجتمعون علی الأمر و کلّ قوم اجتمعوا علی امر، فهم شیعة... و الشیعة اتباع الرجل و انصاره و جمعها شِیَع و اشیاع جمع الجمع... و اصل الشیعة، الفرقة من الناس و یقع علی الواحد و الأثنین و الجمع و المذکر و المؤنث بلفظ واحد و معنی واحد و قد غلب هذا الاسم علی من یتوالی علیّا و اهل بیته - رضوان اللّه علیهم اجمعین - حتی صار لهم اسما خاصا فاذا قیل فلان من الشیعة، عرف انه منهم و فی مذهب الشیعة کذا ای عندهم، و اصل ذلک من المشایعة و هی المتابعة.»

استفاده از لفظ شیعه برای پیروان حضرت امیر مؤمنان علی (ع)

در میان روایات اهل سنت، روایات زیادی وجود دارد که دلالت دارد بر آنکه رسول خدا (ص) لفظ شیعه را برای پیروان امیر مؤمنان علی (ع) قرار داده اند.

از آن جمله اند روایاتی که سیوطی در تفسیر آیه شریفه «اِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ اُولئکَ هُمْ خَیْرُ البَرِیَّةِ» آورده است:

«أخرج ابن عساکر عن جابر بن عبداللّه قال: کنّا عند النبی (ص) فأقبل علیّ، فقال النبی (ص): «و الذی نفسی بیده اِنّ هذا و شیعته لهم الفائزون یوم القیامة» و نزلت (اِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ اُولئِکَ هُمْ خَیْرُ البَرِیَّةِ)

و أخرج ابن عدی عن ابن عباس قال: لمّا نزلت (اِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ اُولئِکَ هُمْ خَیرُ البَرِیَّةِ) قال رسول اللّه (ص) لعلیّ: هو أنت و شیعتک یوم القیامة راضین مرضییّن.

و أخرج ابن مردویه عن علیّ قال: قال لی رسول اللّه (ص): ألم تسمع قول اللّه (اِنَّ الَّذین آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ اُولئِکَ هُمْ خَیْرُ البَرِیَّةِ) أنت و شیعتک، و موعدی و موعدکم الحوض اذا جئت الأمم للحساب تدعون غرّا محجّلین»

شیعه در میان صحابه

به جهت چنین سخنانی از رسول اکرم (ص)، عدّه ای از بزرگان صحابه توجّه ویژه ای به امیر مؤمنان علی بن ابی طالب (ع) داشتند، و در همان زمان هم، نام شیعه علی بن ابی طالب را با خود همراه داشتند.

عبدالعزیز دهلوی که کتابش سرشار از نسبت های ناروا و تهمت ها به مکتب تشیّع است، آغاز تاریخ پیدایش تفکّر شیعی را در میان صحابه پیامبر اکرم (ص) جستجو کرده و چنین می نویسد:

«فائده اول: اول کسی که به شیعه ملقّب شد، جماعتی از مهاجرین و انصار و تابعین ایشان هستند که مشایعت و متابعت حضرت مرتضی نمودند و وقتی که ایشان خلیفه شدند و ملازمت و صحبت ایشان اختیار کردند و با محاربین ایشان جنگ نمودند و مطیع اوامر و نواهی ایشان ماندند و اینها را شیعه مخلصین گویند.

شمس الدین ذهبی نیز در «میزان الاعتدال» در جواب اینکه چرا «ابان بن تغلب» را توثیق کرده با اینکه وی شیعی مذهب می باشد، می نویسد:

«فلو ردّ حدیثُ هولاء لذهب جملة من الآثار النبویة و هذه مفسدة بینة».

اگر بخواهیم هر کسی را که منسوب به تشیّع است حذف کنیم، باید تعداد زیادی از احادیث نبوی را کنار بگذاریم که این کار، فساد آشکاری خواهد بود.

از نوشته این عالم رجالی اهل سنّت، چنین فهمیده می شود که در میان صحابه و تابعانِ آنها، تعداد زیادی از شیعیان با همین نام وجود داشته اند و برای حفظ سنّت نبوی ناچار نباید عقیده آنها را در وثاقت آنها دخالت داد.

نوبختی از مورخان قرن چهارم در کتابش «الفرق و المقالات» می نویسد: «جمیع اصول الفرق اربع فرق: الشیعة و المعتزلة و المرجئة و الخوارج، فالشیعة هم فرقة علیّ بن ابی طالب المسمّون بشیعة علیّ فی زمان النبی (ص) و ما بعده معروفون بانقطاعهم الیه و القول بإمامته. منهم المقداد بن الأسود و سلمان الفارسی و ابوذر جندب بن جنادة الغفاری و عمار بن یاسر و من وافق مودّته مودّة علیّ (ع) و هم اوّل مَن سمّی بإسم التشیّع من هذه الأمّة لأنّ اسم التشیّع قدیما لشیعة ابراهیم و موسی و عیسی و الانبیاء صلوات اللّه علیهم اجمعین»

مرحوم سید عبدالحسین شرف الدین در کتاب «فصول المهمّة» بیش از دویست تن از صحابه رسول خدا (ص) را به ترتیب حروف هجاء ذکر می کند که همگی گرایش و تفکّر شیعی داشته اند.

مرحوم سید علی خان حسینی هم در «الدرجات الرفیعة فی طبقات الشیعة» حدود 70 تن از صحابه را به عنوان طبقه اول از طبقات شیعه عنوان می کند.

احمد امین در کتاب «فجر الاسلام» تعدادی از صحابه پیامبر که تفکّر شیعی داشته اند را ذکر می نماید.

ریشه تفکّر و اعتقادات شیعه

محتوای عقاید شیعه در اعتقاد به افضل بودن امیر مؤمنان (ع) و جانشینی آن حضرت و ضرورت پیروی از اهل بیت (علیهم السلام) در کنار قرآن مجید، خلاصه می گردد که همگی گرفته شده از سخنان رسول اکرم (ص) است و در کتاب های اهل سنّت نیز وجود دارد.

به دیگر سخن، شیعیان معتقدند که بعد از کتاب الهی و پیامبر خاتم (ص)، باید متمسک به اهل بیت و خلفای منصوب از طرف آن حضرت بود، در حالی که اهل سنّت با توجه به احترام و علاقه ای که به اهل بیت (علیهم السلام) نشان می دهند، چنین نظری را قبول ندارند، بلکه همه صحابه رسول خدا (ص) را عادل می دانند و به گفتار و رفتار آنها پایبندند.

همان گونه که اشاره شد، شیعیان اعتقادات خود را از کلمات رسول خدا (ص) گرفته اند، آن هم کلماتی که مورد اتفاق هر دو فرقه است تا جایی که نسبت به بعضی از احادیث، ادّعای تواتر هم شده است، از آن جمله اند:

الف) حدیث ثقلین: «إنّی تارکٌ فیکم الثقلین کتاب اللّه و عترتی و أنهما لم یفترقا حتّی یردا علیّ الحوض» این حدیث شریف به طور آشکار هدایت مسلمانان را تا روز قیامت تضمین کرده است؛ به شرطی که کتاب خدا در کنار اهل بیت آن حضرت باشد. علاوه بر این، تصریح می کند که این دو، جدا شدنی نیستند. مفهوم این جمله آن است که هر کس به یکی از آن دو به تنهایی عمل کند، بر ضلالت و گمراهی خواهد بود.

ب) حدیث غدیر: «من کنت مولاه فعلیّ مولاه»

ج) حدیث سفینه: «اَلا إنّ مثل اهل بیتی فیکم مثل سفینة نوح من قومه؛ من رکبها نجا و مَن تخلّف عنها غرق»

د) حدیث منزلت و وصایت: «أنت منّی بمنزلة هارون من موسی»

ه) حدیث اَمان «..و أهل بیتی أمان لامّتی من الاختلاف...»

و) احادیث ائمه اثنی عشر: «لا یزال الدّین قائما حتّی تقوم الساعة أو یکون علیکم اثنی عشر خلیفة کلّهم من قریش».

در این حدیث شریف نیز، پیامبر (ص) تعداد جانشینان خود را دوازده تن معرفی کرده است.

پندارهای غیر واقعی در مورد شیعه

چنانکه تا اینجا معلوم شد، تاریخ پیدایش و ظهور عقاید و بنیان تفکّر شیعی، در زمان رسول اکرم (ص) و از سخنان آن حضرت راجع به امیر مؤمنان علی بن ابی طالب (ع) و امامان بعد از او شکل گرفته است. نقطه اوج آن در سقیفه شکل گرفت و در جریان حکومت امام اول - سال های 35 تا 40 هجری - کاملاً ملموس و آشکار شد.

ولی عدّه ای ظاهرا به خاطر قبول نکردن این ادّعا یا نداشتن آگاهی های ابتدایی یا غرض ورزی ها، شیعه را مولود مسائل دیگری می دانند.

مهم ترین نظریه ها و پندارها عبارتند از:

- پیدایش شیعه بعد از جریان سقیفه رخ داده است؛

- تشیّع مولود جنگ صفین است؛

- افکار فردی یهودی به نام عبداللّه بن سباء، نقطه آغاز تفکّر شیعی است؛

- شیعه متأثر از افکار زرتشتی و ایرانیان آن زمان است؛

- شیعه در زمان آل بویه و صفویه ایجاد شده است.

کسانی که پیدایش شیعه را به جریان سقیفه پیوند می دهند، بر این باور نیستند که گروهی - بنا بر سخنان پیامبر اکرم (ص) - حضرت علی (ع) را افضل از دیگران می دانستند؛ آنها معتقدند در بحران به وجود آمده پیرامون انتخاب خلیفه، این فکر ناگهان به اذهان بعضی مثل زبیر و سلمان و مقداد و ابوذر خطور کرد که ایشان هم پسر عمّ و داماد پیامبر را برای خلافت معرفی کنند، ولی با توجه به آنچه مطرح شد، چنین تحلیلی از پیدایش یک تفکّر و مکتب، سطحی به نظر می آید که بیش از این هم در جواب آن، سخن گفتن روا نیست.

امّا اینکه بعضی دیگر تشیّع را مولود جنگ صفّین دانسته اند، به خاطر اشتباهی است که بین «پیدایش» و «ظهور» یک مکتب شده است، تشیّع در زمان رسول خدا (ص) و از سخنان آن حضرت پدید آمده است و طبیعی است زمانی که امیر مؤمنان (ع) - در سال 35 هجری - به خلافت رسید، شیعه رشد یافته و ظهور پیدا کرد، به خصوص در جنگ صفّین که شیعیان آن حضرت از هواداران معاویه به طور واضح جدا می شوند.

رایج ترین مطلبی که در این مورد ذکر شده، پیدایش شیعه توسط فردی به نام عبداللّه بن سباء که افکار او را پایه و سرآغاز تفکّر شیعیان می دانند و اکثر نویسندگان اهل سنّت مثل ابن اثیر، ابن کثیر، ابن خلدون، احمد امین، رشید رضاء این مطلب را بیان کرده اند.

«عبداللّه بن سباء» کیست؟

اوّلین تاریخ نویسی که نام عبداللّه بن سباء و داستان او را ذکر کرده «طبری» است. عبدالله بن سباء یهودی زاده ای بود که به ظاهر اسلام آورد و بعد به سفر در شهرهای مسلمانان پرداخت و افکار خاصّ خود را که از جمله آنها جانشینی حضرت علی بن ابی طالب (ع) از رسول خدا (ص) بود در میان مردم منتشر کرد.

بعضی در تحلیل زندگی این فرد گفته اند: او برای اینکه جامعه اسلامی را از درون بپوساند، اظهار اسلام کرد و فتنه هایی به وجود آورد که منجر به قتل عثمان شد. حرف های او تا حدّی فریبنده بود که تعدادی از صحابه و تابعان مثل سلمان و ابوذر و صعصعة بن سوحان و محمد بن ابی بکر را تحت تأثیر قرار داد.

پیرامون این نظریه دو دسته جواب وجود دارد: دسته اول، مربوط به سند این قصه است و دسته دوم، مربوط به متن این داستان.

الف) سند روایت: طبری این روایت را از سیف بن عمر نقل می کند که بیشتر علمای رجالی اهل سنّت او را ردّ کرده اند و او را از زمره جعل کنندگان حدیث شمرده اند.

ذهبی، نظر علمای رجال را در مورد سیف بن عمر چنین نقل می کند:

«قال عباس عن یحیی: ضعیف، و روی مطیّن عن یحیی: فَلْسٌ خیرُ منه؛ و قال ابو داود: لیس بشی ء؛ و قال ابوحاتم: متروک؛ و قال ابن حبّان: اتُّهم بالزندقة؛ و قال ابن عُدیّ: عامّة حدیثه منکر.»

ب) متن داستان:

چگونه ممکن است یک یهودی تازه مسلمان و اهل یمن که از مرکز اسلام (مدینه) هم دور است، بتواند آن چنان نفوذی پیدا کند که بزرگانی از صحابه را فریب داده و بر علیه عثمان فضاسازی نماید تا جایی که عثمان و اطرافیان او از برخورد با او عاجز باشند؛ در صورتی که عثمان با مخالفان خود، اگر چه از صحابه نزدیک پیامبر هم بودند، به شدّت برخورد می کرد.

به نظر می رسد که این جریان چیزی جز داستان سرایی نیست که برای تضعیف یک مذهب به کار برده اند، با آنکه نقل این روایت از کسی است که او را جعل کننده حدیث خوانده اند.

در مورد خود ابن سباء هم دو نظریه وجود دارد:

نظریه اول: چنین شخصی با خصوصیّاتی که سیف بن عمر نقل کرده، اصلاً وجود خارجی نداشته است. دکتر «طه حسین» به این مطلب اشاره کرده است و همچنین نویسنده ای در عربستان به نام دکتر «حسن الفرحان المالکی» گفته است که فردی به نام عبداللّه بن سباء وجود خارجی ندارد. از نویسندگان شیعه هم علامه «عسکری» کتابی به همین نام - عبداللّه بن سباء - تألیف کرده اند که بی اساس بودن فردی به این نام را اثبات می کند.

نظریه دوم: آنانی که می گویند فردی به این نام وجود داشته - مثل «رجال کشی» و «نجاشی» - امّا در ادامه می گویند: او کسی بوده که در حق امیر مؤمنان (ع) غلوّ کرده و چون توبه نکرد، حضرت وی را سوزاند و روایاتی از ائمه معصوم نقل می کنند که او در آن ها ملعون و مطرود معرفی شده است.

با توجه به آنچه ذکر شد، راوی داستان فردی است که در کتب عامّه به شدّت تضعیف شده و متن آن هم با شرایط اجتماعی آن عصر سازگاری ندارد؛ به علاوه که وجود چنین فردی، افسانه ای بیش نیست و اگر فردی هم به این نام بوده، دلایل موجود حاکی از لعن و طرد و نفی افکار او بوده است. حال چگونه است که تعدادی از نویسندگان برای بررسی و تحلیل یک مکتب و یک تفکّر به خود اجازه می دهند که به سراغ عوامل ساختگی و افسانه ای که چه بسا با انگیزه های سیاسی نگاشته شده است بروند؟!

افرادی مثل «احمد امین مصری» پیدایش تفکّر شیعه را به گونه ای دیگر ترسیم می کند: ایرانیان؛ مجوسی بودند و در زمان خلیفه دوم که ایران فتح شد، آنان دیگر جرئت باقی ماندن بر کیش مجوس را نداشتند. بنابراین در ظاهر، اسلام را پذیرفتند ولیکن افکار قبلی خود را در قالب تشیّع و عقاید شیعی حفظ کردند. همان گونه که در ایرانِ مجوسی، خلافت و پادشاهی موروثی بود، این تفکّر هم در میان شیعیان در قالب مسئله امامت شکل گرفت و خلافت یک خاندان را قبول کرده و به طرفداری از آن پرداختند.

در نقد این نظریه هم چند نکته لازم به ذکر است:

اول: مگر مسلمانان پس از فتح ایران، مردم را مجبور به پذیرش اسلام کردند تا ایرانیان چنین واکنشی نشان دهند؟! در حالی که آتشکده های زرتشتی تا سال ها بعد باقی بود و مسلمانان تعرّضی به آن ها نکردند.

دوم: با اندک تأملی در تاریخ ایران، این سؤال مطرح می شود که مگر ایرانیان از حکومت های زرتشتی راضی بودند که برای بقاء حکومت، درصدد حفظ آن به شکل جدید باشند؟! آیا علّت اصلی شکست امپراتوریِ بزرگی مثل ایران، ناراضی بودن اکثر مردم نبود؟!

سوم: اگر گویندگان این نظریه مخالف با مسئله امامت هستند، چرا آن را به مجوس نسبت می دهند؟ اگر در این حرف کمی بیشتر دقّت می کردند، آن را مخالف با قرآن کریم می یافتند. آیا قرآن هم که تعدادی از انبیاء ابراهیمی را از نسل یکدیگر می داند، به نظر این نویسندگان بر روش مجوس گام بر می دارد؟! قرآن مجید در مورد آل ابراهیم می فرماید:

«اَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَی ما آتاهُمُ اللّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَیْنا آلَ إبْراهِیمَ الکِتاب وَ الحکْمَةَ وَ آتَیناهُمْ مُلْکا عَظِیما».

در جای دیگر به ذریّه بعضی از انبیاء اشاره می کند و می فرماید:

«اِنَّ اللّه اصْطَفی آدَمَ وَ نُوحا وَ آلَ ابراهِیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلیَ العَالَمِینَ ذُرِّیَّةً مِنْ بَعْضٍ وَ اللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ».

به نظر می رسد بعضی برای تخریب یک مکتب و تفکّر، هر آنچه از تحلیل های سطحی سیاسی - اجتماعی به ذهنشان می رسد، عنوان می کنند بدون اینکه توجّه به جهات دیگر آن داشته باشند؛ اگر چه در اذهان عامّه مردم گروهی را به انزوا می کشند و ضربه به اسلام و تعالیم قرآنی وارد می کنند!

چه خوب است که به جای تحلیل های سطحی تاریخی و سیاسی برای شناخت یک مکتب، ابتدا از اصول خودشان استفاده کنند و اگر بطلان عقاید آنها توسط قرآن و سنّت و عقل ثابت شد، آنگاه علّت پیدایش آن را در احتمالات و فرضیه های به دست آمده از تحلیل های افراد و جریان های تاریخی جستجو نمایند.

منابع

1. سوره صافات (37) آیه 83.

2. سوره قصص (28) آیه 15.

3. لسان العرب، ماده شیع، 7/258.

4. سوره بینة (98) آیه 7.

5. الدر المنثور، ذیل آیه 7 / البینة، 6/643 و فتح القدیر، ذیل آیه 7/ البینة، 5/477.

6. الدر المنثور، ذیل آیه 7 / البینة، 6/643 و سایر تفاسیر اهل سنّت که این گونه روایات را ذکر کرده اند، عبارتند از:

الف) طبری، تفسیر جامع البیان، ذیل آیه 7، البینة، 15/335.

ب) آلوسی، روح المعانی، ذیل آیه 7، البینة، 15/432.

ج) شوکانی، فتح القدیر، ذیل آیه 7، البینة، 5/477.

کتاب های غیر تفسیری:

الف) خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، «ذکر من اسمه عصام»، شماره 6731، ترجمه عصام بن الحکم العکبری، 12/289.

ب) الهیثمی، مجمع الزوائد، باب مناقب علی بن ابی طالب، 9/131.

ج) الصواعق المحرقه، الباب الحادی عشر، الفصل الاول: فی الآیات الواردة فیهم، الآیة الحادیة العشرة قوله تعالی: «اِنَّ الذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ اُولئِکَ هُمْ خَیْرُ البَرِیَّة»، ص 161.

به نام خدا

موضوع : آلودگی آب های زیر زمینی    تهیه و تنظیم :

آلودگی آب های زیر زمینی

آلودگی آبهای زیرزمینی در اثر نفوذ آلودگی از سطح زمین و یا اطراف منبع آن صورت می‌گیرد و در این میان ، ریشه‌های درختان و یا گیاهانی که به منبع راه یافته‌اند نیز مورد توجه است.

موارد مورد توجه در یک منبع آب زیرزمینی

در یک منبع آب زیرزمینی ، عواملی چون عمق آب ، عمق ایستایی ، تغییراتی که ممکن است در اثر پمپاژ حاصل گردد، باید تعیین شود و تجزیه آب چاه و آبهای اطراف آن ، نشان خواهد داد که این منبع زیرزمینی از یک محل یا بیشتر تغذیه می‌شود.

علل آلودگی آبهای زیرزمینی

آلودگی آبهای زیرزمینی ممکن است از آبهایی که به آن وارد می‌شود و یا از منابع دور دست باشد و اگر این آلودگی از منابع دور دست وارد آب شود، تعیین محل آلوده کننده بسیار مشکل است. اگر بعد از پمپاژ ، آلودگی در آب مشاهده شود، باید مطالعه‌ای در منابع آلودگی اطراف چاه ، مثل چاههای توالت به عمل آید. عوامل موثر در ممانعت از آلودگی آبهای زیرزمینی به عمق چاه ، وضع طبیعی محلی که چاه در آن قرار دارد و جهت حرکت آبهای زیرزمینی مربوط است.

در هر صورت ، شعاعی که تحت اثر آن ممکن است آب زیرزمینی آلوده گردد، معمولا از حدود 20 برابر تغییرات سطح ایستابی دراثر پمپاژ چاه بیشتر نیست. و اگر زمین اطراف چاه از سنگهای شکسته باشد، این مهم کمی زیادتر است. به عنوان مثال اگر تغییرات ایستابی چاهی ، 0.5 متر باشد، شعاع آلودگی آن 10 متر خواهد بود.

منابع آلودگی در آبهای زیرزمینی:

الف- مسایلی که بر روی سطح زمین ایجاد می‌شوند:

۱-   نفوذ آب سطحی آلوده

۲-   دفع مواد جامد و مایع بر روی سطح زمین

۳-   دفع لجن مایع و جامد تصفیه خانه‌های آب و فاضلاب

۴-   پخش نمک بر روی جاده‌ها در مناطق سردسیر و در فصول سرد سال

۵-   آلودگی توسط دامداری‌ها

۶-   کود‌ها وسموم شیمیایی مصرفی در کشاورزی

۷-   ریخته شدن مواد سمی وآلاینده بر اثر تصادفات جاده‌ای

ب- مسایلی که منشا ان‌ها در بالای سطح ایستابی است:

 ۱- تانک‌های سپتیک وچاه‌های توالت

 ۲- انبار کردن مواد زائد در بالای سطح ایستابی

 ۳- دفع فضولات در گودال‌ها

 ۴- نشت مواد از مخازن ذخیره زیرزمینی (نظیر پمپ بنزین‌ها)

 ۵- نشت از لوله‌های مواد آلاینده

 ۶- تغذیه مصنوعی سفره‌های زیرزمینی

 ۷- چاه‌ها وقناتهای متروکه خشک

 ۸- گورستان‌ها

ج- مسایلی که منشا آن‌ها در زیر سطح ایستابی است:

 ۱-دفع فضولات در گودالهای مرطوب

 ۲- زهکشی اراضی کشاورزی

 ۳- دفع فضولات در چاه‌های عمیق

 ۴- ذخایر آلاینده‌ها در زیر سطح ایستابی

 ۵- معادن

 ۶-چاههای متروکه، چاه‌های اکتشافی وچاه‌های آزمایشی

 ۷- هجوم آبهای شور دریا به طرف آبهای شیرین ساحلی در اثر پمپاژ

 ۸- عبور آب از گنبد‌های نمکی وهجوم آبهای شور مناطق کویری به طرف آبهای شیرین چاه‌ها دراثر ازدیاد برداشت از آبهای زیرزمینی شیرین.

سرعت واقعی جریان آب به چاه

سرعت واقعی  جریان آب از هر نقطه به چاه ، با فاصله آن از چاه تغییر می‌کند و این سرعت در هر نقطه برابر است با سرعت واقعی جریان آب در موقع ورود به چاه تقسیم بر مجذور فاصله. مثلا اگر سرعت حرکت آب در موقع ورود به چاه 50 میلیمتر بر ثانیه باشد، در فاصله 10 متری، 0.5 میلیمتر و در 5 متر، 2 میلیمتر در ثانیه خواهد بود.

باید توجه داشت که این رابطه ، یک رابطه تجربی تقریبی است، وگرنه برای محاسبه سرعت واقعی بطور دقیق ، به آزمایشات محاسبات بسیار طولانی و پیچیده‌ای نیاز است.

تاثیر عمق چاه در تصفیه آب

اقشار مختلف زمین ، خود عامل مهمی در تصفیه آبهای آلوده است، اگر عمق چاه 10 متر باشد، این ضخامت زمین نمی‌تواند چاه را از آلودگیهای موجود در سطح زمین مصون نگهدارد، ولی اگر این عمق به 20 تا 25 متر برسد، باید انتظار داشت که تصفیه طبیعی صورت بگیرد و آلودگیهای موجود در سطح زمین عملا قادر به نفوذ در آب چاه نشوند. در صورت تماس فاضلاب با آبهای زیرزمینی ، مقادیر اکثر آنیونها بویژه نیترات و کلرورها در آنها بالا خواهد رفت و این امر یکی از بهترین علائم هشدار دهنده است.

بدیهی است در صورت این آلودگی علاوه بر آنیونها و کاتیونها بعضی از انواع باکتریها و ویروسهای فاضلاب نیز می‌توانند وارد جریان آبهای زیرزمینی شوند. می‌توان انتظار داشت که در شرایط مطلوب ، زمین ، قادر به تصفیه طبیعی 99 درصد آلودگیها باشد. ولی برای اینکه زمین قادر به این تصفیه طبیعی باشد، باید نحوه و چگونگی دفع فاضلاب را با دقت تمام با احتساب جوانب امر صورت گیرد.

انواع آلوده کننده‌های آبهای زیرزمینی و نحوه از بین بردن آنها

متاسفانه ، ورود آلوده کننده‌های فاضلاب ، باعث فعالیتهای غیر هوازی خواهد شد، ولی اگر آلودگی در حین نفوذ رقیق شده باشد، مشکلات ناشی از آنها کمتر خواهد بود. تخلیه فاضلابهای صنعتی در زمین نیز با ورود فلزات سنگین که اغلب خاصیت سمی دارند، آلودگیهای شدید شیمیایی و احیانا" میکروبی در آبهای زیرزمینی تولید می‌نماید و چه‌بسا اتفاق می‌افتد که دیگر از این آبهای زیرزمینی نتوانیم در مصارف عمومی استفاده کنیم و باید برای مصرف مجدد ، متحمل هزینه‌های گزافی گردیم.

برای جلوگیری از فعالیت باکتریهای بی‌هوازی در تخلیه مواد جامد دفعی در گودال ، می‌توانیم از محلول 20 میلی‌گرم در لیتر ، کرومات و یا ترکیبات نیتراتی استفاده کنیم، البته مقدار معرف آنها با در نظر گرفتن جوانب امر باید تعیین شود. نفت یکی از آلوده کننده‌های آبهای زیرزمینی است.

این ماده ممکن است حتی آب زیرزمینی را برای همیشه غیر قابل استفاده نماید و در امر پمپاژ هم بعلت حل پوششهای قیری ، مشکلات جدی ایجاد می‌کند. آلوده کننده‌هایی که در ضمن فعالیتهای کشاورزی ممکن است وارد آبهای زیرزمینی گردند (نظیر حشره کشها) ، گاها فاجعه‌های بزرگی به بار می‌آورند. مثلا ممکن است ضمن کلرینه کردن آبهای زیرزمینی با ایجاد ترکیبات جدید کلردار مواد جدید که مسومیت آنها به مراتب از خود حشره کشها زیادتر است، ایجاد نمایند (نظیر کلرور فنیل).

جمع‌ بندی نکات مهم

باکتریها و ویروسها در حین نفوذ آب و یا حرکت آن ، به آبهای زیرزمینی می‌پیوندند، ولی این عوامل هیچگاه در خلاف جهت جریان آبها حرکت نخواهد نمود.

حرکت عوامل مندرج در فوق ، در حین پمپاژ آبهای زیرزمینی تشدید می‌شود.

وضع باکتریها و ویروسها بعد از پیوستن به آبهای زیرزمینی مشابه وضع آنها در آبهای سطحی است.

مقدار باکتریها و ویروسهایی که قبل از رسیدن به منابع آب زیرزمینی قابل حذف هستند، متناسب با عوامل مختلف از همه مهمتر فاصله آنها از منبع و قابلیت نفوذپذیری زمین است.

بهترین نوع زمین مواد برای حذف باکتریها ، زمین با دانه بندی یکنواخت از ماسه‌های ریز با درصدی رس می‌باشد.

حداکثر مسافتی که باکتریها و ویروسها در حالت عمودی می‌توانند حرکت نمایند تقریبا 10 فوت است.

غالب مواد شیمیایی نظیر نفت ، حشره کشها ، و دترجنتها می‌توانند همراه آب به زمین نفوذ و به آبهای زیرزمینی داخل گردند.

منابع  :

http://ghanat-shareza.persianblog.ir

مقدمه

مسئله مربوط به آسیبهای اجتماعی از دیرباز در جامعه بشری مورد توجه اندیشمندان بوده است. همزمان با گسترش انقلاب صنعتی و گسترش دامنه نیازمندیها ، محرومیتهای ناشی از عدم امکان برآورده شدن خواستها و نیازهای زندگی موجب گسترش شدید و دامنه‌دار فساد ، عصیان ، تبهکاری ، سرگردانی ، دزدی و انحراف جنسی و دیگر آسیبها شده است.

هر چند اکثر مشکلات اجتماعی انواعی تکراری در طول نسلهای مختلف هستند، اما چنانکه مشاهده می‌شود برخی از این انواع در برخی نسلها اهمیت بیشتری پیدا کرده است و حتی برخی انواع این آسیبها در نسلهای بعدی زاده شده‌اند. از سوی دیگر از آنجایی که یکسری علل غالب در هر جامعه وجود دارند که نسبت به سایر علل اهمیت بیشتری در بروز آسیبها دارند، هر چند از انواع متمایز آسیبها سخن می‌رود، اما عمدتا همپوشیهایی بین آنها دیده می‌شود.

وابستگی دارویی یا اعتیاد

اعتیاد به معنی تمایل به مصرف مستمر یا متناوب یک ماده برای کسب لذت یا رفع احساس ناراحتی اطلاق می‌شود که قطع آن ناراحتیهای روانی یا اختلالات جسمانی ایجاد می‌کند. در گرایش به اعتیاد عوامل مختلفی شناسایی و مطرح شده‌اند. این عوامل هر چه باشند (که البته در مباحث مربوط به علت شناسی حائز اهمیت هستند.) سرچشمه بسیاری مشکلات فردی ، خانوادگی و اجتماعی هستند. اعتیاد به سبب ویژگیهای ذاتی خود ، اغلب با سایر آسیبها همراه می‌شود و موجب هدر رفتن نیروهای ثمربخش جامعه می‌شود.

انحرافات جنسی

غریزه جنسی هم می‌تواند منشأ بروز عالیترین نمودارهای ذوقی و هنری باشد و هم منشأ تشکیل بنیاد یک خانواده و هم منشأ بسیاری از جرائم. عوامل مختلف محیطی و خانوادگی و اجتماعی سر منشأ بروز انواع انحرافات جنسی هستند. هر چند برخی از این نوع انحرافات مشکلاتی فردی هستند، ولی اکثر آنها به آن جهت که در ارتباط با فرد دیگر معنی پیدا می‌کنند عوارض اجتماعی را در بر خواهند داشت.

از سوی دیگر مبارزه با این دسته از آسیبها در برخی موارد نیازمند تغییرات اساسی اجتماعی است و لازم است تحولاتی کلی و برنامه ریزی‌های دقیقی جهت رفع آنها صورت گیرد و این تغییرات با ارائه آموزشهای وسیع اجتماعی برای افراد و خانواده‌ها و رفع عوامل بنیادی امکانپذیر خواهد بود. این دسته از انحرافات نیز اغلب با سایر آسیبها در ارتباط نزدیک هستند و گاهی حتی موجب بروز مشکلات جدی می‌شوند. مثل بیماری ایدز که با انحرافات جنسی ارتباط نزدیک دارد.

سرقت و دزدی

بطور کلی سرقت و دزدی هم از لحاظ عرفی و هم از لحاظ قانونی به عنوان یک آسیب جدی محسوب می‌شوند. هر چند عوامل متعددی در بروز این مشکل شناخته شده‌اند، مثل فقر و بیکاری ، اعتیاد و شیوه‌های تربیتی ، اما باید توجه داشت مبانی شخصیت اهمیت ویژه در ارتکاب دزدی دارند. این افراد معمولا از لحاظ رشد اخلاقی در سطح خیلی پایین و ضعیف هستند و بطور کلی ثبات و استواری و قدرت تحلیل و تفکر درباره پیامدهای رفتار خود را به قدر کافی ندارند. در مباحث مربوط به علل زردی به علل تربیتی تأکید فراوان می‌شود. الگوهای رفتاری خود والدین ، واکنشهای آنها درباره دزدیهای کوچک دوران کودکی ، مسأله پول توجیهی و کمک به شناخت مسأله مالکیت در دوره کودکی در ارتباط نزدیک با رفتارهای دزدی بزرگسالی و نوجوانی دارند.

خودکشی

خودکشی هر چند در وهله اول یک مشکل فردی به شمار می‌رود ولی از آنجایی که فرد در اجتماع زندگی می‌کند و تأثیرات متقابلی همواره بین آنها برقرار است، به عنوان یک معضل اجتماعی مورد بررسی قرار می‌گیرد. آمار خودکشی معمولا با سایر جرایم و آسیبها ارتباط پیدا می‌کند، بطوری که در میان گروههای مبتلا به اعتیاد خودکشی بیشتر دیده می‌شود. همچنین در آسیبهای مربوط به انحرافات جسمانی بویژه در میان قربانیان این انحراف خودکشی پدیده شایعی است. در میان بیماران روانی بویژه افسردگیهای شدید نیز اغلب خودکشی مسأله قابل توجهی است.

به هر حال خودکشی پیوندهایی با متغیرهای اجتماعی دارد بطوری که علاوه بر تأثیری که از شرایط اجتماعی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. ارائه راهکارهای مناسب در بررسی مشکلات گروههای در معرض خطر مثل معتادین و خانواده‌های آن ، بیماران روانی و خانواده‌های آنها ، خانواده‌های نابسامان و آموزشهای فردی در مواجهه با تغییرات اساسی روشهایی سودمند خواهد بود. در این راستا توجه به گروههای سنی که در معرض خطر بیشتری هستند و خودکشی در میان آنها رواج بیشتری نسبت به سایر گروههای سنی دارد، مثل نوجوانان و جوانان اهمیت زیادی دارد.

مهاجرت

مهاجرت علاوه بر مشکلات اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی که دارد مستلزم تغییراتی خاص است که مطابقت و سازگاری با آنها اغلب مشکلاتی را برای فرد و جامعه ایجاد می‌کند. به عبارتی علاوه بر اینکه مهاجرت در برنامه ریزیهای کلان اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی مشکلاتی را ایجاد می‌کند، مثل مهاجرت روستاییان به شهرها که خالی شدن روستاها از سکنه ، کاهش کشاورزی ، افزایش مشاغل کاذب و ... را به دنبال دارد موجب می‌شود، تا فرد برای سازگاری با تغییرات حاصل فشار زیادی را متحمل شود.

شوک فرهنگی یکی از عوارض حاصل از مهاجرت است که با اضطراب و افسردگی ، احساس جدا شدن و مسخ واقعیت و مسخ شخصیت مشخص است. تحقیقات نشان می‌دهد شیوع مشکلات روحی و روانی بین مهاجرین بخصوص در بین مهاجرینی که شرایط مقصد بسیار متفاوت از شرایط مبدأ یا محل سکونت قبلی آنها بوده است شیوع بیشتری دارد. رایجترین اختلال علائم پارانوئید یا سوء ظن است که به احتمال قوی به دلیل تفاوتهای آنان از نظر زبان ، عادات و آداب و رسوم ، چهره ، نوع لباس و غیره است.

بی ‌خانمانی

منابع فزاینده‌ای وجود مسائل ویژه‌ای را در افراد بی خانمان تأیید می‌کنند. چنین کسانی ممکن است در خیابانها سرگردان باشند یا به علل برخی بزهکاریهای دیگر که معمولا توأم با بی خانمانی آنهاست مثل دزدی ، اعتیاد و ... در زندانها یا کانونهای اصلاح و تربیت بسر برند. در بین افراد بی خانمان دسته‌های مختلفی از افراد دیده می‌شود، یک دسته شامل بیماران روانی شدید هستند که اغلب یا مدتهاست از خانواده خود دورند یا بطور موقتی از خانه خارج شده‌اند. معتادین گروه دیگری از این افراد را شامل می‌شوند که معمولا مراحل عمیق اعتیاد خود را می‌گذرانند.

کودکان خیابانی و دختران و زنانی که با بی خانمانی به انحرافات جنسی نیز مبتلا هستند دو دسته دیگر را در بین افراد بی خانمان تشکیل می‌دهند. بسته به مکان جغرافیایی محله فقیر نشین شهر ، پارک شهر ، حومه شهر و نواحی روستایی خصوصیات این جمعیت فرق می‌کند. برخی در محدوده جغرافیایی نسبتا ثابتی می‌مانند در حالیکه عده‌ای از یک قسمت کشور به بخشهای دیگر یا از منطقه شهر به مناطق دیگر مسافرت می‌کنند.

فقر

فقر در واقع مادر تمام آسیبهای اجتماعی است. فقر با بسیاری مسائل زیر پا از جمله ضعف تندرستی و افزایش مرگ و میر ، بیماری روانی ، شکست تحصیلی ، جرم و مصرف دارو رابطه دارد. هر چند خود فقر بطور ذاتی یک مشکل و آسیب است، اما این لزوما به این معناست که تمام افرادی که زیر خط فقر زندگی می‌کنند. افرادی نابسامان و مشکل ساز برای اجتماع هستند. مشکلات اقتصادی ، عدم تأمین نیازهای جسمی و روانی اغلب زمینه‌ای برای بروز و ظهور مشکلات اجتماعی دیگری است.

بیکاری

بیکاری معضل اجتماعی دیگری است که هم آسیبهای جدی فردی و هم آسیبهای قابل ملاحظه اجتماعی را در دامن دارد. بیکاری بویژه در نسل پر انرژی و جوان که انرژی و قدرت و نیروهای آنها راکد و بی‌مصرف باقی می‌ماند نمود بیشتری پیدا می‌کند و زمینه را برای انوع انحرافات اجتماعی فراهم می‌سازد. وجود فرصتهای همیشه خالی ، عدم تحمل بیکاری ، فقدان قدرت تأمین نیازها به دلیل نداشتن درآمد، زمینه‌هایی آماده برای کاشت بذر جرم و انحرافات می‌باشند.

 1-     برای تغییر جهت کاغذ به صورت افقی از چه گزینه استفاده می کنیم ؟

 الف) سر برگ Page layout  گروه Orientation  گزینه Portrait

ب  ) سر برگ Insert  گروه Orientation  گزینه Landscape

ج  ) سر برگ Insert گروه Margins  گزینه Portrait

د   ) سر برگ Page layout گروه Orientation گزینه Landscape

2-     برای درج جدول از چه گزینه ای استفاده می کنیم ؟

 الف) سر برگ View گروه Table  

ب  ) سر برگ Insert گروه Table  

ج  ) سر برگ Page layout گروه Table  

د   ) هیچکدام 

3-     برای درج پا ورقی از چه گزینه ای استفاده می کنیم ؟

الف) سر برگ Reviwe گزینه Header

ب  ) سر برگ References گزینه Footnotes

ج  ) سر برگ References گزینه Insert Endnote

د   ) گزینه ب و ج

 4-     برای اضافه کردن خط کشی به صفحه از چه گزینه ای استفاده می کنیم ؟

 الف) سر برگ Insert گزینه Ruler

ب  ) سر برگ View گزینه  Ruler

ج  ) سر برگ Review گزینه  Ruler

د  ) همه موارد

 5-     برای تغیر اندازه ی کاغذ از چه گزینه ای استفاده می شود؟

 الف) سر برگ Insert گزینه Size

ب  ) سر برگ   Page layoutگروه Page Scape

ج  ) سر برگView  گزینه Size

د   ) سر برگ Page Layout گروه PageSetup  گزینه Size

Excel5

1-      برای حذف محتویات یک سلول از چه گزینه ای استفاده می شود ؟

الف) سربرگ  Homeگزینه Delete

ب  ) سر برگ Home گزینه Clear Contents

ج  ) سر برگ Data گزینه Clear

د  ) سر برگ Home گروه Clear گزینه Clear Format

  2-      برای مرتب کردن محتوای یک ستون از چه گزینه استفاده می کنیم ؟

 الف) سر برگ Home گروه Editing گزینه Sort & Filter

ب  ) سر برگ Home گروه Editing گزینه Fill

ج  ) سر برگ Insert گروه Editing گزینه Sort

د   ) هیچکدام

3-      برای اضافه کردن توضیحات به یک سلول از چه گزینه ای استفاده می کنیم ؟

 الف) گزینه Edit از سر برگ Home

ب  ) گزینه new Comment از سر برگ Reviwe

ج  ) گزینه Insert Comment سر برگ View

د   ) گزینه Comment از سر برگ Insert

 4-      برای درج یک کاراکتر ویژه از چه گزینه ای استفاده می شود ؟

الف) سر برگ View گزینه Style

ب  ) سر برگ Insert گزینه Chart

ج  ) سر برگ Insert گزینه Symbol

د   ) سر برگ Insert گزینه Object

5-     برای ضبط یک ماکرو از چه گزینه ای استفاده می کنیم ؟

الف) سر برگ Insert گزینه macro

ب  ) سر برگ View گزینه View Macro

ج  ) سر برگ View گروه Macro گزینه Record Macro

د   ) سر برگ Insert گروه Macro گزینه Record Macro

Power Point 5

1-     برای درج یک تصویر در  اسلاید از چه گزینه ای استفاده می کنیم؟

 الف) گزینه Picture از سر برگ Design

ب  ) گزینه Chart از سر برگ View

ج  ) گزینه Picture از سر برگ Insert

د  ) همه موارد

2-     برای اضافه کردن Shape های مختلف به یک اسلاید از چه گزینه ای استفاده می کنیم ؟

 الف) Drawing از سر برگ Insert

ب  ) Drawing از سر برگ View

ج  ) Drawing از سر برگ Home

د   ) Picture از سر برگ  Home

3-     برای ساختن اسلاید جدید از چه گزینه ای استفاده می شود؟

 الف) سر برگ Insert گزینه New Slide

ب  ) سر برگ View  گزینه Slide

ج ) سر برگ Home گزینه NewSlide

د  ) همه موارد

4-     برای تغیر اندازه اسلاید از چه گزینه ای استفاده می کنیم ؟

 الف) سر برگ Design گروه Page Setup

ب  ) سر برگ Home گروه Page Setup

ج  ) سر برگ Insert  گروه Size

د   ) سر برگ Slide Show گروه Page Setup

5-     برای تغیر جهت نوشته در یک اسلاید از چه گزینه ای استفاده می کنیم ؟

 الف) گزینه Text Direction از سر برگ Home

ب  ) گزینه Align Text از سر برگ Home

ج  ) گزینه Text Direction از سر برگ Insert

د   ) گزینه portrait از سر برگ Home

Access

 1-     فایلهای Access با چه قالبی ذخیره می شوند ؟

 الف) DOCX

ب   )BMP

ج   )accdb

د   )PPTX

2-     برای ایجاد یکپارچگی ارتباط بین جدول ها از چه گزینه استفاده می کنیم ؟

الف) سر برگ Data Sheet گروه Data Type

ب  ) سر برگ Create گروه Relation

ج  ) سر برگ  Data Sheetگروه Relation  ships  

د   ) گزینه الف و ج

3-     برای ایجاد یک برس و جو از چه گزینه ای استفاده می شود؟

 الف) سر برگ Create گروه Table

ب  ) سر برگ Create گروه Form

ج  ) سر برگ Creat گروه Other

د  ) سر برگ Create گروه Reports

4-     چه مقداری را باید به نوع داده Currency نسبت داد ؟

الف) متنی

ب  ) عددی

ج  ) تاریخ و ساعت

د  ) پولی

5-     برای اینکه فیلدی را از نوع کلید اصلی تعریف کنیم چه کاری باید انجام داد ؟

 الف) راست کلیک روی فیلد مورد نظر و انتخاب گزینه ی  Primary key

ب  ) انتخاب فیلد مورد نظر و انتخاب گزینه Primary Key از سر برگ Design

ج  ) انتخاب گزینه Primary Key از سر برگ Create

د  ) گزینه الف و ب

Word

1-برای ذخیره یک سند تحت نامی دیگر از کدام فرمان استفاده می شود؟
الف- save in                ب- save as                 ج- save                     د- look in

2-برای انتخاب قلم مناسب از طریق سربرگها ، باید گزینه ....... را از سربرگ ......... انتخاب کنیم.
الف- insert \ font                                 ب- home \ font        
 ج- page layout \ font                         د- page layout \ paragraph

3-کدام کلید ترکیبی میانبر برای افزایش سایز قلم به کار می رود؟
الف- ctrl+]                             ب- ctrl+[                           ج- ctrl+(                           د- ctrl+)

4-الگوها برای تسریع و تسهیل درتولید اسناد .............. به کار می روند.
الف- کاملاً شبیه به هم              ب- دارای وجوه اشتراک               ج- کاملاً متفاوت از هم             د- متنی

5-کدام یک ار نماهای word چهار طرف صفحه کاغذ را به کاربر نشان می دهد؟
الف- print  layout          ب- web   layout   ج- outline        د- draft

POWER POINT

ACCESS2

1-مجموعه ای از اطلاعات درباره ی یک موضوع ...... نام دارد.
الف- جدول                     ب- رکورد                    

 ج- فیلد                     د- بانک اطلاعاتی

2-برای ایجاد ارتباط بین جداول بانک اطلاعاتی نیازمند ...... هستید.
الف- یک فیلد کلید                 ب- یک فیلد مشترک                      ج- یک فیلد کد                          د- هیچکدام

3-کدام گزینه از اجزای بانک اطلاعاتی access نمی باشد؟
الف- form                ب- table                      ج- report                              د- filter

4-از کدام نوع کنترل برای انتخاب فقط یک حالت از بین چندین حالت استفاده می شود؟
الف- check  box            ب- combo  box                   ج- label                                د- text  box

5-بخش مربوط به جزئیات داخل هر فرم یا گزارش چه نام دارد؟
الف- header                       ب- footer                             ج- detail                          د- design

WORD

1-کدام فرمان برای باز کردن یک سند موجود به کار می رود؟
الف- new                   ب- open                     ج- save                    د- save as

2-برای انتخاب یک جمله باید از کلید ترکیبی ........ استفاده کرد.
الف- ctrl+click                ب- ctrl+home                ج- ctrl+end                    د- ctrl+tab

3-هر الگو چند بار می تواند توسط کاربر مورد استفاده قرار گیرد؟
الف- یکبار          ب- دوبار             ج- سه بار                 د- به هر تعداد که کاربر مایل باشد.

4-برای وارد کردن یک فایل تصویری در محیط سند ، از کدام گزینه ها استفاده می کنید؟
الف- insert \ picture        ب- home \ picture         ج- view \ picture        د- insert \ chart

5-چنانچه دکمه ctrl را در حین درگ کردن یک شکل فشار داده و پایین نگه دارید ، آن شکل به جای اینکه ...... شود ...... می گردد.
الف- کپی – جا به جا                

  ب- جا به جا – کپی                      ج- جا به جا – قرینه       د- بسته به مورد هر سه گزینه صحیح است.

EXCEL

2-برای اجرای سریع فرمان undo کلیدهای ........وبرای اجرای سریع فرمان redo کلیدهای ......... مورد استفاده قرار می گیرند.
الف- ctrl +z – ctrl +y                                               ب- ctrl +y – ctrl +z                                          ج- ctrl +c – ctrl +v                                                 د- ctrl +x – ctrl +v

3-برای ذخیره کردن یک الگو به عنوان یک template کافی است در لیست ....... گزینه
excel templateراانتخاب کنید.
الف- save  in              ب- save   as  type          

  ج- save  as  name               د- file name

4-برای مرتب کردن اطلاعات موجود در لیست (بر اساس حروف الفبا ) ......
الف-  data \ sort           ب- data \ filter              ج- insert \ sort                    د- home \ find

5-علامت مساوی در شروع یک خانه  نشانه چیست؟
الف- شروع یک فرمول                                       ب- شروع یک جستجو                                                 ج- شروه عملیات filtering                                د- شروع ذخیره سازی یک فایل

POWER POINT

1-برنامه power point 2007  پس از نصب در کدام گروه از برنامه ها ی دکمه start قرار می گیرد؟
الف- system  tools          ب- all  programs          

  ج- accessories           د- entertainment

2-به هر فایل تولیدی در power point یک ..... گویند که با پسوند ....... ذخیره می شود؟
الف- docx - document                      ب- pptx – presentation

    ج- pot – slide                         د- xls – spread sheet

3-در محیط power point 2007 به جای منو ، مجموع دستورات تحت چه عنوانی قرار گرفته است؟
الف- زبانه             ب- نوار دسترسی سریع                     ج- ریبون                          د- نوار وضعیت

4-جهت تغییر رنگ پس زمینه اسلاید از کدام گزینه سربرگ Designاستفاده می شود؟
الف- colors                       ب- color  fill             

  ج- font  effect               د- background   style

5-از طریق کدام دستور تعداد تکرار صوت مشخص می شود؟
الف- start                    ب- delay                   

  ج- speed                    د- repeat

ACCESS

1-برای در نظر گرفتن نام توصیفی برای فیلدها از کدام مشخصه استفاده می شود؟
الف- default   value             ب- caption                 

ج- new  value               د- input mask

2-در کدام یک از انواع فیلدها می توان آدرس های اینترنتی را نگهداری کرد؟
الف- lookup  wizard             ب- ole  object          

   ج- hyper link               د- currency

4-کدام گزینه از حالتهای نمایش فرم می باشد؟
الف- design               ب- form  wizard             

 ج- data  sheet                 د- همه موارد

5-برای ایجاد ارتباط بین دو جدول از سربرگ ...... گزینه ....... استفاده می شود؟
الف-سربرگ data base tools  گزینه  relation ships                   
ب- سربرگ home گزینه relation ships    
ج- سربرگ create گزینه form                  
د- سربرگ create گزینه table

word

1- برای تقسیم یک خانه جدول به چند خانه از کدام گزینه استفاده می کنیم؟
الف)  Cells  merge         ب)   Split  table     ج) Cells   split        د)  align top left

2- برای وسط چین کردن یک پاراگراف از کدام کلید ترکیبی استفاده می کنیم؟
الف) CTRL+E                    ب)  CTRL+R         ج) CTRL+D                   د)همه موارد

3- برای تفاوت سرصفحه و پاصفحه در صفحات زوج وفرد از کدام گزینه استفاده می کنیم؟
الف) different first page 

 ب )     Different Odd & Even Page

ج) even page  

 د)different add a even

4- برای درج شماره صفحه به چه صورت باید عمل نمود؟
الف)Insert/Header & Footer / page Number         ب)Home/page number

     ج)view/page number         د) Page Layout /macros/PAGE NUMBER  

 Excel

 1- کدامیک از موارد زیر از تواناییهای برنامه های صفحه گسترده نمی باشد؟
الف) تولید یک برنامه اجرایی مستقل کامپیوتری                ب)حسابداری یک شرکت بازرگانی

   ج)  مدیریت اطلاعات و داده های تجاری                       د) بررسی میزان فروش یک شرکت

2- اگر طول یک عبارت رشته ای (متنی) بیشتر از عرض سلول باشد کدام مورد اتفاق می افتد؟

الف) قسمت اضافی حذف می شود   

 ب) اگرسل مجاور آن خالی باشد محتوای سلول بطور کامل از آن برروی سل مجاور دیده می شود   

ج) اگر سل مجاور آن خالی نباشد اضافه آن حذف می گردد                  د) هيچكدام

3- کدامیک از توابع زیر می تواند تعداد اعداد بزرگتراز 3 را در چند سلول محاسبه کند ؟

الف) if    ب) count             ج) count if            د) sum if

4- برای بدست آوردن جمع محتویات دوسلول اکسل چه فرمولی باید نوشت؟

الف)   1 A+5b=             ب)     A₁+b₅  = X            ج)    A₁+b₅  =              د) A₁+b₅=x 

Power Point

1- در کدام نما می توان ترتیب اسلاید ها را تغییر داد ؟
الف) notes page     ب) normal    ج) slide sorter   د) slide show

2- برای تنظیم نمایش اسلایدها بطور خودکار از کدام سربرگ استفاده می شود؟
الف) design                   ب) animation        

 ج) slide transition                د) slide show

3- کدام یک از گزینه های زیر درست است ؟
الف ) ترکیب اشکال : group                                ب) تفکیک اشکال: ungroup

    ج) ungroup عکس عمل : regroup                     د) همه موارد

4- جهت درج تصویر از کدام سربرگ  استفاده می شود ؟

الف) view        ب)  insert             ج) add-ins       د) home

5 پسوند فایل های صوتی استفاده شده در power point کدام گزینه است ؟

الف) wav.     ب) mid.            ج) avi.               د) vow.

Access1

 1-انتخاب اطلاعات جداول براساس معیارهای تعریف شده  چه نامیده می شود ؟
الف)find       ب) filter      ج) query      د) search

2- تنظیم کردن کدام خصوصیت فیلدهای جدول باعث اجباری شدن ورود اطلاعات در آن فیلد می شود ؟
الف) caption       ب) validation rule           ج) indexed     د) required

3- برای تمایز افرادی که دارای نام یا نام خانوادگی یکسانی هستند در یک جدول چگونه باید عمل نمود ؟

الف) آنهارا درجدول جداگانه ذخیره نماییم .

ب) یک کلید اصلی به جدول اضافه کنیم .

ج) برای نام یا نام خانوادگی آنها پسوند قرار دهیم

د) همه موارد

Excel 

1-کدام یک از گزینه های زیر از نوع اطلاعات عددی به حساب نمی آید؟

الف)اعداد                       ب)     تاریخ                

ج)صوت  *                    د)    فرمول

2  -گزینه font در کدام سربرگ قرار دارد؟

الف)insert                              ب)  home*

ج)Formulas                       د)  view

3-پسوند فایلهای excel  چیست؟

الف)docx                         ب)      xlsx*

ج)pptx                          د)     mdbx

4-برای ضرب دو ماتریس از کدام تابع استفاده می کنیم؟

الف)minnerse                  ب)  * mmult

ج)عملگر ضرب               د)     count

5-تابعی که برای میانگین اعداد استفاده می شود چه نام دارد؟

الف)sum                           ب)   count

ج)average  *                 د)     max

Word 

1-کاربرد فرمان های cut-past وcopy-pastبه ترتیب  ---و---- است.

الف)انتقال –نسخه برداری *                   

ب)-نسخه برداری وانتقال

ج)انتقال وحذف

د)   بستگی به نظر کاربردارد

2-برای انتخاب یک جمله باید ازکلید ترکیبی----- استفاده کرد.

الف)ctrl +click                      ب)    ctrl +home

ج)ctrl +home                     د)   view

3-گزینه Tableدرکدام منوقراردارد.

الف)Page  Layout                 ب)   Tnsert*

ج)Review                         د)   View