تحقیق درباره آموزش پيش دبستاني

 

ساختار آموزشي

ازآنجائيكه نقشي برنامه‌هاي آموزشي مراحل آغازين كودكي در آماده سازي كودكان جهتمراجعه با مسائل و مشكلات آتي   بسيار مهم است.از اين روي در كشور مالزي دو مؤسسهبه فعاليت  دراين زمينه مبادرت مي نمايد كه از آن جمله مي توان به مراكز مهد كودك ومراكز آمادگي اشاره نمود، مهد كودك به محلي اطلاق ميگردد كه از تعداد چهار كودك يابيشتر در مقابل دريافت مزد در آن محل مراقبت مي گردد. گفتني است كه اين مراكزكودكان زير چهار سال را نيز مي‌‌پذيرند. خود اين مراكز، به‌دو دسته مراكز خانگي ومراكز غير خانگي تقسيم مي‌‌شوند. مراكز خانگي به پذيرش كمتر از 10 كودك و مراكز غيرخانگي نيز به پذيرش بيش از 10 كودك مبادرت مي نمايند. اين مراكز به‌صورت نيمه وقتيا تمام وقت به مراقبت از كودكان مي پردازند. آموزش پيش دبستاني دوره آمادگي دوره  غير رسمي و اختياري ويژه كودكان رده سني چهار سال تا پنج سال است. طول مدت آن يك تادوسال است. مراكز فوق كه عمدتاً به‌صورت خصوصي اداره ميگردند از تراكم بيشتري درمراكز شهري برخوردار مي باشند. شهريه مراكز مذكور متفاوت بوده و اغلب با محاسبههزينه ثابت و براساس نرخ تقاضا تعيين مي گردد. كلاس‌هاي آمادگي ارائه شده توسطوزارت آموزش (MOE) و سازمان‌هاي دولتي نيزكودكان اقشار كم درآمد مراكز شهري وروستايي را از آموزش پيش دبستاني به‌صورت رايگان با حداقل شهريه برخوردار مي‌‌سازد. اولويت پذيرش در اين كلاس‌ها با افرادي است كه از توان پرداخت شهريه مراكز پيشدبستاني خصوصي برخوردار نمي باشند. ماده قوانين مربوط به‌مراكز پيش دبستاني درقانون آموزشي مصوب سال 1996 وضع گرديده و برنامه‌هاي پيش دبستاني توسط تعدادي ازوزارت خانه‌ها و سازمان‌ها و بخش خصوصي تدوين مي گردد. دولت مالزي نيز تلاش نمودهاست با فراهم سازي امكانات و خدمات مورد نياز از جمله امكانات آموزشي و بهداشتي وتغذيه مناسب، زمينه جذب و مشاركت كودكان در مراكز پيش دبستاني را فراهم نمايد. آموزگاران مقطع پيش دبستاني تحت نظارت سازمان‌ها و مؤسسات ويژه تعليم يافته و باروش‌ها و رويكردهاي گوناگون به آموزش كودكان پيش دبستاني مبادرت مي‌ورزند. دولت نيزبه كمك سازمان‌هاي مربوطه به بر طرف سازي نياز مراكز پيش دبستاني به آموزگارانتعليم ديده، مطالب آموزشي و منابع مالي مبادرت مي‌نمايد.

ساختار آموزش پيش دبستاني

برنامه هاي آموزشي

برنامه هاي آموزشي مقطع آموزش پيش دبستاني برفعاليتهاي كلاسي، فعاليتهاي گروهي،فعاليتهاي آزاد تفريحي مشتمل مي گردد. طول دوره مقطع پيش دبستاني2 ساله بوده ومطابق با قانون مصوب سال1996 ، به عنوان بخشي مستقيم آموزش ملي مطرح مي باشد. تغيركودكستانها از برنامه هاي آموزشي ارائه شده كه توسط وزارت آموزش و پرورش تبعيتنموده توسط بخش دولتي و خصوصي و تأمين اعتبار مي گردند. كودكستانها و مراكز پيشدبستاني مالزي خود عهده دار تأمين سال 1996 قسمت اعظم قانون مصوب كودكستانهاآژانسهاي دولتي (82% تمام مراكز ، 66% كل افراد ثبت نامي ) و بخش خصوصي تأميناعتبار مي گردند. بالغ بر70% از كودكان مقطع پيش دبستاني در مدارس ابتداي حضور مييابند. ارزيابي استعداد و قابليت كودكاني كه ، بخشي از برنامه مراكز پيش دبستانياست ، غير رسمي مي باشد اما با اين حال پيشرفت و رشد علمي كودكان درپرونده هايآموزشي ثبت شده و در زمره سابقه آموزشي وي محسوب مي گردد.

1- فعاليتهاي كلاسي = 90 دقيقه در داخل و خارج كلاس

2- فعاليتهاي گروهي = 60 دقيقه

3- فعاليتهاي آزاد = 30 دقيقه

4- استراحت و غذا = 30 دقيقه

اهداف آموزشي

 از جمله مهم ترين اهداف مهدهاي كودك و مراکز پيش دبستاني  ميتوان به موارد زيراشاره نمود:

1- كمك به‌ والدين شاغل در جهت مراقبت بهينه از كودكان آنان

2- ارتقاء سطح استاندارد زندگي خانواده

3- فراهم سازي زمينه و شرايط لازم براي آن دسته از  افرادي كه به كودكان وفعاليت در مراكز مراقبتي كودكان علاقمند مي باشند.

4- ارتقاء رشد دادن حب و علاقه شهروندان مالزيايي به كشور

5- معرفي زبان انگليسي به عنوان زبان دوم آموزش

6- بهره گيري همگاني از زبان ملي

7- عمل به ارزشهاي مقدس

8- رشد بدني

9- آموزش علوم اخلاقي

10- ترويج مطالعات اسلامي

11- ارتقاء رشد عاطفي – اجتماعي شهروندان مالزيايي

12- ارتقاء رشد شناختي شهروندان مالزياي

13- رشد اعتماد به نفس شهروندان مالزيايي

هدف اصلي مراکز آموزش پيش دبستاني در مالزي فراهم سازي زمينه و پايه‌اي محكمبراي آموزش رسمي است.تمامي مراكز پيش دبستاني متعهد به‌اجراي برنامه‌هاي درسي تعيينشده توسط وزارت آموزش مي باشند. موضوعات درسي مراكزآموزش پيش دبستاني  كه در راستايآموزش ملي است، كودكان را قادر مي‌‌سازد تا مهارت‌هاي ارتباطي و اجتماعي اوليه وساير مهارت‌هاي مثبت جهت آمادگي براي حضور درمدارس ابتدائي را فرا گيرند.به طور كليمي توان گفت كه آموزش پيش دبستاني در كشور مالزي به منظور تقويت و توسعه مهارت‌هاياجتماعي ،مهارت‌هاي عقلاني ،مهارت‌هاي فيزيكي ،مهارت‌هاي معنوي ،مهارت‌ها وارزش‌هاي زيبا شناختي (خلاقيت و ابتكار) طراحي گرديده است. براي هر يك از مهارت‌هايفوق، اهداف مشخصي مد نظر مي‌باشد عناصر مهارت اجتماعي بر ارتباط متقابل كودكان بامحيط اطراف ومردم ، رشد خودآگاهي مثبت، انضباط،مسئوليت‌هاي اجتماعي و برخورداري ازديد مثبت نسبت به‌آموزش تاًكيد دارد.عناصر مهارت هاي عقلاني نيز بر درك محيطفيزيكي، مفاهيم، فضا، اعداد، الفبا، مقدمات نوشتن، خواندن و تواناييهاي زبانيتاًكيد دارد. عناصر مهارت هاي معنوي زيبا شناسي كودكان برتلقين صفات نيك و اعتقادبه‌پروردگار و مهارت‌هاي زيبا شناختي نيز به تقويت حسي از طريق آموزش كاردستي،طراحي، موسيقي و حركات، موزون تاًكيد دارد.

اصول آموزشي

از جمله مهم ترين اصول مراكز آموزش پيش دبستاني، كه سازمانها و وزارت خانه‌هايگوناگون درصد مي باشند تا در پرتو همكاري‌ها و تشريك مساعي خود بدان دست يابند ميتوان به موارد ذيل اشاره نمود:

الف) ارتقاء بهبود ساز و کارهاي ارزشيابي تحصيلي

ب) طراحي و انتشار "راهنماهاي تحصيلي ويژه آموزگاران و کمک مربيان درخصوص چگونگيفراهم سازي تجربيات گوناگون براي کودکان

ج) طراحي،تدوين و برنامه ريزي مناسب تبليغاتي درجهت افزايش نرخ ثبت نامي کودکاندرمهدهاي کودک

د) کسب اطمينان ازروند نظارتي صحيح برنامه هاي آموزشي همزمان باتأسيس مراکز ÷يشدبستاني

ر) افزايش روند همکاري و هماهنگي ميان سازماني بين نهادهاي دست اندرکار حوزهآموزش کودکان

ز) همگامي و هماهنگي با پيشرفت و تحولات فن آوري اطلاعاتي و فرآيند توسعه جهانيدر حوزه آموزش کودکان

س) تحت پوشش قرار دادن حداقل 80 در صد کودکان رده هاي سني5-4سال تا سال 2003

ش) ارتقاء کيفيت راندمان آموزش پيش دبستاني همگام با اجراي خط مشي هاي آموزش

ص) افازسيش نرخ معلمين و مربيان مقطع آموزش پيش دبستاني از 1240نفر به 17340 نفرطي سال 2003

دستاوردهاي آموزشي

روند رو به رشد مشاركت كودكان و شمار مراكز مراقبتي خردسالان نشان مي‌دهد كه طيسال‌هاي 1998-1990 در مؤسسات مختلف و متعدد عمومي از كودكان ثبت نام به عمل آمدهاست. سطح بالاي مشاركت در مراكز مراقبتي كودكان طي سال هاي 1998-1990 همچنين بيانگرافزايش آگاهي والدين نسبت به اهميت ترقي و تعالي كودكان خود در سنين خردسالي است. به همان نسبت كه والدين از وضعيت مالي و رفاهي مطلوبتري برخوردار مي‌گردند، نياز بهتجهيز كودكانشان به مهارت‌هاي مختلف جهت مقابله با زندگي در آينده نيز افزايشمي‌يابد.

نهادهاي مرکزي

با وجود اجباري نبودن آموزش پيش دبستاني در مالزي، اكثر كودكان مالزيايي، بهآغاز دوره آموزشي خود از  دوره پيش دبستاني (4 تا 5 سالگي) در كودكستانهاي خصوصي يادولتي مبادرت  مي‌نمايند . وزارت آموزش مالزي نهاد دولتي است كه به ارائه ،دستورالعملهاي لازم و برنامه‌هاي درسي مؤسسات آموزشي پيش دبستاني مبادرت مي نمايد .علاوه بر اين مراكز پيش دبستاني بين‌المللي خصوصي نيز فعاليت دارند كه تحت نظارتوزارت آموزش و پرورش مالزي به ثبت نام انحصاري از كودكان خارجي مبادرت مينمايند.

آمار تحصيلي

نرخ  مهدهاي كودك طي سال هاي 1990 تا 1998

منبع : بخش قانون و وكالت، وزارت توسعه و پيشرفت مناطق روستايي

بيشترين تعداد مراكزپيش دبستاني از محل بخش توسعه جامعه وزارت اتحاد ملي و توسعهاجتماعي (8/61 درصد) وMOE  (3/10 درصد) و 4/18 درصد از محل تامين اعتبارات است. بخشخصوصي تأمين اعتبار مي گردند.

سهم تصميم گيري مراكز مختلف بر مراكز پيش دبستاني  طي سال 1995

 

نرخ ثبت نام ناخالص مراكز پيش دبستاني طي سالهاي 1991 تا 1997

          منبع:سيستم اطلاعرساني مديريت آموزشي(وزارت آموزش و پرورش)

 نمودارفوق نمايشگر تصويري جامعي از نرخ مشاركت كودكان در برنامه‌هاي مدارس پيشدبستاني از سال 1991 تا سال 1997 مي‌باشد. داده‌هاي موجود در اين نمودار از سويمراكز دولتي ارائه شده است. روند فزاينده مشاركت در برنامه‌هاي مدارس پيش دبستانيطي سالهاي (1991 تا 1997) به شرح ذيل قابل تبين است:

از سال 1991 تا سال 1994، داده‌هاي جمع‌ آوري شده از سازمان‌هاي گوناگون مجريچنين برنامه‌هايي، بي‌ثبات بوده است. اين در حالي است كه به كارگيري سيستم مؤثرترجهت جمع‌آوري (داده‌ها) به دستيابي به داده‌هاي با ثبات‌تري منجر گرديده است كه ازسال 1995 شاهد آن هستيم. در سال 1995، افزايش مستمر نرخ ثبت نام ناخالص كاملاًمشهود مي باشد، نكته قابل ذكر آن كه نرخ ثبت نام مدارس پيش دبستاني كه در نمودارفوق لحاظ گرديده، منحصراً مختص  به مراكز پيش دبستاني دولتي و عمومي و نه خصوصيميباشد. ارقام مذكور حكايت از آن دارد كه از سال 1991، در جهت دستيابي به اهدافآموزشي همگاني كليه كودكان، شاهد افزايش چشمگير نرخ ثبت نام كودكان در مدارس پيشدبستاني بوده‌ايم. دولت مالزي اميدوار است كه با دستيابي چنين روند فزاينده‌اي كهدر نرخ ثبت نام ناخالص بوجود آمده است، ظرف سال هاي آتي نرخ ثبت نام 100 درصدي دستيابد.

از جمله مسائل و موضوعاتي كه مورد توجه خاص سازمان يونسكو قرار گرفته است ميتوان به لزوم برخورداري كليه اشخاص از آموزش همگاني صرف نظر از جنسيت و قوميت آناناشاره نمود. در كشور مالزي نيز نوع جنسيت جهت ورود به هر نوع برنامه هاي مختلفتوسعه آموزشي از جمله آموزش در طي مراحل آغازين زندگي محدوديت‌زا نمي باشد. آمارنشان مي‌دهد كه از سال1991 تا سال 1997، نرخ حضور دختران در مراكز پيش دبستانيافزايش يافته و در چنين برنامه‌هايي هيچ گونه تبعيض جنسي وجود نداشته  در ديگرمراحل و مقاطع آموزشي نيز چنين وضعيتي مشهود و مورد تأييد و توجه وزارت آموزش وپرورش بوده است. طبق آمار مذكور نرخ ورودي دختران به مراكز پيش دبستاني اندكي ازپسران بيشتربوده كه بسيار ناچيز مي باشد. در حال حاضر هيچ گونه داده دقيق و مطلقيوجود ندارد كه بتوان بر اساس آن نرخ ورودي‌هاي جديد پايه اول ابتدايي برخوردار ازاشكال مختلف برنامه‌هاي سازمان يافته پيش دبستاني آموزشي را محاسبه و تعيين نمود. اين در حالي است كه از جمله ضرورت‌هاي ارزيابي آموزش  همگاني  طي سال 2000 دسترسيبه داده‌هاي دقيق در اين رابطه بوده است. نرخ ورودي‌هاي كلاس اول برخوردار از آموزشپيش دبستاني از طريق بررسي نرخ تعداد كودكان ثبت نامي مراكز پيش دبستاني بين ردهسني چهار تا پنج سال بين سالهاي 1992 تا 1998 بدست آمده است. به‌اين ترتيب غير عادينمي باشد. كه برخي اوقات تحليل ورودي‌هاي جديد كلاس اول با شكلي از آموزش پيشدبستاني در سطح ايالتي بيش از صدر صد از ورودي‌هاي جديد كلاس اول را نشان مي‌‌دهد. اين وضعيت مي‌‌تواند هم‌چنين به‌دليل حركت مهاجرتي خانواده‌ها از يك منطقهبه‌منطقهء ديگر باشد

در نمودار ذيل، درصد بالايي از ورودي‌هاي جديد مدارس ابتدايي كه به‌نوعي دربرنامه‌هاي كلاسيك آموزشي پيش دبستاني طي يك سال (يا يك دوره) نمايش داده شده استدرصد ورودي‌هاي جديد با تجربه‌آموزش پيش دبستاني بين سالهاي 1992 تا 1998 بالغ بر 80 درصد به‌بالا بوده است. در سزشماري ملي سال 1997كه در خصوص نرخ ورودي مدارسابتدايي كه از آموزش پيش دبستاني نيز بهره مند گرديده اند،‌مشخص گرديد كه درصدبالايي (7/87 درصد) از دانش آموران، شكلي از آموزش پيش دبستاني را گذرانده‌اند.طبقبررسي هاي به عمل آمده مشخص گرديد كه تفاوت فاحشي ميان ورودي‌هاي جديد دختر و پسركلاس اول وجود نداشته است كه اين مطلب به خوبي در جدول ذيل مشهود مي باشد.

نرخ ورودي‌هاي مدارس ابتدايي برخوردار از تجربه‌پيش دبستاني(طي سال هاي 1998 –1992)

منبع:سيستم اطلاع رساني و  مديريت آموزشي وزارت آموزش (MOE)

نرخ ورودي‌هاي مدارس ابتدايي برخوردار از تجربه‌پيش دبستاني طيسال هاي 1998 –1992

منبع :سيستم اطلاعاتي مديريت آموزشي وزارت آموزش(MOE)

 

درصدبالاي وروديهاي كلاس اول كه به‌نوعي ازفعاليت‌هاي آموزشي پيش دبستانيبرخوردار بوده اند.  نشان دهنده اين حقيقت است كه اولياء به‌صورت فزاينده‌ايازاهميت آموزش طي سالهاي آغازين شكل گيري كودكانشان آگاه مي باشند. فعاليت و حضوركودكان در مدارس پيش دبستاني شروع مثبتي جهت  پيشرفت آتي تحقيقاتي كه از سوي وزارتآموزش با همكاري يونيسف  طي سال 1997 به عمل آمد، نشان مي‌دهد كه آن دسته از دانشآموزان مدارس ابتدايي كه قبلا به تجربه آموزش پيش دبستاني مبادرت نمده اند،ازعملكرد بهتري نسبت به‌همكلاسيهاي بي بهره از بين آموزش هايي  برخورداربوده اند.

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: پنجشنبه 21 اسفند 1393 ساعت: 15:36 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره آموزش پيش دبستاني,

 

 

 

تحقیق درباره آموزش پيش دبستاني

 

 

 

مقطع آموزش پيش دبستاني در کشور پاکستان مدت زمان 6 ماه  به طول انجاميده  و ازسن5سالگي آغاز مي گردد.گفتني است که کليه برنامه هاي آموزشي و مراقبتي مراکز آموزشپيش دبستاني کشور پاکستان به صورت اجباري و رايگان به کليه کودکان پاکستاني ارائهمي گردد.مهدكودك از جمله اولين مكان هاي آموزشي کشور پاکستان به شمار مي آيدكهكودكان را جهت آموزش و تربيت بدانجا مي سپارند. پس از مهدكودك دورة آمادگي است، اينمرحله از مراحل آموزش بمدت 1سال براي كودكاني كه قصد ورود به مقطع ابتدايي را دارنددر كودكستانها ارائه مي گردد.گذراندن دوره آمادگي براي كودكان بين رده هاي سني 4 تا 5 سال كه قصد ورود به مقطع ابتدايي را دارند، الزامي است. چراکه والدين كودكان بههنگام ثبت نام  کودکان خود در مدارس ابتدايي، ملزم به ارائه مدرك قبولي دوره آمادگيفرزند خود را مي باشند.هدف از گذراندن اين دوره ، آشنايي کودکان با دروس، ضوابط،شرايط مدرسه و همچنين تقويت و پرورش قابليت هاي فكري و روحي و اجتماعي آنان ونهايتا آماده سازي کودکان جهت ورود به مقطع آموزش ابتدايياست.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: پنجشنبه 21 اسفند 1393 ساعت: 15:23 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره آموزش پيش دبستاني,

تعریف ارزشیابی

اصطلاح ارزشیابی (یا ارزیابی ) ، به طور ساده ، به تعیین ارزش به شرح زیر میتوان به دست داد :

"ارزشیابی به یک فرایند نظامدار برای جمع آوری ، تحلیل ، و تفسیر اطلاعا ت گفته می شود به این منظور که تعیین شود آیا هدفهای مورد نظر تحقق یافته اند یا در حال تحقق یافتن هستند و به چه میزانی

یکی ازویژگیهای ارزشیابی تعیین کیفیت است . در فرایند ارزشیابی داوری ارزشی با توجه به کیفیت به عمل می آید . نیتکو کیفیت را در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به عنوان دانش ، مهارتها ، و توانایی هایی که از دانش آموزان پس از آموزش انتظار می رود تعریف کرده است . وی به عنوان مثالی از ارزشیابی پیشرفت تحصیلی گفته است فرض کنید شما دانش آموزی را در توانایی نوشتن ، نسبت به پایه تحصیلی اش ، بسیار خوب ارزشیابی کرده اید . به منظور انجام این ارزشیابی شما توانایی نوشتن او را سنجش کرده اید . برای این کار ، مجموعه نوشته های دانش آموز را مرور کرده اید ، و نوشته های او را با نوشته های سایر دانش آموزان هم کلاسی اش و با معیار های دیگری که برای نوشتن در سطح پایه این دانش آموز می شناسید مقایسه کرده اید (تعیین کیفیت) . سرانجام ، داوری شما از نوشتن این دانش آموز به این نتیجه گیری رسیده است که نوشته های او از کیفیت خوبی برخوردارند. پس توصیه می کنید که این دانس آموز می تواند در یک مسابقه ملی مربوط به مقاله نویسی شرکت کند .بنابراین ، ارزشیابی مبنای تصمیم گیری برای فعالیتهای عملی و اجرایی را تشکیل می دهد .

مثال بالا در رابطه با ارزشیابی توانایی نوشتن نوعی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی است که نمونههای دیگر آن می تواند ارزیابی ازپیشرفت دانش آموزان در درسهای ریاضی ، علوم ، تاریخ و مانند اینها باشد. علاوه بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ، ارزشیابی آموزشی با موضوعهای دیگری نیز سروکار دارد . از جمله آنها می توان عملکرد معلمان و مدیران ، روشهای آموزشی ، برنامه های درسی ، دوره های آموزشی ، مواد آموزشی ، پروژههای آموزشی و سازمانهای آموزشی را نام برد ارزشیابی  تکوینی

آنچه عمدتأ به منظور کمک به اصلاح موضوع مورد ارزشیابی

 ، یعنی برنامه یا روش آموزشی ، مورد استفاده قرار می گیرد ارزشیابی  تکوینی نام دارد . پوفام مثالهای زیر را از کاربرد ارزشیابی

 تکوینی ذکر کرده است :

1 – صورتهای اولیه یک مجموعه کتابچه خودآموز .

2 – یک برناما آموزش «باز» تازه تدوین شده که تدوین کننده گان آن می کوشند تا عناصر مؤثر آن را مشخص کنند .

هدف از اجرای ارزشیابی  تکوینی در مورد اینگونه برنامه ها یا مواد آموزشی آگاه ساختن تولید کننده گان برنامه از نواقص برنامه خود وکمک به اصلاح آنهاست . هدف از کاربرد ارزشیابی تکوینی در رابطه به پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان آگاهی یافتن از میزان و نحوه یادگیری آنان برای تعیین نقاط قوت و ضعف یادگیری و نیز تشخیص مشکلات روش آموزشی معلم در رابطه با هدفهای آموزشی است . این ارزشیابی در طول دوره آموزشی ، یعنی زمانی که فعالیت آموزشی معلم هنوز در جریان است و یادگیری دانش آموزان در حال تکوین و شکل گیری است انجام می شود . به همین دلیل به آن نام ارزشیابی تکوینی داده اند . بنابراین ، معلم با استفاده از ارزشیابی تکوینی میتواند در زمانی که هنوز یادگیری در جریان است و امکان رفع مشکلات یادگیری دانش آموزان و بر طرف کردن نواقص آموزشی خود او میسر است به انجام دادن چنین کاری اقدام کند .

در ارزشیابی تکوینی ، در پایان هر واحد درسی ، یک آزمون مختصر که حاوی هدفهای آموزشی آن واحد است اجرا می شود و براساس نتایج حاصل معلوم می گردد که یادگیرنده گان کدامیک از هدفهای آموزشی را یاد گرفته اند و در یادگیری کدامیک از هدفهای آموزشی ناموفق مانده اند ف تا معلم تا معلم پیش از پرداختن به واحد درسی بعدی به رفع نواقص  یادگیری دانش آموزان در واحد فعلی بپردازد . ضمنأ معلم با مراجعه به نتایج این آزمونها از مشکلات روش آموزشی خود نیز مطلع می شود و پیش از آغاز واحد درسی بعدی به رفع آن مشکلات اقدام می کند .

برای بهره گیری کامل از نتایج ارزشیابی تکوینی  ، بیان هدفهای آموزشی به طور دقیق و رفتاری ضروری است . برای اینکه معلم بتواند در جریان یادگیری توفیق دانش آموزان در رسیدن به هدفهای مشخص واحدهای متوالی درس را ارزشیابی کند ، باید آنها را به طور دقیق بیان نماید تا در موقع برخورد دانش آموزان با مشکل ، به سادگی آن مشکلات را تشخیص دهد و به رفع آنها بکوشد .

بلوم و همکاران او در کتاب راهنمای عملی برای ارزشیابی تکوینی و ارزشیابی  تراکمی از آموخته های دانش آموزان در رابطه با استفاده از ارزشیابی تکوینی  در کلاسهای درسی معمولی مراحل زیر را پیشنهاد کرده اند :

1 – موضوع یا محتوای درس را به واحدهای کوچک درسی که آموزش هر یک از آنها به یکی دو هفته وقت بیشتر نیاز نداشته باشد تقسیم کنید .

2 – بازده های یادگیری هر یک از واحد های درسی را بر حسب انواع هدفهای آموزشی (دانستن ، فهمیدن ، کاربستن ...) تعریف کنید .

3 – به تهیه و اجرای آزمونهای تکوینی مختصر در پایان هر واحد درسی اقدام کنید ، و تعیین نمایید که دانش آموزان در هر واحد درسی به چه حد از تسلط رسیده اند .

4 – نتایج آزمونهای تکوینی را تحلیل کنید تا مشکلات یادگیری هر یک ا دانش آموزان را تشخیص دهید .

5 – برای رفع مشکلات یادگیری دانش آموزان ، آنان را به خواندن مطلب مشخص که در آن با مشکل مواجه شده اند و همچنین استفاده از امکانات مختلف (کمک معلمان ، آموزش برنامه ای ، وسایل کمک آموزشی و جز اینها ) هدایت کنید .

6 – از نتایج ارزشیابی تکوینی برای بهبود شرایط و روشهای آموزشی استفاده کنید .

در ارزشیابی تکوینی ، آزمونهایی که مورد استفاده قرار می گیرند مختصرند و به یک موضوع معین و یک یا چند هدف آموزشی منحصر میشوند .

از آنجا که نتایج ارزشیابی تکوینی به طور عمده برای وارسی پیشرفت یادگیرنده گان و تعیین نواقص روش آموزشی معلم به کار می روند ، بهتر است از آنها به منظور نمره گذاری استفاده نشود . با این حال ، در شرایط بخصوص می توان از نمره های این آزمونها در ارزشیابی نهایی از کار دانش آموزان و و اثر بخشی طرح آموزشی معلم استفاده کرد .

لازم به یادآوری است که آزمونهای مورد استفاده در ارزشیابی تکوینی  آزمونهای ملاکی یا وابسته به ملاک مطلق هستند ، زیرا این آزمونها برای اندازه گیری هدفهای دقیق آموزشی از پیش تعیین شده که همان هدفهای واحد درسی یا واحد آموزشی هستند ، تدوین می شوند . در ارزشیابی تکوینی هدف تعیین میزان توفیق یادگیرنده در رسیدن به تک تک هدفهای واحد درسی است و هیچ گونه مقایسه میان افراد مختلف مورد نظر نیست .

خود سنجی یا ارزشیابی  از خود

روش خود سنجی یا ارزشیابی   از خود مناسب ترین روش برای مطالعه و بهسازی آموزش معلمان است . آنجا که هدف اصلی ارزشیابی   فعالیتهای آموزشی معلمان کشف نواقص و اشکالات روش آموزشی و کلاسداری معلم است ، استفاده از نتایج خودسنجی های معلمی اجتناب ناپذیر است .

حتی نتایج دیگر روشهای ارزشیابی   معلمان ، نظیر روش مشاهده کلاسی یا روش نظر خواهی از شاگردان ، وقتی بهترین فایده را برای اصلاح کار معلمان فراهم می آورد که نتایج آنها در اختیار معلمان گذاشته شوند و آنان با اطلاع از این نتایج به سنجش کار خود بپردازند .

کارول روش خود سنجی معلم را به عنوان "قضاوت درباره                                                                     آموزش خود" تعریف کرده است . کارول برای خود سنجی معلم 5 وسیله عمده را معرفی کرده است : 1- فرمهای درجه بندی شخصی 2 –گزارشهای شخصی 3 – مواد مطالعه شخصی 4 – مشاهده از اموزش همکاران  5 – ضبظ صوت و ضبط ویدیویی از تدریس خود . باربر نیز بر استفاده از این وسایل در روش خودسنجی معلمان تأکید کرده است . توضیح مختصر این روشها در زیر می آید .

فرم درجه بندی شخصی

فرم درجه بندی شخصی گونه ای پرسشنامه است که در آن معلم خودش را با توجه به مهارتهای مختلف آموزشی که در آن فرم آمده است دجه بندی یا ارزشیابی می کند . فرمهای متداول خودسنجی معلم غالبأ از پرسشنامه های نظر سنجی دانش آموزان اقتباس می شوند . به نمونه ای از این فرمهای که در ذیل این مطالب آمده است توجه کنید .

در دانشگاه سیدنی غربی که فرم معروف ارزشیابی دانشجویان از کیفیت آموزشی (SEEQ) مورد استفاده قرار می گیرد یک فرم ارزشیابی شخصی نیز با عنوان فرم درجه بندی شخصی مدرس به کار می رود . این فرم دقیقأ شامل همان قسمت بندی و همان سؤالات برای فرم ارزشیابی دانشجویان از کیفیت آموزشی است ، منتها جمله بندی سؤالها عوض شده است . برای مثال در فرم SEEQ از دانشجویان خواسته شده است که به این سؤال جواب بدهند "توضیحات معلم روشن بود ." در فرم درجه بندی شخص مدرس از معلم خواسته می شود به این سؤال پاسخ بدهد "توضیحات من روشن بود

فرمهای درجه بندی شخصی بهترین وسیله برای مقایسه نظر معلم نسبت به خود و یا سایر منابع اطلاعاتی ، مانند درجه بندی شاگردان از معلمان ، مشاهدات کلاسی ، درجه بندی همکاران ، و تعبیر و تفسیر آنهاست . پژوهشهای که در این باره انجام گرفته است نشان داده است که وقتی تفاوتهای بین درجه بندی معلمان از خود و درجه بندی شاگردانشان از آنها بر معلمان معلوم می گردند ، نمرات بعدی شاگردان از معلمان افزایش می یابند.

گزارش شخصی

در گزارش شخصی ، سؤالهای درجه بندی در اختیار معلم گذاشته نمی شود بلکه از او خواسته می شود تا به طورتشریحی نظرش را درباره ویژگیها و فعالیتهای آموزشی خودش بنویسد .

یک نمونه فرم خودسنجی معلم

 

سخن دیگر ، سؤالهای فرمهای گزارش شخصی سوالهای تشریحی هستند نه سوالهای علامت زدنی یا نمره دادنی , درزیر به نمونه سوالهایی که از فرم گزارش شخصی هیات علمی کالج گرین فیلد گرفته شده است توجه کنید(ژنوا , مادوف , چین, و توماس , 1976)

-         فکر می کنید در چه زمینه هایی از موضوعی که درس می دهید مسلط تر هستید؟

-         به نظر خودتان در چه زمینه هایی ضعیفتر هستید؟

-         موفق ترین جنبه آموزشی شما چیست؟

-         بزرگترین نقطه ضعف آموزشی شما چیست؟

گزارشهای شخصی نیز, مانند خودسنجی ها , برای تفسیر داده های حاصل ازمنابع دیگر ارزشیابی معلم مفیدند. برای مثال, داده های حاصل از روش مشاهده کلاسی یا روش درجه بندی شاگردان از معلمان که درباره دو کلاس متفاوت یک معلم به دست آمده اند ممکن است باهم متفاوت باشند و دلیل آن روشن نباشد. اما زمانی که گزارش شخصی معلم فراهم آمد ممکن است دلیل آن به خوبی روشن گردد. کارول (1981) می گوید گزارشهای شخصی معلمان معمولاً از فرماهای درجه بندی اطلاعات کاملتری در باره آموزش معلمان می گوید, برای اینکه بهترین نتایج را به دست آورید, فرمهای گزارش شخصی را روشن, بدون ابهام و خلاصه تهیه کنید, و مرتباً آنها را مورد استفاده قرار دهید.

مواد آموزش شخصی

مواد آموزش شخصی مطالبی هستند درباره روش های آموزش و کلاسداری که به صورت نظامدار و خود آموز تهیه شده و در اختیار معلمان قرارداده می شوند. معلمان با مطالعه این مواد و آشنا شدن با روش های درست آموزشی هم بر مشکلات خود آشنا می شوندو هم روشهای درست کلاسداری و آموزش را می آموزند. امتیاز این روش آن است که معلمان را از شرکت درکلاسها و دوره های آموزشی بی نیاز می کند و موجب می شود آنها با صرف اوقات فراغت خود بتوانند کم و کسرهای آموزش خود را بر طرف سازند.

روش استفاده از مواد آموزش شخصی عمدتاً برای معلمان سطوح آموزش عالی مفید است که غالباً بدون گذراندن دوره های تخصصی معلمی وارد این حرفه می شوند. این مشکل نه تنها در ایران بلکه در سایر کشورهای جهان نیز به چشم می خورد. به قول کارول(1981) تعداد کمی از معلمان سطوح آموزش عالی , در روانشناسی پرورشی علم آموزش, یا برنامه ریزی درسی آموزش رسمی می بینند. برخلاف آماده سازی معلمان ابتدایی و متوسطه , آموزشهای دوره های دکتری استادان دانشگاه معمولا به علم و پژوهش اختصاص دارد و در آن کمترین توجهی به روشهاو فرآیند های آموزشی نمی شوند.

با این توضیحات معلوم می شود که مواد آموزشی هم برای سنجش آموزش و هم برای رفع نواقص آموزش مورد استفاده معلمان قرار می گیرند.

مشاهده آموزش همکاران

یکی دیگر از راههای خودسنجی معلم مشاهده آموزش همکاران و قضاوت درباره روش خویش است . این گونه مشاهدات شکلهای مختلفی دارد. یکی از شکلهای آن آموزش گروهی یک درس است که در آن چند معلم مشترکاً آموزش یک درس را به عهده می گیرند و هر یک به نوبت بخشی از آن را در حضور خود تدریس می کند. این کار شرایط مناسبی را برای مقایسه روش معلم با دیگران و قضاوت درباره کار خودش فراهم می آورد.

همچنین تعدادی از معلمان می توانند با هم قرار بگذارند که به نوبت از کلاسهای یکدیگر بازدید به عمل آورند و شاهد روشهای تدریس یکدیگر باشند. در این روش, معلمان مشاهده گر و مورد مشاهده می توانند نظرهای خود را مبادله کنند و به بهبود کار همدیگر کمک نمایند.

بهترین نتیجه زمانی از روش مشاهده آموزش دیگران می تواند عاید معلمان بشود که ابتدا مواد آموزشی شخصی را مطالعه کنند وسپس به مشاهده از کار یکدیگر بپردازند . در ضمن اگر روشهای خودسنجی مورد بحث در این قسمت به طور مکمل با یکدیگر بپردازند. در ضمن اگر روشهای خودسنجی مورد بحث در این قسمت به طورمکمل با یکدیگر به کار روند بهترین نتیجه را به دست می دهند.

بازخورد حاصل از ضبط صدا و ضبط تصویر

بهترین فرصت برای خودسنجی مشاهد فعالیتهای خود در نوارهای ویدیویی یا شنیدن صدای خود از نوارهای ضبط صوت و قضاوت کردن در باره آن است. کارول(1981) می گوید استفاده از تکنولوژی ثبت الکترونیکی در بهبود روش آموزش معلمان تاثیر فراوانی داشته است.

یکی از مشکلات استفاده از نوار ویدیویی این است که معلمان نمی دانند که دقیقا در مشاهده رفتار خود درنوار چه چیزی را مورد توجه قرار دهند. به همین منظور, روشهای مختلفی ابداع شده اند تا به معلم کمک کنند دقیقا چه چیزی را جستجو نماید. بهترین آنها روش آموزش خرد است که اولین بار به وسیله آلن و ریان (1969) معرفی شد.

آموزش خرد روشی است برای تمرین و انتقاد از مهارتهای آموزش به صورت مشاهده مستقیم پیام عمده آن این است که با تاکید بر اجزای آموزش مانند مقدمه چینی , سوال کردن , استفاده ازمثال و , نتیجه گیری می توان فرآیند آموزش را تحلیل کرد و آن را بهبود بخشید. فرایند آموزش خرد شامل بخش کوتاهی است از آموزش تمرینی درحضور شاگردان و همکاران که حدود 5 تا 10 دقیقه به طول  می انجامد. جریان درس بر روی نوار ویدیو ضبط می شود و بلافاصله به نمایش در می آید. پس از آنکه نمایش فیلم پایان یافت, مدرس و سایر شرکت کنندگان در بحث مهارتهای ارائه شده در درس را طبق ملاکهای آموزش اثر بخش مورد نقد و بررسی قرار می دهند و رهنمودهای لازم را به مدرس ارائه می نمایند.

محاسن و معایب روش خودسنجی

چنان که ملاحظه شد, روش خودسنجی برای کشف نواقص آموزشی معلم و کمک به رفع آنها از بهترین روشهای ارزشیابی معلم است. در این روش خود معلم مسئول ارزشیابی از کار خود و مهم ترین عامل در رفع مشکلات کار خویش است.

با وجود این , کسانی به استفاده از روش خودسنجی معلم , به ویژه استفاده از آن برای اخذ تصمیمهای شغلی , ایراد گرفته اند. از جمله گفته اند اصطلاح خودسنجی یا ارزشیابی از خود نغض غرض است , زیرا هدف اصلی ارزشیابی از معلم قضاوت کردن درباره اثر بخشی کار او به منظور استخدام , ارتقای مرتبه , افزایش حقوق و مانند اینهاست. و از این لحاظ معلمان نمی توانند خود به قضاوت درباره کار خویش بپردازند. کارول (1981) می گوید "ارزشیابیها معمولا اندازه هایی هستند که از بیرون بر اعضای هیات علمی تحمیل می شوند. مانند نمراتی که راهنمایان تعلیماتی , همکاران , یا دانشجویان به معلمان می دهند. اگر هدف ارزشیابی حسابرسی بین هزینه و درآمد با شد آن گاه اصطلاح ارزشیابی از خود چیز بی موردی خواهد بود"

 

بهرغم اختلاف نظرهای موجود در باره روش خودسنجی معلم اگر قرار باشد معلمان از جنبه های مختلف مورد ارزشیابی قرار گیرند و اطلاعات کاملی درباره کم و کیف کار آنان فراهم آید, استفاده از این روش اجتناب ناپذیر است. به ویژه زمانی که هدف عمده ارزشیابی معلم کشف نواقص کار او و کمک به بهبود روش آموزش اوست, خودسنجی یا ارزشیابی شخصی روش بسیار مفیدی است.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: پنجشنبه 21 اسفند 1393 ساعت: 14:57 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره تعریف ارزشیابی,

تحقیق درباره آئین نامه آموزشی

دوره های کاردانی و کارشناسی

 

 

مصوب جلسه 339 شورای عالی برنامه ریزی

اردیبهشت ماه 1376

 

 

فهرست  مطالب

 

     موضوع                                   صفحه                          موضوع                     صفحه

تصویب نامه شورای عالی برنامه ریزی                                      مشروطی(ماده27)                          9

فهرست مطالب                                                                 اخراج دانشجوی مشروط(ماده29)        9

مقدمه(روش اجرا)                                     الف                     مشمول آئین نامه دوره کارشناسی ارشد

تعریف                                                   5                       پیوسته(ماده 32)                           10

 

فصل اول: شرایط ورود و نام نویسی       1                  فصل هفتم: مرخصی تحصیلی و انصراف

                                                                                                 از تحصیل                 10

شرایط ورود(ماده1)                                   1                       مرخصی تحصیلی                           10

نام نویسی(ماده2)                                     1                       انصراف از تحصیل                           11

منع تحصیل همزمان(ماده4)                        2                       مرخصی تحصیلی همسر دانشجوی                   11

                                                                                     بورسیه و همسر یکی از کارکنان دولت

فصل دوم: نظام آموزشی                    2                  فصل هشتم: انتقال                 12

تعریف واحد(ماده5)                                   2                       تعریف انتقال(ماده38)                     12

سال تحصیلی(ماده6)                                 3                       کمیته انتقال(تبصره4 ماده 39)                      12

حدود اختیارات دانشگاه(ماده7)                     3                       انتقال فرزندان اعضای هیأت علمی       13

دروس انتخابی(ماده8)                                3                       انتقال دانشجویان ایرانی خارج از کشور13

ساعات حل تمرین(ماده9)                           3                       فصل نهم: دانشجوی مهمان        14

فصل سوم: واحدهای درسی و طول                            فصل دهم: تغییر رشته             15

مدت تحصیل                                        4                       تغییر رشته الزامی                           17

تعداد واحد                                              4                       فصل یازدهم : پذیرش واحدهای درسی18

تعداد واحد انتخابی در یک نیمسال                5                       فصل دوازدهم: فراغت از تحصیل  18

دروس پیشنیاز(ماده12)                             5                       تاریخ فراغت از تحصیل(تبصره1 ماده64)19

طول دوره(ماده13)                                   5                                                                                   

فصل چهارم: حضور و غیاب                6                                                                  

حضور در جلسات درس                              6                                                                                   

غیبت در امتحان                                      6                                                                                   

فصل پنجم: حذف و اضافه                      6                                                                                   

حذف و اضافه(ماده17)                               6                                                                                   

حذف اضطراری(ماده18)                             7                                                                                   

فصل ششم: ارزیابی پیشرفت تحصیلی دانشجو7                                                             

معیارهای ارزیابی                                      7                                                                                   

درس ناتمام(ماده 23)                                8                                                                                   

اعلام نمرات(ماده24)                                 8                      

میانگین نمرات(ماده26)                             8                                                                                   

 

 

بسم الله الرحمن الرحیم

 

آئین نامه آموزشی دوره های

کاردانی ، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی پیوسته

 

مقدمه:

    بیش از 6 سال از اجرای آئین نامه آموزشی دوره های کاردانی و کارشناسی مصوب اسفند ماه 1369 شورای عالی برنامه ریزی (نشریه 101) می گذرد و این مدت، فرصت کافی بود تا نقاط ضعف و قوت آن بررسی و مورد توجه قرار گیرد.

    براین اساس کمیسیون تدوین آئین نامه ها مأموریت یافت، تا با استفاده از نظرات دانشگاهها و کارشناسان مسایل آموزشی خصوصاً معاونین آموزشی دانشگاهها، آئین نامه مزبور را بررسی نموده و برخی از موارد را اصلاح و تجدیدنظر و اشکالات آنرا برطرف نماید.

این کار صورت گرفت و آئین نامه جدید تدوین و جهت تصویب نهایی به شورای عالی برنامه ریزی پیشنهاد شد و شورای عالی برنامه ریزی نیز طی جلسات 316 الی 339 خود آنرا بررسی و اصلاح و سپس در جلسه 339 به تصویب نهایی رسانید که بصورت متن پیوست جهت اجرا ابلاغ می شود.

    این آئین نامه ، مجموعه ضوابط و مقررات آموزشی مصوب حاکم بر آموزش عالی در مقاطع کارداني، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی پیوسته است که با هدف ایجاد هماهنگی در فعالیت های آموزشی دانشگاهها و به منظور ارتقای کیفیت آموزشی تدوین یافته است.

    لکن آنچه در نیل به این هدفها اهمیت بسیار دارد، نحوه اجرا و بکار بستن دقیق ضوابطی است که در آئین نامه پیش بینی شده است و این مقصود فقط با هماهنگی مسئولان اجرایی و دانشگاهها، و همکاری استادان و دانشجویان متعهد حاصل نخواهد شد.

با امید تحقق این همکاری و هماهنگی وتوجیه و تبیین این موضوع ، تذکر چند نکته ضروری به نظر می رسد.

1-   در این آئین نامه ، تنها به ذکر اصول اکتفا شده است. آنجا که ساکت است تصمیم گیری برعهده شورای آموزشی دانشگاه مربوط است لکن تغییر اصول و یا تفسیری مغایر با اصول آئین نامه ، مجاز نیست و اگر ابهامی در عبارات مشاهده شود و رفع آن برعهده کمیسیون تدوین آئین نامه های شورای عالی برنامه ریزی است.

2-   مسئولیت اجرای این آئین نامه برعهده دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی اعم از دانشگاهها، مجتمع های دانشگاهی، مراکز آموزش عالی، دانشکده ها و دیگر انواع واحدهای آموزش عالی وابسته و تابعه وزارت فرهنگ و آموزش عالی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.

3-   مسئولان اجرایی ، اساتید راهنما، مدرسان و دانشجویان، ملزم به رعایت و اجرای این آئین نامه هستند. هرعملی که خلاف این آئین نامه در جایی صورت گیرد از درجه اعتبار ساقط است و آن عمل به هیچ وجه در جای دیگر قابل استناد نخواهد بود.

4-   لازم است دانشگاهها، دانشجویان را از آغاز تحصیل با مواد این آئین نامه آشنا سازند و به هنگام نام نویسی در نخستین نیمسال تحصیلی و ابتدای هر سال تحصیلی ، اهم مواد آن را در اختیار دانشجویان قرار دهند.

5-   دانشگاهها موظفند با تعیین استاد راهنما، دانشجویان را در انتخاب واحدهای درسی و آشنایی کامل با اصول این آئین نامه یاری دهند. و ترتیبی برقرار سازند که انتخاب درس دانشجویان با مشورت و تائید استاد راهنما صورت گیرد. و استادان راهنما موظف باشند هر نکته ای را که در بهبود وضع تحصیلی و کشف ذوق علمی دانشجویان مؤثر است به آنان یادآوری نمایند.

6-   استادان و دانشگاهها باید نهایت دقت و توجه را در تصحیح اوراق امتحانی دانشجویان مبذول دارند و در مهلت مقرر در آئین نامه ، نمرات نهایی امتحانات دانشجویان را به آموزش تحویل نمایند. چه بی توجهی به این مهم، بخش قابل توجهی از آئین نامه آموزشی را معطل گذاشته احتمالاً موجب تضییع حقوق دانشجویان خواهد شد.

7-   چنانچه استادان محترم و مسئولان آموزشی آگاهند در برنامه های آموزشی مصوب شورای عالی برنامه ریزی ، ریز مواد و محتوای بسیاری از دروس پایه و بعضی از دروس اصلی برای چندین رشته یا گرایش تحصیلی هم خانواده از یک یا چند گروه آموزشی مشترک است. مثل محتوای ریاضی1 و2 که برای تمام رشته های فنی و مهندسی ، ریاضی، فیزیک، کامپیوتر و آمار یکسان است، لازم است مسئولان آموزشی دانشگاهها با مشورت بخش کامپیوتر به این دروس مشترک کد واحد اختصاص دهند و دانشجویان را به طور مساوی در کلاسها تقسیم نمایند تا از امکانات آموزشی به نحو بهتر ، بیشتر و به طور بهینه استفاده شود.

8-   کلیه دانشگاهها ملزم به اجرای دقیق و کامل برنامه های آموزشی مصوب شورای عالی برنامه ریزی می باشند و هیچ تغییری در عنوانها، تعداد و محتوای دروس و تغییر رشته پیشنیاز مجاز نیست. چنانچه استادان و گروههای آموزشی در این گونه موارد نظری داشته باشند می توانند نظر خود را در این زمینه به شورای عالی برنامه ریزی پیشنهاد دهند.

9-   در حالیکه نیاز کشور به نیروی انسانی متخصص و آزموده بسیار زیاد ولی امکانات آموزش عالی در کشور محدود است، برعهده دانشگاهها است که از امکانات آموزشی حداکثر استفاده را به عمل آورند تا بیاری خداوند متعال در آینده شاهد شکوفایی فرهنگ و رشد کیفی آموزش عالی در سطح کشور اسلامی خود باشیم.

در پایان وزارت فرهنگ و آموزش عالی امیدوار است با تصویب و ابلاغ این آئین نامه بسیاری از مشکلات دانشگاهها از لحاظ مقررات آموزشی برطرف شود. با این امید نظرات مجریان، استادان و دست اندرکاران آموزش عالی در خصوص نتایج حاصل از اجرای این آئین نامه ، می تواند در جریان تجدیدنظرهای بعدی مورد استفاده و استناد قرار گیرد.

 

 

                                                                       دکتر سیدمحمدرضا هاشمی گلپایگانی

                                                                                وزیر فرهنگ و آموزش عالی

                                                                         و رئیس شورای عالی برنامه ریزی                        

 

 

تـعـاریـف[1]

«در این آئین نامه تعاریف زیر پذیرفته شده است»

 

1- دانشگاه :

به همه دانشگاهها، مؤسسات آموزش عالی اعم از آموزشی و پژوهشی ، روزانه و شبانه دولتی و                غیر دولتی، «دانشگاه» گفته می شود.

2-دانشکده :

دانشکده واحدی کوچکتر از یک دانشگاه است که در رده خاصی از علوم فعالیت دارد. مانند دانشکده علوم، دانشکده برق، دانشکده الهیات و نظایر آن.

3-گروه آموزشی :

گروه آموزشی واحدی از یک دانشکده و یا یک دانشگاه است که در یک رشته خاص یا چند رشته متجانس فعالیت دارد. مانند: گروه ریاضي، گروه معارف اسلامی و نظایر آن.

4- گروه برنامه ریزی :

منظور از گروه برنامه ریزی یکی از گروههای نه گانه شورای عالی برنامه ریزی است که در وزارت فرهنگ و آموزش عالی استقرار دارند.

5-گروه آزمایشی :

منظوراز گروه آزمایشی یکی از گروههای آزمایشی سازمان سنجش کشور در امتحانات سراسری دانشگاهها است، که داوطلبان را بر حسب رشته های انتخابی به گروههای خاص تقسیم می کند.

6- دوره:

منظور از دوره در نظام آموزش عالی ، مدت زمانی است که دانشجو وارد دانشگاه شده و در یک رشته خاص تحصیل می کند و در آن رشته فارغ التحصیل می شود. مانند دوره کاردانی، دوره کارشناسی و...

7- اداره آموزش:

منظور از اداره آموزش ، یک واحد اداری در یک دانشکده یا دانشگاه است که همه امور آموزشی مربوط به دانشجویان از قبیل نام نویسی، انتخاب واحد، انجام امتحانات، جمع آوری نمرات و اعلام نتایج را بر عهده دارد.

8- استاد :

هرعضوهیأت علمی که مسئولیت تدریس دروس نظری یاعملی را دردانشگاه برعهده دارد استاد نامیده میشود.

9- رشته :

رشته یکی از شعب فرعی از گروههای علمی(علوم پزشکی ، علوم انسانی ، علوم پایه، فنی و مهندسی، کشاورزی ، هنر، تربیت معلم و علمی- کاربردی) است که از لحاظ موضوع کاملاً مشخص و از دیگر موضوعات متمایز بوده و حداقل به یک کارآیی مشخص می انجامد. دروس مشترک در دو رشته متفاوت نباید از 30 درصد کل واحدها در هر دو رشته تجاوز کند.

10- گرایش :

هر یک از شعب یک رشته که ناظر بر یک تخصص باشد، گرایش نامیده می شود. اختلاف دروس در دو گرایش از یک رشته نباید از 7 درصد کل واحدهای رشته کمتر و از 30 درصد کل واحدها بیشتر باشد.

 

 

فصل اول

شرایط ورود و نام نویسی

شرایط ورود

ماده1 :

شرایط ورود در دوره های کاردانی، کارشناسی (پیوسته و ناپیوسته)، کارشناسی ارشد پیوسته و دوره های دکتری عمومی پزشکی ، داروسازی، دندانپزشکی و دامپزشکی ، اعم از دوره های روزانه و شبانه به شرح زیر است:

1: مجاز بودن به تحصیل از نظر قوانین و مقررات جاری کشور و داشتن شرایط عمومی ورود به آموزش عالی، برابر مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی.

2: داشتن گواهینامه پایان دوره متوسطه از داخل یا خارج کشور ، مورد تائید وزارت آموزش و پرورش( با توجه به نظام جدید آموزش متوسطه) یا برابر آن برای آموزشهای حوزوی(مطابق مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی) و یا داشتن گواهینامه دوره کاردانی برای ورود به دوره کارشناسی ناپیوسته که حسب مورد به تائید وزارت فرهنگ و آموزش عالی یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رسیده باشد.

3: پذیرفته شدن در آزمون ورودی.

4: سپردن تعهد خدمت براساس ضوابط و قانون آموزش رایگان یا پرداخت شهریه مطابق تعرفه و مقرراتی که از طریق مراجع ذی ربط صادر می شود.

 

نام نویسی

ماده2:

پذیرفته شدگان آزمون ورودی ، موظفند در مهلت هایی که توسط دانشگاه اعلام می شود، برای نام نویسی و انتخاب واحد مراجعه نمایند. عدم مراجعه برای نام نویسی در نخستین نیمسال تحصیلی پس از اعلام نتایج آزمون، انصراف از تحصیل تلقی خواهد شد.

ماده3:

دانشجو موظف است در هر نیمسال ، در زمانی که دانشگاه اعلام می کند، برای ادامه تحصیل و انتخاب واحد به اداره آموزش مراجعه کند. عدم مراجعه دانشجو برای نام نویسی بدون اطلاع و عذر موجه، در یک نیمسال ، بمنزله انصراف از تحصیل است. در صورت تاخیر و یا عذر موجه، حق انتخاب واحد و ادامه تحصیل را در آن نیمسال ندارد. ولی آن نیمسال جزو مدت مجاز تحصیل وی محسوب می شود.

 

تبصره :

دانشجو موظف است عذر موجه خود را در خودداری از نام نویسی ، با دلایل مستند، بطور مکتوب در اولین ماه بعد از آغاز هر نیمسال تحصیلی، به اداره آموزش دانشگاه اطلاع دهد.

 

منع تحصیل همزمان:

ماده4:

دانشجو در یک زمان حق نام نویسی و ادامه تحصیل در بیش از یک رشته و در هر رشته بیش از یک گرایش در یک یا چند دانشگاه را نخواهد داشت. در صورت تخلف، ازادامه تحصیل در یکی از            رشته های انتخابی به تشخیص کمیسیون بررسی موارد خاص وزارتخانه محروم و سوابق تحصیلی وی باطل اعلام می شود و دانشجو در این حال موظف است کلیه هزینه های مربوط به رشته حذف شده را مطابق تعرفه های تعیین شده به دانشگاه ذی ربط بپردازد.

تبصره :

دانشجویان ممتاز (استعدادهای درخشان) ، از شمول این ماده مستثنی هستند.

تعریف دانشجوی ممتاز، و ضوابط اجرایی این تبصره، توسط شورای هدایت استعدادهای درخشان در آموزش عالی تعیین و ابلاغ می شود.

 

فصل دوم

نظام آموزشی

تعریف واحد درسی

ماده 5:

آموزش در تمام دانشگاههای کشور مبنی بر نظام واحدی است.

در نظام واحدی ، ارزش هر درس با تعداد واحدهای آن درس سنجیده می شود و قبولی یا عدم قبولی دانشجو در یک درس ، به همان درس محدود است.

هر واحد درس، مقدار یا میزان درسی است که مفاد آن به صورت نظری 17 ساعت ، عملی                   (یا آزمایشگاهی) 34 ساعت، کارگاهی (یا عملیات میدانی) 51 ساعت، کارآموزی و کارورزی                     (یا کار در عرصه) 68 ساعت، در طول یک نیمسال تحصیلی(یا دوره تابستانی) و طبق برنامه مصوب شورای عالی برنامه ریزی تدریس می شود. در مورد رشته هایی که دارای پروژه هستند مدت اجرای پروژه متناسب با واحد آن ، توسط استاد مربوط تعیین می شود.

 

سال تحصیلی

ماده6 :

هر سال تحصیلی مرکب از دو نیمسال تحصیلی و عنداللزوم که دوره تابستانی است و هر نیمسال تحصیلی شامل تحصیلی شامل 17 هفته و هر دوره تابستانی شامل 6 هفته آموزش است.

 

تبصره:

مدت امتحانات پایانی نیمسال یا پایان دوره تابستانی جزو مدت آموزش محسوب نمی شود.

 

حدود اختیارات دانشگاه در مورد برنامه درسی

ماده7:

تمام دانشگاهها موظفند برنامه های درسی مصوب شورای عالی برنامه ریزی را اجرا نمایند.

ترتیب دروس با رعایت پیشنیازها، روش تدریس، و جا به جا کردن ریز مواد و طرح مطالب جدید در یک درس و انتخاب منابع برعهده دانشگاهها است.

 

دروس انتخابی

ماده8:

دانشگاهها می توانند در هر رشته به تشخیص گروه مربوط تعدادی از دروس مرتبط با رشته را تعیین و به عنوان دروس انتخابی به دانشجویان ارائه دهند. مشروط بر آنکه تعداد واحدها از سقف مجاز در هر رشته تجاوز نکند.

 

ساعات حل تمرین

ماده9:

دانشگاهها می توانند ، در صورت لزوم ، به تشخیص گروه آموزشی، در هر رشته از دوره های کارشناسی ، تا 20 ساعت، در دوره های کاردانی و کارشناسی ناپیوسته تا 10 ساعت به عنوان حل تمرین به ساعات تدریس رشته، در طول دوره بیفزایند.

 

فصل سوم

واحدهای درسی و طول مدت تحصیل

تعداد واحدها

ماده 10:

تعداد واحدهای درسی لازم برای گذراندن هر یک از دوره های تحصیلی به شرح زیر است :

دوره های کاردانی : بین 68 تا 72 واحد

دوره های کارشناسی پیوسته غیر از رشته های فنی مهندسی : 130 تا 135 واحد

دوره های کارشناسی ناپیوسته: 67 تا 70 واحد

دوره های کارشناسی ارشد پیوسته: 172 تا 182 واحد

ماده11 :

هر دانشجو می تواند در هر نیمسال تحصیلی حداقل 12 و حداکثر 20 واحد درسی را انتخاب کند.

 تبصره 1:

در آخرین نیمسال تحصیلی ، دانشجو از رعایت شرط انتخاب حداقل 12 واحد معاف است.

 

تبصره 2:

در صورتیکه دانشجو برای فراغت از تحصیل تنها یک درس باقیمانده داشته باشد، با نظر دانشگاه و تائید استاد مربوط ، می تواند امتحان آن درس را در طول نیمسال از طریق معرفی به استاد بگذراند.

تبصره 3:

اگر دانشجویی در یک نیمسال میانگین کل نمراتش حداقل 17 باشد می تواند با نظر دانشگاه در نیمسال بعد حداکثر تا 24 واحد درسی را انتخاب کند.

تبصره 4:

در مواردی که دانشجو برای فراغت از تحصیل حداکثر 24 واحد باقی داشته باشد. حتی اگر مشروط باشد، با نظر دانشگاه، می تواند تمامی واحدهای باقی مانده را در یک نیمسال انتخاب کند.

تبصره5:

تعداد واحدهای انتخابی در دوره تابستانی حداکثر 6 واحد درسی است.

 

دروس پیشنیاز

ماده 12:

آن دسته از پذیرفته شدگان آزمون سراسری ورودی دانشگاهها در دوره های کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد پیوسته در همه رشته های تحصیلی که نمره خام امتحان آنها، در آزمون ورودی ، در یک یا چند درس، به تشخیص شورای آموزشی دانشگاه پذیرنده ، از حد نصاب معینی کمتر باشد ، موظفند حسب نیاز رشته دروسی را که آن دانشگاه تعیین می کند به عنوان دروس جبرانی یا (پیشنیاز دانشگاهی) علاوه بر دروس مندرج در برنامه مصوب بگذرانند.

تبصره1:

تعیین نوع درس ، تعداد واحد، ریز مواد، نحوه ارائه، و زمان تدریس دروس پیشنیاز دانشگاهی بر عهده شورای آموزشی دانشگاه پذیرنده است.

تبصره2:

سازمان سنجش و آموزش کشور ، موظف است پس از اعلام نتایج آزمون ورودی ، کارنامه پذیرفته شدگان مشتمل بر نمره خام آنها را در هر یک از مواد امتحانی در اختیار دانشگاههای ذی ربط قرار دهد.

تبصره 3:

ارائه دروس پیشنیاز دانشگاهی و چگونگی اجرای آنها در دانشگاهها، از هر حیث، مانند دروس دانشگاهی و تابع مقررات آموزش عالی است.

نمره این دروس در کارنامه دانشجو ثبت و در میانگین نمرات پایان نیمسال و همچنین در میانگین کل نمرات دانشجو، محاسبه می شود و در مشروطی ، قبولی یا ردی دانشجو نیز تاثیر دارد.

تبصره 4:

به حداکثر طول دوره تحصیل دانشجویانی که حداقل 8 واحد از دروس پیشنیاز دانشگاهی را گذرانده باشند، یک نیمسال تحصیلی افزوده می شود.

 

 

طول دوره

ماده 13:

حداکثر مدت مجاز تحصیل در دوره های کاردانی و کارشناسی ناپیوسته 3 سال و در دوره های کارشناسی پیوسته 6 سال است. در صورتی که دانشجو نتواند واحدهای دوره را در حداکثر مدت مجاز تحصیل با موفقیت بگذراند از دانشگاه مربوط اخراج می شود.

 

 

فصل چهارم

حضور و غیاب

حضور در جلسات درس

ماده14:

3

 

16

حضور دانشجو در تمام جلسات مربوط به هر درس الزامی است و ساعات غیبت دانشجو در هر درس نباید از ــــــ مجموع ساعات آن درس تجاوز کند، در غیر این صورت نمره دانشجو در آن درس صفر محسوب می شود.

3

تبصره1:

16

در صورتیکه غیبت دانشجو در هر درس بیش از ـــــ باشد ولی غیبت او موجه تشخیص داده شود، آن درس حذف می شود. در این حال رعایت حد نصاب 12 واحد در طول نیمسال برای وی الزامی نیـست. ولی نیمسال مذکور به عـنوان یک نیمـسال کامل جـزو سنوات تحـصیلی دانشجـو محسوب می شود.

 تبصره2:

_3_16

غیبت در جلسات دو هفته اول هر درس ، به دلیل حدف و اضافه یا به هر دلیل دیگر مجاز نیست و در صورت پیشامد جزو          غیبت مجاز دانشجو محسوب می شود.

                             

غیبت در امتحان

ماده 15 :

غیبت غیر موجه در امتحان هر درس به منزله گرفتن نمره صفر در امتحان آن درس است و غیبت موجه در امتحان هر درس موجب حذف آن درس می گردد.

ماده 16:

تشخیص موجه بودن غیبت در جلسات درس و در امتحان بر عهده شورای آموزشی دانشگاه یا کمیته منتخب آن شورا است.

 

 

 

 

 

فصل پنجم

حذف و اضافه

ماده17:

دانشجو می تواند در هر نیمسال تحصیلی ، فقط در مهلتی کمتر از دو هفته ، پس از شروع نیمسال تحصیلی حداکثر دو درس دیگر انتخاب یا دو درس انتخابی خود را حذف یا دو درس انتخابی خود را با دو درس دیگر جابه جا نماید، مشروط بر آنکه تعداد واحدهای انتخابی وی از حد مقرر تجاوز نکند.

ماده 18:

3           3

 

16

در صورت اضطرار ، دانشجو می تواند تا 5 هفته به پایان نیمسال تحصیلی مانده ، فقط یکی از درسهای نظری خود را با تائید گروه آموزشی مربوط حذف کند، مشروط بر آنکه اولاً غیبت دانشجو در آن درس بیش از ـــــــ مجموع ساعات آن درس نباشد و ثانیاً ،تعداد واحدهای باقیمانده وی از 12 واحد کمتر نشود.

ماده19:

حذف کلیه درسهای اخذ شده در یک نیمسال ، تنها در صورتی مجاز است که بنا به تشخیص شورای آموزشی دانشگاه ، دانشجو قادر به ادامه تحصیل در آن نیمسال نباشد. در این صورت نیسمال مزبور جزو حداکثر مجاز تحصیل دانشجو محسوب خواهد شد.

 

فصل ششم

ارزيابي پيشرفت تحصيلي دانشجو

معيارهاي ارزيابي

ماده 20 :

ارزيابي پيشرفت دانشجو در هر درس بر اساس ميزان حضور و فعاليت در كلاس ، انجام تكاليف درسي و نتايج امتحانات بين نيمسال و پايان نيمسال صورت مي گيرد و استاد هر درس مرجع ارزيابي دانشجو در آن درس است .

تبصره :

برگزاري امتحان پايان نيمسال براي هر درس الزامي است .

ماده 21 :

معيارهاي ارزيابي پيشرفت تحصيلي دانشجو نمره درس است و نمرات دانشجو در هر درس به صورت عددي بين صفر تا بيست تعيين مي شود .

ماده 22 :

حداقل نمره قبولي در هر درس 10 است . دانشجويي كه در هر يك از دروس الزامي مردود شود ،‌ در اولين فرصت ، ملزم به تكرار آن است با اين حال نمرات كليه دروس اعم از قبولي و ردي در كارنامه دانشجو ثبت و در محاسبه ميانگين منظور مي شود .

تبصره :

اگر دانشجويي در يك درس اختياري مردود شد ،‌ به جاي آن درس مي تواند از جدول دروس انتخابي در برنامه مصوب ،‌درس ديگري را انتخاب كند .

درس ناتمام

ماده 23 :

در موارد استثنايي ، نمره تمرين دبيري ، كارآموزي و كارورزي ، عمليات صحرايي ، كار در عرصه و دروسي كه در برنامه آموزشي مصوب ، توام با پروژه ارائه مي شود ،‌در صورتي كه به تشخيص استاد و تاييد گروه آموزشي مربوط ،‌ تكميل آنها در طول يك نيمسال تحصيلي ميسر نباشد ، ‌ناتمام تلقي مي گردد نمره ناتمام بايد حداكثر تا پايان نيمسال بعد به نمره قطعي تبديل گردد .         

 

اعلام نمرات

ماده 24 :

استاد موظف است گزارش نمره نهايي هر درس را حداكثر ظرف 10 روز پس از برگزاري امتحان آن درس به اداره آموزش دانشكده يا واحد مربوط تسليم نمايد . 

ماده 25 :

اداره آموزش هر دانشكده با واحد ذي ربط در هر دانشگاه موظف است نمرات دانشجويان را حداكثر تا دو هفته پس از برگزاري آخرين امتحان هر نيمسال و بعد از رسيدگي به اعتراضات دانشجويان و رفع اشتباهات احتمالي ، به آموزش كل دانشگاه تسليم نمايد .

تبصره :‌

نمره پس از اعلام به آموزش كل دانشگاه غير قابل تغيير است .  

 

ميانگين نمرات

ماده 26 :

در پايان هر نيمسال تحصيلي ، ميانگين نمرات دانشجو در آن نيمسال و ميانگين كل نمرات او تا پايان آن نيمسال و در پايان دوره تحصيلي ،‌ميانگين كل نمرات دانشجو ،‌محاسبه و در كارنامه وي ثبت          مي شود .

تبصره 1 :‌

براي محاسبه ميانگين نمرات ، تعداد واحدهاي هر درس در نمره آن درس ضرب مي شود و مجموع حاصل ضربها در تمام دروسي كه دانشجو براي آنها نمره گرفته است ( اعم از ردي يا قبولي ) بر تعداد كل واحدهاي اخذ شده تقسيم مي شود .

تبصره 2 :

دوره تابستاني ،‌به عنوان نيمسال تحصيلي محسوب نمي شود . نمرات دروسي كه دانشجو در دوره تابستاني مي گذراند ، تنها در محاسبه ميانگين كل دانشجو محسوب مي شود . به همين نحو نمرات دانشجو ، در نيمسالي كه الزاماً كمتر از 12 واحد انتخاب مي كند و كسر بودن واحدها خارج از اراده او است نيز مانند دروس تابستاني در ميانگين كل او محاسبه مي شود ، ولي آن نيمسال جزو حداكثر مدت مجاز تحصيل دانشجو محسوب خواهد شد .

 

 

 

نام نويسي مشروط

ماده 27 :

ميانگين نمرات دانشجو در هيچ نيمسال تحصيلي نبايد كمتر از 12 باشد ،‌در غير اين صورت                 نام نويسي دانشجو در نيمسال بعد به صورت مشروط خواهد بود .

تبصره :

هر دانشگاه موظف است موضوع مشروط بودن دانشجو را هر بار به وي ، كتباً اطلاع دهد و يك نسخه از آن را در پرونده دانشجو ضبط نمايد . با اين وصف قصور در اخطار به وي از طرف دانشگاه و يا اظهار بي اطلاعي دانشجو از اين امر ،‌مانعي در اجراي مقررات نخواهد بود .

ماده 28 :

دانشجويي كه به صورت مشروط نام نويسي مي كند ، ‌جز در آخرين نيمسال تحصيلي حق انتخاب بيش از 14 واحد درسي در آن نيمسال را ندارد . 

 

اخراج دانشجوي مشروط

ماده 29 :

در صورتي كه ميانگين نمرات دانشجو در دوره هاي كارشناسي و كارشناسي ارشد پيوسته در سه نيمسال متوالي يا 4 نيمسال متناوب و در دوره هاي كارداني و كارشناسي ناپيوسته در دو نيمسال تحصيلي ،‌اعم از متوالي يا متناوب ،‌ كمتر از 12 باشد در هر مرحله اي كه باشد ، ‌از ادامه تحصيل محروم مي شود .

ماده 30 :

دانشجويي كه به لحاظ مشروط شدن بيش از حد ، از ادامه تحصيل در دوره كارشناسي محروم          مي شود ،‌ در صورتي كه واحدهاي مقطع پايين تر رشته مربوط را تا سقف مجاز ،‌با موفقيت گذرانده باشد و ميانگين كل او در اين واحدها كمتر از 12 نباشد ، مي تواند با رعايت ساير ضوابط مربوط ، مدرك مرسوم مقطع پايين تر را در آن رشته دريافت كند .

تبصره :

در صورتي كه رشته تحصيلي دانشجو در مقطع پايين تر وجود نداشته باشد و آن رشته فاقد برنامه مصوب باشد ،‌ دانشجو مي تواند با نظر گروه آموزشي مربوط ،‌ به يكي از رشته هاي موجود نزديك به رشته تحصيلي خود ، در مقطع پايين تر ، در آن دانشگاه يا دانشگاه ديگر ، تغيير رشته دهد و پس از تطبيق واحدها با رشته جديد و گذراندن واحدهاي كمبود ،‌در آن مقطع  فارغ التحصيل شود . بديهي است كه تطبيق واحدها و تعيين دروس كمبود ، ‌بر عهده گروه آموزشي دانشگاه پذيرنده است .

ماده 31 :

دانشجويي كه به دليل مشروط شدن بيش از حد ،‌از ادامه تحصيل محروم مي شود ،‌در صورت انجام يا لغو تعهداتي كه در دوران تحصيل سپرده است ، مي تواند براي ادامه تحصيل مجدد ، در آزمون سراسري شركت كند . و در صورت قبولي در رشته مورد علاقه خود ادامه تحصيل دهد .

دانشگاه پذيرنده مي تواند ، واحدهايي را كه دانشجو در رشته قبلي گذرانده است ،‌با برنامه رشته جديد تطبيق داده و طبق ضوابط اين آيين نامه بعضي يا تمام آنها را به پذيرد .

شمول آيين نامه به دوره كارشناسي ارشد پيوسته

ماده 32 :

دانشجوي دوره كارشناسي ارشد پيوسته ،‌در طول تحصيل تا سقف واحدهاي قابل قبول دوره كارشناسي (135تا 140) تابع مقررات اين آيين نامه است و در دروس تخصصي ،‌پروژه و پايان نامه كه در برنامه مصوب با علامت ستاره مشخص شده اند تابع آيين نامه كارشناسي ارشد ناپيوسته خواهد بود .

 

فصل هفتم

مرخصي تحصيلي و انصراف از تحصيل

مرخصي تحصيلي

ماده 33 :

دانشجو مي تواند در هر يك از دوره هاي كارداني و كارشناسي ناپيوسته براي 2 نيمسال متوالي يا متناوب از مرخصي تحصيلي استفاده كند .

تبصره :

مدت مرخصي تحصيلي ،‌ جزو حداكثر مدت مجاز تحصيل دانشجو در هر دوره محسوب مي شود .

ماده 34 :

تقاضاي مرخصي تحصيلي بايد به صورت كتبي ،‌ حداقل دو هفته قبل از شروع نام نويسي هر نيمسال،  توسط دانشجو به اداره آموزش دانشكده يا دانشگاه تسليم گردد .

تبصره :

اداره آموزش موظف است پس از كسب نظر از گروه آموزشي ذي ربط قبل از اتمام مهلت نام نويسي،  موافقت با عدم موافقت با درخواست دانشجو را كتباً به وي ابلاغ نمايد .

 

انصراف از تحصيل

ماده 35 :

ترك تحصيل بدون كسب اجازه دانشگاه  محل تحصيل ،‌انصراف از تحصيل محسوب مي شود . و دانشجوي منصرف از تحصيل حق ادامه تحصيل ندارد .  

تبصره :

در موارد استثنايي ، كه دانشجو ترك تحصيل خود را موجه مي داند بايد دلايل آن را حداقل يك ماه قبل از پايان همان نيمسال به دانشگاه ارائه دهد . در صورت تاييد موجه بودن ترك تحصيل توسط دانشگاه آن نیمسال جزو مرخصي تحصيلي دانشجو محسوب مي شود . 

ماده 36 :

دانشجويي كه بخواهد از تحصيل منصرف شود ،‌بايد درخواست انصراف خود را شخصاً به اداره آموزش دانشگاه تسليم نمايد اين دانشجو مجاز است فقط براي يك باردر فاصله يك ماه از تاريخ درخواست ،‌تقاضاي انصراف خود را پس بگيرد، پس از انقضاي اين مهلت ، ‌حكم انصراف از تحصيل وي صادر مي شود و دانشجو پس از آن ، حق ادامه تحصيل در آن دوره را ندارد .

تبصره 1 :

دانشجوي منصرف از تحصيل موظف است به كليه تعهداتي كه در دوران تحصيل سپرده است ،‌ عمل كند .

تبصره 2 :

تحصيل مجدد دانشجوي منصرف از تحصيل موكول به شركت و قبولي در آزمون سراسري               بر اساس ضوابط مربوط است  .

 

مرخصي تحصيلي همسر دانشجوي بورسيه و همسر كاركنان دولت 

ماده 37 :

دانشجويي كه به عنوان همسر يكي از كاركنان دولت، يا همسر يكي از دانشجويان بورسيه ، به عنوان همراه به خارج از كشور اعزام مي شود ، مي تواند با ارائه حكم ماموريت همسر و به تشخيص و تاييد شوراي آموزشي دانشگاه ،‌علاوه بر استفاده از ميزان مرخصي استحقاقي در طول دوره تحصيل ، تا 4 سال ديگر نيز از مرخصي تحصيلي بدون احتساب در سنوات بهره مند گردد . 

 

فصل هشتم

انتقال

تعريف انتقال

ماده 38 :

انتقال به معني تغيير محل تحصيل دانشجو از يك دانشگاه به دانشگاه ديگر در همان رشته و همان مقطع تحصيلي است . 

ماده 39 :

انتقال دانشجو به هر يك از دانشگاههاي تهران ممنوع است جز در موارد زير :‌

1- شهادت ، فوت يا معلول شدن سرپرست خانواده دانشجو ،‌به طوري كه وي به تشخيص مراجع قانوني ، به عنوان كفيل خانواده شناخته شود .

2- معلوليت موثر دانشجو ،‌به نحوي كه به تشخيص شوراي عالي پزشكي به طور مستقل قادر به ادامه زندگي نباشد . 

3- ازدواج رسمي و دائمي دانشجوي دختر كه محل تحصيل يا اشتغال شوهر در تهران باشد به تاييد مراجع ذي ربط .

تبصره 1 :

هر يك از موارد مذكور در اين ماده بايد بعد از قبولي دانشجو در دانشگاه صورت گرفته باشد .

تبصره 2 :‌

براي كارمندان رسمي يا پيماني دولت ،‌ارائه حكم اشتغال ضروري است و اگر شغل همسر آزاد است گواهي اشتغال و سكونت و در تهران بايد به تاييد مراجع قانوني يا نيروي انتظامي رسيده باشد .

 

 

تبصره 3 :‌

در موارد استثنايي كه دانشگاه تشخيص مي دهد چنانچه محل تحصيل دانشجوي دختر در تهران باشد و شوهر او نيز در شهرستان دانشجو باشد اگر رشته تحصيلي دختر در شهرستان ( محل تحصيل شوهر ) موجود نباشد شوهر او مي تواند به تهران منتقل شود .

تبصره 4 :

به منظور توزيع دانشجويان انتقالي به تهران و جلوگيري از سرگرداني آنان در تعيين محل تحصيل ، ‌كميته اي در معاونت دانشجويي وزارتين فرهنگ و آموزش عالي وزارت بهداشت ،‌درمان و آموزش پزشكي به نام كميته انتقال تشكيل مي شود . اين كميته مي تواند براي پذيرش دانشجوي انتقالي در هر يك از دانشگاههاي تهران ،‌سهميه تعيين كرده و دانشجويان انتقالي را مطابق سهميه جايابي كند .    

ماده 40 :

انتقال دانشجو از دانشگاهها و موسسات آموزش عالي تهران به شهرستانها و از شهرستانها به يكديگر در يك رشته و در يك مقطع به شرط موافقت دانشگاههاي مبداء و مقصد بلامانع است . 

ماده 41 :

انتقال از دوره هاي شبانه به روزانه از دانشگاه پيام نور به دانشگاههاي حضوري ( اعم از روزانه و شبانه ) و از دانشگاههاي غير دولتي به دانشگاههاي دولتي ممنوع است ولي انتقال به عكس آن ،‌با موافقت مبداء و مقصد بلامانع است .

 

انتقال فرزندان اعضاي هيات علمي

ماده 42 :

انتقال همسر و فرزندان اعضاي هيات علمي به محل اشتغال آنها طبق ضوابط ويژه ،‌صورت مي گيرد و اين ضوابط توسط وزارتين فرهنگ و آموزش عالي و بهداشت ،‌درمان و آموزش پزشكي تهيه و تدوين و ابلاغ مي شود .

 

انتقال دانشجويان ايراني خارج از كشور 

ماده 43 :

انتقال دانشجويان ايراني شاغل به تحصيل در خارج از كشور به دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي داخل مطابق آيين نامه اي صورت مي گيرد كه در جلسه 229 مورخ 28/3/1374 شوراي عالي                برنامه ريزي تصويب و ابلاغ شده است . ( ضميمه 3) 

ماده 44 :

دانشجوي متقاضي انتقال بايد درخواست انتقال خود را با ذكر مورد ،‌حداقل 6 هفته قبل از شروع نيمسال تحصيلي به اداره آموزش دانشگاه مبداء تسليم نمايد .  

ماده 45 :

دانشگاه مبداء در صورت موافقت با انتقال ،‌موظف است حداكثر ، ظرف يك هفته، موافقت خود را همراه درخواست دانشجو و ريز نمرات او به دانشگاه مقصد ارسال دارد . و دانشگاه مقصد مكلف است ، حداقل دو هفته قبل از شروع نام نويسي ،‌ نظر خود را به دانشگاه مبداء اعلام نمايد .

 

تبصره  :

درصورت موافقت با انتقال ، كليه سوابق دانشجو از دانشگاه مبداء به دانشگاه مقصد ارسال و ارتباط دانشجو با دانشگاه مبداء قطع مي شود .

ماده 46 :

درصورت انتقال فقط واحدهاي گذرانده شده دانشجو كه نمرات آنها 12 و يا بالاتر است پذيرفته             مي شود و پذيرفتن واحدهايي كه نمره آنها كمتر از 12 است، بر عهده دانشگاه مقصد است در هر حال حذف احتمالي واحدهاي درسي دانشجوي انتقالي در حدودي مجاز است كه وي امكان گذراندن واحدهاي باقيمانده خود را در طول مدت مجاز تحصيل داشته باشد .    

تبصره  :

تمام نمرات درسي دانشجو در دانشگاه مبداء اعم از قبولي و يا ردي و سوابق آموزشي دانشجوي انتقالي از لحاظ مشروطي ، عيناً در كارنامه دانشجو ثبت و نمرات دروس پذيرفته شده، فقط در محاسبه ميانگين كل او محسوب مي شود .   

ماده 47 :

مدرك فراغت از تحصيل دانشجوي انتقالي توسط دانشگاه مقصد صادر مي شود و در آن مدرك، ‌تعداد واحدهاي گذرانده شده دانشجو و مجموع واحدها در دانشگاههاي مبداء و مقصد ،‌ با ذكر ميانگين نمرات آنها و سوابق تحصيلي دانشجو قيد مي شود .

ماده 48 :

انتقال دانشجو در طول مدت تحصيل ،‌در هر مقطع تحصيلي فقط يك بار مجاز است .    

 

 

فصل نهم

دانشجوي مهمان

ماده 49 :

در مواردي كه دانشجو به طور موقت ، ناگزير به تغيير محل تحصيل خود باشد ، مي تواند با موافقت دانشگاههاي مبداء و مقصد به عنوان دانشجوي مهمان، به طور موقت، براي مدت معين ،‌محل تحصيل خود را تغيير دهد .

ماده 50 :

مهمان شدن دانشجو در يك دانشگاه ، مشروط بر اين است كه، دانشجو حداقل يك نيمسال تحصيلي خود را در دانشگاه مبداء گذرانده باشد .

ماده 51 :

مهمان شدن دانشجو در يك دانشگاه ، براي گذراندن يك يا چند درس به صورت تك درس با نظر دانشگاه مبداء و موافقت دانشگاه مقصد بلامانع است .

ماده 52 :

هر دانشجو در هر رشته مي تواند حداكثر يك نيمسال در دوره كارداني ،‌ يا دو نيمسال در دوره كارشناسي ،‌در يك دانشگاه بطور تمام وقت ، به صورت مهمان تحصيل كند . در هر حال نبايد تعداد دروسي را كه دانشجو به صورت مهمان ( چه به صورت تمام وقت و چه به صورت تك درس ) در يك يا چند دانشگاه گذرانده است ، از 40 درصد كل واحدهاي دوره تجاوز كند .

تبصره  :

انتخاب واحد دانشجو چه به صورت تك درس و چه به صورت تمام وقت ، بايد با اطلاع گروه آموزشي دانشگاه مبداء و طبق شرايط دانشگاه مقصد باشد .   

ماده 53 :

واحدهايي را كه دانشجوي مهمان در يك دانشگاه مي گذراند ،‌عيناً در كارنامه او در دانشگاه مبداء ثبت مي شود و نمرات آنها در محاسبات ميانگين نيمسال و ميانگين كل او منظور خواهد شد .

ماده 54 :

مدرك فراغت از تحصيل دانشجوي مهمان در هر صورت توسط دانشگاه مبداء صادر مي شود .

 

فصل دهم

تغيير رشته

ماده 55 :

دانشجو در طول دوران تحصيل در مقطع كارداني و كارشناسي مي تواند ، با داشتن شرايط زير و موافقت گروه آموزشي ذي ربط از يك رشته به رشته ديگر در يك گروه آزمايشي و همان دانشگاه تغيير رشته دهد :

2

 

1

1- ادامه تحصيل متقاضي در رشته قبلي از نظر مقررات آموزشي بلامانع باشد .

3

 

6

2- حداقل ـــــ و حداكثر ـــــ ‌واحدهاي دوره را گذرانده باشد .

3- نمره آزمون ورودي متقاضي از نمره آزمون پايين ترين فرد پذيرفته شده در سهميه و رشته مورد تقاضا در همان سال كمتر نباشد .

4- با توجه به حداكثر مدت مجاز تحصيل ،‌امكان گذراندن واحدهاي درسي مورد نياز در رشته جديد را داشته باشد .  

تبصره 1 :

تغيير رشته دانشجوياني كه به دستگاههاي اجرايي خاص تعهد دارند ،‌با رعايت كليه شرايط اين ماده و اعلام موافقت دستگاه اجرايي ذي ربط امكان پذير است .

تبصره 2 :

تغيير رشته به رشته هايي كه در ضوابط گزينش آنها شرايط خاص پيش بيني شده است ، موكول به احراز شرايط مربوط است .

تبصره 3 : دانشجو در هر يك از مقاطع تحصيلي تنها يك بار مي تواند تغيير رشته دهد .

ماده 56 :

تغيير رشته در مقاطع تحصيلي هم سطح ،‌صورت مي گيرد در غير اينصورت ، فقط از مقطع بالاتر به مقطع پايين تر ،‌امكان پذير است . 

 

 

ماده 57 :

در صورت موافقت با تقاضاي تغيير رشته ، دانشجو موظف است در اولين فرصت در رشته جديد         نام نويسي كند و پس از نام نويسي ، دانشجو حق بازگشت به رشته قبلي را ندارد .

تبصره  :

اقدام نكردن دانشجو به نام نويسي در رشته جديد در وقت معين به منزله انصراف از تغيير رشته تلقي مي شود و حق تغيير رشته تا پايان دوره از وي سلب مي شود .

ماده 58 :

دروسي كه دانشجو در رشته قبلي گذرانده است در گروه آموزشي رشته جديد  بررسي و               معادل سازي مي شود و فقط دروسي از وي پذيرفته مي شود كه به تشخيص گروه آموزشي ،‌ با دروس رشته جديد ،‌ اشتراك محتوايي داشته باشد و نمره هر يك از آن دروس نيز از 12 كمتر نباشد .

تبصره 1 :

دروس پذيرفته شده در كارنامه دانشجو ثبت و نمرات آنها در محاسبه ميانگين كل منظور مي شود ،‌ ولي نمرات دروس پذيرفته نشده ،‌بدون احتساب در ميانگين ،‌ در كارنامه دانشجو باقي مي ماند . در اين حال ،‌چنانچه ميانگين كل واحدهاي پذيرفته نشده او كمتر از 12 باشد ،‌ جمعاً به عنوان يك نيمسال مشروطي براي دانشجو در رشته جديد منظور مي شود .

تبصره 2 :

در صورتي كه تعداد واحدهاي دروس پذيرفته نشده دانشجو ، در حدي باشد كه امكان گذراندن واحدهاي مورد نياز رشته جديد را در طول مدت مجاز تحصيل ،‌از وي سلب كند ،‌ با تقاضاي تغيير رشته او موافقت نمي شود .

 

تغيير رشته اضطراري

ماده 59 :

چنانچه دانشجو به تشخيص شوراي آموزشي دانشكده در دوران تحصيل دچار بيماري يا سانحه اي گردد كه توانايي ادامه تحصيل در آن رشته و يا امكان بهره گيري از كارايي حاصل از آن را طبق جداول نقص عضو از دست بدهد ،‌مي تواند با رعايت ساير مقررات به رشته ديگري متناسب با رشته خود در همان گروه آزمايشي  كه از لحاظ نمره آزمون ورودي نزديكترين نمره را دارد ،‌ تغيير رشته دهد . در اين حال دانشجو از رعايت شرايط موضوع ماده 55 ( باستثناي بند 1) و ماده 57 معاف خواهد بود .

تبصره :‌

در مواردي كه دانشجو به دلايل نقص عضو و بيماري ،‌توانايي ادامه تحصيل در هيچ يك از رشته هاي گروه آزمايشي مربوط را نداشته باشد ،  كميسيون آموزشي دانشگاه پس از بررسي كامل مساله ،‌ نسبت به تغيير رشته دانشجو به رشته اي در گروه آزمايشي ديگر تصميم مي گيرد .

ماده 60 :

دانشجويان دوره دكتري پزشكي عمومي ، دندانپزشكي ، ‌داروسازي و دامپزشكي يا دوره هاي كارشناسي ارشد پيوسته ،‌ كه به دلايلي از تحصيل در دوره مربوط منع شده اند ،‌ در صورتي كه حداقل واحدهاي معادل دوره كارداني يا كارشناسي را گذرانده  باشند ، با تصويب شوراي آموزشي دانشگاه و با احتساب واحدهايي كه گذرانده اند ، مي توانند به يكي از رشته هاي گروه پزشكي يا يكي از رشته هاي مرتبط با آن در گروه ديگر ،‌در مقاطع كارداني يا كارشناسي ، ‌تغيير رشته دهند و پس از تطبيق واحدهاي گذرانده شده ، در رشته جديد ،‌به ادامه تحصيل بپردازند . 

تبصره :‌

در صورتي كه دانشگاه مبداء ، فاقد رشته متناسب براي تغيير رشته اين گونه دانشجويان باشد ، شوراي آموزشي دانشگاه نظر خود را داير بر تغيير رشته دانشجو ، حسب مورد به معاونت آموزشي وزارت فرهنگ و آموزش عالي یا معاونت آموزشي وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي اعلام مي كند ، تا دانشجو را در يكي از دانشگاههاي ديگر جايابي نمايد . 

ماده 61 :

متقاضي تغيير رشته بايد درخواست خود را همراه مدارك لازم ،‌ حداقل 6 هفته پيش از شروع نيمسال تحصيلي به اداره آموزش دانشگاه در محل تحصيل خود تسليم نمايد . 

ماده 62 :

تغيير رشته از مقطع كارشناسي به مقطع كارداني بلامانع است . در اين حال براي اينگونه دانشجويان، حداكثر مجاز تحصيل بر مبناي دوره كارداني محاسبه و به ازاي هر 2 واحد پذيرفته شده  دانشجو یک نیمسال تحصيل وي كاسته مي شود .  

 

فصل يازدهم

پذيرش واحدهاي درسي

ماده 63 :

معادل سازي و پذيرش دروسي كه قبول شدگان آزمون سراسري قبلاً در دانشگاهها يا ديگر مقاطع تحصيلي گذرانده اند با رعايت شرايطي به شرح زير مجاز است .

1- دانشجو با توجه به سوابق تحصیلي خود مجاز به شركت در آزمون ورودي رشته جديد باشد .

2- دانشگاه قبلي و مدارك تحصيلي آن مورد تاييد وزارت فرهنگ و آموزش عالي يا وزارت بهداشت ، ‌درمان و آموزش پزشكي باشد .

3- تحصيل دانشجو در دانشگاه قبلي مطابق برنامه مصوب شوراي عالي نامه ريزي باشد .

4- محتواي آموزشي دروس گذارنده شده دانشجو با دروس رشته جديد به تشخيص گروه آموزشي اشتراك محتوايي داشته و نمره هر يك از دروس از 12 كمتر نباشد .

تبصره 1 :‌

معادل سازي و پذيرفتن دروس توسط گروههاي آموزشي ذي ربط در دانشگاه پذيرنده انجام              مي شود .

تبصره 2 :

نمرات دروس پذيرفته شده از دانشجو در محاسبه ميانگين نيمسال محسوب نمي شود ولي در محاسبه ميانگين كل دانشجو محسوب خواهد شد .

تبصره 3 :‌

به ازاء هر 20 واحد از دروس پذيرفته شده دانشجو يك نيمسال تحصيلي از حداكثر مدت مجاز تحصيل وي كاسته مي شود .

فصل دوازدهم

فراغت از تحصيل 

ماده 64 :

دانشجويي كه كليه واحدهاي درسي يكي از دوره هاي كارداني ، كارشناسي ناپيوسته و كارشناسي پيوسته را طبق برنامه مصوب و بر اساس مقررات اين آيين نامه با موفقيت گذرانده باشد ،                فارغ التحصيل آن دوره شناخته مي شود .

تبصره 1 :‌

تاريخ فراغت از تحصيل ،‌روزي است كه آخرين نمره درسي دانشجو توسط استاد به اداره آموزش دانشكده يا دانشگاه تحويل مي شود . 

تبصره 2 :

با توجه به تبصره 1 و رعايت دقيق ماده 24 ضرورت دارد ، هر دانشگاه در هر نيمسال ،‌زمان خاصي را براي اعلام فراغت از تحصيل دانشجويان تعيين و مقدمات آن را فراهم سازد .

ماده 65 :

ميانگين كل نمرات دانشجو در پايان دوره تحصيل ، بايد حداقل 12 باشد ،‌تا در رشته تحصيلي خود حسب مورد مدرك كارداني يا كارشناسي دريافت كند . در صورتي كه ميانگين نمرات دانشجو از 12 كمتر باشد ،‌چنانچه از نظر طول تحصيل مانعي نداشته باشد ، مي تواند حداكثر تا 20 واحد درسي از درسهايي را كه با نمره كمتر از 12 قبول شده است در يك نيمسال تحصيلي ( در دوره كارداني ) و 2 نيمسال تحصيلي ( در دوره كارشناسي ) مجدداً انتخاب و آن درس را تكرار كند تا ميانگين كل خود را جبران نمايد .

در اين صورت نمرات دروس تكراري علاوه بر نمرات قبلي ، در كارنامه دانشجو ثبت و در محاسبه ميانگين كل نمرات او محسوب مي شود .     

تبصره 1 :‌

دانشجويي كه نتواند يا نخواهد از مقررات مذكور در اين ماده استفاده كند يا علي رغم استفاده از آن نتواند كمبود ميانگين كل نمرات خود را جبران نمايد ،‌ در صورتي كه مقطع تحصيلي او كارداني است ، ‌از تحصيل محروم و اخراج مي شود و در صورتي كه در مقطع كارشناسي يا كارشناسي ارشد پيوسته باشد ،‌ بر اساس ماده 30 و تبصره آن مي تواند با اخذ مدرك مقطع تحصيلي پايين تر             فارغ التحصيل شود .  

تبصره 2 :

دانشجويان دوره دكتري عمومي داروسازي و كارشناسي ارشد پيوسته ساير رشته هاي كه بيش از 135 واحد درسي دوره را با حداقل ميانگين نمرات 12 گذرانده باشند در صورتي كه به دلايلي از تحصيل منع شوند و يا مايل به ادامه تحصيل نباشند مي توانند حسب درخواست خود با مدرك كارشناسي در رشته داروسازي يا رشته مربوط فارغ التحصيل شوند .  

ماده 66 :

اين آيين نامه در 12 فصل ، 66 ماده و 48 تبصره  در جلسات 316 الي 339 شوراي عالي                 برنامه ريزي مورد بررسي قرار گرفت و سرانجام در جلسه 339 مورخ 14/2/1376 به تصويب نهايي رسيد و از تاريخ تصويب براي آن دسته از دانشجوياني كه از سال تحصيلي 77-1376 وارد  دانشگاهها و موسسات آموزش عالي مي شوند لازم الاجرا است . و از اين تاريخ به بعد تمام             آيين نامه ها ، بخشنامه ها و دستورالعملهاي مغاير با آن براي اين قبيل دانشجويان لغو مي شود .

 

 

 

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: پنجشنبه 21 اسفند 1393 ساعت: 14:42 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره آئین نامه آموزشی دوره های کاردانی و کارشناسی,

تحقیق درباره اوقات فراغت

در گذشته اگر چه از ديشرباز اوقات فراغت مورد توجه بوده است و انسانها پس از فراغت از كار و تلاش روزانه ، اوقات فراغت را به انواع گوناگون مي گذرانده اند . چه آن تعليم و تربيت انحصاري بدوره ساساني كه قشر خاصي از آن برخوردار بودند و در اوقات فراغت به اسب سواري و تيراندازي و ورزشهاي بدني ديگر مي پرداختند و چه آن افرادي كه اوقات خويش را در قهوه خانه ها گذرانده و با گوش دادن به شاهنامه خواني و قصيده سرايي و … مي گذراندند ، همه و همه به نحوي اوقات فراغت را مي گذراندند . البته قبل از شكوفايي صنعت به گونه اي كه ما شاهد آن هستيم انسانها اغلب توان خويش را صرف تلاش كار بي وقفه مي نمودند و پس از اين كار توانفرسا ، اوقاتي را كه از كار فارغ مي شدند پس از برآورده كردن نيازهاي فيزيولوژيكي بدني براي تجديد قوا و ادامه به استراحت مي پرداختند . ولي بتدريج نيروي فكر انسان جايگزين بازوان گشت و اين روند تدريجي استفاده از نيروي عقل موجبات پيشرفت صنعت و تمدن را فراهم آورد و در اين راستا آسايش بيشتر جسم و فراغت بيشتر در واقع جايگزين بازوان انسانها گشت . و اين سير تدريجي ادامه يافت تا زماني كه انسانها به عنوان نظاره گر و مدير توليد در آمدند و با پيدايش كامپيوتر نقطه عطفي در زندگي بشريت حاصل آمد و امروزه ما شاهد هستيم كه گاهي دانشمندان به تمدن فراغت از آن ياد مي كنند .

مطالعات مورخين نشان دهنده آن است كه عهد باستان در بسياري از تمدنهاي قديم ، اوقات بيكاري صرف ورزشها و فعاليتهاي رزمي مي شده تا قدرت دفاعي جوامع ، همواره آماده مقابله با هجوم دشمنان خود باشند .

در يونان باستان پهلواني منزلت و جايگاه ويژه اي داشت و برعكس با انحطاط قدرت سياسي در روم ، فراغت خاص توانگران شده و عيش و عشرت شديد ، رواج يافت .

بقول هردوت ايرانيان قديم از سن پنج سالگي به فرزندان خود اسب سواري و راستگويي را مي آموختند . مصريان به بازيهاي قهرماني علاقه وافر داشتند . تماشاي بازيها ، پهلوانيها ، نمايشات مختلف ، اوقات قابل توجهي از شبانه روز افراد جامعه را بخود اختصاص مي داد .

نويسنده تاريخ فرهنگ ايران مي نويسد كه ايرانيان اوقات فراغت خود را به چوگان بازي ، زوبين اندازي ، شكار و كشتي مي گذرانيده اند .

عليرغم وجود برنامه هاي تفريحي و سرگرمي در بسياري از جوامع قديم ، برخي از اسناد و مدارك در خصوص زندگي اجتماعي جوامع مختلف نشان مي دهد كه مزاياي فراغت بيشتر به طبقات ممتاز جامعه اختصاص داشته است و مردم عادي براي تأمين معيشت خود مجبور به كار طاقت فرساي شبانه روزي بوده اند .

با شروع انقلاب صنعتي بتدريج تفريح و سرگرمي در اوقات بيكاري زندگي انسانها مورد توجه قرار گرفت .

اتحاديه هاي كارگري بتدريج شكل گرفت و جنبشهاي كارگري در برخي از كشورها آغاز شد و رفاه اجتماعي براي كارگران و مزدبگيران جامعه مطرح گرديد .

كاهش ساعت كار شبانه روزي ، منظور كردن مرخصي هاي سالانه ، تأمين برخي از نيازمنديهاي تفريحي و ورزشي براي كاركنان از مواردي بود كه در اين حركتهاي اجتماعي در رديف خواسته ها قرار گرفت . از نيمه دوم قرن نوزدهم و بخصوص طي قرن بيستم ، سدهاي موجود بين اشراف و عامه مردم شكسته شد . بتدريج تفريح و سرگرمي بعنوان بخشي از كار افزايش يافت .

و بالاخره طي چند دهه اخير ، دولتها ناگزير به اتخاذ تصميمات جدي و سرمايه گذاري در خصوص اوقات فراغت براي اقشار مختلف بويژه كاركنان بخشهاي مختلف و كارگران و جوانان شدند . اختراع راديو ، تلويزيون از يكسو ، صنعت سينما از سوي ديگر و رشد فزاينده مطبوعات تحول عظيمي را در چگونگي گذراندن اوقات فراغت پديدار ساخت و به طور كلي اوقات فراغت از محدوده امتيازات طبقات ممتاز جامعه خارج و جنبه عمومي و همگاني گرفت . بقول نويسنده اي در قرن بيستم ، نوعي نهضت اجتماعي با همت اتحاديه هاي كارگري براي كاستن ساعات كار تحت عنوان «نهضت تفريحات سالم» پديد آمد تا وسايل يك زندگي خلاق و مسرت بخش را براي كارگران در اوقات فراغت بعد از يك كار طولاني و خسته كننده روزانه مهيا سازد .

اولين رساله در طرفداري از اوقات فراغت براي كارگران اروپا «با عنوان حق تنبل بودن» توسط «پل لامارك» تدوين شد .

در آمريكا «تورستون وبلن» با تدوين كتاب «نظريه طبقه ، فارغ از كار» جامعه شناسي اوقات فراغت را پايه گذاري كرد . و در سال 1924 دفتر بين المللي كار نخستين كنفرانس بين المللي را درباره وقت آزاد كارگران بر پا كرد كه نظر عمومي اهميت دادن به اوقات فراغت بود . فراغت به مفهوم جديد ، پديده حاصل از پيشرفت صنعت و تكنولوژي است و در مسير تحول آن حالت انفعال بطور وضوح ديده مي شود . يعني همراه با همگاني و عمومي شدن بتدريج حالت تحرك و فعالانه خود را از دست مي دهد .

بازيهاي عمومي ، پهلواني و ورزشهاي باستاني جاي خود را به ورزشهاي حرفه اي داد .

عده قليل ورزشكار ، ديگران را سرگرم مي كنند و بقول «رابرت ليند» اوقات بيكاري در حوالي سال 1925 به تلاش جمعي و تحرك و محاوره مي گذرد ولي از سالهاي 1945 به بعد راديو و تلويزيون بر اوقات مردم تسلط پيدا مي كند بگونه اي كه بيشترين و بهترين ساعات فراغت در پاي تلويزيون سپري مي شود .

بطور خلاصه مي توان گفت كه در قرن حاضر بويژه از نيمه دوم قرن بيستم ، توجه به اوقات

فراغت اقشار مختلف مردم و سياستگذاري در اين خصوص از وظايف دولتها محسوب شده و در

اغلب كشورهاي جهان سازمانها و نهادهاي مختلفي در اين خصوص ايجاد شده اند .

در كشور ما نيز اوقات فراغت از سوي دولت ، از زمان قاجار مورد توجه قرار گرفته و رژيم با ايجاد سازمانها و مؤسسات مختلفي نظير سازمان تربيت بدني ، كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان ، وزارت فرهنگ و هنر و … بطور مستقيم و مؤسساتي چون نخست وزيري با ايجاد كاخهاي جوانان ، جمعيت شير و خورشيد سابق با ايجاد خانه هاي جوانان ، جمعيت گروههاي مختلف وابسته به دربار ، بطور غير مستقيم در مورد اوقات فراغت گروهها مختلف بويژه نوجوانان و جوانان مشغول سياستگذاري بوده اند . علاوه بر آن بخش خصوصي . بطور گسترده اي با ايجاد مراكز ظاهراً تفريحي ، ورزشي ، فرهنگي رسالت خود را در انحراف نسل جوان بخوي ايفا مي كرد .

مقايسه اماكن و مراكز مختلف گذران اوقات فراغت در بعد منفي و مثبت در سالهاي پايان عمر طاغوت بخوبي بعد فاجعه را نشانگر است ؛ كه نمونه اي از آن را در كلام امام راحلمان شنيده ايم كه «تعداد مشروب فروشي ها چندين برابر تعداد كتابخانه ها و حتي كتابفروشي ها بوده است» . با پيروزي انقلاب اسلامي در زمينه اماكن مربوط به اوقات فراغت از يك سو و سياستگذاريهاي اوقات فراغت از سوي دولت از طرف ديگر تحولاتي پديدار شد مراكز فساد و فحشاء و تخريب كننده نسل جوان برچيده شد و با تدابير مهم از مكتب اسلام سازمان تربيت بدني و كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان و … جاني تازه گرفتند و تلاشهاي گوناگون در بهره برداري مطلوب از اوقات فراغت بخصوص براي نسل جوان آغازيدن گرفت . ولي محدوديت امكانات و افزايش جمعيت بگونه اي است كه توازني بين برنامه هاي مختلف مربوط به اوقات فراغت با جمعيت موجود وجود ندارد . و اين مسئله در حال تداوم بوده و يك بسيج عمومي و سرمايه گذاري همه جانبه دولتي و ملي را طلب مي كند .

فراغت در فرهنگهاي لغوي :

فراغت در فرهنگ فارسي معاني مختلفي دارد از جمله در فرهنگ دهخدا به معني فرصت و مهلت و مجال ، آسايش ، آرامي ، استراحت و ضد گرفتاري از كار و شغل عنوان شده است .

در فرهنگ معين تأليف دكتر محمد معين : پرداختن از كار و استراحت و آرامش .

و در فرهنگ عميد به معني آسودگي ، آسايش ، آسوده شده از كار بدست آمده است افزون بر مطالب فوق غالباً بجاي كلمه فراغت از لغت تفريح استفاده مي شود كه مراد از آن بدست آوردن نشاط و خوشي است .

فراغت در فرهنگهاي ديگر :

1ـ ليتره 1: لغت نويس فرانسوي فراغت را چنين تعريف كرده است : فرصت و زماني كه پس از انجام كار و شغل روزانه باقي مي ماند .

2ـ اوژه 2: فراغت سرگرمي ، تفريحات و فعاليتهايي است كه مردم به هنگام آسودگي از كار عادي با شوق و رغبت به آنها روي مي كنند .

3ـ دومازيل3 : جامعه شناس فرانسوي فراغت را در كتاب «به سوي يك تمدن» چنين تعريف كرده است : مجموع فعاليتهايي كه شخص پس از رهايي از تعهدات و تكاليف شغلي ، خانوادگي ، اجتماعي ، با ميل و اشتياق به آنها مي پردازد و غرضش استراحت تفريح و يا توسعه دانش خود يا به كمال رسانيدن شخصيت خويش و يا به ظهور آوردن استعدادهاي خلاقه و يا بالاخره بسط مشاركت آزادانه در اجتماع است .

4ـ دكتر جي بي نيش1 : در كتاب «فلسفه و تفريحات سالم» در تعريف فراغت مي گويد . «فراغت مربوط به اوقاتي از زندگي انسان ميشود كه از كار كردن ، آزاد است و يا در خواب نيست ، تفريحات سالم مربوط به نحوه استفاده و برداشت از اين فراغت است» .

5ـ گروه بين المللي جامعه شناسي در تعريف فراغت معتقد است : مجموعه اي از اشتغالات كه فرد كاملاً به رضايت خاطر ، براي استراحت و يا براي تفريح و يا به منظور توسعه آگاهيها و يا فراگيري غيرانتفاعي مشاركت اجتماعي داوطلبانه بعد از رهايي از الزامات شغلي و خانوادگي ، اجتماعي بدان مي پردازد . 2

دفتر مركزي كانونهاي فرهنگي در بحثي پيرامون اوقات فراغت چنين ابراز مي دارد . «بطور كلي مي توان اوقاتي از زندگي كودكان و نوجوانان را جزء اوقات فراغت آنها محسوب نمود كه صرف رفتن به مدرسه ، يا انجام تكاليف مدرسه در خانه يا اجراي فرمان كه به دلخواه و از روي رضايت باطني انجام پذيرد و سرانجام به ارضاي تمايلات ايشان بيانجامد و به اين ترتيب بيكاري

با مدرسه نرفتن و يا هر نوع ضابطه اي كه خود ملزم به اجراي آن باشد شامل اوقات فراغت وي

نمي شود .»3

 

اوقات فراغت از نظر دانشمندان و علماي تعليم و تربيت :

ژوفردمازيد : براي شناخت مفهوم متعدد فراغت سه كاركرد را بيان داشته اولين كاركرد

استراحت است كه نقش آن رفع خستگي ، جبران خدمات جسمي و رواني ناشي از هيجانات مداوم

كار و انجام وظايف گوناگون است .

دومين كاركرد ، تفريح و نتيجه آن ، رهانيدن انسان از كسالت ناشي از يكنواختي و انجام وظايف روزانه در كارگاه ، دفتر كار و خانه است . و بالاخره سومين كاركرد اوقات فراغت را رشد شخصيت معرفي نموده است . فراغت ، انسان را از كارهاي روزمره و قالبهاي زائيده  خودكاري و يا تخصصي شدن امور روزانه مي رهاند . استعدادهاي بدني و ذهني فرد و نظاير آن را پرورش مي دهد كه در شكل گيري شخصيت وي بي ترديد مؤثر خواهد بود . 1 

دكتر شعاري نژاد : هدف اساسي همه فعاليتهاي تربيتي مدرسه را به اين ترتيب بيان داشته ؛ مدرسه بايد انگيزه ها و محركهايي لازم را براي ادامه رشد و تكامل طبيعي و سالم دانش آموزان ايجاد كند و امكانهاي كسب معرفت و مهارتهاي ضروري و ارزشهاي مطلوب براي بهره مندي از زندگي مطلوب را فراهم آورد ؛ به همين سبب دنياي نو مستلزم تربيت نو است .2

اسلام و اوقات فراغت :

در تقسيمات غير اسلامي در مورد اوقات فراغت شبانه روزي عموماً سه نوع تقسيم وقت را قائل مي شوند . يكي وقت كار ـ ديگر وقت تأمين احتياجات فيزيولوژي . سوم وقتي به نام وقت آزاد كه

فرد مي تواند در آن به اموري كه مورد علاقه و اشتياق اوست اشتغال ورزد . اين فرض ، از نظر اسلام ، يعني انجام هر امري در ارضاي تمايلات دروني خارج از هر گونه قيد شرعي ، معنوي و وجداني ، اطاعت محض است از نفسانيات براي برآوردن ، نيات مادري و نفساني به اين امر ، و با نصوص اسلامي مغايرت دارد . چرا كه اسلام اساساً بر جهت گيريهاي عملي انسان تأكيد و وي را مكلف مي كند تا نسبت به گذراندن اوقات فراغتش احساس مسئوليت كند از همه مهمتر آنكه انسان را براي انجام طاعات و عبادات موظف نموده است . به اين ترتيب نه تنها انسان اوقات خود را صرفاً براي تأمين خواسته هاي نفساني خويش سپري نمي كند ، بلكه مقداري از اوقاتش را نيز صرف امور معنوي و عبادي مي نمايد . كه برخي از اين برنامه ها الزامي و برخي استحبابي هستند ، همچون برنامه نماز و روزه و انجام نوافل ؛ بنابراين يك مسلمان دقايق مهمي از اوقات آزادش ، صرف عبادت مي شود با اين حال اسلام نه تنها دستوراتش با موضوعهايي از اين قبيل منافاتي ندارد ، بلكه عملاً نيز برنامه هايي در اين زمينه ارائه داده است . دين مبين اسلام با اينكه هدف تكامل و تعالي انسان را براي رستگاري ابدي و اخروي او دنبال كرده و برنامه هاي عبادي و الهي آن هدف و راه رسيدن به آن را ابلاغ نموده است ؛ اما به هيچ وجه از برنامه هاي زندگي اين جهاني انسان غفلت نورزيده است .

در اين مقوله ، آيات و روايات و احاديث فراواني بيان نموده كه تماماً حاكي از توجه اسلام به امور زندگي انسان است ، در تقسيم بنديهاي فراواني كه در اسلام موجود است . انسان به تنظيم برنامه ريزي شبانه روزي دعوت و از او خواسته شده است كه اوقات گرانبهاي خود را به بطالت نگذراند .

حضرت علي (ع) در نهج البلاغه مي فرمايد :

«براي مؤمن سه ساعت است .»

(يعني شبانه روز خود را بايد سه قسمت كرد) ساعتي كه در آن با پروردگارش راز و نيازكند ، (هشت ساعت خود را در كار خدا صرف كند) ساعتي كه در آن معاش خود (نيازهاي زندگي) را اصلاح كند . (هشت ساعت آن را به داد و ستد و صنعت و يا ساير امور بپردازد) و ساعتي را بين خويش و بين لذت و خوشي و آنچه حلال و نيكوست آزاد گذارد . (هشت ساعت در خواب و خوراك و استراحت بسر برد) .

ناگفته نماند كه منظور از اختصاص هر قسمت به عملي آن نيست كه پي در پي آن را بجا آورد . بلكه مراد آنست كه در هر شبانه روز ثلث را اختصاص به كاري دهد ، و براي خردمند روا نيست كه سفر كند مگر در سه امر ، اصلاح معاش ، (تجارت و داد و ستد) گام نهادن در امر معاد (مانند رفتن به مكه و مشاهده اماكن مقدسه ، جهاد در راه خدا و مبارزه با كفار و منافقين) با لذت خوشگذراني در آنچه حرام و ناروا نيست . (مانند رفتن براي تغيير آب و هوا و تندرستي) در همين مورد حضرت رضا (ع) فرموده است . كوشش كنيد اوقات روز شما چهار ساعت باشد ، ساعتي براي عبادت و خلوت با خدا ساعتي براي تأمين معاش ، ساعتي براي آميزش و مصاحبت با برادران مورد اعتماد ؛ (كساني كه شما را به عيوبتان واقف مي سازنند و در باطن نسبت به شما خلوص و صفا دارند.) و ساعتي را نيز به تفريحات و لذايذ خود اختصاص دهيد و از نشاط ساعت تفريح ، نيروي انجام وظايف و ساعات ديگر را تأمين كنيد .

به طور خلاصه مي توان ديدگاه اسلام را به لحاظ تقسيم بندي ساعات روز بدين ترتيب در نظر گرفت . ثلث ساعات صرف امور عبادي ثلث ديگر به مصرف تمشيت امور تجاري و ثلث آخر به انجام فعاليتهاي نشاط آور و لذت بخش و شادي آفرين كه با اصول و موازين شرعي مغاير نباشد .

در آئين مقدس اسلام تمايل به تفريح مانند ساير خواهشهاي طبيعت بشر دقيقاً مورد توجه واقع شده است و در بعضي از دقايق ، دست يافتن به لذايذ نامشروع در رديف امور مربوط به معاد و معاش قرار گرفته اما آنچه از ديدگاه اسلام جزو اوقات فراغت به حساب مي آيد بيشتر جنبه هايي از زندگي انسان را در بر مي گيرد كه او را واميدارد تا به منظور حفظ سلامت و بازيابي و نشاط و سرور به برنامه هايي مفرح و شادي بخش و مطابق با عرف و تمايلات و رغبتهاي دروني اقدام نمايد . در مورد ضرورت پرداختن به اين قبيل امور بايد گفت : در آئين مقدس اسلام تمايل به تفريح و ساير خواهشهاي طبيعي بشر به جلب لذتهاي مباح اختصاص داده شده است .

پس از طرح اين مقدمات و بررسي روايات شايد اين سؤال مطرح شود كه از نظر اسلام اوقات فراغت را چگونه بايد گذراند ؟؟!

جوامعي كه داراي بينش غيرالهي و مادي هستند جوابشان به اين سؤال اين است كه براي گذراندن اين اوقات هر وسيله كه موجبات تلذذ بيشتر را فراهم نمايد ، شايسته برگزيدن است تا هر چه بهتر و دلخواه تر آسودگي تن و روان آدمي در سايه آن تأمين شود همچنين محدوديتي در انتخاب انواع تفريحات براي گروههاي مختلف اجتماعي وجود ندارد اما جوامع اسلامي كه احكام و موازين اسلامي در آن اجراء و رعايت مي شود در پاسخ به اين پرسش به حساسيت و دقت فوق العاده اي مي پردازد به اين ترتيب كه :

اولاً : گروههاي مختلف افراد جامعه به تناسب مقدار كار و شرايطي كه دارند ، آسايشي خاص را پي مي گيرند . مثلاً به استراحتي كوتاه و يا بلند ، تن مي دهند يا با گپ زدن با دوستان و خويشان و خانواده ، خستگي كار و تلاش روزانه را از تن بيرون مي كنند و يا با گوش دادن به موسيقي مباح و دلنواز تن و روان خويش را متعادل مي سازند و از همين قبيل برنامه ها كه براي هر گروهي متفاوت است .

بنابراين ارائه يك برنامه ثابت و يكنواخت كاري است غير معقول و غير مشروع .

ثانياً : در هر موردي از صور ممكن گذراندن اين اوقات ، اولين اصلي كه مورد تأكيد و توجه قرار گرفته است تطبيق موازين شرعي و عقلي با هدف خارج نبودن برنامه ها و اشكال مختلف از حدود اخلاقي و انساني و دور از محرمات اسلامي بوده است .

اشكال گذراندن اوقات فراغت از ديدگاه اسلام :

نمونه ها و اشكال گذراندن اوقات فراغت از ديدگاه اسلام به شرح زير ارائه مي گردد .

1ـ يكي از برنامه هاي تفريحي كه متضمن فوايد متعددي مي باشد ، مسافرت است كه حضرت محمد (ص) فرموده است :

«مسافرت كنيد تا صحيح و سالم بمانيد»1

2ـ در اسلام از انواع ورزش و بازي كه موجب ساخته شدن انسان مي شود به كرات از زبان ائمه اطهار (ع) سخن رفته است مثلاً اسب سواري و تيراندازي براي ايجاد در روحيه سلحشوري و مقاومت نه تنها توصيه شده است بلكه شرط بندي نيز در اين مورد جايز شمرده شده است .

3ـ خدمت به همنوعان ، هموطنان ، همشهريان (به صورت كمك به درماندگان و مساكين و آسيب ديدگان اجتماعي ـ راه اندازي چرخهاي زندگي با صداقت ، خيرات و مظاهر آن)

4ـ يكي ديگر از اشكال اوقات فراغت ، معاشرت و دوستي و صله رحم با ديگران است . انسان خواه ناخواه در اجتماع زندگي مي كند از معاشرت با مردم گريزي ندارد و بي ترديد معاشرت براي اين است كه انسان وضع اجتماعي خود را حفظ كند .

5ـ وسايل ارتباط جمعي ، مهمترين پديده اي است كه امروزه در اكثر جوامع مخصوصاً جامعه

اسلامي رواج چشمگير داشته است اگر اين وسايل برنامه هاي مفيد و سازنده اي ارائه نمايند . ضمن رفع خستگي و سرگرمي در بالا بردن سطح دانش و بينش افراد اثر شگرفي خواهند داشت .

6ـ سينما ، تئاتر و كليه مراكز فرهنگي مهمي كه نقش فوق العاده مهمي را در جوامع ايفا مي كنند . بفرموده رهبر كبير انقلاب امام خميني : «ما با سينما مخالف نيستيم با فحشاء مخالفيم.»

لذا از اين وسايل بايستي به نحو مطلوب و در جهت يك تعليم و تربيت صحيح استفاده شود .

7ـ كتابخواني و مطالعه اخبار و رويدادها و سرگذشت بزرگان و نيز مطالب اعتقادات الهي ، علمي ، اخلاقي و غيره ، از صورتهاي بسيار ارزنده اي است كه جوامع ، مخصوصاً جوامع پيشرفته كم و بيش بدان چنگ زده اند .1

اهميت توجه به اوقات فراغت در مقابل تهاجم فرهنگي :

در تحليل سياسي اجتماعي كه غريبها از مردم جامعه ايران ارائه مي دهند افراد جامعه را به سه گروه تقسيم مي كنند : گروه اول : كساني كه سن آنها از پنج سال گذشته و ديگر دوران تأثير پذيري را از دست داده اند لذا با اين گروه كاري ندارند .

گروه دوم : افرادي هستند كه در جريان و برنامه انقلاب حضور همه جانبه داشته و با همه وجود هستي خود را لمس و درك كرده و پيمان آنها با انقلاب ناگسستني است . اما گروه سوم : كودكان و نوجوانان هستند كه يا انقلاب را درك نكرده و يا اگر درك كرده اند در زمان اوج گيري و پيروزي آن ، كودكان خردسالي بوده اند كه درك چنداني نداشته و تنها سايه روشني از انقلاب در خاطرشان باقي است . اين گروه در خط مستقيم و ميدان اصلي تهاجم استكبار جهاني قرار

دارند و اوقات اين گروه بزرگ و آتيه ساز كه همان 17 ميليون دانش آموز سطح كشور ما                                 

مي دارند و اوقات اين گروه بزرگ و آتيه ساز كه همان 17 ميليون دانش آموز سطح كشور ما مي باشند به سه مرحله تقسيم مي شوند كه زمان فراگيري درس حضور در مدرسه مدت خواب و استراحت و گذراندن اوقات فراغت كه اين سومي تنها و مهمترين فرصت براي تدارك و تهاجم فكري همه جانبه ، مي باشد و دقيقاً از همين زاويه و كمينگاه است كه استكبار خبري و وابستگانش ضربات خود را به صورت امواج ، نوار ويدئو ، نوار كاست ، و ديسكهاي كامپيوتري ،

تصاوير مبتذل و رمانهاي فسادانگيز بر انديشه هاي پاك و بي آلايش فرزندان انقلاب اسلامي فرود مي آورند . و اغراق آميز نيست اگر بگوييم امروزه نقطه اميدي كه استكبار چشم به آن دوخته و با تمام قوا و امكانات به فتح آن مي انديشد برنامه ريزي و پر كردن خلاء اوقات فراغت نسل نوجوان و جوان ماست و اگر خداي ناكرده از اين موضوع حساس و استراتژيكي و در عين حال سرنوشت ساز پاسداري و حراست روزافزون نكنيم بدون ترديد برخلاف دو پيروزي عظيم گذشته در جنگ سياسي و نظامي در سومين نبرد مغلوب شدن چندان دور از انتظار نيست . اوقات فراغت با عنايت به دو ويژگي : آزادي در انتخاب و رغبت در گزينش بهترين زمان ، و فرصت براي شكوفايي و پرورش استعدادها و رشد خلاقيت ها و ابتكارات قابل تأمل است ، و اين دو عامل را بعنوان دو بال پرواز به سوي قله كمال قلمداد مي كنيم . برخي از دانشمندان جهاني نظير تا گور1 درباره اوقات فراغت تا آنجا پيش رفته اند كه تمدن بشر را نتيجه كاشت ، داشت و برداشت اوقات فراغت مي دانند و اعتقاد دارند كه از هر بعدي از ابعاد گوناگون انساني به آن بنگريم آثار عظيم و فوايد سرشار را عايد بشر مي گرداند . از بعد اقتصادي موجب افزايش كار و توليد ، از بعد اجتماعي جلوگيري از انحرافات از بعد سياسي پيشگيري از بحرانها و آشوبهاي سياسي و از ديدگاه روانشناسي سلامت و بهداشت روان و گسترش خلاقيتها را تضمين مي كند.

با اين نگاه ، اوقات فراغت حساسترين بخش زندگي روزانه و نهايتاً مجموعه زندگي انسان را تشكيل مي دهد و نقش سرنوشت ساز آن مبرهن و روشن است . اگر «شعار پيشگيري بهتر از درمان است. » را باور داريم چرا اين شعار را براي درمان اختلالات رفتاري و انحرافات اخلاقي و

بزهكاريهاي اجتماعي مطرح نمي كنيم .

چگونه است حاضر مي شويم ميلياردها تومان براي هزينه دستگاههاي امنيتي ، انتظامي ، قضايي ، صرف نمائيم ، نيروهاي فراوان استخدام نمائيم ، تشكيلات گسترده بوجود آوريم و زندانها بسازيم اما براي اينكه همين فرد دچار جرائم گوناگون نشود حتي گاهي به ده درصد واگذاري آن هزينه براي مسئولان و دست اندركاران اوقات فراغت نيستيم . كوتاه سخن اينكه ، در هر حال فراموش نكنيم كه شيطان براي دستهاي بيكار كار مي تراشد ، و گاهي اوقات كاري كه ، عواقب و آثار منفي آن سالهاي سال جامعه را دچار اختلال و انحراف مي نمايند .

تحقيقات انجام شده در زمينه اوقات فراغت :

1ـ چگونه گذراندن اوقات فراغت توسط عمادالدين نعمت الهي رشته روان شناسي دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه فردوسي ، سال تحصيلي 1352 ـ 1353 . به راهنمايي استاد خانم فتانه احذري انجام گرفته . در اين گزارش نامه اوقات فراغت را همراه با امكانات تربيتي آنها مورد مطالعه قرار داده و سهم هر يك از آنها را در راه وصول به هدفهاي تربيتي روشن مي نمايد . پژوهش در دو دبيرستان پسرانه و دخترانه مشهد ، بر روي گروههاي سني 17 و 18 ساله انجام گرفته ، روش تحقيق به روش پرسشنامه صورت گرفته است كه شامل سي سؤال و تعداد پسراني كه به سؤالات جواب داده اند 75 نفر و تعداد دختران 76 نفر بوده و تعداد كل دانش آموزان 200 نفر از 100 دختر و 100 پسر بطور تصادفي انتخاب شده اند .

 

نتيجه تحقيق :

جوانان امروز بعنوان آينده ساز اين خاك و بوم داراي مشكلات روزافزوني هستند كه عقده ها و بي بند و باريها و اعتقاداتشان در سرنوشت اين مرز و بوم مؤثر مي باشد . محيط خانواده و اجتماع و ساير عوامل در اوقات بيكاري آنها مؤثر هستند و بيشتر در ايام فراغت است كه مي توان باعث تخريب زندگي و فكر آنها شد . بنابراين ، بايد به جوانان كمك كرد تا خواسته هايشان مطابق فرهنگ و تفريحات سالم پي ريزي شود و از فساد اخلاقي و رفتاري آنها جلوگيري نمود و جامعه را به سوي معنويتي كه آرزوي دين و بشريت است سوق دهد .

2ـ فراغت و فعاليتهاي مخصوص گذران آن در مشهد . به هدايت دكتر سيروس سهامي ، نگارش فرشته ناقدي احمدي سال تحصيلي 1353 ـ 1354 جامعه و نمونه تحقيق آن سه قشر از جامعه بوده اند :

الف) دانش آموزان مقيم پايين شهر .

ب) زنان كارگر .

ج) دانشجويان .

روش جمع آوري اطلاعات پرسشنامه و مصاحبه :

3ـ تحقيق درباره فعاليتهاي ورزشي اجتماعي مذهبي بازيها و سرگرميها ، مطالعه كتب و روزنامه ها در نوجوانان هنگام مطالعه توسط ابراهيم حسن پور به راهنمايي نراماني رشته روانشناسي و علوم تربيتي دانشكده ادبيات و علوم انساني در سال 53 ـ 1352 در اين تحقيق ، پژوهشگر اوقات

فراغت را به پنج دسته تقسيم كرده و پرسشنامه اي ، براي اين پنج فعاليت تهيه نموده است :

 

1ـ فعاليتهاي ورزشي .

2ـ بازيها و سرگرميها .

3ـ فعاليتهاي مذهبي .

4ـ فعاليتهاي اجتماعي .

5ـ مطالعه كتب و روزنامه .

نتايج تحقيقات انجام شده :

نتايج پژوهش در سال 1350 نشان مي دهد : 75% دختران براي گذراندن اوقات فراغت خود سينما رفتن ، 65% گوش دادن به راديو ، 80% تماشاي تلويزيون ، 51% مطالعه روزنامه و 25% تماشاي تئاتر را ترجيح داده اند .1

نتايج بدست آمده از تحقيق :

سال 53 در مورد نوجوانان اروميه نشان ميدهد : 43% تماشاي تلويزيون ، 39% از رفتن به سينما ، 26% مطالعه و 10% با ورزش اوقات خود را پر مي كنند .2

و همچنين در پژوهش ديگري كه در سال 53 انجام گرفته نشان مي دهد كه 7/67% از نوجوانان دختر اوقات فراغت خود را به وسيله استماع راديو 4/28% تماشاي تلويزيون ، 1/14% مطالعه مجله ، 8/21% مطالعه كتاب و 1/8% مطالعه روزنامه سپري مي كنند .3

 

 

نتايج حاصل از تحقيق در سال 1356 : نوجوانان دبيرستاني بيشتر اوقات خود را صرف مطالعه

كتاب مي كنند و به ترتيب با ورزش ، رفتن به سينما ، استراحت ، ديد و بازديد و كمك به مادر و پدر در منزل اوقات فراغت خود را مي گذرانند .1

نتايج تحقيق در سال 1362 كه بر روي 1800 نفر از دانش آموزان دوم دبيرستان شهر تهران انجام گرفته نشان مي دهد كه :

افرادي كه داراي خانواده هاي كم درآمد هستند و يا تحصيلات پدرانشان بالا نيست از برنامه هاي راديو نسبت به ديگر دانش آموزان اظهار علاقه بيشتري كرده اند .

در مورد تلويزيون اين عده بيشتر از سايرين به تماشاي تلويزيون مي پردازند و نيز دختران به مطالعه كتاب ، گوش دادن به راديو ، انجام كارهاي هنري و استراحت در منزل ، رغبت بيشتري نشان مي دهند . در مقابل پسران بيشتر به همكاري و حركت در برنامه هاي انقلابي مانند رفتن به مسجد ، گردش در پارك ، كوهنوردي و رفتن به سينما تمايل نشان مي دهند .2

در سال 1364 تحقيق نشان مي دهد كه :

 

 

دانش آموزان كودك و نوجوان تهراني اوقات فراغت خود را طبق جدول بالا سپري مي كنند .

 

در سال 1356 نتيجه تحقيقات نشان مي دهد كه 97% از دختران به تماشاي تلويزيون ، 92% مطالعه كتاب ، 91% ديد و بازديد و 83% به گوش دادن راديو ، 78% انجام فعاليتهاي هنري ، 77% گردش ، 43% ورزش كردن ، 34% درصد سينما رفتن و 11% تئاتر را براي گذراندن اوقات فراغت خود ترجيح مي دهند .1

در سال 1367 باز نتيجه تحقيقات نشان مي دهد كه 20% جامعه نمونه هر روز به راديو گوش مي دهد . 80% به تماشاي تلويزيون و 82% به مطالعه مجله و روزنامه 62% رفتن به سينما ، 2/78% به

ورزش مي پردازند .2

نتيجه تحقيق در سال 1368 نشان مي دهد كه : 60% دختران به مطالعه كتاب و روزنامه و مجله ، 54% به تماشاي تلويزيون ، 23% در فعاليتهاي هنري ، 15% به ورزش ، 14% گوش دادن به راديو ، 7% رفتن به سينما را جهت گذراندن اوقات فراغت برگزيده اند .3

و همچنين در سال 1368 تحقيقي ديگر صورت گرفته و طي آن نشان مي دهد كه از 200 نفر دانش آموز دبيرستاني از مناطق شمال و جنوب تهران : 94% دانش آموزان شمال به ترتيب به تماشاي برنامه تلويزيون ، 90% به ورزش كردن كه شامل (شنا 27% ، بدن سازي 22% ، كوهنوردي 15%) ، انجام دادن فعاليتهاي هنري 81% ، 79% رفتن به سينما ، 60% گوش دادن به

راديو ، 60% مطالعه مجلات ، 54% مطالعه روزنامه ، 38% رفتن به تئاتر و 24% مراجعه به كتابخانه

اوقات خود را مي گذراندند . اما دانش آموزان جنوب : 94% به تماشاي تلويزيون ،‌ 88% استماع راديو ، 17% انجام كارهاي هنري ، 72% رفتن به سينما ، 61% به مطالعه مجله ، 64% مطالعه روزنامه ، 45% مراجعه به كتابخانه ، 41% رفتن به تئاتر اوقات فراغت خود را سپري مي كنند .1

 

 

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: پنجشنبه 21 اسفند 1393 ساعت: 14:38 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره اوقات فراغت,