تحقیق درباره یادگیری همیاری

مقدمه

      انسان عمدتاً (طبیعتاً) اجتماعی آفریده شده است و زندگی او بدون همکاری و همیاری بی معنی است. از این رو بسیاری از مطالب را در جمع می آموزد. همیاری یکی از رویکردهای تدریس است که دانش آموزان را درگیر خود آموزی و مسئولیت پذیری و تلاش و کوشش می کند. در این رویکرد از یادگیری فرصت هایی پدید می آید که یادگیرندگان در موقعیت هایی چون کار گروهی و تعامل چهره به چهره در هم آموزی و انتقال آموخته ها به یکدیگر می کنند.

       انسان در تمام طول زندگی خود یاد می گیرد و با یادگیری خود تغییر می کند. بدون یادگیری تطابق و بقاء برای انسان غیر ممکن است.

       یادگیری نقش اساسی در زبان؛ و عادات نگرش و عقاید در شخصیت. خصایص؛ هم از لحاظ سازگاری و هم از جهت ناسازگاری ایفا می نماید.

تعریف یادگیری

      اکثر مرم و بسیاری از معلمان یادگیری را عبارت از «کسب درآمد اطلاعات، معلومات یا مهارتهای خاصی» می دانند. عده ای آن را «انتقال مفاهیم علمی از فردی به فرد دیگر» تصور             می کنند. رفتار گرایان یادگیری را تغییر در رفتار قابل مشاهده و اندازه گیری تعریف کرده اند.

      هیلگارد و مارکوئیز یادگیری را اینگونه تعریف کرده اند: «یادگیری عبارتست از فرایند تغییرات نسبتاً پایدار در رفتار بالقوه فرد بر اثر تجربه» .

       یادگیری از طریق همیاری یک خط مشی آموزشی منظم و سازمان یافته است که درآن گروه های کوچک دانش آموزان برای رسیدن به یک حرف مشترک کار می کنند.

      یادگیری عبارتست از تغییرات جزئی یا پیچیده در رفتار بالقوه و شناخت موجود زنده به گونه ای که این تغییر نسبتاً دائمی بوده و بر اثر تجربه به وجود آمده باشد.

«عوامل مؤثر در یادگیری»

1- آمادگی شاگرد: باید از لحاظ جسمی،  عاطفی، عقلی و. .. رشد کافی کرده باشد تا بتواند بخوبی یاد بگیرد و از هر نظر آماده باشد.

2- انگیزه و هدف: دانش آموزان باید نسبت به موضوع میل و رغبت و علاقه داشته باشد تا به هدف مورد نظر برسند.

3- تجارت گذشته: آموخته ها و تجربه های گذشته شاگرد باعث می شود تا دانش آموزان مطالب جدید را بهتر بفهمند.

4- موقعیت و محیط یادگیری: موقعیت یادگیری باید از هر نظر مطمئن باشد و دارای شرایط فیزیکی مناسب، تجهیزات و امکانات آموزشی و ... باشد.

5- روش تدریس معلم: معلم باید از نظر تدریس کلامی و جسمانی و ... بدون عیب باشد.

6- تمرین و تکرار: تأیید تمرین و تکرار در کل فرایند یادگیری و حیطه های مختلف آن به ویژه در حیطه روانی - حرکتی انکار ناپذیر است.

نظریه های یادگیری

1- نظریه ثرندایک (کوشش و خطا)

      یکی از نظریه پردازان نظریه شرطی ادوار ثرندایک است که در سال 1898 نتیجه پژوهش های خود را در کتابی به نام «هوش حیوانات» نوشت. وی معتقد بود یادگیری در انسانها و حیوانات یادگیری از طریق کوشش و خطاست، او بعدها آن را یادگیری از گزینش و پیوند نامید یا به عبارت دیگر عکس العمل یا پاسخ موجود زنده در برابر محرک یا محرک های دیگر است که شامل : 1- قانون اثر . 2- قانون آمادگی. 3- قانون تمرین است.

2- نظریه برونر: جروم برونر یک روانشناس آمریکاییست که در زمینه یادگیری شناختی به مطالعه و تحقیق پرداخته. برونر دیدگاه های خود را در کتابی به نام به سوی یک نظریه آموزشی مطرح کرده است. وی یادگیری را یادگیری اکتشافی معرفی  می گند. برونر معتقد است که نظریات آموزشی باید جوابگوی این سؤال باشند که چگونه می توان بهتر و بیشتر آموخت نه آنکه تنها به توصیف و تشریح یادگیری بپردازند. به اعتقاد او باید شاگرد را با مسئله روبرو کرد تا خود به کشف روابط میان امور و راه حل آن قدام کنند. برونر در تبیین بحث خود بر چهار عامل تأکید بسیار دارد. 1- تأکید بر فرایند یادگیر. 2- تأکید بر ساخت یادگیری. 3- تأکید بر اهمیت شهود. 4- تأکید بر انگیزش درونی.

«الگوهای یادگیری»

1- یاگیری از طریق شرطی شدن کلاسیک: این یادگیری از بنیادی ترین انواع یادگیری است. در این الگو یادگیری «پاسخ» حاصل یک محرک شناخته شده است.

2- یادگیری از طریق مجاورت: نظریه های یادگیری خاطر نشان می کنند که فقط مجاورت ساده یک حادثه با حادثه دیگر می تواند منجر به یادگیری شود.

3- یادگیری از طریق شرطی شدن فعال: یادگیری از طریق شرطی شدن فعال یکی دیگر از انواع یادگیری بنیانی و اساسی است که در تغییر فن آوری رفتار کاربرد وسیعی دارد.

4- یادگیری از طریق مشاهده: نوع دیگر از انواع یادگیری هایی که نیاز به شناخت و تحلیل دارد یادگیری از طریق مشاهده سرمشق گیری و تقلید است. بسیاری از دانش ها و مهارتها و گرایش ها از طریق مشاهده و تقلیل آموخته می شوند.

5- یادگیری از طریق شناخت: یادگیری انسان در اثر شناخت روابط بین محرکها حاصل می شود نه رابطه هایی بین آنچه در اصطلاح محرک و پاسخ نامیده می شود.

6- یادگیری از طریق همیاری (مشارکتی): یادگیری از طریق همیاری یک خط مشی آموزش منظم و سازمان یافته است که در آن گروه های کوچک دانش آموزان برای رسیدن به یک هدف مشترک باهم کار می کنند یادگیری به روش همیاری ممکن است به صورت زیر مجموعه ای از یادگیری یاران در نظر گرفته شود. که نوعی تجربیات یادگیری گروه،  نظیر تدریس خصوصی همتایان، پژوهش های تحقیق دانشجویان، گروه های بحث کوتاه مدت، ارتباط های یادگیری و فنون و دیگر را در بر می گیرد.

     در این روش باید در مورد یک موضوع همه دانش آموزان با هم تلاش و کوشش و تحقیق نمایند و یکدیگر را در حل مشکلات یاری نمایند و حتی هنگامی که یک یا دو نفر از اعضای تیم بیشتر کار را انجام می دهند نتیجه کاهش می یابد که این یادگیری از طریق همکاری نامیده                می شود نه یادگیری از طریق همیاری.

     یادگیری از طریق همیاری علاوه برآن اغلب در دیگر شکل های یادگیری از طریق همکاری به کار می رود. یکی از جنبه  های تکالیف واگذار شده مناسب است . این گروه بندی معمولاً برحسب نژاد، طبقه، جنس، پیشرفت قبلی و دیگر مشخصه های فرضی مناسب به وسیله مربی ناهمگن انجام می شود. واگذاری تکالیف مناسب به دانش آموزان در گروه های یادگیری از طریق همیاری طرز تلقی های اصلاح شده آن ها را به دست اشخاصی که زمینه های متفاوتی دارند سوق می دهد که معلم در مقام مربی یا تسهیل کننده مشخصه دیگری از یادگیری از طریق همیاری با شکل های یادگیری از طریق همکاری است. او بیشتر از یک ناظر خبره ی دهنده ی اطلاعاتی مانند یک، سخنران، محیط یادگیری را به نحوی سازمان می دهد که دانش آموزان در تعامل بیشتری با یکدیگر و با معلم باشند.

       از دانش آموزان انتظار می رود که در قبال روش سخنرانی سنتی و چهره به چهره های بحث و سخنرانی مسئولیت بیشتری برعهده بگیرند. یک جنبه اضافی یاگیری از طریق همیاری توجه آشکار آن به مهارتهای اجتماعی است در یادگیری از طریق همیاری ساختار رسمی برای تشویق چنین رفتارهای اجتماعی همانند شنیدن، فعال، همکاری، احترام به دیگران طراحی شده است. یک ساختار پیچیده تر فرایند گروهی است، فنی که در آن هر عضوی از گروه رفتار هم گروه خود را بر اساس ضوابط تبیین شده ارزیابی می کنند و برداشت خود را به معلم یا هم گروه خود برای بحث یا رتبه بندی گزارش می دهد. بالاخره یادگیری از طریق همیاری برای حل مسئله بصورت چهره به چهره تأکید می کند. اغلب حل این مسئله بلافاصله  بعد از خواندن یا سخنرانی اتفاق           می افتد و به دانش آموزان اجازه می دهد اطلاعاتی که اخیراً به دست آورده اند استادانه سازماندهی کنند و آنها را به حافظه دراز مدت انتقال دهند.

1- روش پازل(معما) : در این فن معلم به هر یک از اعضای گروه یک بحث کوچک متفاوت واگذار می کند. دانش آموزان در مباحث واگذار شده تحقیق می کنند سپس در گروه های کارشناسی با یکدیگر گروه هایی که همان موضوع کوچک برای بحث به آنها واگذار شده است برداشت خودشان را از موضوع تصحیح و پالایش می کنند آنگاه اعضای گروه به گروه های اصل خود برمی گردند خود را به تمام گروه آموزش دهند.

2- مباحث ساختاری: در این روش قسمتهای متفاوت یک عمل به زوج هایی با گروه های چهار نفره واگذار می شود هر زوج یک قسمت موضوع را (یا خلاصه ی تهیه شده به وسیله معلم) بررسی می کند. زوج درباره موضوع بحث می کنند نه برای مجاب کردن طرف مقابل - بلکه برای آنکه تا آنجا که ممکن است اطلاعات بیشتری درباره موضوع ارائه شود سپس زوج ها قسمت های موضوع خود را با هم عوض می کنند و بحث ها را برای جنبه های دیگر همان موضوع توسعه می دهند.

3- تحقیق گروهی : در این روش به دانش آموزان آزادی زیادی چگونگی تشکیل گروه هایشان هدایت تحقیق و ارائه ی ایده هایشان به تمام کلاس داده شده است. اغلب در کلاس یک بازی مختصر، نمایش فیلم ویدیو یا اسلاید، ایفای نقش و یادیگر انواع اجرا، ارائه شود. به هرحال با وجود این شکل دانش آموز محور از یادگیری به طریق هم یاری، مربی به فعالیت انفرادی در پروژه ی گروهی نمره می دهد تا از پدیده ی تسلط یا از زیر کار در رفتن جلوگیری کند.

به هرحال کاربرد مؤثر در یادگیری هم یاری باید به جنبه های زیر توجه کرد:

1- اهداف یا مقایسه آموزش به طور واضح مشخص شوند. 2- گروه ها برای بهبود برخی نگرشها، آموختن برخی مطالب یا تمرین در اجرای یک وظیفه طراحی شوند. 3- تعدادی از اشکال ارزیابی انفرادی  دانش آموزان مشخص شود.

4- تقسیم موفقیت های گروهی دانش آموزان: در این فن یادگیری از طریق هم یاری دانش آموزان اطلاعاتی را از طریق سخن رانی، فیلم یا خواندن و ... به دست می آورند و سپس کار برگی برای کامل کردن دریافت می کنند. کاربرگ ممکن است مطالعات موردی، مسایلی برای حل کردن یا دیگر وظایف را شامل شود. وقتی که تمام اعضا موافقت کردند وظایف خود را انجام دهند معلم را فرا می خوانند.

       مربی ممکن است از یک نفر یا همه ی اعضای گروه آزمونی به عمل آورد تا به وسیله آن از تسلط فردی اعضای گروه بر محتوای واگذار شده اطمینان یابد این یکی از معلم محوریترین فنون یادگیری از طریق مشارکت است.

منابع و مؤاخذ

1- رشد تکنولوژی آموزشی- دوره بیست و یکم آبان 1384/ شماره پی در پی 169.

2- مهارتهای آموزش و پرورش ( روش ها و فنون تدریس)/ دکتر حسن شعبانی/ چاپ هجدهم، پاییز 1383.

تحقیق درباره نارساییهای نظام آموشی جدید

امروزه يكي از مسائل مهمي كه فكر بسياري از مسئولين و دست‌اندركاران نظام تعليم وتربيت كشور ما را بخود مشغول كرده است ، مسائل ناشي از نارسائي‌هاي نظام جديدمي‌باشد كه منجر به افت تحصيلي دانش‌آموزان دبيرستانهاي دخترانه مشهد شده و خودبعنوان يك مسئله اساسي مطرح مي‌باشد. اين پژوهش در پي شناخت عوامل مربوط به ساختارو محتواي نظام جديد آموزش متوسطه بوده، كه زمينه‌هاي لازم را براي افت تحصيليدانش‌آموزان فراهم كرده است . فرضيه‌هايي كه بدين منظور تدوين شده عبارتند از: -1شيوه برنامه ريزي دروس در نظام جديد آموزش متوسطه يكي از عوامل مؤثر بر افت تحصيليدانش‌آموز محسوب مي‌شود. -2 تغييرات مكرر آئين‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هاي اجرائينظام جديد آموزش متوسطه از جمله عوامل مؤثر بر افت تحصيلي دانش‌آموزان است . -3 حجمزياد و سنگين دروس از جمله عوامل مؤثر بر افت تحصيلي دانش‌آموزان محسوب مي‌شود. -4شيوه‌هاي سنتي تدريس يكي از عوامل مؤثر بر افت تحصيلي دانش‌آموزان محسوب مي‌شود. -5نحوه انتخاب رشته در نظام جديد يكي از عوامل مؤثر بر افت تحصيلي دانش‌آموزان است .-6 عدم تمايل دانش‌آموزان ضعيف نسبت به ادامه تحصيل در شاخه‌هاي كار و دانش و فنيو حرفه‌اي يكي از عوامل مؤثر بر افت تحصيلي دانش‌آموزان است . ضمنا نگرش دبيراننسبت به هر يك از فرضيه‌هاي فوق با سابقه خدمت آنان بررسي و رابطه ميان هر يكسنجيده شده است . جامعه اين پژوهش متشكل از كليه دبيران شاغل در دبيرستانهايدخترانه نظام جديد و كليه دانش‌آموزان دختر مشغول به تحصيل در اين دبيرستانها كهلااقل ترم چهارم و بيشتر بوده و در يك يا چند درس افتاده‌اند، در نواحي 6 گانهشهرستان مشهد است . نمونه‌گيري در اين پژوهش با استفاده از روش نمونه‌گيري تصادفيخوشه‌اي انجام شده است . حجم نمونه متشكل از 120 دبير و 300 نفر دانش‌آموز مي‌باشد. با توجه به آنكه موضوع تحقيق نوعي نگرش سنجي بوده، لذا روش تحقيق بكار رفته از نوعپيمايشي است . براي سنجش نگرش دبيران و دانش‌آموزان 2 نوع پرسشنامه ساخته شده يكيمخصوص دبيران و ديگري مخصوص دانش‌آموزان، سئوالات هر دو پرسشنامه براساس مقياسليكرت طراحي (بسيار زياد-زياد-كم-بسيار كم) كه به هر يك از پاسخ‌ها وزني معادل 1 تا 4 داده شده است . براي تجزيه و تحليل اطلاعات از آمار توصيفي و استنباطي استفادهشده، براي مستند سازي فرضيه‌هاي تحقيق از آزمون مجذور كا (X2) استفاده شده است . نتايج عمده حاصل از اين پژوهش عبارت است از: -1 در مورد فرضيه اول: بين شيوهبرنامه‌ريزي دروس و افت تحصيلي دانش‌آموزان در نظام جديد ارتباط معني داري وجوددارد. يعني اينكه شيوه برنامه‌ريزي دروس در نظام جديد از جمله عوامل مؤثر بر افتتحصيلي دانش‌آموزان محسوب مي‌شود. -2 در مورد فرضيه دوم: بين تغييرات مكررآئين‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هاي اجرائي نظام جديد و افت تحصيلي دانش‌آموزان در نظامجديد ارتباط معني داري وجود ندارد. اما اين عامل مي‌تواند بطور غيرمستقيم بر افتتحصيلي دانش‌آموزان تاثير بگذارد. -3 در مورد فرضيه سوم: بين حجم زياد و سنگين دروسو افت تحصيلي دانش‌آموزان ارتباط معني داري وجود دارد. يعني اينكه حجم زياد و سنگيندروس از جمله عوامل مؤثر بر افت تحصيلي دانش‌آموزان در نظام جديد به شمار مي‌رود. -4 در مورد فرضيه چهارم: بين شيوه‌هاي سنتي تدريس و افت تحصيلي دانش‌آموزان ارتباطمعني داري وجود دارد. يعني اينكه شيوه سنتي تدريس از جمله عوامل مؤثر بر افت تحصيليدانش‌آموزان در نظام جديد به شمار مي‌رود. -5 در مورد فرضيه پنجم: بين نحوه انتخابرشته در نظام جديد و افت تحصيلي دانش‌آموزان ارتباط معني داري وجود دارد. يعنياينكه نحوه انتخاب رشته در نظام جديد از جمله عوامل مؤثر بر افت تحصيلي دانش‌آموزانبه شمار مي‌رود. -6 در مورد فرضيه ششم : بين عدم تمايل دانش‌آموزان ضعيف نسبت بهتحصيل در شاخه‌هاي كارودانش و فني و حرفه‌اي و افت تحصيلي دانش‌آموزان در نظام جديدارتباط معني‌داري وجود دارد. يعني اينكه عدم تمايل دانش‌آموزان ضعيف نسبت به ادامهتحصيل در شاخه‌هاي كار و دانش و فني و حرفه‌اي از جمله عوامل موثر برافت تحصيليآنها در شاخه نظري به شمار مي‌رود. چكيده به زبان فارسينگرش / دبير / دانش‌آموز / افت تحصيلي Attitude / High school teacher / Student / School drop out صباغيان، زهرا, اردانشگاه شهيد بهشتي ، دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي

تعطيلي‌هاي نابهنگام مدارس به علت دلايلي مانند سرما و آلودگي هوا، درسي براي زندگي دانش‌آموزان است.

تعطيلي‌ مدارس كه به علت بارش برف و باران و يا آلودگي هوا پپش مي‌آيد، يك يادگيري براي دانش‌آموزان محسوب مي‌شود. دانش‌آموز در روزي كه تعطيل است، فكر مي‌كند كه دليل تعطيلي چيست و چرا مدرسه تعطيل شده است و همين تفكبسيار با ارزش است. آموزش و پرورش با تعطيلي نابهنگام مدارس به دانش‌آموزان مي‌آموزد كه تنها به فكر آموزش آنها نيست و ارتقاي فرهنگ و سلامتي دانش‌آموزان را مدنظر دارد و اينگونه آموزشها حفظ كردني نيست بلكه تجربي است. در خصوص افت تحصيلي دانش‌آموزان در تعطيلي‌هاي نابهنگام مدارس نيز اگر دانش‌آموزان مشكل اساسي در اين زمينه داشته باشند شورا و معلمان مدرسه با برگزاري كلاسهاي مختلف تقويتي و جبراني اين مشكل را حل مي‌كنند.

تحقیق درباره ناتوانايي هاي يادگيري

نا توانايي هاي يادگيري مقوله خاص ديگري است كه در حيطه كودكان استثنايي قرار دارد و درصد چشمگيري از كودكان را در بر مي گيرد، نا توانايي هاي يادگيري نارسايي هاي خاصي است كه در صورت عدم شناسايي آن معمولاً تحقير و توهين و...بي دري و شكست هاي تحصيلي را به بار مي آورد. اشكال بزرگ این اختلال آن است كه بر خلاف نابينايي و ناشنوايي و ... تشخيص آن در سنين پيش دبستاني به آساني امكان پذير نيست.

نكته مهم در تشخيص اختلالات يادگيري این است كه بتوانيم اختلال را پيش از ظهور يا در همان مراحل اوليه ي ظهور مورد شناسايي قرار دهيم تا از صدمات رواني تحصيلي بعد جلوگيري كنيم. زيرا هم خود كودك به دليل ناتوانايي در انجام بعضي تكاليف رنج مي بردوتصويرمثبتي كه ازخود داشته ازبين مي رودوهم موردتوبيخ وسرزنش معلمين ودانش آموزان قرار مي گيرد.

تاريخچه:

تا سال 1960 مشكل این كودكان ناشناخته بود و در این سال نظريات متفاوتي در این باب باز شد در این نظريات عامل نا تواني يادگيري ‌‌‌‌}معلول تنبلي، ضايعه مغزي، اختلال عصبي، معلوليت ادراكي{ را ذكر كرده اند.

در سال 1963 با برگزاري يك كنفرانس ملي به رهبري سامول كرك در شيكاگو اقدام به ایجاد يك مؤسسه ملي كردند او در این سخنراني گفت : موضوع بحث ما در این جا كودكاني هستند كه  يا به جهت سبب شناسي (براي مثال:  نقص جزئي در كار مغز يا اختلال عصبي – رواني) يا جلوه هاي رفتاري (براي مثال: فكري خواني، اختلال هاي ادراكي) نامي بر آنها گذاشته شده و او پيشنهاد كرد كه براي این گونه افراد اصطلاح ناتواني يادگيري كه در برگيرنده تمامي افراد مورد نظر است استفاده شود.

عناصر مشترك در تعاريف ناتواني يادگيري:

1- تفاوت ميان عملكرد مورد انتظار و عملكرد واقعي كودك

2- نشانه هاي رفتاري

3- نبود ساير مشكلات مثل ناشنوايي

4- تمركز يا نگرش پايه آن ها درباره مشكل يادگيري

يك تيم زماني مي تواند از تشخيص نا تواني خاص يادگيري استفاده كند كه كودك با سطوح توانايي و سني خود در زمينه هاي }بيان كلامي، درك شنيداري، بيان نوشتاري، مهارت هاي پايه خواندن، درك خواندن، محاسبه رياضي{ نتواند پيشرفت كند.

تيم تشخيص دهنده زماني ممكن است يك كودك را به عنوان دارنده ناتواني يادگيري خاص تشخيص دهد كه ناهمخواني بين توانايي و پيشرفت او ناشي از موارد زير نباشد.

1- معلوليت بينايي، شنوايي، حركتي                              2- عقب ماندگي ذهني

3- اختلال هيجاني                                          4- محروميت محيطي، فرهنگي، اقتصادي

تعريف كميته اتحاد ملي

نا تواني يادگيري يك اصطلاح است كه به گروه ناهمگون ي از اختلالات اطلاق مي شود كه با مشكلات خاص در كسب و استفاده از مهارت ها همراه مي باشند (مهارت هاي گوش دادن، صحبت كردن، خواندن، نوشتن، استدلال كردن، توانايي هاي رياضي مشخص مي شوند).

دراين تعريف وجود ناتوانايي يادگيري را درهمه سنين به رسميت مي شناسد.

طبقه بندي ناتوانايي هاي خاص يادگيري

1- ناتوانايي هاي يادگيري زباني: كه طيف وسيعي از كودكان را در بر مي گيرد و به سه دسته فرعي؛ زبان دروني، زبان دريافتي و زبان بياني تقسيم مي شود. زبان دروني كه در خود فرد است و شامل مفهوم سازي، تصويرسازي كلمات و هضم مفاهيم به فرد كمك مي كند و كودكاني كه در این مورد (زبان دروني) ناتوان هستند از درك معاني واژه ها عاجزند. زبان دريافتي، عبارت از توانايي درك زبان محاوره اي يا گفتگوي شفاهي كه كودك مبتلا به این ناتواني، معمولاً در مكالمات روزمره مشكل دارد يعني آنها را از نظر فيزيولوژيكي مي شنود اما درك نمي كند. اختلال ناشي از این نوع را با نام هاي ناشنوايي كلمه، زبان پريشي دريافتي، زبان پريشي حسي ياد مي كنند. زبان بياني به زباني مي گويند كه به وسيله آن مي توانيم با ديگران به طور شفاهي ارتباط برقرار كنيم و حرفهاي خود را بزنيم.

2- ناتواني يادگيري خواندن: این ناتواني يادگيري مختص به تحصيل بوده و تا زمان تحصيل تشخيص آن نا ممكن است. این ناتواني در واقع عارضه اي شايع است.

3- ناتواني يادگيري نوشتار: این ناتواني نيز در زمان تحصيل مشخص مي شود، این كودكان در زمينه هايي مثل نوشتن با دست، ضعف مهارتهاي پيش نياز نوشتن، ناتواني در شكل دادن به حروف، وارونه نويسي، جدانويسي، آيينه نويسي، ديكته نويسي و ... .

4- ناتواني هاي يادگيري مربوط به رياضيات: از ناتواني هاي شايع است. ديس كالكوليا يا ناتواني مفاهيم رياضي به اشكال مختلفي وجود دارد مثل: مشكل  در تشخيص شكل، اندازه اعداد، شمارش و محاسبه و اندازه گيري.

5- ناتواني هاي يادگيري اجتماعي- عاطفي: دسته اي از كودكان به ناتواني در يادگيري آداب و روابط اجتماعي و كنترل عاطفي چه در بيان و بروز عواطف و چه در پذيرش و تحمل آنها مشكل دارند. اشكال مرضي این ناتواني شامل حواس پرتي، بروز رفتارهاي نامناسب، گوشه گيري، تحرك بيش از حد و عدم درك اجتماعي جلوه مي كند.

6- ناتواني هاي يادگيري ادراكي- حركتي: زندگي ما با مهارتهاي ادراكي- حركتي آميخته است. فرضيه هايي كه معمولاً در این حيطه قرار مي گيرند شامل كاستي هاي  ادراك ديداري (تشخيص شكل و زمينه) ارتباط هاي فضايي سيستم هاي حركتي، نداشتن تعادل، ضعف در مهارتهاي حركتي ظريف يادرست، تميز شنوايي و... .

علل ناتواني هاي يادگيري

ناتواني يادگيري گستره اي بسيار وسيع و متنوع دارد و علل به وجود آورنده آن نيز بسيار گسترده است.

در این كتاب ناتواني هاي يادگيري به عواملي كه در طبقه بندي والانس و يك لافلين ارائه داده اند استفاده شده شامل علل:

1- عوامل آموزشي: كه منظور فقر آموزشي- محيطي است يعني فقر كمي و كيفي روش، مواد ومحتواي آموزش از مهمترين عواملي است كه باعث نانواني يادگيري مي شود. مانند تدريس ناكافي نقص دانش علم، شيوه هاي تدريس ناصحيح.

2- عوامل محيطي: محيط به صورت خاص مي تواند در گسترش يا محدود كردن اختلالات يادگيري مهم باشد. موارد عمده محيطي مانند تغذيه، بهداشت، سلامتي، تحريك حسي، تحريك زباني، رشد اجتماعي و عاصفي در ناتواني هاي يادگيري مؤثرند.

3- عوامل رواني: در زمره مهمترين علل به وجود آورنده اختلالات يادگيري تلقي مي گردند. كودكاني كه ناتواني يادگيري به دليل مسائل رواني دارند، در ادراك، يادآوري، شكل دادن به مفاهيم، پردازش اطلاعات و بيان اطلاعات، كمبود مهارتهاي كلامي، ضعف حافظه كوتاه مدت و... دچار كاستي هستند.

4- عوامل فيزيولوژيكي: چون آسيب ديدگي مغزي شديد يا جزئي و آسيب هاي وارده به سيستم عصبي مركزي باعث ناتواني يادگيري مي شوند. عوامل فيزيولوژيكي به دو دسته ژنتيكي و بيوشيميايي تقسيم مي شوند. كه عوامل ژنتيكي در بسياري از ناتوانايي هاي يادگيري مثل ديس لكسي مؤثرند.

تشخيص و ارزيابي كودكان با اختلالات يادگيري

براي تشخيص كودكان مبتلا به اختلالات يادگيري مي تواند در دو مقطع سطحي و عمقي انجام پذيرد.

مرحله اول: سطحي وقتي است كه معلم مي بيند كه شاگرد در يك يا چند واحد درسي دچار مشكل است، او را جهت بررسي به مراجع و مراكز صاحب صلاحيت معرفي مي كند.

مرحله دوم: با استفاده از مشاهدات و آزمونهاي باليني تشخيص اوليه را محقق يارد مي كنيم كه این كار مستلزم به كار بستن روش ها، ابزار و آزمونهاي مختلفي است. هدف آن گردآوري اطلاعات براي مربيان و مسئولان آموزش و پرورش براي برنامه ريزي مواد، محتوا، روش آموزش ياري دهد.

صاحب نظران مراحل زير را در تشخيص ضروري مي دانند.

1- آيا كودك واقعاً ناتواني يادگيري دارد؟محقق توانايي بالقوه وبالفعل كودك را مي سنجد اگر اختلافي بين این دو زياد بود كودك دچار اختلال است.

2- سنجش ميزان تلاش وپيشرفت: هرچه تلاش بيشتر پيشرفت سريع تر است به يك كودك سالم ويك كودك مشكوك، يك شعرداده مي خواهند حفظ كنند. اگر كودك سالم 30-15 بار خواندن حفظ شد وكودك مشكوك با 90-80 بار خواندن دچار مشكل بود كودك دچار اختلالات است.( اختلاف ميان سطح تلاشي وسطح پيشرفت)

3- تجزيه وتحليل يادگيري كودك: بايد ديد كه كودك دركدام مرحله دچار مشكل است. دردريافت اطلاعات- پردازش اطلاعات يا تبديل آن، كار تحقق بايد بسياردقيق باشد .

4- كشف مانع يادگيري: تكميل كننده مرحله سوم است.

5- مقابله وتفسير داده وتنظيم پيش فرض هاي تشخيص: تأييد پيش فرض ها به وسيله داده هاي عيني كه از بكار بستن آزمون هاي استاندارد به دست آمده اند، این تشخيص از آنجا كه مبناي برنامه ريزي آموزشي است از اهميتي والابرخوردار است.

6- تهيه وتنظيم يك طرح آموزشي براساس پيش فرض ها: هارسون وگراهام 10 گام معرفي كردند:

- كاركنان آموزش وپرورش از نگراني مدرسه آگاه كردند.

- وضعيت گذشته وكنوني كودك مورد بررسي قرارگيرد.

- موافقت كتبي ازوالدين.

- والدين حق برگشت وانصراف دارند.

- تيم ارزيابي تشكيل شود.

- خلاصه آن بصورت كتبي ارائه شود.

- تيم به ارزيابي ارائه خدمات به تصميم گيري بپردازد.

- براي دانش آموزان جديد به طرح يك برنامه عمقي اقدام خواهد شد.

- طرح آموزش انفرادي بايد پيش از شروع سال تحصيلي.

به دو رويكرد تشخيص مي پردازيم:  } الگوي توانايي            الگوي مهارتي {

شيوه هاي ارزيابي ناتوانايي هاي يادگيري باهدف تجويز برنامه هاي آمورشي

توانايي:علت اختلال دردرون كودك است.مشكل دربينايي،شنوايي،ادراكي حركتي و.... است . دراينجا سه فرضيه موجود است:

- اختلالات يادگيري زمينه سازمشكل تحصيلي است               - مي توان این فرآيند ها را اندازه گيري كرد

- مي توان تخفيف داد يا از بين برد.

آزمونهاي الگوهاي توانايي: ‌}زباني رواني   استعداد يادگيري            رواني آموزشي                تركيب حسي{

الگوي مهارت برتوانايي انجام تكاليف تحصيلي مثل: خواندن، نوشتن، ومحاسبه متمركز است. يعني ناشي از تجربيات ناكافي             مي باشد وآموزش مستقيم مهارت هاي آنها را رشد خواهد داد.

براي بدست آوردن اطلاعات مي توان از روش: 1- پيشينه كاوي . 2- مشاهده باليني. 3- آزمون هاي غير رسمي. 4- آزمون هاي ميزان شده رسمي .

پيشينه كاوي: به جمع آوري اطلاعات دررابطه با قبل از تشكيل نطفه زمان بارداري وكيفيت رشدوتحول جسماني رواني كودك .

مشاهده باليني: به دو طريق اطلاعات جمع آوري مي شود:

1- مشاهده طبيعي دروضعيت طبيعي.    2- مشاهده طبيعي دروضعيت از بيش تعيين شده.

آزمون هاي غير رسمي: توسط محقق ساخته مي شود ومعمولاً شامل سياهه هاي خواندن، خواندن مستقل ، آموزشي ، ناتوان واژه شناسي، محاسبه، مشكلي كه دراين آزمون است هنجار يابي صحيحي صورت نگرفته تا بتوانيم يك كودك را با  كودك ديگر مقايسه نماييم.

آزمون هاي ميزان شده رسمي: داراي اعتبار وروايتي است . مهمترين عصاي فرد تشخيص دهنده است، چون این آزمون ها حد متوسطي را نشان مي دهد امكان داد فرد را به ورطه خطا بيندازد.

ويژگي هاي كودكان مبتلا به ناتوا ني هاي يادگيري

در بررسي ويژگي هاي كودكان مبتلا به ناتواني هاي يادگيري بايد به این اصل مهم توجه داشت كه ميزان شباهت هاي این كودكان با كودكان عادي بسيار بيش از ميزان تفاوت هاي آنها با این كودكان است و معمولاً این ناتواني ها در زمينه تحصيلي جلوه مي كند و این خود باعث ناكامي ها و شكست هاي تحصيلي مي شود و پيامدهاي ناگوار رواني و شخصيتي آن  به صورت رفتارهاي لجام گسيخته و ناسازگارانه جلوه گر مي شود.

این گونه كودكان مضطرب و پرخاشگر، محتاج محبت و نامطمئن نسبت به آينده مي باشند. ناتواني در خواندن از رايج ترين زمينه اختلالات يادگيري است كه ممكن است ناشي از عادات خواندن يا به بازشناسي كلمه يا درك و بازگويي و يا تبديل سمبل هاي نوشتاري به آوايي باشد. ناتواني يادگيري در رياضيات ممكن است ناشي از عدم توانايي در تمييز اشيا از جهت اندازه  و دسته بندي باشد. مشكلات مربوط به زبان 5 درصد ناتواني را شامل مي شود كه به درك زبان و بيان آن مربوط مي شود. اختلالات ادراكي در برگيرنده استفاده از حواس براي تشخيص، تمايل، تفسير محرك است. عدم هماهنگي عصب عضلاني از اختلالات حركتي است. ناتواني در روابط اجتماعي منجر به این مي شود كه فرد قدرت به عهده گرفتن يك نقش فعال در گروه را از دست مي دهد. از ويژگي ديگر كودكان ناتوان دريادگيري در فرايندهاي حافظه و توجه و دقت نيز داراي نارسايي هايي مي باشند. اقدامات آموزشي بايد با توجه به اهداف آموزشي، سن، جنس، طبقه اجتماعي- اقتصادي و فرهنگي باشد وفعاليت ها و برنامه هاي آموزشي خاص این كودكان، رويكردي آموزشي- درماني دارد.

جهت يادگيري آموزش كودكان مبتلا به يادگيري خاص مي تواند در موارد زير خلاصه شود.

1- آموزش عادي در چهارچوب برنامه درسي عادي: كه با بهره گيري از مربيان يا والدين غير متخصص پابه پاي كودكان عادي به تحصيلاتشان ادامه مي دهند و معمولاً این اختلالات دوام ندارند و به آساني برطرف مي شوند.

2- آموزش خاص در راستاي اهداف برنامه درسي عادي: كودك در برنامه آموزش عادي پيروي مي كند و تحت آموزش هاي خاص انفرادي توسط معلم مشاور و يا مشاور سيار به او داده مي شود.

3- آموزش خاص به علاوه درسي عادي: در این مرحله كودكان داراي اختلالات عميق تري بوده و به تناسب نوع و گستره شدت ناتواني كلاس هاي ويژه اي در كنار كلاس هاي عادي بر او تدارك ديده مي شوند. و آموزش خاص تنها به عنوان يك شيوه كمكي مطرح مي شود.

4- آموزش خاص در مدارس خاص: براي كودكان با آسيب پذيري بالا به كار گرفته مي شود كه شامل امكانات، خدمات، تسهيلات و پرسنل متخصص در يك سكان مشخص است.

شيوه هاي ارائه آموزش

- شيوه ادراكي – حركتي: این شيوه آموزش بر مبناي تقويت مهارت هاي ادراكي- حركتي مي باشد و آن را ثمربخش ترين شيوه ارائه آموزش مي داند.

- شيوه زباني: عامل پديدآورنده ناتواني هاي يادگيري را مهارت هاي درون دادي، تداعي انگيزي و برون دادي ضعيف زباني        مي داند و تقويت مهارتهاي زباني به وسيله متخصصان و زبان شناسان را توصيه مي كند.

- شيوه چند حسي: اطلاعات از طريق چند حس به طور همزمان به كودك داده مي شود و اطلعات  در ذهن كودك حك           مي شود و فراموش نمي شود.

- شيوه صحيح آموزي: توانايي هاي يادگيري را به طور عمده ناشي از فقر و نارساني هاي اوليه مي داند، بنابراين با بازسازي فرايندهاي آموزشي به شكل صحيح مي توانيم آن را اصلاح كنيم.

- شيوه آموزش مستقيم: كه مبتني بر آموزش مستقيم مهارت هاي تحليل شده است و مشابه به روش صحيح آموزي است.

توصيه هاي آموزشي

فرد مبتلابه ناتواني هاي يادگيري داراي رفتارهاي شناختي، اجتماعي، هيجاني است كه بايد برنامه هاي آموزشي بر این اساس بنا گردد و تا آنجا كه ممكن است آموزش ها به صورت انفرادي باشد.

مهارتهاي پي در پي تمرين شود، در آموزش از واژگان ساده و قابل فهم استفاده شود.

جهت بهداشت رواني كودك از مشاور استفاده كنيم. از مثلث كودك، والدين، مربيان كه كارآمدترين شكل آموزش دادن است استفاده كنيم.

مشاوره تحصیلی

مقدمه

این نوع ازمشاوره اختصاص به دانش آموزان مدارس و دانشجویان دارد. که برای کمک و راهنمایی آنها درزمینه انتخاب رشته تحصیلی در دوره دبیرستان ، انتخاب رشته تحصیلی دانشگاهی ، اطلاعاز مقررات و شرایط و قوانین مدرسه یا دانشگاه و یا هر مساله و مشکلی که در محیطتحصیل برای آنها ممکن است پیش بیاید دارد. رفع این نوع مسائل یا مشکلات به عهدهمشاوران تحصیلی است.

تاریخچه مشاوره تحصیلی در ایران

مشاوره تحصیلی قبل از پیروزی انقلاب

در ایران مساله راهنمایی و مشاوره وتهیه مقدمات آن بین سالهای1337تا1350شروع شد و جریان پیدا کرد. از سالهای1337با برگزاری سمینارهای متعددی طرح مشاوره و راهنمایی درآموزش و پرورشمطرح شد و نیز تربیت نیرویمشاوره در دانشگاهها و تهیه ابزار کار مشاوران ، دوره‌های کارآموزی ضمن خدمت ، تهیهوظایف و طرح و جاانداختن آن از جمله اقدامات بعدی در این دوره بوده است. برایپیشرفت و گسترش این طرح اقدامات متعددی انجام شد. دوره‌هایی ترتیب داده شد تا دستاندرکارانتعلیم و تربیتبا برنامه راهنمایی آشناشوند. اعزام مشاوران به مدارس ، تهیه مقالات و بروشورهای مختلف ، تهیه پرونده‌هایتحصیلی و تربیتی ، تهیه پرسشنامه‌های مختلف و ایجادمراکز مشاورهو راهنمایی در برخی از مراکزاستانها از جمله اقداماتی است که در این دوره به عمل آمد.

در سالهای1337و1338کنفرانسهایی که در مشهد و آبادان تشکیل یافتند لزومراهنمایی در مدارس را تاکید کردند. تا اینکه در سالهای1344و1345در دانشسرای عالی تهران درس مشاوره و راهنمایی جزء دروس رسمی قرار گرفت. از مهر ماه1350که اولین کلاس دوره راهنمایی تحصیلی تشکیل شد تا 22 بهمن 1357 کهانقلاب اسلامی به پیروزی رسید در زمینه اجرای برنامه راهنمایی ، فعالیتهای زیادیصورت گرفت که آشنا ساختن والدین و مربیان و دانش آموزان با برنامه‌های مشاوره وراهنمایی به اعزام مشاورین به مدارس ، تهیه پرونده تحصیلی ، تست و اجرای آنها از آنجمله می‌باشد.

مشاوره تحصیلی بعد از پیروزی انقلاب

پس از پیروزی انقلاب اسلامی برنامهراهنمایی با توجه به اهداف جدید مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت و نتیجه آنسیستم معلم - مشاوربود که هم به تدریس و هم به مشاوره می‌پرداختند. پس مدتیبرای تهیه هدفهای هماهنگ با اهداف انقلاب برنامه راهنمایی و مراکز مشاوره حذف وتحلیل گردید. و به جای آن طرح مربیان پرورشی با عنوان متولیان انقلاب در مدارس طرحریزی و اجرا شد. این طرح به تدریج مسئولان را متوجه نیاز به مشاوره و راهنمایی درمدارس نمود. تا اینکه در سال 1364هسته‌های مشاوره و راهنماییمجددا در مناطقآموزش و پرورش تاسیس گردید. در حال حاضر برنامه‌های مشاوره‌ای مدارس به سمت تخصصیشدن و خدمات مشاوره‌ای سوق داده شده است و طرحهایی چون "طرح احیا نقش مشاوره‌ایمعلمان" در حال اجرا است.

مشاوره تحصیلی در زمینه انتخاب رشته و راهنمایی شغلی

در این زمینه مشاوربه دانش آموز کمک می‌کند با اطلاع از ویژگیها و شرایط خود ، رشته‌ها و شرایط جامعهتصمیم مناسبی در مورد انتخاب رشته تحصیلی‌اش اتخاذ کند. چنین فرایندی چه در سال اولدبیرستان و برای انتخاب رشته تحصیلی دوره متوسط صورت بگیرد و چه برای انتخاب رشتهدانشگاهی تفاوت چندانی نمی‌کند. آشنایی مشاور با ویژگیها و مقررات موجود مربوط بههر دوره (متوسط یا دانشگاهی) بسیار حائز اهمیت است. مشاور تلاش می‌کند علاوه براینکه مراجع را از جنبه‌های مختلف هوشی ، استعداد و علایق شناسایی کند بلکه اینشناخت را با شناختهای خود دانش آموز درهم می‌آمیزد و با در نظر گرفتن مقررات بیرونیو شرایط ویژه جامعه اقدام به تصمیم گیری کنند.
ویژگیهای خود دانش آموز کهباید شناسایی شوند عبارتند از: میزان بهره هوشی، نمرات تحصیلی او ، تعییننقاط قوت و ضعف او در دروس مختلف ، بررسی علایق و استعدادهای او در زمینه رشته‌ها ومشاغل. برای اینکار گاهی مشاور از آزمونهایی چونتست هوش،آزمون رغبت سنجوآزمونهای سنجش استعدادکمک می‌گیرد. از سویدیگر باید دانش آموز شناخت کاملی نیز از خود رشته تحصیلی بدست آورد. اینکه چه دروسیدر آن مطالعه می‌شوند، آینده شغلی آن چیست؟ و ... .

مشاوره تحصیلی در زمینه بررسی افت تحصیلی

برخی از دانش آموزان ممکن استدچارافت تحصیلیشوند. برخی از این دانش آموزانخود به مشاوره تحصیلی مراجع می‌کنند و برخی توسط مسئولین مدرسه به مشاور مدرسهمعرفی می‌شوند. در هر حال مشاور تحصیلی به بررسی عمل مختلف افت تحصیلی می‌پردازد. برای بررسی احتمال وجود عمل خانوادگی از خود دانش آموز و خانواده او کمک می‌گیرد. عوامل مدرسه را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد و همچنین به بررسی سلامت جسمی و روانیدانش آموز می‌پردازد.

شناخت و پیدا کردن علت افت تحصیلی در گام اول قراردارد. بعد از پیدا کردن علت ، مشاور به کمک دانش آموز و در صورت لزوم خانواده او ومسئولین مدرسه به رفع آن علت اقدام می‌کنند. یا اینکه راهنماییهایی به دانش آموزانبرای رفع علت ارائه می‌شود و پیشرفت او مورد پیگیری قرار می‌گیرد. از جمله اینراهنمایی شامل شیوه افزایش انگیزش دانش آموز ، آموزششیوه‌هایصحیح مطالعه ، آموزش شیوه‌های مواجهه با تغییرات اساسی و غیره خواهد بود.

مشاوره تحصیلی در زمینه آموزش شیوه‌های صحیح مطالعه و روشهای بهسازی حافظه

برخی از دانش آموزان با وجود اینکه افت تحصیلی نشان نمی‌دهند، اما ممکن استنیاز به آموزش شیوه‌های صحیح مطالعه وروشهایبهسازی حافظه داشته باشند. آموزش چنین روشهایی می‌تواند به جلوگیری از اتلافوقت دانش آموز و بالا بردن بهره وری او کمک کند. برنامه ریزی برای مطالعه ، رعایتاصول یادگیری در برنامه ریزی برای مطالعه ، رعایت ویژگیهای حافظه‌های مختلفمی‌تواند به دانش آموز کمک کند تا روش مطالعه صحیحی داشته باشد و نتیجه بهتری کسبنماید.

مشاوره تحصیلی در زمینه کاهش اضطراب امتحان

اغلب افراد در جلسه امتحان ویا قبل از آن درجاتی ازاضطراب رادارا هستند. داشتن مقداری اضطراب در شرایط امتحانی کاملا طبیعی و گاهی حتی ضروریست. چون موجب بالا نگه داشته شدن سطح انگیختگی فرد شده و عملکرد او را بهبود می‌بخشد. اما در صورتیکه میزان این اضطراب از حد طبیعی بالا برود باعث مختل شدن عملکرد فردخواهد شد. بنابراین مشاور تحصیلی تلاش می‌کنند با آموزش شیوه صحیح مطالعه ، بالابردن کارآیی حافظه و استفاده بهینه از زمان ، دانش آموز اطمینان و یقین نسبت به خودپیدا کند.
به عبارتی تلاش می‌کند اعتماد به نفس او را بالا ببرد تا از پیداشدن افکاری که باعث اضطراب در او می‌شوند جلوگیری کند. چنین دانش آموزانی افکاری ازاین قبیل دارند. نمره کمی خواهم گرفت، خوب نخوانده‌ام، همیشه شکست می‌خورم و ... . مشاوره تحصیلی کمک می‌کند تا دانش آموز با تسلط بیشتری به مطالب مورد نظر سر جلسهامتحان حاضر شود و علاوه بر این به خوداعتماد به نفسداشته باشد. همچنین ممکن استروشهای اختصاصی مثل آموزش روشهای آرامش ورزی مورد استفاده قرار بگیرید. در صورت حادبودن میزان اضطراب دانش آموز به مراکز اختصاصی‌تر ارجاع داده می‌شود.

شرایط انجام مشاوره تحصیلی

شرایط لازم برای انجام مشاوره تحصیلی همانندسایر مشاوره‌هاست. معمولا در مدارس اتاقی با عنوان اتاق مشاوره وجود دارد. دانشآموزان می‌تواند به صورت مستقیم یا از طریقصندوقمشاورهبا مشاور ارتباط برقرار کنند. پاسخهای خود را نیز می‌توانند بطورمستقیم از مشاور دریافت کنند یا به صورت ناشناس دربولتن مشاورهمطالعه کنند.

روانشناسی مشاوره

تاریخچه روان شناسی مشاوره

فرآیند مشاوره ارتباط نزدیکی با راهنمایی دارد. هرچند راهنمایی فرآیندی گسترده‌تر را شامل می‌شود که تمام امور زندگی فردی واجتماعی فرد را دربر می‌گیرد، مشاوره قلب برنامه راهنمایی به شمار می‌رود و ازخدمات اساسی آن است. با این وصف در تاریخ روان شناسی مشاوره دیده می‌شود که اینشاحه از روان شناسی ، با راهنمایی به منزله فعالیتی منظم و سازمان یافته ، در سال 1908 میلادی در شهربستن ایالت ماساچوست امریکابه وسیله شخصی به نامفرانک پارسونزکه بهپدر راهنماییحرفه‌ایمشهور است، آغاز می‌شود.
پارسونز راهنمایی را ابتدا در مقیاسیکوچک و با تاکید بر راهنمایی حرفه‌ای آغاز کرد. بنابراین کار او به مثابه یک نوآوریدر نظام تعلیم و تربیت با نارسایی‌هایی توام بود و به دلیل تاکید محضش بر راهنماییحرفه‌ای ، یک بعدی به حساب می‌آمد. به این ترتیب با توجه به ضرورتهایی که بر لزومتداوم راهنمایی و مشاوره احساس می‌شد، روان شناسی مشاوره شکل کاملتری به خود گرفت،بطوری که نظریات متعدد در این زمینه ارائه شد و روشها و فنون مختلفی معرفی گردید.

ضرورت روان شناسی مشاوره

شکی نیست که به موازات گسترش اجتماع و پیچیدگینهادهای آن مشکلاتی بروز می‌کند و چیزهای جدیدی ضرورت می‌یابد که قبلا نیازی بداناحساس نمی‌شده است. در چنین شرایطی با توجه به پیچیده‌تر شدن شرایط اجتماعی ،سست‌تر شدنروابط عاطفیو عوامل متعدد دیگر توجه بهاصلاح شرایط عاطفی و روحی افراد کاملا ضروری به نظر می‌رسد. تحول جوامع از حالتساده به پیچیده ، جنبه‌های مختلفی از زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بطوری کهسازگاری با این دگرگونی‌ها از جمله تغییرات در نوع روابط ، تغییرات شغلی ، تحصیلی و ... لزوم روان شناسی مشاوره را مورد تائید قرار می‌دهد.

اهداف روان شناسی مشاوره

در تعاریفی که روان شناسی مشاوره به عمل آمده،تصریح شده که روشهایی تعیین گردد تا به فرد کمک شود که خود را بشناسد. منظور و هدفاز اینکه فرد خود را بشناسد، این است که با این شناسایی به صورت انسانی موثرتر وخلاقتر و در نتیجه شادمان‌تر درآید. با استفاده از فنون ارائه شده در روان شناسیمشاوره ، فرد نه تنها وضع فعلی خود را درک می‌کند، بلکه از آنچه که به صورت آن درخواهد آمد، نیز آگاه می‌شود. راجرزروان شناسی که نظریات او در مشاورهکاربرد اساسی دارد، معتقد است که هدف بیشتر مشاغل یاری دهنده که روان شناسی مشاورهرا نیز شامل می‌شود، افزایش رشد شخصی و روانی فرد در مسیر رشد اجتماعی است.
بدین ترتیب روان شناسی مشاوره دارای دو هدف می‌باشد: اهداف آنیواهدافغایی.

اهداف آنی روان شناسی مشاوره

شناسایی و کاربرد روشهایی که راهنمایی‌هایلازم را در حل مشکلات مختلف از قبیل مشکلات تحصیلی ، خانوادگی ، شغلی و ... به فردارائه می‌کند که آن راعلاج واقعه قبل از وقوعمی‌دانند و باعث جلوگیری از اتلاف سرمایه مادی و معنوی فرد می‌شود.

اهداف غایی و نهایی روان شناسی مشاوره

این اهداف عبارت است از شناسایی وکاربرد روشهایی که فرد خود قادر باشد یا بتواند که با بینش صحیح به حل مشکلات خویشپرداخته و عاقلانه رفتار نماید.

مکتبهای مهم در روان شناسی مشاوره

معمولا چندین مکتب در این قلمرو مطرحشده‌اند که مهمترین آنها عبارتند از: مکتب مشاوره مستقیم،مکتب مشاوره غیر مستقیم،مکتب مشاوره نیمه مستقیم.

مکتب مشاوره مستقیم

بزرگترین بنیانگذاران این مکتبآلبرت الیس،سالتر،هواردومیلرهستند. در این مکتب توجه به عقل و منطقمی‌باشد و مشاور معتقد است که مشکل فرد را بهتر از خود او درک کرده و نیز بهترمی‌تواند نسبت به درمان‌جو قضاوت کند. این مکتب معتقد است که بشر ذاتا خلاق و دانانیست و کلیه افراد بشر توانایی سازندگی خود را ندارند و مشاور فردی است که در درجهاول خودش را شناخته و در وهله دوم به دیگران کمک می‌کند تا خود را بشناسند.

مکتب مشاوره غیر مستقیم

بزرگترین بنیانگذار این مکتبکارل راجرزاست و هر چه ازفلسفه غیر مستقیممی‌دانیم، اطلاعاتی می‌باشد که بر پایه فلسفه او بنیان شده است. این مکتب معتقد استکه انسان موجودی سازنده ، خلاق و تواناست که مهمترین خصوصیت بارز او این است که بهذات خود آگاهی دارد. در این مکتب مشاور خودش را به جای درمان‌جو می‌گذارد تا بتواندوی را خوب بشناسد.

مکتب مشاوره نیمه مستقیم

این مکتب به شرایط انسان در محیط توجه دارد ومشاوره به باز یافتن فرد و نیز پیدا کردن خودش در محیط توجه دارد. به نظر این مکتب، انسان وقتی دچار آشفتگی رفتار یابیماریهای عاطفی و یا امثال آن می‌شود که نتواندموقعیت خود را در محیط مشخص کند. کار مشاور این است که بیمار را به عنوان یک موجودخاص در موقعیت خاص خود مورد توجه قرار دهد.

روشهای مورد استفاده در روان شناسی مشاوره

روشهای مختلفی جهت مشاوره وپژوهش در این شاخه وجود دارد. از جمله مشاهده ، مصاحبه ، پرسش‌نامه و ... که عمدتابر اساس مکتب فکری روان شناس ، نوع اطلاعات مورد نیاز و اهداف پژوهش یا امر مشاورهمورد استفاده قرار می‌گیرند. گاه از آزمونهای مختلفهوش ،شخصیتو ... استفاده می‌شود.

ضرورت مشاوره تحصیلی

مقدمه

نیاز انسان به راهنمایی و مشورت با دیگران در تصمیم گیری ، انتخاب وبکار گیری راه حلهای مناسب در زندگی بر کسی پوشیده نیست. خصوصا در سنینی که فردناچار به انجام انتخابهای مهمی است. مسلما چنین مشاوره‌ها و راهنماییهایی کمک شایانتوجهی در اقدامات درست و مناسب او خواهد داشت و از خطا رفتن راهها و تصمیماتانتخابی جلوگیری خواهد نمود. بیشتر عدم موفقیتها ، شکست و در نیمه راه ماندنها ،ناشی از عدم داشتن اطلاعات کافی در زمینه موضوع و انجام انتخابهای نادرست است. ازاینرو چنانچه انجاممشاوره در زمینه‌های مختلف مثلمشاوره ازدواج، مشاوره در شرایط بحرانی ،مشاورهشغلی و غیره اهمیت دارد در زمینه تحصیلی نیز حائز اهمیت فراوان است.

ضرورت مشاوره تحصیلی برای دانش آموزان

مشاورهتحصیلیبه دانش آموزان کمک می‌کند ویژگیها و استعدادهای خود را بهتر بشناسند وبه شرایط و خصوصیاتی که یا توجهی به آنها نداشته‌اند و یا میزان توجه به آنها کمتربوده است با دقت بیشتری نگاه کنند. علاوه بر این اطلاعات آنها را در زمینه‌هایمختلف تحصیلی بالاتر بوده و در صورت وجود نواقصی در عملکردشان آنها را شناسایی کردهو راه حلهایی برای رفع نواقص ارائه می‌کند. به این ترتیب دانش آموزان می‌توانندعملکرد بهتری نسبت به قبل در زمینه درسی داشته باشند انتخابهای مفیدی انجام دهند واشکالات احتمالی را رفع نمایند.

ضرورت مشاوره تحصیلی برای والدین

در امر تحصیل فرزندان ، خانواده و والدیننقش بسزایی دارند. بطوریکه عامل خانواده از عوامل مهم در زمینه پیشرفت تحصیلی دانشآموز یا وقوع افت تحصیلی است. انگیزه‌ها و علایق تحصیلی دانش آموز در خانواده شکلمی‌گیرد و به آن جهت داده می‌شود و مسیری برای هدایت آن فراهم می‌شود. خانواده سرعتدانش آموز را در رسیدن به اهداف تحصیلی تنظیم می‌کند. خانواده‌های بدون انگیزه ،بدون اطلاع و غیر فعال موجب کاهش سرعت دانش آموزان بااستعداد می‌شوند. از اینرو درفرآیند مشاوره تحصیلی ، لزوم انجام مشاوره با والدین ضرورت و اهمیت خاصی پیدامی‌کند. از اینرو لازم به نظر می‌رسد والدین و بطور کلی خانواده نیز اطلاعات کافیاز ویژگیها و استعدادهای فرزندان خود کسب نمایند، اطلاعات بیشتری در زمینه‌هایتحصیلی کسب کنند و کمکها و یاریهای مفیدی برای فرزندان دانش آموز خود فراهم کنند.

ضرورت مشاوره تحصیلی در زمینه انتخاب رشته مشاغل

گاه انتخابهایی که دانشآموزان در زمینه رشته‌ها و مشاغل انجام می‌دهند عاری از هر گونه دلیل منطقی واطلاعات مناسب است. معیارهایی که دانش آموزان در چنین مواردی برای انتخابهای خودبرمی‌گزینند ملاکهایی کاذب و نامناسب است. مثل انتخاب رشته ریاضی فیزیک به خاطروجهه اجتماعی آن ، یا به خاطر چشم هم چشمی و یا به خاطر دنباله روی از یک دوست و یاهمراه با او بودن در طول تحصیل. چنین انتخابهایی به احتمال بیشتری محکوم به شکستخواهند بود. شکست یا در مرحله سالهای دبیرستان به صورت کاهش در نمرات ، عدم موفقیتدر کنکور و در سنین بالاتر در انتخاب رشته در زمینهانتخاب رشته تحصیلی. مشاوره از آن جهت ضرورتمی‌یابد که اهمیت چنین انتخابهایی به دانش آموز گوشزد شود تا او ملاکهای مناسبیبرای تصمیمهای خود اتخاذ کند و از احتمال شکست خود در آینده پیشگیری نماید.

ضرورت مشاوره تحصیلی در زمینه جلوگیری از افت تحصیلی

برخی از دانش آموزانبه خاطر شرایط ویژه‌ای که دارند بیشتر در معرضافت تحصیلیهستند و برخی از آنها افتان وخیزان تجربههایی از افت تحصیلی داشته‌اند. برخی از علل افت تحصیلی این دانش آموزانبه عوامل بیرونی مثل خانواده ،مدرسهو ... مربوط می‌شود. و برخی از علل ،علل فردی هستند مثل انگیزه خود دانش آموز ،روشهایمطالعه و برنامه ریزی، علایق و استعدادها و غیره. مشاوره تحصیلی برای این دستهاز دانش آموزان اهمیت بسزایی دارد. در جریانمشاورهتحصیلی به این دانش آموزان کمک می‌شود علت افتها و شکستهای خود را بشناسند و باراهکارهایی آشنا شوند که به آنها در رفع آن علتها و یا کاهش تاثیر آنها در مسائلتحصیلیشان کمک می‌کنند. انجام چنین مشاوره‌هایی می‌تواند با احیای نیروهای بالقوهفرد او را در تمام مسیر تحصیلی‌اش همراهی کند.

ضرورت مشاوره تحصیلی در زمینه سرعت بخشیدن به فرآیند تحصیل و مطالعه

برخیدانش آموزان و خانواده‌های آنها مایلند عملکرد بهینه خود را در زمینه تحصیل بهبودبخشند. این دانش آموزان ممکن است دانش آموزانی متوسط و یا بالا باشند. به هر حالتمایل دارند روشهایی را بیاموزند و اطلاعاتی مناسب ، مفید و عملی کسب کنند کهکارآیی آنها را در زمینه تحصیل بالا ببرد. مشاوره تحصیلی چنین راهکارهایی را برایافراد فراهم می‌سازد. و بر احتمال موفقیت آنها در سطح پیشرفته‌تر می‌افزاید.

ضرورت مشاوره تحصیلی برای تشخیص و هدایت دانش آموزان استثنایی

درصد کمی ازدانش آموزان در گروهدانش آموزان استثنائیقرار دارند. از لحاظعلمی دانش آموزان استثنایی شامل دانش آموزانی می‌باشند که معلولیتهایی در زمینه‌هایمختلف جسمی مثلشنوایی،بیناییو یاهوشیدارند. لزوم مشاوره تحصیلی برای ایندسته از دانش آموزان نیز به وفور احساس می‌شود. به این دلیل که آنها و خانواده‌هایآنها نیازمند اطلاعات بیشتری در ارتباط با آینده تحصیلی و شغلی آنها هستند. در مورداین دسته از دانش آموزان نیز با بررسی تواناییهای آنها در مورد شغل و تحصیلات آنهاتصمیماتی اتخاذ می‌شود. چنین دانش آموزانی با توجه به ضرورت اینکه زودتر از بقیهدانش آموزان باید حرفه و مهارتی را بیاموزند احتیاج مبرمی به مشاوره تحصیلی دارند.

ضرورت مشاوره تحصیلی برای دانش آموزان تیز هوش و نابغه

این دسته از دانشآموزان ، قشر پرنیرو و قابل توجهی برای دست اندرکاران تعلیم و تربیت و جامعه هستند. سرمایه گذاری و استفاده از انواع خدمات مشاوره‌ای در کنار سایر امکاناتی که برایآنها در مدارس ویژه فراهم می‌آید ضرورت دارد. از دست رفتن چنین نیروهایی به خاطرانتخابها و تصمیمات نادرست زیانهای قابل توجهی به بار خواهد آورد.

مشاوره تحصيلي

در محيط مدارس،ارائه خدمات مشاوره آموزشي از طريق دفتر ملي اطلاع رساني مطالعات ومشاغل و مراكز اطلاعات خدمات مشاوره اي، صورت مي‌پذيرد.با وجود اينكه مراكز اطلاع رساني و ارائه خدمات مشاوره ((CIO در محيط مدارس و مراكز علمي‌كشور به  فعاليت مي‌پردازند،با اين حال  مراكز فوق ملزم به ارائه خدمات  به  تمامي‌گروه‌هاي سني مي‌باشند.

به علاوه از سال1986، وزارت آموزش وپرورش ملي در حال طراحي  نظام آموزشي خاصي جهت آموزش واشتغال آندسته از جواناني است كه مبادرت به ترك تحصيل سيستم آموزشي   نموده و از مدرك تخصصي  برخوردار نمي‌باشند. نظام ويژه  فوق در جهت راهنمايي جوانان وتشويق آنان به برقراري ارتباط مجدد با مدارس طراحي گرديده  است. آموزش وراهنمايي  جوانان در خارج از محيط مدارس ومراكز آموزشي  از جمله  مهمترين پيشرفت‌هاي اجتماعي كشور فرانسه طي دهه 1980به شمار مي‌رود. از سال 1982،مراكز دائمي‌مشاوره واطلاع رساني  ويژه جوانان رده‌هاي سني16 تا 25 سال به ارائه  خدمات مشاوره مبادرت مي‌نمايند. آژانش‌هاي محلي نيز به  آندسته جوانان رده‌هاي سني16 تا 25 سال كه مدرسه را ترك كرده و فاقد شغل مي‌باشند، خدمات خاصي ارائه مي‌نمايند.گفتني است كه مراكز فوق همچنين  به برطرف نمودن مشكلات بي شمار موجود در ساختار آموزش‌هاي فني و حرفه اي،اشتغال و بهداشت جوانان  مي‌پردازند.

درحال حاضر450مركز دائمي‌اطلاع رساني ومشاوره (PATO )و238 آژانس محلي باتعداد  5 هزار كادر  به فعاليت مشغول مي‌پردازند. مراكز فوق الذكر در سال1993 به ارائه خدمات مشاوره آموزشي به تعداد750 هزار جوان فرانسوي مبادرت  نموده اند. به علاوه مركز اطلاع رساني واسناد  با برخورداري از تعداد 25 مركز محلي به ارائه اطلاعات جامع  در خصوص مسائل زندگي روزمره مبادرت مي‌نمايد. ارائه خدمات مشاوره آموزشي به  دانش آموزان  در روند تحصيلي  آنان در مدارس به اتخاذ  تصميم گيريهاي عاقلانه تحصيلي وحرفه اي توسط آنان منجر مي‌گردد. مطابق تبصره 8،قانون مصوب 15جولاي1989،حق برخورداري از خدمات مشاوره آموزشي واطلاع رساني در خصوص دوره‌هاي آموزشي و اشتغال بخشي از حقوق آموزشي محسوب مي‌گردد.

متمم 14 ژوئن1990 نيز به تعريف وتبيين اصول وروش‌هاي مشاوره آموزشي دانش آموزان مبادرت مي‌نمايد.در پايان سال سوم مطابق با  پيشرفت تحصيلي  دانش آموزان، با خانواده دانش آموزان در خصوص موارد ذيل مذاكره وتبادل نظر مي‌گردد :

ـ تكرار سال سوم (فني يا عمومي‌)

ـ ارتقاء به سال چهارم (فني يا عمومي‌)

ـ ارتقاء به كلاس تقويتي  سال چهارم به منظور آمادگي جهت  تعيين صلاحيت تحصيلي  فني و حرفه اي

سال چهارم،كه سال آخر كالج و سال تعيين كننده مي‌باشد، دوره كليدي درجهت ارائه خدمات مشاوره آموزشي  قلمداد مي‌گردد.

ـ سال پنجم (عمومي‌يا فني) كه به كسب مدرك كارشناسي فني يا عمومي‌منتهي مي‌گردد.

ـ سال پنجم فني حرفه اي كه به كسب گواهينامه تحصيلات فني حرفه اي منتهي مي‌گردد. گذراندن اين دوره اين امكان را بوجود مي‌آورد كه داوطلبان پس از احراز  مدرك فني وحرفه اي  مقدماتي به كسب مدرك كارشناسي فني وحرفه اي نيز نائل مي‌آيند.

هيأت‌هاي مشاوره

هيأت‌هاي مشاوره آموزشي كه  عهده دار مسئوليت تهيه اطلاعات،پيشنهادات و ارائه خدمات مشاوره تحصيلي به دانش آموزان و دانشجويان ميباشند، همچنين به ارائه خدمات مشاوره  به وزير آموزش وپرورش ملي نيز مبادرت مي‌نمايند.از جمله هيأت‌هاي مركزي مشاوره آموزشي كشور فرانسه مي‌توان به شوراي  عالي آموزش با تعداد 95عضو و هيأت نمايندگي آموزش دولتي با 48 عضو،كاربران،والدين،دانش آموزان  و دانشجويان با19عضو،مسئولين منطقه اي و نهادهاي ويژه  فعاليت‌هاي خارج از مدارس با 28عضو،اشاره نمود.گفتني است كه شوراي مذكور به ارائه كليه خدمات مشاروه در  زمينه‌هاي آموزشي از قبيل اهداف،عملكردها و قوانين آموزشي مبادرت مي‌نمايد. شوراي برنامه ريزي آموزش ملي نيز عضو ديگري از هيأت مركز مشاوره آموزشي محسوب مي‌گردد.شوراي مذكورمطابق قانون مصوب جولاي1989تأسيس گرديده و به ارائه خدمات مشاوره آموزشي درخصوص موضوعات كلي نظير اهداف عالي آموزشي،تطابق  برنامه‌هاي آموزشي ومنابع به منظور حصول به اهداف عالي آموزشي مبادرت مي‌نمايد.كميسيونهاي مشتركي از نمايندگان هيأت‌هاي نظارت آموزشي وكاركنان هيأتها به تعدادمساوي تشكيل يافته است.كميته‌هاي مشترك  فني،كميته‌هاي مشترك  نظارت آموزش ملي وكميته مشاور آموزش فني حرفه اي، تحت نظارت كميسيونهاي مشترك به فعاليت مبادرت مي‌ورزند.درحوزه  آموزش  عالي،مسئوليت نظارت آموزشي بر عهده  شوراي ملي آموزش  عالي وتحقيقات(CNESER) است كه از تعداد 61 عضو برخوردار مي‌باشد.از جمله  اعضاي اصلي شوراي مذكور مي‌توان به كادر39 نفره، نمايندگي‌هاي دانشجويي با 11 عضو و گروه‌هاي اصلي آموزش ملي، فرهنگي، علمي، اقتصادي ومنافع عمومي‌اشاره نمود.شوراي مذكور همچنين به ارائه خدمات مشاوره به وزير آموزش وپرورش، در خصوص خط مشي‌هاي اصلي آموزش عالي  اعم از تغييرات ساختاري،انواع مقاطع آموزشي و تقسيم منابع مالي درميان موسسات آموزشي مبادرت مي‌نمايند.علاوه بر شوراهاي مذكور ،تعداد 8 موسسه ملي نيز به ارائه  خدمات آموزشي تحت نظارت مستقيم وزارت آموزش ملي ويا وزارت آموزش عالي وتحقيقات مبادرت  مي‌نمايند كه از آن جمله مي‌توان به موارد ذيل اشاره نمود  :

موسسه ملي تحقيقات آموزشي(INRP)

مركز ملي اسناد آموزشي(CNBP)

مركز ملي  آموزش از راه دور(CNED)

مركز ملي دانشگاهها ومراكز آموزش عالي(CNOUS) 

دفتر ملي اطلاع رساني آموزش علوم پايه (ONISEP) 

مركز ارزشيابي فعاليتهاي آموزشي وتحقيقاتي(CEREQ)

مركز بين المللي فعاليتهاي  آموزشي(CIEP)

منابع :

1-    سایت دانشنامه رشد

www.daneshnameh.roshd.ir

   2- سایت اطلاع رسانی آفتاب      

www.aftab.ir

3-سایت اطلاع رسانی تبیان :

www.tebyan.net