آموزش بزرگسالان درجهان (سوادآموزی تابعی - سوادآموزی روش پائولوفریره )

تاریخچه مختصر آموزش بزرگسالان درایران

هدفهای آموزش بزرگسالان 

ویژگیهای آموزش بزرگسالان

علل شکست برنامه های آموزش بزرگسالان درکشورهای جهان سوم

 

تحقیق درباره آموزش بزرگسالان در جهان

الف) سوادآموزی تابعی (سواد آموزی تابعی (سواد آموزی با تکیه بر ابعاد عملی خواندن و نوشتن)

پس از جنگ جهانی دوم و مردم به تدریج متوجه این حقیقت شدند که سوادآموزی سنتی با ابعاد و مفاهیم خاص خود نمی تواند نقش مؤثری در دگرگون کردن شرایط و موقعیت سیاسی و اجتماعی یا اقتصادی آنها ایفا کنند از این رو موضوع سواد آموزی تابعی، فلسفه و اهدافی وسیعتر مطرح شد و استفاده عملی از مهارتهای سواد و زندگی روزانه مورد توجه قرار گرفت.

سواد آموزشی تابعی دارای دو بعد اساسی یکی بعد نظری که مسایل و مشکلات بزرگسال مطرح و مورد تجیزیه و تحلیل قرار می گیرد. دیگری بعد عملی که تصمیماتی درباره مائل مورد نظر اتخاذ می گردد و به مرحله اجرا در می آید. تعلیم خواندن و نوشتن و حساب کردن در ضمن این دو بعد انجام می شود. مهارتهای سواد همراه با آموزش های سیاسی، اجتماعی و یا حرفه ای مطرح                  می شود. مؤسسات و نهادهای مختلف برای با سواد کردن افراد جامعه بسیج می شوند مثلاً برای مجهز کردن کشاورزان بر فنون جدید کشاورزی آموزشهای لازم در این زمینه مسؤولان وزارت آموزش و پرورش و کشاورزی و جهاد سازندگی و کلیه نهادها در توسعه و پیشرفت روستاها سهمی دارند و بسیج می شوند.

در این شیوه خواندن و نوشتن و حساب کردن وسیله ارتباط مردن با یکدیگر شناخته می شوند که باید به کمک آن به هدف های وسیعتری از قبیل کسب دانش، مهارتهای مفید، بالا بردن سطح زندگی افراد، ایجاد تقویت رشد اجتماعی و فرهنگی، سیاسی و اقتصادی نایل شد.

سواد آموزی تابعی در مناطق مختلف اشکال و ابعاد متفاوتی دارد «بر اساس اینکه فرد چگونه و در چه محیطی زندگی می کند برنامه های سواد آموزی تابعی به میزان زیادی تغییر شکل می یابد» .

فلسفه سواد آموزی تابعی (عملی)

در این روش فرا گرفتن خواندن و نوشتن، هدف کلی آموزش بزرگسالان نیست بلکه جزئی از آن هدف کلی است و هدف عمده در این روش تجهیز و تربیت نیروی انسانی ماهر، آگاه کردن بزرگسالان به حقوق و وظایفشان و آماده کردن برای خدمت به جامعه و گسترش تولید است. سواد آموزی تابعی از سه مبحث اساسی تشکیل شده است:

1- آموزش مهارت های سواد

2- آموزش حرفه ای

3- آموزش در زمینه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی. در عمل محتوای این مباحث با هم ترکیب می شود و در مجموع برنامه آموزشی واحدی را به وجود می آورد.

اصول سواد آموزی تابعی:

1- اصول سواد آموزی تابعی – برنامه های آموزش بزرگسالان تابع هدفهای دیگری از قبیل رشد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و حرفه ای می باشد تا بدین وسیله امکان بهره وری و استفاده از مهارتهای سواد در زندگی روزمره فراهم شود.

2- اصل ادغام تعلیم و خواندن و نوشتن و ریاضیات با سایر ابعاد آموزش ترکیب شده و به صورت یک برنامه سازمان یافته ارائه می شود. همزمان با آموزش، اطلاعات ضروری در زمینه های کشاورزی صنعت بهداشت و امور اقتصادی و اجتماعی، خواندن مطلب و نوشتن آن و حساب کردن تعلیم داده می شود.

3- اصل مشارکت – برنامه های آموزش با مشارکت نزدیک و مستقیم بی سوادن طرح و تهیه                    می شود و به مرحله اجرا در می آید. بزرگسالان بی سواد در کلیه مراحل برنامه ریزی و تجهیز منابع ملی و محلی شرکت فعال دارند.

4- اصل انتخاب- چون سواد آموزی تابعی با برنامه های عمرانی و سیاست کلی رشد و پیشرفت جامعه هماهنگ می شود. اصل انتخاب در سطوح و ابعاد مختلف به مرحله اجرا در می آید و این انتخاب در سطوح ملی و محلی افراد به دقت انجام می شود. تا امکان سواد آموزی در اختیار کسانی قرار بگیرد که بتوانند از مهارتهای  خود حداکثر استفاده را بکنند و پس از با سواد شدن را در جهت رشد و پیشرفت یاری دهند.

5- اصل همکاری- سواد آموزی تابعی نمی تواند نتیجه فعالیت فعالیت مؤسسه ای خاص باشد بلکه به همکاری نزدیک و مستقیم سازمانها و مسؤولان بخش های دیگر نیازمند است.

6- اصل تنوع – با توجه به اینکه مسایل و مشکلات جوامع متنوع است و شرا یط اجتماعی و فرهنگی متفاوت سواد آموزی تابعی در دو محل از نظر برنامه، هدف و محتوی مختلف و متفاوت است.

7- اصل تداوم- در سواد آموزی تابعی، آموزش و پرورش امری پویا تلقی می شود و آموزش و پرورش با مفهوم مداوم آن مطرح می شود.

8- اصل فشردگی- مطالب و محتوای برنامه در مدت زمانی بسیار کوتاه ارائه می شود و بزرگسالان با صرف حداقل زمان به میزان زیادی بر دانش و معلومات خود بافزایند.

ب) سواد آموزشی با تأکید بر ابعاد اجتماعی و آگاه سازی (روش پائولوفریره)

در این شیوه، آموختن مهارتهای سواد هدف نیست بلکه سواد وسیله ای برای بهبود و اصلاح جامعه و ایجاد تغییرات بنیادی در طرز تفکر مردم و نحوه برخوردشان با مسایل به شمار می آید. هدف عمده این شیوه ایجاد آگاهی سیاسی و اجتماعی در توده بیسواد است.

در این شیوه پائولوفریره، کارشناس و مربی آموزش و پرورش برزیلی بیش از همه جلب توجه              می کند. طرح انقلابی او بیشتر بر اساس ویژگی های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشورهای آمریکای لاتین تنظیم شده است و اساس شیوه او بحث درباره پدیده استثماراست او سعی می کند که جریانهای استثماری راکه از سوی اقلیتی زیاده طلب و مستکبر بر توده عظیم مردم ستمدیده تحمیل می شود برملا کند و راه های  نابودی آن را برای مردم مطرح می کند و چون خود را از میان مستضعفان برخاسته نظریات او کمتر  تخیلی و تصنعی است .

روش فریره بر این اساس استوار است که تعلیم خواندن و نوشتن به بزرگسالان با تجزیه و تحلیل واقعیتها صورت می گیرد. زیرا توانایی خواندن و نوشتن مرحله ای اساسی برای تصمیم گیری و تقسیم قدرت در جامعه است و آموزش خواندن یک عمل سیاسی است فرد را برای شرکت در امور سیاسی جامعه آماده می کند. فریره معتقد است که روش او برای همه ستمدیدگان عالم که پیوسته آلت دست قدرتمندان بوده اند مناسب است. پائولو فریره با توجه به ابعاد سیاسی اجتماعی و فرهنگی خواندن و نوشتن ارائه نمود و محتوی و موادی تهیه کرد که بزرگسالان می توانستند به کمک آن ظرف 30 تا 45 روز خواندن و نوشتن را فراگیرند. در سال 1963 طرح او از سوی وزارت آموزش و پرورش برزیل برای مبارزه با بیسوادی پذیرفته شد اما با سواد و آگاه کردن مردم و شرکت آنها در انتخابات به ضرر طبقه حاکم بود و در نتیجه پائولوفریره زندانی و تبعید شد.

فریره معتقد است که جوامع به سه نوع بسته، در حال تغییر و باز تقسیم می شوند و هدفهای آموزش و پرورش در هر یک ازآنها به گونه ای خاص می باشد.

برنامه طرح سواد آموزی فریره از سه مرحله تشکیل می شود:

مرحله اول- مطالعه و بررسی جامعه مورد نظر

در این مرحله چند فعالیت انجام می شود. اول گروه تحقیق تشکیل می شود و به منطقه اعزام               می شود و درباره فرهنگ و میزان محرومیت و سطح آگاهی آنها کسب اطلاع می شود و کلمات کلیدی در سواد آموزی به کار می رود واژه هایی که مردم بیشتر با آنها صحبت می کند کشف می نماید و فهرستی از واژه های شفاهی توده بی سواد را تهیه می کند و بعد کلمات کلیدی که کلمات خلاق نامیده می شود در میان فهرست واژه ها انتخاب می شود.

مرحله دوم : تهیه و تولید مواد آموزشی

مرحله سوم: اجرای برنامه

تاریخچه مختصر آموزش بزرگسالان در ایران

در ایران از سال 1315 برای اولین بار کلاسهای تعلیمات اکابر برای با سواد نمودن بزرگسالان تشکیل شد، بعد در سال 1322 با عنوان جدید «آموزش سالمندان» فعالیت خود را مجدداً بعد از جنگ جهانی دوم آغاز کرد و در سال 1335 «آموزش بزرگسالان» جای آن را گرفت و کتابهای جدیدی با نام «همه با سواد شویم» تألیف گردید و سپس «پیکار با بی سوادی» همان راه را پیمود و بالاخره در سال 1355 «جهاد ملی سوادآموزی» برای ریشه کن کردن بی سوادی به وجود آمد ولی همچنان بیش از نیمی از جمعیت بی سواد ایران بی سواد باقی بود، تا اینکه انقلاب اسلامی پیروز شد و با فرمان تاریخی امام نهضت سواد آموزی در دی ماه  1358 تشکیل گردید و مسؤولیت با سواد کردن بزرگسالان بر عهده این نهاد نوپای انقلابی گذاشته  شد.

هدفهای آموزش بزرگسالان

هدفهای آموزش بزرگسالان بستگی به نوع کشور و درجه پیشرفت و شرایط اجتماعی و اقتصادی متفاوت است. ولی به طور کلی کشورهای جهان سوم از جمله ایران، بیشتر بودجه و امکانات آموزش بزرگسالان صرف سواد آموزی می شود و در کشورهای صنعتی که اکثریت افراد جامعه با سوادند، بودجه آن برای آموزش  حرفه ای به مصرف می رسد.

الف- هدفهای سواد آموزی : 1- فراهم کردن آموزش ابتایی و دادن امکانات دیگری به بزرگسالان برای کسب مهارتهای که در طول دوران کودکی و جوانی از آن محروم بوده اند.

2- افزایش توانایی و مهارت بزرگسالان برای شرکت  در برنامه های اجرایی دولت و جامعه

3- افزایش اعتماد به نفس در بزرگسالان

4- آگاهی نسبت به وظایف، حقوق و مسئولیت های خود

ب- هدف های آموزش حرفه ای

1- مجهز کردن بزرگسالان به مهارت های لازم برای امرار معاش

2- فراهم کردن نیروی انسانی لازم برای رشد و پیشرفت کشور.

ویژگی های آموزش بزرگسالان

شرایط اقتصادی، اجتماعی، خانوادگی، روحی و همچنین وظایف مسئولیت های شغلی آنها ایجاب می کند که آموزش بزرگسالان دارای مشخصات خاصی باشد. که عدم توجه به این خصوصیات باعث می شود که بزرگسالان امکان کمتری برای شرکت در کلاسها و استفاده از این فرصتهایی داشته باشند که برایتان فراهم شده است.

الف- انعطاف در زمان تشکیل کلاس باید مطابق تمایل سواد آموزان تعیین خود و بزرگسالان این آزادی را داشته باشند که در صورت داشتن مشکل کلاس را ترک و در زمان مناسب تر در آن شرکت کنند.

ب- انعطاف در مکان: یعنی بزرگسال در هر جای کشور باشد باید بتواند از امکانات و برنامه های آموزشی و مطالعه برای پیشبرد دانش و معلومات خود استفاده کند.

ج- انعطاف درسن: فرصتهای آموزشی مخصوص سن خاصی نیست و استفاده از آن باید برای، بدون در نظر گرفتن سن آنان، میسر باشد.

د- انعطاف در پذیرش: هیچ بزرگسالی نباید به این دلیل از آموزش محروم شود که شرایط لازم برای  پذیرفته شدن در کلاس را ندارد.

هـ - توأم شدن آموزش و مسئولیت های شغلی بزرگسال باید بتوانند در طول مدتی که به کار اختصاص دارد در کلاسهای آموزشی شرکت کنند. به عبارت دیگر، حضور در کلاس باید بخشی از کارشان محسوب شود.

علل شکست برنامه های آموزشی بزرگسالان در کشورهای جهان سوم

 1- مهمترین علت عدم تخصص برنامه ریزان می باشد که بدون توجه به نیازافراد و نیاز جامعه،  عده ای را زیرپوشش آموزش بزرگسالان می برند و این آموزش با طرح کلی نظام آموزش و پرورش هماهنگی و وحدت لازم را ندارد. در صورتی که برنامه هایی که در سطوح مختلف برای آموزش افراد گروه های سنی و قشرهای متفاوت جامعه تنظیم می شود باید با یکدیگر در ارتباط باشد.

2- آموزش و پرورش عموماً مرکزی است و همه تصمیمات در پایتخت گرفته می شود و به دورترین نقاط کشور ابلاغ می گردد و امکان اینکه همه مردم در زمینه آموزش خویش از جهات مختلف شرکت و همکاری داشته باشند فراهم نیست.

3- کمبود منابع مادی و نیروی انسانی ماهر مشکل دیگر این کشورهاست برای تدریس اغلب از معلمان دبستان که با کودکان سر و کار دارند استفاده می شود. این گونه افراد فاقد آگاهی لازم در زمینه روانشناسی و روشهای تدریس بزرگسالان هستند.

3- مردم شهر و روستا شرایط اقتادی و اجتماعی و فرهنگی متفاوتی دارند و در نتیجه نیاز یکسانی ندارند ولی در این کشورها برنامه یکسانی برای آموزش بزرگسالان به مرحله اجرا گذاشته  می شود.

5- در بیشتر کشورهای جهان سوم تنها به آموزش رسمی خواندن و نوشتن و حساب کردن توجه می گردد. و کاربرد آموخته ها و سایر جنبه ها مانند آگاه کردن مردم به حقوق و وظایفشان به دست فراموشی سپرده می شود.

6- سواد آموزی باید به وسیله ای برای بالا بردن رشد فکری و آگاهی های ضروری برای بهبود زندگی فردی و اجتماعی باشد ولی در کشورهای جهان سوم، سواد آموزی هدف در نظر گرفته می شود.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 27 اسفند 1393 ساعت: 15:46 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره آموزش بزرگسالان در جهان,

آموزشوپرورش در چین و فرانسه

براساسايدهکنفسيوسبىنفعاليتسياسىوآموزشوپروشرابطهمتقابلوجودداشتهويکىازتزهاىاصلىمى‌باشد. درسال۱۹۱۲دولتسونياتسنقوانينحاکمبرآموزشوپروشدردورانامپراطورىرامنسوخکردهوسيستمجديدىکهازمدلژاپنىنشأتگرفتهبودتوسطوزيرآموزشوپرورشتحصيل‌کردهآلمانجايگزينشد.

دراواخردهه۱۹۲۰واوايلدهه۱۹۳۰حزبامکاناتىراجهتتغييرسيستمآموزشىبوجودآورد. درسال۱۹۳۳دبيرکميتهمرکزىشاخهجوانانحزبکمونيستاهدافآموزشىحزبدرمناطقشورايىجنوبچينرااعلامنمود. وىخواستارجدايىمذهبازآموزشىوپروشيعنىبعبارتىخواستارنسختزکنفسيوسودرعوضاستفادهازآموزشوپرورشدرجهتبهودوضعملىگرديد. شوراهابراىمبارزهبابيسوادىمدارسلنينرابراىبچه‌هاى۷تا۱۴سال،مدرسهبراىنوجوانانوخانم‌ها،مدارسکادرهاومراکزآموزشعالىمانندآکادمىسرخ (Red Acadamy) ودانشگاهشورى (Soviet University) راايجادکردند.

بدنبالتشکيلايندوره‌هادرجنوب،ازمدلمذکوردرمناطقمرزىشمالغربىنيزاستفادهکرد. دراواخردهه۱۹۳۰بعدازراهپيمايىبزرگاينمراکزبصورتپايگاهىبراىآموزشکمونيسمدرآمد. علاوهبرآنمدارسآموزشبزرگسالان،مدارسحرفه‌اي،مدارسابتدايىومتوسطهتأسيسشدهوبرنامهآموزشىخاصىبراىسربازانوکادرهااجراگرديد. تاسال۱۹۶۶خطوطاصلسياستآموزشوپرورشچيننشأتگرفتهازشورزىبود. قبلازانقلاب۸۰درصدمردمبيسوادبودندکهايننسبتدرروستاهابه۹۵% مى‌رسيد. درسال۱۹۴۹چينداراى۲۰۰مرکزآموزشعالي،۴۰۰۰دبيرستانو۰۰۰،۲۸۹دبستان،مجموع۲۴ميليوندانشجوودانش‌آموزبود. ازهنگاماعلامجمهورىخلقچيندرسال۱۹۴۹سيستمآموزشوپرورشکشورچندينمرحلهرا،ازمبارزهجنگلدرسال۵۷-۱۹۵۶هنگامىکهآموزشوپرورشدرجوبحثآزادتشويقمى‌شدتادورانآشوبووحشتانقلابفرهنگىکهتمامسطوحآموزشوپرورشدچاراختلالشدهوتوسعهآنمعلقماندهوبيشتربهمدارسحرفه‌اىپرداختهمى‌شدوامتحانورودىمراکزآموزشىعالىمنسوحومعيارپذيرشدانشجوداشتنعقايدسياسىمناسىوتأييدکاملايده‌هاىمائوبودراپشتسرگذاشتهاست. بعدازدورانانقلابفرهنگىدورانتعديلوبازسازىشروعشد. درايندورانسعىبردستيابىبهاستانداردهاىآکادميکازجملهبرقرارىمجددامتحانورودىدانشگاه‌هابود.

 

درسال۱۹۸۰سياستآموزشىجمهورخلقچيندرابتدابراساسفراهمنمودنامکاناتجهتمدرنيزاسيوناقتصادىکشورطراحىشد. دراينجهتبهآموزشنيروىانسانماهروتوسعهعلومفنىوعلمىاولويتدادهشد. بعبارتکوتاهآموزشوپروشبعنوانستوناصلىچهارمدرنيزاسيونتوسطرهبرانحزبکمونيستچينخواندهشد.

کيفيتآموزشوپروشدرهمهاداوارحتىدرزمانانقلابفرهنگىموردتأکيدبودهاست. درفاصلهسال‌هاى۷۶-۱۹۶۶همگانىکردنآموزشوپرورشدرجهتتثبيتسوسياليسممورداولويتبود.

يکىازجنبه‌هاىمثبتسياستدرسال۱۹۸۰کهنشاندهندهتغييرقابلتوجهنسبتبهسال۱۹۷۶بودهاست،اهميتدادنبهآموزشىآکادميکمى‌باشد.

جنبهديگرآنتداومتوسعهوبهبودآموزشىوهدفبلندمدتآننيلبههمگانىکردنآموزشابتدايىودورهاولمتوسطهبود. اهميتعلومتکنولوژىدرآموزشووپرورشازنکاتاصلىسياستدراوايلدهههشتادبودهاست. اجراىبرنامه‌هاىعلمىوتکنولوژيکىنهتنهادرتوسعهملىومدرنيزاسيونکشورازاهميتبسزايىبرخورداراستبلکهدرافزايشپرستيژبين‌المللىجامعهعلمىچيننيزمهممى‌باشد. دراينراستاچينبهدستاوردهاوپيشرفت‌هاعلمىدرغربتوجهکردهوازسال۱۹۷۶سياستاستفادهازآنهارادرپيشگرفتهاست. رهبريتحزبدرسال۱۹۸۰باورنمودکهتأکيدفقطبرخودباعثعقبنگهداشتهشدنوعدمپيشرفتکشورمى‌باشد.

درمهسال۱۹۸۵کميتهمرکزىحزبکمونيستچينتصميمبهصلاحدرکلساختارآموزشىکشورگرفت. براساسآندرطىچندمرحله۹سالتحصيلاجبارىاعلامشدوزمانانجامآندرمناطقپيشرفته،روستايىمتفاوتخواهدبود. اينقانونبراىمناطقپيشرفتهاقتصادىکهحدود۲۵% جمعيتکشوررادرخودجادادهاستدرسال۱۹۹۰لازم‌الاجرامى‌باشد. درمناطقنيمهپيشرفتهکه۵۰% جمعيترادارامى‌باشدزماناجراىنهايىسال۱۹۹۵وبراىبقيهمناطقهنوززمانخاصىدرنظرگرفتهنشدهاست. براساسسياستکلىکشوروزارتآموزشوپرورشابزاراصلىدولتمرکزىبراىبهاجراگذاردناهدافسياستملىدرزمينهآموزشوپرورشاست. وظايفاينوزارتخانهعبارتنداز: کنترلاموزشابتدايي،متوسطه،حرفه‌اىآموزشعالىوتربيتمعلم. درحالحاضرانجامامتحاناتورودىدانشگاه‌هاوبرنامه‌هاىدرسىنيزبرعهدهاينوزارتخانهاست. درسال۱۹۷۷وظيفهنظارتبرآماده‌سازىکتبدرسىاستاندارددرتمامکشورجزءوظايفاينوزارتخانهشد.

درشهرهاىمتوسطوکوچکدرزمينهمسائلآموزشوپرورشبهاداراتآموزشوپرورششهرىاختياراتىدادهشدهاست،گرچهاکثريتقريببهاتفاقمدارسابتدايىومتوسطهچينرااداراتمذکورتحتنظردارند؛امابعضىازمدارسدرسطوحمختلفنيزازسوىکارخانجات،دانشگاه‌هاوديگرواحدهاادارهمى‌شوندولىتمامىاينمدارسازحيثبرنامه‌هاىبودحهآنهابرعهدهواحدمربوطهمى‌باشد. بسيارىازاينمدارسمتوسطبهويژهآنهايىکهتوسطدانشگاه‌هاادارهمى‌شوندبعنوانمدارسنمونهانتخابشدهوازنظرعلمىازسطحبالاترىقراردارند.

مدارسابتدايىومتوسطنمونهتحتنظارتمستقيمبخشآموزشوپرورشدولتمرکزي،استاندارىويافرماندارىفعاليتمى‌کنند. هدفازحمايتوتوجهخاصىکهبهينمدارسمى‌شودتربيتداوطلبينىتحصيل‌کردهبراىدانشگاه‌هادررشته‌هايىمانندعلوممهندسىوزبان‌هاىخارجىمى‌باشد. درسال۱۹۸۶چينداراى۵۲۰۰مدرسهمتوسطهو۷۰۰مدرسهابتدايىنمونهبودکهروىهمبيشازدهميليوندانش‌آموزدرآنبهتحصيلاشتغالداشتند.

آموزشپيش‌دبستانى

کودکستان‌هادرآشنايىبچّه‌هابانحوهزندگىآنهادرسال‌هاىبعدنقشمهمىايفامى‌نمايد. آموزشدراينمراکزدرقالببازي،ورزشوموسيقىمى‌باشدوهمچنينازايننظرکهبهخانم‌هاامکانفعاليتدربخش‌هاىمختلفرامى‌دهدايندورهاهميتدارد. درسال۱۹۹۱،۱/۲۲ميليونبچهدربيشاز۴۶۵،۱۶۴کودکستاننگهدارىمى‌شوند. درحالتاولتحتنظرمراکزآموزشي،ارگان‌هاىدولتىوياانستيتوهاوشرکت‌هاادارهمى‌شوندودرحالتدومتحتنظارتکميته‌هاىمحلىدرشهرهاوياتيم‌هاوبريگادهاىتوليدىمى‌باشند. درروستاهانيزتعدادزيادىکودکستان‌هاىفصلىوجودداردکهبههنگامفصل‌هاىپرکاربرقرارمى‌باشد.

درحالحاضردرچين۶۷مرکزپروشمربىبراىکودکستانوجوددارد.

آموزشابتدايى

درسال۱۹۸۶حدود۹۵درصدازبچه‌هاىلازم‌التعليممشغولبهتحصيلبودنددرحاليکهقبلازسال۱۹۴۹ايننسبتفقط۲۰درصدبود. دراکثريتروستاهامدرسهوجودداردومدارسابتدايىنمونهدرمناطقشهرىدانش‌آموزانبهترراانتخابکردهواکثريتآنهاداراىامتحانورودىهستند. بخشىازهزينهتحصيلمدارستوسطدانش‌آموزانتأمينمى‌شود. مبلغىنيزبراىکتاب،حملونقل،غذاوسوختگرفتهمى‌شود. البتهپولدريافتىبسيارکمبودهوفقطبراىتشويقوالدينبهاهيمتدادنبهتحصيلکودکانومرتببهمدرسهرفتنمى‌باشد. زيرادرمناطقروستايىبسيارکمبودهوفقطبراىتشويقوالدينبهاهميتدادنبهتحصيلکودکانومرتببهمدرسهرفتنمى‌باشد. زيرادرمناطقروستايىوالدينترجيحمى‌دهنددرفصلکارکودکانآنهابهجاىمدرسهرفتندرکارهاىمزرعهشرکتداشتهباشند.

 

بيشترمدارسابتدايىداراىدوره‌هاىپنجياششسالهستند. درايندورانبهآنهازيانچيني،رياضيات،علومطبيعي،جغرافيا،تاريخ،موسيقىووهنرآموختهمى‌شود. درتعدادکمىازمدارسزبانخارجىازسالسومآموزشىدادهمى‌شود. دانش‌آموزاندرهرسالنهماهونيمدرسمى‌خوانندساعاتدرسىآنهاهشتساعتدرروزوپنجونيمروزدرهفتهمى‌باشد. درايندورانبيشترتأکيدبرروىخواندنونوشتنچينىاستوبخاطرويژگى‌هاىزبانآنهادانش‌آموزانبايستىوقتبيشترىرانسبتبهدانش‌آموزانديگرکشورهاصرفآموزشنمايند.

درسال۱۹۹۸حدود۱۴۰ميليوندانشآموزاندر۰۰۰،۶۳۰دبستانکشورمشغولبهتحصيلبودهو۵،۷۹۰،۰۰۰معلمبهتدريسدراينمقطعاشتغالداشتند. براساسآمارسال۱۹۹۰تعدادصاحبانتحصيلاتابتدايىاز۳۵۲۳۷درصدهزارنفردرسال۱۹۸۲به۳۷۰۵۷درصدهزارافزايشيافتهاست.

آموزشمتوسطه

دورهآموزشمتوسطهشاملدوبخشمى‌باشد. بخشاولدورهسهسالهوبخشدوم،۲تا۳سالمى‌باشد. مواددرسىشاملچيني،رياضيات،زبانخارجي،سياست،تاريخجغرافيا،علوم،موسيقىوهنرمى‌باشد. دانش‌آموزانهمراهبادروستئوريکبهکارعملىنيزمى‌پردازند. براساسبرنامهدانش‌آموزانهرساليکماهکارعملىکردهونهماهبهدرسمى‌پردازنددردورهٔمتوسطهنيزدانش‌آموزانهرروزهشتساعتوهرهفتهپنجروزونيمبهمدرسهمى‌روند. همچنينمدارسخاصىجهتتدريسموضوعاتىمانندمهندسي،طب،کشاورزي،قانونو ... وجوددارد. درمناطقروستايىبسيارىازمدارساجازهمى‌دهنددانشآموزاندرفصلکشاروزىبهکاردرمزارعبپردازند.

درسال۱۹۹۸حدود۶۰ميليوندانش‌آموزدورهمتوسطهدر۷۸۶۰۰دبيرستانبهتحصيلمشغولو۳،۵۸۷،۰۰۰دبيرتماموقتبهآموزشآنهااشتغالداشتند. براساسسرشمارىسال۱۹۹۰تعدادافرادفارغ‌التحصيلدبيرستاندرهيرصدهزارنفربه۸۰۳۹نفررسيدهکهدرمقايسهباسال۱۹۸۲که۶۷۷۹نفربودافزايشخوبىداشتهاست. براساسآمارسال۱۹۸۰،۱۲درصدازدانش‌آموزانابتدايىدردورهٔاولمتوسطهشرکتنکردهو۵۰درصدازدانش‌آموزاندورهٔاولواردمرحلهٔدومنمى‌شوند. برنامهاصلاحىحزبکمونيستچينبدينقراراستکهحدودسال۱۹۹۰دربسيارىازمناطقتعداددانش‌آموزانمشغولدرمدارسحرفه‌اىبيشترازدانش‌آموزانمدارسعادىباشد.

مدارسويژه

درکنارمدارسعادي،مدارسىبراىکودکانىکهداراىناتوانى‌هاىعضوىوياذهنىباشند،افتتاحشدهاست. درحالحاضر۱۴۲۶مدرسهمخصوصافرادنابينا،کرولالويابچه‌هاىعقبماندهذهنىوجوددارد. بعلاوه۵۴،۰۰۰کلاسنيزبراىاينگونهافراددرمدارسمعمولىوجودداردکهمجموعاً۳۲۰،۰۰۰نفرکودکدراينمراکزمشغولبهتحصيلهستند. درحالحاضر۱۷۰۰مؤسسهبازآموزىبراىکودکانکروجودداردکهبيشاز۷۰،۰۰۰کودکدرآنهامشغولبهآموزشهستند. بعلاوه۱۰۰۰مدرسهحرفه‌اىنيزبراىاينگونهافرادوجوددارد

آموزشعالىوتوسعهاقتصادى

سياستچيندردهه۱۹۸۰مبنىبرچهازمدرنيزاسيونپيشرفتسريعووسيعدرعلوموتکنولوژىراايجابمى‌کرد. آموزشعالىبخصوصدراينسال‌هامهمشمردهشد. چيناظهاراميدوارىمى‌کردکهتاسال۱۹۸۵حدودپنجميليوننفردانشجوداشتهباشدوهمچنينتعدادمحققيندررشته‌هاىعلمىنيزبه۸۰۰،۰۰۰نفربالغشود.

کوشش‌هاىوزيرآموزشوعلومدرسال۱۹۷۵نيزدرجهتافزايشکيفيتآموزشىموفقيت‌آميزنبود. فرزندانکادرهاومقاماتبهاصطلاحازدرپشتوارددانشگاه‌هامى‌شدندوبدينترتيبفرزنديکخانوادهازمقاماتفقطبعدازدوسالکاربدونهيچگونهتوانايىآکادميکوحتىتوانايىکارىلازموارددانشگاه ‌مى‌شد.

بعدازسال۱۹۷۶گام‌هايىدرجهتبهبودکيفيتآموزشىبرداشتهشد. درقدماولهرگونهفعاليتسياسىدردانشگاهممنوعشد. سپس۸۸دانشگاهوکالجبعنواندانشگاه‌هاىاصلىوکليدىانتخابشدهوبودجهخاصدراختيارآنها،دانشجويانممتازشانواعضاىعلمىآنقراردادهشد. درمرحلهسومتربيتدانشجويانباکيفتعلمىبيشترجدااززمينهخانوادگىيافعاليتسياسىهمتگماردهشدهودرانتهاسعىبرافزايشظرفيتدانشگاه‌هاشد.

برقرارىمجددسيستمامتحانبراىانتخابدانشجووبمنظورگزينشافرادياکيفيتعلمىبيشترمى‌باشد. درسال۱۹۷۷،۷/۵ميليوننفردرامتحاناتورودىدانشگاه‌هاشرکتکردنددرحاليکهفقط۲۷۸،۰۰۰نفرمى‌توانستندواردمراکزآموزشعالىشوند. امتحاندهندگانبايستىداراىمدرکپاياندورهٔدبيرستانبودهوحداکثرسنآنها۲۶سالباشد. هراستاننيزسهميه‌اىبراىدانشگاه‌هاىاصلىدارند. ايندانشگاه‌هاکلاس‌هاىجداگانه‌اىبراىاقليت‌هانيزدارد. علاوهبرامتحانکتبىدانشجويانبايستىدرمعايناتپزشکىنيزشرکتنمايند. کنتراز۲درصدازپذيرفتهشدگانامتحانکتبىبخاطرضعفجسمىردمى‌شوند.

بدنيالتداوماصلاحاتکهازسال۱۹۷۸آغازشد،سيستمآموزشعالىدرسطوحمختلفشکلگرفته. تعدادمراکزآموزشعالىعادىاز۵۹۸واحددرسال۱۹۷۸به۱۰۲۲مرکزدرساله۱۹۹۸افزايشيافتهاست.

دورهدانشگاهچهارتاپنجسالاست. درراستاىاصلاحسيستمآموزشىوپروشدوره‌هاىحرفه‌اىکوتاهمدت(۲تا۳ساله)نيزوجوددارد،درحاليکهنسبتدانشجوياندرزمينه‌هاىمالي،اقتصاد،علومسياسىوحقوق،مديريتوهنرافزايشيافتهاست. فارغ‌التحصيلانکالج‌هاممکناستمدتىنيزبهاشغالدرکارخانه‌هابپردازند. دانشجويانبراىگرفتنبورسکهبراساستوانايى‌هاىآکادميکبهآنهادادهمى‌شودبهرقابتمى‌پردازند. ازسال۱۹۸۱سهنوعمدرکدانشگاهىيعنىليسانس،فوقليسانسودکترارافارغ‌التحصيلانمى‌توانندکسبنمايند. درسال۱۹۹۸حدود۷۴/۳۱ميليوندانشجودر۱۰۲۰مرکزآموزشعالىبهتحصيلمشغولو۴۰۰،۰۰۰استادتماموقتبهآموزشآنهااشتغالداشتند. يکىديگرازراه‌هاىتربيتافرادباکيفيتآموزشىبالابخصوصدرزمينهعلوم،اعزامدانشجوداشتند. يکىديگرازراه‌هاىتربيتافرادباکيفيتآموزشىبالابخصوصدرزمينهعلوم،اعزامدانشجوبهخارجمى‌باشد. دردههپنجاهتعدادزيادىازدانشجويانجهتتحصيلبهشوروىاعزامشدند. سپسدردهه‌هاىشصتوهفتادنسبتاًکمىبهاروپافرستادهشدند.

ازسال۱۹۷۸نيزتعدادىبهآمريکاگسيلشدند. تااواخرسال۱۹۸۰حدود۲۳۰۰دانشجوىبورسيهدولتچيندر۲۰۰دانشگاهآمريکامشغولبودند. درهمينزماننيزحدود۲۲۰۰نفربصورتشخصىدردانشگاه‌هاىآنکشوربهتحصيلمشغولبودند. درطولبرنامهپنجساله(۸۵-۱۹۸۱)بيشاز۳۵۵۰۰دانشجوىچينىباهزينهدولتدربيشاز۶۰کشوربهتحصيلاشتغالداشته‌اند. درکناراعزامدانشجوبهخارجبراىگذراندندوره‌هاىعالىدولتنيزامکانتحصيلدرايندوره‌هارافراهمآوردهاست. درسال۱۹۷۸،۶۳،۰۰۰نفردرامتحاناتدورهٔفوقليانسشرکتکردندکهازآنميان۱۰،۰۰۰نفرپذيرفتهشدند. درسال۱۹۹۸،۹۰۰۰نفرموفقبهاخذدرجهٔدکتراو۳۸،۰۰۰نفرموفقبهدريافتدرجهٔفوقليسانسشدند. چينضمناعزامدانشجوبهخارج،دانشجوىخارجىنيزمى‌پذيرد. درسال۱۹۹۸حدود۴۳،۰۰۰دانشجواز۱۶۴کشوردردانشگاه‌هاىچينمشغولبهتحصيلبودند،درحاليکهتعداددانشجوياناعزامىبهخارجبه۲۳،۰۰۰موردرسيد.

تربيتمعلم

توسعهسريعآموزشابتدايىومتوسطهباعثکمبودجدىآموزگارانتربيتشدهگرديد. تربيتمعلمعمدتاًدرمدارسخاصانجاممى‌گرفت. درحاليکهمعلماندورهٔمتوسطهمى‌بايستىفارغ‌التحصيلدانشگاهويامعادلآنباشند. همچنينفعاليت‌هايىدرجهتافزايشکيفيتمعلمينموجودازطريقايجاددوره‌هاىکوتاهمدتمعمولگرديدهاست. درطولدورانانقلابفرهنگىدانشکده‌هاىتربيتمعلمبستهشدولذاپسازايندورانتعدادمعملماتتحصيل‌کردهبسيارکمبود. بناچارمسئولينآموزشوپرورشدوره‌هاىکوتاهىرابراىتربيتمعلمبرقرارکردند. براساسآماردرسال۱۹۸۴،۱۰۰۸مدرسهمتوسطمخصوصبراىتربيتمعلموجودداشتکهمجموعاً۵۱۱،۳۰۰نفردرآنمشغولبهتحصيلبودند. درسال۱۹۸۴چينحدود۹ميليونمعلمداشتهاست.

آموزشتلويزيونى

مقاماتچينتصميمگرفتندودرجهتکاهشبارآموزشعالىازدوشدولت،دانشگاه‌هايىباسيستمبازتأسيسنمايندوآموزشازطريقراديووتلويزيونراتوسعهدهند. ازسال۱۹۷۹کهاوليندانشگاهراديووتلويزيونکشورتوسطدنگشيائوپينگافتتاحگرديدتاسال۹۴تعداد۳/۲ميليوننفرازمردمچيندرايندانشگاه‌هادوره‌هاىتحصيلىخودراگذرانده‌اند. درحالحاضرتعداددانشگاه‌هاىتلويزيونىسراسرکشوربهبيشاز۲۰۰۰واحدبالغمى‌گردد. درايندانشگاه‌ها،دانشجويانقادربهانتخابرشتهازميان۳۰۰رشتهتحصيلي،ازجملهمهندسي،ادبيات،اقتصاد،مديريت،کشاورزىوپزشکىمى‌باشند.

دراينروشآموزشي،دانشجويانمى‌تواننددرعيناشتغالبهکار،تحصيلاتخودرانيزادامهدهند. درصورتىکهدانشجويانازعهدهامتحاناتمربوطهبرآيند،دولتبهآنهاگواهىپايانتحصيلاتنيزاعطاخواهدکرد. اماهيچتعهدىدرقبالواگذارىشغلبهعهدهنخواهدگرفت. هماکنونتعدادفارغ‌التحصيلاندانشگاه‌هاىتلويزيونى۳۷درصدتعدادفارغ‌التحصيلدانشگاه‌هاىعادىمى‌باشد. درسال۹۳روزانه۳۱ساعتبرنامهآموزشىازدوکانالماهواره‌اىچينپخشمى‌گرديدکهمسئولاندرصددافزايشآنازطريق۴کانالهستند:

آموزش‌هاىآزادکهبطورکلىمنتهىبهاخذمدرکنمى‌شوندبطرقزيرصورتمى‌گيرد:

۱. ايستگاه‌هاىتلويزيونىعملى

۲. دانشگاه‌هاىمکاتبه‌اي

۳. دانشگاه‌هاىآزاد(کلاس‌هاىوقتآزاد). درحالحاضرازهريکصدنفرفارغ‌التحصيلوکالج‌هاىچين۱۵نفرفارغ‌التحصيلدانشگاه‌هاىآزادهستندوباتوجهبهافزايشنيازچينبهافرادمتخصصّجهتتأميننيروىلازمبراىاقتصاددرحالرشدکشورتعدادفارغ‌التحصيلاينمؤسساتآموزشعالىدرحالافزايشاست.

۴. دانشگاه‌هاىشبانه.

دردانشگاه‌هامراقبت‌هاىپزشکىمجانىاست. دانشجويانىکهقبلازورودبهمرکزآموزشىدرمحلىمشغولبهکاربودندبايستىمزدآنهادرطولدورهآموزشتوسطکارفرماىسابقپرداختشود. اگرچهوىبعدازاتمامدورهٔتحصيلاتلزوماًبهمحلکاراوليهبازگشتنمى‌نمايند. دانشجويانىکهحقوقماهيانهنداشتهوازطرفىداراىخانوادهکمدرآمدهستندمى‌توانندازبورسدولتىاستفادهنمايند.

مدارسحرفه‌اى

دولتچينقوانينمدارسحرفه‌اىرادرسال۱۹۹۶تنظيموتصويبکرد. آموزشحرفه‌اىعمدتاًشاملمدارسحرفه‌اىپيشرفته،مدرسهفنىدرسطحدورهٔراهنمايي،مدارسآموزشکارگرانماهر،مدارسحرفه‌‌اىدرسطحمتوسطه،مراکزآموزشحرفه‌اىوديگرمراکزآموزشفنىبراىبزرگسالانومراکزآموزشخصوصىوياتحتنظارتسازمان‌هامى‌باشد.

مدارسحرفه‌اىدرسهسطحپيشرفته،متوسطهوابتدايىوجودداردکهدرارتباطوهماهنگىبايکديگرهستند.

آموزشحرفه‌اىپيشرفتهبالاترينسطحآموزشىبودهبرپايهآموزشدورهٔدبيرستانىبرنامه‌ريزىشدهاست.

درحالحاضر۸۷کالجفنىوحرفه‌اىودانشگاه‌هايىکهدوره‌هاىکوتاهمدتآموزشحرفه‌اىهستند،۱۳۳مدرسهآموزشحرفه‌اىبراىبزرگسالان(۱۸۸رشتهآموزشدادهمى‌شود)؛و۱۸مدرسهساختاراقتصادملىمى‌باشد،لذاسيستمآموزشىاينمدارسباتوجهبهنيازهاىاصلاحساختارکشورتغييرکردهاست.

مدارسمتوسطهفنىبخشاصلىآموزشحرفه‌اىاستوبهسهشکلمدارسمتوسطه،فنىمدارسحرفه‌ عالىومدارسآموزشکارگرانماهرمى‌باشد. درحالحاضربعدازسال‌هاکوششحدود۸۷۰۰مدرسهمتوسطهفنىدرسراسرکشوروجوددارد.

توسعهوبهبودسيستممدارسحرفه‌اىعالىدراوايلدهه۱۹۸۰آغازشد. ازآنجائيکهاينمدارسمى‌بايستىخودشانراباتوسعهاقتصادىچينواصلاحساختارمدارسمتوسطههماهنگنمايند،رشدسريعىداشته‌اند. درحالحاضر۸۵۰۰گونهازاينمدارسبا۴ميليونهنرجودرسراسرکشوروجوددارد. اينمدارسعمدتاًبهآموزشکارگرانوکسانىکهداراىديپلمدورهٔمتوسطههستندوبعضىازحرفه‌هاىخاص،مشغولهستند. مدارسآموزشکارگرانماهر،مدارسآموزشمتوسطهحرفه‌اىهستندکهکارگرانفنىتربيتمى‌کنند. اولينمدرسهازايننمونهدرسال۱۹۴۹تشکيلشد. درحالحاضرتعداداينمدارسبه۴۴۷۰مى‌رسدکه۸۶/۱ميليونهنرجودر۴۰۰رشتهمشغولبهتحصيلهستند.

اکنونبيشاز۱۷،۰۰۰مدارسحرفه‌اىدرسطوحمختلف،۲۱۰۰مرکزآموزشحرفه‌اىو۴۰،۰۰۰مرکزآموزشکارگران،کارمندانوآموزشبزرگسالانوجوددارد. هرسالهميليون‌هانفردررشته‌هاىمختلفآموزشمى‌بينند.

آموزشبزرگسالانوآموزشدراوقاتاضافى

چيندراينزمينهپبيشرفتزيادىکردهوازسال۱۹۷۶آموزشنيمهوشبانهنيزبهسرعترشدکردهاست. بسيارىازکارخانجات،کمون‌ها،وديگرسازمان‌هاىوشرکت‌هاکلاس‌هايىدرزمينه‌هاىمختلفاززبانتاالکترونيکوازنقاشىتافيزيکبراىکارکنانخودايجادکرده‌اند. گزارششدهاستکهدرسال۱۹۷۶بيشازنيمميليونکارگردرکلاس‌هاىنيمهوقتکهتوسطکارخانه‌هادايرشدهشرکتجسته‌اند. همچنين۶۸ميليونکارگر،کشاورزوسربازدردوره‌هاىنيمهوقتابتدايىومتوسطهثبتنامکرده‌اند. کارگرانباگذراندنامتحاناتهردورهمى‌توانندواردمرحلهٔشغلىبهترىشوند. براساسآمارسال۱۹۹۰تعدادافرادبيسوادونيمهبيسوادبالاى۱۵سالکشورحدود۱۸۲ميليوننفرمى‌باشد. ايننسبتدرمقايسهباآمارسال۱۹۸۲حدودهفتدرصدکاهشداشتهاست. جدولصحفهبعدتعدادمدارسودانشگاه‌هاوهمچنينشماردانش‌آموزودانشجويانراتاسال۱۹۹۸مشخصمى‌نمايد.

 

جدولمراکزآموزشي،پرسنلآموزشىومحصليندرسال۱۹۹۱

 

درسال۱۹۶۸سال‌هاىآغازينانقلابفرهنگي،مائوبشدتوزارتبهداشتراموردانتقادقراردادوکارهاىبهداشتىوپزشکىدرمناطقروستايىراسفارشنمود.

درسال۱۹۹۲تعداددانش‌آموزاندبستانى۱۲۲ميليوننفرودرسال۱۹۹۳،۱۲۴ميليوننفروتعداددانشجويانمراکزآموزشعالىبالغبر۲/۲ميليوننفرودرسال۱۹۹۳،۵۳۶/۲ميليوننفربودهاست.

درکنارمدارسدولتىکهدراقصىنقاطکشوروجودداردازسال۱۹۹۲دولتمجوزافتتاحمدارسخصوصىنيزصادرکردهاست. اولينمدرسهغيردولتىدرمنطقهدوجيانگيان (Du Jiang Yan) استانسيچوانتأسيسگرديد. درآنزمانهزينهتحصيلدرينمدرسهبراىهردانش‌آموزرقمىمعادل۱۸هزاريوان(۲۱۳۵دلار)بود. بهتدريجمردمسايرمناطق،ازجملهاستانگواندونگنيزازايناقدامپيروىکردند. تعدادزيادىمدارسخصوصىتأسيسنمودند. باافزايشتعداداينگونهمدارس،شهريهآننيزبطورسرسامآورىبالارفت.

درپکننيزتعداد۱۷مدرسهخصوصى(تااوايلسال۱۹۹۳)تأسيسشدهکهاکثرآنهابراىهردانش‌آموزبين۲۰تا۳۰هزاريوانبهعنوانهزينهورودىدريافتمى‌نمايند. علاوهبرايندانش‌آموزرقمىمعادل۱۵هزاريوانبهعنوانشهريهپرداختمى‌نمايد.

باتوجهبهبالارفتنسطحدرآمدبعضىازمردمچينوبهدنبالتوسعهاصلاحاتاقتصادىوفراگيرشدنشرايطاقتصادبازار،دولتدرپىآناستتابتدريجخودرااززيربارسوبسيدهاىمختلف(ازجملهسوبسيدمربوطهبهآموزشوپرورش)خلاصنمايد.

ساختار آموزشی فرانسه

ساختار آموزشي

حضور در دوره‌هاي آموزش پيش دبستاني در كشور فرانسه  اختياري و رايگان بوده وبه منظور آموزش كودكان رده هاي سني 5-2 سال در نظر گرفته شده است. شايان ذكر است آندسته از  كودكاني كه تا روز اول سال تحصيلي مدارس به سن 2 سالگي رسيده باشند، مورد پذيرش واقع مي‌گردند اقداماتي نيز در خصوص اولويت احداث  مدارس مذكور در نواحي محروم اجتماعي كشور صورت گرفته است.

كودكان رده سني 2سال(حدود 40% ) منحصرا در چارچوب مدارس و ظرفيت كلاسهاي آموزشي موجود و كليه كودكان رده سني3‌سال مورد پذيرش قرار مي‌گيرند و اين در حاليست كه در سال1960 ميلادي تنها 36% از كودكان  فرانسوي  مورد پذيرش مراكز آموزش پيش دبستاني قرار گرفتند. هدف غائي وزارت آموزش و پرورش، پژوهش و فن‌آوري فرانسه از ارائه دوره‌هاي آموزش پيش دبستاني، ارتقاء توانمنديهاي كودكان، در جهت شكل دهي به  شخصيت اجتماعي آنان ميباشد. از سال 1995 ميلادي، طرح  آموزش واقعي پيش دبستاني با اهداف دقيق و كارآموزان متبحر به‌اجرا گذارده  شد. درتمام مدت 26 ساعت آموزش در هفته، آموزش زبان از امتياز ويژه اي  برخوردار بوده و  تسلط شفاهي و آشنايي با نوشتار،تقويت قدرت احساس، تخيل و قدرت  خلاقيت دانش آموزان از طريق پرداختن به  آموزش هنري توسعه مي‌يابد.گفتني است كه بالغ بر20هزار مركز آموزش پيش دبستاني به ثبت نام از بيش از2ميليون كودك فرانسوي مبادرت مي‌نمايند. در صورت عدم وجود كلاس‌هاي پيش دبستاني،كودكان رده سني 5 سال به كلاس‌هاي آمادگي و مدارس ابتدايي پيوسته و به چرخه آموزش  ابتدايي ومقدماتي وارد مي‌گردند.از آنجاييكه كشور فرانسه از تجربه فراواني در ارائه آموزش پيش دبستاني به كودكان برخوردار مي‌باشد، از اين روي بيش از99% كودكان رده سني3 سال در اين مدارس حضور مي‌يابند. رقم مذكور درخصوص كودكان رده سني2سال بر2/ 35 % بالغ مي‌گردد.تحصيل در مدارس  عمومي‌پيش دبستاني رايگان مي‌باشد واين در حاليست كه مراكز خصوصي  به اخذ شهريه تحصيلي مبادرت مي‌نمايند. مدارس عمومي‌پيش دبستاني نيز  توسط شهرداري ها احداث و اداره مي‌گردند. طبق قانون اصلاحيه آموزشي مصوب15جولاي1989و قانون مصوب 1975كليه كودكان فرانسوي رده سني3 سال از  امكان حضور در مهدهاي كودك برخوردار مي‌باشند.علاوه بر اين قانون مصوب6 سپتامبر 1995 نيز كه در خصوص نمايش ساختار و نحوه عملكرد مهدهاي كودك تصويب گرديده بر تقويت خصيصه‌هاي بالقوه كودكان، به فعل در آوردن  آن در جهت  شكل گيري شخصيت آنان و فراهم آوردن بهترين امكانات در جهت موفقيت كودكان در مدارس ويادگيري بيشتر تأكيد دارد.

 گفتني است درمهدهاي كودك كشور فرانسه  از تخصصهاي سرباز معلمان جهت  آموزش كودكان استفاده مي‌گردد چرا كه خدمت سربازي درحال حاضر در كشور فرانسه به حالت تعليق در آمده و با اجراي طرح جامع جذب سرباز معلم JAPD جايگزين گرديده است.از سوي ديگر،جهت جبران به حد نصاب نرسيدن تعداد ثبت نام كنندگان  مهدهاي كودك،كه معمولاً در مناطق كم جمعيت وكوهستاني كشور رخ مي‌دهد، كودكستانهاي بين منطقه اي تأسيس گرديده است كه به ارائه خدمات آموزشي به كودكان نواحي مختلف مبادرت مي‌نمايند.در مناطق كم جمعيت نيز كلاس‌هاي موقتي پاره وقت تشكيل مي‌گردد.به طور كلي دانش آموزان  به سه رده سني كودكان،رده سني نوجوانان ورده سني جوانان تقسيم مي‌گردد. گفتني است، تقسيم بندي فوق در جهت مد نظر قرار دادن  بلوغ فكري و استعداد يادگيري رده‌هاي‌سني از انعطاف پذيري برخوردار مي‌باشد.تيم تدريس، با مشورت والدين به تعيين جايگاه كودكان  در رده‌هاي سني آموزشي  مطابق  با استعداد ها و نيازهاي آنان مبادرت مي‌نمايند. سه رده سني مذكور  با اولين چرخه آموزشي تطابق داشته در حالي كه رده سني جوانان و مقطع آموزش مقدماتي متوسطه با چرخة آموزشي پايه و مقدماتي تطابق دارد. چرخه‌هاي آموزشي چندين ساله نيز  با هدف برآورده نمودن  نيازهاي كودكان طراحي گرديده است. متوسط آموزش هفتگي26 ساعته به كودكان مقطع پيش دبستاني ارائه مي‌گردد.

سياستهاي آموزشي

مهم‌ترين سياست آموزشي مقطع پيش‌دبستاني فرانسه بر اين اصل استوار است كه مراكز پيش‌دبستاني به عنوان ابزاري جهت برخورداري از برابري فرصت محسوب مي‌گردند، چرا كه كودكان از طريق به كارگيري زبان و توسعه اين وسيله ارتباطي، به آماده‌سازي خود در جهت پرداختن به تمرينات ذهني كه لازمه موفقيت در مقاطع آموزش ابتدايي و كالج است، مبادرت مي‌نمايند.

اهداف آموزشي

از جمله مهمترين اهداف آموزشي مقطع آموزش پيش دبستاني ميتوان به موارد ذيل اشاره نمود:

1-    بيداري حواس و رشد عاطفي كودكان به ويژه كودكان متعلق به خانواده‌هاي كارگران و مهاجرين

2-    پيشگيري از افت تحصيلي كودكان طي سنوات آموزش پايه

3-  توسعه كليه امكانات بالقوه كودك درجهت شكل‌پذيري شخصيت و فراهم‌سازي فرصت كسب موفقيت در تحصيل، اشتغال و زندگي وي

4-    رشد هوشي، حسي– حركتي و ذهني كودكان

5-    رشد ارتباطات غيركلامي (بيدارسازي حس زيبايي‌شناسي و درك هنري) و كلامي (كيفيت كلام و تمرين زبان)

6- آگاهي نسبت به زمان و مكان

7-    مشاركت درتشخيص نارسايي‌هاي حسي- حركتي و ذهني و فراهم‌سازي امكان درمان به موقع اين قبيل نارسايي‌ها

8-    آموزش مهارت و تمرينات لازم در جهت مشاركت مثبت كودكان در زندگي اجتماعي

برنامه‌هاي آموزشي و ارزشيابي تحصيلي

اجراي فعاليت‌هاي مقدماتي آموزشي در مقطع آموزش پيش دبستاني،  به رشد اوليه كودكان و  آمادگي آنان جهت حضور در مدارس ابتدايي منجر مي‌گردد.گفتني است كه  فعاليت ها ي مذكور بر فعاليت‌هاي فيزيكي، علمي‌و فني و فعاليتهاي آموزشي ارتقاء دهنده سطح ارتباطات ومهارتهاي شفاهي و نوشتاري كودكان مشتمل مي‌گردد. در مهدهاي كودك، اجراي  بازي‌هاي مختلف از  نقش مهمي ‌برخوردار مي‌باشند، اما اين امر بدين معني نيست كه درمراكز مذكور تدريس وجود ندارد.هيات نظارت ملي آموزش كه مسئوليت رسيدگي ونظارت بر آموزش  نواحي كشور را بر عهده دارد،برفعاليت‌هاي اداري وآموزشي موسسات نيز نظارت مي‌نمايد.شوراي مدارس نيز به بازديد حداقل يك بار در طول ترم از مدارس كشور مبادرت مي‌نمايند.شوراي مذكور همچنين به ارائه نظراتي درخصوص قوانين داخلي مدارس و تعيين برنامه‌هاي آموزشي  هفتگي مدارس كشور مبادرت مي‌نمايد.چرخه آموزشي كشور سبب ميگردد كه تيم تدريس  به تطبيق فعاليت‌هاي تدريس  با روند آموزش وپيشرفت كودكان مبادرت نمايند. تيم تدريس  همچنين مسئوليت ارزشيابي ميزان پيشرفت تحصيلي كودكان را بر عهده دارد. علاوه بر اين تيم مذكور همچنين تعيين مينمايد كه كودكان ملزم به ثبت نام  در مدارس ابتدائي بوده و  يا مي‌بايستي  در سيستم آموزشي پيش دبستاني باقي بمانند. از آنجايي كه مدارس پيش دبستاني از نقش پييچيده اي در سيستم آموزشي كشور فرانسه برخوردار مي‌باشند، از اين روي مدرسين مراكز مذكور،مشابه مدرسين مدارس ابتدايي، دوره‌هاي آموزشي ويژه اي را گذرانده و پس  از گذراندن دوره3 ساله آموزشي (پس از اتمام  تحصيلات آموزش متوسطه كه به دريافت ديپلم متوسطه منتهي مي‌گردد) به گذراندن  دوره آموزشي2-1ساله تربيت مدرس در موسسات دانشگاهي تربيت معلم مبادرت مي‌نمايند.

پس از اتمام سال دوم آموزش دانشگاهي در مراكز تربيت مدرس، از دانشجويان موفق به عنوان معلمين مدارس دعوت به همكاري مي گردد. معلمين مراكز آموزشي پيش دبستاني، به عنوان مدرسين رسمي‌  نظام آموزش عمومي و ‌يا به عنوان مدرسين قرار دادي مدارس خصوصي، از حقوق،وظايف و مسئوليتهاي مشابه معلمين مدارس ابتدايي برخوردار مي باشند.

   آمار وارقام تعداد مراكز و مدرسين مراكز آموزش پيش دبستاني ( طي سال1993/1992)

نقاط ضعف و قوت آموزشي

      با وجوديكه يك سوم كودكان فرانسوي به آغاز دوران آموزش از رده سني2 سال مبادرت نموده، تمامي كودكان رده سني3 سال رهسپار مراكز آموزش پيش دبستاني شده و مراكز آموزش پيش دبستاني عمومي كه در آن بر آموزش مهارت‌هاي سواد و زبان تاكيد مي‌ گردد، رايگان و براي همگان قابل استفاده مي باشند، اما با اين حال، افزايش نرخ مواليد دركشور فرانسه به وارد آمدن فشار بر پيكره نظام آموزشي كشور منجر گرديده است.

 به نحوي كه افزايش غيرمنتظره نرخ زاد و ولد كودكان از سال2000 به بعد،‌ به انتظار بيش از17 هزار كودك در فهرست ثبت نامي منجر گرديده است. بنابر اعلام وزارت آموزش، طي سال 2002، مراكز آموزش پيش دبستاني با كاهش فضاي آموزشي براي54 هزار كودك مواجه بوده اند كه اين امر خود به ايجاد مباحثاتي درخصوص تغيير امتيازات آموزشي از سنين پيش دبستاني به پايه منجر گرديده است. اين درحالي است كه كشور آلمان، همسايه فرانسه درگير بحث داغي در خصوص اصلاح نظام آموزشي است. در مطالعه بين‌المللي جديدي كه بر روي 32 كشور جهان صورت گرفت، دانش‌آموزان رده سني15 سال آلماني از نظر سواد،‌ رياضيات و مهارت‌هاي علوم در رده بيست و پنجم قرار گرفتند كه اين امر خود سبب گرديد تا تلنگري به نظام آموزشي آلمان وارد آيد كه همواره به تربيت نيروهاي انساني ماهر مباهات نموده است.كارشناسان معتقدند، علت اصلي نتيجه ضعيف آلمان در اين مطالعه، اين است كه در اين كشور، آموزش رسمي از رده هاي سني7-6 سال آغاز مي گردد. از اين روي مراكز آموزش پيش دبستاني اين كشور، چيزي جز زمين بازي به شمار نمي آيند.كشور فرانسه كه در اين مطالعه به طور متوسط در مكان دوازدهم قرار گرفت، از اين نظر متفاوت است. مراكز آموزش پيش دبستاني اين كشور با زمين بازي تفاوت دارند، چرا كه در اين قبيل مراكز، سواد و مهارت‌هاي اجتماعي از طريق فعاليت‌هاي گوناگون ارائه شده و كلاسهاي هفتگي26ساعته برگزار مي‌ گردد. علاوه بر اين، با وجودي كه آموزش از رده سني6 سال اجباري مي‌گردد،‌ بيش از99درصد كودكان فرانسوي از رده سني3 سال رهسپار مدرسه مي‌ گردند. افزون بر اين، بالغ بر 5/35 درصد از كودكان به حضور در مراكز آموزشي،1 سال زودتر  از موعد مقرر، مبادرت مي نمايند.

 

منابع :

سایت اطلاع رسانی دانشنامه رشد :

www.daneshnameh.roshd.ir

سایت اطلاع رسانی آفتاب :

www.aftab.ir

سایت اطلاع رسانی تبیان :

www.tebyan.net

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 27 اسفند 1393 ساعت: 15:41 منتشر شده است
برچسب ها : آموزش و پرورش در چین و فرانسه,

نظريه‌هاىتدريس

درطولبيستسالاخير،درزمينهٔتدريس،نظريه‌هاىقابلتوجهىطرحوارائهشدهاستکهتعدادزيادىازآنهابتازگىتوسطگانيه (Gagne) وديک (Dick) (۱۹۸۴)موردبررسىوتجديدنظرقرارگرفته‌اند. باتوجهبهتمامىايننظريه‌هامى‌توانگفتکهتاکنوننظريه‌پردازانموفقبهارائهيکنظريهتدريسهماهنگوواحدنشده‌اند.

ازجملهٔايننظريه‌هامى‌توانبهنظريهتنيسون (Tennyson) (۱۹۸۰)دربارهمفهومتدريس،نظريهاسکاندورا (Scandura) (۱۹۷۷)دربارهنظريهٔساختتدريسونظريهٔلاندا (Landa)(۱۹۷۶)وبرخىافرادديگردربارهٔچگونگىتدريسونظريهٔکيس (Case)(۱۹۷۸)کهبراىتدريسکودکانپيش‌دبستانىوکودکستانکاربرددارد،اشارهکرد.

کليهنظريه‌هاىارائهشدهدرموردتدريس،بهنوعىبايکديگرتفاوتدارند،ولىباوجوداين،مى‌توانتمامىنظريه‌هاىمختلفرادرقالبوچهارچوببزرگ‌ترىتحت‌عنوانيکنظريهٔجامعتدريسارائهکرد. موارداختلافمياننظريه‌هاىکوچکوفرعىبانظريهٔجامعرامى‌تواندردرجهياميزانکلىوعمومىبودنآنهايااهدافىکهدرپيشدارندياهردوجستجوکرد.

 

نظريهٔجامعتدريسمى‌تواندبراىمعلمومربىمفيدوسودمندباشدوآنهارادررويارويىبانظريه‌هايىکهبايکديگربى‌ارتباطند،يارىنمايد.

تدريس

ازتدريس،هماننديادگيري،تعريف‌هاىمتعددىارائهشدهاست. بعضىتدريسبيانصريحمعلمدربارهٔآنچهبايديادگرفتهشودمى‌دانندوگروهىديگرتدريسراهمورزىمتقابلىمى‌دانندکهبينمعلموشاگردومحتوادرکلاسدرسجرياندارد. عدهزيادىازمربيانومتخصصانتعليموتربيتفراهمآوردنموقعيتواوضاعواحوالىکهيادگيرىرابراىشاگردانآسانکندتدريسناميده‌اند. ازبررسىمجموعتعاريفارائهشدهدراينزمينهمى‌تواننتيجهگرفتکهتدريسيکفعاليتاست،امانههرنوعفعاليتي،بلکهفعاليتىکهآگاهانهوبراساسهدفخاصىانجاممى‌گيرد،فعاليتىکهبرپايهوضعشناختىشاگردانانجاممى‌پذيردوموجبتغييرآنانمى‌شود،اگرچههنوزهستندکسانىکهبراساسالگوهاوروش‌هاىسنتي،تدريسراتنهابهتلاشوفعاليتمعلمدرکلاسدرساطلاقمى‌کنند.

درهرصورت،اگريادگيرىراتغييردررفتارارگانيسمبراثرتجربهبدانيم،بدونشک،فعاليتىکهموقعيترابراىتغييرفراهمکندياايجادموقعيتىکهتجربهراآساننمايدوتغييرلازمرادرشاگردسببشود،تدريسنامدارد. درنتيجه،عملتدريسيکسلسلهفعاليت‌هاىمرتب،منظم،هدف‌داروازپيشطراحىشدهاست؛فعاليتىکههدفشايجادشرايطمطلوبيادگيرىاست. فعاليتىکهبصورتتعاملورفتارمتقابلبينمعلموفراگيرجرياندارد؛يعنىويژگى‌هاورفتارمعلمدرفعاليت‌هاواعمالشاگردانتأثيرمى‌گذاردوبالعکس،ازويژگى‌هاورفتارهاىآنانمتأثرمى‌شود. اينتأثيرممکناستبصورتمستقلياغيرمستقلبهوقوعبپيوندد؛بهعبارتديگر،تدريسعبارتاستازتعامليارفتارمتقابلمعلموشاگرد،براساسطراحىمنظموهدفدارمعلمبراىايجادتغييردررفتارشاگرد. اينتعريفدوويژگىخاصبراىتدريسمشخصمى‌کند:

۱. وجودتعامليارابطهمتقابلبينمعلموشاگرد.

۲. هدفداربودنفعاليت‌هاىمعلم.

بنابراين،اگرفعاليتمعلمدرکلاسبصورترفتارمتقابلوبراساسهدفخاصىصورتنگيرد،بههيچ‌وجهمفهومتدريسبهآناطلاقنخواهدشد. ممکناستمعلمىدرکلاسدرسصحبتکندياتمرينحلکند،امابهمفهومواقعي،تدريسنداشتهباشد؛زيرابهفعاليت‌هاىپراکندهويک‌جانبهٔمعلمکههيچ‌گونهتغييرىدرشاگردانايجادنکند،تدريسگفتهنمى‌شود. همچنينبهآننوعيادگيرىکهازطريقفيلم،تلويزيون،کتابوغيرهصورتمى‌گيرد،تدريساطلاقنمى‌شودوفيلموکتابوتلويزيوننيزمعلمنيستند؛ياکسانىکهبطورجنبىبهکارتدريساشتغالمى‌ورزند،مانندکسىکهبهکلاسدرسنظممى‌دهد،هدف‌هاىکلاسراتهيهوتنظيممى‌کنديابهتصحيحاوراقامتحانىمى‌پردازد،نمى‌توانالزاماًعنوانمعلمىدادوکارشراتدريسدانست. (سيف،على‌اکبر- ۱۳۶۸.)

تدريسمفاهيممختلفىرادربرمى‌گيرد،مانندنگرش‌ها،گرايش‌ها،باورها،عادت‌هاوشيوه‌هاىرفتاروبطورکلي،انواعتغييراتىکهمى‌خواهيمدرشاگردانايجادکنيم. تغييردرزمينه‌هاىفوقنهتنهاازنظرمشخصاتمتفاوتاست،بلکهفرايندهاىيادگيرىمتناسبباآنهانيزباهممتفاوتند؛مثلاًتدريسدرزمينهٔتغييراتعاطفىباتدريسدرزمينه‌هاىشناختىياروان - حرکتىيکساننيست. تحقيق،اکتشاف،بررسىوپژوهش،آزمايشوخطا،گوشکردنوخواندن،همهتجربه‌هاىمتفاوتىهستندکهمنجربهيادگيرىمى‌شوندوممکناستدرفرايندتدريساتفاقبيفتند،ولىشرايطلازمبراىکسبچنينتجاربىيکساننخواهدبود.

نکتهمهمدرفرايندتدريسايناستکهمعلممشخصکندچهبايديادگرفتهشودتابراساسآنمحتواىآموزشىوفعاليت‌هاىمتناسببادرکوفهمشاگردانفراهمگردد. درواقع،توجهبهسهنکتهزيردرجريانتدريسلازموضرورىاست:

۱. تدريسبايدهدفداشتهباشد.

۲. روشتدريسبايدمتناسبباهدفومقصودباشد،يعنىبيان‌کنندهٔآنچيزىباشدکهقراراستيادگرفتهشود.

۳. مفاهيمبهطريقىارائهشودياشرايطتغييربهطريقىفراهمگرددکهمطابقفهموتوانايىشاگردانباشد.

بنابراين،معلمبايدتوجهداشتهباشدکهطراحىسنجيدهوآگاهانهٔفعاليت‌هاىمربوطبهتدريسنخستينگامبهسوىتدريسمبتنىبرهدفومقصودخواهدبود.

يکنظريهٔتجويزىتدريس

درفرايندآموزشىودرشرايطخاص،ممکناستهدف‌هابهترتيبپشتسرهمقرارگيرندوحالتتسلسلىداشتهباشند،بهطورىکههرهدفوسيله‌اىبراىرسيدنبههدفبعدىوهدفبعدىنيزوسيله‌اىبراىرسيدنبههدفبعدازخودباشد. دراينصورت،هريکازهدف‌هاىآموزشىبراساسهدفپيشازخودبنامى‌شود،مگرنخستينهدف. اگردرتدريس،هدفمعينىرا - بهعنوانحالتآرمانىياهدفنهايى (desired state) - براىشاگرددرنظرداشتهباشيمواگرحالتوموقعيتاوليه (initial state) اورابدانيم،مى‌توانيممحتواىدرس (subject matter) رامشخصکنيم؛يعنىآنچهرابايدآموختهشودتعيينکنيم. محتواىدرسرامى‌توانازطريقتفريقحالتمطلوب(هدفنهايىتدريس)وحالتموجود(رفتارورودي)بدستآورد. محتواىدرسمى‌تواندبهبخش‌هاوهدف‌هاىجزئىوکوچکترتجزيهشود. بعدازتجزيهٔهدف‌هابههدف‌هاىکوچکتر،عملمرتبکردن (sequencing) انجاممى‌گيردودرنهايت،برنامهدرسىتدوينمى‌شود.

 

از هدف تدريس تا برنامه درسى

هدفنهايىتدريسياحالتمطلوب

هدفنهايىتدريسياحالتمطلوببهوسيلهٔمجموعه‌اىازتکاليفکهمستلزمپايه‌اىازآگاهىومعلوماتمشخصوساختفکرىوفرايندهاىشناختىمعيناستتعيينمى‌شود. ازديدگاهشناختي،فقطتعيينهدفنهايىتدريسبرحسبمحتواىنظريهيابرحسبرفتارىکهشاگرددرپايانجريانتدريسازخودبروزمى‌دهد،کافىنيست. هدفنهايىتدريس،بيشترمستلزميکساختفرايندشناختىمعينومشخصاست. بنابراين،هدفنهايىتدريسبايدبرحسبسهجنبهٔزيرتوصيفشود:

الف- هدفشناختىرامى‌توانيکهدفشايستهومناسبتلقىکردوهدفشايستهرابهوسيلهٔدسته‌اىازمهارت‌هاتعيينکردکهفردقادراستآنهارادرکلاسدرسانجامدهد. اينقبيلمهارت‌هارامى‌توانازطريقبهکاربردناطلاعاتمربوطبهنظريه‌هاىپرسشى(مثلاًرياضياتياتاريخ)وبااستفادهازملاک‌هاوتفسيرآزمون‌هاىمعيارى(criterion referenced test)ياتحليلآزمون‌هاىعينىتعيينکرد. درهرصورت،هدفنهايىتدريسباتعييندسته‌اىازمهارت‌هاکهبهعنوانوظايفوتکاليفآموزشىکلاستعريفشده‌اند،مشخصمى‌شود.

ب- هردستهازاينوظايفوتکاليفمستلزمتوانايى‌هاىفکرىوشناختىخاصىاست. براىاداىتکاليف،آگاهىومعلوماتمشخصىموردنيازاست. اينپايهٔآگاهىرامى‌توانباشيوه‌هاىتحقيقىلازمتعيينکرد. بعلاوه،بايدتوجهداشتکهپايهٔآگاهىهرفردساختويژهٔخودراداردکهبايدبررسىوارزيابىشود.

ج- حليکدستهازتکاليفوانجامدادنيکمجموعهفعاليت‌هاىخاصمستلزمفرايند‌هاىشناختىمعيناست. فرايندهاىموجوددريکمجموعهمعينازتکاليفرامى‌توانازطريقتحليلذهنىياتجربىمشخصکرد. تحليلتجربىشاملمطالعهوتحقيقفرايندهايىاستکهبهوسيلهمتخصصاندرحلتکاليفمطرحشده‌اند. تحليلذهنىنيزشاملساختوايجاديکعملمحاسباتىياحداقل،يکعملابتکارىواکتشافىمتناسبباحلتکاليفدادهشدهاست.

حالتموجود(ابتدايى)

فعاليت‌هاىآموزشىبهمنظوررسيدنبههدف‌هاىنهايىتدريس،باتوجهبهحالتاوليه(اطلاعاتپايه)شاگرد،امکان‌پذيراست. شناختاطلاعاتپايهبراىتعيينمحتواىدرسلازموضرورىاست. آزمون‌هاىمعياري- قراردادىاينامکانرابهمعلممى‌دهدتامجموعهٔتکاليفىراکهشاگردقادربهانجامدادنآنهاستمشخصکند. چنانچههدف،اندازه‌گيريِحافظهٔکوتاه‌مدتياسنجشمهارتخاصىباشد،آزمون‌هاىتوانايىويژه(special ability tests)رامى‌توانمورداستفادهقرارداد.

شيوه‌هايىکهمتخصصاندرارزيابىساختارهاوفرايندهاىشناختىبهکاربرده‌اند،براىارزيابىمعلوماتونيازهاىشناختىشاگردانمناسباست. اينشيوه‌ها،درمواقعي،نهتنهامعلوماتيافرايندهاىناشناختهٔشاگردراارزيابىمى‌کند،بلکهاطلاعاتنادرست،تصوراتومفاهيمغلط،قوانيننامناسبيااستفادهنابجاازآنهارانيزآشکارمى‌سازد.

تجزيهوتحليلمحتواىدرسوساختبرنامهدرسى

هدف‌هاىکلىتدريسرامى‌توانبهفعاليت‌هايااهدافجزئىتجزيهکرد. درچنينحالتي،فردنهتنهامى‌تواندبههدفکلىبرسد،بلکهاحتمالاًمى‌تواندبههدف‌هاىمختلفديگرىنيزدستيابد. درتجزيهٔهدف‌ها،روابطهدفکلىباهدف‌هاىجزئىيکىازمسائلىاستکهبايدموردتوجهقرارگيردوهنگامتهيهٔبرنامهٔدرسىفراموشنشود. ازجملهمسائلىکهدرجريانتبديلوانتقالهدف‌هابههدف‌هاىجزئىبههمپيوستهومنظمومرتبحائزاهميتاست،مى‌توانچندموردرانامبرد: روابطبينهدف‌هاىجزئي،انتظاراتوخواسته‌هايىکهبنابرهدف‌هاىجزئىازشاگردانمى‌رود،فرايندوساختفکرىشاگردانواحتمالتأثيرهرهدفجزئىدرتسهيل،منعيابازدارىتحققهدف‌هاىبالاتر.

کاربردکنش‌هاىتدريس

کاربرداعمالتدريسرادرمواردزيرمى‌توانموردتوجهقرارداد:

۱. کنشتدريسبراىبرانگيختنمطالعهوتحقيقىکهداراىآثاروپيامدهاىتعليموتربيتباشد،بسيارمفيداست. اگرکنش‌هاىتدريسراشرايطلازموضرورىبراىيادگيرىبهشمارآوريم،بايدبپذيريمکهبدونکنش‌هاىتدريس،امکانيادگيرىدرمدرسهوجودنخواهدداشت. علاوهبراين،ممکناستبراىتحليلوتعميمنظريه‌هاىيادگيرىدرموقعيت‌هاىمختلف،ازکنش‌هاىتدريساستفادهشود.

شناختکنش‌هاىتدريسنهتنهادرنوعفعاليتمعلمانمؤثراست،بلکهدربهکارگيرىموادآموزشي،شرايطتدريسونوعفعاليتشاگردانتأثيرخواهدداشت؛زيرابهقولگيج (Gage)،تحقيقىکهعللوميزانتأثيرمعلمبرشاگردراآشکارسازد،درفرايندتدريسداراىبيشتريناهميتاست.

۲. کنش‌هاىتدريسدرطراحىآموزشي،کاربردمؤثردارد. شناختپايهٔعلمىورفتارورودىشاگردان،شرايطىکهکنش‌هاىتدريسدرآنمؤثرندوداده‌هايىکههدفنهايىتدريستعيينمى‌کند،همگىمى‌تواننددرکيفيتطراحىآموزشىمؤثرباشند.

۳. ازکنش‌هاىتدريسمى‌تواندرانتخابروش‌هاوشيوه‌هاىتدريساستفادهکرد؛مثلاًدرطرحزیردوشيوهٔتدريس،سخنرانىوبحثگروهىهدايتشده،بررسىشده‌اند. علامت + بيانگرارتباطميانيکهدففرضىباشاگردفرضىوهمچنين،نشان‌دهندهروش‌هايىاستکهکنش‌هاىتدريس،ممکناستازطريقآنهابدستآيد. اگرعلامت‌هاىمنظورشدهدرجدول،درجريانتحقيقوآزمايش،اثباتوپذيرفتهشود،مى‌تواننتيجهگرفتکهترکيبروشسخنرانىبايکبحثهدايتشدهشيوه‌اىعالىدرتدريسمبتنىبرهدفاست.

انتخابيکشيوهتدريسمناسب

عواملمؤثردرتدريس

تدريسامرساده‌اىنيست. معلمدرتدريسبامتغيرهاىمتفاوتىسروکاردارد. اوسعىمى‌کندبادست‌کارىوکنترلمتغيرهاىمختلف،وضعيتىبوجودآوردکهيادگيرىحاصلشود. شناختوکنترلهمهٔعواملومتغيرهاىدخيلکارآسانىنيستوشايدبتوانگفتغيرممکناست. بدونشک،درايجادمحيطيادگيرىعواملىهمچونويژگى‌هاىمعلموشاگرد،ساختنظامآموزشي،محتواىآموزشىوده‌هامتغيرديگرمى‌تواندمؤثرباشد. بديهىاستکهمعلمنمى‌تواندهمهٔعواملمذکورراتحت‌کنترلدرآورد. ممکناستسؤالشوداگرکنترلهمهٔعواملمذکورامکان‌پذيرنباشد،معلمچگونهمى‌تواندشرايطمطلوبراباتوجهبهدخالتمتغيرهاىمتعددوغيرقابل ‌کنترل،بوجودآورد. درپاسخبهچنينسؤالىبايدگفت: درستاستکهمعلمنمى‌تواندهمهٔمتغيرهاىدخيلراتحت‌کنترلقراردهد،اماشناختنچنينعواملىاوراقادرخواهدساختکهدرتنظيمفعاليت‌هاىتدريس،تصميمىآگاهانهبگيرد. اگرمعلمازنظريه‌هاىتدريس - يادگيرىشناختدقيقوعلمىداشتهباشد،قوى‌ترودقيق‌ترمى‌توانددرايجادوضعيتمطلوبيادگيرىفعاليتکند.

ويژگى‌هاىشخصيتىوعلمىمعلم

اساسى‌ترينعاملبراىايجادموقعيتمطلوبدرتحققهدف‌هاىآموزشي،معلماست. اوستکهمى‌تواندحتىنقصکتاب‌هاىدرسىوکمبودامکاناتآموزشىراجبرانکنديابرعکس،بهترينموقعيتوموضوعتدريسراباعدمتوانايىدرايجادارتباطعاطفىمطلوببهمحيطىغيرفعالوغيرجذابتبديلکند. درفرايندتدريس،تنهاتجاربوديدگاه‌هاىعلمىمعلمنيستکهمؤثرواقعمى‌شود،بلکهکلشخصيتاوستکهدرايجادشرايطيادگيرىوتغييروتحولشاگردتأثيرمى‌گذارد. ديدگاهمعلموفلسفه‌اىکهبهآناعتقاددارد،درچگونگىکاراوتأثيرشديدىمى‌گذارد،بطورىکهاوراازحالتشخصىکهفقطدرتدريسمهارتداردخارجمى‌کندوبه‌صورانسانانديشمندىدرمى‌آوردکهمسؤوليتبزرگتربيتانسان‌هابرعهدهاوست. برشمردنويژگى‌هاىمعلمکارچندانآسانىنيست؛زيراجوامعمختلفبافلسفه‌هاونگرش‌هاىمختلف،انتظاراتمتفاوتىازمعلمدارند،ولىمى‌توانبهويژگى‌هاىکموبيشمشترکىکهلازماستمعلماندرهمهجاداشتهباشنداشارهکرد.

ويژگى‌هاىشخصيتىمعلمونقشآندرتدريس

دراينمبحث،ابتدابهبررسىويژگى‌هاىشخصيتىمعلمانوسپسبهتأثيرونقشرفتارآناندرفرايندتدريسمى‌پردازيم. دررونداينبررسي،بيشتربهتحليلنوعنگرشوروابطمعلمنسبتبهشاگردانمى‌پردازيموآنانرابهدوگروهتقسيممى‌کنيم.

معلمانشاگردنگر

اينگروهازمعلمان،شاگردانراهستهٔمرکزىفعاليتخودقرارمى‌دهندوآنانرامحوراصلىفعاليت‌هاىآموزشىمى‌‌دانند. آنانفعاليتورشدهمه‌جانبهٔشاگردانرادرنظرمى‌گيرندومواددرسىوانتقالدانشرابراىپرورشآنهابهکارمى‌برند. اينگروه،بطورکلي،بهپرورشاستعدادشاگردانشوقفراواندارند. البتهنبايدتصورکردکهمعلمانديگرهيچتوجهىبهشاگردانندارند،بلکهمى‌توانگفتکهايندستهازمعلمانبيشترازديگران،شاگردانرادرنظردارند،ورفتارشاننسبتبهشاگردانبهگونه‌اىاستکهتوجههرمشاهدهکننده‌اىرادرنخستينبرخوردبهخودجلبمى‌کند.

معلمانشاگردنگراگراطلاعاتودانشزيادىهمداشتهباشند،انتقالهمهٔآنهارابهشاگردانچندانمهمنمى‌دانند،بلکهبيشترفعاليتخودرابرآموزشوپرورششاگردمتمرکزمى‌کنند. اينانازميانعلوم،بيشتربهعلومانسانىوبويژهروانشناسىتوجهدارند.

گروهشاگردنگررامى‌توانبهدودستهکوچک‌ترشاگردنگرفرديوشاگردنگرجمعيتقسيمکرد. شاگردنگرفردىبهويژگى‌هاىفردىشاگردان،بيشترتوجهداردويکايکآنانراشناسايىوباهرکداممطابقخصوصياتفردىآنرفتارمى‌کند،درحالىکهشاگردنگرجمعىبيشتربهجمعشاگردانوپرورشجمعىآنانتوجهداردويکبهيکآنانراموردتوجهقرارنمى‌دهد. اينگروهازمعلمانبااستفادهازروانشناسىپرورشىوروانشناسىنوجوانىدرجهتتربيتوپيشرفتکلىهمهٔشاگردانتلاشمى‌کنند. رفتاراينمعلماننسبتبهرفتارمعلمانشاگردنگرفردىرسمى‌تراست. ايندستهازمعلمانچندانبهعواطفودرخواست‌هاىشاگردانتوجهندارند.

معلماندرس‌نگر

معلماندرس‌نگر،بيشتربهدرساهميتمى‌دهندتاپرورششاگردان. تمامکوششآنهابرايناستکهبههرطريقىکهشدهدرسرابهشاگردانانتقالدهند. گروهدرس‌نگربهشاگردانوتفاوت‌هاىفردىآنانتوجهندارندياآنراچندانمهمتلقىنمى‌کنند. بهنظراينگروه،شاگردانموظفهستندکهدرسرابطورکامليادبگيرندوبهمعلمپسبدهند. بهاعتقادافراداينگروه،حقايقعلمىشاگردانرابراىزندگىاجتماعىآمادهمى‌سازدوبههميندليل،کسبدانشدردرجهٔاولاهميتقراردارد. اينمعلمانبهعلوموفنونرغبتفراواندارند. بسيارىازدبيراندبيرستان‌هاوجمعىازمعلمانمدرسهابتدايىوگاهىتعدادىازاستاداننظامآموزشىجامعهماراايندستهازمعلمانتشکيلمى‌دهند.

گروهدرس‌نگررانيزمى‌توانبهدوگروهکوچک‌تردرس‌نگرعلميودرس‌نگرفلسفيتقسيمکرد. گروهدرس‌نگرعلمىبيشتربهرشته‌هاىعلمىعلاقه‌مندهستندومى‌کوشندتاازايننظر،دانشخودراروزبهروزگسترشدهند. باآنکهمطالبدرسىآنهاگيرايىدرس‌هاىفلسفىواجتماعىراندارد،بهسبباطلاعاتوسيعىکهدررشته‌هاىعلمىدارند،مى‌توانندشاگردانرابهسوىخودجلبکنند. تأثيرىکهمعلماندرس‌نگرعلمىدرشاگردانمى‌گذراند،ناشىازشخصيتآناننيست،بلکهزادهٔوسعتاطلاعاتآنهاست. چنينتأثيرىمعمولاًتأثيرتعليمىاستنهتربيتي،ولىبطورغيرمستقيمشاهدتأثيرتربيتىهمهستيم. اگرچهعلاقهٔاينگروهازمعلمانبيشتربهرشته‌هاىعلمىومواددرسىاستتاشاگردان،دلبستگىآنانبهعلمباعثمى‌شودکهگاهىشاگردانباعلاقهٔفراواندرکلاسدرسايشانحاضرشوند. اينگروهازمعلماناگربهنيازوعلاقهٔشاگردانتوجهکنندوباآنهاارتباطمطلوببرقرارسازند،مى‌توانندمعلمانخوبومفيدىباشندوتأثيرمثبتىدرشاگردانبگذارند.

گروهدرس‌‌نگرفلسفىبااينکهبهدرسبيشترازشاگردانتوجهدارند،اماچوناغلببهمسائلکلىواجتماعىمى‌پردازند،کلاسايشانگيراست. شاگرداننسبتبهاينمعلمانگرايشبيشترىدارند. اينگروهباشخصيتبارزىکهدارند،بهعنوانسرمشقوانسانآرمانىموردتوجهشاگردانواقعمى‌شوندوتمامتوجهآنانرابهخودجلبمى‌کنندتاجايىکهشاگرداننسبتبهويژگى‌هاوامکاناتخودغافلمى‌شوندوبراىبسطشخصيتخودمجالىنمى‌يابند. چنينمعلماني،معمولاًبهفرديتشاگردانتوجهنمى‌کنندوبهروشتدريسهماعتنايىندارند،امابهعلتآرمان‌گرايىخاصوشخصيتبارزونافذىکهدارند،شاگردانرامجذوبخودمى‌کنند،بطورىکهشاگرداننهتنهاآنانرابراحتىمى‌پذيرند،بلکهالگوىزندگىخودنيزقرارمى‌دهند. اگرچهتأثيرىکهاينگروهازمعلماندرشاگردانمى‌گذارند،ممکناستتامدت‌هادوامداشتهباشد،احتمالداردکهآنانبدونتوجهبهتوانايى‌هاوقابليت‌هاىخود،تمامرفتاروعقايدمعلمانخودراموبهمواجراکنندوهيچ‌گونهابتکارونو‌آورىازخودنشانندهند.

ويژگى‌هاىشخصيتىوعلمىمعلم(۲)

تأثيرشخصيتورفتارمعلمدرفرآيندتدريس

درفرايندتدريس،رفتاروکردارمعلمازاهميتخاصىبرخورداراست. براىشاگردان،عملورفتارمعلممعيارمناسبىاستبراىارزش‌يابىمطالب،گفته‌ها،وصاياورهنمودهاىاو. بنابراين،معلمبايددررفتارواعمالشآنقدربزرگوارباشدکهنمونهوالگوىشاگردانشقرارگيرد. شاگردانشراآزادهباربياوردوبهآنانبياموزدکهانسانيتقابلتحققاستوخودنيزنمونهٔتحققيافتهانسانيتباشد. (وزارتآموزشوپرورش؛معلموخانواده.)

شهيدثانىدرکتابمُنْيةُالْمُريدفىآدابِالمفيدوالمستفيد،دربارهٔويژگى‌هاىمعلمچنينمى‌گويد:

- معلمبايدداراىخلوصنيتباشدودرجهتهدف‌هاىالهىوانسانىگامبردارد،ازدرونوبيرونمتوجهخداباشدودرتمامشئونزندگانىخودبهاومتکىگردد. داراىحسن‌خلق،علوهمتوعفت‌نفسباشد. بااهلدنياومستکبران،پيوندىبرقرارنسازدتابتواندحرمتوارزشدانشرانگهبانىکند. معلمبرفرضآنکهداراىعذرموجهىباشد،نبايدميانکرداروگفتارشدوگانگىوتفاوتوجودداشتهباشد. اونمى‌تواندعملىراتحريمکندکهخودمرتکبآنشود،وياانجامعملىراواجبوحتمى‌الاجرامعرفىکندوخودپايبندآننباشد. (شهيدثاني،زين‌الدين‌ بنعلي- ۱۳۶۲.)

- معلمنبايداينحقرابهخودشبدهدکهشاگردرا - بهدليلاينکهيکنسلازاوديرتربهدنياآمدهاستياچندسالازاوکوچک‌تراست - پذيرندهٔهمهٔحرف‌هايشبداند. معلمبايدهنگامتدريسبههمهٔشاگردانتوجهکند. اغلبشاگردان،مخصوصاًدردورهٔراهنمايىوسال‌هاىاولدبيرستان،باتوجهبهاقتضاىسنىخود،بهتوجهبيشترمعلمنيازدارندودوستدارندکهبهاظهارنظرهاىآنانتوجهشودوطرفمشورتقرارگيرند. اگرمعلمبهاينمسألهاساسىتوجهنکندوشاگردانشرادرتصميم‌گيرى‌هادخالتندهدياهميشهازتعدادخاصىنظرخواهىکند،شاگردانشبراىجلب‌توجهاوواثباتوجودخود،دستبهکارهايىخواهندزدکهنظمکلاسدرهمبريزدوتدريسدچارشکستشود.

- معلمنبايددربرخوردباشاگردانعدالترافراموشکند. اونبايدبينشاگردانتفاوتوتمايزقائلشود. اگرشاگرداناحساسکنندکهمعلمبينآنهاتبعيضقائلشدهاست،بهاوتوجهواعتمادنخواهندکرد. نگاهمحبت‌آميزمعلم،همانندصداىاو،بايدبه‌طوريکسانشاملحالهمهٔشاگردانشود؛زيراتمامرفتارمعلمبراىشاگردانقابلتعبيروتفسيراست،حتىمسيرآمدوشداوبينخانهومدرسه. اينمسألهبويژهدرشهرهاىکوچکودرمدارسمناطقروستايىبسيارحائزاهميتاست.

- معلمبايدوقت‌شناسباشد. معلمخوبکسىاستکهزودترازشاگردانواردکلاسشودوديرترازآنانازکلاسخارجشودتابتواندبراىشاگردانالگوىنظموترتيبباشد. وضعظاهرىوسخنگفتنمعلمازعواملىهستندکهدرتدريساواثرمى‌گذارند. معلمىکهبالباسکثيفونامرتبوبطورکلي،سرووضعىنامناسبواردکلاسمى‌شود،نمى‌تواندالگوىمناسبىبراىشاگردانباشد. اوبايدساده‌پوشىوتميزپوشىراهموارهرعايتکند،بالحنمهربانوصميمىصحبتکندوازتکيهکلام‌هاىبى‌مورداجتنابورزد،آهستهصحبتنکندوبهگونه‌اىصحبتکندکههمهٔشاگردانبراحتىصداىاورابشنوند.

تأثيرشخصيتعلمىمعلمبرفرايندتدريس

معلمهراندازهداراىرفتارانسانىمطلوبىباشد،ولىازنظرعلمىضعيفوناتوانتلقىشود،موردقبولشاگردانواقعنخواهدشد. شخصيتمتعادلهمراهباتسلطعلمىمعلم،اوراازنظرشاگردانباارزشواعتبارمى‌سازد. معلمىازنظرعلمىقوىاستکهبهروش‌هاىارائهمحتواوچگونگىبرقرارىارتباط،آگاهوبرآنهامسلطباشد. معلمبايدازنظريه‌هاىجديدارتباطي،ازدانش‌هاىجديدروانشناسىوعلومرفتاري،بويژهروانشناسىتدريسويادگيري،آگاهىکافىداشتهباشد.آگاهىازعلوماجتماعي،بويژهروانشناسىاجتماعىنيزاورايارىخواهدکردتافرهنگوويژگى‌هاىخاصطبقاتاجتماعىشاگردانراتاحدودىبشناسدوباشناختخصوصياتفردىواجتماعىآنان،بهبرنامه‌ريزىفعاليت‌هاىآموزشىبپردازد.

روشتدريسبايدمتناسببااصولآموزشوپرورشوخصوصياتشاگردانانتخابشود؛زيراوظيفهٔاساسىمعلمفقطدرسدادنوپسگرفتندرسنيست،بلکهمهم‌ترينوظيفهٔاوهمکارىوراهنمايىيکايکشاگردانبراىرسيدنبههدف‌هاىمطلوبتعليموتربيتاست.

تسلطبرمحتواوموضوعدرس،ازمهمترينويژگى‌هاىمعلماست. باوجوداينکهدامنهٔعلومحتىدريکرشتهٔخاص،بسياروسيعوگستردهشدهاستوکمترکسىمى‌تواندبههمهٔآنهادستيابد،لازماستکهمعلمحداقلبرمطالبىکهتدريسمى‌کندمسلطباشد. اوبراىتحققچنينمنظورىبايدمطالعهمستمرودائمداشتهباشد. اگرمعلمىدرمسائلعلمىضعيفباشدونتواندبهپرسش‌هاىشاگردانپاسخدهد،مسلماًدرکارخودشکستخواهدخورد. معلمبايدهميشهبرآگاهى‌هاىخودبيفزايد. اوبايددرزمينهٔکارخودبايافته‌هاىجديددرارتباطدائمباشد. اگرمعلمىازاينامرغافلشود،درامرتدريسناچارازتکرارمکرراتخواهدبود. مطالعهٔدائمبراىمعلمبيشازهرکسديگرىلازموضرورىاست.

نقشديگرمعلمايجادرابطهوپيوندبينجامعهومدرسهاست. شايدچنينتصورشودکهوظيفهٔمعلمفقطانتقالدانشواطلاعاتاستواوکارىبهجامعهندارد،درحالىکهواقعيتدرستبرخلافايناست؛زيراشاگردانمى‌آموزندتابهترزندگىکنند. اگرآموزشرسمىبازندگىاجتماعىوحقيقىآنانارتباطنداشتهباشد،چنداناهميتواعتبارىنخواهدداشت. بيشتراوقاتِشاگرداندرخارجازمحيطمدرسهمى‌گذرد،پسمعلمبايددرزندگىاجتماعىنيزراهنماىشاگردانباشد. راهنمايىمعلمانسببمى‌شودکهزندگىواقعىدرنظرشاگردانمعنىپيداکند.

آموزشوپرورشهرجامعهباتوجهبهتاريخوفرهنگآنجامعهشکلخاصىبهخودمى‌گيرد. معلمآگاهومسلطبايدباتأکيدبرآنفرهنگخاصوباتوجهبهشرايطتاريخىجامعه،کوششکندتاشاگردانرابهارزش‌هاىوالاىجامعهٔپيشرفتهوانسانىآشناکند. ازآنجاکهجامعهٔپيچيدهوپويابهانسان‌هاىانديشمندوباريک‌بيننيازدارد،معلمبايدسعىکندذهنشاگردانراازحالترکودوثباتبيرونآوردوآنانراباآرمان‌هاىارزشمندانسانىآشناسازد. معلمآگاهبهمدددانشواطلاعاتىکهکسبمى‌کند،تلاشمى‌کندتادرتحرکوپويايىجامعهخودبهسوىپيشرفت،سهمىمؤثرداشتهباشد.

معلمعلاوهبرداشتنمحتواىغنىعلمي،بايدازفنونومهارت‌هاىآموزشىآگاهباشد. اوبايدهدف‌هاىآموزشوپرورشرابشناسدوبااينشناخت،بهفعاليت‌هاىآموزشىخودجهتدهد. اوبايدقادربهتحليلفرايندآموزشىباشدوبااستفادهازامکاناتوتجهيزاتموجود،روشتدريسخودراانتخابکند. اوبايدازالگوهاىآموزشى‌اىکهمربيانتربيتىباتحقيقبهآنهادستيافته‌اند،آگاهىداشتهباشدومزاياومعايبهرکدامرابشناسدوباروش‌هاىصحيحتدريسوفنونکلاس‌داري،کاملاًآشناباشدتابتواندشرايطمطلوبيادگيرىرافراهمکند. معلمىکهبرمحتوامسلطاستولىباروش‌هاىتدريسناآشنااست،ممکناستقادربهفراهم‌کردنموقعيتمناسبيادگيرىنشود. معلم،بايدعلاوهبرداشتنمحتواىغنىعلمىوآشنايىباروش‌هاىتدريس،بابرنامه‌ريزىوطراحىآموزشىآشناباشد. اوبايدقبلازشروعتدريس،قادرباشدهدف‌هاىتدريسخودرابطورصريحوروشنمعينکندتابتواندتدرسهدف‌دارىداشتهباشد.

ويژگى‌هاىشاگردانوتأثيرآندرفرايندتدريس

آگاهىازفرايندهاىشناختىشاگرداندرسنينمختلفازضرورى‌ترينوظايفمعلماست؛زيرافرايندشاگرد،علايق،ميزانانگيزش،بلوغعاطفي،سوابقاجتماعىوتجاربگذشتهازعواملىهستندکههموارهدرروشکارمعلمدرکلاساثرمى‌گذارند. شاگردانصفاتزيادىمانندراست‌گويي،دروغ‌گويي،شهامت،ترس،اضطراب،پرخاشگري،تلاشوبسيارىازصفاتمطلوبونامطلوبراباخودازخانوادهبهدرونمدرسهمى‌آورند. اگرمعلمىتصورکندبدونشناختشاگردانوبدونآگاهىازفرايندرشدذهني،عاطفىواجتماعىآنانوحتىبدونهمکارىوالدينمى‌توانددراداىوظايفآموزشىموفقباشد،سختدراشتباهاست.

معلمنمى‌تواندبدونتوجهبهويژگى‌هاىشاگردان،آنانرابهکارکردنواداردوبهعبارتديگر،کاررابرآنانتحميلکند؛زيرافعاليت‌هاىعقلي،اخلاقىواجتماعىشاگردتابعارادهٔمعلمنيست. تدريسمعلمبايدبراساسنياز،علاقهوتوانايى‌هاىذهنىشاگردانتنظيمشود. البتهاينبدانمعنانيستکهشاگردانهرچهدلشانخواستمى‌توانندانجامبدهند،بلکهبهاينمعناستکهفعاليتوکارمدرسهبايدموردعلاقهودلخواهشاگردانباشد. آنانبايدخودشخصاًعاملباشند،نهاينکهاعمالووظايفازطرفمعلمبرآنانتحميلشود. قانونعلاقهيارغبتکهبرکارکردفکرىبزرگسالانحاکماست،بهطريقاوليٰدربارهٔکودکانوشاگردانمدارسنيزصادقاست،بويژهاينکهعلايقکودکانهنوزازانتظامواتحادلازمبرخوردارنيست.

ساختذهني،هوشوتجربه‌هاىعلمىشاگردموضوعديگرىاستکهدرروشتدريسبايدبهآنتوجهشود. ساختذهنىکودکانباساختذهنىبزرگسالانمتفاوتاست؛بنابراين،معلمبايدبرنامهوموادآموزشىرامطابقسطحدرکوفهمشاگردانعرضهکندتابراىآنانقابلجذبباشد؛يعنىبرنامهٔدرسىونوعومقدارتکليفبايدبراساسمراحلرشدذهنىوتوانايى‌هاىمختلفشاگردانپى‌ريزىشود؛زيراهرغذاىفکرى(برنامهدرسي)براىهمهٔسنينبهيکاندازهمناسبنيست. معلمبايدتوجهداشتهباشدکهسيرتکوينىمراحلرشد،ازلحاظسنومحتواىتفکر،يک‌‌باربراىهميشهوبطورثابتتعييننشدهاست؛بنابراين،اومى‌تواندبهمددروش‌هاىسالم،بازدهکارشاگردانراافزايشدهد،وحتىرشدمعنوىآنانرابى‌آنکهبهاستحکامآنلطمه‌اىبزند،تسريعکند. (پياژه،ژان- ۱۳۶۷.)

معلمبايدبهشاگردانفرصتدهدتادانشخودراخودشانبسازند. کودکانبيشترازآنکهبهآموزشمستقيمنيازمندباشند،بهفرصت‌هاىيادگيرىمستقيممحتاجند؛بنابراين،بهتراستکهمعلمانتاحدامکانازآموزشوانتقالمستقيممفاهيمبکاهندوبهفراهمآوردنفرصت‌هاىيادگيرىوترتيبدادنموادآموزشىبراىايجادموقعيتمطلوبيادگيرىاقدامکنند.

موقعيتاجتماعىشاگردازعواملديگرىاستکهبرتدريسمعلممؤثراست. شاگرداندرفراينداجتماعىشدن،نيازمندالگوىسالمهستندتابتوانندساختمطلوبشدنرادرخودبيافرينند. والدينومعلماننخستينالگوهاىمؤثردرتشکيلشخصيتشاگردانبهشمارمى‌روند؛زيرادرآغازجريانرشداجتماعي،افرادبالغهميشهسرمشقهرگونهصفاتاجتماعىواخلاقى‌ هستند،امااينوضعچندانبى‌خطرنيست؛مثلاًوجهه‌اىکهمعلمدرنظرشاگرددارد،سببمى‌شودکهشاگرداظهاراتوىرابپذيردواينپذيرشاوراازتفکربازمى‌دارد. اينعمل،ايمانمبتنىبراقتدارديگرانراجانشيناعتقادفردىشاگردمى‌سازدواجازهنمى‌دهدکهدرراهتفکروگفتوشنودکهموجدعقلاست - گامبردارد. درفرايندآموزش،همکارىمتقابلشاگردانبهاندازهٔعملبزرگسالاناهميتدارد. اينهمکاري،ازلحاظعقلي،بهترازهرامرديگرىمى‌تواندمبادلهٔواقعىانديشهراتسهيلکندوشاگردانىباذهن‌هاىنقادوتفکرمنطقىپرورشدهد.

درزمينهٔاخلاقىنيزهمينامرصادقاست؛بهاينمعنىکهکودک،بدوخوبراصرفاًآنچيزىتلقىمى‌کندکهباقاعده‌اىکهبزرگسالانوضعکرده‌اند،مطابقباشد. ايناخلاق،يعنىاخلاقاتکالىيااطاعتازديگران،شاگردانرابهانواعکج‌رفتارى‌هاسوقخواهدداد. اين‌گونهاخلاققادرنيستکودکرابهاستقلالوجدانفردي،يعنىاخلاقمبتنىبرخير- درمقابلاخلاقمبتنىبرتکليف - سوقدهد. درنتيجه،کودکبراىدرکارزش‌هاىاساسىجامعهدچارشکستمى‌شود. شناختمسائليادشدهمى‌تواندبهمعلمدرفرايندآموزشىواتخاذروشمناسبتدريسکمککند.

تأثيربرنامهوساختنظامآموزشىدرفرايندتدريس

ساختنظامآموزشىهرجامعه،اعمازنگرش‌ها،باورها،برنامه‌هاوآييننامه‌ها،مى‌تواندروشتدريسمعلمراتحت‌تأثيرقراردهد. آئين‌نامه‌هاىخشکوانعطاف‌پذير،تصميم‌گيرى‌هاىغيرتخصصىدرپشتدرهاىبسته،گزينشمعلم،توجهياعدمتوجهنظامآموزشىبهنيازهاىشاگردانوجامعه،اصالتدادننظامبهمحتواوبرنامه‌هابهجاىرشدوتحولهمه‌جانبه،عدمنظارتوکنترلسالموارزشيابى‌هاىاصولىوغيراصولي،همهوهمهمى‌توانندفعاليتمدرسه،ازجملهتدريسمعلمراتحت‌تأثيرقراردهند. دربررسىساختارنظامآموزشي،ازنظربرنامهوچگونگياجرا،دونظامکاملاًمتمايزمى‌توانتشخيصداد.

برنامهمتکىبراصالتمواددرسى

برنامهٔمتکىبراصالتمواددرسي،داراىويژگى‌هاىزيراست:

۱. هدفآموزشوپرورشانتقالمحتواىبرنامهٔدرسىازيکنسلبهنسلديگراست.

۲. يکبرنامهٔثابتبراىهمهٔکشوراجرامى‌شود.

۳. محتواىبرنامهمقيدبهمتنتنظيمشدهاست.

۴. هردرسبطورمستقلوجداوبدونارتباطباموادديگرتدريسمى‌شود.

۵. رعايتانضباطيکنواختدرآموزشمواددرسىبراىهمهٔمعلمانالزامىاست.

۶. نتيجهٔفعاليتآموزشي،ازنظرمعلموشاگرد،بيشتربهحافظهسپردنوگذراندنامتحانوگرفتننمرهاست.

۷. اجراىبرنامه‌هاىآموزشىبيشتربهسمتنگهدارىوارائهيکنظامثابتآموزشىسوقدادهمى‌شود.

درچنيننظامي،معلمآزادىعملوابتکارچندانىندارد. اوبدونتوجهبهتفاوت‌هاىفردي،محتوايىيکسانراباروشىثابت،بههمهٔشاگردانارائهمى‌دهدوباتوسلبهشيوه‌هاىدرستونادرست،سعىمى‌کندبرتعدادقبولىشاگردانکلاسبيفزايد. برنامه‌هاىدرسىبراىشاگردانخستهکنندهاستوآنانازمحيطمدرسهوکلاسچندانرضايتىندارد.

برنامهمتکىبررشدهمه‌جانبهشاگرد

برنامهٔمتکىبررشدهمه‌جانبهٔشاگردداراىويژگى‌هاىزيراست:

۱. هدفآموزشوپرورشرفعنيازهاىآنىوآتىشاگردوجامعهاست.

۲. برنامهبرحسبمقتضياتمنطقهونوعمدرسهوتوانايىشاگردانتنظيممى‌شود.

۳. محتواىبرنامهبهفعاليت‌هاىفردىوگروهىشاگردانبستگىداردومعلمهموارهنقشراهنمارابعهدهدارد.

۴. يادگيرىمواددرسىپيوستهوهمراهباکشفوحلمسألهاست.

۵. معلماندراجراىبرنامهوانتخابمواددرسىآزادىعملواختياراتبيشترىدارند.

۶. نتيجهٔفعاليت‌هاىآموزشي،بصورتارضاىحسنيازبهيادگيرىوکمکبهرشدمتعادلشخصيتشاگردان،موردبررسىقرارمى‌گيرد.

۷. تنظيموپيشرفتبرنامه‌هاىآموزشىامرىمداوموپيگيراست.

 درچنيننظامي،علايق،توانايى‌هاونيازهاىشاگردانمحورفعاليت‌هاىآموزشىقرارمى‌گيردومعلمابتکاروخلاقيتبيشترىدرامرتدريسازخودنشانمى‌‌دهد. يادگيرىبهمحفوظاتختمنمى‌شود،بلکهپرورشتفکرورشدهمه‌جانبهٔشاگردموردتوجهواقعمى‌شود. مدرسهبازندگىواقعىشاگردانارتباطنزديکداردوشاگردانازبودندرمدرسهوفعاليت‌هاىآناحساسلذتمى‌کنند.

درچنيننظامي،برنامهبهمجموعهکوشش‌هاىآموزشى - طبقنقشهوطرحىکهشاگردخودرادرتنظيمآنسهيمبوده- وموقعيت‌هايىکهبراىهمکارىشاگردانبايکديگرايجادشدهاست،اطلاقمى‌شود؛بنابراين،فرقآنبابرنامه‌هاىعادىنوعاولايناستکهدربرنامه‌هاىعادي،درسجنبهٔنظرىداردويادگرفتنآننوعىتحميلتلقىمى‌شودوحاصلآندريافتنمرهٔخوباست،درحالىکهدربرنامهٔمتکىبررشدهمه‌جانبه،شاگردانگروه‌هاىکارىتشکيلمى‌دهندوعملاًروشتقسيممسؤوليتوشيوهٔهمکارىدرزندگىرايادمى‌گيرند.

تأثيرفضاوتجهيزاتآموزشىدرفرايندتدريس

معلمخوبدرشرايطمحدودنيزمى‌تواندمؤثرواقعشود. اماشکىنيستکهفضاوتجهيزاتآموزشىمناسبدرکيفيتتدريسمعلمبسيارمؤثراست. کثرتشاگردان،نداشتنميزونيمکت،کيفيتنامطلوبتختهگچي،عدمنورکافي،کلاس‌هاىسردوتاريکباپنجره‌هاىمشرفبهخيابان،غيربهداشتىبودنکلاسونداشتنزمينبازي،کتابخانه،نمازخانه،آزمايشگاهوصدهاامکاناتديگرمى‌توانندروشتدريسمعلمراتحت‌تأثيرقراردهند.

دومدرسهراتصورکنيد: اولىداراىفضاىآموزشىمناسب،کلاس‌هاىوسيع،نيمکت‌هاىسالموراحت،وسايلآموزشىمرتب،سالناجتماعات،کتابخانه،نمازخانه،زمينورزشوفضاىبازورزشي،ودومىبعکس،داراىکلاس‌هاىتنگوتاريککهاصولاًبراىفعاليت‌هاىآموزشىساختهنشدهاست،نيمکت‌هاىکهنهوناکافي،فاقدتجهيزاتآموزشي،فاقدزمينورزش،کتابخانهونمازخانه. آيافعاليت‌هاىآموزشي،بويژهتدريسويادگيري،درايندومحيطبطوريکسانصورتخواهدگرفت؟آيامعلموشاگرددردومحيطنامبردهبهيکاندازهمى‌توانندبهتلاشآموزشىوپرورشىبپردازند؟درکلاسىکهبراىنشستنشاگردانجاىکافىوجودندارد،معلمهرگزنمى‌تواندبافکرىآسودهبهتدريسبپردازد. حتىفضاىبازموجودمدرسهوچشم‌اندازآننيزمى‌توانددرروحيهشاگردومعلمتأثيربگذاردوکيفيتتدريسويادگيرىراافزايشدهد. شاگرداننيازمندتلاشوجنبوجوشندومعمولاًچنينامکانىدرزندگىشخصىآنانوجودنداردومدرسهبايداينامکانرابراىآنانفراهمکند. اگرمدرسهفاقدنمازخانهياکتابخانهباشد،چگونهمى‌توانانتظارداشتکهشاگرداندرمراسمنمازشرکتکردهيابهمطالعهٔکتابعادتکنند؟يااگرمدرسه‌اىفاقدتجهيزاتآموزشىباشد،چگونهمى‌توانازمعلمانتظارتدريسباکيفيتمطلوبوازشاگردانانتظاريادگيرىمطلوبداشت. فعاليتآموزشىمدرسهبايددرفضايىمناسب،باروشوامکاناتمطلوبوبراساسنيازها،علايقوزمينه‌هاىعلمىشاگردانتهيهشودوانجامپذيردتامعلمدرتدريسوشاگرداندريادگيري،احساسرغبتوانگيزهکنندوازفعاليتخوداحساسلذتورضايتنمايند.

طرحيکنظريهتدريس (theory of teaching) هماهنگ

ابعادمختلفنظريهٔتدريسهماهنگرامى‌توانازطريقيکجدولدوبعدىتوصيفکردکهيکبعدآننشان‌دهندهٔنوعمطالعاتعلمىبهکاررفتهاستوبهسهدستهتحقيقاتتوصيفى (descriptive)،تجويزى (prescriptive) ومعيارى (normative) تقسيممى‌شودوبعددومآنمربوطبهاهدافتدريسوشيوه‌هاىتدريساستومى‌توانآنرابهدوپرسشچهوچگونهتقسيمکرد.

ازتدريس،هماننديادگيري،تعريف‌هاىمتعددىارائهشدهاست. بعضىتدريسبيانصريحمعلمدربارهٔآنچهبايديادگرفتهشودمى‌دانندوگروهىديگرتدريسراهمورزىمتقابلىمى‌دانندکهبينمعلموشاگردومحتوادرکلاسدرسجرياندارد. عدهزيادىازمربيانومتخصصانتعليموتربيتفراهمآوردنموقعيتواوضاعواحوالىکهيادگيرىرابراىشاگردانآسانکندتدريسناميده‌اند. ازبررسىمجموعتعاريفارائهشدهدراينزمينهمى‌تواننتيجهگرفتکهتدريسيکفعاليتاست،امانههرنوعفعاليتي،بلکهفعاليتىکهآگاهانهوبراساسهدفخاصىانجاممى‌گيرد،فعاليتىکهبرپايهوضعشناختىشاگردانانجاممى‌پذيردوموجبتغييرآنانمى‌شود،اگرچههنوزهستندکسانىکهبراساسالگوهاوروش‌هاىسنتي،تدريسراتنهابهتلاشوفعاليتمعلمدرکلاسدرساطلاقمى‌کنند.تحقيقاتمربوطبهامورتجربي- تحليلي (empirical-analytical) ازنوع ‌مطالعاتتوصيفيهستند. اين‌گونهتحقيقاتنهتنهابهتوصيفوتشريحيکبخشازواقعياتمى‌پردازند،بلکهبهتوضيحوتبيينآننيزاشارهوتوجهدارند.

روانشناسىتربيتىومطالعاتتجربي- تحليلىدرزمينهٔتدريس،نمونه‌‌هايىازنوعتحقيقاتتوصيفى‌ هستند. مطالعاتىکههدفشاستقراروتحققهدف‌هاىنهايىومعيارهاىاخلاقى (ethical standards) باشد،تحقيقاتمعيارينامدارد. بررسىموضوعاتمعياري،خارجازحوزهوقلمروتحقيقاتتجربي- تحليلىقراردارد،ولىدرهدايتتعليموتربيتبهسوىارزش‌هاىعالىلازموضرورىاست؛مانندمطالعاتفلسفهٔتعليموتربيتکهمسائلمعيارىوارزش‌هاراموردرسيدگىومطالعهقرارمى‌دهد. تحقيقاتىکهبينمطالعاتمعيارىومطالعاتتوصيفىبمنظورحلمسائلمهموعملىارتباطبرقرارمى‌کند،تحقيقاتتجويزينامدارد؛ماننددانشکاربردى (applied science)،فن‌آورى (technology) ودانشطراحى (science of design) کهازمقوله‌هاىمطالعاتتجويزىهستند. درمورداهميتونقشمطالعاتتجويزىدرفرايندتعليموتربيتبيناکثرمحققاتعلومتربيتىتوافقکلىوجوددارد. طرحزیريکنظريهٔتدريسهماهنگرابخوبىنشانمى‌دهد.

جدوليکنظريهتدريسهماهنگ

قسمتالفبهوسيلهيکتحقيقتجربىدرزمينهٔهدف‌هاىرفتارىفرايندتدريسبهدستمى‌آيد. براساسهدف‌هاىمعينشده،محتواىآموزشىموردلزوممشخصوتنظيممى‌شودوازاينرو،آنچهبايدمعيارتعيينهدفومحتواىآموزشىقرارگيرد،اصولوقواعدىاستکهازطريقپژوهش‌هاىتوصيفىحاصلشدهاست.

قسمتبمربوطبهبرنامهٔدرسىاست. ايننظريهبهپرسشچهتدريسمى‌شود؟پاسخمى‌دهد؛مشروطبراينکههدف‌هاىنهايىازپيشتعيينشدهباشد. تصميم‌گيرىدربارهٔنتايجنهايىازطريقتحقيقاتمعيارىقسمتجانجاممى‌گيرد. قسمت‌هاى ‌دوهـبسيارحايزاهميتهستند. مطالعاتتوصيفىاطلاعاتبسيارمفيدىرادرزمينهٔتعاملميانمعلموشاگرد،نهتنهاازطريقروش‌هاىمشاهده‌اي،بلکهازطريقتحقيقاتتجربىدراختيارمربيانقرارخواهدداد. درزمينهٔروش‌هاىتدريسنيزتحقيقاتفراوانىانجامگرفتهاست. سرانجام،قسمتوشامليکنظريهٔمعيارىاستکهبهمعيارهاىحرفه‌اي- اخلاقىمربيانومعلمانمربوطمى‌شود.

تعدادزيادىازنظريه‌هاىتدريسبهمطالعاتتجويزىتعلقدارند. چنيننظريه‌هايىمى‌توانندبراىتربيتمعلممفيدواقعشوند. بدينسبب،درقسمتبعد،يکىازنظريه‌هاىتجويزىتدريسراموردبحثقرارخواهيمداد. ايننظريهمبتنىبريکفراينداطلاعاتىاستودرابتدابهنوعتدريسىکههدف‌هاىشناختىراموردتوجهقرارمى‌دهد،منحصرومحدودمى‌شود.

محتواىدرس

محتواىدرسمفاهيمىاستکهتدريسمى‌شود. درواقع،محتواىدرسبراساستفاوتحاصلازهدف‌هاىنهايىتدريسوحالتموجود(موقعيتاوليه)شاگردتعيينمى‌شود. محتواىدرس،شاملتکاليفىاستکهشاگردانجاممى‌دهد. محتواىدرساساساًبهشاگردوابستهاستوبرنامهٔدرسىمبتنىبرمحتواىدرسنيزبايدبهشاگردوابستهباشد. بعلاوه،محتواىدرسدربرگيرندهٔنيازهاىمعينوخاصىازشاگرداناستکهمعلمبايدهنگامطراحىبرنامهٔدرسىوانتخابروشتدريس،درنظرداشتهباشد.

کنش‌هاىمهمتدريس (function of teaching)

درعملتدريس،باتوجهبهويژگى‌هاىفراگيران،کنش‌هاىمعينىوجوددارد؛بدينمعنىکهتدريسبرجرياناتىکهدرفراگيرانرخمى‌دهد،اثربگذارد. اينکنش‌هارامى‌توانازطريقتحقيقوبررسىکشفوتعيينکرد.

انگيزش (motivation)

يکىازنکاتبسيارمهمدرجريانيادگيري،وجودمحرکبراىيادگيرىاست. اگرشاگردانگيزه‌اىبراىيادگيرىنداشتهباشد،بندرتيادخواهدگرفت. گاهىتوصيهشاگردبهاينکهپايهٔدانشوآگاهىوىياالگوىفکرى‌ايشانياتدابيراوبراىحلمسائلناقصوناکافىاست،ممکناستانگيزهٔيادگيرىرادراوتقويتکند.

اطلاعات (information)

يکىازهدف‌هاىتدريسواداشتنشاگردانبهکسباطلاعاتاست. اطلاعاتممکناستبهاشکالمختلفعنوانشود؛ماننددانشوآگاهىدرموردموضوعاتمختلف،اعمالوفرايندها،تدابيرعملىوسرانجامحلمسأله. کسباطلاعاتممکناستازطريقگوشکردن،خواندنيااکتشاف(دريافتن)انجامپذيرد. شاگردبراىدريافتاطلاعاتبايدآمادگىلازمراداراباشد. دقتوتوجهشاگردبايدبراطلاعاتجديدمتمرکزباشدوساختفکرىوىدراينبارهبکارگرفتهشود. اطلاعاتکسبشدهبايدبراىمدتىطولانىدرحافظهٔاواندوختهشودونظموترتيبجرياناطلاعاتوارتباطمياناطلاعاتقبلىواطلاعاتجديددرقالبىنومنظورشود.

بهجريانانداختناطلاعات (information processing)

بهمنظوراطمينانيافتنازاينکهفراگيردرقسمت‌هاىمختلف،اطلاعاتلازمرادرککردهاست،بايداطلاعاتبدستآمدهدرسهمسيرجريانپيداکند:

اولاينکهتماماطلاعاتبهدستآمدهبايدروشنوآشکارباشد،يعنىپيش‌نيازهاىذهنى(فرضيه‌ها)،پيامدهاوتأثيراتاحتمالىياموردنياز،روابطوپيوستگىدرونىميانآنهابايدآشکارومشخصباشد؛

دوماينکهشاگردبايدقادربهتجزيهٔاطلاعاتجديدبهقسمت‌هاىکوچک‌تر؛ترکيباينقسمت‌هابايکديگرونيزبازسازىاطلاعاتاصلىواوليهباشد؛

سوماينکهشاگردبايدازطريقمقايسهٔقسمت‌هاىکوچک‌ترباهم،نسبتبهساختوترکيباطلاعاتجديدبينشوشناختپيداکند؛بهاينمعنىکهازراهکشفودرکبرخىجنبه‌هاآنهاراتقسيمکرده،وميانآنهاتفاوتقائلشودتاازاطلاعات،يکساختکلىواساسىدريافتوکشفکند.

ذخيره‌سازى (storing) واصلاحمجدد

برخىازاطلاعاتذخيرهشدهممکناستبراىاستفادهٔمجددموردارزيابىقرارگيرد. ساختجديدحاصلازاطلاعات،معمولاًازطريقتمرينوتکراربدستنمى‌آيد،بلکهازبههمپيوستنوترکيباطلاعاتذخيرهشدهٔپيشينبااطلاعاتجديدحاصلمى‌شود. شاگردسعىمى‌کندتجديدساختذهنى‌اشرابهوسيلهٔمقايسهاطلاعاتجديدبااطلاعاتقبلىانجامدهد؛يعنىازطريقکشفمشابهت‌هاوتفاوت‌هاويک‌پارچگىوبههمپيوستناطلاعاتجديدوقديم،ساختىجديدبهوجودمى‌آيدياساختقبلىاصلاحوگسترشمى‌يابد.

انتقالاطلاعات (transfer of information)

شاگردانبايدقادرباشندآنچهراآموخته‌اند،بهمواردومسائلجديدانتقالدهند. انتقالبهدوصورتمثبتومنفىصورتمى‌گيرد،امادراينجامنظورازانتقال،انتقالمثبتاست. درانتقالمثبتنيزدونوعانتقالرامى‌توانمشخصکرد: يکىمربوطبهکاربردقانوناصلياقاعدهدرفرايندفعاليتجديداستونوعديگربهمقايسهٔمياناطلاعاتوبيانآنهادرمواردخاصمربوطمى‌شود.

کنترل (monitoring) وهدايت (directiong)

براىکنترلفعاليت‌هاىفوق،نيازبهکنترلودرصورتلزومرهبرىوهدايتعملکردشاگرداناست. کنترلوهدايترامى‌توانازکنش‌هاىمهمتدريسبهحسابآورد. درتدريس،بايدشاگردانرابهگونه‌اىمطلوبراهنمايىوهدايتکرد.

تفاوتبينتدريسويادگيرى

يادگيرىتغييرىاستکهبراثرتعاملشاگردبامحيطحاصلمى‌شود. تدريسراکنشمتقابلمعلموشاگردتوصيفکرديم. دراينتعامل،معلمبابرنامه‌ريزىتلاشمى‌کندشرايطمطلوبرابراىتغييربوجودآورد؛بنابراين،تدريسويادگيرىدوفرايندجداهستندوهرکدامبايدنظريهٔخاصخودراداشتهباشند. يادگيرىدرهمهجاوهميشهوحتىبدونتدريسصورتخواهدگرفت. ازطرفديگر،هرتدريسىنيزهميشهمنجربهيادگيرىنخواهدشد؛يعنىشکستشاگرداندريادگيرىبدينمعنىنيستکهتدريسانجامنشدهاستوايننيزبدانمعنىنيستکهتدريسويادگيرىهيچ‌گونهارتباطىباهمندارند. مى‌توانباعملتدريسکميتوکيفيتوسرعتيادگيرىراافزايشدادوياشرايطرابراىيادگيرىامورىکهدرشرايطمعمولىامکان‌پذيرنيستفراهمنمود.

نظريه‌هاىيادگيري،صرفاًبهپديده‌هاىيادگيرىتوجهداردوهميشهمعطوفبهشاگرداست؛بهعبارتديگر،نظريه‌هاىيادگيرىتبيين‌کنندهٔچگونگىيادگيرىوتوصيف‌کنندهٔشرايطىاستکهباحصولآنهايادگيرىصورتمى‌گيرد،درحالىکهنظريه‌هاىتدريسبايدبيانکننده،پيش‌بينىکنندهوکنترل‌کنندهٔموقعيتىباشدکهدرآن،رفتارمعلمموجبتغييررفتارشاگردمى‌شود. نظريه‌هاىيادگيرىراه‌هاىيادگيرىشاگردرابيانمى‌کند،درصورتىکهنظريه‌هاىتدريستوصيف‌کنندهٔروش‌هايىاستکهبدانوسيلهيکفرد(معلم)فردديگرى(شاگرد)راتحت‌تأثيرقرارمى‌دهدوسببمى‌شودکهاويادبگيرد. برونردربحثدربارهتفاوتنظريه‌هاىتدريسويادگيري،نظريه‌هاىيادگيرىراتوصيفىونظريه‌هاىتدريسراتجويزىمى‌خواند. براىتفکيکنظريه‌هاىتوصيفىوتجويزىمى‌توانبهقوانينتوصيفىوتجويزىاشارهکرد. قوانينتوصيفىقوانينىاستکهبيان‌کنندهٔروابطبينمتغيرهااستوجنبهٔوضعىندارد،يعنىکسىآنهاراوضعنمى‌کند. درحالىکهقوانينتجويزي،مانندقوانيناجتماعي،جنبهٔوضعىوقراردادىدارد؛بهعبارتديگر،قوانينونظريه‌هاىيادگيرىبراثرتحقيقاتکشفشدهاستوتوصيف‌کنندهٔروابطمتغيرهاىمختلفيادگيرىاست،درحالىکهقوانينونظريه‌هاىتدريس،همچونقوانيناجتماعي،بهوسيلهعلماىتعليموتربيتوضعمى‌شود.

شناختنظريه‌هاىيادگيرىدرفرايندفعاليت‌هاىآموزشىبراىمعلملازماست،اماکافىنيست. قوانينىکهدرتحقيقاتآزمايشگاهىتوسطعلماىروانشناسىکشفشدهاست،دراکثرمواقعممکناستعيناًدرکلاسدرسکاربردنداشتهباشد. بهقولمعروف،هيچ‌گونهشباهتىبينطرزتلقىيکمربىويکروانشناسآزمايشگاهىوجودندارد. بهاعتقادهيلگارد،اگرکسىبراىحلمسائلتربيتىبهروانشناسرجوعکند،معمولاًمأيوسبازمى‌گردد؛(Hilgard E.R and G.H. Bower- 1975)لذادرکنارنظريه‌هاىيادگيري،احتياجمبرمبهنظريه‌هاىتدريسوجوددارد؛زيرادردنياىامروز،بيشترينوصحيح‌تريننوعيادگيرىدرمدرسهحاصلمى‌شودوروشىکهمعلماندراينزمينهبکارمى‌گيرند،بخشىازکاربردنظريه‌هاىتدريساست. متأسفانه،درزمينهتدريس،برخلافيادگيري،تحقيقاتوسيعىصورتنگرفتهاست. اکثرمعلماندرروندفعاليت‌هاىآموزشىمتوسلبهنظريه‌هاىيادگيرىمى‌شوند. دانستنايننکتهکهيادگيرىچگونهصورتمى‌گيردلازماست،اماکافىنيست. پزشکان،تنهابادانستناينکهبدنانسانچگونهکارمى‌کند،نمى‌توانندطبابتکنند؛آنانبهبيشازايناطلاعاتنيازمندند. معلماننيزبهاطلاعاتىبيشازاينکهشاگردانچگونهيادمى‌گيرند،نيازدارند.

بعلاوه،برخىازمعلماناصطلاحتدريسوياددادنرايکىتصورمى‌کنندوبهيکمعنىمى‌گيرند،درحالىکههرتدريسىمنجربهياددادننمى‌شود. وقتىکهتدريسمى‌کنيم،فعاليت‌هايىراانجاممى‌دهيم،مثلاًصحبتمى‌کنيم،روىتختهگچىمى‌نويسيم،نمودارمى‌کشيم،نمايشمى‌دهيم،مى‌پرسيموتمرينحلمى‌کنيم؛اماوقتىيادمى‌دهيم(مى‌آموزيم)علاوهبراينفعاليت‌ها،کارهاىمهم‌ترديگرىنيزانجاممى‌دهيم. ماشاگردانرابهانجامدادنفعاليت‌هايىوادارمى‌کنيم. ياددادنعبارتاستازواداشتنديگرانبهتوجهومشاهده،ايجادارتباط،بهيادآوردنوسرانجاماستدلالکردن. براىدرسدادن،کوششکمترىنسبتبهياددادنصرفمى‌شود؛چنانکهصحبتکردنبامردمآسان‌ترازعلاقه‌مندکردنآنانبهصحبت‌هاىمااست،بهنمايشدرآوردنيکمهارت،ساده‌ترازتزريقآندرافکارديگراناست. تمريندادنکمترزحمتداردتاکمککردنبهديگرانبراىاينکهبفهمندچهچيزىرامى‌خواهنديادبگيرند. اگربخواهيمآنچهدرسمى‌دهيميادبدهيم،بايدقادرباشيمشاگردانرادرککنيموازآنچهدررفتارآناناثرمى‌گذاردآگاهىيابيم. نتيجهاينکهاگرفعاليتىمنجربهيادگيرىنشودتدريسنيست،اگرچهدراصطلاحعاميانهبهآنتدريسبگويند. نکتهديگراينکهمعلمهرگزيادنمى‌دهد،بلکهشرايطيادگيرىرافراهممى‌کند. شاگرداستکهيادمى‌گيرد. اگرموقعيتمطلوبفراهمشود،يادگيرىشاگردحتمىاست.

 

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 27 اسفند 1393 ساعت: 15:39 منتشر شده است
برچسب ها : نظريه‌هاى تدريس,