تحقیق درباره نظریه آشوب

پیچیدگی جهان در تضاد با سادگی قوانین فیزیکی قراردارد. در سالهای اخیر رفتارهای غیر خطی و پویای سیستمها به طور وسیع مطالعه شده است، یعنی رفتارهایی که منجر به پیچیدگی و در نهایت آشوب می شوند. مطالعة این رفتارها، منتهی به وضع قوانین جدیدی در طبیعت نشده ولی باعث شدهاند تا بتوانیم قوانین موجود را عمیقتر درک کنیم. یکی از نکات جالب توجه در پیچیدگی این است که به رغم تصورات پیشین، قوانین ساده میتوانند منجر به بروز رفتارهای بسیار پیچیده شوند. این موضوع میتواند منجر به شناخت عمیقتر عملکرد سیستمها و رفتارهای اجتماعی و سازمانی شود. از همین روست که در حال حاضر اندازه گیری پیچیدگی و راههای کاهش آن در سازمانها و فرآیندهای تصمیم گیری به یکی از مباحث روز تبدیل شده است. همین گستردگی مبحث پیچیدگی باعث شده است که مشارکت تمام علوم نظیر ریاضایت، فیزیک، مکانیک شارهها، شیمی، مدیریت در تحلیل آن اجتناب ناپذیر شود.
در مقالة حاضر سعی شده است تا کلیاتی از پیچیدگی و انواع آن ارائه شود و نقش آن در طبیعت و سیستمهای تولیدی مورد مطالعه قرار گیرد.
کلید واژه ها: پیچیدگی، پیچیدگی ایستا، پیچیدگی پویا، خود سازماندهی، آشوب

چكيده:
مقدمه
یکی از وجوه اساسی علم که آن را از هنر و ادبیات متمایز می کند امکان بیان آن به کمک اعداد و کمی کردن آن با استفاده از روابط ریاضی است.این پدیده چنان فراگیر شده است که بسیاری از اوقات کار علمی براساس کیفیت ریاضیات آن سنجیده می‌شود و نه محتوای تجربهاش. به کارگیری روابط ریاضی، علاوه بر ایجاد شرایط جدید برای نگرش به پدیدهها (نوآوری)، نوعی سیستم ارزشی برای اندازهگیری و کمی کردن نیز بهوجود می آورد.
نظریة پیچیدگی مطمئناً راه جدیدی برای نگاه کردن به پدیدههاست و به تدریج در حال تغییر دادن تکنیکهای ریاضی سنتی است. به همین دلیل نیز برخی از دانشمندان نظریة پیچیدگی را گنگ و مبهم میدانند و آن را شایستة عنوان علم نمی‌شناسند. نیاز به تکنیکهای جدید ریاضی جهت مواجهه با علوم جدید، موضوع تازه‌ای نیست (ریاضیات نیوتونی و لایبنیتز، توپولوژی پوآنکاره، هندسة غیر اقلیدسی ریمان، آمار بولتزمن و نظریة مجموعههای کانتور). تمام این دیدگاههای جدید در ریاضیات به دلیل نیاز به کمی کردن نظریه‌های جدید علمی که در آن زمان پا به عرصه وجود گذاشته بودند ابداع شدند.

نظریة پیچیدگی
بهتر است در اینجا نگاهی به اجزای اصلی یک سیستم پیچیده بیندازیم. بهطور کلی هر سیستم پیچیده یک سیستم کاملاً عملکردی است که شامل اجزای متغیر و وابسته به هم است. به بیان دیگر، برخلاف یک سیستم کاملاً سنتی (نظیر هواپیما) اجزا دارای ارتباطات دقیقاًٌ تعریف شده و رفتارهای ثابت یا مقادیر ثابت نیستند و عملکردهای انفرادی آنها نیز ممکن است با روشهای سنتی قابل تبیین نباشد. به رغم این ابهام، این سیستمها بخش اعظم جهان ما را تشکیل می‌دهند و ارگانیسمهای زنده و سیستمهای اجتماعی و حتی بسیاری از سیستمهای غیر ارگانیک طبیعی نیز در زمرة آنها قرار می‌گیرند.
پیچیدگی ایستا (نوع اول). براساس نظریة پیچیدگی اجزایی که دارای برهم کنشهای بحرانی هستند خود را به گونه‌ای سازمان دهی می‌کنند که به سوی ساختارهای تکاملی پیش روند و سلسله مراتبی از خصوصیات سیستمهای غالب را ایجاد کنند. در این نظریه سیستمها را باید به صورت یک کل نگریست و برخلاف دیدگاههای سنتی، از تجزیه و ساده سازی آنها پرهیز کرد. به دلیل وجود عوامل غیر خطی در سیستمهای به شدت وابسته به هم، دیدگاههای سنتی قادر به تجزیه و تحلیل نیستند. در اینجا علتها و معلولها قابل تفکیک از هم نیستند و مجموع اجزا برابر با کل نخواهد شد. رویکرد مورد استفاده در نظریة پیچیدگی بر مبنای تکنیکهای جدید ریاضی قرار دارد که سر منشأ آنها را باید در شاخه های مختلف چون فیزیک، زیست شناسی، هوش مصنوعی، سیاست و ارتباطات راه دور جستجو کرد. ساده‌ترین شکل پیچیدگی که معمولاً توسط ریاضی دانان و دانشمندان مورد مطالعه قرار می گیرد، در ارتباط با سیستمهای ثابت است. در اینجا فرض می کنیم که ساختار مورد نظر در طول زمان تغییر نمی کند. به بیان دیگر، به اصطلاح دانشمندان سیستم، با یک تصویر ثابت از سیستم سرو کار داریم. به عنوان مثال، می توان به یک ریز تراشة کامپیوتر نگاه کرد و آن را پیچیده یافت. می‌توان آن را با یک مدار الکترونیک مرتبط دانست و برای تعیین پیچیدگی نسبی آن، آن را با سیستمهای جانشین مقایسه کرد (مثلاً از نظر تعداد ترانزیستورها). می‌توان همین کار را با اشکال زندة حیات نیز انجام داد و آنها را بر حسب تعداد سلولها، تعداد ژنها و غیره اندازه گیری کرد. تمامی این جنبه های کمی، فاقد مهمترین مسئلة تفکر در پیچیدگی هستند و آن این است که آیا واقعاًٌ پیچیدگی به تعداد اجزا بستگی دارد و چرا پیچیدگی سیستمی مثلاً با 100 جزء متفاوت با سیستم دیگر با همین تعداد اجزاست.
برای نگرشی دقیقتر به این سئوال، نیازمندیم به دنبال الگوها و آمارهای کمیتها باشیم. روشن است که پیچیدگی ترتیبی از 50 توپ سفید و 50 توپ سیاه، از پیچیدگی 5 توپ سیاه، 17 توپ سفید، 3 توپ سیاه، 33 توپ سفید و 42 توپ سیاه کمتر است. با این حال معنای چنین ترتیبی نامشخص است. آیا ترتیب تصادفی است یا معنادار؟ هنگامی که چنین تحلیلهایی به سه بعد تعمیم داده می‌شوند و بیش از یک مشخصه برای هر جز تعریف می‌شود (اندازه، چگالی، شکل) پیچیدگیهای احتمالی به نحوه غیر قابل تصوری افزایش می یابند و توانایی ریاضیات موسوم را به چالش فرا میخوانند. در اینجا صرفاً یک سطح مورد نظر قرار داشت ولی در طبیعت سطوح مختلفی از ساختار در تمام سیستمها وجود دارند و این سطوح باعث افزایش پیچیدگی خواهند شد (پیچیدگی یک مولکول، به علاوة سلول، به علاوة ارگانیسم، به علاوة اکوسیستم، به علاوة سیارة زمین و ...). این پدیده باعث می‌شود تا ریاضیات پیچیدگی ایستا نیز دشوار باشد.
پیچیدگی پویا (نوع دوم). با افزایش بعد چهارم، یعنی زمان، موقعیت بسیار بغرنجتر خواهد شد. از زاویة دید مثبت، شاید تشخیص الگوها با تغییراتشان در زمان ساده تر از حالت سکون آنها باشد (فصول، ضربان). اما از سوی دیگر ممکن است با اجازه دادن به اجزا برای تغییر با زمان، الگوهای حالت سکونی را که قبلاً شناسایی کرده بودیم و طبقه بندیهای انجام گرفته بر پایة آنها از دست بروند (برگها سبز هستند، به جز در پاییز که زرد می‌شوند و در زمستان که اصلاً وجود ندارند!).
تشخیص عملکرد، یکی از راههای اصلی تحلیل علمی است. پرسش «سیستم چه کاری انجام می‌دهد؟» و به دنبال آن «چگونه این کار را انجام می‌دهد؟» هر دو دارای مفهوم حرکت در زمان هستند. با توجه به ضعف ما در بررسی تجربیات تکرارپذیر، مهم خواهد بود که تشخیص دهیم آیا پدیدة مورد مطالعه ایستاست یا آنکه دارای تغییرات دوره‌ای است. علم همواره با آزمایش و تأیید آزمایشها سروکار دارد و پیشنیاز این امر، داشتن نمونه‌های متعدد است. روابط ریاضی مورد استفاده به گونه‌ای هستند که برای داده‌های یکسان، همواره پاسخهای یکسانی را ارائه می کنند و این یک نکتة اساسی در نظریة پیچیدگی است. ما در بسیاری از اوقات ناچار می‌شویم تا به طور مصنوعی پیچیدگی پدیدة مورد بررسی را کاهش دهیم تا در چارچوب محدودیت فوق قرار گیریم. یک فرد دارای وجوه گوناگونی است ولی، او را با آن دسته از مشخصه‌هایش تعریف می کنیم که در طول زمان بدون تغییر باقی می‌مانند (و یا قابل پیش بینی هستند) نظیر نام، رنگ پوست، ملّیت یا سن، شغل، قد و مانند آنها. نظریة پیچیدگی نیازمند آن است که سیستم را به صورت یک کل مورد بررسی قرار و از آن تعریفی به دست دهیم که تمامی جنبه‌های آن را پوشش دهد و در این نقطه است که روشهای سنتی و ریاضی پاسخگو نخواهند بود.
پیچیدگی تکاملی (نوع سوم). یکی از پدیده‌های مهم در اطراف ما پدیده‌های ارگانیک هستند. بهترین مثالهای مربوط به این پدیده‌ها، مربوط به نظریة نوین داروین در انتخاب طبیعی است که طی آن سیستمها در طول زمان تکامل پیدا می‌کنند و سیستمهای دیگری ابداع می‌شوند (مثلاً یک موجود دریایی تبدیل به یک موجود خشکی می‌شود). این شکل از تغییر که ظاهراً منتهایی نیز برای آن قابل تصور نیست، بسیار بغرنجتر از آن است که پیش از این انگاشته می‌شد. می‌توان همین مفهوم تغییرات غیردوره‌ای را با مواردی چون سیستمهای ایمنی بدن، آموزش، هنر و کهکشانها نیز توسعه داد. طبقه بندی پیچیدگی، عملاً به معنای برداشتن قدم دیگری، به سوی تاریکی خواهد بود چرا که اگر امکان شمارش مصداقهای آن وجود نداشته باشد چگونه می‌توان نام علم را بر آن نهاد؟
پاسخ این سئوال به مبحث الگو باز می‌گردد. در هر سیستم پیچیده، ترکیبات بسیار زیادی از اجزا می‌توانند وجود داشته باشند و در حقیقت می‌توان مشاهده کرد که بسیاری از این ترکیبات پیش از این هرگز در طول حیات جهان وقوع پیدا نکرده‌اند. با بررسی تعداد زیادی از سیستمهای متفاوت، می‌توان شباهتها (الگوها) را در آنها تشخیص داد و طبقه بندی هایی را برای تعریف آنها ایجاد کرد. این تکنیکها، که می توان آنها را آماری دانست، بسیار مناسب اند و راهنمایی‌هایی کلی ارائه می‌کنند، ولی فاقد یک نیازمندی اساسی در کار علمی هستند و آن قابلیت پیش‌بینی است. در به کارگیری علم (فناوری) ما نیازمند آن هستیم که سیستم را به گونه‌ای طراحی و ایجاد کنیم که وظایف خاصی را به انجام برساند واین یعنی خواسته‌ای که به نظر نمی‌آید از دیدگاه تکاملی قابل بررسی و تعمیم باشد.
پیچیدگی خود سازمان دهی (نوع چهارم). آخرین شکل سیستم پیچیده، شکلی است که مهمترین و جدیدترین نوع در نظریة پیچیدگی محسوب می‌شود. در اینجا محدودیتهای داخلی سیستمهای بسته (نظیر ماشینها) با تکامل خلاقانة سیستمهای باز (نظیر مردم) با همدیگر تلفیق می‌شوند. در این دیدگاه سیستم با محیط خود تکامل می یابد به گونه‌ای که پس از مدتی، دیگر سیستم در طبقه بندی قبلی خود نمی‌گنجد. در اینجا می‌بایستی عملکردها و وظایف سیستم به گونه‌ای تعریف شوند که چگونگی ارتباط آنها با جهان وسیع خارج از سیستم مشخص شود. از انواع قبلی سیستمهای گسسته و سیستمهای خود نگهدارنده، به نظر می‌آید که به مفهومی از پیچیدگی رسیده‌ایم که نمی‌توان آن را از دیگاه کیفی یک سیستم جدا دانست.
عملاً سیستمهای خود تکاملی نظیر بوم‌شناسی و زبان سعی دارند عملکردهای خود را کاملاً با تطابق با محیط شکل دهند و عملاً از این دیدگاه می‌توان روش شناسی‌ای را تدوین کرد که طی آن فرایند طراحی از درون سیستم به برون آن سوق داده شود. ما می‌توانیم به جای طراحی خود سیستم، محیط آ ن را طراحی کنیم (محدودیتها) واجازه دهیم تا سیستم خود به گونه‌ای تکامل یابد تا پاسخ صحیح را بیابد، نه آنکه پاسخی از طرف ما به سیستم تحمیل شود. این دیدگاه در فناوری ارگانیک، دیدگاهی جدید و نتایج آن در حال حاضر در مهندسی ژنتیک و طراحی مدارها در حال بررسی است.
از دیدگاه نظریة پیچیدگی، بسیار مایل هستیم پیش‌بینی کنیم کدام حل غالب از بین شقها و محدودیتهای گوناگون رخ خواهد داد.

مقدمات کمی سازی پیچیدگی
اگر اعتقاد داشته باشیم که روشهای سنتی کمی سازی در قالب پارامترهای ایستا و یا فرمولها، برای سیستمهای پیچیده غیر کافی هستند، پس چه جانشین دیگری را می‌توان برگزید؟ مخصوصاً با مقادیر ثابت و متغیرهایی که در طول عمر سیستم وقوع خواهند یافت چه باید کرد؟ اصولاً نیازمند آن هستیم که اجازه دهیم تمام پارامترها در سیستم متغیر باشند (در مقیاسهای متفاوت زمانی عمل کنند) و نیز اجازه دهیم تا تعداد پارامترها به صورتی پویا افزایش یا کاهش یابند (شبیه سازی تولد و مرگ). این پدیده نوعی تخطی از سنتها در علوم به شمار می‌رود و نیازمند چیزی است که کوهن نام آن را انقلاب علمی گذاشته است.
با توجه به مسائل گوناگونی که در نظریة پیچیدگی با آنها مواجه خواهیم بود، حال می‌توان به مجموعة کارهایی که در خصوص کمی کردن این نظریه در حال انجام هستند اشاره کرد. این کارها براساس 50 سال تحقیقات روی نظریة عمومی سیستمها یا سیبرنتیک، در زبان، دینامیک و بوم شناسی، ژنتیک مدرن، علوم تلفیقی و هوش مصنوعی قرار دارند. موفقیتها و شکستهای این 50 سال به ما کمک خواهند کرد تا بتوانیم با ایجاد فرضیات صحیحتر و بهره ورتر راه درست را بیابیم.
فرضیات و اهداف. در تفکر پیچیدگی، ما به دنبال معیارها و اندازه‌گیریهای مطلقی هستیم که بتوان آنها را در تمامی محدوده‌ها به کار گرفت. این فرض، در کنار دیگر فرضهای مرتبط، نظیر غیر قابل پیش بینی یودن، عدم تعادل، حلقه‌های علّی، غیر خطی بودن و باز بودن، بدین معناست که جهان ما از بسیاری جهات بسیار متفاوت با آن چیزی است که علوم سنتی به دست می دهند.
اهداف زیادی را می‌توان برای نظریة پیچیدگی بیان کرد که عبارت‌اند از:
• توضیح ساختارهای غالب (خودسازمان دهی)
• اندازه گیری پیچیدگی نسبی(پارامترهای چند گانه سلسله مراتبی)
• تدارک روشهای کنترل سیستمهای پیچیده (نقاط عطف)
• به وجود آوردن مدلهای کارآ (تلخیص)
• به دست دادن پیش گویی کننده های آماری (محدودیتها)
• حل مسائل غیر معمول (میان بر)
• نمایش کاربردهای جدید محتمل (نوآوری)
• کمی کردن قوانین ترتیب و اطلاعات
برای تمام اهداف می بایستی روشهای عملی کمی سازی ایجاد شوند (یعنی باید قابل محاسبه باشند). ما نیازمند ریاضیاتی هستیم که قادر باشد سیستمها را به همان راحتی که انسان الگوها را تشخیص و طبقه‌بندی می‌کند از همدیگر تشخیص دهد و به علاوه امیدوار هستیم که قادر به پیشگویی لااقل برخی از جنبه های آیندة سیستم از رفتار گذشتة آن یا وضعیت حال آن باشیم و به این طریق برخی کنترلها را بر سیر توسعة آن اعمال کنیم.
تحلیل سیستمهای پیچیده. پیش از تلاش برای اعمال هر نوع تکنیک کمی سازی به سیستمها یا سازمانها، می‌باید تصمیم بگیریم که آیا آنها در تمام جنبه‌های خود پیچیده هستند و نیز آیا پیچیدگی خود سازمان دهی در آنها وجود دارد یا خیر. برای این منظور می‌توان از خصوصیات عمومی SOC برای طبقه بندی این نوع از سیستمها استفاده کرد:
1. نمایة نحوة اتصال
اجزا به طور متوسط دارای بیش از یک ورودی و بیش از یک خروجی هستند (ولی نه آنقدر زیاد که منتهی به آشوب شود)
2. وضعیت تبدیل
نسبت به ورودیهای مورد استفادة سیستم و متوسط خروجیهای ایجاد شده توسط آن به طور تقریبی برابر با 1 است. اگر این اختلاف بسیار کمتر از 1 باشد سیستم به سمت یک وضعیت ایستا همگرا و اگر بسیار بیشتر از 1 باشد، سیستم به سمت وضعیت آشوبناک واگرا خواهد شد.
3. قابلیت یادگیری
اجزا قابلیت یادگیری از تجارب گذشته را دارند. این یادگیری برای تغییر دادن قواعد سیستم و بهینه سازی انتقال وضعیتها به کار می رود.
4. عملکرد موازی
برخی از اجزا به طور خودکار و موازی فعالیت می کنند. این پدیده باعث ارتقای سرعت پاسخگویی و قابلیت تطابق سیستم خواهد شد.
5. تغییر برهم کنشها
اجزا قادرند اجزای دیگر را که با آنها برهمکنش دارند تغییر دهند. این تغییر می‌تواند دائمی یا موقت باشد.
6. حلقه های بازخورد
در حلقة بازخورد خروجیها به سمت ابتدای فرایند بازگشت داده می‌شوند به گونه‌ای که نتایج عملکردهای واقعی باعث تصحیح فرآیند خواهد شد.
7. قابلیت کنترل
تمام متغبرها برای ثبات باید قابل کنترل باشند (متغبرهای غیر قابل کنترل معرف پتانسیل آشوب هستند) ولی کنترل نباید باعث ایجاد تغیر شود، بلکه صرفاً باید سیستم را در محدوده‌های تعریف شده نگهدارد.
8. حوزه های جذب
راههای مختلفی در دسترس هستند که می‌توانند به یک هدف برسند. انعطافپذیری پاسخ و آزادی خلاقیت در اینجا مطرح است.
9. مرزهای خارجی
مرزهای سیستم نه کاملاً بسته‌اند و نه کاملاً باز، از صافی گذراندن اطلاعات در اینجا لازم به نظر میرسد.
10. عملکرد سیستم
اهداف یا عملکردها می‌توانند چند گانه باشند، این امر یک وجهة چند بعدی به سیستم خواهد بخشید.
11. بلوکهای سازنده
زیر سیستمها در ابعاد مختلف می‌توانند وجود داشته باشند که یک ساختار مدولی و فراکتال به سیستم میبخشند.
12.خواص غالب
عملکردهای برنامه‌ریزی نشده در طول عملیات مغلوب و به کنار گذارده خواهند شد.
در حقیقت مدولها، بر اثر برهم کنش اجزا خود را سازمان دهی می‌کنند.
13. ثبات سیستم
برخی اختلالات داخلی و خارجی می‌توانند در درون سیستم مضمحل شوند ولی برخی دیگر باعث بروز عوارض غیر منتظره‌ای در سیستم می‌شوند. قانونی برای میزان انتشار و طول اثر گذاری اختلالات باید وجود داشته باشد.
14. کنترل غیر متمرکز
کنترل در تمام سیستم توزیع شده است و تصمیمهای موضعی توسط اجزا و یا مدولها و در محدودة محدودیتها اتخاذ می‌شوند.
15. جریان اطلاعات
افزایش جریان اطلاعات می‌تواند معرف حرکتی از ثبات به سمت آشوب باشد. در سیستمهای اجتماعی می‌توان این پدیده را از طریق فناوری اطلاعات مورد بررسی قرار داد.
البته این یک نشانة کاملاً مشخص نیست ولی سیستمی که بسیاری از شرایط فوق را داراست بهتر می‌توان با نظریة پیچیدگی تحلیل تا روشهای آماری و با فرض رفتار قطعی و خطی. این نوع معیارها می توانند برای بازسازی اهداف نیز مورد استفاده قرار بگیرند، به خصوص اگر بخواهیم سیستمی را از اشکال ساده به سمت پیچیدگی خود سازمان دهی به پیش ببریم. این امر باعث خواهد شد تا سیستم از طریق نوآوری، بقا و قابلیت تطابق منافع بسیاری را کسب کند.

تکنیکهای کمی سازی
الف) تکنیکهای رویان
با این فرض که توانسته ایم یک سیستم بالقوه پیچیده را شناسایی کنیم، سئوال بعدی چگونگی کمی کردن این پیچیدگی است. تکنیکهای زیر توسط محققان پیچیدگی برای ایجاد دقت ریاضی در این مبحث به کار گرفته شده اند.
آنتروپی. آنتروپی نقطة شروع خوبی برای بررسی
است زیرا به‌طور سنتی از آن برای اندازه‌گیری بی‌نظمی استفاده می‌شود. متأسفانه انواع متعددی از آنتروپی وجود دارد که باعث می‌شوند این مفهوم در عمل چندان کاربردی جلوه نکند. مشل اصلی اینجاست که یک مفهوم نمی تواند به تنهایی قادر به تشخیص و اندازه گیری اشکال گوناگون باشد.
نظریة اطلاعات. این تکنیک که توسط کولوموگروف و چاییتین ابداع شده است سیستمهای پیچیده را بر اساس کوتاهترین برنامة کامپیوتری که می‌تواند آن سیستمها را ایجاد کند مورد بررسی قرار می دهد. از این رو، در اینجا طول برنامه معیاری برای پیچیدگی خواهد بود که مشکل اینجاست که این روش ارزش زیادی برای نوفة تصادفی (که ما عملاً آن را پیچیده نمی‌دانیم) قائل است. در عین حال این روش برای زمان اجرای برنامه اهمیتی قائل نیست. به رغم اینکه تحقیقاتی برای منظور کردن این عوامل در دست انجام است ولی هنوز این روش یک بعدی تلقی می‌شود.
انتقالات فاز. سیستمهای خود سازمان ده، سیستمهایی هستند که از حالتهای ایستا یا آشوبناک، به سمت حالتهای نیمه متعادل حرکت می کنند. این خاصیت در ارتباط با ایدة فیزیک در خصوص انتقالات فاز قرار دارد (مثلاً حالت از یخ به آب تغییر می‌کند) و توسط ویلسون پیشنهاد شده است. تلاش جهت کمی کردن این دیدگاه را می‌توان در کارهای لانکتون روی لاندا و اندازه‌گیریهای مشابه مشاهده کرد. بزرگترین مشکل این است که چنین تحلیلی صرفاً به سیستمهای با ابعاد کوچک (تعداد کم متغیر) محدود می‌شود.
معیار خود سازمان دهی. این تکنیک، که توسط
بک پیشنهاد شده است دارای مشابهت بسیاری با روش انتقالات فازی است ولی بر خلاف آن، روی خصوصیت توزیع پیشامدها متمرکز می‌شود (مرز فازها) و آن را شاخصی از خود سازمان دهی می‌داند. این امر اجازه می‌دهد تا بتوان سیستمهای با ابعاد بیشتر را مورد تحلیل قرار داد، ولی نقطة ضعف آن این است که اطلاعات بسیار کمی را در خصوص طبیعت درونی سیستم به دست می‌دهد.
شیمی آلگوریتمی .یک دیدگاه از این واقعیت بهره می جوید که اجزای سیستم به طور آزادانه عمل می‌کنند. یعنی همانند یک عنصر شیمیایی و همانگونه که عناصر شیمیایی با همدیگر واکنش نشان می دهند و بر هم اثر می‌گذارند، اجزای سیستم نیز چنین واکنشهایی بر همدیگر دارند. تحلیل ریاضی چنین سیستمهایی توسط فونتانا انجام شده است. این طرز تلقی از اجزا، هیچ نوع کمی سازی را از ساختار غالب به وجود آمده به دست نمی‌دهد.
جذب کننده‌ها. تشخیص ساختارهای محتمل با ثبات در سیستمهای متصل، نیازمند ایجاد مفهوم جذب کننده‌هاست و این مفهوم توسط هوپفیلد در شبکه های عصبی، کونن در نقشه های وجوه و ونش در شبکه‌های گسسته به‌کار گرفته شده است. درحال حاضر این تکنیک بهترین تکنیک در تحلیل ساختار داخلی شبکه‌هاست ولی ضعف آن دشواری اجرا در سیتمهای واقعی و با ابعاد بزرگ است.
هم تکامل. با استفاده از مفهوم بیولوژیک تطابق، می‌توان سیستمهایی را چون بوم‌شناسی که اجزای آنها با هم تکامل می‌یابند، مدلسازی کرد. می‌توان این دیدگاه را برای مدلسازی سیستمهای چندگانه نظیر مدل NKCS کافمان توسعه داد و مقدار تطابق سیستم را اندازه‌گیری کرد. مشکل این دیدگاه این است که در عمل مدلهای محتمل بسیاری وجود دارند که صرفاً می‌توانیم نمونه‌ای از آنها را انتخاب و شاخصهای آماری را از آنها استخراج کنیم.
دینامیک نمادی. این تکنیک که از زبان شناسی گرفته شده است، سیستمها را در قالب دستور زبان می‌نگرد و به دنبال قواعد ترکیب و ساختار است. هلند از این روش استفاده کرده ولی مشکل آن یافتن قواعد سیستمهای موجود است.
میزان دور بودن از تعادل. تحلیل سیستمهایی که در حال تعادل نیستند تکنیکی است که هنوز مراحل اولیة تکامل خود را طی میکند. این تکنیک توسط پریگوژین در سیستمهای فیزیکی و ماتورانا و وارلا در سیستمهای بیولوژیک مورد استفاده قرار گرفته است. این سیستمهای خود نگهدار، ساختارهای خود سازمان ده هستند ولی باز هم در آنها توجه مستقیم کمی به الگو شده است.
ب) دیدگاههای دیگر
برخی تکنیکهای دیگر وجود دارند که کمتر توسط محققان به‌کار گرفته شده‌اند ولی به تدریج شناخت نسبت به کاربرد آنها در نظریة پیچیدگی رو به افزایش است.
نظریة بازیها. در علوم سیاسی، نظریة بر هم کنش میان تصمیمهای متفاوت و برد و باختهای ناشی از این تصمیمها، توسط آکسل رود مورد تحلیل قرار گرفته است. اصولاً نظریة بازیها یک نظریة برای شرایط رقابتی است که طی آن تصمیم گیرندگان مجموعه‌ای از اقدامات در اختیار دارند و هر تصمیم گیرنده بدون اطلاع از تصمیم حریفان خود اقدامی را انتخاب می کند. در نتیجة این انتخاب و همزمان انتخابهای حریفان، برد یا باختی عاید تصمیم گیرنده خواهد شد.
یکی از مشکلات این روش، دشواری اعمال آن بر سیستمهای بغرنج است ولی بزرگترین مزیت آن قابلیت تشخیص بین مسیرهای تکامل مثبت از منفی است.
شیشههای اسپینی . این تکنیک نیز که از فیزیک گرفته شده است می‌تواند بسیاری از پدیده‌های فیزیکی را مدلسازی کند (کارهای راکر ). این تکنیک برای شبیه سازی بسیار مناسب است ولی از نظر ریاضی دشوار و برای دستیابی به حالتهای غالب و ساختار سطح بالاتر خوب است.
تحلیل سریهای زمانی. تحلیل نظم حاکم بر رفتار یک سیستم در طول زمان، از مباحث مهم در تحلیل سریهای زمانی است. تعیین جذب کننده‌های دوره‌ای یا آشوبناک نیز از نتایج این تحلیل است. برخی اوقات این تکنیک در سیستمهای مالی به‌کار گرفته می‌شود. مشکل روش نیاز به حجم زیاد داده‌هاست. ولی مزیت عمدة آن این است که می‌توان حدودی را برای رفتار سیستم تعیین کرد.
منطق فازی. در تحلیل سیستمهای غیر خطی، نیازمند کمی سازی بسیاری از متغیرهای کیفی هستیم و منطق فازی چنین امکانی را فراهم می‌کند، استفاده از این تکنیک در تحلیل پیچیدگی به تازگی آغاز شده است.
روش آنتروپی در محاسبة پیچیدگی ایستا و پویا در فرآیندهای تولید شرکتهای صنعتی و تولیدی در جهان امروز، با مواجه هستند. برای سازگاری با چنین محیط متغیری، شرکتها ناچارند انعطاف بیشتری به فرآیندها و سیستمهای خود بدهند (می یو، 1990؛ پای، 1996). به رغم اینکه داشتن انعطاف می‌تواند مزایایی چون افزایش تولید و افزایش مشتری گرایی را در پی داشته باشد، ولی در صورت کنترل نشدن صحیح ممکن است منجربه تصمیم گیریهای ناکارآمد، زمانهای تحویل طولانی، برنامههای غیر قابل دسترس، بالا رفتن حجم موجودیها، هزینه‌های زیاد و عدم رضایت مشتریان شود. (افستاشیو و همکاران، 1996)، (بائو و همکاران، 1991)، (لویس و همکاران، 1995)، (اسلاک و همکاران، 1995)، (نیلی و همکاران، 1995). افزایش انعطاف پذیری باعث خواهد شد تا تعداد جانشینهای زمان‌بندی افزایش یابد و در نتیجه پیچیدگی تصمیم گیری بیشتر شود. (استوپ و همکاران، 1996)، ( برمجو و همکاران، 1997)، (مک کی و همکاران، 1995). به همین جهت یافتن تعادلی میان انعطاف پذیری سیستم و میزان پیچیدگی آن یکی از مسائل مهم پیش روی مدیران است. عوامل ایجاد کنندة پیچیدگی در تولید به صورت زیر معرفی شده‌اند (کالینسکو و همکاران (1)، 1997)، (کالینسکو و همکاران (2)، 1997).
الف) ساختار محصول (تعداد زیر مونتاژها، زمانهای چرخه، اندازة دسته های تولیدی، نوع وتوالی منابع تولید و...)
ب) ساختار کارگاه یا کارخانه (تعداد و نوع منابع تولید، آرایش، زمانهای راه اندازی، اعمال نگهداری و تعمیرات، زمانهای بیکاری و...)
ج) برنامه ریزی و زمان بندی ( راهکارهای برنامه ریزی و زمان بندی)
د) پویایی، تغییر پذیری و عدم قطعیت در محیط
مدل کلاسیک اندازه گیری پیچیدگی ایستا بر مینای کار فریزل و دودماک قرار دارد (فریزل و همکاران، 1994)، (فریزل، 1996). این مدل دارای سه فرضی اساسی است:
• هر سیستم یک فرآیند دریافت- ارسال است.
• هر چه پیچیدگی یک فرآیند بیشتر شود، قابلیت اطمینان آن کمتر خواهد شد.
• فرآیند با پیچیدگی بیشتر، با احتمال زیاد، گلوگاه خواهد بود.
پیچیدگی ایستا را می توان برای سیستم S ، از رابطة زیر محاسبه کرد.




که در آن:
M تعداد منابع تولید
Nj تعداد وضعیتهای محامل برای منبع j
pij احتمال اینکه منبع i در وضعیت j قرار داشته باشد.
معمولاً پیچیدگی ایستا در طی یک دورة زمانی بلند مدت (یک سال) اندازه گیری می‌شود.
روش محاسبة پیچیدگی پویا بر اساس مشاهدة مستقیم فرآیند و بخصوص رفتار صفها در سیستم قرار دارد. تحقیق در خصوص علل ایجاد صفها کمک خواهد کرد تا نقاط کور در فرآیند تولید معلوم شوند.
پیچیدگی پویا توسط منابع داخلی (نظیر خوب یا بد کنترل شدن تجهیزات) و یا منابع خارجی (تأثیرات مشتریان و بازار) ایجاد شود.

رابطة زیر معرف پیچیدگی است.

که در آن p احتمال تحت کنترل بودن سیستم، pq نشان دهندة احتمال وجود صفهای با طول متغیر بیش از 1،pm نیز احتمال داشتن ، pbاحتمال داشتن وضعیتهای غیر قابل برنامه‌ریزی شدن، M نشان°صفهای با طول 1 یا  دهندة تعداد منابع و Nj نشان تعداد وضعیتها در منبع J است.
در عین حال داریم


روش فوق نیازمند آن است که ملاحظات مستقیم در دوره‌های زمانی تعریف شده از سیستم صورت گیرد. زمان بندی، تواتر و طول مدت اندازه‌گیری بایستی با توجه به اطلاعات جزیی در فرآیند تعیین شود. چرخة زمانی ماشین، پیش زمان تولید، اطلاعات مربوط به نوبت کاری، تواتر از کار افتادگی و مانند آنها. یکی از رویکردهای جدید در محاسبة پیچیدگی ایستا این است که برای هر حال یا وضعیتی که سیستم میتواند در آن قرار بگیرد، سهم متفاوتی را در پیچیدگی در نظر بگیریم. این امر باعث خواهد شد تا با مجموعه ای از مدلهای برنامه‌ریزی خطی برای محاسبة پیچیدگی ایستا مواجه شویم (ماکویی و همکاران، 2003).

نتیجه گیری
درک پیچیدگی، قدمی است برای درک واقع ‌بینانه‌تر جهان هستی، قدمی است به سمت واقعیتی که همواره بشر در طول تاریخ خود سعی در گریز از آن داشته است. واقعیت ساده ولی به شدت تکان دهنده این است که جهان بسیار بغرنجتر از آن است که ذهن محدود انسان بتواند آن را فهم کند. جهان و هستی را نباید ساده انگاشت و هر تلاشی را در جهت درک پیچیدگی آن باید به فال نیک گرفت و ارج نهاد.



مرجعها
1- Meyer W and Isenberg R (1990). Knowledge- based factory supervision: EP 923 Results. Int J CIM 3:206-233
2- Pai C and Naylor P (1996). Yet it is painful but are not alone-Application of supply chain planning techniques from cognate industries. Presented at the 2nd International conference on production planning and control in the metals Industry, London, UK, November 12-14, 1996. (Available from 12 Technological Inc. Eagle House, The Ring, Bracknell, Berks (RG12 ITB)
3- Efstashiou J, Calinescu A and Bermejo J (1996). Modeling the complexity of production planning and control. Processing of the 2nd International Conference on Production planning and Control in the Metals Industey, institute of Materials, London, pp 60-66.
4- Bauer A et al (1991). Shop Floor Control System: from Design to Implementation. Chapman & Hall: London, UK.
5- Lewis FL, huang HH, pastravanu OC and Gurel A (1995). Control system design for flexible manufacturing system. In: Raouf A and Daya MB (eds). Flexible Manufacturing Systems: Recent Developments. Elservier Science: Amsterdam; New York
6- Slack N et al (1995), Operations Management. Pitman publishing: London, UK
7- Neely A, Gregory M and pllats K (1995). Performance measurement system design. Int J Opns & Prod Mgmt 15 (4): 80-116
8- Stoop PPM and wiers VCS (1996). The complexity of scheduling in practice. Int J opns & Prod Mgmt 16 (10): 37-53
9- McKay KN, Safeyeni FR and Buacott JA (1995). Common sense realities of planning and scheduling in printed circuit board production. Int Prod Res 33(6): 1585-1603
10- Berjemo J, Calinescu A, Efstathiou J and Schrin J (1997). Dealing with uncertainty in manufacturing: the impact on scheduling. In: Kochhar A (ed). Proceeding of the 32nd international matador Conference, Macmillan Press, UK. Pp 149-154
11- Frizella G and Woodcock E (1994). Measuring complexity as an aid to developing operational strategy. Int J Opns & Prod Mgmt 15(5): 26-39
12- Frizelle GDM. (1996). An entropic measurement of complexity in manufacturing operations Research. Report. Departement of Engineering, University of Cambridge, UK.
13- Calinsecu A, Efstathiou J, Berjemo J and Schrin J (1997). Modeling and simulation of a real complex process-based manufacturing system. In: Kochhar A (ed). Processing of the 32nd International Matador Conference, Macmillan Press, UK. Pp137-142.
14- Calinescu A, Efstathiou E, Berjemo J and Schrin J (1997). Assessing decision-making and process complexity in a manufacturer through simulation. In: Brant D (ed). Processing of the 6th IFAC Symposium on Automated Systems Based on Human Skill, IFAC, Germany, pp 159-162.
15- www.calresco.org/Lucas/quantify(2001)

تحقیق رایگان سایت علمی و پژوهشی اسمان

تحقیق درباره دیدگاه قران درباره مقام منزلت زنان

آنچه در زير از نظر می گذرد خلاصه ای است از ديدگاه مكتب رهائی بخش اسلام در مورد جايگاه زن كه با توجه به بخشی از سور و آيات قرآن كريم تنظيم شده است .

مقام زن در اسلام چنان است كه در قرآن كريم سومين سوره مفصل به نام "النساء" ناميده شده است و در ده سوره ديگر مسائلی مربوط به حقوق و منزلت زنان است و همه جا در خطابات عام آنان مورد خطابند و همچنين می توان از بسياری از مفاهيم قرآن می توان نكات مهمی را در اين رابطه استنباط كرد و می توان اين ادعای دروغ را كه اسلام برای زن ارزشی قائل نيست بدينوسيله بطور كلی منتفی دانست .

اسلام زن را بعنوان مسئله مهم زندگی و متمم حيات انسانی در مسائل اجتماعی ، اخلاقی و قانونی خود جا داده و او را به عنوان عضو موثر جامعه دانسته است .

پيامبر اكرم صلوات الله عليه و اله آنگاه كه از زنان بيعت گرفت به آنان  اعلام كرد شما از عناصر اصلی اجتماع و اركان بنيادی جامعه هستيد و برای حفظ و سلامت آن بايد به ميزان سهم خود از آن پاسداری نمائيد .

يا ايها النبی اذا جاءك المومنات يبايعنك ....

ای پيامبر اگر زنان مومنه آمدند تا با تو بيعت كنند ، (اينكه) با خداوند شريك نگيرند و دزدی نكنند ، و زنا نكنند ، و فرزندان خود را نكشند (سقط جنين نكنند ) و تهمتی نسازند ، از آنچه ميان دست و پای ايشان است ( فرزند غير را به شوی خود نسبت ندهند ) و در نيكوكاری ها از تو پيروی كنند ، با ايشان بيعت كن و برای ايشان از خداوند آمرزش خواه ، بدرستی كه خداوند آمرزنده و مهربان است .  سوره ممتحنه آيه 12

زن بعنوان موجودی زيبا ، ظريف ، مستقل ، آرامی بخش ، با تقدس دختری ، همسری ، خواهری و مادری در مسير تكامل جامعه است و تا ارزش خود را نشناسد و يا جامعه از موهبت او محروم باشد، انحطاط قطعی آن جامعه را بدنبال خواهد داشت .

و الله جعل لكم من انفسكم ازواجا و جعل لكم من ازواجكم بنين و حفده و رزقكم من الطيبات افبالباطل يؤمنون و بنعمت الله يكفرون  سوره نحل آيه 27       

بسياری از تكاليف مشخص شده برای زنان و مردان يكسان بوده و تفاوت های موجود مربوط به نقش ، ظرفيت و لياقت هريك بوده و حقوق آنان نيز بر اين اساس  معين شده است .

يا ايها الناس اتقوا ربكم الذی خلقكم من نفس واحده و خلق منها زوجها و بثّ منهما رجالا كثيرا و نساء و اتقوا الله الذی تسائلون  به و الارحام ان الله كان عليكم رقيبا   -  نساء آيه 1

ای مردم پروا كنيد از خداوندی كه شما را از نفس و ريشه واحد و يگانه آفريد پس از آن از همان ريشه همسرش را آفريد و از آن دو مردان و زنان فراوانی را پديد آورد و پروا كنيد از خداوندی كه به او همديگر را سوگنند می دهيد و پروا كنيد از خويشاوندان ، بدرستی كه خداوتد بر شما ناظر و رقيب است .

ان فی خلق السموات و الارض و اختلاف الليل و النهار لايات لاولی الالباب * الذين يذكرون الله قياما و قعودا و علی جنوبهم و يتفكرون فی خلق السموات و الارض ربنا ما خلقت هذا باطلا سبحانك و قنا عذاب النار * ... فاستجاب لهم ربهم  انی لا اضيع عمل عامل منكم من ذكر او انثی بعضكم من بعض فالذين هاجروا و اخرجوا من ديارهم و اوذوا فی سبيلی و قاتلوا و قتلوا لاكفرن الله سئياتهم و لادخلنهم جنات تجری من تحتها الانهار ثوابا من عند الله و الله عنده حسن الثواب -  آل عمران آيات 190 تا 195

يوم تری المومنين و المومنات يسعی نورهم بين ايديهم و بايمانهم بشريكم اليوم جنات تجری من تحتها الانهار خالدين فيها ذلك هو الفوز العظيم  - حديد آيه 12

بنابراين زن و مرد در بهره مندی از كسب و سعی و تلاش و پاداش عبادت و الزلم به وظايف و مسئوليت ها مساويند .

و لا تمنوا ما فضل الله به بعضكم علی بعض للرجال نصيب مما كسبوا و للنساء نصيب مما اكتسبن واسئلوا الله من  فضله ان الله  كان بكل شيء عليما   _  نساء 32

هر كس متناسب با شرايط خلقت خود از خزانه بی پايان الهی بهره ای دارد كه بايد از فضل و احسان خداوند آنرا جستجو كند و تمنای بی جا نيز نداشته باشد و مرد و زن هر كدام وظايف محوله را از نظر فردی و اجتماعی ايفا نمايند .

و لهن مثل الذی عليهن بالمعروف و للرجال عليهن درجه و الله عزيز حكيم   _ بقره آيه 228   

درجه خاص مرد بر زن امتيازی است كه از نظر مرد بودن و قدرت ، كفالت و رعايت و ...مسئوليت های اجتماعی داراست و بايد در جهت حفظ و آرامش و رفاه خانواده و جامعه صرف گردد و هرگز نشانه كرامت بيشتر او نسبت به زن قلمداد نمی شود زيرا :

ان اكرمكم عند الله اتقيكم

زن نيز به نوبه خود با توجه به آيه فوق امتيازات خاصی را داراست كه منحصر به وجود او و متناسب با خاصه های وجودی و تكوينی اش می باشد .

در قرآن كريم مردان و زنان با القاب مساوی و همسان ياد شده اند كه بر نقش و جايگاه هر يك در جامعه  و مساوی بودن آنان در اصل تكليف تاكيد دارد .

ان المسلمين و المسلمات و المؤمنين و المؤ منات والقانتين و القانتات و الصادقين و الصادقات و الصابرين و الصابرات و الخاشعين و الخاشعات و المتصدقين و المتصدقات و الصائمين و الصائمات و الحافظين لفروجهم و الحافظات و الذاكرين الله كثيرا و الذاكرات اعدّ لهم مغفره و اجرا عظيما   - احزاب آيه 35

ان المصدقين و المصدقات و اقرضوا الله قرضا حسنا يضاعف لهم و لهم اجر كريم - حديد 18

در بعضی از آيات قرآن می توان به برتری زن بر مرد استنباط نمود كه اين امر وظايف آنان را نسبت به جامعه سنگين تر می نمايد.

اذ قالت امرأه عمران رب انی نذرت لك ما فی بطنی محررا فتقبل منی انك انت السميع العليم * فلما و ضعتها قالت رب انی وضعته انثی و الله اعلم بما وضعت و ليس الذكر كالانثی و انی سميتها مريم و انی اعيذها بك و ذريتها من الشيطان الرجيم  - آل عمران آيات 35 و 36

در ادامه اين گفتگو خداوندد می فرمايد : فتقبلها ربها بقبول حسن و انبتها نباتا حسنا ....

 در آيه فوق ( ليس الذكر كالانثی )  به برتری زن بر مرد اشاره دارد كه از نظر قرب و نزديكی او به بارگاه لطف و احسان پروردگار عالم است .

اما در مورد اختلافات حقوقی زن و مرد دلايل متعددی ذكر شده كه از جمله آن روايت زير است :

از امام محمد باقر عليه السلام پرسيدند چرا زن ضعيف و مسكين يك سهم از ارث می برد و مرد دو سهم ؟

حضرت فرمودند : زيرا بر زن جهاد و نفقه و خونبها نيست و اينها همه بر عهده مرد است

حق هر كس بايد متناسب با توجه به مسئوليت و نقش او در جامعه تعيين شود و جامعه ای كه زن را  به تلاش برای كسب در آمد چون مردان از خانه به بيرون كشانده ، سِمَت مادری و زن بودن و نقش های اساسی تربيتی و مديريتی او را ناديده بگيرد  ، اجتماع كامل و ايده آلی نيست . اسلام برای اين نقش اهميت فوق العاده ای قائل شده و جنبه های معنوی تربيتی را عمدتا به او سپرده است .

و وصينا الانسان بوالديه احسانا حملته امه كرها و وضعته كرها و حمله و فصاله ثلثون شهرا حتی اذا بلغ اشده و بلغ اربعين سنه قال رب اوزعنی ان اشكر نعمتك التی انعمت علی و علی والدی و ان اعمل صالحا ترضيه و اصلـــح لی فی ذريتـی انی تبت اليك و انی من المسلمين   - احقاف آيه 15

امام رضا عليه السلام می فرمايند :

"و بدان حق مادر ، لازم ترين حقوق  و واجب ترين آنهاست زيرا او باری را برداشته كه هيچ كس بر نمی دارد و فرزند را حفظ كرد ، با گوش و چشم و ساير اندامها ، در حالی كه به اين كار شاد و خوشرو بود ، با همه دشواريهايی كه هيچ كس بر آن تاب و و شكيبائی ندارد  فرزند خود را حمل كرد ، راضی شد كه خود گرسنه بماند و او سير شود ، و خود تشنه بماند و او سيراب گردد ، و خود برهنه بماند و اورا بپوشاند و خود در آفتاب بماند و او را سايه دهد ، پس بايد شكر از او و نيكوئی به او ، به اين اندازه باشد ، هر چند طاقت ادای كمترين حق او را نداريد ، مگر به ياری خداوند "    

   وجوه اختلافات حقوقی بين زن و مرد بواسطه شرايط روحی و تكوينی او و در راستای نقش او در جامعه  است و اين به معنای بها ندادن و كم ارزش قلمداد كردن او نيست . چنانچه خداوند متعال در ضمن بر شمردن دعاها متقين دعا در باره همسر را در صدر آنها قرار داده است

و الذين يقولون ربنا هب لنا من ازواجنا و ذرياتنا قره اعين و اجعلنا للمتقين اماما  - فرقان 75

  والسلام علی من اتبع الهدی      

تحقیق درباره ولایت از نظر قرآن امانت از نظر قرآن محبت از نظر قران

يكی از شيوه های تحقيق در قرآن بررسی موضوعی است ويكی از روشهای تحقيق موضوعی داشتن نگرش مفهومی راجع به موضوع مورد بحث در همه قرآن يا بخشهائی از آن است . در اين تحقيق با بررسی مفهومی جمعی از عزيزان دانش پژوه و عاشقان قرآن و عترت سلام الله عليهم پيرامون ولايت ،امانت ، محبت در 50 آيه سوره غافر - مومن - نتايج زير مورد عنايت قرار گرفت . اميد است با تدبر در آيات كريمه قرآن بتوانيم راه سعادت و كاميابی را برای خود و ديگران به ارمغان آوريم .

مقدمه :

برخی از واژه های ولايت عبارتند از  ولی ، مولا ، وال ، يتولی ، اولياء اولی

و ولی ، وَلاء و توالی به ، حاصل شدن دو چيز يا بيشتر بصورتيكه بين آنها چيز ديگری نباشد ، گويند و به نزديكی مكانی ، نسبتی ، دينی ، درستی ، ياوری و اعتقادی اشاره دارد و وِلايت به معنای ياری و وَلايت به معنی صاحب اختياری است .

محبت از حبّ به معنای دانه گرفته شده و به معنای دوست داشتن است كه چون بذری بايد در درون فرد رويش يابد و شكوفا شود ، در واقع ميوه ای است كه بايد بتدريج در فرد به ثمر نشيند

امانت نيز از واژه امن به معنای اطمينان و آرامش گرفته شده و با واژه های ايمان و مومن ريشه مشترك دارد و از نظر معنائی نيز با هم مرتبط می باشند.

نكات مربوط به ولايت در سوره غافر :

غافرِالذَّنْبِ وقابِل التَّوْبِ شَديدِ الْعِقابِ ذي الطُّولِ لا اله الا هو اِليهِ الْمَصير   آيه 2

خدائی كه بخشنده گناه و آمرزنده توبه و منتقم سخت و صاحب نعمت است ، جز او خدائی نيست و بازگشت همه بسوی اوست .

1 - در آيه فوق با توجه به ذكر دو نوع از صفات خداوند عزوجل - رحمت و عذاب - انسان ها نيز در دو طيف رحمت و عذاب قرار دارند بنابراين برخی خود را در مجرای غافر اذنب و قابل التوب قرار داده و بعضی نيز مستوجب عقاب پروردگارند.و بدين ترتيب می توان نتيجه گرفت كسانيكه خود را در طيف رحمت حضرت او قرار دهند تحت ولايت اويند بخلاف كسانيكه از اوامر او سرپيچی می كنند بعبارت ديگر انسان هميشه در معرض دو نوع  ولايت قرار دارد - ولايت الهی و ولايت غير الهی -

2 - ولايت الهی و غير الهی تجلی صفات الهی است .

ما يُجادِلُ فی ايات الله             الا الذين كَفَروا فَلا يَغْرُرْكَ تَقَلُّبُهم فی البِلاد 

در آيات خدا به انكار و جدال نپرداختند جز مردم كافر برنخيزد پس تو از اينكه كافران در شهر ها متفرقند بی نيازی

  1.  كَذَّبَتْ قَبْلَهُم قَوْمُ نوحٍ وَ الْاَحزابُ مِنْ بَعْدِهِم قبل از آنان قوم نوح و گروه های ديگر بعد از آن پيامبر خود را تكذيب كردند

  2.  وَ هَمَّت كُلُّ اُمَّهٍ بِرسولِهِم لِيَاخُذوه و هر امتی همت می گماشت پيامبر خود را دستگير كند

  3.  وَ جادِلوا بالْباطِلِ لِيُدْحِضوا به الحق ّو جدال به باطل می كردند تا حق را پامال كنند

فَاَخَذَتُهُم فَكيفَ كان عِقاب

 3 - عكس العمل كسانيكه از ولايت الهی خارج و  مبتلا به كفر شدند - يعنی بر حقيقت درونی خود سرپوش گذاشتند-  جدال در آيات الهی است  و به واسطه اين جدال به دروغ و تكذيب رسول و مبازه با او و سرپوش گذاشتن بر حق دچار ودر نهايت  به عذاب او گرفتار شدند

4 - استفاده از واژه كفر - سرپوش گذاشتن - به  غير حقيقی بودن مسير كافران اشاره دارد .

5 - گرفتار شدن به هر يك از ويژگيهای ذكر شده در آيه  - يعنی :جدال در آيات الهی ، تكذيب و مبارزه با رسول و جدال بوسيله باطل برای پامال كردن حق - موجب قرار گرفتن در طيف عذاب الهی است

6 -  يكی از مصاديق بارز نشانه های خدا با توجه به آيه فوق سفيران الهی و پيام آوران  و رسولان اوست و جدال آشكار ونهان با اين رسولان در هر عصر وزمانی - كه صاحبان ولايت الهی هستند - از صفات كافران بشمار آمده است .

الذين يَحْمِلونَ العَرش وَ مَنْ حَوْلَه يُسَبِحونَ بِحَمْدِ رَبّهم  وَ يومنون به و يستغفرون للذينَ امنوا ربنا وسعت كلَّ شيءٍ رَحْمَةً وَعِلما فاغْفِر للذين تابوا و اتبعوا سبيلَك  وَ قِهِمْ عَذاب الْجَحيم 

آيه 7- كسانيكه عرش با عظمت الهی را بر دوش گرفته و آنان كه پيرامون عرشند به تسبيح و ستايش حق مشغولند هم خود به خدا ايمان دارند و هم برای اهل ايمان از خدا آمرزش می خواهند كه ای پروردگار ما علم و رحمت بی منتهايت همه جا را فرا گرفته به لطف وكرمت گناه آنان را كه توبه كرده و از راه تو تبعيت می كنند را بيامرز و آنان ار از عذاب دوزخ محفوظ دار

7 - برای اينكه در طيف رحمت و مغفرت الهی قرار گيريم - كه همان مسير ولايت الهی است - بايد ابتدا در باور و سپس در ذهن و بعد از آن در عمل ، خود را بر فرامين حضرت او جل ذكره منطبق نمائيم .اين سه مرحله در آيه فوق با واژه های ايمان ، توبه و تبعيت ذكر شده است

8 - سه مرحله باور ذهن و عمل را در كافرين نيز می توان با واژه های كفر  ، جدال و تكذيب منطبق دانست.

9 - انسان علاوه بر سعی و تلاش خود در مسير كمال احتياج به عنايت و توفيق الهی دارد كه در در آيه فوق و آيات بعدی با واژه های قِ به معنای نگهدار آمده است .

10 - كسانيكه از دستورات پيام آوران و رسولان الهی پيروی می كنند مشمول عنايات غيبی و دعای ملائكه و ارواح مقدس می باشند .

هو الذی يريكم اياته و ينزل لكم من السماء رزقا و ما يتذكر الا من ينيب  آيه 13

او خدائی است كه آيات خود را به شما نشان می دهد و برای شما از آسمان روزی می فرستد و متذكر نمی شود مگر كسی كه دارای انابه است

11 -  انابه ، كه عامل توجه و يادآوری حق و زمينه ای لازم برای عمل به فرامين الهی است ، به معنای بازگشت بسوی خدا با توجه ، توبه و تذكر است .

12 - در صورتيكه انسان مرتبا اين بازگشت را نداشته باشد دچار غفلت و روی برگردانی از حضرت حق و جدال در آيات می شود.

 .يوم هم بارزون لا يخفی علی الله منهم شی لمن الملك لله الواحد القهار - آيه 16

آن روز همه خلق آشكار شوند و هيچ چيز از آنها بر خدا پنهان نباشد در آن روز سلطنت عالم با كيست ؟  باخدای قاهر منتقم يكتا ست

13 -  آيه فوق بر ولايت كامل الهی بر هستی و اصالت و بقای مطلق و منحصر به فرد آن اشاره دارد . 

او لم يسيروا فی الارض فينظروا كيف كان عاقبة الذين كانوا من قبلهم كانوا هم اشد منهم قوة و اثارا فی الارض فاخذهم الله بذنوبهم

 و ما كان لهم من الله من واق  آيه 21 

در آيه فوق مردم را از گردش نكردن و عبرت نگرفتن از سرگذشت اقوام گذشته مورد سوال و توبيخ قرار داده و در ادامه آثار نامطلوب رفتار آنان را راجع به فرستادگان الهی مطرح ساخته است و در ده آيه - آيه 32 - بصورت مصداقی به  گوشه هائی از سرگشت حضرت موسی (س) اشاره دارد . با توجه به مجموعه اين آيات نكات زير مورد توجه است :

14- وجود وليّ - كه در آيات فوق با عنوان رسول ذكر شده -  يكی از مهم ترين رويدادهای هر زمانی است كه با توجه به نقش او مردم طبقه بندی می شوند .

15-  نگاه به عاقبت تخطی از اوامر ولی می تواند انسان را از غفلت رهانيده و سختی ظاهری تبعيت از او را آسان نمايد .

16- اوامر الهی توسط رسول - كه از جانب پروردگار سرپرستی معنوی مردم را بعهده دارد -  به مردم ابلاغ می شود در صورت مخالفت با او با هر قدرتی كه باشند محكوم به شكست و نابوديند ، در اين رابطه در آيات فوق واژه اخذ بكار رفته است .،

17 - در آيات 23 و 24 گروه بندی پيشوايان كفر - كه بعنوان يك جبهه در مقابل حضرت موسی به مبارزه برخاستند - با نام فرعون ، هامان و قارون مطرح شده كه يكی سمبل حكمرانی و زور مداری و ديگری تزوير و مكرگرائی ،و قارون مظهر سرمايه داری است .و گروه چهارم كه به نظر می رسد مهم تر از سه گروه قبلی هستند با عنوان مسرفين در آيات 28- 34  -43 نامبرده شده كه گروه بی بند وباری هستند كه مخالف وجود حد و حدود در زندگی می باشند

در ادامه آيه فوق  بخشی از تهديدهای فرعون عنوان شده است .تا به اين آنجا كه  از طريق استدلال ، فطرت گرائی مردم را تحريك كرده و اينچنين می گويد:

و قال فرعون ذرونی اقتل موسی ولْيَدعُ ربه انی اخاف ان يبدل دينكم او ان يُظْهِرَ فی الارض الفساد  آيه 26

فرعون گفت : بگذاريد تا من موسی را به قتل برسانم و او خدای خود را به ياری طلبد ، می ترسم كه اگر وی را زنده گذاريم آئين شما را دگرگون سازد يا در روی زمين فساد برانگيرد.

 18- فرعونيان و سرپرستان طاغوت در هر دوره برای اغفال و فريب مردم با زيبا جلوه دادن اهداف شوم خود و

ناخوشايند نشان دادن مقاصد رسول و ولی الهی به مبارزه همه جانبه با حق می پردازند .

قال موسی انی عذت بربی و ربكم من كل متكبر لايومن بيوم الحساب  آيه 27

حضرت موسی فرمود من به خدا كه صاحباختيار من و شماست پناه می برم از هر متكبری كه به روز حساب ايمان نمی آورد.

19 - تكبر به عنوان يكی از آفتهای مهم زير بار نرفتن حق و سرپيچی از اوامر رسول بشمار می رود .

20 - باور نداشتن روز قيامت به همراه  تكبر فرد را به مقابله در برابر ولی فرا می خواند بطوری كه حضرت موسی از اين گروه به خدا پناه می برد كه نشاندهنده شروری است كه از ناحيه اين قبيل افراد متوجه جبهه حق می شود..

22 - نقش كبر و خودبينی در آيات ديگری به طور مفصل بيان شده از جمل اين آيات آيه 56 است كه می فرمايد :

ان الذين يجادلون فی ايات الله بغير سلطان اتيهم ان فی صدورهم الا كبر ما هم ببالغيه فاستعذ بالله انه هو السميع البصير 

 بدرستيكه كسانيكه در آيات الهی بدون دليل و برهانی به جدال می پردازند جز  تكبر در دلهايشان چيز ديگری نيست كه به آرزوی دلشان هم نمی رسند

و در 45 تا 49 كه از رسيدن عذاب به مجموعه جبهه خبر می دهد مجادله و گفتگوئی را كه بين گروه ضعيف و متكبر انجام شده را بيان می فرمايد :

فيقول الضعفؤ للذين استكبروا انا كنا تبعا فهل انتم مغنون عنا نصيبا من النار

ضعيفان ملت به پيشوايان متكبر خود می گويند ما در پيرو شما بوديم آيا اكنون می توانيد ما را از سهميه آتش ما بی نياز كنيد

و قال رجل مومن ..ان الله لايهدی من هو مسرف كذّاب  آيه 28

مرد با ايمانی از آل فرعون كه ايمانش را پنهان می داشت به فرعونيان گفت: آيا مردی را كه می گويد پروردگار من خداست می كشيد در صورتيكه با معجزه و ادله روشن از جانب خدا برای شما آمده است اگر دروغگوست گناه دروغش بر خود اوست و اگر راستگو باشد از وعده های او بعضی به شما برسد و خدا مردم ستمكار و دروغگو را هدايت نخواهد كرد .

21 -  با توجه به آيات فوق و آيات بعد كه راجع به مومن آل فرعون - از آيه 28 تا 33 - آمده در جبهه حق به تناسب سعه وجودی و بصيرت فرد و نزديكی اعتقادی و رفتاری او با ولی هدايت جامعه را بعهده می گيرد در اين رابطه توجه به الفاظی چون انی اخاف - من بر شما بيمناكم - من يضلل الله و...حالت سيطره روحی ومعنوی او را بر ديگران  می رساند از اينرو اين نوع از ولايت امری قراردادی و وضعی نبوده بلكه امری حقيقی .است.

22 - تشابه در برخورد خداوند با ديگر مردمان به عنوان ولی مطلق و رسول به عنوان ولی منسوب شده از طرف خدای عز و جل و ديگر افراد مومن در آيات فوق بخوبی مشهود است و بطور ملموسی همگی به آشكار ساختن و تذكر به جنبه های رحمانيت الهی و تشويق مردم به استفاده از آن و بيم دادن از عقاب و غضب خداوند و پرهيزدادن از زمينه های بروز آن پرداخته اند .و در رهبری معنوی سنخيتی جامع را می توان ديد .

23 - با توجه به مطالب فوق تقرب رسول به خداوند و مومنين به ولی منجر به بروز صفات خداوند در آنها شده و دو وجه رحمت و غضب - غافرالذنب وقابل التوب ، شديدالعقاب - در آنها نيز به تجلی در آمده است .- به همين دليل در اين آيات مصداقهائی از اين دو نوع برخورد از جانب حضرت موسی (س) و مومن آل فرعون  برای هدايت مردم ذكر شده است.    

يا قوم لكم الملك اليوم ظاهرين فی الارض فمن ينصرنا من باس الله ان جاءنا

قال فرعون ما اريكم الا ما اری و ما اهديكم الا سبيل الرشاد  آيه 29

ای قوم امروز ملك و سلطنت در زمين با شماست لكن اگر قهر و انتقام خدا بر ما برسد كيست كه ما را از آن نجات دهد

فرعون باز گفت جز رای - قتل موسی - رای ديگری نمی دهم و شما را جز را رشد توصيه نمی نمايم

24 - انسان ها همگی طالب رشد ، هدايت و توسعه اند از اينرو حاكمان طاغوت سعی در جلب نظر مردم در زمينه های فوق دارند. به همين دليل موممن آل فرعون همين استدلال را برای مردم بكار برد كه يا قوم اتبعون اهدكم سبيل الرشاد آيه 38- ای قوم مرا تبعيت كنيد من شما را به راه رشد و پيشرفت هدايت می كنم. در واقع راه رشد حقيقتا در پيروی از ولی و فرستاده خداست

 يوم  تُولّون مُدْبرين ما لكم  من الله من عاصم وَ مَنْ يُضْلِلِ الله فما له مِنْ هادٍ

روزی كه از عذاب آن از هر سو بگريزيد و هيچ از قهر خدا پناهی نيست و هر كه را خدا گمراه كند ديگر برای او راهنمائی نيست

25 - وَلِيَ هر گاه با مِنْ متعدی شود به عكس معنا ی خود بكار می رود و به  معنای روی برگرداندن است .كسانيكه در اين دنيا تحت ولايت خداوند قرار نگرفتند در روز آخرت از خداوند روی برگردانند تا پناهی را بجويند ، از ولايت خدا فرار می كنند تا در پناه ولايت كسانيكه در دنيا از آنها پيروی می كردند ايمنی حاصل كنند. در حاليكه ولايت ديگران در دنيا سرابی بيش نبوده و فاقد حقيقت بوده است .. واين هشداری است برای همه كسانی كه از زير بار رفتن دستورات رسول و ولی الهی خودداری می كنند.

لقد جاءكم يوسف من قبل بالبينات فما زلتم فی شك مما جاءكم به حتی اذا هلك قلتم لن يبعث الله من بعده رسولا كذلك  يُضل الله من هو مُسْرِف مرتاب  آيه 34

و از اين پيش يوسف بسوی شما با معجزات و ادله روشن به رسالت آمد از آيااتی كه برای شما آورد در شك و ريب بمانديد تا آنكه يوسف از دنيا برفت ، گفتيد كه ديگر خدا پس از يوسف هرگز رسولی نمی فرستد ، بلی خدا مردم ستمگری را كه در آيات او در شك و ريند گمراه می گرداند .

26 - يكی از ريشه ها و عوامل سرپيچی از ولايت الهی اسراف و شك و ريب است

سرف و اسراف در لغت به معنای تجاوز كردن از حد و حدود در هر كاری است

و ريب به معنای توهم داشتن نسبت به چيزی است نه بخاطر اينكه خود آنچيز مبهم است بلكه بخاطر اينكه در آن تشكيك وارد می كنند و ارتاب نيز به معنای در مجرای شك و توهم قرارگرفتن است - شايد به معنای خود را در معرض توهم وشك انداختن  باشد -

در آيه اين دو عامل بعنوان ريشه نافرمانی و موضعگيری مردم با ولی خود شمرده شده است .

27 - در آيه 28 و 34 صفت اسراف يك بار همراه با بسيار دروغ گفتن آمده و بار ديگر به همراه در موضع شك و ترديد قرار گرفتن و اين نشاندهنده اينست كه از حد گذراندن - استفاده از آزادی بی قيد وبند- ريشه دروغ و يا به شك انداختن در افراد است هر چند هر دو اين صفات تقويت كننده اسراف می باشند و لی چون انسان تمايل به بی قيد وبندی دارد برای رسيدن به اين هدف متوسل به دروغ ، توجيه  و شك می شود.و با اين مجموعه صفات در برابر دستورات ولی مقابله می نمايد.

28- از مجموعه چند آيه قبل می توان استنباط نمود كه راه كمال و راه ضلالت قانونمند است - منتسب شدن راه ضلالت به خداوند عز وجل بخاطر همين قانونمندی است - بنابراين  هر كس در  هر مسيری كه قدم بردارد ويژگی های خاصی را از حيث فكر ، عمل و نتيجه كسب می كند.

29 -  سه دستور خداوند به پيامبر خود به عنوان فرستاده و ولی الهی - صبر ، استغفار، تسبيح - نشاندهنده خضوع و خشوع ولی در مقابل اوامر خداوند است بنابراين او بايد بيشترين تبعيت را از دستورات الهی داشته باشد. و شايد بتوان اين سه اصل را از اركان مهم مديريت معنوی در نظام ولائی دانست.

نكات پيرامون محبت در آيات فوق :در آيات فوق هر چند به تصريح از محبت ياد نشده است ولی چنانچه در معنای آن گفته شد بايد در وجود انسان گل كند يعنی چيزی است كه با بوجود آمدن زمينه های لازم و با عنايت الهی در انسان به تجلی در می آيد.بنابراين در آيات فوق می توان مجموعه آياتی را كه در جهت انجام وظايف انسانی و تبعيت از رسول و ولی است را جزء دستورالعمل های لازم برای ايجاد محبت بين انسان و ولی و خالق دانست .

نكات مربوط به امانت در آيات فوق :

امانت آنچيزی كه انسان را به مقام امن و آرامش می رساند ، قرار گرفتن در مقام خليفه و جانشين الهی و رسيدن به اطمينان واقعی در سايه تبعيت از رسول و به تجلی در آوردن صفات خداوند حاصل می شود كه با سعه وجودی فرد خود بر ديگران ولايت معنوی می يابد و بنا به نظر بسياری از مفسرين يكی از مصاديق انا عرضنا الامانه  رسيدن به همين معناست

انا لننصر رسلنا و الذين امنوا فی الحيوة الدنيا و يوم يقوم الاشهاد آيه 56

تحقيق ما رسولان و اهل ايمان را هم در دنيا و هم روزقيامت ياری به خواهيم داد 

فاصبر ان وعد الله حق و استغفر لذنبك و سبح بحمد ربك بالعشی و الابكار   آيه 55

پس صبر پيشه ساز كه وعده خدا حق است و برای گناهان خود آمرزش خواه و در شب وصبح با حمد خدا تسبيح نما

 و لقد اتينا موسی الهدی و اورثنا بنی اسرائيل الكتاب هدی و ذكری لاولی الالباب  آيه 54

ما به موسی مقام هدايت را عطا كرديم و بنی اسرائيل را وارث كتاب گردانديم  تا هدايت يابند و صاحبان خرد پند گيرند

بسم الله الرحمن الرحيم

عنوان تحقيق:

ولايت ، امانت ، محبت

در قرآن

استاد گرامي :

                           جناب آقاي عبدالهي

   تهيه كننده :

 حميد عرب يار محمدي

بهار 84

آموزشگده فني امام علي (ع)

عنوان تحقيق:

محبت در قرآن

استاد گرامي :

جناب آقاي قريشي

تهيه كننده :

محمد اسدالله پور

ترم يك

بهار 85

نقش گیرنده های پوست در سالم ماندن بدن

حس های پوستی:

حس لامسه و فشار:

سه نوع گیرنده اصلی حس لامسه وجود دارد که در احساس تماس و فشار نقش دارند؛ هر چند کارکردهای خاصّ این گیرنده ها به وضوح شناخته نشده اند. پراکندگی این گیرنده ها روی سطح بدن یکنواخت نیست؛ در نتیجه میزان حساسیت در نواحی مختلف بدن، بسیار متفاوت است. همه گیرنده های حس لامسه با تحریک مداوم، سازگار می شوند و هنگامی که وضع تغییر می کند، به سرعت به حالت قبل برمی گردند.

حس درد:

حس درد از این لحاظ که بین تحریک گیرنده ها و احساس ناشی از آن، ارتباط مستقیم بسیار کمتری وجود دارد، از دیگر حس های پوستی متفاوت است. احساس های درد ممکن است در اثر شرایط و حالات روان شناختی تغییر کند، و ظاهراً فرآیندهای شناختی نقش مهمی در این تجربه ایفا می کنند؛ هر چند که مکانیزم های آن هنوز هم روشن نیستند.

حس دما:

پوست، گیرنده هایی برای گرما و سرما دربردارد که به طور نامنظم در سطح بدن پراکنده اند. احساس های گرما و سرما به دامنه ی محدودی از درجه حرارت که صفر فیزیولوژیکی نامیده می شود، ارتباط دارند که در آن دماها، گرما و سرمایی احساس نمی شود. انسان ها به راحتی با تغییرات دما سازگار می شوند؛ هر چند که خارج از دامنه یباشد که معمولاً احساس سرما یا گرما خواهد بود.

احساس وضعی - عضلانی:

طیفی از گیرنده هایی که در ماهیچه ها، مفصل ها و زردپی ها قرار گرفته اند، اطلاعاتی را درباره ی وضعیت های مربوط به دست و پای ما و سنگینی که رویِ ساختار استخوانی ما است، فراهم می کند. این گیرنده ها احساس های آگاهانه پدید نمی آورند؛ ولی کارکرد مناسب آن ها برای کنترل حرکت و وضعیت بدن، لازم است.

دستگاه دهلیزی:

مجاری نیمه دایره و کیسه های دهلیزی، بخشی از گوش درونی را تشکیل می دهند و اطلاعاتی درباره ی جهت یابی فضایی و حرکت چرخشی ما فراهم می کنند. این اطلاعات برای حفظ تعادل ما ضروری است.

حس بساوایی (لامسه) و فشار:

سه نوع سلول گیرنده اصلی وجود دارند که نسبت به لمس حسّاس اند: سلول های حلقوی (1) که در ریشه های مو یافت می شوند؛ دانه های پاچینی (2) که در پوست های بدون (3) مو قرار دارند، و پایانه های عصبی آزاد (4) که گیرنده های اختصاصی ندارند و در هر نوع پوستی یافت می شوند. علی رغم تفاوت ساختاری، به نظر می رسد این سه نوع سلول به صورت افتراقی به انواع خاصی از محرک ها حساس نیستند و سبب احساس های متفاوت نمی شوند.

حساسیت پوست به فشار در نواحی مختلف بدن، متفاوت است؛ به گونه ای که کاملاً با پراکندگی سلول های گیرنده ارتباط دارد. حساسیت به وسیله آستانه دو نقطه ای (5) اندازه گیری می شود که حداقل فاصله بین دو نقطه ی روی پوست است به این صورت که اگر جسم تیزی روی آن دو نقطه فشار آورد، به خوبی قابل شناسایی است. کمترین فاصله آن سر انگشتان و بیشترین آن در پشت عضلات ساق پا است (شکل 1). فشار ممتد روی پوست، منجر به سازگاری (6) و کاهش یا حتی از بین رفتن کامل احساس می شود. سازگاری موقعی که محرک حرکت می کند یا از لحاظ شدت تغییر می یابند، به سرعت به حالت قبل برمی گردد.

ما می توانیم شیوه ی استخراج اطلاعات فضایی مبسوط و پیچیده ای را از طریق تغییرات فشار روی پوست بیاموزیم؛ مثلاً یک خواننده با تجربه خط بریل (7) در هر دقیقه می تواند تقریباً صد کلمه بخواند، و همه ی ما به آسانی شناسایی اشکال سه بُعدی را صرفاً به وسیله ی حس لامسه یاد می گیریم. آزمایش های جانشین سازی بینایی - لامسه (8) نشان می دهد که با مقداری تلاش، ما نیز می توانیم بیاموزیم که اطلاعات فضایی را بازیابی کنیم که از الگوی محرک های لرزشی بر روی سطح پوست که از تصویر ویدئویی تبدیل شده، به دست آمده است.

شکل 1. آستانه های حسی دو نقطه ای برای سطح بدن. کپی از اتکینسون، آر. اِل. اتکینسون، آر. سی، اسمیت، اِی، ای و بِنْ، دی. جی (1993)، مقدمه ای بر روان شناسی. چاپ یازدهم. انتشارات هارکورت، اورلندو، الف اِل.

حس درد

حس درد از دیگر حواس از این لحاظ تفاوت دارد که می تواند تقریباً در هر ناحیه از بدن (از جمله اندام های داخلی و گهگاه در بخش هایی از بدن که قطع شده است) احساس شود. همچنین حس درد ممکن است در نقطه ای از بدن تجربه شود؛ در حالی که در واقع از جای دیگری ناشی می شود و به نام «درد برگشتی» (9) معروف است. گمان می رود گیرنده های درد (که گیرنده حسی حساس به درد نامیده می شود) پایانه های عصبی آزادی باشند که در همه جای پوست و نیز در مفصل ها، عضلات و در خیلی از اندام های داخلیِ بدن ما یافت می شوند. طیف گسترده ای از محرک ها از جمله آسیب مکانیکی و شیمیایی بافت، شدت دما و فشار، می تواند این گیرنده ها را تحریک کند. با این همه، ارتباط بین شدت درد و گستردگی ضایعه، ممکن است از آسیب جزئی با درد شدید تا آسیب شدید با درد کم در نوسان باشد.

پاره ای از عوامل روان شناختی؛ از جمله حالت هیجانی، انتظارات و شرایط اجتماعی می توانند تجربه ی درد را تغییر دهند و محرک های مختلف می توانند درد با کیفیت متفاوت را ایجاد کنند. محرک های پوستی شدید، اما غیر دردناک (نظیر سائیدن و خراشیدن) می توانند تجربه درد را در محل آسیب بپوشاند. بیان قواعد کلی درباره ی ویژگی های سایکوفیزیک دارد، امر دشواری است؛ زیرا آستانه ها به طور قابل ملاحظه ای با شرایط فردی تغییر می کنند. نظریه ی گیرنده های خاص درد نمی تواند به راحتی این تغییرپذیری را توجیه کند. با این همه، نظریه ی کنترل دریچه ای، (10) یک مکانیزم جامعی ارائه می کند که به آسیب آن، علایم ایجاد شده به وسیله مکانیزم های شناختی ممکن است انتقال پیش رونده ی علایم عصبی ناشی از گیرنده ها حسی حساس به درد را از طریق دریچه های عصبی در نخاع شوکی، کنترل کند. (11)

دما

سطح پوست، مشتمل بر نقاط حساس به دماست که به طور نامنظم پراکنده اند؛ بعضی از نقاط به گرما حساس ترند و بعضی دیگر به سرما حساسیّت بیشتری دارند. به نظر می رسد که گیرنده های دما، در پایانه های آزاد عصب قرار دارند؛ ولی مکانیزمی که محرک دما به شلیک عصبی تبدیل می کند، شناخته شده نیست.

احساس دما، - به جز در دماهای بسیار بالا و پایین - امری نسبی است. بدن در شرایط طبیعی، به دامنه ی محدودی از دما (حدود ) که صفر فیزیولوژیکی (12) نامیده می شود، سازگار می شود. هنگامی که پوست در معرض درجه حرارت های نزدیک قرار گیرد، گرمی و سردی احساس نمی کند. در هر حال، سازگاری خیلی سریع صورت می گیرد. افزایش درجه ی حرارت ناحیه ای از پوست به میزان چند درجه، منجر به احساس موقتی گرما می شود که به زودی دوباره احساسِ خنثا جایگزین آن خواهد شد. نسبی بودن احساس دما، با قرار دادن یک دست در ظرف آب گرم و دست دیگر در ظرف آب سرد تا این که هر دو دست به دمای آب سازگار شوند، به آسانی اثبات می شود؛ سپس هر دو دست را در یک ظرف آب در حدّ دمای اتاق قرار دهید؛ دستی که با آب گرم سازگار شده، احساس سردی می کند، و دستی که با آب سرد سازگار شده، احساس گرمی می کند.

به طور کلی هرچه شدت دما بیشتر باشد، مقدار زمانی که برای سازگاری صرف می شود، طولانی تر خواهد بود. سازگاری کامل در دامنه ی محدودی از درجه ی حرارت ها (حدود ) انجام می گیرد و خارج از این دامنه، به ترتیب همواره احساس سرما یا گرما خواهد بود. محرک بسیار گرم در شرایط خاصی می تواند احساس سرما را که سرمای تناقضی (13) نامیده می شود، ایجاد کند. گمان می رود این امر حاکی از آن است که پایانه های عصبی در برخی نقاط سرماگیر، به هر دو محرک سرد و گرم واکنش نشان می دهند؛ ولی خود نقاط سرماگیر تنها سبب احساس های سرما می شوند.

احساس وضعی - عضلانی

احساس وضعی - عضلانی (14) (که گاهی اوقات حس عمقی (15) نامیده می شود) به دستگاهی حسی اشاره دارد که اطلاعاتی درباره ی موقعیت نسبی اندام های حرکتی اسکلت ما فراهم می کند. ظاهراً سه نوع گیرنده مؤثر وجود دارند: دانه های پاچینی (16) (شبیه آنچه در پوست یافت می شود) که در مَفصل ها قرار دارند و در آن جا به طور مکانیکی به وسیله حرکت نسبیِ سطوحشان تحریک می شوند. این دانه ها در ماهیچه ها نیز جای دارند و به واسطه ی تغییرات در تنش تحریک می شوند؛ دانه های رافینی (17) نیز در مفصل ها واقع شده اند و به تغییراتِ در زاویه ای که استخوان ها قرار گرفتند، واکنش نشان می دهند؛ اندام های تاندونی گلژی (18) در پیوندگاه بین زرد پی و ماهیچه قرار گرفته اند و به تغییرات تنش ماهیچه ای حساس هستند. تقریباً تمام اطلاعات درباره ی وضعیت کلی بدن، از گیرنده های موجود در مفصل ها به دست می آیند. دیگر گیرنده ها، اطلاعاتی درباره ی فشار فراهم می کنند که ما را قادر می سازد وضعیت کلی بدن و میزان فعالیت ماهیچه ها در واکنش به مقدار فشار روی اسکلت بدن را تنظیم کنیم.

دستگاه وضعی - عضلانی به طور آشکار سبب احساس های قابل تشخیصی نمی شود؛ ولی با این حال، ما هیچ مشکلی در شناختن وضعیت و تشخیص موقعیت اعضا و جوارح خود در فضا نداریم؛ مثلاً ما دقیقاً می توانیم به بخش هایی از بدن خود بدون استفاده از بینایی اشاره کنیم و بدون نگاه کردن به پاهایمان، از پله ها بالا برویم. ترکیبی از اطلاعات لمسی و وضعی - عضلانی، اساس ادراک مربوط به احساس های پوستی را شکل می دهد. بررسی فعالانه ی اشیا از طریق حس بساوایی (که معمولاً با دست انجام می شود) تجربه های یکپارچه ای را درباره ی شکل، وزن، وضعیت ظاهری و غلظت آن ها فراهم می کند. توانایی ما در تشخیص اشیای معمولی با استفاده از این اطلاعات، به شناخت لمسی (19) معروف است.

دستگاه دهلیزی

دستگاه دهلیزی، در گوش درونی قرار دارد و اطلاعاتی درباره ی حرکت بدن و وضعیت آن نسبت به نیروی جاذبه فراهم می کند. این دستگاه دو جزء دارد: کیسه های دهلیزی (20) و مجاری نیم دایره. (21) دو کیسه ی دهلیزی (اتریکول و ساکول) پر از مایع بوده و با سلول های مژه دار پوشانده شده اند و حاوی کریستال های ریزی از کربنات کلسیم هستند که «اُتولیت» (22) نامیده می شوند. اتولیت ها آزادانه در آن حفره ها حرکت می کنند. دستگاه دهلیزی با خم کردن سلول های مژه دار به وسیله گوش سنگ هایی که با آن ها در تماسند، عمل می کند. هنگامی که ما ایستاده ایم و در حالت آرامش هستیم، اُتولیت ها ته نشین می شوند و سلول های مژه داری را که آن جا هستند، تحریک می کنند. هنگامی که ما حرکت می کنیم مجموعه ی اُتولیت ها - به دلیل اینرسی - به مقدار کمی حرکت می کنند و سبب می شوند سلول های اطراف یا بالای کیسه را بسته به جهت حرکت خم کنند بدین وسیله سلول های مژه دار هم به عنوان تشخیص دهنده ی نیروی جاذبه و هم برای تغییراتی که در حرکت به وجود می آید، عمل می کنند. تارهای عصبیِ کیسه های دهلیزی به نواحی گوناگون مغز، به ویژه مخچه امتداد می یابد.

عملکرد یا فعالیت اولیه (اصلی) سه مجاری نیم دایره ای این است که جهت و گستره ی حرکت چرخشی را نشان دهد. این مجاری نیم دایره ای، تقریباً در یک زاویه ی قائمه نسبت به یکدیگر قرار دارند؛ به گونه ای که هر کدام با یکی از سطوح اصلی بدن، یعنی سطح عمودی، افقی و جلو یا عقب ارتباط دارد. این نظم به مجاری نیم دایره ای اجازه می دهد تا شتاب زاویه ای (23) سر (چرخش سر به هر جهتی) را در فضای سه بُعدی نشان دهد؛ ولی این مجاری دایره ای نسبت به حرکت یکنواخت و ثابت، حساسیتی ندارند. مجاری نیم دایره پر از مایع (آندولنف) هستند و با سلول های گیرنده ارتباط خطی دارند. با حرکت سر این مایع متناسب با سلول های گیرنده حرکت می کند و سلول ها علایمی را درباره ی چگونگی حرکت ایجاد می کند.

تحریک مجاری نیم دایره ای باعث می شود که چشم ها حرکت آهسته ای در جهت مخالف آن چرخش انجام دهند و سپس به صورت موزون سریعاً به جای اولشان برگردند. این بازتاب، نیستاگموس دهلیزی (24) نامیده می شود و به ما کمک می کند که با وجود حرکت سر، یک تصویر بینایی ثابتی داشته باشیم.

 توجه. برای حمایت از سایت ما و ایجاد انگیزه برای سایت ما برای گذاشتن بیشتر تحقیقات و جواب سوالات کتاب ها بصورت رایگان برای شما  ، بر روی لینک های زیر هر چند بار خواستید (بعد خواندن مطلب یا قبل از آن ) کلیک کنید :

لیست کلیه اقدام پژوهی ها

لیست کلیه تحقیقات و تجربیات ارتقای شغلی دبیران

لیست کلیه پایان نامه ها

لیست کلیه مقالات و تحقیقات

لیست کلیه پروژه های آماری

لیست کلیه پروژه ها کارآموزی و مالی

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع : معرفی شغل خیاطی

دامنه تحقیق : روستای زرق اباد

ویژگی های شغل : پارچه – نخ – سوزن – چرخ خباطی

امکانات : کارگاه خیاطی

درآمد : ماهی 700 هزار تومان

بازار کار : مغازه های سطح شهر – خانه های شهر

تهیه و تنظیم :

پائیز 1393

معرفی شغل خیاط

 اگر به پارچه و مد و لباس علاقه زیادی داشته و فرد منظم و دقیقی هستید، این شغل مناسب شماست.

خیاطی هنر و حرفه دوخت انواع لباس، پرده و ... است. خیاط فردی است که بر اساس سفارشات مشتریان به دوخت انواع لباس، پرده و ... می پردازد. برخی از خیاط ها به صورت فردی و برخی در کارگاه های خیاطی یا شرکت های تولید لباس، همراه گروهی از خیاط ها کار می کنند.

هنر خیاطی در بسیاری موارد با هنرهای دیگر مانند بافتني، رودوزي، تكه دوزي، قلاب بافي، سنگ دوزي، مرواريد دوزي و ... در ارتباط است و خیاط در دوخت سفارشات خود از آنها استفاده می کند.

خیاط باید انواع پارچه را شناخته و در دوخت ودوز مهارت داشته باشد. همچنین داشتن خلاقیت و مهارت در طراحی برای این شغل لازم است. در کنار همه این ها شاید بتوان داشتن تجربه را مهم ترین عامل موفقیت در شغل خیاطی دانست. هرچه خیاط تجربه بیشتری داشته باشد، در کارش موفق تر خواهد بود. برای ورود به این شغل می توانید آموزش رسمی دیده و مدرک معتبر دریافت کنید و یا اینکه از راه کارآموزی و کار با یک استاد کار در این شغل ماهر شوید.

ساعت کار خیاط معمولا به صورت تمام وقت است. البته برای برخی سفارشات و در برخی زمان های سال مانند اعیاد، ساعات کاری او بیشتر و فشرده تر خواهد شد. به طوری که گاهی در شب ها و روز های تعطیل نیز مجبور به انجام کار می شود. البته برخی از خیاط ها به خصوص خانم های خیاط، به صورت پاره وقت به این کار مشغول هستند.

محل کار خیاط در کارگاه های خیاطی یا شرکت های تولید لباس می باشد. 

در ادامه برای آشنایی بیشتر با شغل خیاطی اطلاعات کاملی در زمینه وظایف، مهارت و دانش مورد نیاز، تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل، فرصت های شغلی و بازار کار و میزان درآمد خیاط ارائه می شود. 

وظایف خیاط

خیاط معمولا از طرح های جدید در دوخت لباس ها، پرده ها و... استفاده می کند. در مجموع وظایف خیاط عبارتند از :

•        توافق با مشتری درباره نوع پارچه و مدل لباس یا پرده

•        گرفتن اندازه مشتری

•        تعیین زمان و هزینه لازم برای سفارش مشتری

•        ایجاد طرح (مطابق نمونه های موجود یا ایجاد طرح های جدید)، تهیه الگو، برش پارچه و دوخت اولیه

•        انجام پرو اولیه

•        دوخت نهایی سفارش مشتری

گاهی مشتریان برای تعمیر لباس ها به خیاط مراجعه می کنند. خیاط معمولا زمان زیادی را برای یافتن مدل های جدید از مشتریان، مجلات، بروشورها، کتاب های ژورنال، نمایشگاه ها و ... صرف می کند.

  مهارت و دانش مورد نیاز

 •       مهارت برش الگو

•        شناخت از انواع پارچه ها و ویژگی های آنها

•        مهارت عالی در دوزندگی

•        علاقه زیاد به طراحی، دوخت و مد و آگاهی از جدید ترین نوع آنها

•        توجه به علایق و گرایش های مشتریان

•        خلاقیت و قدرت تجسم طرح ها

•        مهارت ارتباطی مناسب در مقابل مشتریان

•        دقت و توجه به جزئیات

•        توانایی حفظ تمرکز در ساعات کار طولانی

•        ظاهری خوب و پسندیده

•        داشتن پشتکار و تجربه

•        داشتن نظم و مدیریت زمان برای تحویل به موقع سفارشات

•        داشتن سلامت جسمی

نحوه ورود به شغل خیاطی

برای آموزش حرفه ای در این شغل می توانید پس از گذراندن سال اول دبیرستان وارد رشته خیاطی شاخه کار و دانش (گرایش های لباس زنانه، لباس شب و عروس، دوخت های تزئینی، وسایل منزل،ضخیم دوزی، ظریف دوزی، لباس مردانه)  یا فنی و حرفه ای (رشته های طراحی و دوخت) شوید. افراد علاقه مند نیز می توانند در این رشته ها تا مقاطع بالاتر در دانشگاه ها ادامه تحصیل دهند.

افراد علاقه مند با هر سن و تحصیلاتی می توانند به آموزشگاه های خیاطی زیرنظر سازمان فنی و حرفه ای مراجعه و با گذراندن دوره های خیاطی مدرک معتبر دریافت کنند. بیشتر این دوره های آموزشی برای خانم ها برگزار می شود.

در کنار همه این موارد، روش استاد و شاگردی نیز برای یادگیری این شغل امکان پذیر است. علاقه مندان می توانند در کنار یک خیاط ماهر به شکل تجربی کار خیاطی را یاد بگیرند.

 فرصت شغلی و بازارکار خیاطی

 خیاط می تواند برای کارگاه های خیاطی کوچک، تولید کنندگان لباس، شرکت های طراحی مد  لباس و سایر مراکز مرتبط کار کند.

زمینه کارآفرینی و خوداشتغالی در این شغل بسیار زیاد است. خیاطان علاقه مند و توانمند با داشتن تجربه و سرمایه کافی می توانید به طور مستقل کار کنند. به عنوان مثال می توانند کارگاه های خیاطی راه اندازی کنند و یا حتی در خانه به خیاطی بپردازند. همچنین می توانند با گذراندن موفق آزمون مربی گری و دریافت مجوز از وزارت کار، آموزشگاه خیاطی تاسیس کنند و به عنوان مربی به کار آموزش مشغول شوند.برای آشنایی با شرایط تاسیس آموزشگاه های فنی و حرفه ای آزاد روی لینک زیر کلیک کنید :

آيين‌نامه نحوه تشكيل و اداره آموزشگاههاي فني و حرفه‌اي آزاد

وضعیت استخدام این شغل در برخی کشورهای جهان به شرح زیر است :

آمریکا - پیش بینی ها نشان می دهد میزان استخدام خیاط ها بین سال های 2010 تا 2020، رشد1  درصدی خواهد داشت. در حالی که متوسط این رشد برای همه مشاغل 14 درصد می باشد.

استرالیا - در بازه زمانی 5 سال گذشته میزان استخدام رشد 5.2 درصدی داشته و روند کاهشی در آینده برای آن پیش بینی شده است.

میزان درآمد خیاط

درآمد خیاط ها بسیار متفاوت است. میزان تجربه، مهارت و نوع کار خیاط در تعیین میزان درآمد او موثر است. هر چه فرد توانمندتر و ماهرتر باشد، سفارشات بیشتری گرفته و درآمد بهتری خواهند داشت. از طرفی خیاطی که در یک کارگاه کوچک مشغول به کار است، با خیاطی که به صورت صنعتی و وسیع کار می کند، درآمدهای متفاوتی دارند.

درآمد خیاط در برخی از کشورهای جهان عبارتند از :

آمریکا - متوسط درآمد  این شغل ساعتی 12.43 دلار در سال 2010 بوده است. همچنین مطابق با آخرین آمارها در سال 2013، درآمد سالانه خیاط 26.150 دلار می باشد.

استرالیا - متوسط درآمد سالانه این شغل 43.200 دلار (قبل از کسر مالیات) می باشد.

انگلستان - متوسط درآمد سالانه این شغل برای افراد تازه کار بین 17.500 تا 20.000 دلار، برای افراد با تجربه بین 21.500 تا 27.500دلار و برای افراد ماهر و در قراردادهای بزرگ تا 76.000 دلار می باشد.

شخصیت های مناسب این شغل

در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و ... برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.

به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.