موشك ضد زره سنگين ERYX محصول مشترك فرانسه و كانادا

اريكس ، يك سيستم موشكي ضدزره سنگين كوتاه برد مي باشد كه برايواحدهاي پياده نظام و نيروهاي ويژه طراحي طراحي و ساخته شده است.اين سيستم ضدزره ،براي استفاده در موقعيت هاي خاص و فضاهاي محدود (همانند جنگ هاي شهري و عمليات هايكماندويي) بسيار مؤثر و مناسب است. اريكس توسط كنسرسيومي مركب از MBDA فرانسه وصنايع هوافضاي كانادا توليد مي گردد. در سال 1989 ، فرانسه و كانادا تفاهم نامه ايرا براي توليد اريكس با سرمايه گذاري مشترك امضا نمودند و در سال 1994 بعد از سالها تحقيق و آزمايش ، اريكس وارد خدمت ارتش هاي فرانسه و كانادا گرديد و تا اين لحظه، ارتش هاي نروژ ، برزيل و مالزي نيز از اريكس بهره مي برند. همچنين بسياري ازكشورهاي حوزه خليج فارس ازجمله بحرين ، كويت ، قطر ، عربستان و امارات متحده عربينيز در زمره مشتريان علاقه مند به اين سيستم ضدزره قرار دارند. تركيه نيز در سال 1999 ، قراردادي با فرانسه امضا نمود كه طي آن ، امتياز توليد 10000 موشك اريكس رادر طي 10 سال بدست آورد. اما در سال 2004 ، وزير دفاع تركيه خبر لغو اين پروژه راداد.

اريكس مي تواند برضد اهداف زرهي متحرك و ثابت ، مورد استفاده قرارگيرد. كمترين برد عملياتي آن 50 متر و بيشترين برد آن 600 متر مي باشد. اريكس ميتواند برضد انواع زره هاي كلاسيك ، تقويت شده و انعكاسي استفاده گردد. علاوه براهداف زرهي ، ساختار اريكس به گونه اي طراحي شده است كه قادر به انهدام انواعخاكريزها ، سنگرها و استحكامات بتوني نيز مي باشد. در آزمايش هاي انجام شده توسط MBDA ، از 1000 موشك اريكس شليك شده ، 950 موشك ، اهداف را با موفقيت از بين بردند. يعني 95% شليك ها موفقيت آميز بوده است. سيستم اريكس از 3 قسمت تشكيل شده است:موشك، لوله پرتاب و واحد آتش. اريكس را مي توان به صورت نشسته يا درازكش ، از روي شانهشليك نمود. همچنين امكان استفاده از سه پايه نيز وجود دارد. موشك اريكس ، از نوعهدايت شونده با سيم است و از يك سيستم هدايت نوري نيمه خودكار بهره مي برد. درانتهاي موشك اريكس ، يك منبع توليد كننده مادون قرمز وجود دارد. سيستم هدفگيرياريكس ، با استفاده از اين امواج مي تواند مسير موشك را تشخيص داده و در صورت لزومتوسط سيم رابط با موشك ، مسير را تصحيح نمايد.

سيستم پيشرانه اريكس ، از نوع كنترل برداري است و اين قابليت رادارد كه در سرعت پايين ، مؤثر عمل نمايد و اجازه مي دهد كه پرتاب موشك ، با كمتريننيروي ممكن انجام شود. با توجه به اين قابليت موتور موشك ، اريكس از سيستم پرتابآرام (SOFT LAUNCH) بهره برده و در فضاهاي محدود و بسته مي توان از آن به راحتي وبا ايمني بالا استفاده كرد. لازم به ذكر است كه موتور موشك اريكس ، توسط شركت مشهورراكسل فرانسه (ROXEL) توليد شده است. موشك در كمتر از 5 ثانيه آماه شليك مي گردد. بعد از شليك تنها وظيفه تيرانداز ، تنظيم نگه داشتن سيستم هدفگير اريكس بر روي هدفتا زمان اصابت مي باشد. در زمان شليك ، موشك سرعتي در حدود 18 متر در ثانيه مي گيردو در زمان رسيدن به مرز 600 متر ، سرعت موشك از مرز 245 متر در ثانيه نيز مي گذرد. در زمان 2 دقيقه مي توان 5 موشك اريكس را آماده نمود ، هدفگيري كرد و شليكنمود.

كلاهك جنگي 137 ميليمتري موشك ، مجهز به سيستم انفجاري دوگانه HIGHT EXPLOSIVE بوده و قادر به نفوذ در خودروهاي مجهز به زره هاي انعكاسي به ميزان 90 سانتيمتر است. دو شبيه ساز براي آموزش استفاده از اريكس به سربازان وجود دارد ؛شبيه ساز مقدماتي و شبيه ساز پيشرفته. شبيه ساز مقدماتي ، توسط شركت سيمتران (SIMTRAN) كانادا طراحي و ساخته شده است. شبيه ساز پيشرفته نيز توسط بخشي از لاكهيدمارتين توليد شده و به نام EPGS مشهور مي باشد.

خمپاره انداز كماندويي كاليبر 60 ميليمتري HIRTENBERGER ، ساخت اتريش

اين خمپاره انداز فوق العاده سبك ، موثر و ايمن براي عمليات هايكماندويي و خاص در مناطق كوهستاني و يا جنگلي ساخته شده است.

از ويژگي هاي اينخمپاره انداز ، مي توان به موارد زير اشاره كرد:
1- دقت بالا

 (Hight Accuracy)

2- راحتي در حمل و جابجايي (قابل حمل توسط يك نفر در اين خمپاره انداز ، يك دستگيره ويژه به همراه يك چكاننده خاصوجود دارد كه امكان شليك گلوله را در زوايايي بسيار كم و سطوح خاص به تيرانداز ميدهد. اين خمپاره انداز مجهز به دو نوع سيستم نشانه روي است و قادر به شليك طيفگسترده اي از مهمات كاليبر 60 مي باشد. در كل اين سلاح ، يكي از ايده آل ترين جنگافزارها براي عمليات هاي كماندويي مي باشد.

مشخصات فني:
كاليبر: 60 ميليمتر
وزن: 1/5 كيلوگرم
طول كلي: 8/0متر
نواخت تير: 30 گلوله در دقيقه
آخرين برد: 6/1 كيومتر

سلاح k 98 Muser : اين سلاح، سلاحي است دقيق و قدرتمند و در عين حال قديمي كه هنوز توان رقابت با بهترين سلاح هاي دنيا را ندارد. اين سلاح در كارخانة Muser آلمان ساخته شد. طول و وزن زياد اين سلاح باعث شد كه مهندسان اين كارخانه، طول آن را كمتر كنند. اما هيچ تغيير ديگري در آن بوجود نيامد.گلنگدن اين سلاح از يك تكه فولاد مرغوب ساخته شده و تمامي شيارهاي موجود در آن به روش ماشين كاري بوجود آمده است. اين شيوة توليد گرچه زمان بر و پر هزينه است ولي دوام و كيفيت و دقت سلاح را افزايش مي دهد. مدل هاي تك تيرانداز اين سلاح به دوربينهاي ZF42  5X مجهز بودند.

برد آن 1500 متر است. ( كه هنوز بسياري از سلاحهاي تك تيرانداز مدرن به آن دست نيافته اند)

شانه فشنگهاي اين سلاح 5 تيري است، داراي گلوله هاي پرقدرت92/7 ×57 است كه مي تواند گراز 250 كيلويي را از پاي در آورد. مي توان اين سلاح را به صورت تك گلوله اي تغذيه كرد مثلاَ در سلاح M1 آمريكايي كه از شانه فشنگهاي 8 تيري استفاده مي شود تا تمامي 8 گلوله شليك نشود نمي توان سلاح را مجدداً تغذيه كرد. ولي در اين سلاح پس از شليك مثلا 3  گلوله در حاليكه هنوز 2 گلوله شليك نشده مي توان 3 گلوله جديد را به صورت تكي در سلاح قرار داد. يكي از دلايل قدرت زياد اين سلاح گلنگدن دستن آن است، در سلاحهاي اتوماتيك و نيمه اتوماتيك هميشه مقداري از انرژي گاز باروت صرف فعال كردن مكانيزم گلنگدن سلاح مي شود ولي در سلاحهايي با گلنگدن دستي صد درصد انرژي گاز باروت صرف راندن گلوله مي شود. با افزودن يك شعله پوش مخصوص به اين سلاح قادر به شليك انواع نارنجك هاي ضد نفر و ضد زره مي توان بود.

        سلاح دورزن Truvelo ساخت آفريقاي جنوبي: اين سلاح دوربين دار با كاليبر 50% توسط كارخانه Truvelo طراحي و ساخته شده است. هدف از ساخت آن ارائه يك تفنگ دقيق و قدرتمند براي مقابله با خودروهاي سبك زرهي بود. برد اين سلاح در حدود 1500 متر اعلام شده كه گلوله هاي آن خاصيت كشندگي خود را تا برد بيشتري هم حفظ مي كند. بدنه سلاح از جنس فولاد ساخته شده است. لبوله سلاح از نوع شياردار خنك شونده و شعله پوش آن از نوع كاهنده لگد است اين سلاح در دو نوع خشاب دار 5 تيري و بدون خشاب تك تيرزن ساخته مي شود. يك دوپايه مخصوص در جلو و يك دستگيره عمودي در زير قنداق كشويي و آلومينيومي آن باعث حفظ هرچه بيشتر تعادل سلاح در هنگام شليك مي شود. فاقد شكاف درجه و مگسك نشانه روي است. ولي به ريل يونيورسال مجهز شده تاقابليت نصب انواع دوربين را داشته باشد.

مشخصات فني Truvelo : كاليبر: 99 ×7/12   طول سلاح: 1510 ميليمتر طول لوله: 950 ميليمتر        وزن: 16 كيلوگرم    مكانيزم: گلنگدن دستي    ظرفيت خشاب: 5 تير

تيربار M60 ساخت امريكا

در جنگ جهاني دوم ، ارتش امريكا از نوعي تيربار سبك به نامبرونينگ 30/0 استفاده مي كرد. اين تيربار ، براي مقاصدي چون پوشش دادن نيروي زمينيو درگير شدن با خودروهاي زرهي سبك ايده آل به شمار مي آمد. ولي سنگيني و بددست بودنآن ، باعث محدود شدن دامنه عملياتي آن مي شد. پس از اتمام جنگ جهاني دوم و با توجهبه تغيير يافتن شيوه جنگي بسياري از ارتش ها ، مهندسان اسلحه سازي امريكا بر آنشدند تا تيرباري سبك تر ، خوشدست تر و داراي نواخت تير بهتر طراحي كنند. نتيجه اينكار ، طراحي و ساخت تيربار M60 بود. تحقيق درخصوص طراحي و ساخت اين تيربار ، در سال 1940 آغاز شد.
به گفته بسياري از صاحبنظران ، تيربار M60 را مي توان MG42 امريكايي دانست. چرا كه بدنه از ورق فولاد پرسكاري شده ، سيستم تغذيه نواري و بخشهايي از مكانيزم آن ، از MG42 به عاريت گرفته شده است. اولين نمونه هاي تيربار M60 ، در سال 1950 به ارتش امريكا تحويل داده شد. ارتش امريكا پس از آزمايش اين تيربارو البته ايجاد چند تغيير و بهينه سازي جزئي ، آن را به عنوان تيربار سازمانينيروهاي مسلح خود برگزيد. سال 1957 را مي توان تاريخ ورود اين تيربار به خدمتدانست. اين تيربار در جنگ كره با موفقيت مورد آزمايش قرار گرفت. ولي وسيع ترينگستره كاربرد آن را مي توان جنگ ويتنام دانست. يعني جايي كه بيش از 5000 قبضه ازاين سلاح ، توسط سربازان امريكايي به كار گرفته شد.

گلنگدن اين تيربار از نوع باز و عملكرد آن با فشار گاز باروت است. مكانيزم تغذيه آن ، همانطور كه قبلآ ذكر شد از نوع نواري است و عمل خنك شوندگي آن ،با هوا صورت مي پذيرد. نوار فشنگ اين تيربار ، از نوع فلزي است (همانند تيربار MG42 آلماني) و معمولآ در 2 نوع 50 و 100 تير ساخته مي شود. تيربار M60 اگرچه سنگين است، ولي مي توان آن را مانند يك سلاح معمولي در دست گرفت و شليك كرد (نكته اي كهدرمورد تيربار برونينگ 30/0 غيرممكن بود) و يا آن را بر روي يك 2 پايه يا 3 پايهقرار داد. انواع جديد اين تيربار ، داراي 2 پايه سرخود هستند كه مي توان آن را بهراحتي تا كرده و در زير روپوش لوله جاسازي كرد. نكته جال درمورد باز و بسته كردناين سلاح اين است كه براي باز و بسته كردن آن مي توان از يك فشنگ شليك نشده بهعنوان ابزار استفاده كرده و پين هاي آن را به راحتي خارج كرد.
در طراحي اين سلاحمواردي چون وزن معقول ، طول كم و قابليت استفاده به صورت انفرادي مد نظر بوده است. استفاده از پلاستيك و مقداري آلومينيم باعث شده تا وزن سلاح به طور محسوسي كاهشپيدا كند. (اگر چه وزن آن كماكان زياد مي باشد كه اين وجه اشتراك تمامي تيربارهايتغذيه شونده با نوار است.) جاسازي فنر ارتجاع درون قنداق سلاح و به كارگيري نوعخاصي از گلنگدن نيز باعث كاهش طول سلاح شده است. يكي از معايب تيربار M60 ، حساسيتفوق العاده آن به گرد و خاك و رطوبت مي باشد كه اين خود يكي از نقاط ضعف اين تيرباردر جنگ ويتنام بود. همچنين درصورت گير كردن و خارج نشدن پوكه فشنگ شليك شده ، راهاندازي مجدد تيربار يك دردسر اساسي مي شود. دستگيره تپانچه اي شكل سلاح نيز توسط يكخار فنري شكننده به بدنه سلاح چفت مي شود كه خود چفت شدن آن ، باعث شكستن يا از كارافتادن خار فنري مي شود.

مدل هاي مختلف تيربار M60 :

M60E2 : نخستينگونه بهينه سازي شده تيربار M60 است كه به منظور نصب بر روي تانك ها و خودروهايزرهي طراحي شد

M60E3 : اين گونه در سال 1986 وارد خدمت شد و هدف از طراحي آن ،ساخت گونه اي سبك تر و خوشدست تر بود. اين مدل M60 ، نخستين گونه اي بود كه بهدوپايه سرخود و تاشو مجهز شده بود. سيستم گاز اين مدل ، ساده تر و مطمئن تر از مدلهاي قبلي بود و براي آن يك سيستم ضامن بهينه سازي شده در نظر گرفته شده بود. يكدستگيره حمل راحت و خوشدست نيز از تجهيزات اين مدل به شمار مي رفت.
M60C : تفاوتاصلي اين مدل با انواع قبلي ، سيستم تغذيه آن بود. چرا كه عملكرد گلنگدن آن به كمكنيروي روغن فشرده صورت مي گرفت نه با فشار گاز باروت. اين مدل ، درواقع براي نصب برروي هواپيماها طراحي شد. نواخت تير اينگونه ، با نيروي برق كنترل مي شد. گفته ميشود چند قبضه از اين مدل تيربار ، بر روي برجك تانك هاي M60 امريكايي نصب شدهاست.

M60D‌ : اين مدل به علت دارا بودن 3 پايه قابل تنظيم ، قابليت نصب بر رويانواع ناوچه و هليكوپتر را دارد. تفاوت آن با مدل M60C در اين است كه مدل M60D ،فاقد كنترل الكتريكي نواخت تير مي باشد.

انواع مهمات به كار رفته درتيربار M60 :
انواع فشنگ هاي به كار رفته در اين سلاح را مي تواناينچنين برشمرد:
فشنگ M61 از نوع ضدزره
فشنگ M62 از نوع رسام
فشنگ M63 ازنوع سرتخت
فشنگ M85 از نوع ساچمه اي كروي
فشنگ M993 از نوع تنگستني ضدزره-جديد
تمامي اين فشنگ ها ، درون نوار فشنگ فلزي مورد تآييد NATO قرار مي گيرند. نوار فشنگ هاي مورد استفاده در امريكا ، داراي 4 فشنگ معمولي و يك فشنگ رسام هستند.

تيربار سبك RPD ، ساخت شوروي

اين تيربار ، اولين تيرباري بود كه براي شليك گلوله هاي سبك 39 ×‌ 62/7 طراحي شد. اين تيربار در سال 1944 طراحي و در سال 1949 توليد گشت. پياده نظامارتش شوروي تا دهه 60 ، به اين تيربار مجهز بود تا اينكه نهايتآ با تيربار سبك RPK تعويض شد. به عقيده بسياري ، اين حركت يك تعويض نابجا و اشتباه بود. چرا كه تيربار RPK ، هرگز نتوانست در حد و اندازه RPD ظاهر شود.

گشور چين ، اين تيربار را بانام Type 56 توليد كرده و تاكنون استفاده مي كند. عملكرد گلنگدن RPD - كه از مسلسلدگتياروف اقتباس شده است - به واسطه نيروي گاز عمل مي كند. سيلندر گاز سلاح ، درزير لوله قرار گرفته و در درون خود ، يك پيستون كورس بلند جاي داده است.

سيستم قفل گلنگدن اين سلاح ، بسيار ساده و در عين حال مطمئن است. اين مكانيزم قفل ، از دو زبانه مخصوص تشكيل شده كه پس از چفت شدن پيشاني جنگي ولوله ، باز شده و در درون بدنه سلاح گير مي كند. عمل باز شدن اين زبانه ها ، توسطعقب نشيني حمال انجام مي شود. بدين صورت كه هنگام عقب نشيني حمال ، سوزن سلاح بهعقب رفته و موجب مي شود تا دوزبانه بتواند در محل خود كه بر روي گلنگدن قرار داردبروند و از مسير حركت آلات متحركه خارج شوند. سپس مجموعه آلات متحركه مي توانند بهعقب نشيني خود ادامه دهند. اين شيوه قفل اصطلاحآ ‍«كفشكي» ناميده مي شود. (همانندسلاح معروف دوشكا)

مكانيزم تغذيه RPD ، معمولآ از نوع نواري است. ولي مي توان يكخشاب گرد را نيز به آن اضافه كرد.اين خشاب گرد، يك نوار فشنگ 100 تايي را در خودجاي مي دهد. اين نوع خشاب ، داراي يك دستگيره حمل مخصوص نيز مي باشد. برخلاف مسلسلهاي دگتياروف ، فنر ارتجاع اين تيربار در قنداق آن جاسازي شده است. لوله سنگين RPD را نمي توان به سرعت و سهولت تعويض كرد. ولي مي توان انتظار يك نواخت تير مداوم ومناسب را از آن داشت. مكانيزم نشانه روي عقب RPD ، از نوع تنظيم شونده است. تماميتيربارهاي RPD ، به يك دو پايه تاشو و بند حمل سلاح مجهز شده اند. با كمك اين بند ،مي توان سلاح را از شانه آويزان كرده و شليك كرد.

مشخصات فني:
كاليبر: 39 × 62/7
طول: 1037 ميليمتر
طول لوله: 520 ميليمتر
وزن: 7400 گرم
مكانيزمگلنگدن: كفشكي
مكانيزم مسلح شدن: فشار غيرمستقيم گاز باروت
نوع تغذيه: نواري
نواخت تير: 650 تير در دقيقه

خمپاره انداز M252 ساخت امريكا

در دنياي خمپاره اندازها ، نام M252 بيانگر اعتبار و ارزش خاصياست. اين خمپاره انداز با بردي متوسط و دقتي كم نظير ، در ميادين رزم سلاحي موثر وكشنده مي باشد. در دهه 80 ، ارتش امريكا نيازمند يك خمپاره انداز 81 ميليمتري موثرو دقيق بود. در سال 1986 ، M252 به عنوان خمپاره انداز استاندارد 81 ميليمتري درارتش امريكا پذيرفته و جايگزين انواع قبلي گرديد.

در طراحي و ساخت M252 ، علاوهبر استفاده از استانداردهاي ارتش امريكا ، از استانداردهاي ارتش انگليس در زمينهخمپاره اندازهاي 81 ميليمتري كه در دهه 70 تهيه شده بود ، استفاده شاياني گرديد ودر حال حاضر ، كمتر ارتشي در دنيا وجود دارد كه به اين سلاح مجهز نباشند.
يكي ازموارد تمايز اين خمپاره انداز با ساير مدل هاي هم خانواده ، طرح دهانه آن است. دردهانه اين خمپاره انداز از يك طرح ابتكاري موسوم به BAD (مخفف BLAST ATTENUATION DEVICE) استفاده شده است كه وظيفه آن ، كاهش صداي سوت پرتاب گلوله است كه اين امر ،باعث ايجاد يك وضعيت مناسب براي خدمه اين سلاح از لحاظ صوتي مي شود.

اين سلاح براي واحدهاي هوابرد ، پياده نظام و ساير واحدهاي نظامي، بسيار ايده آل و ارزشمند است. براي استفاده موثر و سريع از اين سلاح ، به سه خدمهنياز است. حداكثر برد موثر آن 5700 متر و كمترين برد قابل شليك حدود 80 متر ميباشد. با اين سلاح ، در يك دقيقه حداكثر 33 گلوله مي توان شليك كرد. اما براي شليكمداوم ، تنها 16 گلوله در دقيقه مي توان شليك كرد. زاويه شليك اين خمپاره انداز ،از 45 تا 85 درجه قابل تنظيم است.
M252 علاوه بر استفاده از مهمات كلاسيك ، ازمهماتي با قدرت انفجاري بالا نيز مي تواند استفاده كند. M252 از سيستم نشانه روياستاندارد خمپاره اندازهاي 60 ميليمتري M64 استفاده مي كند. وزن اين خمپاره اندازبه همراه دو پايه ، سيستم نشانه روي و ساير قطعات ، در حدود 40.5 كيلوگرم مي شود كهنسبت به كارايي قدرت آن ، بسيار ايده آل و مناسب است.

اشعه ايكس

تاریخچه

در سال 1895 ، درخشش کوتاه صفحه فسفرسانتی که در گوشه‌ای ازآزمایشگاه نیمه تاریک بررسیاشعهکاتدیک قرار داشت، ذهن آماده و خلاقرنتگنکه در آن زمان استاد فیزیکبود، متوجه پرتوهای تازه‌ای نمود که از حباب شیشه‌ای لامپهای کاتودیک بیرون زده وبی آنکه به چشم دیده شود به اطراف پراکنده می‌شوند. آن چه مایه شگفتی رنتگسن شدهبود، نفوذ این پرتوها از دیواره شیشه‌ای لامپ به بیرون و تأثیر آن روی صفحهفاوئورسانت در گوشه‌ای نسبتا دور از لامپ در آزمایشگاه بود. رنتگن به بررسیهای خوددرباره کشف تازه که آن پرتو ایکس نامید (بخاطر فروتنی) ، ادامه داد. بعدها ایناشعه رنتگننامیده شد.

طیف اشعه ایکس

اشعه تولید شده بوسیلهلامپاشعه ایکس یکطول موجندارد. بلکه شامل گستره‌ای از طولموجهاست. پرتوهای ایکس بوسیله دو نوع فرایند تولید می‌شوند:

• شتابمنفی الکترونها در موقع برخورد با انتهای ماده هدف پرتوهای ایکسی با طول موجهای متفاوت تولیدمی‌کند. این پرتو "سفید" یا نوار پیوستهفرکانسها در طیف اشعه ایکس را به عنوانتابشترمزی می‌شناسند.
• برخورد الکترون بااتم هدف موجب جابجایی الکترون مداری در اتم هدف و راندن آن به حالت پر انرژی‌تریمی‌شود. این عمل رابرانگیزشمی‌نامند.
• هنگامی که الکترون مداری پر انرژی به موقعیت مداری نخستین خود برمی‌گردد، رهاشدن انرژی بصورت گسیل پرتوی با فرکانس خاصی خواهد بود. این پرتو شدت خیلی بیشترینسبت به پرتو "سفید" زمینه خواهد داشت.
• معمولا برای هر ماده هدف معینی بیش از یک طول موج اشعه ایکس وجود دارد. طول موجپرتو تولید شده بوسیله لامپ اشعه ایکس ، حد پایینی دارد که باولتاژ لامپ نسبت عکس دارد. کمترین طول موج برحسب نانومتر (nm) از رابطه زیر بدست می‌آید. که در آن V ولتاژ لامپ می‌باشد.

λ_min = 1239.5/V

• پرتو حد پایینی طول موج طیف ، بیشترین اهمیت را درپرتو نگاریدارد. زیرا توانایی نفوذ آنبیشتر است.

مشخصه‌های بارز اشعه ایکس

• بزرگی جریان لامپ بر پخش طول موج اشعه ایکس تولید شده تأثیر ندارد. اما بر رویشدت پرتو موثر است.
• طول موج اشعه ایکس یااشعهگاما بسیار مهم است. با کاهش طول موج ، نفوذپذیری پرتو به درون محیط افزایشمی‌یابد. به بیان دیگر در مقایسه با پرتوی با طول موج بزرگتر ، پرتوی با طول موجبسیار کوتاه قادر به نفوذ به ماده معینی با ضخامت بیشتر و یاچگالی بیشتر خواهد بود. بنابراین ، اگر حداقل طول موج پرتو تولید شده با افزایش ولتاژلامپ کاهش یابد، نفوذپذیری پرتو افزایش خواهد یافت.
  
  
  

بررسی کمی اشعه ایکس

• پرتو ناشی از لامپ 200 کیلوولتی به درون فولادی به ضخامت حدود 25mm نفوذمی‌کند.
• اگر ولتاژ لامپ به 1Mv افزایش یابد، پرتو به درون فولادی به ضخامت حدود 130mm نفوذ خواهد کرد.
• حد بالای عملی برای لامپهای اشعه ایکس رایج در حدود 1000Kv است و این امر سببتولید اشعه ایکس با کوتاهترین طول موج می شود. این پرتو انرژیفوتونیتقریبا برابر 1Mev دارد.
• پرتو ایکس با انرژی فوتونی تا 30Mev را با استفاده از الکترونهای پرانرژی (الکترونهای سریع) بوجود آمده بوسیلهمولد واندوگرافشتابدهنده خطی یا چشمه بتاترون می‌توان تولید کرد.

نحوه تولید اشعه ایکس

پرتوهای ایکس را بوسیله بمباران هدفیفلزی با باریکه‌ای ازالکترونهای سریعتولید می کنند. قطعات اصلیلامپ اشعه ایکس شاملکاتدبرای گسیل الکترونها وآندبه عنوان هدف می‌باشد، که هر دو درونلامپ خلاجای گرفته‌اند. با توجه به میزان نفوذ اشعه ایکس وفرکانس مربوطه‌اش از لامپهای اشعه ایکس متنوعی در کارهای تحقیقاتی ،پزشکی، صنعت و ... استفاده می‌کنند.

طیف اتمی

دیدکلی

همانطور که می‌دانیمنیوتونبرای نخستین بار با گذراندننور خورشیدازمنشور ، طیف نور سفید را تشکیل داد. نیوتون نشان داد که نور سفید آمیزه‌ای از رنگهایمختلف است و گسترده طول موجی این رنگها از 0.4 میکرومتر (بنفش) تا 0.7 میکرومتر (قرمز) است. طیف نور سفید یک طیف پیوسته است. به همین ترتیب می‌توان طیف هر نوری راتوسطپاشندگیدر منشور شناسایی کرد. اما علتاینکه در طیف اتمی خطوط مختلفی دیده می‌شود، چیست؟

خطوط طیفی

طیف اتمی مستقیما بهترازهایانرژی اتم نسبت داده می‌شود. هر خط طیفی متناظر یک گذار خاص بین دو تراز انرژییک اتم است. پس آنچه در طیف نمایی دارای اهمیت است، تعیین ترازهای انرژی یکاتم به کمک اندازه گیری طول موجهای طیف خطی گسیل شده از اتمها است. پایین ترین ترازانرژی ، حالت پایه و همه ترازهای بالاتر حالتهای برانگیخته نامیده می‌شوند. موقعیکه یک اتم ازحالت بر انگیختهبالاتر به یک حالتبرانگیخته پایین تر گذاری را انجام می‌دهد. یکفوتون متناظر به یک خط طیفی گسیل می‌شود.

طیف نشری

اگر جسمی بتواند نور تولید کند و نور تولید شده را از منشوریعبور دهیم، طیفی بدست می‌آید کهطیف نشرینامیده می‌شود. اگر رنگهای طیفحاصل بهم متصل باشند، طیف نشری اتصالی و اگر فاصله‌ای بین آنها باشد، طیف نشریانفصالی یا خطی می‌نامند. به عنوان مثال لامپ حاوی بخار بسیار رقیق را در نظربگیرید. این لامپ بصورت لوله باریک شیشه‌ای است که درون آن یک گاز رقیق در فشار کموجود دارد.

دوالکترود به نامهایکاتدوآنددر دو انتهای لوله قرار دارند. اگر بیناین دو الکترود ،ولتاژ بالایی برقرار شود، اتمهای گاز درون لامپ شروع به گسیل نور می‌کنند. اگر این بخارمربوط بهبخار جیوهباشد، این گسیل به رنگ نیلی - آبیاست. اگر این نور را از منشور بگذرانیم و طیف آن را تشکیل دهیم می‌ینیم که این طیفپیوسته نیست. بلکه تنها از چند خط رنگی جدا از هم با طول موجهای معین تشکیل شدهاست.

طیف جذبی

در سال 1814 میلادیفرانهوفرفیزیکدان آلمانی کشف کرد که اگر بهدقت بهطیف خورشیدبنگریم، خطهای تاریکی در طیفپیوسته آن مشاهده خواهیم کرد. این مطلب نشان می‌دهد که بعضی ازطول موجهادر نوری که از خورشید به زمینمی‌رسد، وجود ندارد و به جای آنها ، در طیف پیوسته نور خورشید خطهای تاریک (سیاه) دیده می‌شود. اکنون می‌دانیم که گازهای عنصرهای موجود در جو خورشید ، بعضی از طولموجهای گسیل شده از خورشید را جذب می‌کنند و نبود آنها در طیف پیوسته خورشید بهصورت خطهای تاریک ظاهر می‌شود. در اواسط سده نوزدهم معلوم شد که اگرنور سفیداز داخل بخار عنصری عبور کند و سپسطیف آن تشکیل شود، در طیف حاصل خطوط تاریکی ظاهر می‌شود. این خطوط توسط اتمهای بخارجذب شده‌اند.

طیف اتمی از دیدگاه فیزیک کلاسیک

درک ساز و کار جذب و گسیل نور بوسیلهاتمها ازدیدگاه فیزیک کلاسیکآسان است. زیرا بنابرنظریه‌های کلاسیکی یک اتم در صورتی نور گسیل می‌کند که به طریقی مانند برخورد باسایر اتمها یا توسطمیدانالکتریکی به الکترونهای آنانرژی داده شود، در نتیجه الکترونها با به دست آوردن انرژی ارتعاش می‌کنند وامواج الکترومغناطیسبوجود می‌آورند، یعنینور گسیل می‌کنند. اما این که چرا اتمهای همه عنصرها موج الکترومغناطیسی با طولموجهای یکسان نمی‌کنند و این که چرا هرعنصر طول موج خاص خود را دارد، ا ز دیدگاه فیزیک کلاسیک قابل توجیه نیست.

در موردجذب نور هم ، از دیدگاه فیزیک کلاسیک ، می‌توان گفت که وقتی نور به یک اتم می‌تابد،نوسان میدان الکتریکی ناشی از نور فروری باعث می‌شود که الکترونهای اتم شروع بهارتعاش کنند و نور فرودی را جذب کنند. ولی باز هم در این دیدگاه هیچ توجیه قانعکننده‌ای برای این که چرا هر عنصر تنها طول موجهای خاصی را که مشخصه آن عنصر استجذب می‌کند و بقیه طول موجها را جذب نمی‌کند؟ وجود ندارد.

رابطه ریدبرگ - بالمر

طیفاتمی هیدروژن، اولین طیفی بود که بطور کامل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. آنگسترومتا سال 1885 میلادی طول موجهایچهار خط از طیفاتمهیدروژن را با دقت زیاد اندازه گرفت. بالمرکه یک معلم سوئیسی بود، وی این اندازهگیریها را مطالعه کرد و نشان داد که طول موج خطهای این طیف را می‌توان با دقت بسیارزیاد بدست آورد. توفیق بالمر در خصوص یافتن رابطه‌ای برای خطهای طیف اتم هیدروژن درناحیه مرئی موجب شد، که تلاشهای بیشتری در جهت یافتن خطوط دیگر طیف اتم هیدروژنصورت گیرد. کار عمده در زمینه جستجو برای طیف کامل اتم هیدروژن توسطریدبرگدر حدود سال 1850 میلادی انجام شد.

نتیجه

1.  هم در طیف گسیلی و هم در طیف جذبی هر عنصر ، طول موجهای معینی وجود دارد که ازویژگیهای مشخصه آن عنصر است. یعنی طیفهای گسیلی و جذبی هیچ دو عنصری مثل همنیست.

2.  اتمهرعنصر دقیقا همان طول موجهایی از نور سفید را جذب می‌کند که اگر دمای آن به اندازه کافیبالا رود و یا به هر صورت دیگر بر آنها راتابشمی‌کند.

چکیده

ظهور تسلیحات هوشمند و رشد چشمگیر آن در اواخر قرن بیستم چهره صحنه های نبرد را کاملا متحول کرده است. اطلاعات زیاد، با دقت بالا و سرعت سه عمل سه عامل مهم برای پیروزی در جنگ های کنونی به شمار می روند. برتری هوایی، دریای، زمینی و زیر دریایی همه گرو شناسایی به موقع، رهگیری و هدف گیری دقیق عوامل تهدید می باشند. نسلهای مختلف تسلیحات هوشمند با بهره گیری از بالاترین سطوح تکنولوژی الکترونیک از جمله سنسور، سیستم های هدایت، سیستم های پردازش سیگنال و تصویر، و همچنین سایر شاخه های تکنولوژی مانند کنترل، شبکه های عصبی و سیستم های پیشران به مرور قابلیت های متعددی را فراهم نموده اند. توانایی گردآوری، انتقال و پردازش اطلاعات، رهگیری هدف، هدایت موشک و بمب، و نهایتا عملکرد خودکار موشک و بمب از آن جمله هستند. بمب های هوشمند یکی از نوآفرینی های جنگ افزار قرن 21 به شمار می رود.

در این مقاله با مطالعه روند تکنولوژی تسلیحات هوشمند و مدلهای مختلف آن، جهت استراتژیک برای محیط دفاعی کشور در راستای حفظ اقتدار و امنیت ملی و مقابله با تهدیدات آتی ترسیم می گردد.

کلید واژه : تسلیحات هوشمند، مهمات هوشمند، روند تکنولوژی، استراتژی دفاعی

مقدمه

بدون شک یکی از زمینه های توسعه قدرت نظامی در قرن 21 را می توان ظهور و رشد تسلیحات هوشمند دانست. قابلیت هدف گیری و هدایت دقیق این تسلیحات به سمت یک هدف مشخص از ویژگی های اصلی آنها می باشد که به واسطه یک سیستم هدایت و کترل بیرونی یا درونی تحقق می یابد به این ترتیب توانایی تصمیم  گیری از انسان به سیستم های نظامی منتقل شده است.

رشد سریع تکنولوژی الکترونیک در دو دهه اخیر نقش عمده ای در دستیابی به چنین قابلیت هایی داشته است. در واقع تلاش برای افزایش دقت در عملیات نظامی از طریق دستیابی به تسلیحات هدایت شونده به جنگ جهانی اول بر می گردد، گر چه با تکنولوژی های موجود آن زمان بیشتر شبیه آرزو و تخیلات ذهنی به نظر می رسید . اما ایده های اولیه این تسلیحات در زمان جنگ جهانی دوم به مرور به مرحله اجرا درآمد و تجربه موفق کاربرد آنها به ویژه در جنگ ویتنام و کره و  در دهه گذشته در جنگ های کوزوو و خلیج فارس اعتماد کشورها را به تسلیحات هوشمند بیشتر نموده است.

در حال حاضر قدرت اصابت دقیق مهمات، در کوتاه ترین زمان و در هر شرایط آب و هوایی به عنوان یک محور رقابتی برای نیروهای نظامی مطرح می باشد از این رو سهم بالایی از منابع نظامی کشورهای پیشرفته صرف تحقیق و توسعه در زمینه تکنولوژی تسلیحات هوشمند و زیر ساخت های تکنولوژیکی آن می گردد. علاوه بر اینکه جذب و ایجاد تکنولوژی های مذکور می تواند نقش موثری در ارتقا بنیه نظامی و کاهش فاصله تکنولوژی کشورهای در حال توسعه با صاحبان آن تکنولوژی ها داشته باشد، ماموریت مهم تر دفاع کشور  با توجه به استراتژی های تدافعی، پیشرفت در زمینه های تکنولوژیکی مقابله با این گونه تهدیدات می باشد. از این رو مباحث ضد جنگ الکترونیک از درجه اهمیت یکسان و یا حتی بیشتر از تسلیحات هوشمند برخوردار است.

تاریخچه

سیر تحول سلاح ها و مهمات از ابتدایی ترین سلاح دست ساز بشر یعنی تیر و کمان شروع شده است. تلاش برای به کارگیری سلاح هایی با قدرت تخریب، بالاتر، برد بلندتر و دقت بیشتر در اصابت به هدف روندی را طی نموده که امروز به بمب ها و موشک های هوشمند رسیده است.

با پیشرفت و توسعه سنسورهای الکترونیکی، سیستم های هدایت کننده، هدف یاب، تعقیب کننده و پیشران جهش عظیمی در ساخت تسلیحات جنگی به وجود آمده است. تسلیحات هوشمند ماهیت و معنای دیگری به جنگ و صحنه های نبرد بخشیده است بمب های هدایت شونده و دقیق یکی از نوآوری های جنگ افزاری قرن بیستم به شمار می آید و در بسیاری از جنگ ها نقش سرنوشت ساز داشه است.

در واقع ایده های اولیه دستیابی به تسلیحات دقیق هدایت شونده به جنگ جهانی اول برمی گردد. گر چه با توجه به تکنولوژی های آن زمان بیشتر شبیه رویا به نظر می رسید اما نمونه هایی از این نوع سلاح ها در جنگ جهانی دوم تحقق پیدا کرد.

پرتاب موشک های برد کوتاه آلمانی  V-2 در اواخر جنگ جهانی دوم به طرف لندن، نشان داد که موشک ها به ویژه اگر برد بلندتری داشته باشند، تهدید جدی علیه کشورها محسوب می شوند. در اواسط دهه 1950 با توسعه تکنولوژی و امکان پذیر شدن ساخت موشک های برد بلند مجهز به سیستم های هدایت دقیق و سرجنگی های هسته ای این خطر جدی تر شد تا حدی که تلاش برای ساخت تسلیحاتی برای مقابله با آنها شدت گرفت.

تسلیحات هوشمند با بهره گیری از سیستم های هدایت خارجی  یا داخلی برنامه ریزی از نظر افزایش دقت و صرف منابع کمتر و در نتیجه کاهش هزینه در صحنه های نبرد، مزیت دارند. البته بایستی توجه داشت که هوشمندی و دقت تسلیحات یک بحث نسبی است و قابلیت های آن با مقطع زمانی و سطح تکنولوژی زیر ساخت آن مقطع تطبیق دارد. به عنوان مثال در تابستان 1944 ، 47 جنگیده B-29 برفراز Yawata پرواز کرد و تنها یک هواپیما، آن هم فقط با یکی از بمب هایش موفق شد که هدف را مورد اصابت قرار دهد، یعنی 4/1 از 1% توان جنگی. در پاییز همان سال این قابلیت تا 7% افزایش یافت. در آن زمان یک بمب افکن 108 B-17 با 1080 نیرو بایستی 648 بمب شلیک می کرد تا با اطمینان 96% دو بمب به هدف اصابت نماید. در حالی که در جنگ خلیج فارس یک هواپیمایی جنگنده، تنها با یک یا دو خلبان، و با دو بمب هدایت شونده لیزری قابلیت مشابهی را با اطمینان 100% ایجاد کردند.

مهمات هدایت شونده دقیق

سازمان های نظامی میلیاردها دلار هزینه صرف کرده اند تا به مهمات هوشمندی دست پیدا کنند که قابلیت هدایت و اصلاح مسیر را پس از پرتاپ داشته باشند در این گونه تسلیحات موسوم به PGM اطلاعات مورد نیاز از موقعیت هدف برای هدایت تسلیحات به سمت آن از طریق یکی از منابع زیر یا ترکیبی از آنها به دست می آید:

انسان

GPS

سیستم  ناوبری اینرسی

هدف یاب

برخی از PGM ها مثل HARM برای یک نوع هدف بهینه شده اند در حالی که برخی دیگر مثل JDAM قابلیت انهدام انواع مختلف هدف را دارند.

در مجموع روند توسعه PGM ها را می توان در دو محور زیر مورد توجه قرار داد:

از نظر تعداد قابل حمل و ظرفیت شلیک

از نظر تکنولوژی های پشتیبانی از جمله هدف یابی و هدایت به سمت هدف

تنوع PGM ها براساس آمار سال 1995 آمریکا به تفکیک نوع هدف در جدول (1) ارائه شده است.

زیر ساخت های تکنولوژیکی

عمده ترین تکنولوژی هایی که در روند تحول تسلیحات هوشمند نقش داشته اند همچنان که در شکل (2) مشاهده می شود عبارتند از هدایت بیرونی و درونی، پردازش و کنترل، هدف یابی، سرجنگی و انفجار ، بهره گیری از سطوح بالاتر تکنولوژی سبب ارتقا قابلیت های این تسلیحات از جمله دقت، برد عملیاتی، تخریب، ظرفیت شلیک و قابلیت حمل شده است.

روند تکنولوژی تسلیحات هوشمند

شکل (3) روند تحولات در محورهای توسعه تسلیحات هوشمند را نشان می دهد که بنا به نیاز در سطح تسلیحات هوایی، زمینی و دریایی ظهور پیدا کرده است.

اولین بار تلاش برای هوشمند کردن بمب ها در جنگ جهانی دوم به نتیجه رسید. بمب های باله دار هوشمند به بمب افکن ها اجازه می دادند که از فاصله ای خارج از تیر رس دشمن هدف را مورد اصابت قرار دهند. اما با سطح تکنولوژی آن زمان دقت بالایی وجود نداشت.

Hagelkom اولین بمبی بود که با ایده هدایت توسط آلمانی ها ساخته شد گر چه سیستم پایدار ساز جامیروسکوپی که نقش هدایت کنندگی را به عهده داشت، روش خیلی خوبی برای هدایت به ویژه برای سلاح های برد بلند به شمار نمی رفت.

در اوایل دهه 1940 آلمانی ها روی توسعه  دو خانواده دیگر از بمب های باله دار هدایت شونده با نام Henschel Hs- Ruhrstahl frizzy , 223A برای هدف های دریایی کار می کردند که دارای سیستم هدایت امواج رادیویی و سپس هدایت TV بودند

از دهه 1950 موشک های هدایت شونده سیمی به منظور حمله به اهداف زمینی و دریایی با قابلیت پرتاب از هلیکوپتر و هواپیماهای بال ثابت توسعه پیدا کردند که البته هنوز فاقد قابلیت اصلاح مسیر پس از پرتاب بودند ضمن اینکه سرعت پایین و برد محدودی داشتند.

در همین زمان تحقیقات روی بمب های باله دار هدایت شونده با TV و لیزر آغاز شده بود ولی محدودیت های تکنولوژی الکترونیک از مشکلات عمده بر سر راه توسعه این سلاح ها به شمار می رفت تکنولوژی های TV، سنسورهای IR و رادار از تکنولوژی نو محسوب می شدند و هنوز کارایی و قابلیت زیادی نداشتند. آزمایش هایی با استفاده از ایده هدایت با IR و امواج رادیویی شروع شده بود که به صورت جدی دنبال نشد. هدایت راداری این بمب ها نیز که یک سال بعد تست موفقیت آمیزی داشت به مرحله عملیات نرسید.

با پیشرفت تکنولوژی و به ویژه رشد الکترونیک حالت جامد در دهه 1960 شرایط برای پاسخگویی به نیازهای صحنه های نبرد فراهم گردید. و شروع جنگ آمریکا در آسیای جنوب شرقی در سال 1964 نیز زمینه مناسبی برای ساخت تسلیحات هدایت شونده پرقدرت شد. روند تحقیقات هدایت شونده در دهه 1960 دو مسیر را طی می کرد:

هدایت با استفاده از TV یا سایر سنسورهای تصویری الکترواپتیکی (EO)

هدایت از طریق قفل مهمات روی هدف، در مسیر اشعه لیزر بازتابی از هدف

ایده استفاده از سیستم های لیزری برای نشانه گیری هدف به منظور ساخت گلوله توپ هدایت شونده لیزری از سال 1960 مطرح گردید. گرچه تجارب اول  موفق نبود اما بالاخره در سال 1964 این ایده به نتیجه رسید و به صورت سیستم هدف گیری لیزری به مرحله تست رسید یک سال بعد ایده بمب هدایت شونده لیزری (LGB) مطرح گردید و اولین آزمایش ها با بمب M-117 انجام شد در سال 1965 اولین LGB با نام TIBOLT-117 آزمایش شد که کارایی ضعیفی داشت. دقت بالاتری با بمب Mark-84 به دست آمد و منجر به طرح PAVEWAY شد مکانیزم سیستم به این ترتیب بود که بمب در مسیر اشعه لیزر با حرکتهای نوسانی به پیش می رفت تا به نزدیکی هدف برسد و روی آن قفل نماید. نمونه هایی عملیاتی LGB در سال 1968 توسط جنگنده بمب افکن های F-4 در جنگ ویتنام مورد استفاده قرار گرفت. در آن هنگام یک نفر با سیستم نشانگر لیزری (ALD) هدف را نشانه می گرفت که البته تثبیت آن روی هدف کار بسیار مشکلی بود.

توسعه بعدی این بمب ها در راستای دستیابی به برد بلند تر و ارتقاع پرتاب بالاتر صورت گرفت یکی از این بمب ها از نسل PAVEWAYII با نام (Skipper II) AGM- 123 در جنگ خلیج فارس به سمت یک شناور ایرانی پرتاب شد. در منابع خارجی گزارش شده از طرح ساخت نوعی LGB با نام Scatter – 2  در ایران به اجرا درآمده است.

نسل جدید تسلیحات هوشمند

استفاده از GPS طی دهه اخیر جهش مشهودی را در کارایی تسلیحات هوشمند پدید آورده است. ماهواره های موقعیت یاب شیوه هدایت جدیدی را در اختیار بشر قرار داده است که توانسته بسیاری از محدودیت های سیستم های هدایت لیزری و الکترواپتیکی را برطرف سازد.

به عنوان مثال بمبم های لیزری در شرایط آب و هوایی نامساعد، دود و گرد و غبار که معمولا در میدان جنگ حاکم است. قابلیت خوبی ندارند. در مقابل با سیستم GPS/INS تسلیحات هوشمند در هر شرایط آب و هوایی و در روز و شب کارایی خوبی دارند. یک هواپیمای جنگنده با استفاده از سنسورهای all-weather پیشرفته مانند SAR می تواند هدف را شناسایی کند، سلاح هدایت شونده به وسیله GPS را برای انهدام هدف در مکان های مشخص برنامه ریزی کند، سلاح را پرتاب کند و هم زمان از صحنه نبرد بگریزد.

ارتش  آمریکا همواره به دنبال یک سیستم هدایت شونده Fire & Forget واقعی بوده که تنها با گرفتن مختصات هدف بتواند آن را منهدم کند. در اوایل دهه 1990 با تکمیل منظومه ماهواره های ناوبری GPS توسط دفاع آمریکا این خواسته به واقعیت نزدیک تر شد. سیستم های مجهز به گیرنده GPS با دریافت سینگنال های ارسالی از ماهواره های شبکه GPS می تواند موقعیت خود را با دقت چند ده متر مشخص کنند. از این رو GPS این قابلیت را برای تسلیحات نظامی فراهم می کند که لا معین بودن مختصات ، هدف خود را پیدا کنند. معمولا برای مقابله با تهدیدات ناشی از Jamming سیگنال های GPS، مهمات هدایت شونده علاوه بر GPS به INS نیز مجهز می گردند. اکثر تسلیحات هوشمند ساخته شده در دهه 90 به سیستم هدایت GPS/INS مجهز می باشند بایستی توجه داشت که GPS/INS جایگزین هدایت EO و لیزر تلقی دقت بالاتری دارند و معمولا برای حمله به هدف های متحرک مناسب تر هستند. اما با قرار گرفتن GPS/INS در کنار سیستم های هدایت EO یا لیزر در صورت گم کردن هدف شانس پیدا کردن مجدد آن به دست می آید. نمونه های LGB از خانواده PAVEWAY مجهز به GPS/INS در بهار 1999 در جنگ کوزوو به کار رفتند.

دفاع آمریکا همچنان به دنبال بمب های هدایت شونده با GPS هوشمندتری است که دارای ابعاد خیلی کوچک و خیلی بزرگ باشند. در نوع SBS که حد پایین این بمب ها هستند از سیستم هدایت با GPS دیفرانسیلی استفاده می شود.

سیر  تحول و توسعه نسل جدید تسلیحات هوشمند در شکل (4) نمایش داده شده است.

هوایی آمریکا است که JSOW نام دارد. هوشمندی این سلاح مجهز به سیستم هدایت GPS/INS تا حدی است که به سمت یک هدف از پیش تعیین شده پرواز کند، و در صورت نیاز مسیر خود را تغییر دهد یا خود را پشت کوه پنهان نماید به علاوه چنانکه هدف کاملا مشخص نباشد قابلیت شناسایی هدف پس از شلیک را دارد. JSOW بسیار سبک است، از این رو امکان حمل با جنگنده های کوچک مثل AV – 8 B Harrier , f-16 f/a-18 را دارد.

طرح سلاح دوربرد هوشمند JASSM با هدف کاهش قیمت و افزایش قابلیت ها در سال 1998 به اجرا درآمد. این سلاح که یک سال بعد وارد عملیت شد به سیستم هدایت GPS/INS، هدف یاب IR و سیستم تشخیص اتوماتیک هدف مجهز است و پیش بینی شده است که در سال 2002 به مرحله تولید برسد. روند بعدی در توسعه سلاح ها افزایش برد، جایگزینی هدف یاب بmw یا انواع پیشرفته می باشد.

کشورهای دیگر از جمله فرانسه، آلمان، سوئد، انگلیس، اسراییل و افریقای جنوبی نیز طرح هایی را در این رابطه اجرا کرده اند که MSOV , TORGOS, TARUS, APACHE  نمونه هایی از آنها هستند.

جهت استراتژیک توسعه تسلیحات هوشمند

تا چندی پیش قابلیت های تسلیحاتی هسته ای در بحث برتری های استراتژیک کشورها مطرح بود و ابر قدرت ها مانور عظیمی روی این محور داشتند. اما با کاهش منابع تهاجمی به تدریج فاکتورهای نقش استراتژیک پیدا کردند و منع سلاح های کشتار جمعی نیز آن را تشدید نمود در مجموع محورهای تعیین کننده جهت استراتژیک در توسعه و به کارگیری سلاح های هوشمند عبارتند از:

کاهش زمان حضور در صحنه نبرد

دقت بالا در هدایت موشک و اصابت به هدف در کلیه شرایط محیطی اعم از شرایط آب و هوایی و پدافندها

توانایی گمراه کردن هدف های فعال

عینیت بخشیدن به مکانیزم Fire & Forget

قابلیت های تسلیحاتی هدایت شونده دقیق در دهه گذشته رشد چشمگیری به ویژه در آمریکا داشته است و این تهدید بزرگی برای سایر کشورها محسوب می گردد. برنامه های ده سال آینده آمریکا کاربرد بیش از 150000 نوع PGW را در بردارد که بدون شک عدم تعادل شدیدی در موازنه تسلیحاتی پدید می آورد.

گزارش های به دست آمده از جنگ ها حاکی از آن است که تسلیحات هوشمند برتری استفاده کننده از آن را تضمین نموده است و آخرین مورد مربوط به استفاده موثر JDAM در جنگ افغانستان در سال 2001-2002 است. از این رو به ویژه برای کشورهایی که سیاست تدافعی را دنبال می کنند دو محور استراتژیک می تواند مطرح باشد:

تامین بسترهای لازم برای قدرت نمایی

تامین سیستم های مقابله با تهدید ناشی از تسلیحات هوشمند شامل انواع هشدار دهنده ها، گمراه کننده ها و منهدم کننده ها.

بمب های هوشمند GAM و JDAM

بعد از جنگ خلیج فارس نیروی هوایی آمریکا که نیاز به یک سلاح دقیق برای بمب افکن های استیک B-2 مجهز به سیستم های هدف یاب از طریق GPS داشت اقدام به ساخت یک بمب هدایت شونده با GPS به نام JDAM نمود. تا قبل از آن جنگنده های B-2 به نوع دیگری از مهمات مبتنی بر GPS به نام GPS مجهز بودند، کیت JDAM اولین بار به Mark84 اضافه شد که در سال 1995 به مرحله تست رسید، GDAM با استفاده از سیستم هدایت GPS/INS ، سازگار با انواع مختلف جنگنده ها توسعه پیدا کرده است در سال 1999 در جنگ کوزوو به صحنه نبرد وارد شد و گونه ای از این سلاح در جنگ افغانستان در سال 2001 نیز به کار گرفته شد.

بمب های هوشمند WCMD و SFW

در نوع دیگری از بمب های هوشمند با نام WCMD از یک سیستم هدایت INS بدون GPS استفاده شده است. این بمب ها که از ژانویه 2000 به مرحله تولید رسیده است امکان پرتاب از ارتفاع بالاتر را دارند.

WCMD قابلیت افزایش دقت بمب های خوشه ای حاوی انواع مهمات را دارد. یکی از انو.اع جدید این مهمات، بمب های خوشه ای فیوز سنسوری (SFW) هستند که هم زمان می توانند چند بمب را فعال کنند و چندین هدف نظامی را منهدم نمایند. SFW در اواسط دهه 1980 به وجو.د آمد و به خصوص با کاهش منابع نظامی در دهه 90 رشد بیشتری یافت. تست SFW در اوایل دهه 90 انجام گرفت ارتقاء این نوع سلاح برای پرتاب از ارتفاع بالاتر، پوشش دامنه اصابت وسیع تر و جایگزینی سنسورهای غیر فعال IR با ردار لیزری روند توسعه را تشکیل می دهد.

سلاح های هوشمند LOCAAS و BAT

 SFW ها کاملا هوشمند نیستند. آنها به سمت هدف پرتاب می شوند و تنها اگر به آن اصابت کنند، سرجنگی آن فعال می گردد. تحقیق روی نوع هوشمند تری از این سلاح ها تحت عنوان LOCAAS در جریان است. در این طرح قرار است که سلاح با استفاده از سیستم هدایت GPS/INS و هدف یاب Ladar روی منطقه پرواز کند، هدف ها را شناسایی کند، با اطلاعات موجود در حافظه خود ارزیابی و الویت بندی کند و آنها را منهدم نماید LOCAAS همچنین قابلیت برنامه ریزی قبل از پرتاب را برای اصابت به یک هدف مشخص نیز دارد. این سلاح در حال حاضر مراحل آزمایشی خود را می گذراند و به نظر می رسد تا قبل از سال 2007 به مرحله عملیاتی نرسد.

ارتش آمریکا در مراحل توسعه سلاح های هوشمند پیشرفته تری با نام BAT می باشد سلاح های BAT که بستر اصلی سیستم های جدید تر ATACMS هستند دارای سنسورهای IR و آکوستیکی می باشند.

تقسیم بندی شمشیرهای ژاپنی

شمشیرهای ژاپنی اصولا بر چهار پایه طبقه بندی و تقسیم می‌شوند.

تقسیم بندی بر پایه اندازه تیغه آن

تمام شمشیرهای ژاپنی بر این پایه تولید می‌شوند. چیزی که شمشیرهای ژاپنی را از یکدیگر متمایز می‌کند طول تیغه آن است. شمشیرهای ژاپنی با واحد شکو (Shaku) اندازه‌گیری می‌شوند. (1 شکو = تقریبا برابر است با 30.3 سانتی متر و یا 11.93 اینچ) همچنین برای دقت بیشتر هر "سان", "بو" و "رین" (به ترتیب برابر با یک دهم, یک صدم و یک هزارم شکو) مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال:

o        تیغه کمتر از یک شکو (30 سانتی متر) یک تانو (خنجر) نامیده می‌شود.

o        تیغه بزرگتر بین یک تا دو شکو (یعنی بین 31 تا 61 سانتی متر) شوتو (شمشیر کوتاه) نامیده می‌شود. معروف‌ترین انواع شوتو شمشیرهای واکیزاشی و کوداچی هستند.

o        تیغه بلندتر از دو شکو (61 سانتی متر) دایتو (شمشیر دراز) نامیده میشود. شمشیرهای کتانا در این بخش قرار می‌گیرند که متداول‌ترین نوع شمشیر ژاپنی هستند.

o        تیغه بلندتر از سه شکو (90 سانتی متر) آداچی و یا نوداچی خوانده می‌شوند. اینگونه شمشیرها کاربرد کمتی دارند و استفاده چندانی ندارند.

تقسیم بندی بر پایه نوع سبک رزمی مدرسه سامورایی و استان سازنده آن

از نوع شمشیر ژاپنی، می‌توان به محل ساخت و مدرسه سامورائی که شمشیر در آن ساخته شده‌است پی برد.

در واقع هر شش مدرسه معروف و صاحب سبک سامورائی, یعنی; مدرسه سوشو, مدرسه یاماتو, مدرسه بیزن, مدرسه یاماشیرو, مدرسه مینو و مدرسه واکیمونو که هر کدام در استانهایی به همین نام متمرکز بودند, به خاطر خواص منحسر به فرد شمشیرهای خود مشهور بودند. برای مثال شمشیرهایی که در استان مینو ساخته می‌شدند به خاطر قدرت بسیار بالای برندگی و یا شمشیرهای استان یاماتو به خاطر خسته نشدن دست و سبکی شمشیر معروف بودند.

همچنین هر یک از این مدارس امضاء مخصوص مدرسه خود را بر روی شمشیرهایشان حک میکردند.

تقسیم بندی بر پایه سیر و زمان ساخت آن

o        تا قبل از سال 978 میلادی: در این سال‌ها شمشیرهای "چوکاتو" و یا "جوکوتو" که دارای تیغه‌ای صاف و شکل‌های غیرمعمول و عجیب بودند، رواج بسیار داشتند.

o        از 978 تا 1597 میلادی: در این سال‌ها شمشیرهای موسوم به "کوتو" متداول گشت. در این دوره تاریخی هنر شمشیرسازی ژاپن به شکوفایی قابل توجهی رسید. گونه‌های اولیه "کوتو" شکل‌های نامناسبی داشتند، به طوری که دسته‌های شمشیر شکلی منحنی‌وار داشت. این شمشیرها همچنین در ابتدا در دست کمی سنگین بودند ولی بعدها اشکالاتشان بهبود قابل توجهی یافت و تغییراتی اساسی در شکل کوتوها ایجاد شد.

o        از 1597 تا 1760 میلادی: در این سال‌ها شمشیرهای موسوم به "شینتو" که به زبان ژاپنی به معنای "شمشیر جدید" بود متداول گشت. اما از لحاظ کیفیت، این شمشیرها در مقام پایین‌تری نسبت به شمشیرهای "کوتو" قرار داشتند و سامورایی‌های متمول همچنان از شمشیرهای "کوتو" استفاده می‌کردند.

o        از 1760 تا 1876 میلادی: در این سال‌ها نوع جدید و بهبود یافته شمشیرهای "کوتو" طراحی و ساخته‌شد که اصولا "شین شینتو" یا "شمشیرهای جدید جدید" نام گرفتند. این شمشیرها از شمشیرهای "شینتو" کیفیتی بالاتر داشتند اما همچنان شمشیرهای "کوتو" حرف اول را می‌زدند.

o        از 1876 تا امروز: بعد از وضع قانون هایتوره‌ای که حمل سلاح و شمشیر در میادین شهر را ممنوع می‌کرد, تیغه‌هایی که به صورت کارخانه‌ای ساخته می‌شدند را به صورتی استهزاء آمیز "گانتو" نامیدند. "گانتو"ها که بیشتر به شمشیرهای سواره نظام کشورهای فرانسه و انگلیس شبیهه بودند تا کتاناها (اگر چه "گانتو"ها شکل شمشیرهای کتانا را نیز تا حد زیادی حفظ می‌کردند) اندازه‌ای کوتاه‌تر از شمشیرهای "شینتو" و "شین شینتو" داشتند

هدف از تشکیل بسیج

هدف از تشکيل واحد بسيج مستضعفين ايجاد توانايي هاي لازم در کليه افراد معتقد به قانون اساسي و اهداف انقلاب اسلامي به منظور دفاع از کشور، نظام جمهوري اسلامي و همچنين کمک به مردم به هنگام بروز بلايا و حوادث غيرمترقبه يا هماهنگي مراجع ذيربط مي باشد.

 بسيج جايگاهي ملکوتي است. مکاني براي درس چگونه زيستن انسانها، جايگاه عشق و صفا و صميمت و در يک کلام، شهيد جبهه ها و قهرمان يا مظلوم پشت جبهه هاست.

بيش از يكسال از صدور فرمان امام خميني (رحمة الله عليه) مبني بر تشكيل بسيج نگذشته بود كه رژيم بعثي عراق در تحقق اهداف پليد نظام سلطه جهاني، هجوم همه جانبه خود را به ميهن اسلامي ما آغاز كرد.

انقلاب اسلامي در آن اوضاع بحراني ناشي از دگرگوني ها و تغيير و تحولات آن زمان، هيچ گونه، آمادگي لازم را براي مقابله با متجاوزان بعثي نداشت. ارتش جمهوري اسلامي ايران كه با حمايت امام خميني (رحمة الله عليه) توانسته بود جايگاه خود را پيدا نمايد، در حال خودسازي و تثبيت نظم و انظباط بود. سپاه پاسداران هم كه نهادي نوپا و براي حفظ امنيت شهرها به وجود آمده بود، فاقد هرگونه تجهيزات لازم و تجربه كافي براي مقابله با تجاوز خارجي بود.

از آن سو دشمن هم با ارتشي تا به دندان مسلح و برخوردار از پشتيباني قدرتهاي استعمارگر، كشور را مورد هجوم قرار داد. در اين اثنا بود كه نقش بسيج به عنوان يك نيروي جوشيده از متن مردم انقلابي، در صحنه دفاع مقدس ظهور پيدا كرد. دشمن كه سوداي فتح سه روزه را در سر مي پروراند، در همان روزهاي نخستين با مردمي مواجه شد كه با دست خالي به دفاع از كيان مقدس نظام اسلامي خود برخاسته بودند و از ايثار خون خويش دريغ نمي كردند، جوانان سلحشوري كه به فرمان امام (رحمة الله عليه) در پايگاههاي مقاومت تحت نام "بسيجي" گرد آمده بودند و با كوچكترين اشاره ايشان به جبهه هاي نبرد مي رفتند و تا آخرين قطره خون خويش ايستادگي و مقاومت مي كردند.در طول هشت سال دفاع، بسيج آن چنان درخشيد كه دشمنان اعتراف كردند كه "قدرتي در بسيج نهفته است كه مي تواند با يكايك ارتش هاي كلاسيك جهاني مقابله كند". بسيج علاوه بر حضور در خط مقدم نبرد وظيفه جذب، آموزش و سازماندهي نيروهاي مردمي و اعزام آنها را به جبهه هاي نبرد برعهده داشت و در اين مدت توانست جمعيّت مؤمن و صاحب ارزشي را از امت حزب الله، در درون خود بپروراند و پايه ريزي ارتش مردمي را دنبال كند و سرانجام پس از هشت سال دفاع مقدس، بسيجيان مظلوم و سلحشور جبهه هاي توحيد به همراه امت شهيدپرور، از اين آزمايش الهي سربلند و پيروز بيرون آمدند.

امام راحل اين چهره هاي مظلوم را به شايستگي تمام به تصوير كشيدند و فرمود:

" شما آئينه مجسم مظلوميت ها و رشادت هاي اين ملت بزرگ، در صحنه نبرد و تاريخ مصور انقلابيد. شما فرزندان دفاع مقدس و پرچمداران عزت مسلمين و سپر حوادث اين كشوريد."

جهاد در مكتب اسلام از فروع دين و از واجباتي است كه استواري دين به آن بستگي دارد، زيرا اسباب سربلندي اعتلا و كمال و استقلال جامعه مسلمانان مي شود و آن را در برابر ديگر ملل و دشمن متجاوز آبرو و عزت مي بخشد. لذا به سبب آنكه دفاع در هر جامعه اسلامي حالت وجوب همگاني دارد، و چون مقدمه واجب نيز واجب مي گردد و بايد مسلمانان اعم از زن و مرد براي ايجاد زمينه آموزش و حفظ توانايي هاي دفاعي كه خود مقدمه است، كوشش نمايند.

به اين ترتيب بر زنان مسلمان نيز واجب است تا در جهات گوناگون، از جمله رزمي، نظامي براي مقابله با دشمن مهاجم به كشور اسلامي، آماده دفاع باشند.

بر همين مبنا آموزش نظامي خواهران نيز در بسيج آغاز شد و علاوه بر آن با فرموده هاي امام خميني (ره) در سالروز ولادت حضرت زهرا سلام الله عليها نكات مبهم آن نيز تبيين گرديد.

ايشان فرمودند:

"حضرت زهرا سلام الله عليها مجاهده و مخاطبه با حكومتهاي وقت داشت و آنها را محاكمه مي كرده اند، شما بايد از ايشان تبعيت كرده و به او اقتدا كنيد تا در روز زن وارد شويد و اگر بپذيريد، هم بايد در ميدان تحصيل و علم و هم در ميدان دفاع از اسلام مجاهده نماييد، كه دفاع از اسلام از مهماتي است كه بر هر مرد و زن و هر كوچك و بزرگي است. البته در آن محيطي كه شما تعليم نظام مي بينيد بايد محيط آزاد و صحيح و همه جهات عفاف محفوظ گردد."

مركز بسيج خواهران مأموريت جذب، آموزش و سازماندهي بانوان كشور را بر عهده دارد و تاكنون توانسته است در امر آموزش خواهران در زمينه هاي نظامي امدادگري، عقيدتي، سياسي و سوادآموزي، خدمات و اقدامات مؤثري انجام دهد.

همچنين خواهران بسيجي در دوران دفاع مقدس در پشت جبهه ها نيز حضوري فعال داشتند و در تهيه و تدارك وسايل مورد نياز رزمندگان اسلام، زحمات فراواني را متحمل شدند.[1]

[2]

رسالت خطير و مسؤليّت سنگين بسيج در حفظ و حراست از دستاورد هاي انقلاب اسلامي و ضرورت حضور در عرصه هاي مختلف،ايجاب مي كند عزيزاني كه افتخار عضويّت در اين نهاد مقدّس را پيدا مي كنند،شناخت و آگاهي لازم از مباني فكري و اقتصادي و مواضع انقلاب اسلامي و جريان هايي كه اين حركت خدايي را تهديد مي نمايد داشته باشند تا بتوانند با برخورداري از معرفت و بصيرت در سنگر هاي دفاع از اين عطيه ي الهي محكم واستوار بايستند.

اقبال عمومي بسيجيان عزيز به دوره ي آموزشي طرح معرفت و حمايت و توجه فرماندهان و مسؤلين محترم رده هاي مقاومت از اين طرح و استقبال از كتاب هايي كه به عنوان منابع آموزشي اين دوره چاپ و توزيع گرديد،همگي بيانگر نياز بسيجيان و آمدگي آن ها براي دريافت مطالب و مباحث ناب و روشنگر مي باشد.

سرعت تحوّلات،پيچيدگي بحران ها و نقش آفريني عوامل متعدّد در پديده هاي سياسي در دهي اوّل سده ي بيست و يكم ميلادي از يك سو و ضرورت پاسداري و حفاظت آگاهانه از انقلاب اسلامي و نظام مردم سالاري ديني برآمده از آن از سوي ديگر،ضرورت انجام پژوهش هاي موشكافانه پيرامون برخي پديده هاي سياسي نو ظهور را اجتناب نا پذير ساخته است.

با همه ي پيشرفت هايي كه در زمينه ي توليد جنگ افزارهاي بسيار پيچيده و مدرن حاصل شده است،جمعيّت همچنان يكي از منابع و پشتوانه هاي قدرت كشور به شمار مي رود.كشوري كه جمعيّت كوچكي دارد،با هر درجه از پيشرفت صنعتي نمي تواند در زمره ي قدرت هاي بزگ قرار گيرد.

ميزان جمعيّت و كارآمدي آن از سه نظر پشتوانه ي قدرت ملّي به حساب مي آيد:

الف)منبع نيروي نظامي حرفه اي

ب)منبع نيروي كار،توليد و ثروت

ج)ذخيره ي نيروي جنگي هنگام بسيج مردمي،همچنين تركيب جمعيّت از لحاظ سن و جنس نيز در اين زمينه اهمّيّت دارد. سن در قدرت جسمي و مهارت استفاده از سلاح نقش عمده اي ايفا مي كند،زيرا به كار گيري ابزار هاي جنگي حتّي از نوع پيشرفته ي آن در ميدان هاي جنگ نياز به قدرت جسماني دارد. از اين رو،معمولاًًًًً افراد بين 18تا45 سال پشتوانه ي رزمي كشور محسوب مي شوند.از چنين عاملي به عنوان " پشتوانه ي استراتژي" نام مي برند.[3]اگر چه فزوني جمعيّت بدون كيفيّت و كارآمدي خود يك تهديد به شمار مي رود.

با اين توصيف،در عرصه ي دفاعي و امنيّتي،عامل نيروي انساني كارآمد همواره در برآورد مقدّرات و برنامه ريزي دفاعي كشور ها به ويژه مناطق پر خطري مانند خاورميانه اهمّيّت شاياني دارد، نيروي مردمي بسيج به عنوان يادگار امام خميني(ره) در بحران هاي متعدّد پيشامده براي انقلاب اسلامي در دفاع از نظام و كيان جمهوري اسلامي كارنامه ي درخشاني از خود بر جاي نهاده است و پيروزي بر ماشين جنگي عراق در دوران دفاع مقدّس يكي از افتخارات آن است.و در حال حاضر نيز برخورداري از پشتوانه ي انبوه نيروي بسيج فرصت امنيتي و دفاعي مناسبي را براي اين مرز و بوم فراهم ساخته است به ويژه آنكه نيروهاي رسمي، نظامي كشور، نيروي بسيج و توده ي ملّت ايران دفاع از اسلام و كيان اسلامي را يك تكليف الهي مي دانند.

ارزش شمردن مرگ در راه خدا، برخورداري از روحيّه ي ايثار و شهادت، عدم پذيرش حاكميّت و سلطه ي غير مسلمانان و بيگانگان و مهم تر از همه عمل به تكليف از ويژگي هاي مهم مردم مسلمان ايرا و توده ي مردمي بسيج است كه نقطه ي قوّت و فرصت دفاعي و امنيّتي برجسته اي براي نظام جمهوري اسلامي مي آفرينند و رقبا و دشمنان را تعدّي و تهاجم نظامي به اين نظام، به ترديد و تامّل جدّي مي اندازد.

حكومت جمهوري اسلامي با محتواي اسلامي را جمهوري اسلامي مي گويند. جمهوري به معناي عموم مردم است و جمهور بودن به معناي آن است كه عموم مردم هم در ايجاد حكومت شركت دارند و هم در اداره وادامه ي حكومت از طريق انتخاب مسؤلان كشوردر شوراها وهمه پرسي ها. مراد از مفهوم"اسلامي "جمهوري آن است كه كليّه ي  قوانين سياسي،فرهنگي،اقتصادي،حقوقي و نظامي و نظاير آن بايد بر اساس موازين اسلام باشد.[4]

هر نظام سياسي كه فاصله ي ميان در ملّت و دولت را كم كند يا از ميان بردارد و براي بدس آوردن حمايت مردم وظيفه را براي مشاركت فعال سياسي آنان فراهم كند، توانسته است قدرت ملّي خود را افزايش دهد.بدست آوردن حمايت مردم، موجب مي شود كه در زمينه ي داخلي، اركان نظام مستحكم تر و در عرصه بين الملل،كسب منافع ملّي، آسان تر شود و نيز امكان دفع خطرات از كشور عملي تر گردد.به همين دليل نظام هاي سياسي كه از پشتوانه ي مردم برخوردارند، در برابر چالش ها و تهديد ها نسبت به كشورهاي بدون پشتوانه ي مردمي پايدارترند.

 نظام جمهوري اسلامي ايران، نظامي اسلامي و مردمي است و ملّت را برخوردار از حقوق تساوي و حق انتخاب و آزادي هاي به رسميّت شناخته شده مي داند و از سويي ديگر، مردم نظام را متعلّق به خود مي دانند. از اين رو، مردم در نيم قرن گذشته بي دريغ از نظام خويش پشتيباني و حمايت كرده اند. پشتيباني هميشگي و همه جانبه ي مردم از نظام اسلامي، فرصت هاي مهمّي مي آفريند كه مهم ترين آن ها عبارت اند از:
1) دفع توطئه هاي داخلي: حضور مردم در حمايت از نظام موجب شده است كه از نخستين روز هاي پيروزي انقلاب تا كنون خطرات و تهديدات بسياري كه در داخل – ولو با تحريك عومل خارجي – شكل گرفته، خنثي مي شود. نمونه ي بارز و اخير آن دفع غائله 18 تير 1378 است.

2) خنثي سازي تهديدات خارجي

3) حمايت مردم از نظام

4) پشتيباني و مقبوليّت عمومي   

تاريخچه تشکيل بسيج دانش آموزي

با صدور فرمان تاريخي حضرت امام خميني «ره» در پنجم آذر ماه سال ۱۳۵۸ مبني بر تشکيل بسيج مستضعفين، پايگاه هاي مقاومت در مساجد، حسينيه ها، ادارات ، کارخانجات و مدارس بصورت خود جوش و مردمي شکل گرفت. با واگذاري مسئوليت بسيج به سپاه پاسداران انقلاب اسلامي و شروع جنگ تحميلي عراق عليه ايران اسلامي،  پايگاه هاي مقاومت بسيج در مدارس نيز همچون ديگر اقشار بسيج براي جذب، آموزش و اعزام دانش آموزان واجد شرايط به جبهه هاي جنگ حق  عليه باطل فعال شدند که در اين ميان نقش معلمان و فرهنگيان بسيجي ستودني است.

در دوران هشت سال دفاع مقدس ( ۳۱/۶/۵۹ تا ۳۱/۶/۶۷) بيش از ۵۵۰  هزار نفر از دانش آموزان به دفعات  مکرر به جبهه ها اعزام شدند که بيش از ۳۶۰۰۰ نفر شهيد و مفقود الاثر، ۲۸۵۳ نفر جانباز و ۲۴۳۳ نفر آزاده تقديم دفاع از انقلاب اسلامي و کشور عزيزمان ايران کردند.

حضور حماسي دانش آموزان در سالهاي جنگ تحميلي عراق عليه ايران نه تنها موجب گرمي و موفقيت جبهه ها شد بلکه شور و نشاط ويژه اي در داخل مدارس ايجاد کرد تا ساير دانش آموزان نيز با مراجعه به مسئولان مدارس، خواستار راه اندازي بسيج دانش آموزي در مدارس خود شوند و بدين ترتيب هسته هاي اوليه تشکيلات بسيج دانش آموزي در مدارس تشکيل و در مدت کوتاهي تبديل به گسترده ترين تشکل دانش آموزي کشور گرديد.

با توجه به توسعه سريع و ضرورت قانونمند شدن اين تشکل دانش آموزي، در سال ۱۳۷۱ توافقنامه اي بين وزارت آموزش و پرورش و نيروي مقاومت بسيج تنظيم گرديد که بموجب آن چگونگي هماهنگي و گسترش بسيج دانش آموزي در مدارس کشور تعيين شد. از آنجا که اين توافقنامه فقط بين بسيج  و وزات آموزش و پرورش بود براي تقويت و توسعه بسيج دانش آموزي ضرورت داشت تا ساير دستگاه ها نيز مشارکت داشته باشند فلذا با همکاري اين دو دستگاه در سال۱۳۷۵ پيشنهادي به مجلس شواري اسلامي ارائه شد که مجلس محترم ضمن بررسي و اصلاح، آنرا در تاريخ ۹/۲/۷۵ به تصويب رساند و از آن به بعد قانون تشکيل و توسعه بسيج دانش آموزي جايگزين توافقات قبلي گرديد که متن آن به شرح زير است:

 قانون تشکيل و توسعه بسيج دانش آموزي

ماده واحده: به منظور جذب، آموزش و سازماندهي دانش آموزان مدارس کشور در ارتش بيست ميليوني و ايجاد روحيه همياري، مسووليت پذيري و آمادگي دفاع همه جانبه از انقلاب اسلامي و بسط فرهنگ و تفکر بسيجي،واحدهاي پويندگان و پيشگامان بسيج دانش آموزي به ترتيب در مدارس راهنمايي و متوسطه پسرانه و دخترانه کشور توسط نيروي مقاومت بسيج سپاه با هماهنگي و پشتيباني وزارت آموزش و پرورش تشکيل مي گردد.

تبصره ۱: در مدارس ابتدايي بر حسب شرايط و آمادگي دانش آموزان واحدهاي اميدان بسيج دانش آموزي با سازماندهي و علائم مناسب با شرايط سني آنها تشکيل مي گردد.

تبصره۲: کليه برنامه هاي اميدان ، پويندگان و پيشگامان بسيج دانش آموزي با حفظ درجات مصوب بسيج و تعيين سطوح سه گانه در هر درجه، مناسب با مقطع تحصيلي و در عضويت هاي عادي و فعال و ويژه انجام مي شود.

تبصره ۳: شوراي هماهنگي و پشتيباني بسيج دانش آموزي به منظور هماهنگي لازم و پشتيباني موثر از تشکيل، توسعه و تقويت فعاليت هاي بسيج دانش آموزي و آموزش آمادگي دفاعي مدارس با ترکيب اعضاي ذيل تشکيل مي شود:

-      وزير آموزش و پرورش به عنوان رئيس شورا

-      فرماندهي نيروي مقاومت بسيج سپاه

-      نمايندگي ولي فقيه در نيروي مقاومت بسيج سپاه

-      معاون پرورشي وزير آموزش و پرورش

-      مسؤول بسيج  دانش آموزي نيروي مقاومت بسيج سپاه به عنوان دبير شورا

-      يکي از اعضاي شوراي عالي آموزش و پرورش

-      مدير کل امور شاهد و ايثارگران وزارت آموزش و پرورش

تبصره ۴: به منظور پيگيري مصوبات شوراي هماهنگي و پشتيباني بسيج دانش آموزي و نظارت بر عملکرد ستادهاي استان ها و کميته هاي تخصصي، ستاد اجرايي بسيج دانش آموزي با ترکيب دو نماينده از سوي وزير و معاونت پرورشي وزارت آموزش و پرورش و دو نماينده  از سوي فرماندهي و نمايندگي ولي فقيه در نيروي مقاومت بسيج سپاه تشکيل مي شود.

تبصره ۵: وزارتخانه هاي دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح و آموزش و پرورش مکلفند اعتبار مورد نياز اجراي اين قانون را در سال ۱۳۷۵ از محل هاي رديف تقويت بنيه دفاعي (۵۰۳۰۴۱) نيروهاي مسلح و سرانه بسيج دانش آموزي تأمين و براي سال هاي بعد در حدود امکانات عمل نمايند.

تبصره۶: کليه موسسات دولتي و نهادها، ضمن همکاري و حمايت از فعاليتهاي بسيج دانش آموزي تلاش نمايند در موارد لزوم براي مشارکت داوطلبانه دانش آموزان بطور سازمان يافته در برنامه هاي مربوطه از طريق بسيج دانش آموزي اقدام نمايند.

تبصره۷: هشتم آبان ماه، سالروز شهادت اسوه دانش آموزان انقلاب اسلامي، دانش آموز بسيجي شهيد محمد حسين فهميده به عنوان روز بسيج دانش آموزي تعيين مي شود.

آيين نامه اجرايي اين قانون به پيشنهاد مشترک وزارتخانه هاي آموزش و پرورش و دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح و ستاد کل نيروي مسلح تهيه و به تصويب هيأت وزيران خواهد رسيد.

قانون فوق مشتمل بر ماده واحده و هفت تبصره در جلسه علني روز يکشنبه مورخ نهم ارديبهشت ماه يک هزار و سيصد و هفتاد و پنج مجلس شوراي اسلامي تصويب و در تاريخ ۲/۲/۱۳۷۵ به تأييد شوراي نگهبان رسيده است.

اهداف بسيج دانش آموزي:

در قانون مصوب سال ۱۳۷۵، موارد زير بعنوان هدف هاي بسيج دانش آموزي تصريح شده است

۱- جذب دانش آموزان و سازماندهي آنان در قالب واحدهاي بسيج دانش آموزي مدارس.

۲- آموزش آمادگي دفاعي دانش آموزان.

۳- ايجاد روحيه همياري، مسئوليت پذيري و آمادگي دفاع همه جانبه از انقلاب اسلامي در دانش آموزان.

۴- گسترش فرهنگ و تفکر بسيجي در بين آحاد دانش آموزان کشور.

۵- زمينه سازي براي مشارکت داوطلبانه دانش آموزان بطور سازمان يافته در عرصه هاي سازندگي، عمراني، دفاعي، امدادي و...

مأموريت سازمان بسيج دانش آموزي

مأموريت سازمان بسيج دانش آموزي بعنوان ستاد مرکزي امور مربوط به بسيج در مدارس کشور، در نيروي مقاومت بسيج بشرح زير تعيين شده است:

« برنامه ريزي، نظارت و هدايت امور جذب و سازماندهي ، آموزش هاي نظامي و آمادگي دفاعي، تربيت بدني، فرهنگي – پرورشي، تقويت بنيه علمي، فعاليت هاي گروهي و بکارگيري اعضاي بسيج دانش آموزي»

اين سازمان در راستاي انجام مأموريت فوق وظايف ذيل را بعهده دارد:

وظايف سازمان بسيج دانش آموزي

۱- آشنا نمودن دانش آموزان کشور با بسيج و ترويج فرهنگ و تفکر بسيج در بين آنان.

۲- جذب وسازماندهي دانش آموزان بسيجي.

۳- ارائه آموزش هاي نظامي، سازماني و تخصصي اعضاي بسيج دانش آموزي

۴- ايجاد و تقويت روحيه همياري، مسئوليت پذيري و دفاع همه جانبه از انقلاب اسلامي در دانش آموزان.

۵- بکارگيري اعضاي بسيج دانش آموزي در رزمايشها، اردوهاي رزمي- فرهنگي و عرصه هاي دفاعي و امنيتي، سازندگي، امدادي، فرهنگي، حوادث غير مترقبه و بلاياي طبيعي

۶- تقويت سطح فرهنگي دانش آموزان بسيجي و ترويج روحيه انقلابي در آنان

         ۷- تقويت بنيه علمي، بهبود  وضعيت تحصيلي و تشويق دانش آموزان ممتاز بسيجي در عرصه هاي علمي، فرهنگي، هنري و ورزشي

         ۸- الگو سازي براي نوجوانان و دانش آموزان کشور.

۹- ايجاد و تقويت ارتباط اعضاي بسيج دانش آموزي با پايگاههاي مقاومت محلي و دانشجويي.

۱۰- گراميداشت حماسه دفاع مقدس، شهداي دفاع مقدس و بخصوص شهداي دانش آموز کشور.

عناوين واحدهاي سازماني بسيج دانش آموزي:

۱- اميدان بسيج دانش آموزي: عنوان سازماني تشکيلات بسيج دانش آموزي در مدارس ابتدائي، ( دبستان) پسرانه و دخترانه کشور است. اين تشکيلات بر حسب شرايط و آمادگي دانش آموزان و با سازماندهي و علائم متناسب با شرايط سني آنها تشکيل مي شود.

۲- پويندگان بسيج دانش آموزي: عنوان سازماني تشکيلات بسيج دانش آموزي در مدارس راهنمايي پسرانه و دخترانه کشور است.

۳- پيشگامان  بسيج دانش آموزي: عنوان سازماني تشکيلاتي بسيج دانش آموزي در مدارس متوسطه و پيش دانشگاهي دخترانه و پسرانه کشور است.

منبع:www.ibs.ir