احاديثي از حضرت امام صادق (ع)

1- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : حَدیثی حَدیثُ أبی، وَ حَدیثُ أبی حَدیثُ جَدی، وَ حَدیثُ جَدّی حَدیثُ الْحُسَیْنِ، وَ حَدیثُ الْحُسَیْنِ حَدیثُ الْحَسَنِ، وَ حَدیثُ الْحَسَنِ حَدیثُ أمیرِالْمُؤْمِنینَ، وَ حَدیثُ أمیرَالْمُؤْمِنینَ حَدیثُ رَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه وآله وسلم)، وَ حَدیثُ رَسُولِ اللهِ قَوْلُ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ.

«بحارالأنوار، ج 2، ص 178، ح 28»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: سخن و حدیث من همانند سخن پدرم می باشد، و سخن پدرم همچون سخن جدّم، و سخن جدّم نیز مانند سخن حسین و نیز سخن او با سخن حسن یكی است و سخن حسن همانند سخن امیرالمؤمنین علی و كلام او از كلام رسول خدا می باشد، كه سخن رسول الله به نقل از سخن خداوند متعال خواهد بود.

2- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : مَنْ حَفِظَ مِنْ شیعَتِنا أرْبَعینَ حَدیثاً بَعَثَهُ اللهُ یَوْمَ الْقیامَهِ عالِماً فَقیهاً وَلَمْ یُعَذِّبْهُ.

«أمالی الصدوق، ص 253»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: هركس از شیعیان ما چهل حدیث را حفظ كند ـ و به آن ها عمل نماید ـ، خداوند او را دانشمندی فقیه در قیامت محشور می گرداند و عذاب نمی شود.

3- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : قَضاءُ حاجَهِ الْمُؤْمِنِ أفْضَلُ مِنْ ألْفِ حَجَّه مُتَقَبَّله بِمَناسِكِها، وَ عِتْقِ ألْفِ رَقَبَه لِوَجْهِ اللهِ، وَ حِمْلانِ ألْفِ فَرَس فی سَبیلِ اللهِ بِسَرْجِها وَ لَحْمِها.

«أمالی الصدوق، ص 197»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: برآوردن حوائج و نیازمندی های مؤمن از هزار حجّ مقبول و آزادی هزار بنده و فرستادن هزار اسب مجهّز در راه خدا، بالاتر و والاتر است.

4- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : أَوَّلُ ما یُحاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ الصَّلاهُ، فَإنْ قُبِلَتْ قُبِلَ سائِرُ عَمَلِهِ، وَ إذا رُدَّتْ، رُدَّ عَلَیْهِ سائِرُ عَمَلِهِ.

«وسائل الشیعه، ج 4 ص 34 ح 4442»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: اوّلین محاسبه انسان در پیشگاه خداوند پیرامون نماز است، پس اگر نمازش قبول شود بقیه عبادات و اعمالش نیز پذیرفته می گردد وگرنه مردود خواهد شد.

5- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : إذا فَشَتْ أرْبَعَهٌ ظَهَرَتْ أرْبَعَهٌ: إذا فَشا الزِّنا كَثُرَتِ الزَّلازِلُ، وَ إذا اُمْسِكَتِ الزَّكاهُ هَلَكَتِ الْماشِیَهُ، وَ إذا جارَ الْحُكّامُ فِی الْقَضاءِ اُمْسِكَ الْمَطَرُ مِنَ السَّماءِ، وَ إذا ظَفَرَتِ الذِّمَهُ نُصِرُ الْمُشْرِكُونَ عَلَی الْمُسْلِمینَ.

«وسائل الشیعه، ج 8 ص 13»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: هنگامی كه چهار چیز در جامعه شایع و رایج گردد چهار نوع بلا و گرفتاری پدید آید: چنانچه زنا رایج گردد زلزله ـ و مرگ ناگهانی ـ فراوان شود. چنانچه زكات و خمسِ اموال پرداخت نشود حیوانات نابود شود. اگر حاكمان جامعه و قُضات ستم و بی عدالتی نمایند باران ـ رحمت خداوند ـ نمی بارد. و اگر اهل ذمّه تقویت شوند مشركین بر مسلمین پیروز آیند.

6- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : مَنْ عابَ أخاهُ بِعَیْب فَهُوَ مِنْ أهْلِ النّارِ.

«بحارالأنوار، ج 75، ص 260، ح 58»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: هركس برادر ـ ایمانی خود را برچسبی بزند و او ـ را متّهم كند از اهل آتش خواهد بود.

7- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : الصَّمْتُ كَنْزٌ وافِرٌ، وَ زَیْنُ الْحِلْمِ، وَ سَتْرُالْجاهِلِ.

«مستدرك الوسائل، ج 9، ص 16، ح 4»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: سكوت همانند گنجی پربهاء، زینت بخش حلم و بردباری است; و نیز سكوت، سرپوشی بر آبروی شخص نادان و جاهل می باشد.

8- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : اِصْحَبْ مَنْ تَتَزَیَّنُ بِهِ، وَ لا تَصْحَبْ مَنْ یَتَزَّیَنُ لَكَ.

«وسائل الشیعه، ج 11، ص 412»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: با كسی دوستی و رفت و آمد كن كه موجب عزّت و سربلندی تو باشد، و با كسی كه می خواهد از تو بهره ببرد و خودنمائی می كند همدم مباش.

9- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : كَمالُ الْمُؤْمِنِ فی ثَلاثِ خِصال: الْفِقْهُ فی دینِهِ، وَ الصَّبْرُ عَلَی النّائِبَهِ، وَالتَّقْدیرُ فِی

الْمَعیشَهِ.

«أمالی طوسی، ج 2، ص 279»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: شخصیّت و كمال

مؤمن در سه خصلت است: آشنا بودن به مسائل و احكام دین، صبر در مقابل شداید و

ناملایمات، زندگی او همراه با حساب و كتاب و برنامه ریزی دقیق باشد.

10- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : عَلَیْكُمْ بِإتْیانِ الْمَساجِدِ، فَإنَّها بُیُوتُ اللهِ فِی الاْءرْضِ، و مَنْ أتاها مُتَطَهّراً طَهَّرَهُ اللهُ مِنْ ذُنُوبِهِ، وَ كُتِبَ مِنْ زُوّارِهِ.

«وسائل الشیعه، ج 1، ص 380، ح 2»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: بر شما باد به دخول در مساجد، چون كه آن ها خانه خداوند بر روی زمین است; و هر كسی كه با طهارت وارد آن شود خداوند متعال او را از گناهان تطهیر می نماید و در زمره زیارت كنندگانش محسوب می شوند.

11- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : مَن قالَ بَعْدَ صَلوهِ الصُّبْحِ قَبْلَ أنْ یَتَكَلَّمَ: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، وَ لا حَوْلَ وَلا قُوَّهَ إلاّ بِاللهِ الْعَلی الْعَظیمِ» یُعیدُها سَبْعَ مَرّات، دَفَعَ اللهُ عَنْهُ سَبْعینَ نَوْعاً مِنْ أنْواعِ الْبَلاءِ، أهْوَنُهَاالْجُذامُ وَالْبَرَصُ.

«امالی طوسی، ج 2، ص 343»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: هر كسی بعد از نماز صبح پیش از آن كه سخنی مطرح كند، هفت مرتبه بگوید: «بسم الله الرّحمن الرّحیم، لا حول و لا قوّه إلاّ بالله العلیّ العظیم» خداوند متعال هفتاد نوع بلا از او دور گرداند كه ساده ترین آن ها مرض پیسی و جذام باشد.

12- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : مَنْ تَوَضَّأَ وَ تَمَنْدَلَ كُتِبَتْ لَهُ حَسَنَهٌ، وَ مَنْ تَوَضَّأَ وَلَمْ یَتَمَنْدَلْ حَتّی یَجُفَّ وُضُوئُهُ، كُتِبَ لَهُ ثَلاثُونَ حَسَنَهً.

«وسائل الشیعه، ج 1، ص 474، ح 5»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: هركس وضو بگیرد و با حوله خشك نماید یك حسنه دارد و چنانچه خشك نكند سی حسنه خواهد داشت.

13- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : لاَفْطارُكَ فی مَنْزِلِ أخیكَ أفْضَلُ مِنْ صِیامِكَ سَبْعینَ ضِعْفاً.

«من لایَحضره الفقیه، ج 2، ص 51، ح 13»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: اگر افطاری روزه ات را در منزل برادر - مؤمنت -، انجام بدهی ثوابش هفتاد برابر اصل روزه است.

14- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : إذا أفْطَرَ الرَّجُلُ عَلَی الْماءِ الْفاتِرِ نَقی كَبِدُهُ، وَ غَسَلَ الذُّنُوبَ مِنَ الْقَلْبِ، وَ قَوی الْبَصَرَ وَالْحَدَقَ.

«وسائل الشیعه، ج 10، ص 157، ح 3»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: چنانچه انسان روزه خود را با آب جوش افطار نماید كبدش پاك و سالم باقی می ماند، و قلبش از كدورت ها تمیز و نور چشمش قوی و روشن می گردد.

15- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : مَنْ قَرَءَ الْقُرْآنَ فِی الْمُصْحَفِ مُتِّعَ بِبَصَرِهِ، وَ خُنِّفَ عَلی والِدَیْهِ وَ إنْ كانا كافِرَیْنِ.

«وسائل الشیعه، ج 6، ص 204، ح 1»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: هر كه قرآن شریف را از روی آن قرائت نماید بر روشنائی چشمش افزوده گردد; و نیز گناهان پدر و مادرش سبك شود گرچه كافر باشند.

16- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : مَنْ قَرَءَ (قُلْ هُوَاللهُ أحَدٌ) مَرَّهً واحِدَهً فَكَأنَّما قَرَءَ ثُلْثَ الْقُرآنِ وَ ثُلْثَ التُّوراهِ وَ ثُلْثَ الاْنْجیلِ وَ ثُلْثَ الزَّبُورِ.

«وسائل الشیعه، ج 6، ص 225، ح 10»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: هر كه یك مرتبه سوره توحید را تلاوت نماید، همانند كسی است كه یك سوّم قرآن و تورات و انجیل و زبور را خوانده باشد.

17- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : إنَّ لِكُلِّ ثَمَرَه سَمّاً، فَإذا أتَیْتُمْ بِها فأمسُّوهَاالْماء، وَاغْمِسُوها فِی الْماءِ.

«وسائل الشیعه، ج 25، ص 147، ح 2»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: هر نوع میوه و ثمره ای، مسموم و آغشته به میكرب ها است; هر گاه خواستید از آن ها استفاده كنید با آب بشوئید.

18- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : عَلَیْكُمْ بِالشَّلْجَمِ، فَكُلُوهُ وَأدیمُوا أكْلَهُ، وَاكْتُمُوهُ إلاّ عَنْ أهْلِهِ، فَما مِنْ أحَد إلاّ وَ بِهِ عِرْقٌ مِنَ الْجُذامِ، فَأذیبُوهُ بِأكْلِهِ.

«وسائل الشیعه، ج 25، ص 208، ح 4»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: شلغم را اهمیّت دهید و مرتّب آن را میل نمائید و آن را به مخالفین معرّفی نكنید، شلغم رگ جذام را قطع و نابود می سازد.

19- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : یُسْتَجابُ الدُّعاءُ فی أرْبَعَهِ مَواطِنَ: فِی الْوِتْرِ، وَ بَعْدَ الْفَجْرِ، وَ بَعْدَالظُّهْرِ، وَ بَعْدَ الْمَغْرِبِ.

«جامع احادیث الشیعه، ج 5، ص 358، ح 12»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: در چهار وقت دعا مستجاب خواهد شد: هنگام نماز وِتر، بعد از نماز صبح، بعد از نماز ظهر، بعد از نماز مغرب.

20- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : مَنْ دَعا لِعَشْرَه مِنْ إخْوانِهِ الْمَوْتی لَیْلَهَ الْجُمُعَهِ أوْجَبَ اللهُ لَهُ الْجَنَّهَ.

«جامع احادیث الشیعه، ج 6، ص 178، ح 78»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: هركس كه در شب جمعه برای ده نفر از دوستان مؤمن خود كه از دنیا رفته اند دعا و طلب مغفرت نماید، از اهل بهشت قرار خواهد گرفت.

21- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : مِشْطُ الرَّأسِ یَذْهَبُ بِالْوَباءِ، وَ مِشْطُاللِّحْیَهِ یُشَدِّدُ الاْضْراسَ.

«وسائل الشیعه، ج 2، ص 124، ح 1»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: شانه كردن موی سر موجب نابودی وَبا ـ و مانع ریزش مو ـ می گردد، و شانه كردن ریش و محاسن ریشه دندان ها را محكم می نماید.

22- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : أیُّما مُؤْمِن سَئَلَ أخاهُ الْمُؤْمِنَ حاجَهً وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلی قَضائِها فَرَدَّهُ عَنْها، سَلَّطَ اللهُ عَلَیْهِ شُجاعاً فی قَبْرِهِ، یَنْهَشُ مِنْ أصابِعِهِ.

«أمالی طوسی، ج 2، ص 278»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: چنانچه مؤمنی از برادر ایمانیش حاجتی را طلب كند و او بتواند خواسته اش را برآورد و انجام ندهد، خداوند در قبرش یك افعی بر او مسلّط گرداند كه هر لحظه او را آزار رساند.

23- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : وَلَدٌ واحِدٌ یَقْدِمُهُ الرَّجُلُ، أفْضَلُ مِنْ سَبْعینَ یَبْقُونَ بَعْدَهُ، شاكینَ فِی السِّلاحِ مَعَ الْقائِمِ (عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّریف).

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: اگر انسانی یكی از فرزندانش را پیش از خود ـ به عالم آخرت ـ بفرستد بهتر از آن است كه چندین فرزند به جای گذارد و در ركاب امام زمان - علیه السلام - با دشمن مبارزه كنند.

24- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : إذا بَلَغَكَ عَنْ أخیكَ شَیْیءٌ فَقالَ لَمْ أقُلْهُ فَاقْبَلْ مِنْهُ، فَإنَّ ذلِكَ تَوْبَهٌ لَهُ. وَ قالَ - علیه السلام - : إذا بَلَغَكَ عَنْ أخیكَ شَیْیءٌ وَ شَهِدَ أرْبَعُونَ أنَّهُمْ سَمِعُوهُ مِنْهُ فَقالَ: لَمْ أقُلْهُ، فَاقْبَلْ مِنْهُ.

«مصادقه الاخوان، ص 82»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: چنانچه شنیدی كه برادرت ـ یا دوستت ـ چیزی بر علیه تو گفته است و او تكذیب كرد قبول كن. همچنین فرمود: اگر چیزی را از برادرت بر علیه خودت شنیدی و نیز چهل نفر شهادت دادند، ولی او تكذیب كرد و گفت: من نگفته ام، حرف او را بپذیر.

25- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : لا یَكْمُلُ إیمانُ الْعَبْدِ حَتّی تَكُونَ فیهِ أرْبَعُ خِصال: یَحْسُنُ خُلْقُهُ، وَ سَیْتَخِفُّ نَفْسَهُ، وَ یُمْسِكُ الْفَضْلَ مِنْ قَوْلِهِ، وَ یُخْرِجَ الْفَضْلَ مِنْ مالِهِ.

«امالی طوسی، ج 1، ص 125»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: ایمان انسان كامل نمی گردد مگر آن كه چهار خصلت در او باشد: اخلاقش نیكو باشد، نفس خود را سبك شمارد، كنترل سخن داشته باشد، اضافی ثروتش ـ حقّ اللّه و حقّ النّاس ـ را بپردازد.

26- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : داوُوا مَرْضاكُمْ بِالصَّدَقَهِ، وَ ادْفَعُوا أبْوابَ الْبَلایا بِالاْسْتِغْفارِ.

«مستدرك الوسائل، ج 7، ص 163، ح 1»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: مریضان خود را به وسیله پرداخت صدقه مداوا و معالجه نمائید، و بلاها و مشكلات را با استغفار و توبه دفع كنید.

27- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : إنَّ اللهَ فَرَضَ عَلَیْكُمُ الصَّلَواتِ الْخَمْسِ فی أفْضَلِ السّاعاتِ، فَعَلَیْكُمْ بِالدُّعاءِ فی إدْبارِ الصَّلَواتِ.

«مستدرك الوسائل، ج 6، ص 431، ح 6»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: خداوند متعال پنج نماز در بهترین اوقات را بر شما واجب گرداند، پس سعی كنید حوایج و خواسته های خود را پس از هر نماز با خداوند مطرح و درخواست كنید.

28- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : كُلُوا ما یَقَعُ مِنَ الْمائِدَهِ فِی الْحَضَرِ، فَإنَّ فیهِ شِفاءٌ مِنْ كُلِّ داء، وَلا تَأكُلُوا مایَقَعُ مِنْها فِی الصَّحاری.

«مستدرك الوسائل، ج 16، ص 288، ح 1»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: هنگام خوردن غذا در منزل، آنچه كه اطراف سفره و ظرف می ریزد جمع كنید و میل نمائید كه در آن ها شفای دردهای درونی است، ولی چنانچه در بیابان سفره انداختید; اضافه های آن را رها كنید ـ برای جانوران ـ.

29- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : أرْبَعَهٌ مِنْ أخْلاقِ الاْنْبیاءِ: الْبِرُّ، وَ السَّخاءُ، وَ الصَّبْرُ عَلَی النّائِبَهِ، وَ الْقِیامُ بِحَقِّ الْمُؤمِنِ.

«أعیان الشّیعه، ج 1، ص 672»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: چهار چیز از اخلاق پسندیده پیغمبران الهی است: نیكی، سخاوت، صبر و شكیبائی در مصائب و مشكلات، اجراء حقّ و عدالت بین مؤمنین.

30- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : إمْتَحِنُوا شیعتَنا عِنْدَ ثَلاث: عِنْدَ مَواقیتِ الصَّلاهِ كَیْفَ مُحافَظَتُهُمْ عَلَیْها، وَ عِنْدَ أسْرارِهِمْ كَیْفَ حِفْظُهُمْ لَها عِنْدَ عَدُوِّنا، وَ إلی أمْوالِهِمْ كَیْفَ مُواساتُهُمْ لاِخْوانِهِمْ فیها.

«وسائل الشیعه، ج 4، ص 112»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: شیعیان و دوستان ما را در سه مورد آزمایش نمائید: 1 ـ مواقع نماز، چگونه رعایت آن را می نمایند. 2 ـ اسرار یكدیگر را چگونه فاش و یا نگهداری می كنند. 3 ـ نسبت به اموال و ثروتشان چگونه به دیگران رسیدگی می كنند و حقوق خود را می پردازند.

31- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : مَنْ مَلَكَ نَفْسَهُ إذا رَغِبَ، وَ إذا رَهِبَ، وَ إذَااشْتَهی، وإذا غَضِبَ وَ إذا رَضِی، حَرَّمَ اللهُ جَسَدَهُ عَلَی النّارِ.

«وسائل الشیعه، ج 15، ص 162، ح 8»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: هر كه در چهار موقع، مالك نفس خود باشد: هنگام رفاه و توسعه زندگی، هنگام سختی و تنگ دستی، هنگام اشتهاء و آرزو و هنگام خشم و غضب; خداوند متعال بر جسم او، آتش را حرام می گرداند.

32- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : إنَّ النَّهارَ إذا جاءَ قالَ: یَابْنَ آدَم، أعْجِلْ فی یَوْمِكَ هذا خَیْراً، أشْهَدُ لَكَ بِهِ عِنْدَ رَبِّكَ یَوْمَ الْقیامَهِ، فَإنّی لَمْ آتِكَ فیما مَضی وَلاآتیكَ فیما بَقِی، فَإذا جاءَاللَّیْلُ قالَ مِثْلُ ذلِكَ.

«وسائل الشیعه، ج 16، ص 93، ح 2»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: هنگامی كه روز فرا رسد گوید: تا می توانی در این روز از كارهای خیر انجام بده كه من در قیامت در پیشگاه خداوند شهادت می دهم و بدان كه من قبلا در اختیار تو نبودم و در آینده نیز پیش تو باقی نخواهم ماند، همچنین هنگامی كه شب فرارسد چنین زبان حالی را خواهد داشت.

33- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : یَنْبَغی لِلْمُؤْمِنِ أنْ یَكُونَ فیهِ ثَمان خِصال: وَقُورٌ عِنْدَ الْهَزاهِزِ، صَبُورٌ عِنْدَ الْبَلاءِ، شَكُورٌ عِنْدَ الرَّخاءِ، قانِعٌ بِما رَزَقَهُ اللّهُ، لا یَظْلِمُ الاْعْداءَ، وَ لا یَتَحامَلُ لِلاْصْدِقاءِ، بَدَنُهُ مِنْهُ فی تَعِبٌ، وَ النّاسُ مِنْهُ فی راحَه.

«الكافی، ج 2، ص 47، ح 1»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: سزاوار است كه هر شخص مؤمن در بردارنده هشت خصلت باشد: هنگام فتنه ها و آشوب ها باوقار و آرام، هنگام بلاها و آزمایش ها بردبار و صبور، هنگام رفاه و آسایش شكرگزار، به آنچه خداوند روزیش گردانده قانع باشد. دشمنان و مخالفان را مورد ظلم و اذیّت قرار ندهد، بر دوستان برنامه ای را تحمیل ننماید، جسمش خسته; ولی دیگران از او راحت و از هر جهت در آسایش باشند.

34- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : من ماتَ یَوْمَ الْجُمُعَهِ عارِفاً بِحَقِّنا عُتِقَ مِنَ النّارِ وَ كُتِبَ لَهُ بَرائَهٌ مِنْ عَذابِ الْقَبْرِ.

«مستدرك الوسائل، ج 6، ص 66، ح 22»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: هركس كه در روز جمعه فوت نماید و از دنیا برود; و عارف به حقّ ما ـ اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) ـ باشد، از آتش سوزان دوزخ آزاد می گردد; و نیز از عذاب شب اوّل قبر در امان خواهد بود.

35- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : إنَّ الرَّجُلَ یَذْنِبُ الذَّنْبَ فَیَحْرُمُ صَلاهَ اللَّیْلِ، إنَّ الْعَمَلَ السَّیِّیءَ أسْرَعُ فی صاحِبِهِ مِنَ السِّكینِ فِی اللَّحْمِ.

«الكافی، ج 2، ص 272»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: چه بسا شخصی به وسیله انجام گناهی از نماز شب محروم گردد، همانا تأثیر گناه در ـ روان ـ انسان سریع تر از تأثیر چاقو در گوشت است.

36- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : لا تَتَخَلَّلُوا بِعُودِالرَّیْحانِ وَ لا بِقَضیْبِ الرُّمانِ، فَإنَّهُما یُهَیِّجانِ عِرْقَ الْجُذامِ.

«أمالی صدوق، ص 321»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: به وسیله چوب ریحان و چوب انار، دندان های خود را خلال نكنید، زیرا كه تحریك كننده عوامل مرض جذام و پیسی می باشد.

37- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : تَقْلیمُ الأظْفارِ یَوْمَ الْجُمُعَهِ یُؤمِنُ مِنَ الْجُذامِ وَ الْبَرَصِ وَ الْعَمی، وَ إنْ لَمْ تَحْتَجْ فَحَكِّها حَكّاً. وَ قالَ - علیه السلام - : أخْذُ الشّارِبِ مِنَ الْجُمُعَهِ إلَی الْجُمُعَهِ أمانٌ مِنَ الْجُذامِ.

«وسائل الشیعه، ج 7، ص 363»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: كوتاه كردن ناخن ها در روز جمعه موجب سلامتی از جذام و پیسی و ضعف بینائی چشم خواهد شد و اگر امكان كوتاه كردن آن نباشد سر آن ها را بتراش. و نیز فرمود: كوتاه كردن سبیل در هر جمعه سبب ایمنی از مرض جذام می شود.

38- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : إذا أوَیْتَ إلی فِراشِكَ فَانْظُرْ ماسَلَكْتَ فی بَطْنِكَ، وَ ما كَسَبْتَ فی یَوْمِكَ، وَ اذْكُرْ أنَّكَ مَیِّتٌ، وَ أنَّ لَكَ مَعاداً.

«بحارالأنوار، ج 71، ص 267، ح 17»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: در آن هنگامی كه وارد رختخواب خود می شوی، با خود بیندیش كه در آن روز چه نوع خوراكی ها و آشامیدنی ها از چه راهی به دست آورده ای و میل نموده ای. و در آن روز چه چیزهائی را چگونه و از چه راهی كسب و تحصیل كرده ای; و در هر حال   متوجّه باش كه مرگ تو را می رباید; و سپس در صحرای محشر ـ جهت بررسی گفتار و كردارت ـ حاضر خواهی شد.

39- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : إنَّ لِلّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إثْنَیْ عَشَرَ ألْفَ عالَم، كُلُّ عالَم مِنْهُمْ أكْبَرُ مِنْ سَبْعِ سَموات وَ سَبْعِ أرَضینَ، ما یُری عالَمٌ مِنْهُمْ أنّ لِلّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عالَماً غَیْرُهُمْ وَ أنَاالْحُجَّهُ عَلَیْهِمْ.

«بحارالأنوار، ج 27، ص 41، ح 1»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: همانا خداوند متعال، دوازده هزار جهان آفریده است كه هر یك از آن ها نسبت به آسمان ها و زمین های هفت گانه بزرگ تر می باشد; و من ـ و دیگر ائمّه دوازده گانه ـ از طرف خداوند بر همه آن ها حجّت و راهنما هستیم.

40- قالَ الإمامُ الصّادقُ - علیه السلام - : حَدیثٌ فی حَلال وَ حَرام تَأخُذُهُ مِنْ صادِق خَیْرٌ مِنَ الدُّنْیا وَ ما فیها مِنْ ذَهَب وَفِضَّه.

«الإمام الصّادق - علیه السلام -، ص 143»

امام جعفر صادق - علیه السلام - فرمود: سخنی را درباره مسائل حلال و حرام و احكام دین خدا، از راست گوی مؤمنی دریافت كنی; بهتر و ارزشمندتر است از تمام دنیا و ثروت های آن.

احاديثي از حضرت فاطمه زهرا (س)

1ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : نَحْنُ وَسیلَتُهُ فی خَلْقِهِ، وَ نَحْنُ خاصَّتُهُ وَ مَحَلُّ قُدْسِهِ، وَ نَحْنُ حُجَّتُهُ فی غَیْبِهِ، وَ نَحْنُ وَرَثَهُ أنْبیائِهِ.

«شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 16، ص 211»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: ما أهل بیت پیامبر، وسیله ارتباط خداوند با خلق او هستیم، ما برگزیدگان پاك و مقدّس پروردگار می باشیم، ما حجّت و راهنما خواهیم بود; و ما وارثان پیامبران الهی هستیم.

2ـ عَبْدُ اللّهِ بْنِ مَسْعُود، فالَ: أتَیْتُ فاطِمَهَ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیْها، فَقُلْتُ: أیْنَ بَعْلُكِ؟فَقالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : عَرَجَ بِهِ جِبْرئیلُ إلَی السَّماءِ، فَقُلْتُ: فیما ذا؟ فَقالَتْ: إنَّ نَفَراً مِنَ الْمَلائِكَهِ تَشاجَرُوا فی شَیْیء، فَسَألُوا حَكَماً مِنَ الاْدَمِیّینَ، فَأَوْحی اللّهُ إلَیْهِمْ أنْ تَتَخَیَّرُوا، فَاخْتارُوا عَلیِّ بْنِ أبی طالِب - علیه السلام - .

«بحارالأنوار، ج 37، ص 150، ح 15»

عبد اللّه بن مسعود گوید: روزی بر فاطمه زهراء - علیها السلام - وارد شدم و عرضه داشتم: همسرت كجا است؟ فرمود: همراه جبرائیل به آسمان عروج نموده است، گفتم: برای چه موضوعی؟! فرمود: بین عدّه ای از ملائكه الهی مشاجره ای شده است; و تقاضا كرده اند یك نفر از آدم ها بین ایشان حكم و قضاوت نماید; و خداوند به ملائكه وحی فرستاد: خودتان یك نفر را انتخاب نمائید; و آن ها هم حضرت علی بن ابی طالب - علیه السلام - را برگزیدند.

3ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : وَهُوَ الإمامُ الرَبّانی، وَالْهَیْكَلُ النُّورانی، قُطْبُ الأقْطابِ، وَسُلالَهُ الاْطْیابِ، النّاطِقُ بِالصَّوابِ، نُقْطَهُ دائِرَهِ الإمامَهِ.

«ریاحین الشّریعه، ج 1، ص 93»

حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) در تعریف امام علی - علیه السلام - فرمود: او پیشوائی الهی و ربّانی است، تجسّم نور و روشنائی است، مركز توجّه تمامی موجودات و عارفان است، فرزندی پاك از خانواده پاكان می باشد، گوینده ای حقّ گو و هدایتگر است، او مركز و محور امامت و رهبریّت است.

4ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : أبَوا هِذِهِ الاْمَّهِ مُحَمَّدٌ وَ عَلی، یُقْیمانِ أَودَّهُمْ، وَ یُنْقِذانِ مِنَ الْعَذابِ الدّائِمِ إنْ أطاعُوهُما، وَ یُبیحانِهِمُ النَّعیمَ الدّائم إنْ واقَفُوهُما.

«بحارالأنوار، ج 23، ص 259، ح 8»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: حضرت محمّد (صلی الله علیه وآله) و علی - علیه السلام -، والِدَین این امّت هستند، چنانچه از آن دو پیروی كنند آن ها را از انحرافات دنیوی و عذاب همیشگی آخرت نجات می دهند; و از نعمت های متنوّع و وافر بهشتی بهره مندشان می سازند.

5ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : مَنْ أصْعَدَ إلی اللّهِ خالِصَ عِبادَتِهِ، أهْبَطَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ أفْضَلَ مَصْلَحَتِهِ.

«تنبیه الخواطر، ص 108»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: هركس عبادات و كارهای خود را خالصانه برای خدا انجام دهد، خداوند بهترین مصلحت ها و بركات خود را برای او تقدیر می نماید.

6ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : إنَّ السَّعیدَ كُلَّ السَّعیدِ، حَقَّ السَّعیدِ مَنْ أحَبَّ عَلیّاً فی حَیاتِهِ وَ بَعْدَ مَوْتِهِ.

«شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 2، ص 449»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: همانا حقیقت و واقعیّت تمام سعادت ها و رستگاری ها در دوستی علی - علیه السلام - در زمان حیات و پس از رحلتش خواهدبود.

7ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : إلهی وَ سَیِّدی، أسْئَلُكَ بِالَّذینَ اصْطَفَیْتَهُمْ، وَ بِبُكاءِ وَلَدَیَّ فی مُفارِقَتی أَنْ تَغْفِرَ لِعُصاهِ شیعَتی، وَشیعَهِ ذُرّیتَی.

«كوكب الدّری، ج 1، ص 254»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: خداوندا، به حقّ اولیاء و مقرّبانی كه آن ها را برگزیده ای، و به گریه فرزندانم پس از مرگ و جدائی من با ایشان، از تو می خواهم گناه خطاكاران شیعیان و پیروان ما را ببخشی.

8ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : شیعَتُنا مِنْ خِیارِ أهْلِ الْجَنَّهِ وَكُلُّ مُحِبّینا وَ مَوالی اَوْلیائِنا وَ مُعادی أعْدائِنا وَ الْمُسْلِمُ بِقَلْبِهِ وَ لِسانِهِ لَنا.

«بحارالأنوار، ج 68، ص 155»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: شیعیان و پیروان ما، و همچنین دوستداران اولیاء ما و آنان كه دشمن دشمنان ما باشند، نیز آن هائی كه با قلب و زبان تسلیم ما هستند بهترین افراد بهشتیان خواهند بود.

9ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : وَاللّهِ یَابْنَ الْخَطّابِ لَوْلا أنّی أكْرَهُ أنْ یُصیبَ الْبَلاءُ مَنْ لا ذَنْبَ لَهُ، لَعَلِمْتَ أنّی سَأُقْسِمُ عَلَی اللّهِ ثُمَّ أجِدُهُ سَریعَ الاْجابَهِ.

«الكافی، ج 1، ص 460»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - حضرت به عمر بن خطّاب فرمود: سوگند به خداوند، اگر نمی ترسیدم كه عذاب الهی بر بی گناهی، نازل گردد; متوجّه می شدی كه خدا را قسم می دادم و نفرین می كردم. و می دیدی چگونه دعایم سریع مستجاب می گردید.

10ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : وَاللّهِ! لا كَلَّمْتُكَ أبَداً، وَاللّهِ! لاَدْعُوَنَّ اللّهَ عَلَیْكَ فی كُلِّ صَلوه.

«الكافی، ج 1، ص 460»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - پس از ماجرای هجوم به خانه حضرت، خطاب به ابوبكر كرد و فرمود: به خدا سوگند، دیگر با تو سخن نخواهم گفت، سوگند به خدا، در هر نمازی تو را نفرین خواهم كرد.

11ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : إنّی أُشْهِدُ اللّهَ وَ مَلائِكَتَهُ، أنَّكُما اَسْخَطْتُمانی، وَ ما رَضیتُمانی، وَ لَئِنْ لَقیتُ النَبِیَّ لأشْكُوَنَّكُما إلَیْهِ.

«بحارالأنوار، ج 28، ص 303»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - هنگامی كه ابوبكر و عمر به ملاقات حضرت آمدند فرمود: خدا و ملائكه را گواه می گیرم كه شما مرا خشمناك كرده و آزرده اید، و مرا راضی نكردید، و چنانچه رسول خدا را ملاقات كنم شكایت شما دو نفر را خواهم كرد.

12ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : لا تُصَلّی عَلَیَّ اُمَّهٌ نَقَضَتْ عَهْدَ اللّهِ وَ عَهْدَ أبی رَسُولِ اللّهِ فی أمیر الْمُؤمنینَ عَلیّ، وَ ظَلَمُوا لی حَقی، وَ أخَذُوا إرْثی، وَ خَرقُوا صَحیفَتی اللّتی كَتَبها لی أبی بِمُلْكِ فَدَك.

«بیت الأحزان، ص 113»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: افرادی كه عهد خدا و پیامبر خدا را درباره امیرالمؤمنین علی - علیه السلام - شكستند، و در حقّ من ظلم كرده و ارثیّه ام را گرفتند و نامه پدرم را نسبت به فدك پاره كردند، نباید بر جنازه من نماز بگذارند.

13ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : إلَیْكُمْ عَنّی، فَلا عُذْرَ بَعْدَ غَدیرِكُمْ، وَ الاَْمْرُ بعد تقْصیركُمْ، هَلْ تَرَكَ أبی یَوْمَ غَدیرِ خُمّ لاِحَد عُذْوٌ.

«خصال، ج 1، ص 173»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - خطاب به مهاجرین و انصار كرد و فرمود: از من دور شوید و مرا به حال خود رها كنید، با آن همه بی تفاوتی و سهل انگاری هایتان، عذری برای شما باقی نمانده است. آیا پدرم در روز غدیر خم برای كسی جای عذری باقی گذاشت؟

14ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : جَعَلَ اللّهُ الاْیمانَ تَطْهیراً لَكُمْ مِنَ الشّـِرْكِ، وَ الصَّلاهَ تَنْزیهاً لَكُمْ مِنَ الْكِبْرِ، وَ الزَّكاهَ تَزْكِیَهً لِلنَّفْسِ، وَ نِماءً فِی الرِّزقِ، وَ الصِّیامَ تَثْبیتاً لِلاْخْلاصِ، وَ الْحَّجَ تَشْییداً لِلدّینِ.

«ریاحین الشّریعه، ج 1، ص 312»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: خداوند سبحان، ایمان و اعتقاد را برای طهارت از شرك و نجات از گمراهی ها و شقاوت ها قرار داد. و نماز را برای خضوع و فروتنی و پاكی از هر نوع تكّبر، مقرّر نمود. و زكات (و خمس) را برای تزكیه نفس و توسعه روزی تعیین نمود. و روزه را برای استقامت و اخلاص در اراده، لازم دانست. و حجّ را برای استحكام أساس شریعت و بناء دین اسلام واجب نمود.

15ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : یا أبَا الْحَسَنِ! إنَّ رَسُولَ اللّهِ (صلی الله علیه وآله وسلم) عَهِدَ إلَی وَ حَدَّثَنی أنّی اَوَّلُ أهْلِهِ لُحُوقاً بِهِ وَ لا بُدَّ مِنْهُ، فَاصْبِرْ لاِمْرِاللّهِ تَعالی وَ ارْضَ بِقَضائِهِ.

«بحارالأنوار، ج 43، ص 200، ح 30»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: ای ابا الحسن! ـ همسرم ـ، همانا رسول خدا با من عهد بست و اظهار نمود: من اوّل كسی هستم از اهل بیتش كه به او ملحق می شوم و چاره ای از آن نیست، پس تو صبر نما و به قضا و مقدّرات الهی خوشنود باش.

16ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : مَنْ سَلَّمَ عَلَیْهِ اَوْ عَلَیَّ ثَلاثَهَ أیّام أوْجَبَ اللّهُ لَهُ الجَنَّهَ، قُلْتُ لَها: فی حَیاتِهِ وَ حَیاتِكِ؟ قالَتْ: نعَمْ وَ بَعْدَ مَوْتِنا.

«بحارالأنوار، ج 43، ص 185، ح 17»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: هر كه بر پدرم ـ رسول خدا ـ و بر من به مدّت سه روز سلام كند خداوند بهشت را برای او واجب می گرداند. راوی گوید: عرضه داشتم: آیا در زمان حیات و زنده بودن؟ فرمود: چه در زمان حیات ما باشد; و یا پس از مرگ.

17ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : ما صَنَعَ أبُو الْحَسَنِ إلاّ ما كانَ یَنْبَغی لَهُ، وَ لَقَدْ صَنَعُوا ما اللّهُ حَسیبُهُمْ وَ طالِبهُمْ.

«بحارالأنوار، ج 28، ص 355، ح 69»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: آنچه را امام علی - علیه السلام - (نسبت به دفن رسول خدا و جریان بیعت) انجام داد، وظیفه الهی او بوده است، و آنچه را دیگران انجام دادند خداوند آن ها را محاسبه و مجازات می نماید.

18ـ قالَتْ - علیه السلام - : خَیْرٌ لِلِنّساءِ أنْ لا یَرَیْنَ الرِّجالَ وَ لا یَراهُنَّ الرِّجالُ.

«بحارالأنوار، ج 43، ص 54، ح 48»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: بهترین چیز برای حفظ شخصیت زن آن است كه مردی را نبیند و نیز مورد مشاهده مردان قرار

نگیرد.

19ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : أوُصیكَ یا أبَا الْحَسنِ أنْ لا تَنْسانی، وَ تَزُورَنی بَعْدَ مَماتی.

«زهره الرّیاض ـ كوكب الدّری، ج 1، ص 253»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - ضمن وصیّتی به همسرش اظهار داشت: مرا پس از مرگم فراموش نكن; و به زیارت و دیدار من ـ بر سر قبرم ـ بیا.

20ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : إنّی قَدِاسْتَقْبَحْتُ ما یُصْنَعُ بِالنِّساءِ، إنّهُ یُطْرَحُ عَلی الْمَرْئَهِ الثَّوبَ فَیَصِفُها لِمَنْ رَأی، فَلا تَحْمِلینی عَلی سَریر ظاهِر، اُسْتُرینی، سَتَرَكِ اللّهُ مِنَ النّارِ.

«تهذیب الأحكام، ج 1، ص 429»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - در آخرین روزهای عمر پر بركتش ضمن وصیّتی به اسماء فرمود: من بسیار زشت و زننده می دانم كه جنازه زنان را پس از مرگ با انداختن پارچه ای روی بدنش تشییع می كنند. و افرادی اندام و حجم بدن او را مشاهده كرده و برای دیگران تعریف می نمایند. مرا بر تختی كه اطرافش پوشیده نیست و مانع مشاهده دیگران نباشد قرار مده ـ بلكه مرا با پوشش كامل تشییع كن ـ، خداوند تو را از آتش جهنّم مستور و محفوظ نماید.

21ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : ... إنْ لَمْ یَكُنْ یَرانی فَإنّی أراهُ، وَ هُوَ یَشُمُّ الریح.

«بحارالأنوار، ج 43، ص 91، ح 16»

مرد نابینائی وارد منزل شد و حضرت زهراء (علیها السلام)پنهان گشت، وقتی رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) علّت آن را جویا شد؟ در پاسخ پدر اظهار داشت: اگر آن نابینا مرا نمی بیند، من او را می بینم، دیگر آن كه مرد، حسّاس است و بوی زن را استشمام می كند.

22ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : أصْبَحْتُ وَ اللهِ! عاتِقَهً لِدُنْیاكُمْ، قالِیَهً لِرِجالِكُمْ.

«دلائل الإمامه، ص 128، ح 38»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - بعد از جریان غصب فدك و احتجاج حضرت، بعضی از زنان مهاجر و انصار به منزل حضرت آمدند و احوال وی را جویا شدند، حضرت در پاسخ فرمود: به خداوند سوگند، دنیا را آزاد كردم و هیچ علاقه ای به آن ندارم، همچنین دشمن و مخالف مردان شما خواهم بود.

23ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : إنْ كُنْتَ تَعْمَلُ بِما أمَرْناكَ وَ تَنْتَهی عَمّا زَجَرْناكَ عَنْهُ، قَأنْتَ مِنْ شیعَتِنا، وَ إلاّ فَلا.

«تفسیر الإمام العسكری - علیه السلام -، ص 320، ح 191»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: اگر آنچه را كه ما ـ اهل بیت عصمت و طهارت ـ دستور داده ایم عمل كنی و از آنچه نهی كرده ایم خودداری نمائی، تو از شیعیان ما هستی وگرنه، خیر.

24ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : حُبِّبَ إلَیَّ مِنْ دُنْیاكُمْ ثَلاثٌ: تِلاوَهُ كِتابِ اللّهِ، وَالنَّظَرُ فی وَجْهِ رَسُولِ اللّهِ، وَالاْنْفاقُ فی سَبیلِ اللّهِ.

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: سه چیز از دنیا برای من دوست داشتنی است: تلاوت قرآن، نگاه به صورت رسول خدا; و انفاق و كمك ـ به نیازمندان ـ در راه خداوند متعال.

25ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : أُوصیكَ اَوّلاً أنْ تَتَزَوَّجَ بَعْدی بِإبْنَهِ اُخْتی أمامَهَ، فَإنَّها تَكُونُ لِوُلْدی مِثْلی، فَإنَّ الرِّجالَ لابُدَّ لَهُمْ مِنَ النِّساءِ.

«بحارالأنوار، ج 43، ص 192، ح 20»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - در آخرین لحظات عمرش به همسر خود چنین سفارش نمود: پس از من با دختر خواهرم أمامه ازدواج نما، چون كه او نسبت به فرزندانم مانند خودم دلسوز و متدیّن است. همانا مردان در هر حال، نیازمند به زن می باشند.

26ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : الْزَمْ رِجْلَها، فَإنَّ الْجَنَّهَ تَحْتَ أقْدامِها، و الْزَمْ رِجْلَها فَثَمَّ الْجَنَّهَ.

«كنزل العمّال، ج 16، ص 462، ح 45443»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: همیشه در خدمت مادر و پای بند او باش، چون بهشت زیر پای مادران است; و نتیجه آن نعمت های بهشتی خواهد بود.

27ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : ما یَصَنَعُ الصّائِمُ بِصِیامِهِ إذا لَمْ یَصُنْ لِسانَهُ وَ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ وَ جَوارِحَهُ.

«مستدرك الوسائل، ج 7، ص 336، ح 2»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: روزه داری كه زبان و گوش و چشم و دیگر اعضاء و جوارح خود را كنترل ننماید هیچ سودی از روزه خود نمی برد.

28ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : اَلْبُشْری فی وَجْهِ الْمُؤْمِنِ یُوجِبُ لِصاحِبهِ الْجَنَّهَ، وَ بُشْری فی وَجْهِ الْمُعانِدِ یَقی صاحِبَهُ عَذابَ النّارِ.

«مستدرك الوسائل، ج 12، ص 262»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: تبسّم و شادمانی در برابر مؤمن موجب دخول در بهشت خواهد گشت، و نتیجه تبسّم در مقابل دشمنان و مخالفان سبب ایمنی از عذاب خواهد بود.

29ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : لا یَلُومَنَّ امْرُءٌ إلاّ نَفْسَهُ، یَبیتُ وَ فی یَدِهِ ریحُ غَمَر.

«كنزل العمّال، ج 15، ص 242، ح 40759»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: كسی كه بعد از خوردن غذا، دست های خود را نشوید دست هایش آلوده باشد، ـ چنانچه ناراحت برایش بوجود آید ـ كسی جز خودش را سرزنش نكند.

30ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : اصْعَدْ عَلَی السَّطْحِ، فَإنْ رَأیْتَ نِصْفَ عَیْنِ الشَّمْسِ قَدْ تَدَلّی لِلْغُرُوبِ فَأعْلِمْنی حَتّی أدْعُو.

«معانی الأخبار، ص 399»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - روز جمعه نزدیك غروب آفتاب به غلام خود می فرمود: بالای پشت بام برو، هر موقع نصف خورشید غروب كرد مرا خبر كن تا برای خود ـ و دیگران ـ دعا كنم.

31ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : إنَّ اللّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً وَلایُبالی.

«تفسیر التّبیان، ج 9، ص 37»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: همانا خداوند متعال تمامی گناهان بندگانش را می آمرزد و از كسی باكی نخواهد داشت.

32ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : الرَّجُلُ اُحَقُّ بِصَدْرِ دابَّتِهِ، وَ صَدْرِ فِراشِهِ، وَالصَّلاهِ فی مَنْزِلِهِ إلاَّ الاْمامَ یَجْتَمِعُ النّاسُ عَلَیْهِ.

«مجمع الزّوائد، ج 8، ص 108»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: هر شخصی نسبت به مركب سواری، و فرش منزل خود و برگزاری نماز در آن از دیگری در أُلویّت است، مگر آن كه دیگری امام جماعت باشد و مردم بخواهند با او نماز جماعت را إقامه نمایند.

33ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : یا أبَه، ذَكَرْتُ الْمَحْشَرَ وَوُقُوفَ النّاسِ عُراهً یَوْمَ الْقیامَهِ، وا سَوْأتاهُ یَوْمَئِذ مِنَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ.

«كشف الغمّه، ج 2، ص 57»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - اظهار داشت: ای پدر، من به یاد روز قیامت افتادم كه مردم چگونه در پیشگاه خداوند با حالت برهنه خواهند ایستاد ـ و فریاد رسی ندارد، جز اعمال و علاقه نسبت به اهل بیت (علیهم السلام) ـ.

34ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : إذا حُشِرْتُ یَوْمَ الْقِیامَهِ، أشْفَعُ عُصاهَ أُمَّهِ النَّبی 6.

«إحقاق الحقّ، ج 19، ص 129»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: هنگامی كه در روز قیامت برانگیخته و محشور شوم، خطاكاران امّت پیامبر - صلی الله علیه وآله وسلم -، را شفاعت می نمایم.

35ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : فَأكْثِرْ مِنْ تِلاوَهِ الْقُرآنِ، وَالدُّعاءِ، فَإنَّها ساعَهٌ یَحْتاجُ الْمَیِّتُ فیها إلی أُنْسِ الاْحْیاءِ.

«بحارالأنوار، ج 79، ص 27»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - ضمن وصیّتی به امام علی - علیه السلام - اظهار نمود: پس از آن كه مرا دفن كردی، برایم قرآن را بسیار تلاوت نما، و برایم دعا كن، چون كه میّت در چنان موقعیّتی بیش از هر چیز نیازمند به اُنس با زندگان می باشد.

36ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : یا أبَا الحَسَن، إنّی لأسْتَحی مِنْ إلهی أنْ أكَلِّفَ نَفْسَكَ ما لا تَقْدِرُ عَلَیْهِ.

«أمالی شیخ طوسی، ج 2، ص 228»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - خطاب به همسرش امیرالمؤمنین علی - علیه السلام - كرد و اظهار نمود: من از خدای خود شرم دارم كه از تو چیزی را در خواست نمایم و تو توان تهیه آنرا نداشته باشی.

37ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : خابَتْ أُمَّهٌ قَتَلَتْ إبْنَ بِنْتِ نَبِیِّها.

«مدینه المعاجز، ج 3، ص 430»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: رستگار و سعادتمند نخواهند شد آن گروهی كه فرزند پیامبر خود را به قتل رسانند.

38ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : ... وَ النَّهْی عَنْ شُرْبِ الْخَمْرِ تَنْزیهاً عَنِ الرِّجْسِ، وَاجْتِنابَ الْقَذْفِ حِجاباً عَنِ اللَّعْنَهِ، وَ تَرْكَ السِّرْقَهِ ایجاباً لِلْعِّفَهِ.

«ریاحین الشّریعه، ج 1، ص 312»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: خداوند متعال منع و نهی از شرابخواری را جهت پاكی جامعه از زشتی ها و جنایت ها; و دوری از تهمت ها و نسبت های ناروا را مانع از غضب و نفرین قرار داد; و دزدی نكردن، موجب پاكی جامعه و پاكدامنی افراد می گردد.

39ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : وَ حَرَّمَ اللّه( الشِّرْكَ إخْلاصاً لَهُ بِالرُّبُوبِیَّهِ، فَاتَّقُوا اللّه حَقَّ تُقاتِهِ، وَ لا تَمُوتُّنَ إلاّ وَ أنْتُمْ مُسْلِمُونَ، وَ أطیعُوا اللّه فیما أمَرَكُمْ بِهِ، وَ نَهاكُمْ عَنْهُ، فَاِنّهُ، إنَّما یَخْشَی اللّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءِ.

«ریاحین الشّریعه، ج 1، ص 312»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: خداوند سبحان شرك را (در امور مختلف) حرام گرداند تا آن كه همگان تن به ربوبیّت او در دهند و به سعادت نائل آیند; پس آن طوری كه شایسته است باید تقوای الهی داشته باشید و كاری كنید تا با اعتقاد به دین اسلام از دنیا بروید. بنابر این باید اطاعت و پیروی كنید از خداوند متعال در آنچه شما را به آن دستور داده یا از آن نهی كرده است، زیرا كه تنها علماء و دانشمندان (اهل معرفت) از خدای سبحان خوف و وحشت خواهند داشت.

40ـ قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهْراء - سلام الله علیها - : أمّا وَاللّهِ، لَوْ تَرَكُوا الْحَقَّ عَلی أهْلِهِ وَ اتَّبَعُوا عِتْرَهَ نَبیّه، لَمّا اخْتَلَفَ فِی اللّهِ اثْنانِ، وَ لَوَرِثَها سَلَفٌ عَنْ سَلَف، وَ خَلْفٌ بَعْدَ خَلَف، حَتّی یَقُومَ قائِمُنا، التّاسِعُ مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ - علیه السلام - .

«بحارالأنوار، ج 36، ص 352، ح 224»

حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - فرمود: به خدا سوگند، اگر حقّ ـ یعنی خلافت و امامت ـ را به اهلش سپرده بودند; و از عترت و اهل بیت پیامبر صلوات اللّه علیهم پیروی و متابعت كرده بودند حتّی دو نفر هم با یكدیگر درباره خدا ـ و دین ـ اختلاف نمی كردند. و مقام خلافت و امامت توسط افراد شایسته یكی پس از دیگری منتقل می گردید و در نهایت تحویل قائم آل محمّد ( عجّل اللّه فرجه الشّریف، و صلوات اللّه علیهم اجمعین) می گردید كه او نهمین فرزند از حسین - علیه السلام - می باشد.

واحد پردازش مرکزی

سی پی یو(central processing unit (CPU یا پردازنده (Processor)؛ یکی از اجزاء رایانه می‌باشد که فرامین و اطلاعات را مورد پردازش قرار می‌دهد. واحدها ی مرکزی پردازش ویژگی پایه‌ای قابل برنامه ریزی شدن را در رایانه‌های رقمی فراهم می‌کنند ؛ و یکی از مهم‌ترین اجزاء رایانه‌ها در حافظه‏ی اولیه ؛امکانات ورودی/خروجی هستند.یک پردازندهٔ مرکزی مداری یکپارچه می‌باشد که معمولاً به عنوان ریزپردازنده شناخته می‌شود. امروزه عبارت CPU‌ها معمولاً برای ریزپردازنده‌ها به کار می‌روند.

عبارت «central process unit»(واحد پردازندهٔ مرکزی) یک ردهٔ خاص از ماشین را معرفی می‌کند که می‌تواند برنامه‌های رایانه را اجرا کند.این عبارت گسترده را می‌توان به راحتی به بسیاری از رایانه‌هایی که بسیار قبل‏تر از عبارت "CPU" بودند تعمیم داد. به هر حال ؛این عبارت و شروع استفاده از آن در صنعت رایانه از اوایل سال ۱۹۶۰ رایج شد. شکل ,طراحی و پیاده سازی پرازنده‌ها نسبت به طراحی اولیه تغییر کرده‌است ولی عملگرهای بنیادی آن همچنان به همان شکل باقی مانده‌است.

پردازنده‌های اولیه که به عنوان یک بخش از سامانه‏ای بزرگ‌تر که معمولاً یک نوع رایانه‌است ؛دارای طراحی سفارشی بودند. در هر صورت این روش طراحی سفارشی پردازنده‌ها، کاری گران قیمت برای یک بخش خاص، به مقدار زیادی راه تولید را به تعداد زیاد که برای اهداف زیادی قابل استفاده بود را فراهم کرد.این استانداردسازی روند عمومی را در عصر ابر رایانه‏های ترانزیستوری و ریز کامپیوترها گسسته و شتاب‏دار کردن تعمیم مدارات مجتمع(IC)را شروع کرد. یک مدار مجتمع، امکان افزایش پیچیدگی‌ها برای طراحی پردازنده‌ها و ساختن آنها در مقیاس کوچک را (در حد میلیمتر) امکان پذیر می‌سازد. هر دو فرآیند کوچک سازی و استاندارد سازی پردازنده‌ها حضور این تجهیزات رقمی در زندگی مدرن گسترش داد و آن را به فراتر از یک دستگاه خاص مانند رایانه برد.ریزپردازنده‌های جدید در هر چیزی چون خودروها تا تلفن‌های همراه و حتی اسباب بازی‌های کودکان وجود دارند.

مدت زمان انجام یک کار به‌وسیله رایانه، به عوامل متعددی بستگی دارد که اولین آنها، سرعت پردازشگر رایانه‌است. پردازشگر یک تراشه الکترونیکی کوچک در قلب کامپیوتر بوده و سرعت آن بر حسب مگاهرتز سنجیده می‌شود. هر چه مقدار این پارامتر بیشتر باشد، پردازشگر سریعتر خواهد بود و در نتیجه قادر خواهد بود، محاسبات بیشتری را در هر ثانیه انجام دهد. سرعت پردازشگر به عنوان یکی از مشخصه‌های یک کامپیوتر به قدری در تعیین کارآیی آن اهمیت دارد که معمولاً به عنوان یکی از اجزای تشکیل دهنده نام کامپیوتر از آن یاد می‌شود. تراشه پردازشگر و اجزای الکترونیکی که آن را پشتیبانی می‌کنند، مجموعا به عنوان واحد پردازش مرکزی یا CPU شناخته می‌شوند. واحد پردازش مرکزی واحد محاسباتی و کنترلی رایانه‌است که دستورالعمل‏ها را تفسیر و اجرا می‌کند. کامپیوترهای بزرگ و ریزرایانه‌های قدیمی بردهایی پر از مدارهای مجتمع داشته‌اند که عمل پردازنده را انجام داده‌است. واحدهای پردازش مرکزی، تراشه‌هایی که ریز پردازنده نامیده می‌شوند، امکان ساخت کامپیوترهای شخصی و ایستگاه‌های کاری را میسر ساخته‌اند. در اصطلاح عامیانه CPU به عنوان مغز رایانه شناخته می‌شود.

تاریخچه

پیش از ظهور اولین ماشین که به پردازنده‌های امروزی شباهت داشت ؛ کامپوترهای مثل انیاک(‍‍‍‍‌‍ENIAC) مجبور بودند برای اینکه کارهای مختلفی را انجام دهند دوباره سیم کشی کنند. این ماشین‌ها اغلب به رایانه‌هایی، با برنامهٔ ثابت اطلاق می‌شد تا زمانیکه توانایی اجرای چند برنامه را پیدا کردند. عبارت "CPU" از زمانی برای ابزار اجرا کنندهٔ نرم افزار(برنامهٔ رایانه) تعریف شد ؛ اولین ابزارهای که که عبارت "CPU" به آن‌ها اطلاق شد همراه ظهور اولین برنامهٔ ذخیره شدهٔ در رایانه بود.

ایدهٔ برنامهٔ ذخیره شده مربوط به بعد زمان طراحی ENIAC بود. در ۳۰ ژوئن سال ۱۹۴۵ (۹ تیر ماه ۱۳۲۴) قبل از اینکه انیاک کامل شود , دانشمند ریاضیدان جان فون نیومان در مقاله‌ای به نام «[[First Draft of a Report on the EDVAC» آن را شرح داده بود.سرانجام شکل کلی ارائه داده شده برای برنامهٔ قابل ذخیره شدن در رایانه در آگوست سال ۱۹۴۹(تیر ماه ۱۳۲۸) کامل شد.EDVAC برای اجرا یک سری دستوالعمل‌های معین (یا عملگرهای خاص) برای گونه‌های متفاوت، طراحی شده بود.این دستورالعمل‌ها می‌توانستند ترکیب شوند تا برنامه‌های مفید را بر روی EDVAC اجرا کنند. از نکات قابل توجه این بود که برنامه‌ای که برای EDVAC نوشته شده بود در یک حافظهٔ رایانه‌ای سریع؛ ذخیره شده بود که سریعتر از ثبت سخت افزاری است این پیروزی یک محدودیت شدید را بر ENIAC ایجاد می‌کرد و آن عبارت بود از این که مقدار بسیار زیادی از زمان و تلاش آن صرف تنظیمات دوباره برای انجام یک کار(پردازشی) جدید بود.با طراحی فون نیومان ؛برنامه یا نرم افزار که EDVAC اجرا می‌کرد می‌توانست تغییری ساده با محتوای حافظهٔ رایانه تغییر دهد.

دستگاه‌های رقمی حال حاضر، همه با پردازنده‌هایی توزیع شده‌اند که به مدار گسسته و بنابراین به تعدادی تغییر المان برای متفاوت بودن و تغییر حالات احتیاج دارند. قبل از تجاری شدن ترانریستور ؛ برای تغییر المانها از electrical relays و vacum tubes به صورت عمومی استفاده می‌شد. اگرچه اینها از مزایایی چون سرعت - به خاطر ساز و کار عمومی شان- برخوردار بودند ولی به خاطر بعضی مسایل غیرقابل اطمینان بودند.

ترانزیستور و مدارات مجتمع گسسته پردازنده‌ها

پیچیدگی طراحی پردانده‌ها هم‌زمان با افزایش سریع فن آوری‌های متنوع که ساختارهای کوچک‌تر و قابل اطمینان تری را در وسایل الکترونیک باعث می‌شد، افزایش یافت. اولین موفقیت با ظهور اولین ترانزیستورها حاصل شد. پردازنده‌های ‍‍ترانزیستوری در طول دهه‌های ۵۰ و ۶۰ میلادی زمان زیادی نبود که اختراع شده بود و این در حالی بود که آنها بسیار حجیم، غیر قابل اعتماد و دارای المانهای سوئیچینگ شکننده مانند لامپ‌های خلا و رله‌های الکتریکی بودند. با چنین پیشرفتی پردازنده‌هایی با پیچیدگی و قابلیت اعتماد بیشتری بر روی یک یا چندین برد مدار چاپی که شامل قسمت‌های تفکیک شده بودند ساخته شدند.

در طول این مدت، یک روش برای تولید تعداد زیادی ترانزیستور روی یک فضای فشرده نظر اکثریت را به خود جلب کرد. مدارات مجتمع (IC)‌ها، این امکان را فراهم کردند که تعداد زیادی از ترانزیستورها روی یک پایه نیمه رسانا لایه لایه شده یا «چیپ»ساخته شوند. در ابتدا تنها مدارات غیر تخصصی پایه مانند گیتهای منطقی NOR به صورت مدارات مجتمع ساخته شدند. پردازنده‌هایی که بر اساس چنین واحد سیستم پایه‌ای مدارات مجتمع ساخته شدند به طور کلی جزو مدارات مجتمع مقیاس کوچک (SSI) محسوب می‌شدند.مدارات مجتمع SSI مانند آنچه که در راهنمای کامپیوتر آپولو آورده شده، معمولاً شامل ترانزیستورها با تعداد ضرایبی از ۱۰ می‌باشند. ساخت یک پردازنده یکپارچه و بی عیب و نقص بدون استفاده از مدارات مجتمع SSI نیازمند هزاران چیپ مجزا می‌باشد، اما همچنان مقدار حجم و توان مصرفی بسیار کمتری نسبت به طراحی به وسیله مدارات ترانزیستوری گسسته نیازمند است.چنین تکنولوژی میکرو الکترونیک پیشرفته‌ای باعث افزایش تعداد ترانزیستورهای موجود در ICها شد و بدین ترتیب کاهش تعداد ICهای منفردی را در پی داشت که به یک پردازنده کامل نیاز داشتند. درمدارات مجتمع سری MSI و LSI (مدارات مجتمع مقیاس متوسط و بزرگ) میزان ترانزیستورها تا صدها و سپس تا هزاران ترانزیستور افزایش یافت.در سال ۱۹۶۴ شرکت IBM سیستم معماری ۳۶۰ کامپیوتر را معرفی کرد که در یک سری از کامپیوترها که می‌توانستند یک برنامه را با چندین سرعت و شکل مختلف اجرا کنند مورد استفاده قرار گرفت. این کار در زمانی که بیشتر کامپیوترهای الکترونیکی با یکدیگر نا سازگار بودند، حتی آنهایی که توسط یک کارخانه ساخته می‌شدند، بسیار حائز اهمیت بود. به منظور تسهیل در چنین پیشرفتی شرکت IBM از یک راهکار به نام ریز برنامه (ریز دستورالعمل)استفاده کرد، که همچنان به صورت گسترده‌ای در پردازنده‌های مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرد. سیستم معماری ۳۶۰ آنچنان به شهرت رسید که چندین دهه بر بازار سیستم‌های کامپیوتری قدرتمند حکمفرما بود و چیزی از خود بر جای گذاشت که روند آن همچنان نیز به وسیله کامپیوترهای مدرن مشابه مانند کامپیوترهای سریZ شرکت IBM ادامه دارد. در همان سال (۱۹۶۴) انجمن تجهیزات دیجیتالی (DEC) یک کامپیوتر قدرتمند با هدف کاربرد علمی و تحقیقاتی به بازا عرضه کرد (PDP-۸.(DEC بعدها یک سیستم با نام PDP-۱۱عرضه کرد که به نهایت شهرت دست یافت و این سیستم در اصل با مدارات مجتمع SSI ساخته شده بود با این تفاوت که نهایتا با اجزاء LSI تکمیل شده بود و به یکباره به کاربرد عملی رسید. بر خلاف SSI و MSIهای قبلی، اولین پیاده سازی LSI از PDP-۱۱ شامل پردازنده‌های مرکب از چهار LSI مدار مجتمع می‌باشد.(انجمن تجهیزات دیجیتالی ۱۹۷۵)

کامپیوترهای با ترانزیستور پایه دارای چندین مزیت ممتاز بود. گذشته از تسهیل و ساده سازی، قابلیت اعتماد بالا و توان مصرفی پایین تری داشتند. ترانزیستورها همچنین به پردازنده‌ها اجازه می‌دادند تا با سرعت بالاتری مورد استفاده قرار گیرد و این به علت زمان سوئیچینگ کوتاه یک ترانزیستور در مقایسه با یک لامپ الکترونی یا رله می‌باشد. در نتیجه برای هر دو حالت افزایش اعتماد و متناسب با آن افزایش چشمگیرسرعت، المانهای سوئیچینگ پالس ساعت پردازنده در دهگان مگا هرتز در طول این دوره بدست آمد. به علاوه زمانیکه ترانزیستورهای گسسته و ICهای ریزپردازنده‌ها مورد استفاده زیادی قرار گیرند، طراحی‌های جدید با کیفیت بالا مانند SIMD (دستورالعمل‌های منفرد بااطلاعات چندگانه) پردازنده‌های جهت دار آشکار می‌شود. این طراحی آزمایشگاهی اخیر بعدها باعث شکل گیری عصر تخصصی ابر کامپیوترها مانند نمونه ساخته شده توسط کری اینک گردید.

ریزپردازنده‌ها

پیدایش ریز پردازنده‌ها در سال ۱۹۷۰ به طور قابل توجهی در طراحی و پیاده سازی پردازنده‌ها تأثیر گذار بود. از زمان ابداع اولین ریزپردازنده (اینتل۴۰۰۴)در سال ۱۹۷۰ و اولین بهره برداری گسترده از ریزپردازنده اینتل ۸۰۸۰ در سال ۱۹۷۴، این روند رو به رشد ریزپردازنده‌ها از دیگر روشهای پیاده سازی واحدهای پردازش مرکزی (CPU) پیشی گرفت، کارخانجات تولید ابر کامپیوترها و کامپیوترهای شخصی در آن زمان اقدام به تولید مدارات مجتمع با برنامه ریزی پیشرفته نمودند تا بتوانند معماری قدیمی کامپیوترهای خود را ارتقا دهند و در نهایت ریز پردازنده‌ای سازگار با مجموعه دستورالعمل‌ها ی خود تولید کردند که با سخت افزار و نرم افزارهای قدیمی نیز سازگار بودند. با دستیابی به چنین موفقیت بزرگی امروزه در تمامی کامپیوترهای شخصی CPUها منحصرا از ریز پردازنده‌ها استفاده می‌کنند.

نسل قبلی ریزپردازنده‌ها از اجزا و قسمت‌های بیشمار مجزا از هم تشکیل می‌شد که در یک یا چندین برد مداری قرار داشتند. اما ریزپردازنده‌ها، CPUهایی هستند که با تعداد خیلی کمی IC ساخته می‌شوند، معمولاً فقط از یک IC ساخته می‌شوند. کارکرد در یک قالب مداری به مفهوم زمان سوئیچینگ سریعتر به دلیل حذف عوامل فیزیکی می‌باشد. مانند کاهش بهره پارازیتی خازنها، که همگی در نتیجه کوچکی اندازه CPU هاست. این حالت باعث هم‌زمان سازی ریزپردازنده‌ها می‌شود تا بتوانند پالس ساعتی در رنج چند ده مگا هرتز تا چندین گیگا هرتز داشته باشند. به علاوه تعداد مینی ترانزیستورها روی یک IC افزایش می‌یابد و پیچیدگی عملکرد با افزایش ترانزیستورها در یک پردازنده به طرز چشمگیری باعث افزایش قابلیت CPUها می‌شود. این واقعیت به طور کامل مبین قانون مور می‌باشد که در آن بطور کامل و دقیق رشد افزایشی ریزپردازنده‌ها و پیچیدگی آنها با گذر زمان پیش بینی شده بود.

در حالیکه پیچیدگی، اندازه، ساختمان و شکل کلی ریزپردازنده‌ها نسبت به ۶۰ سال گذشته کاملاً تغییر کرده، این نکته قابل توجه‌است که طراحی بنیادی و ساختاری آنها تغییر چندانی نکرده‌است. امروزه تقریباً تمام ریزپردازنده‌های معمول می‌توانندپاسخگوی اصل نیومن در مورد ماشینهای ذخیره کننده برنامه باشند.

مطابق قانون مور که در حال حاضر نیز مطابق آن عمل می‌شود، روی کرد استفاده از فناوری جدید کاهش در مدارات مجتمع ترانزیستوری مد نظر است. در نهایت مینیاتوری کردن مدارهای الکترونیکی باعث ادامه تحقیقات و ابداع روشهای جدید محاسباتی مانند ایجاد کامپیوترهای ذره‌ای (کوانتومی) شد. به علاوه موجب گسترش کاربرد موازی سازی و روشهای دیگر که ادامه دهنده قانون سودمند کلاسیک نیومن است گردید.

عملکرد ریزپردازنده‌ها

کارکرد بنیادی بیشتر ریزپردازنده‌ها علیرغم شکل فیزیکی که دارند، اجرای ترتیبی برنامه‌های ذخیره شده را موجب می‌شود. بحث در این مقوله نتیجه پیروی از قانون رایج نیومن را به همراه خواهد داشت. برنامه توسط یک سری از اعداد که در بخشی از حافظه ذخیره شده‌اند نمایش داده می‌شود.چهار مرحله که تقریباً تمامی ریزپردازنده‌هایی که از [ قانون فون نیومن] در ساختارشان استفاده می‌کنند از آن پیروی می‌کنند عبارت‌اند از : فراخوانی، رمزگشایی، اجرا، بازگشت برای نوشتن مجدد.

مرحله اول، فراخوانی، شامل فراخوانی یک دستورالعمل (که به وسیله یک عدد و یا ترتیبی از اعداد نمایش داده می‌شود) از حافظه برنامه می‌باشد. یک محل در حافظه برنامه توسط شمارنده برنامه(PC) مشخص می‌شود که در آن عددی که ذخیره می‌شود جایگاه جاری برنامه را مشخص می‌کند.به عبارت دیگر شمارنده برنامه از مسیرهای پردازنده در برنامه جاری نگهداری می‌کند. بعد از اینکه یک دستورالعمل فراخوانی شد شمارنده برنامه توسط طول کلمه دستورالعمل در واحد حافظه افزایش می‌یابد. گاهی اوقات برای اینکه یک دستورالعمل فراخوانی شود بایستی از حافظه کند بازخوانی شود. که این عمل باعث می‌شود ریزپردازنده همچنان منتظر بازگشت دستورالعمل بماند. این موضوع به طور گسترده‌ای در پردازنده‌های مدرن با ذخیره سازی و معماری مخفی سازی در حافظه‌های جانبی مورد توجه قرار گرفت. دستورالعملی که پردازنده از حافظه بازخوانی می‌کند باید معین شده باشد که چه عملی را CPU می خواهد که انجام دهد. در مرحله رمزگشایی، دستورالعمل به بخش‌هایی که قابل فهم برای قسمت‌های پردازنده هستند تفکیک می‌شود. روشی که در آن مقادیر دستورالعمل شمارشی ترجمه می‌شود توسط معماری مجموعه دستورالعمل‌ها (ISA) تعریف می‌شود. اغلب یک گروه از اعداد در یک دستورالعمل که شناسنده نامیده می‌شوند بیانگر این هستند که کدام فرایند باید انجام گیرد. قسمت باقیمانده اعداد معمولاً اطلاعات مورد نیاز برای دستور را در بر دارند، مانند عملوندهای یک عملیات اضافی که در واقع چنین عملوندهایی ممکن است به عنوان یک مقدار ثابت داده شوند(مقدار بیواسطه)، یا اینکه به عنوان یک محل برای مکان یابی یک مقدار، یک ثبات و یا آدرس حافظه که به وسیله گروهی از مدهای آدرس دهی تعیین می‌گردد داده شوند. در طرحهای قدیمی سهم پردازنده‌ها یی که در رمزگشایی دستورالعملها نقش داشتند از واحد سخت افزاری غیر قابل تغییر برخوردار بودند. اگرچه در بیشتر پردازنده‌ها و ISA‌های انتزاعی و پیچیده اغلب یک ریز برنامه دیگر جهت ترجمه دستورالعمل به صورت ترکیب سیگنالهای مختلف برای CPU ‌ها وجود دارد. این ریز برنامه گاهی قابلیت دوباره نویسی را دارد، بنابر این آنها می‌توانند برای تغییر نحوه رمز گشایی دستورالعملها حتی پش از آنکه CPU ها تولید شدند اصلاحاتی را مجدداً انجام دهند.

بعد از مراحل فراخوانی و رمزگشایی مرحله اجرای دستور انجام می‌گیرد. در طول این مرحله قسمت‌های مختلفی از پردازنده با هم مرتبط هستند و می‌توانند یک عملکرد مطلوب ایجاد کنند. برای مثال اگر یک عملکرد اضافی درخواست شود واحد محاسبه و منطق (ALU)با یک سری از ورودی‌ها و خروجی‌ها مرتبط خواهد شد. ورودی‌ها اعداد مورد نیاز برای افزوده شدن را فراهم می‌کنند و خروجیها شامل جمع نهایی اعداد می‌باشند. ALU شامل مجموعه‌ای از مدارهاست تا بتواند عملیاتهای ساده محاسباتی و منطقی را روی ورودی‌ها انجام دهد. اگر فرایند اضافی نتیجه بزرگی برای کارکرد پردازنده ایجاد کند یک پرچم سر ریز محاسباتی در ثبات پرچمها ایجاد می‌شود.

مرحله پایانی یعنی بازگشت به مکان اولیه و آمادگی برای نوشتن مجدد پس از مرحله اجرا در قسمتی از حافظه به وجود می‌آید. گاهی اوقات نتایج محاسبات در ثباتهای پردازنده‌های خارجی نوشته می‌شوند که اینکار برای دسترسی سریع به وسیله دستورهایی که بعدا به برنامه داده می‌شود انجام می‌گیرند. در حالت دیگر ممکن است نتایج با سرعت کمتری نوشته شوند اما در حجم بزرگ‌تر و ارزش کمتر، که این نتایج در حافظه اصلی ذخیره خواهند شد. برخی از دستورات شمارنده برنامه که قابل تغییر هستند نسبت به آن دسته از اطلاعاتی که مستقیما نتایج را تولید می‌کنند ترجیح داده می‌شوند. در اصل همگی این موارد خیزش نامیده می‌شوند و رفتارهایی شبیه حرکت در یک لوپ، زمان اجرای برنامه (در طول استفاده از خیزش‌های شرطی) و همچنین روند توابع در برنامه‌ها را تسهیل می‌دهند. تعداد بسیاری از دستورات وضعیت یک رقم در ثبات پرچمها را تغییر می‌دهند. این پرچمها می‌توانند برای تأثیر گذاری در چگونگی عملکرد یک برنامه مورد استفاده قرار گیرند. برای مثال یک نوع از دستورات مقایسه‌ای به مقایسه یک عدد و مقدار موجود در ثبات پرچمها رسیدگی می‌کند. این پرچم ممکن است بعدا با یک دستورالعمل جهشی برای مشخص کردن روند برنامه مورد استفاده قرار بگیرد.

بعد از اجرای دستورالعمل و نوشتن مجدد روی اطلاعات منتجه فرآیند به طور کامل تکرار می‌شود و با دستور بعدی چرخه به طور معمول مقدار بعدی را از ترتیب شمارشی فراخوانی می‌کند، که این عمل به دلیل روند افزایشی مقدار شمارنده برنامه می‌باشد. در پردازنده‌های خیلی پیچیده تر نسبت به آنچه توضیح داده شد چندین دستورالعمل قابل فراخوانی، رمز گشایی و اجرا به صورت هم‌زمان می‌باشند. این امر به طور کلی بیان می‌دارد که چه مباحثی به روش زمانبندی کلاسیک RISC مربوط می‌شود، که در حقیقت این فرایند در پردازنده‌های معمولی که در بسیاری از دستگاه‌های الکترونیکی مورد استفاده قرار می‌گیرند متداول است. (ریز کنترل کننده یا میکرو کنترولر)

طراحی و پیاده سازی

دامنه صحیح

روشی که یک پردازنده از طریق آن اعداد را نمایش می‌دهد یک روش انتخابی در طراحی است که البته در بسیاری از راه‌های اصولی اثر گذار است. در برخی از کامپیوترهای دیجیتالی اخیر از یک مدل الکترونیکی بر پایه سیستم شمارش دسیمال (مبنای ده) برای نمایش اعداد استفاده شده‌است. برخی دیگر از کامپیوترها از یک سیستم نامتعارف شمارشی مانند سیستم سه تایی(مبنای سه) استفاده می‌کنند. در حال حاضر تمامی پردازنده‌های پیشرفته اعداد را به صورت دودویی (مبنای دو) نمایش می‌دهند که در آن هر عدد به وسیله چندین کمیت فیزیکی دو ارزشی مانند ولتاژ بالا و پایین نمایش داده می‌شوند.

علت نمایش دهی از طریق اعداد حجم کم و دقت بالا در اعدادی است که پردازشگر می‌تواند نمایش دهد. در حالت دودویی پردازنده‌ها , یک بیت به یک مکان مشخص در پردازنده اطلاق می‌شود که پردازنده با آن به صورت مستقیم در ارتباط است. ارزش بیت (مکانهای شمارشی) یک پردازنده که برای نمایش اعداد بکار برده می‌شود «بزرگی کلمه»، «پهنای بیت»، «پهنای گذرگاه اطلاعات» و یا «رقم صحیح» نامیده می‌شود.که البته این اعداد گاهی در بین بخش‌های مختلف پردازنده‌های کاملاً یکسان نیز متفاوت است. برای مثال یک پردازنده ۸ بیتی به محدوده‌ای از اعداد دسترسی دارد که می‌تواند با هشت رقم دودویی (هر رقم دو مقدار می‌تواند داشته باشد) ۲ یا ۲۵۶ عدد گسسته نمایش داده شود. نتیجاتا مقدار صحیح اعداد باعث می‌شود که سخت افزار در محدوده‌ای از اعداد صحیح که قابل اجرا برای نرم افزار باشد محدود شود و بدین وسیله توسط پردازنده مورد بهره برداری قرار گیرد.

دامنه صحیح همچنین می‌تواند در تعداد مکانهایی از حافظه که قابل آدرس دهی در پردازنده هستند تأثیر گذار باشد. به عنوان مثال اگر یک پردازنده از ۳۲ بیت برای نمایش آدرس حافظه استفاده کند و هر آدرس حافظه‌ای یک بایت (۸بیت) را نمایش دهد، ماکزیمم مقدار حافظه چنین پردازنده‌ای می‌تواند ۲ بایت یا ۴ گیگا بایت را آدرس دهی کند. این یک نمای ساده از فضای آدرس دهی پردازنده هاست و بسیاری از طراحی‌ها از روشهای آدرس دهی پیشرفته تری مانند استفاده از حافظه‌های مجازی استفاده می‌کنند تا بتوانند مکانهای بیشتری از حافظه را آدرس دهی کنند.

سطوح بالا تر دامنه صحیح (رنج کاری) به تشکیلات بیشتری برای رسیدگی به رقمهای افزوده نیازمند است و بنابراین پیچیدگی، اندازه، توان مصرفی و حتی هزینه عمومی بیشتری را در پی خواهد داشت.و این امر به هیچ وجه مقبول نیست. بنابر این استفاده از ریز کنترل کننده‌های ۴و ۸ بیتی که در کاربردها پیشرفته مورد استفاده قرار می‌گیرد متداول تر است. هرچند پردازنده‌های با دامنه کاری بالاتر (مثل ۱۶، ۳۲، ۶۴ ویا حتی ۱۲۸ بیتی)نیز موجود می‌باشد. میکرو کنترل کننده‌های ساده تر معمولاً ارزانتر بوده و توان مصرفی کمتری دارند و نتیجاتا گرمای کمتری نیز تولید می‌کنند که همگی این موارد در طراحی قطعات الکترونیکی مدنظر قرار می‌گیرند. به عنوان مثال سیستم ۳۷۰ شرکت IBM از یک پردازنده‌ای استفاده می‌کند که در حالت اولیه ۳۲ بیتی است اما در قسمت متغیردرونی خود از ۱۲۸ بیت برای تسهیل و دقت بیشتر استفاده می‌کند. بسیاری از پردازنده‌های اخیر از پهنای بیت ترکیبی مشابهی استفاده می‌کنند، خصوصا زمانیکه پردازنده برای کاربردهای عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرد و نیازمند ایجاد تعادل بین قسمت متغیر و صحیح می‌باشد.

پالس ساعت :

اکثر پردازنده‌ها و در حقیقت اکثر دستگاه‌هایی که با منطق پالسی و تناوبی کار می‌کنند به صورت طبیعی باید سنکرون یا هم‌زمان باشند. این بدان معناست که آنها به منظور هم‌زمان سازی سیگنالها طراحی و ساخته شده‌اند. این سیگنالها به عنوان سیگنال ساعت(پالس ساعت) شناخته می‌شوند و معمولاً به صورت یک موج مربعی پریودیک (متناوب) می‌باشند. برای محاسبه بیشترین زمانی که سیگنال قادر به حرکت از قسمت‌های مختلف مداری پردازنده‌است، طراحان یک دوره تناوب مناسب برای پالس ساعت انتخاب می‌کنند. این دوره تناوب باید از مقدار زمانی که برای حرکت سیگنال یا انتشار سیگنال در بدترین شرایط ممکن صرف می‌شود بیشتر باشد. برای تنظیم دوره تناوب باید پردازنده‌ها باید مطابق حساسیت به لبه‌های پایین رونده یا بالا رونده حرکت سیگنال در بدترین شرایط تاخیر طراحی و ساخته شوند. در واقع این حالت هم از چشم انداز طراحی و هم از نظر میزان اجزای تشکیل دهنده یک مزیت ویژه در ساده سازی پردازنده‌ها محسوب می‌شود. اگرچه معایبی نیز دارد، از جمله اینکه پردازنده باید منتظر المانهای کندتر بماند، حتی اگر قسمت‌هایی از آن سریع عمل کنند. این محدودیت به مقدار زیادی توسط روشهای گوناگون افزایش قدرت موازی سازی (انجام کارها به صورت هم‌زمان) پردازنده‌ها قابل جبران است.

با وجود این پیشرفت معماری کامپیوترها، به تنهایی قادر به حل اشکالات عدم هم‌زمان سازی سرتاسری و جهانی پردازنده‌ها نیست. برای مثال یک پالس ساعت تابع تاخیرهای موجود در هر سیگنال دیگر است. پالس ساعت‌های بالاتر در پردازنده‌های پیچیده و ترکیبی برای نگه داریشان در یک فاز (هم‌زمانی) در طول یک واحد، بسیار مشکل ساز خواهد بود. این مشکل بسیاری از پردازنده‌های پیشرفه را به سوی سیگنالهای ساعت متعیر سوق داده‌است تا بتواند ازتاخیرهای سیگنال-سیگنال جلوگیری به عمل آورد.موضوع مهم دیگر در زمینه پالس ساعت، افزایش چشمگیر میزان گرمایی است که توسط پردازنده تولید می‌شود.تغییر دائمی کلاک پالسها باعث می‌شوند تا اجزای بیشتری بدون در نظر گرفتن اینکه آیا در آن زمان مورد استفاده قرار می‌گیرند یا نه تغییر وضعیت پیدا کنند. به طور کلی جزئی که تغییر وضعیت می‌دهد انرژی بیشتری نسبت به المانی که ثابت است مصرف می‌کند. بنابر این وقتی که پالس ساعت افزایش یابد باعث اتلاف گرمای بیشتری می‌شود و در نتیجه پردازنده نیازمند راه حل‌های مناسب تری برای انجام خنک کاریست.

آغامحمدخان قاجار

آغا محمد خان قاجار (۱۱۲۱ در استرآباد - ۲۸ خرداد ۱۱۷۶ در شوشا) بنیان‌گذار دودمان قاجاریه در ایران است.

زندگی‌نامه

وی زادهٔ ۲۷ محرم ۱۱۵۵ هجری قمری برابر با ۲۷ خرداد ماه ۱۱۲۱ خورشیدی و ۱۷ ژوئن ۱۷۴۲ میلادی در دشت اشرفی در میانه راه ساری به گرگان است. مراسم تاجگذاری‌اش را در ۱۵ ربیع الثانی ۱۱۹۵ هجری قمری برابر با ۱ فروردین ماه ۱۱۶۱ خورشیدی و ۲۱ مارس ۱۷۸۲ میلادی در ساری برگزار کرد و سرانجام در ۲۱ ذی الحجه ۱۲۱۱ هجری قمری برابر ۲۷ اردیبهشت ماه ۱۱۷۷ خورشیدی و ۱۷ مه ۱۷۹۸ میلادی در شوشا درگذشت.

آقامحمد خان فرزند محمد حسن خان قاجار و او نیز فرزند فتحعلی خان فرزند شاهقلی خان فرزند جهانسوزخان بود. مازندران و بارفروش (بابل امروزی) مرکز حکمرانی محمدحسن خان بود و فتحعلی خان حاکم گرگان و در استرآباد حکومت می‌کرد. اینان شیعه مذهب بودند. نادرقلی خان پس از کشتن فتح علی خان رقیب سرسخت خویش در خواجه ربیع طوس و با سعی و تلاش خویش به مقام شاهنشاهی رسید.

ریشه‌های قدرت‌یابی دودمان قاجار

نوشتار اصلی: دودمان قاجار

قدرت یافتن دودمان قاجار به عهد صفوی و شاه عباس کبیر برمی‌گردد. آنان ابتدا در شمال رود ارس ساکن بودند و در آن زمان به دلیل کمک‌های بزرگشان به دربار صفوی، قدرت بیشتری یافتند و سپس دسته‌ای از آنان در غرب استرآباد و در دشت گرگان سکنی گزیدند. نادر شاه افشار در زمان حکومتش برای جلوگیری از به قدرت رسیدن محمد حسن خان که در هنگام قتل پدر دوازده ساله بود، یوخاری‌باش‌ها را به حکمرانی منسوب کرد که ساکنین بالادست رود گرگان بودند تا با ایجاد شکاف و اختلاف میان طوایف قاجار نگران ناآرامی‌های داخلی نگردد و اشاقی‌باش‌ها زیر نظر حکومت ایشان گردند. وی را در میانسالی مقطوع النسل کردند و برای همین در ذکر نام وی یعنی آقامحمد را به شکل آغامحمد می‌نویسند.

وضعیت ایران در زمان کودکی آغا محمد خان

زمانی که نادر و فرزندانش به قتل رسیدند، شاهرخ شاه برای به دست گرفتن قدرت تلاش می‌کرد. فرماندهی سپاه شاهرخ شاه به محمدحسن خان بعلت تجربه و تدبیر فوق العاده ایشان واگذارگردید . با همکاری حاکم طبس ابراهیم خان برکنار شدو شاهرخ به سلطنت رسید هرچند اندکی پس ازآن شاهرخ شاه به دست دشمنانش که در راس آنان پدر زن وی قرار داشت نابینا گشت . فرماندهان وفادار دست به کودتا زده شاهرخ شاه نابینا رامجددا برتخت سلطنت نشاندند.

کودکی و نوجوانی آغامحمدخان

ژان گور می‌نویسد: آغامحمد خان باریک اندام و متوسط القامه بود و چشم‌های زیبا و جذاب ودهانی کوچک داشت. هرکس دهان کوچک و چشمان زیبای پسرک را می‌دید، تصور می‌کرد بر روح وی هوی و هوس غلبه دارد؛ اما وقتی آن پسر سیزده ساله کلاه را از سر برمی‌داشت و چشم بیننده به پیشانی بلند وی می‌افتاد، تغییر نظر می‌داد و می‌فهمید که کسی که دارای آن پیشانی بلند است، مقهور هوی و هوس نمی‌شود.

آغامحمد خان تیر اندازی، سوارکاری و خواندن و نوشتن و حفظ کردن قرآن رادر پیش مادرش جیران -که از بهترین تیر اندازان بود- فراگرفت؛ چنانکه در سیزده سالگی جزو بهترین تیراندازان قشون محمدحسن خان بود و فرمانده دستهٔ تجسس یا طلایه‌دار قشون پدرش گردید. وی با آن سن اندک، شجاع و با اراده بود و از مرگ ترسی نداشت.

کریم خان و قاجار

چندی بعد محمدحسن خان سپاهی مجهز و منظم ترتیب داد و به جنگ با کریم خان زند پرداخت. در جنگهای اولیه پیروزی با قجری‌ها بود؛ اما در نهایت شکست خورده و در میدان جنگ توسط سبزعلی بیک حاکم سابق استرآباد کشته شد و سرش از تن جدا گردید.

پسران محمد حسن خان اسیر می‌شوند

آغا محمد خان با همیاری حسینقلی خان پس از درگذشت پدرشان دست به جنگ‌های پارتیزانی زدند تا آن که خراج آن سال استرآباد توسط آغامحمدخان مورد سرقت قرارگرفت. همین امر سبب جنگ میان فرستادگان کریمخان زند و او شد که در نهایت دستگیر و به تهران برده شد . کریم خان همین که فهمید او دیگر خواجه‌است (و بر اساس فرهنگ آن زمان هیچ کس برای یک خواجه ارزشی قایل نمی‌باشد) امر کرد تا به تحصیل ذخیره آخرت بپردازد و از جاه طلبی دست بردارد.

پس از آن به شیراز منتقل شد و در اسارت به سربرد.این روش معمول کریم خان زند بود تا با اسیر نگاه داشتن تعدادی از سران قبیله متمرد خطر شورش را از بین برده و در صورت هرگونه تحرک اسرا را تنبیه نماید. در همین زمان برادرآغامحمد خان حسینقلی خان جهانسوز در شمال ایران دست به یاغی گری زد. آقامحمدخان که می‌دانست از سوی کریمخان مواخذه خواهد شد از بیم جان خویش در حرم حضرت شاهچراغ خود رادخیل بست ؛ پس از آن کریم خان به وساطت اطرافیان خود او را مورد عفو قرار داد.

بنیان نهادن حکومت قاجاریه

آغا محمد خان در ۱۳ صفر سال ۱۱۹۳ هجری قمری (روز درگذشت کریم خان)، هنگامی که در باغ‌های اطراف شیراز به شکار مشغول بود، همین که عمه‌اش او را از مرگ شاه زند آگاه ساخت، فرار کرد و به شتاب خود را به تهران رسانید و در ورامین مدعی سلطنت بر ایران گشت. سپس به ساری و استرآباد رفت و با کمک سران اشاقه‌باش، براندازی زندیه و رسیدن به قدرت را طراحی نمود و ولایات گرگان و مازندران و گیلان را تحت حکمرانی خویش قرار داد. وی در این زمان برای مطیع کردن برادران خود به جنگ با آنان پرداخت و حتی یکبار تا پای مرگ رفت ولی سرانجام در بندپی نجات یافت و به ساری آمد و تاج سلطنتی را که توسط زرگران ساری ساخته شد بر سر نهاد و پایتخت خود را ساری نهاد و جشن نوروز را به دستور وی با تشریفات برگزار نمودند. پس از تسخیر شمال ایران بر آذربایجان و کرمانشاهان نیز دست یافت. حکومت زندیه در جنگ و ستیز میان شاهزادگان زند قرار گرفت ولی سرانجام لطفعلی خان زند با همیاری حاج ایراهیم خان کلانتر شیرازی بر تخت سلطنت نشست. آغا محمد خان از آن زمان به مدت ۱۵ سال با لطفعلی خان زند - که جوان بود و شجاع - به جنگ و تعقیب و گریز پرداخت. مهم‌ترین این نبردها، جنگ باباخان برادرزاده آغا محمدخان در سمیرم و محاصره شیراز و پس از آن محاصره طولانی کرمان در سال ۱۲۰۸ هجری قمری است .در این جنگها لطفعلی خان مقاومت زیادی از خود نشان داد.

فاجعه تاریخی کرمان

در اواخر تابستان همان سال قشون آقا محمد خان به کرمان نزدیک گشت. همه مردم کرمان بر آن عقیده بودند که قشون شاه قاجار در سرمای زمستان کرمان دوام نخواهد آورد و سرانجام مجبور به ترک آن دیار خواهند شد و برای همین هر شب بر بالای ابروج کرمان مردم شعر می‌خواندند و فحش‌های رکیکی نسبت به شاه قجر خطاب می‌دادند و او را مورد تمسخر قرار می‌دادند این فحش‌ها خان قاجار را خشمگین تر کرد.به دستور خان فاجار شهری در پیرامون شهر کرمان به صورت موقت ساخته شد تادر سرمای زمستان نیز محاصره ادامه یابد.قحطی شهر را فرا گرفت. پس از حمله عمومی و سقوط کرمان سربازان وی تمامی کسانی را که در غیر از«بست» قرار داشتند به قتل رسانده وتمامی اموال ودارایی‌ها را ضبط و به نوامیس تعرض کردند این وضع تا زمان فرمان توقف غارت توسط خان قاجار ادامه داشت.پس از آن و پس از انکه خان قاجار متوجه فرار موفق شهریار جوان زند گردید دستور داد که تمامی مردان کرمانی از چشم نابینا گردند و حتی کسانی را که به بست رفته بوند نیز از این دستور مجزا نکرد. بیست هزار جفت چشم به‌وسیله سپاه قاجار تقدیم خان شد.(سر پرسی سایکس این تعداد را هفتادهزار جفت می‌خواند).

اما لطفعلی خان زند به بم فرار کرد و قصد عزیمت به سیستان و بلوچستان را داشت ولی با خیانت حاکم بم دستگیر شد و در راین به فرستادگان آقامحمدخان تحویل داده شد شهریار زیبای زند به دستور آقا محمد خان توسط چهارپاداران مورد تجاوز جنسی قرار گرفت و چشم‌های شهریار زند ار کاسه خارج گردید.خان قاجار قصد داشت که به شهریار جوان افسار زده و در مسافرت‌ها به عنوان حیوان در پای رکاپ خود بدواندکه به علت ضعف و زخمهایی که برداشته بود این کار میسر نگردید.در تهران به زندگی لطفعلی خان خاتمه داده شد و سرانجام وی را در امامزاده زید تهران دفن کردندو اینچنین به زندگی شهریار زند دلیر ترین شمشیرزن شرق و زیباترین مردان روزگار پایان داده شد.

انتقال مرکز حکومت به تهران

او پس از قتح کامل جنوب ایران در واقع مقر حکم رانی خویش را در تهران نهاد (آن را دارالخلافه نامید) در حالیکه پایتخت وی هنوز ساری بود؛ سپس با سپاهی گسترده عازم قفقاز گشت تا حاکمان آنجا را مطیع خویش سازد در آنجا با مقاومت سرسختانه ابراهیم خلیل خان جوانشیر حاکم شوشی مواجه شد و سرانجام دست از محاصره این شهر برداشت و به تفلیس رفت. هراکلیوس حاکم تفلیس شهر را رها کرده و گریخت آغامحمدخان دستور ویران کردن قسمتی از شهر و قتل عام مردم داد و باردیگر سربازان وی در این شهر بدستور او به تجاوز به ناموس مردم دست زدند. تمام کلیساهای شهر ویران شد و روحانیون مسیحی دست بسته به رود ارس انداخته شدند. در نهایت آغا محمد خان با پانزده هزار تن از دختران و حتی پسران شهر که آنان را به اسارت گرفته بود به تهران بازگشت. اینان برای سواستفاده جنسی و نیز برای بردگی به ثروتمندان فروخته شدند.

رویکرد به خراسان و ماورای نهر و براندازی افشاریان

بعد ار آن به خراسان لشکر کشید و شاهرخ، پسر نادر را که کور و پیر بود به همراه همه درباریانش به قتل رسانید تا انتقام کشتن فتحعلی‌خان را بگیرد. خان قاجار برای افشای محل جواهراتی که نادر از هند آورده بود شاهرخ را به حدی شکنجه کرد که وی در زیر این شکنجه‌ها جان سپرد. آقامحمدخان پس از کشف محل جواهرات نادر، آنان را روی سفره گسترد و از شدت عشق به طلا و جواهر، بر آنان غلتید. و سپس لشکرکشی به بخارا را قصد نمود که خبردار شد از جانب روس‌ها دیگر خطری نیست. برای همین حاکمان طرفدار روس آن دیار را سرکوب کرد و مرو را آزاد کرد و ازبکان را وادار به عقب نشینی نمود و بخارا را تحت الحمایه دولت ایران قرار داد و چون مردم آن دیار با وی مخالفتی نداشتند به آنان آزاری نرساند و پس از آن به دستور وی گروهی را به منظور تعقیب نادرقلی شاهرخ اقشار به هرات فرستاد و پس از آن تا کابل پیش رفتند ولی نادرقلی در کوه‌های هیمالیا در افغانستان مکان خود را تغییر می‌داد[مدرک] سرانجام از تعقیب وی دست برداشتند و بلخ را از حاکم کابل به بهای ۵۰۰ هزار سکه طلا خریداری نمودند؛ این کار آقا محمد خان چندین هدف را دنبال می‌کرد که مهم‌ترین و دراز مدت‌ترین آنها جلب حمایت حاکم کابل برای حمله به هندوستان بود و افغانستان را نیز تحت حمایت دولت ایران قرار داد[باعرض معذرت برای این دروغهای شاخدار می‌توان مدرک قابل اعتبار ارائه داد؟!!!] و به ساری برگشت و در عمارت زمستانی خود واقع در پشت مسجد شاه غازی (که اکنون اثری از آن باقی نیست)، گنجینه‌های باقی‌مانده از دوران افشاریه - که نادر با خود از هند آورده بود و باعث ثروتمندی بسیاری از فرماندهان و نوادگان او شد - را پنهان کرد.

بازگشت به قره باغ و بدرود زندگی

در همین زمان قفقاز به اشغال روسیه در آمد. خان قاجار برای سرکوب آنان عازم قفقاز شد اما هنوز به آنجا نرسیده بود که تزار روس کشته شد و جانشین وی به سپاهیان خود دستور مراجعت داد. آقامحمدخان که از این مسئله سخت شادمان گردیده بود تصمیم گرفت که در قفقاز به تصرف شهر شوشا بپردازد که در حمله اول به دست وی نیفتاده بود. شهر شوشا پس از مدتی مقاومت در اثر اختلافات داخلی تسلیم شد ولی در حالی که از فتح شوشا در قراباغ آذربایجان ۳ روز می‌گذشت در بامداد ۲۱ ذی‌الحجه، ۱۲۱۱ هجری قمری بدست صادق نهاوندی و دو تن از همدستانش به قتل رسید و از آنجا که در آن زمان پیکر بزرگان را در عتبات عالیات بخاک می‌سپردند، وی را نیز به نجف اشرف بردند و در جوار آرامگاه امام اول شیعیان به خاک سپاردند.

درباره آقا محمدخان

آقا محمد خان مردی رشید و مقتدر، شجاع و سیاس بود. اما در عین حال بسیار بی رحم و بی انصاف، خونریز و ستمکار بود. در طول عمر خود حرفی نزد که به آن عمل نکند تا کار به تدبیر بر می‌آمد دست به شمشیر نمی‌برد. پشتکار و جدیتی تمام داشت. بسیار خسیس و مال اندوز می‌بود و در فرمانروایی بی‌همتا بود.

برخی بر این باورند که وی به چند زبان زنده دنیا آشنایی داشت و به ترکی فارسی عربی تسلط کامل داشت و فرانسوی و روسی را توسط بازرگانان فرانسه و روسیه آموخت؛ وی فردی متعصب و خشک مذهب بود و با روحانیون دینی به نیکی رفتار می‌کرد. شبها علیرغم خستگی و کار زیاد نماز شبش فراموش نمی‌شد علی رغم اخته بودن در حرمسرای وی زنهای زیادی بودند و نام برجسته‌ترین آن‌ها مریم خانم و گلبانو خانم بود. همچنین علاقه فراوانی به گنج و ثروت داشت ؛ وی در ۱۷ سالگی پدر خویش را از دست داد و پس از آن در شیراز با محدودیت فراوانی روبرو بود.

حکایاتی از بی‌عدالتی‌های آقامحمدخان

عاقبت سرباز وفادار

زمانی که آقا محمد خان قاجار شهر کرمان را در محاصره داشت سربازی که یکبار جان وی را نجات داده بود به او خیلی نگاه می‌کرد و گویا با نگاه خود می‌خواست که آن ماجرا را به یاد خان بیاورد. آقا محمد خان نیز دستور داد تا چشم‌های او را در بیاورند.

کشف یک کودتا

روزی اندکی بعد از تاجگذاری، آقا محمد خان قاجار آماده می‌شد که با فتحعلی خان از سربازان مازندرانی سان ببیند... ناگهان یکی از افسران حاضر، در برابر شاه تعظیم بلندی کرد ... و مدتی در گوشی با وی صحبت داشت...

پس از چند لحظه آقا محمد خان اظهار درد کرد و رنگ پریدگی مرده وار سیمایش مویّد اظهارش بود. یکی از وزیران را به مرخص کردن سربازان برگماشت زیرا که حال سان دیدن نداشت.

همین که مجلس خالی شد، تغییر حالت داد ولیعهد و نزدیکان حاضر را روانه اتاقهای دیگر کرد و فرمانده قره چوخاها را خواست و دو ساعت تمام با وی گفتگو کرد... در آن میان افسرانی را برای بازجویی به درون تالار می‌آوردند فتحعلی خان در دیوانخانه مجاور منتظر دستورهای عموی خود بود. سرانجام برادر زاده را نزد خود خواند و گفت: افسری که زیر گوشی با من صحبت می‌کرد یکی از رفیقان خود را متهم می‌کرد که قصد دارد شاه را بکشد...من هم در این دو ساعت بازجویی دقیق کردم تا معلوم شد که مدعی با افسر متهم دشمنی شخصی داشته و اتهام را سراپا از خود ساخته‌است... حالا پسر جان تو که روزی به پادشاهی خواهی رسید بگو ببینم به عقیده تو چه باید کرد؟ جوانک با شور ساده لوحانه‌ای گفت: باید مفتری را تنبیه کرد و کسی را که به او بهتان بسته‌اند، پاداش داد.

آقامحمدخان گفت: به این ترتیب تو دستوری می‌دادی که از نظر عدالت انسانی معقول و منطقی بود ولی فرمانی نبود که در شان پادشاه باشد. باز هم برو بیرون و منتظر دستور من باش...

ساعتی بعد فتحعلی خان را به تالاری که شاه در آنجا بود خواندند. وی چیزی در آنا دید که از نفرت و وحشت خون در رگهایش بند آمد...نعش چند افسر را در آنجا دید و در آن میان، مفتری، متهم و همه کسانی را که به عنوان گواه بازپرسی شده بودند، بازشناخت. شاه گفت من دچار اشتباه شدم که دو طرف را رویاروی کردم. روی انگونه چیزها نباید بحث شود، زیرا که شایسته نیست در میان اطرافیان شاه ...کسانی آمد و شد داشته باشند که امکان شاه کشی به گوششان خورده‌است... من برای جبران اشتباهی که کردم چاره‌ای نداشتم جز آنکه بدهم همه کسانی را که به هر عنوان، پایشان به این قضیه کشانیده شده بود، خفه کنند!!! (به نقل از کتاب آقا محمد خان قاجار اثر امینه پاکروان)

برخی گفته‌ها در باره آقامحمدخان

سرجان ملکم: آقامحمدخان قاجار با اهل شریعت با احترام و رافت می‌زیست و خود در ظاهر مقدس بود همیشه نماز می‌خواند و هر نیمه شب – اگرچه در روز زحمت زیادی کشیده بود- برمی‌خاست و بعبادت می‌پرداخت در مورد بیرحمی و سنگدلی او همین بس که برای جانشین کردن برادر زاده خود باباخان از کشتن برادران و پسرعموهای خود نیز احتراز نکرد یا اینکه پس از دستگیری لطفعلی خان زند تمام مردان کرمان را اعم از پیر و جوان یا کشت یا کور کرد و شهر کرمان را به شهر کوران تبدیل ساخت درحالیکه کرمان را تسخیرکرده بود و از شهرهای خود او بحساب می‌آمدند و مردم کرمان جزء ملت خود او بودند.

عبدالعظیم رضایی (نویسنده کتاب تاریخ ده هزارساله ایران): وی مردی سنگدل، عقده‌ای (بسبب مقطوع النسل بودن) خشن و کینه توز، سخت کش و بیرحم بود.

استاد معین: آقامحمدخان در حمله به قفقاز دستور قتل عام و خرابی کلیساها را داد و بخشی از شهر را ویران ساخت.

دکتر مصاحب: وی مردی کینه خواه و بیرحم و قدرت جوی و چاره گر بود. بیرحمی او به اوج می‌رسید.

رجال سرشناس ایران در زمان شهریاری آغامحمدخان

مصطفی قلی خان قاجار (برادر و سردار سپاه وی در جنگ‌های مهم)

علی قلی خان قاجار (برادر آقامحمدخان که به‌وسیله فتحعلی شاه نابینا شد)

جعفرقلی خان قاجار (برادر وفادار آغامحمدخان که در تهران بدست وی کشته شد)

مرتضی قلی خان قاجار(برادر خان قاجار)

رضا قلی خان قاجار (برادر جواجه قاجار و از مدعیان سلطنت که تلاشهای وی در کسب قدرت بی نتیجه ماند)

حسینقلی خان جهانسوز (حسین قلی خان قاجار معروف به جهانسوز که در سال ۱۱۸۶ در سن ۴۲ سالگی بر اثر خیانت داخلی به قتل رسید.)

سلیمان قلی خان قاجار

محمد آقای قاجار

محمد ولی خان قاجار

محمد حسین خان قاجار (سردار سپاه)

صادق خان شقاقی(سردار سپاه وی در شوشی؛ پس از شنیدن خبر درگذشت وی تصمیم گرفت تا برای رسیدن به قدرت بکوشد و با استفاده از سپاه آقامحمدخان بر ضد فتحعلی شاه قاجار شورید و قزوین را پایتخت خویش قرار نهاد ولی در قزوین و مراغه بیشتر مردم به مرض طاعون دچار گردیدند و سپاهش نیز از آن مرض مصون نماند و با بیگلربیگی ارومیه که از ترکان افشار بود متحد گشت ولی در نهایت شکست خورد و اگرچه فتحعلیشاه او را مورد عفو قرار نهاد ولی دوباره درصدد قشون کشی برآمد و این بار به اشد مجازات رسید)

باباخان جهانبانی (فرزند ارشد حسین قلی خان که آقامحمدخان قاجار چون فرزندی نداشت وی را ولیعهد خود کرد)

عباس میرزا (پسر ارشد فتحعلی شاه؛ دلاور مردی که اگر همه با او بودند معاهده‌های گلستان و ترکمان چای قلم نمی‌خورد)

فرج اله بیک اشاقه باش (سردار سپاه)

شیخ جعفر تنکابنی (کتاب خوان شخصی آقامحمد خان)

ابوالفتح خان

میرزا محمد خان قاجار دولو (حاکم تهران؛ وی جویای قدرت و سرمایه مادی بود برای همین اقدامات کودکانه وی در خور توجه‌است)

میرزا شفیع صدر اعظم (صدر اعظم و والی اسبق ولایات عراق – عراق آن زمان به اصفهان؛ کاشان؛ ملایر و بروگرد نسبت داده می‌شد.)

عبدالرحیم خان شیرازی (حاکم شهرضا و سمیرم که در جنگ سمیرم علیه لطف علی خان زند توانست با خدعه و نیرنگ سپاه او را از هم بپاشد و البته از طرف باباخان جهانبانی مورد تقدیر واقع گشت و پس از آن حکومت آباده و ابرقو را به وی دادند)

حاج ابراهیم خان کلانتر شیرازی (حاکم شیراز؛ وی ترجیح داد تا در خدمت آقامحمدخان گردد هرچند او بود که لطفعلی خان را به شهریاری رسانید و بپاس خدمتی که کرد حکومت شیراز را به وی دادند اما سرانجام خیانت کرد و باعث به قدرت رسیدن آقامحمد خان شد. اوست که موجبات به سلطنت رسیدن فتح علی شاه را فراهم آورد و در نهایت بدست وی کشته شد)

نجف قلی خان بیگلربیگی (حاکم تبریز؛ اوست که حصار محکمی بر تبریز کشید و در سال ۱۱۹۹ بدرود زندگی گفت)

شاهرخ افشار (از نوادگان نادر ظل اله و پدر گلرخ و نادر میرزای افشار؛ نابینا بود و در سال ۱۲۰۹ در مازندران در اثر پیری و فرسودگی و شکنجه هاییکه به منطور آشکار ساختن گنجینه‌ها کشید درگذشت)

نادر میرزای افشار (پس از آنکه به بخشی از جواهر نادری دستبرد زد راهی هرات شد و از آنجا به کابل رفت و در نهایت دعوی سلطنت کرد و فتحعلی شاه او را به قتل رساند و تمام دودمان نادر را به باد داد تا کینه چندین ساله خیانت به جد خود را تسکین دهد)

جهانگیر سیستانی (خیانتکار به شاه زندیه؛ اوست که لطف علی خان را ترغیب به ماندن در کرمان کرد و سرانجام نیز او بود که لطفعلی خان را در راه دارزین به راین کرمان به فرستاده شهریار قاجار داد)

محمد علی خان سیستانی (برادر جهانگیر و حاکم بم و وکیل آباد)

امیر کونه خان زعفرانلو (حاکم قوچان و از ارادتمندان به قاجاریه)

ابراهیم خان شادلو (حاکم اسفراین و از ارادتمندان به قاجاریه)

جعفر خان بیات (حاکم نیشابور و از ارادتمندان به قاجاریه)

بیرام علی خان (حاکم مرو که در هجوم ازبکان کشته شد)

حاج شیخ مهدی (از خادمان آرامگاه حضرت امام رضا و از مشاوران شاهرخ)

شاه مرادبک جان (فرمانده شاه سعید خان در جنگ مرو ازبکان در مرو)

شاه زمان (حکمران افغانستان در کابل و بلخ – البته افغانستان آن زمان بطور کامل خودمختار بود)[شاه زمان درانی، نوه احمد شاه درانی، پادشاه مقتدر در افغانستان بود!]

هرقل یا هراکلیوس(امیر گرجستان که تحت الحمایه روسیه در آمد و عامل حمله آقامحمدخان به قفقاز شد)

ابراهیم خلیل خان جوانشیر (حاکم شوشی و قراباغ که حاضر به اطاعت از آقامحمدخان نگشت و مدتها حکومت قره باغ را بر عهده داشت و به دانشمندان ارج می‌نهاد در دربار وی دانشمندان زیادی حضور داشتند)

ملاپناه واقف(شاعر آزاده آذری که اشعار عارفانه وی در قفقاز شهرت دارد وی در زمان یورش آغامحمدخان به قفقاز در کنار ابراهیم خلیل خان از رهبران مقاومت بود.)

مصطفی خان طالشی (حکمران طالش که حاضر به پرداخت مالیات به آقامحمدخان نشد و مثل بسیاری از حاکمان آن زمان در دوران کریم خان نیز مالیات مردم را به مصرف خویش میرسانید)

در آمدی بر اعجاز صوتی قرآن کریم

چكيده: به غير از اعجاز بياني، علمي، تشريعي و عددي كه دربارة آنها سخن بسيار گفته شده است با گذر زمان سرچشمه هاي شگفت انگيز و اعجازهاي جديد قرآن كريم بر بشر هويدا مي شود كه همه اينها بيانگر لايتناهي بودن آن است و هر زمان و دوره اي احتمال كشف بُعد و حقيقتي تازه از قرآن مي رود.

يكي از جنبه هاي اعجاز قرآن كه مورد توجه قرار نگرفته است در اصوات و آواي قرآن نهفته است. مقاله حاضربه وجود تاثيرات شگفت انگيز موسيقي و صوت حاصله از قرائت آيات و سور قرآن كه در خواننده و شنوندگان آن بدون در نظر گرفتن معاني و محتواي ارزشمند آن ايجاد مي شود ، پرداخته است اين موسيقي در تار و پود الفاظ و تركيب درون جمله ها نهفته است كه با احساس نا پيدا و قدرت متعال ادراك مي شود.

Acoustical miracle of the Holy Koran

Ehsan Zarani

As we know, the Holy Koran has revealed many wondered till know. But as we try more we understand new wonders and it emphasis that this holy book is everlasting. In each and every period of time new discovery would be probable in this field. One of the unknown wonders of the Holy Koran is its acoustical aspects. This paper tries to study the effects of this harmony on listeners, regardless to the Koran's meaning effects. This harmony can be found in the words and understood through the unrevealed feelings and Devin power.

قرآن كريم، بزرگ معجزة حضرت ختمي مرتبت, گنجي است بي پايان كه با ظهور اسلام بر ايشان نازل شد. با گذر زمان، پياپي سرچشمه هاي شگفت و تازه اي از اين كتاب آسماني كشف مي شود تا بشر تشنة رشد و تعالي از آنها بنوشد. همواره آيه ها و نشانه هاي جديدي كه گواه وجهه آسماني قرآن و تأكيد كنندة لايتناهي بودن اين سروش خداوندي است، رخ مي نمايد.

اگر اين آيات و نشانه ها را اعجاز قرآن بخوانيم تاكنون ابعاد مختلفي از اعجاز قرآن كشف شده است كه اغلب كتاب هاي علوم قرآني بخشي از صفحات خود را به بيان اين اعجاز اختصاص داده اند.

مهمترين ابعاد اعجاز قرآن را به شرح زير مي توان برشمرد:

1ـ اعجاز بياني

الف - گزينش كلمات

ب - سبك و شيوه بيان

ج - نظم آهنگ قرآن

د - وحدت موضوعي يا تناسب معنوي آيات

و - نكته ها و ظرافتها

2ـ اعجاز علمي

الف - چگونگي گردش آسمانها و زمين

ب - نقش كوهها و استواري زمين

ج - دشواري تنفس با افزايش ارتفاع

د - آب؛ منشاء حيات

و - پوشش هوايي حافظ زمين

3ـ اعجاز تشريعي

الف - معارف احكام

ب - صفات جمال و جلال الهي

ج - قدرت مقام انبياء

د - جامعيت احكام اسلامي1

4ـ اعجاز عددي

الف - تساوي در تكرار كلمات دنيا و آخرت

(هر كدام 115 بار)

ب - تساوي در تكرار كلمات حيات و موت

(هر كدام 71 بار)

ج - تكرار كلمه يوم 365 بار (به تعداد روزهاي شمسي)

د - تكرار كلمه سجده و مشتقات آن 34 بار (برابر ربا مجموع سجده هاي 17 ركعت نماز واجب و 34 ركعت نماز مستحب شبانه روزي)2.

پر واضح است كه معجزات كشف شده به صورت يك جا به دست نيامده و گذر زمان، لطف خداوند، نكته سنجي و دقت جمعي از گذشتگان بوده كه موجبات استخراج و ارائه اين رموز را فراهم نموده كه البته در احاديث و روايات بزرگان اسلام نيز به كرات بر لايتناهي بودن اين كتاب آسماني و دامنه هاي شگفتي آن و عدم تعلق آن به دوره و زماني خاص اشاره گرديد.

اميرالمؤمنين علي عليه السلام مي فرمايند: »قرآن داراي ظاهري زيبا و باطني ژرف و عميق است، شگفتي هاي آن جاودانه است و پرده هاي ظلمت جز با آن كنار نمي رود«3

همچنين امام رضا عليه السلام مي فرمايند: »خداوند قرآن را براي زمان خاص و افراد مخصوص قرار نداده است و لذا در هر زماني اين قرآن جديد و تازه خواهد بود«.4

حال با استناد به اين احاديث و داشته ها اين نتيجه به دست مي آيد كه در هر زمان و دوره اي احتمال برداشته شدن پرده اي ديگر از رموز شگفت آور و انسان ساز اين كتاب آسماني و به بيان ديگر كشف بُعد تازه اي از اعجاز آن وجود دارد.

به نظر مي رسد يكي از ابعاد اعجاز قرآن كه تاكنون مورد توجه بايسته قرار نگرفته است، اعجاز نهفته در اصوات و آواي قرآن است. يعني احتمال وجود تأثيرات پيچيده و شگفت آور ناشي از موسيقي و صوت حاصله از قرائت آيات و سور قرآن كه در خوانندگان و شنوندگان ايجاد مي شود؛ تأثيراتي كه از پس صوت و كلام حاصله از تلاوت آيات قرآن و موسيقي دلنشين حاصل از آن پديد مي آيد و نه از پس معاني و محتواي ارزشمند گنجانيده در آن؛ تأثيراتي از پس ساختار، و نه محتوا.

يك نوع موسيقي دروني در كلام قرآن وجود دارد كه احساس شدني است، اما تن به تشريح نمي دهد. اين موسيقي در تار و پود الفاظ و در تركيب درون جمله ها نهفته است و فقط با احساس ناپيدا و با قدرت متعال ادراك مي شود.5

به طور كلي صوت و موسيقي داراي تأثيراتي ظريف در عين حال عميق و شگفت آور بر انسان هاست. اصوات داراي تأثيراتي بر روح و روان و حتي جسم همة مخلوقات از انسان ها گرفته تا حيوانات و گياهان مي باشند و اگر آدمي عالِم به اين تأثيرات باشد با به كارگيري درست اصوات و موسيقي در زندگي خود، آرامش، سلامت روح و جسم، رشد و تعالي خود را از اين سرچشمه بر مي گيرد.

تأثيرات موسيقي نه تنها بر موسيقي دانان و افراد تحصيل كرده در اين زمينه، بلكه بر تمامي افرادي كه در معرض شنيدن آن قرار بگيرند و به آن گوش فرا دهند، ايجاد مي شود.

طبيعت آدمي به طور كلي، مسير آهنگين زندگي را مي پيمايد و موسيقي به نوعي در دل زندگي مستتر است.6

شكسپير مي گويد: طلسم نغمه ها، حتي سينه هاي وحشي و دور از احساس را سحر مي كند و به آرامش مي كشد7

امروزه، تأثيرات رواني موسيقي در ايجاد تغيير حالت، بالا بردن ميزان دقت، هماهنگي بخشيدن به رفتار و كردار و تكامل سطح فكر و فرهنگ، ثابت شده است.8

موسيقي آنقدر مؤثر است كه مي تواند سلامت را به خطر بياندازد و يا موجب بهبود آن شود، موسيقي باعث تمركز حواس و انديشه مي شود و براي برقراري ارتباط زميني و آسماني بسيار مورد استفاده قرار گرفته و مي گيرد. 9

انسانها با شنيدن صداي وزش باد كه از لا به لاي درختان مي وزد، شنيدن طنين امواج عظيم دريا، شنيدن صداي جريان آبشارها يا صداي چك چك باران، در اعماق وجود خويش احساس لطيفي را تجربه مي كنند. اين صداها اصوات هستي هستند كه در دل طبيعت نغمه هاي پاك رباني را زمزمه مي كنند و از اين رو است كه در جان انسان چنين نواي روح بخشي دارند. هنگامي كه آواي طبيعت در گوشها طنين مي افكند، در دل سرور عميق همراه با آرامش پديدار مي گردد.10

يك موسيقي درست و روح نواز در خدمت عرفان و كمال آدمي است و او را داناتر مي نمايد و بسياري از سؤالات ناخودآگاه او را حل مي كند.11 استفاده از موسيقي براي ايجاد تأثيرات روحي و رواني در جهت تعالي در بسياري از فرقه هاي مختلف يافت مي شود كه از جملة آنان به موبدان چيني، بودائيان هند و قبايل مختلف آفريقايي و... مي توان اشاره نمود.

همچنين فرقه هاي ديگر نيز از جمله صوفيان، دراويش در خانقاه ها و منازل و معابد و موبدان زرتشتي معتقد بودند، از طريق موسيقي و نغمات موزون مي توان سريع تر به خالق رسيد و روح را به آرامش رساند و در اين طريق نيز تا حد زيادي موفق بودند و دراويش و صوفيان در فصول و زمانهاي خاصي به اجراي مراسم و ادعيه مي پرداختند كه اين ادعيه و مناجات با ريتم و آهنگ و صوت و لحن خاصي همراه بود12. سخن در درستي و نادرستي بهره گيري از موسيقي نيست، بلكه ذكر اين نمونه ها نشان دهنده توان تأثيرگذاري موسيقي بر روان آدمي است.

صوت زيبا و لحن نيكو به خودي خود محرك است و از اين حربه در طول تاريخ، به عناوين مختلف انسانها سود جسته اند چه در جهت حسن امور و چه اعمال مقبوح و ناپسند. حتي انسانها از طريق اصوات و آوازهاي خود حيوانات اهلي را به حركت و يا خوردن و آشاميدن وا مي داشتند و اين يك واقعيت انكار ناپذير در تأثير صوت و آواز بر مستمع است. 13

اصوات انرژي دار غالباً در تركيب با حروف يا كلام تجلي مي يابند و به اوج قدرت مي رسند و در جهت اهداف مد نظر مورد استفاده قرار مي گيرند. همانطور كه در بسياري از فرقه ها، از گذشته هاي دور تاكنون اين صوت كلامهاي ويژه كه به شكلي آهنگين قرائت مي شدند حامل انرژي هاي قدرتمند و شگفت آوري براي آنان بودند. اين در حالي است كه موسيقي تنها و بدون كلام كمتر ظرفيت گنجاندن انرژي ها را در خود داراست و اين تلفيق صوت و كلام است كه به صورتي جادويي تأثيرات مافوق حواس پنجگانه بشر را ايجاد مي كند، و قابليت ايجاد انرژي هاي شگفت آور را داراست. نمونه هايي از تلفيق صوت و كلام و بهره گيري از انرژي هاي قدرتمند آن را در اذكار قبايل آفريقايي، طريقت تاي چي چوان (از چين)، يوگايي ها، زرتشتيان و ذكر آمين مسيحيان و مسلمين و حتي در زندگي روزمره امروزي مثل آرامش ناشي از نغمة لالايي براي كودكان و... مي توان يافت.

براي نمونه، در مطالعاتي كه اخيراً انجام شده و در مجلة پيشگيري (prevention magazine) آمده است، تأثيرات نواي موسيقي را در بهتر شدن آهنگ موسيقي تنفسي نوزادان زودرس نشان داده است. بنابراين تحقيق محققان در بخش مراقبتهاي ويژه نوزادان (ICU)، دو گروه از اين نوزادان زودرس را انتخاب كرده و در گوش ها ي يك گروه از اين نوزادان گوشي هاي كوچكي گذاشتند و از آن زمزمه موسيقيايي لالايي پخش مي كردند. محققان مشاهده كردند كه وقتي موسيقي پخش مي شد. نوزادان ميزان بيشتري از اكسيژن در خونشان داشتند و همين طور ضربان قلب و سرعت تنفسشان به نسبت گروه دوم كه فقط وزوز دائم دستگاههاي كنترل پزشكي را به همراه صداي زمينه اي ديگر كه در بخش وجود داشت مي شنيدند به حد طبيعي نزديك تر بود14.

از مثالهايي كه در تأييد تأثيرات شگرف صوت و كلام بر آدمي قابل بيان است بكارگيري آن در تاي چي چوان (يك طريقت چيني) است. آنها معتقدند براي نوراني شدن ابتدا بايد جسم را متعادل (بالانس) نمود تا گردش انرژي به درستي در آن صورت بگيرد و يكي از راه هاي متعادل نمودن ميزان انرژي بدن استفاده از صوت است.15 آنها براي متعادل نمودن بدن از نرمش ها و تمرين هاي مختلف و خاصي استفاده مي كنند و در مواردي براي سلامت بخشيدن و بهبود عملكرد اعضايي از بدن از تلفيق صوت و كلام و تكرار و قرائت آن استفاده مي نمايند.

بعضي از انواع صوتهاي خارج شده از دهان شخص مي تواند بر جريان انرژي تأثير بگذارد. به طور كلي انسان در حالت ناراحتي يا بيماري و شرايط استرس از خود صداهايي خارج مي سازد. اين اصوات باعث مي شوند كه فشارهاي وارده بر اندام داخلي از طريق شش ها كاهش يابند. در بررسي هاي به عمل آمده مشخص شده كه اصوات مختلف بر روي ارگان هاي مختلف بدن تأثير مي گذارند و نيز بلندي و كوتاهي صوت، اثرات مختلفي روي ارگان مربوطه دارد. شش صوتي كه در جدول زير ارائه شده، اثرات مخصوص به خود را روي ارگان هاي مربوطه دارند. هر كدام از اين شش صوت بايد با يك بازدم ممتد از حنجره خارج شوند 16

صوت : He Hu Si Xu Chui

ارگان : قلب طحال شش كبد كليه

آنها معتقدند با قرائت اصوات بالا با تمركز و آرامش, با هر صوتي مي توان قسمت حساس به آن صوت را در بدن (كه در بالا اشاره شده) تحريك نمود و بر آن تاثير سلامتي گذاشت.

مثال بالا بكارگيري صوت و كلام براي سلامتي جسم و كسب آرامش بود در حالي كه در فرقه هاي مختلف ديگر از صوت و كلام در جهت تعالي بخشيدن به روح نيز استفاده هاي فراواني مي شود و از صوت و كلام در جهت كسب كمالات و انرژي هاي مثبت بيشتر استفاده مي شود.

به عنوان نمونه از جمله فرقه هايي كه از صوت و كلام در جهت رشد و تعالي روح استفاده مي كنند به يوگا اشاره مي كنيم. تأكيد مي شود ذكر اين نمونه ها به منزله داشتن نگاهي همدلانه به همة جوانب مكتب ها و ورزش هايي مانند يوگا نيست، بلكه مراد اين است كه فضائي مناسب براي نشان دادن توجه بيشتر به تأثير اصوات موسيقيايي بر كمال نفس فراهم آيد تا بتوانيم به محور اصلي بحث يعني اعجاز صوتي قرآن بپردازيم. در يوگا اعتقاد بر اين است كه عشق پروردگار به سوي مخلوقات به وسيلة صوت (Nada) جريان مي يابد. آنها مي گويند صوت آسماني ابتدا به اصوات حاوي انرژي تبديل شده سپس اين اصوات انرژي دار به شكل تركيب حروف عيني كلام تجلي قابل شنيدن براي همگان مي يابند. اين كلامهاي ويژه حامل آگاهي و انرژي خاصي هستند كه نزد عارفان هندي به نام مانترا (صوت مقدس) شناخته مي شوند.

در كتاب هاي باستاني ودا (سرودهاي الهي) به هجاي مقدس "اوم" به عنوان اولين و بالاترين مانترا اشاره شده است. آنها معتقدند اين آوا كه مادر همة اصوات است در باطن همة مخلوقات به صورت پنهان مستقر مي شود. به دليل ويژگي هاي منحصر به فرد ذكر اوم، ذكر دائمي و هموارة اين آواي مقدس به رشد آگاهي و فراهم ساختن شرايط اداراكي مناسب براي شناخت ذات الهي مي انجامد.

اين ذكر عظيم از تركيب سه صداي آ (A)، او (U) و ميم (M) تشكيل شده است و نمايانگر سه حوزة فعاليت رباني: ايجاد، حفظ و فنا مي باشد. در عرفان يوگا به اين نكته اشاره شده است كه طنين قرائت صحيح ذكر اوم بسيار بسيار مهم است. فلسفه يوگا حالت هوشياري انسان را به چهار سطح آگاهي تقسيم مي نمايد:

1ـ سطح آگاهي در هوشياري (حواس پنج گانه يا خود آگاهي).

2ـ سطح آگاهي در رويا (هوشياري نسبي حواس يا نيم آگاهي).

3ـ خواب عميق يا عدم هوشياري (حواس ظاهري يا ناخود آگاهي).

4ـ آگاهي فرا حِسي (هوشياري برتر).

در ميان چهار حالت بالا تنها آخرين حالت است كه قرار گرفتن در آن درك ذات مقدس خداوندي را براي افراد امكان پذير مي سازد. هنگام قرائت آواي اوم، هر چهار سطح آگاهي در ذهن انسان فعال مي شود. طنين آ (A) با سطح اول آگاهي، او (U) با سطح دوم آگاهي، طنين ميم (M) با سطح سوم آگاهي و سكوت ايجاد شده در انتهاي قرائت ذكر اوم با سطح چهارم آگاهي ارتباط دارد. در شيوه درست خواندن مجموعة اصوات اين ذكر مقدس، بايد صوت آ (A) از نظر زماني طولاني تر از صوت او (U) و طنين صداي ميم (M) از هر دوي آنها كشيده تر توليد شود. اگر ذكر اوم به درستي خوانده شود در پايان قرائت صوت ميم، هيچگونه توان باز دم در ريه ها باقي نمي ماند، و اين امر باعث ايجاد نوعي سكوت يا حبس بازدم خواهد شد. در رسوم عرفان يوگا، هدف از تكرار اين ذكر دستيابي به آگاهي و رهايي از جهالت و ناداني است. ذكر اوم از نظر يوگايي ها تنها به گذشته تعلق ندارد، علم امروزي نيز به تازگي كشف كرده است كه ذكر اوم ميزان تمركز فكر و آرامش عمومي روان را به صورت چشمگيري بهبود مي بخشد و تداوم گفتار اين ذكر ظرفيت شش ها را نيز افزايش مي دهد.17

همان طور كه اشاره گرديد در يوگا با بكارگيري صوت و كلام تاثيرات فراواني در جهت كسب انرژي هاي مثبت كائنات و كمالات انسانها ايجاد مي شود. آنها به جز واژه هايي تكي از عبارات بلندتري كه به زبان هندي سروده شده نيز استفاده مي كنند كه از آنها به عنوان سرودهاي الهي ياد مي كنند. آن سرودها با وجود طولاني بودن توسط يوگي ها قرائت و تكرار مي شود و از تكرار آنها در جهت كسب فضايل، انرژي هاي مثبت و رشد و تعالي استفاده مي شود. نمونه اي از آن سرودهاي الهي عبارتست از:

- Aum Bhur Bhuva: Swaha tat Savitun VarenYama Bhargo Devashya Dimahi Diya Yonah PrachoDayat.

معني عبارت بالا عبارتست از: آن نوري كه باعث درخشش آگاهي ما مي شود آن را ستايش مي كنيم و آن نور در زمين، برزخ و بهشت نيز مطرح است و همراه ماست.

قرائت اين سرود كاملاً قانونمند است و يوگايي ها براي فراگيري چگونه صحيح خواندن آن بارها در كلاس هاي خود از زبان استاد و يا روي نوارهاي پر شده به شيوه قرائت درست آن گوش داده و تكرار مي كنند تا فرا گيرند. قرائت صحيح اين سرود با كشش ها و مكث هايي همراه است كه رعايت كردن آن قواعد براي بهره مندي از تاثيرات ارزنده ان سرود در اثر تكرار جداً لازم است. فوايدي كه از طرف اساتيد بزرگ يوگا براي تكرار كنندگان اين ذكر به صورت صحيح مطرح گرديده بدين شرح است كه اين سرود مولد ارتعاشي است كه به پاك سازي تمام انرژي هاي مزاحم ذهن و جسم خوانندگان و شنوندگان مي انجامد و جالب اين كه بجز پاكسازي درون فردي به پاكسازي محيطي نيز مي پردازد. يعني محيطي كه در آن اين سرود قابل شنيدن باشد (به صورت زنده يا از روي نوار پر شده) در اثر تكرار از انرژي هاي منفي تهي و سرشار از انرژي هاي مثبت مي گردد. قرائت صحيح آن در محيط براي بيماران نيز بسيار مناسب است. شايان ذكر است كه به فرمودة بزرگان يوگا اين تاثيرات ناشي از تكرار صحيح صوت و كلام آنهاست نه معناي آنها. بديهي است كه اگر كسي حتي معناي اين سرودها و عبارات را نداند ولي به صورت صحيح به قرائت يا گوش فرا دادن به آن بپردازد متاثر از قدرت هاي آن خواهد شد، و اگر فردي هم معناي آن را درك كند ولي به قرائت عيني و صحيح عبارت نپردازد و معناي آن را به زبان هاي ديگر بخواند از اين تاثيرات بهرمند نمي شود.18

تلفيق صوت و كلام مقوله اي اسرارآميز و پيچيده است كه در جهان اسلام و ايران كمتر شاهد تحقيقات بنياني راجع به آن بوده ايم و اين در حالي است كه احتمال وجود آيات و سور بسياري در قرآن قابل پيش بيني است كه در صورت قرائت صحيح، ايجاد ارتعاشات صوتي و در نهايت حصول انرژي هاي مثبت قابل كسب براي انسانها را دارا باشد كه فراتر از حواس قابل درك و فهم مي باشد. البته فضائل و فوائد قرائت برخي آيات و سور قرآن مورد توجه مسلمانان مي باشد كه از جمله آانان مي توان به: آية الكرسي (آيات 257-255سوره مباركه بقره)- آية: وجعلنا من بين ايهديهم.... (آية 9 سوره يس)- آية: امن يجيب المضطر اذا... (بخشي از آية 62 سوره نمل) اشاره كرد ـ همچنين ذكر نمونه اي زير خالي از لطف نيست:

ـ قدرت شفابخشي تكرار سوره حمد19: دوري از فقر، قدرت بخشي به حافظه، بهره مندي از توفيقات الهي و فزوني روزي در نتيجة قرائت سوره واقعه20، توصيه به قرائت سوره ماعون با صداي بلند در نماز عشاء براي در پناه خداوند بودن تا صبح21.

اما هنوز توجهي بايسته به تأثيرات بر زبان جاري ساختن الفاظ قرآن نشده است گر چه در تحقيقات اندك به جنبة اعجازي شنيدن آيات قرآن پرداخته شده است.

گروهي از پژوهشگران و پزشكان كشورمان در سال 1382 اقدام به آزمايشات و تحقيقات جالبي نمودند. آنان طي اين آزمايش 40 بيمار همسان كه نياز به عمل جراحي داشتند را به دو دسته مساوي تقسيم نمودند. در روز عمل براي يك گروه از آنها از صبح زود تا لحظة عمل كه بعد از ظهر همان روز بود به پخش تلاوت آيات قرآن در اتاقشان پرداختند و براي گروه دوم اين كار را صورت ندادند و صداي عادي محيط بيمارستان در اتاق آنها به گوش مي رسيد. سپس در هنگام عمل نتايج متفاوت و جالبي براي پزشكان و پژوهشگران حاصل آمد. گروهي كه از صبح در معرض شنيدن قرائت آيات قرآن در اتاق خود بودند از آرامشي بالاتر، ضربان قلب طبيعي تر و اضطراب و دغدغة كمتري برخوردار بودند.22

آيا اين احساسات و تاثيرات تنها ناشي از شنيدن مطالب و مفاهيم اشاره شده در اين كتاب آسماني است؟ اگر اين چنين است آن بيماران كه معاني آيات شنيده شده را نمي دانستند!.

اين جنبه از اعجاز قرآن در درجه نخست به احساسات مبهمي بر مي گردد كه در قلب خواننده يا شنونده بر مي انگيزد.23

اما به نظر مي رسد علاوه بر فوائد معجزه آساي شنيدن آيات وحي، خواندن اين آيات نيز داراي تأثيري معجزه آسا باشد.

در قرآن و همين طور احاديث فراواني به درست قرائت شدن آيات عربي براي ايجاد تاثيرات نهفته در قرآن توصيه شده و حتي گفته شده كه اگر سواد عربي هم نداريد و مفاهيم عميق مطرح شده در اين كتاب آسماني را متوجه نمي شويد با اين حال باز هم به قرائت آيات به زبان عربي و به طور كاملاً صحيح بپردازيد و يا به قرائت آنها گوش فرا دهيد. حال به بيان تعدادي از اين آيات قرآن يا احاديث كه به درست قرائت كردن آيات قرآن توصيه نموده اند مي پردازيم:

ـ قرآن ذكري با بركت است.

ـ قرآن را به ترتيل بخوانيد (مزمل آية 4).

ترتيل (كه خواندن آيات قرآن به آن شيوه توصيه شده) ادا نمودن حروف و رعايت موارد وقف مي باشد. همچنين در معني آية شريفة "ورتل القرآن ترتيلا" در حديثي به نقل از امام صادق عليه السلام آمده است كه: قرآن را با مكث و تأني بخواني و صدايت را به تلاوت آن زيبا كني24

حضرت محمد (صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:

ـ قرآن را نيكو ادا كنيد و شگفتيهاي آن را پي جويي كنيد25

قرآن را با لحن عربي و لهجة آن بخوانيد 26.

ـ قرآن را با عربي آن فرا گيريد و از قرائت حرف با كلمه زائد در آن بپرهيزيد.27

ـ قرآن را به عربي صحيح بخوانيد و عجايب آن را استخراج كنيد28.امام علي (عليه السلام) مي فرمايند: بهترين ذكرها قرآن است كه با آن فراخي سينه و قلب ميسر است و باطن و نهان انسان بدان وسيله نوراني مي شود29.

ـ در تلاوت قرآن، آن را بخوبي بيان كن و همانند شعر آن را به تندي مخوان و مانند ريگ آن را پراكنده مساز30

امام رضا (عليه السلام) مي فرمايند:

ـ كلمات قرآن را صحيح ادا كنيد31.

شايد واجب بودن قرائت حمد و سوره با صداي بلند در نمازهاي صبح و مغرب و عشاء براي مردان، وسيله اي براي بهره مندي از انرژي هاي خداوندي در آن اوقات شبانه روزي باشد. حال با توجه به توصيه هايي كه از جانب خداوند متعال، پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلم) و تعدادي از امامان بزرگوارمان مطرح شد و با استناد به فرمايشات آنان و كل مطالب مطرح شده در اينجا، احتمال بر اين نكته مي رود كه بجز معاني ارزشمند و نكات انسان ساز آيه ها، در قرآن رموز و شگفتي هايي صوتي و كلامي در حدي بسيار فراتر از آنچه در فرقه ها و طريقت هاي ديگر و تاثيرات ناشي از كنار هم قرارگيري و تلفيق صوت و كلام در اين آيات بزرگ نهفته باشد، كه در پس قرائت صحيح آيات قرآن، هاله هايي از انرژي هاي مافوق درك آدمي را در پيرامون او ايجاد نمايد.

ممكن است تشابهات بعضي از حروف متقاطع كه بيشتر هم در قرآن تكرار گرديده (الم- 6 مرتبه تكرار/ الر- 5 مرتبه تكرار/ حم, 7 مرتبه تكرار و...) با ذكر "اوم" در يوگا و يا ذكر "آمين" كه به قصد بر آورده شدن دعاها خوانده مي شود و امثالهم جاي تفكر بيشتري داشته باشند، و درجاتي والا از تاثيرات صوت و كلام را در درون داشته باشند و با ايجاد اين تاثيرات شناخته نشده در صورت قرائت صحيح، كليدي براي تاثيرگذاري هاي صوت و كلامي آيه هاي بعدي آن سوره ها در قرآن باشند و شايد اين هم يكي از رموز اين حروف متقاطع باشد.

در فرقه هاي ديگر تكرار ذكر است (در حد نياز) كه اثربخشي ذكر را قوت مي بخشد و در قرآن نيز, هم آهنگ بودن انتهاي بعضي آيات شايد به نوعي عمل تكرار در جهت تاثيرگذاري بهتر قدرتهاي مستتر در آن سوره را داشته باشد كه البته اين تكرار در مواردي به شكل عيني و به كرات اتفاق افتاده كه به عنوان مثال به سورة الرحمن, آية شريفه "فباي الآء ربكما تكذبان" كه 31 مرتبه تكرار شده مي توان اشاره نمود.

همين طور در روايات نيز براي گرفتن تاثيرات مد نظر گنجانده شده در ذكر، آيه و يا سوره هاي قرآن، شاهد سفارش به تكرار آن (به 70 بار،100 بار يا 1000 بار و يا....)هستيم و اين تأكيد بر تكرار شايد با بعضي از فرقه هاي ديگر كه با تكرار صوت و كلام ذكرشان سعي بر ايجاد تاثيرات نهفته در آن اذكار دارند هم سو باشد و شگفتي هاي صوت و كلامي موجود در قرآن نيز براي تاثيرگذاري نياز به تكرار داشته باشند.

با توجه به مفاد روايات مربوط به قرائت درست قرآن، مي توان گفت، صحيح قرائت نمودن كلمات و حروف و رعايت كامل قواعد تلاوت آن، باعث مي شود كه سمفوني اصوات كنار هم شكل گيرد و توان تاثيرگذاري هاي شگرف و پيچيده و زندگي ساز را براي انسان ايجاد نمايد. تأكيد بر قرائت قرآن به همان زبان عربي با در نظر گرفتن اصول آن به صورت شمرده و يا صوت زيبا تصديقي بر اين ادعاست و گرنه به جاي توصيه بر آن به ترجمه و گسترش در جريان محتواي آن قرار گرفتن را شاهد مي بوديم، گمان بر اين است با مطالعه معاني آيات شناخته شده در تاثيرگذاري و قرائت معناي آن تاثيري عايد نخواهد گرديد و اين تلفيق صوت و كلام است كه با قرائت درست ايجاد مي كند. شايد حروف متقاطع مطلع تعدادي از سوره هاي قرآن كه قابل ترجمه و معادل سازي قابل درك به زبانهاي ديگر نيستند و معناي قابل فهمي از نظر محتوايي در زبان عربي هم ندارد به طور مستقيم كليدي براي تاثيرگذاري هاي صوت و كلام ناشي از قرائت آنهاست و مي توان آنها را به عنوان نشانه هايي مستقيم در تائيد تاثيرات صوت و كلام دانست چون در آنجاست كه در ابتداي سوره، ديگر محتواي پندآموزي يافت نمي شود و فقط صوت و كلام است وبس. آنچه گذشت، گامي كوتاه، شتابان و ابتدائي بود به سوي جنبه اي ديگر از اعجاز معجزة جاويدان پيامبر خاتم محمد مصطفي صلي الله عليه و آله و سلم. با توجه به اين كه منابع مربوط به اعجاز قرآن ـ در حد مطالعة نگارنده ـ تاكنون به اين جنبه از قرآن توجه نكرده اند، مي توان اعجاز صوتي اين كلام آسماني را پرده اي جديد از معجزات قرآن دانست كه اگر به درستي شناخته و شناسانده شود بشر را به خضوع و فروتني در برابر آن فراخواهد خواند. روشن است كه اين موضوع نيازمند تأمل، تحقيق و بررسي بيشتر است و اميد است صاحب نظران علوم قرآني و ديگر انديشمندان ضمن بررسي انتقادي مفاد مقالة حاضر، نگاهي ژرف تر به اين جنبة ناشناختة اعجاز قرآن معطوف دارند تا در آيندة نزديك اعجاز صوتي قرآن نيز در كنار ديگر جنبه هاي اعجاز آن در منابع علوم قرآني مورد توجه قرار گيرد.