چکيده

اين مقاله اشاره ميکند که نارضايتي از سيستمهاي مديريت دانش بازتاب مشکلات اساسي از جمله نقص تحليل سيستم هاست. طيفي از نرم افزارهايي که بعنوان سيستمهاي مديريت دانش عرضه شده اند مورد بررسي قرار گرفته و استدلال ميشود که بيشتر آنها بواقع ابزارهاي مديريت اطلاعات هستند که هرگز براي برآوردن نيازهاي سازمانهاي معروف به سازمانهاي يادگيرنده طراحي نشده اند. در خاتمه نتيجه گيري ميشود که خطر توسعه هاي تکنولوژيکي کاملا" در اين حيطه محسوس است که در آن دريافت نادرست تئوريها بطور مداوم رخ ميدهد  و رهيافت کلي براي سرمايه فکري سازمان جانشنين رهيافت بالا به پايين طراحي سيستمهاي سنتي  ميشود.

 
مقدمه

 مديريت دانش در شکل کنوني اش تقريبا" يک دهه با ما بوده است و تاکنون بيش از آني عمر کرده است که بگوييم تبي زودگذر است. گرچه در کنار ادعاهاي بزرگي که براي مديريت دانش و سيستمهاي مديريت دانش اظهار شده، برخي نارضايتي ها نيز مبني بر اينکه سيستمها هميشه با نيازها منطبق نيستند، وجود داشته است. اين مسأله تا حدي بايد قابل انتظار باشد. در کنفرانس 2004 آليا[3]  گارتنر باب هيوارد[4] ادعا کرد که فن آوريهاي جديد چرخه محبوبيت[5] را طي ميکنند. در ابتدا فن آوري راه ميافتد و استفاده از آن در پروژه ها افزايش مي يابد بعد واقعيت خودش را نشان ميدهد و با توجه به اين نكته كه فن‌آوري مورد نظر در زمان اوج خود نمي‌تواند پاسخگوي كليه انتظارات موجود از آن باشد، به سرعت از ميزان علاقه بدان كاسته مي‌شود و سرانجام مزاياي فن‌آوري در دنياي واقعي شناخته و پذيرفته مي‌شود. فن‌آوري جاي‌گاه واقعي خود را يافته و به سمت توليد سومين و چهارمين نسل خود پيش مي‌روند(2004). [6]   
در اين مقاله ما برخي از ادعاهايي را که درباره سيستمهاي مديريت دانش شده مي آزماييم. مخصوصا" نظريه اغراق آميزي که ادعا ميکند اين سيستمها موجبات ارتقاي سرمايه فکري کل سازمان را فراهم مي آورند. سپس اجزاي اصلي يک سيستم دانش را شناسايي مي کنيم و بحث ميکنيم که ايا يک بازار خاص سيستم هاي مديريت دانش تاکنون پديد آمده است يا اينکه بسياري سيستمهاي معروف به مديريت دانش همچنانکه تام ويلسون در سال 2002 ادعا نمود همان سيستمهاي مديريت اطلاعات هستند که تغيير نام داده اند. سرانجام بررسي مي کنيم که چرا از سيستمها اظهار نارضايتي شده است. بطور خاص، ما بر اين عقيده ايم که اگر واقعا" نارضايتي از سيستمهاي مديريت دانش وجود داشته است، منبع نارضايتي عمدتا" بدليل نقص بکارگيري يک رهيافت مناسب براي توسعه سيستم هاست و نه خود سيستمها. منابع عمده  ما در اين بررسي، متون، وب سايتها و مخصوصا" فروشندگان سيستمهاي مديريت دانش و اجزاي اصلي سيستمهاي مديريت دانش بوده اند.

مديريت دانش و کاوش براي تماميت

در ابتدا بايد چند کلامي درباره مديريت دانش بگوييم. گرچه بعد از گذشت يک دهه از عمر مديريت دانش، لازم نمي بينيم که مثل خيلي ها با تعريف مديريت دانش آغاز کنيم. هدف ما در اين مقاله ارائه بحث مختصري درباره مديريت دانش و ادعاهاي وارد بر آن است تا رهيافت تماميت را که ما عقيده داريم آفت مديريت دانش شده است نشان دهيم.

بخشي از ادعاهاي اغراق آميز که گهگاه براي مديريت دانش مطرح ميشود اينست که مديريت دانش يک رهيافت يکپارچه به مديريت کل سرمايه فکري سازمان است- نه تنها دانش عيان مورد استفاده يک سازمان مثل مدارک خط مشي، مندرجات بانکهاي اطلاعاتي يا رکوردهاي سازمان (بعبارت بهتر آنچه ما اطلاعات مي ناميم.)، بلکه دانشي که در اذهان افراد محبوس است، بخشي عمده اي از آنرا ما " دانش چگونه ميتوان"[7]  مي ناميم. اگر کسي از شما بپرسد که آيا سازمان شما مشکلي در مديريت دانش دارد، اولين چيزي که به ذهن ميرسد مسأله ترک افراد از سازمانها با اذهاني پر از تجربيات است که بنابراين سازمان از دست ميدهد. بيشتر نويسندگان مديريت دانش از مثال نوناکا[8] پيروي ميکنند که در مقاله مشترکش با کنو از اصطلاح دانش نهان[9] براي بيان هم ابعاد شناختي دانش مثل طرحها و مدلهاي ذهني که عميقا" در ما نهادينه شده اند و به زبان آوردن آنها دشوار است و نيزابعاد تکنيکي ؛ شامل انواع مهارتهاي فردي  که به" دانش چگونه ميتوان"  معروف اند و به زبان آوردنشان راحتتر و درنتيجه تبديل آنها به دانش عيان آسانتر است؛ استفاده کرده اند. ما از بحث معنايي که راجع به استفاده يا سواستفاده از اصطلاح دانش نهان مايکل پولاني[10] شده صرفنظر مي کنيم و به آنچه که برخي بعنوان رده سوم دانش در نظر ميگيرند يعني دانش ساختاري[11]يا چنانچه توماس داونپورت و لاري پروساک [12] نوشته اند: ”جريان مرکبي از تجربيات، ارزشها، اطلاعات زمينه اي و بينش متخصص که نوعا" نه تنها در مدارک يا مخازن اطلاعاتي گنجانده شده بلکه در امور روزمره سازماني، فرايندها، عمليات و هنجارها نيز وجود دارد."
ما ميتوانستيم به بسياري تلاشهاي ديگر در توصيف دانش سازماني بپردازيم اما نکته اينست که: دانش سازماني اشکال گوناگون به خود ميگيرد. اعم از دانش، مهارتها و صفات کارکنان يا آنچه ما اطلاعات (در اشکال گوناگون) مي ناميم و نيز دانش موجود در ساختارها، سيستم ها و روند هاي سازمان. توسعه يک سيستم جامع که از همه فازها در چرخه مديريت دانش پشتيباني کند: از توليد دانش جديد با ثبت و ضبط کردنش تا اشاعه آن نه تنها به يک راه حل تکنولوژيکي؛ بلکه همچنانکه مارک سليسبوري[13]  مينويسد به يک راه حل خاص سازماني نياز دارد. آيا چنين سيستمهايي وجود دارند؟ بعيد بنظر ميرسد. اما طرفداران مديريت دانش چنين رهيافت يکپارچه اي براي ارتقاي کل سرمايه فکري سازمان قائلند. از يک نظر، جاي تعجب نيست. مديريت دانش هنوز يک انگاره[14] مديريتي ديگر است که بر روي نظريه هاي مديريتي پيشين مثل مديريت کيفيت جامع، باز مهندسي فرايند هاي تجاري و سازمان يادگيرنده ايجاد شده است [15]  و از طرفدارانش انتظار ميرود تا موضعي کامل و درست نسبت به آن اتخاد کنند. هيچ مشاور مديريتي با گفتن اين جمله که : "ما فقط  ميتوانيم به شما بگوييم چگونه بخشي از سرمايه فکري تان را مديريت کنيد. براي مديريت بقيه سرمايه فکري تان مشاوراني ديگر بيابيد." خودش را از ضايع نمي کند.

 
انتقادات وارد بر مديريت دانش

قبل از اينکه به اصلي ترين اجزاي مديريت دانش و مسائل خاص تر آن بپردازيم جا دارد برخي از انتقادات وارد بر مديريت دانش را بطور خلاصه مرور کنيم. برخي از مسائل مطرح شده؛ مانند مورد توصيف شده بوسيله ليغ دونوگو [16] و همکارانش که در آن روساي يک شرکت دريافتند که تکنولوژي جديد اينترانت بطور عمده توسط کارکنان براي چک کردن منوي کافه تريا استفاده شده است؛ تبديل به ضرب المثل شده است. ساندرا موفت و ردني مکادم[17]   به سناريوي آشنايي اشاره مي کنند که در آن مديران ميليونها دلار صرف تکنولوژيهاي جديد مي کنند  فقط براي اينکه دريابند که بازگشت سرمايه ها اندک بوده است. آنان همچنين به يک هراس مشترک در تبديل دانش نهان به عيان اشاره مي کنند؛  که ، سازمانها عينيت بخشيدن و تثبيت دانش را؛ با غفلت کامل از عنصر انساني مديريت دانش؛ سرانجام به اطلاعات ساکن و ناکارآمد ختم کنند. ريچارد مکدرموت[18]  مورد بزرگتري از عدم انعطاف پذيري را توصيف ميکند که در آن يک کمپاني توليدات پرمشتري تلاش کرد تا يک سپارشگاه دانش ايجاد کند اما نتيجه اش ايجاد يک بنجل اطلاعاتي بود. کارمندان ميدانستند که کار آنها بسيار متنوع تر از آنست که بتوان آن را در يک بانک اطلاعاتي گردآوري نمود، با اين همه رئيس شرکت فقط براي اينکه دريابد که بانک اطلاعاتي فاقد اطلاعات مثمر ثمر براي آنها در ارتقاء فرايندهاي کاري و يادگيري مشارکتي است؛ آنان را به انجام آن مجبور کرد . مجموعه مقالات سال گذشته ايفلا تحت عنوان مديريت دانش، کتابداران و کتابخانه ها در طلب حق خود[19]  به شکست بسياري از سيستمهاي مديريت دانش در انطباقشان با نيازها و انتظارات شرکتها اشاره ميکند و در يک نتيجه گيري بحث برانگيز اظهار ميکند که اين شکستها بخاطر ضعف آموزش استفاده کننده است و اعلام ميکند که راه حل واضح براي حل اين مشکل وارد کردن کتابداران؛ که البته همه چيز را درباره آموزش استفاده کننده مي دانند؛ است.[20] ما اين نتيجه گيري را بحث بر انگيز ميخوانيم، چرا که بخاطر عدم شواهد عملي،  فرض عمومي بر اين است که شکست به استفاده کنندگان مربوط ميشود؛ نه سيستم هاي جديد و واقعيت اين است که توجهي به ديگر عوامل احتمالي مثل مسائل توسعه سيستم ها نمي شود.

 
سيستم هاي مديريت دانش: يک مرور

يکي از فن آوريهاي تعريف شده مديريت دانش براي بسياري از افراد اينترانت است. ما بدين صورت اينترانت را در زمره سيستمهاي مديريت دانش نمي آوريم بلکه آنرا بعنوان يک تکنولوژي اصلي قادرساز که زيرساخت همه تعاملات مرتبط به دانش را در يک سازمان تامين مي کند؛ مي شناسيم. پورتال هاي دانش نيز ممکن است بعنوان يک سيستم کليدي مديريت دانش در نظر گرفته شوند. در حوزه کتابخانه و مديريت اطلاعات پورتالها بعنوان ابزارهاي مديريت محتوا شناخته شده اند که از طريق آنها دسترسي به انواع منابع اطلاعاتي و خدمات هم در داخل و هم در خارج از سازمان ممکن ميشود. پورتالها همانند ساير ابزارهاي مديريت محتوا مثل تاکسونومي ها،  نمايه ها، رده بندي مدارک، خلاصه نويسي هاي مدارک، گزارمان نويسي ها و نقشه هاي دانش- اينها همه ابزارهاي مديريت اطلاعات هستند که در مديريت دانش مورد استفاده قرار ميگيرند-  دسترسي به منابع را فراهم مي آورند. گرچه پورتالهاي دانش فراتر از مديريت محتوا عمل مي کنند. آنها ميتوانند بعنوان تامين کننده محيط مجازي مشارکتي که در آن شبکه هاي يادگيري و جوامع هم عمل مي توانند گردهم آيند نيز عمل کنند. جرج برت[21] اين محيط را فضاي دانش[22] مي نامد. بعنوان مثالي از پورتال دانش، Price Waterhouse Cooper’s KnowledgeCurve را در نظر بگيريد.

 گروه افزارها مجموعه ديگري از کاربردهايي را که بخصوص با مديريت دانش مرتبط شده اند به نمايش مي گذارد. گروه افزارها نرم افزارهايي  هستند که به گروههايي که از لحاظ جغرافيايي پراکنده اند امکان ميدهند تا با هم کار کنند. مثلا" نرم افزارهاي رايج ذيل: IBM Lotus Notes, CollabraShare and Microsoft Outlook/Exchange
که امکانات مشارکتي مثل زمان بندي پيوسته و اشتراک مدارک را نيز در بردارند.

اين امکانات ابزارهاي مشارکتي از تعامل فرد به فرد که مشوق اشتراک دانش است نيز پشتيباني مي کنند. علاوه بر ابزارهاي  ناهمزمان مثل پست الکترونيک، فهرستهاي پستي[23] و  گروههاي مباحثه موضوعي[24]، گروه افزار شامل گزينه هاي ارتباطي همزمان يا لحظه اي مثل کنفرانس از راه دور، ويدئو کنفرانس، ويدئو کنفرانس روميزي و کنفرانس مبتني بر متن مثل مايکروسافت نت ميتينگ[25] هستند. در سازمانهاي پراکنده، اين ابزارها جايگزين ارتباطات رو در رو هستند که افراد از طريق آنها به اشتراک افکار و تجربيات مي پردازند. البته بلامنازع است که بگوييم هيچکدام از اين ابزارها باندازه گفت و شنودهاي رو در رو کارکنان کارايي ندارند، بلکه مانند پورتالهاي دانش، گروه افزارها نيز بعنوان پشتيبان گسترش تيم هاي مجازي و جوامع آنلاين نگريسته ميشوند.

ايجاد چنين جوامعي، مخصوصا" در سازمانهاي بزرگ با پديد آمدن سيستمهاي معروف به مکان يابي متخصصان[26] تسهيل شده است. در گذشته، متخصصان را ممکن بود  با ابزارهاي دستي- فهرستهاي ساختار بندي شده (مثلا" برخي کتابخانه ها فهرستي از افرادي با مهارتهاي زبان خارجي گردآوري مي کردند) پيدا کرد. اما واضح است که روزآمد نگهداشتن اين پروفايلها وقتگير است. بنابراين تکنولوژيهاي ايجاد پروفايل دانش که بطور خودکار پروفايلها را ايجاد مي کنند گسترش يافت. گسترش اين تکنولوژي عمدتا" بر اساس دانش عيان مثل مدارکي که افراد از طريق آنها بهم پيوند داده ميشوند، مخصوصا" از طريق انتشارات يا حتي بوسيله متن ايميلها که ميتواند براي گسترش يک پروفايل مورد تحليل قرار گيرد؛  واقع شده است[27]
   جاي تعجب نيست که برخي افراد سيستم هاي دانش مدار را که حاصل گسترش هوش مصنوعي هستند بعنوان سيستم هاي کليدي مديريت دانش بدانند.  سيستم هاي خبره، براي مثال، نشاني از تلاش براي جايدهي مهارت انساني در يک پايگاه دانش کامپيوتري هستند که بوسيله يک موتور استنتاج، اکتشافات و يک رابط کاوش مي تواند توسط هر فردي در سازمان تحقق يابد. بنابراين دانش کدبندي شده در سيستم خبره ميتواند به دانش نهان استفاده کننده اضافه شود. به اين ترتيب منطقي بنظر ميرسد که ما نيز مانند ، جي ليبوويتس[28]  اشاره کنيم  که ريشه هاي مديريت دانش عمدتا" در دو حوزه سيستم هاي خبره و هوش مصنوعي واقع شده اند.  
 کاربرد ديگر هوش مصنوعي کارگزاران[29]  هستند که ممکن است با عناوين متفاوت مثل کارگزاران اي.آي[30] يا کارگزاران هوشمند يا کارگزاران خودکار هم ناميده شوند. اين کاربردها ميتواند استفاده کننده را با دنبال کردن مجموعه اي از آموزشهاي از پيش تعريف شده؛ مثل يک درخواست براي اطلاعات همچنانکه در وب ظاهر ميشود،[31]  استنتاج بر اساس حافظه خود و تماس قبلي با محيط (ورودي ها) و درنتيجه يادگيري از محيط و استنتاجهاي گذشته (بنابراين حقيقت  است که آنها اغلب کارگزاران خودکار ناميده ميشوند) ؛ کمک کند  . براي مثال Personalised content push server  بعنوان يک نمونه قابل ذکراست. اين سرويسگر موتور اطلاعات هوشمندي است که حوزه علاقمندي کاربر را مشاهده و توصيه هايي بر اساس تحليل مندرجات کارگزار ارائه ميکند. [32] مثال ديگر از يک کارگزار هوشمند، کارگزار خدمات مشتري است که از زبان طبيعي براي تعامل با مشتريها استفاده مي کند و به آنها امکان ميدهد مقصودشان را بيان کنند بدون اينکه مجبور باشند خودشان براي اطلاعات وب سايت سازمان را کاوش نمايند. [33]

سيستم هاي گردش کار، مشابه سيستم هاي خبره هستند که تلاش مي کنند دانشي را که در فرايندهاي استاندارد تجارت وجود دارد بصورت صريح و کدبندي شده درآورند. نوعا"، سيستم هاي گردش کار بخشهايي از فرايندها را خودکار مي کنند: مثلا" در يک بانک، ارزيابي وام، که بطور سنتي بوسيله مديران بانک و با تکيه بر دانش نهان آنان انجام ميگرفت؛ تا حدودي، با تشريح فرايندهائي که مديران دنبال نموده اند و قالب بندي بخشهاي مهم آن ؛ به دانش عيان تبديل ميشود. [34]  ديگر کاربرد گردش کار، ميز خدمات[35]  و ارائه کمک از طريق خودکارسازي فرايندها (مثل ورود، پيگيري و پاسخگوئي به پرس و جوها) وبا استفاده از پرسشهاي متداول است.[36]

همچنين قابل ذکر است که، برخي از کاربردهاي گروه افزارها که  در موردشان صحبت کرديم به روش مشابهي عمل مي کنند: براي مثال، گروههاي مباحثه موضوعي که ميتوانند به سرعت براي اشتراک دانش و حل مساله استفاده شوند؛  شامل اطلاعات (دانش عيان) نيزهستند که ميتواند بعدا" مورد استفاده ديگران قرار گيرد. [37]  براي مثال شيرمن و استرلينگ[38]  به يک شرکت حقوقي اشاره مي کند که از سيستم اکتشاف دانش لوتوس [39]  براي گردآوري تصميمات و بينشها استفاده ميکند و آنها را در اختيار بيش از هزار نمايندگي اش قرار ميدهد.

 
 مديريت محتوا بخش اصلي مديريت دانش است که با ابزارهاي مديريت اطلاعات مثل سيستمهاي خودکار سازي اداري (از جمله مايکروسافت آفيس و لوتوس اسمارت سويت[40]  که ايجاد، مديريت، مصورسازي و توزيع خودکار مدارک را پشتيباني مي کنند.)، سيستم هاي مديريت مدارک الکترونيکي (که ذخيره و دسترس پذيري  طيفي از مدارک رسمي سازماني را انجام ميدهند) و سيستم هاي مديريت پايگاه داده سنتي (مثل اوراکل)؛ بخوبي تحت پوشش قرار گرفته است.

 
اخيرا ازانبارسازي داده ها بسيار ياد ميشود. انبارسازي داده ها بعنوان "فرايندي که داده هاي گردآوري شده توسط چندين عمليات تجاري را استخراج و آنها را به روشي که براي تجارت معني دار است سازماندهي نموده و از لزوم آگاهي رساني به تصميم گيرندگان در سازمان حمايت مي کند." تعريف شده است.[41]  يک انبار داده ميتواند بعنوان يک ساختماني فرض شود که براي کنترل حرکت داده هاي انبوه ساختاربندي نشده خام از سيستمهاي عملياتي يا از سيستم هاي مديريت پايگاه داده سنتي به محيط هاي پشتيباني از تصميم گيري؛ استفاده مي شود. [42]  برخي نويسندگان مديريت دانش، کتابخانه هاي ديجيتالي را در زمره انبار داده ها منظور مي کنند و آنها را عمدتا" بعنوان انبارهاي الکترونيکي در نظر مي گيرند. گرچه در خدمات کتابداري و اطلاع رساني، کتابخانه هاي ديجيتالي بخاطر اينکه نوعي پورتال دانش  بشمار ميروند فراتر از انبار داده ها بشمار مي آيند.
 
اگر انبارهاي داده و پايگاههاي اطلاعاتي بعنوان تکنولوژيهاي پشت پرده[43] در نظر گرفته شوند که داده ها را براي استفاده هاي آتي ذخيره مي کنند، ابزارهاي کسب و کار هوشمند مثل سيستم هاي پشتيباني از تصميم گيري، سيستم هاي اطلاعات اجرايي[44]، فرايند تحليلي پيوسته[45] و نرم افزار داده کاوي اغلب بعنوان کاربردهاي  عمومي[46] در نظر گرفته مي شوند که به کاربر امکان ميدهند تا به دسترسي، دستکاري و استفاده از دانش عيان ذخيره شده در اين انبارها عادت کند.[47]

 
در اين رابطه شايد لازم باشد به ذکر فن آوريهاي متعدد کاوش که زير بناي بسياري از کاربردهاي مديريت دانش و اطلاعات هستند نيز بپردازيم. در حاليکه اين فن آوريها، نظير اينترانت، مي بايست بعنوان فن آوريهاي قادر ساز در نظر گرفته شوند، بايد گفت تلاش قابل ملاحظه اي در گسترش کاربردهاي آنها صورت گرفته که دسترسي به نه تنها منابع اطلاعات سنتي نظير پايگاههاي اطلاعاتي، بلکه حجم انبوهي از داده ها و اطلاعات ساختار نيافته؛ که گوياي ويژگي بسياري از سازمانها هستند را فراهم مي آورد.
 
سرانجام برخي سيستمهاي مديريت دانش هستند که ابزاري براي افراد در افزايش دانش نهان خود فراهم مي آورند. در اين دسته؛ نرم افزاري براي مديريت يادگيري سازماني طراحي شد که ژان دوفي[48] درسال 2001 آن را بعنوان يکي از فن آوريهاي در حال پيدايش مديريت دانش توصيف کرد. کريستين رولو و توماس کلارک[49]  دريک سري مطالعات موردي که بطور موثري استاندارد مديريت دانش استراليا را تکميل ميکنند به بحث در مورد يک شرکت بين المللي بنام کيسکو[50]  پرداختند و به اين حقيقت اشاره کردند که در زمان انتشار؛ اين شرکت مدعي بوده که با انجام چهار- پنجم فروش خود و آموزشهاي فني پيوسته؛ 60-40 درصد هزينه هاي خود را در مقايسه با مخارج آموزش در کلاس و سفر مربوطه اندوخته کرده است.

 
ابزارهاي پشتيبان خلاقيت هم در اين دسته بندي؛ که در آن دانش عيان درون دانش نهان مي پرورد، جاي مي گيرند.  اينها بعنوان ابزارهاي نرم افزاري تعريف ميشوند که بايد در توليد دانش درطول فرايند طراحي محصول با ايجاد يک محيط مجازي که دستکاري بينشها را؛ بويژه در حوزه تحقيق و توسعه بر مي انگيزد و خصيصه هائي نظير پايگاههاي اطلاعاتي فني و خصيصه شبيه سازي گرافيکي را در بر ميگيرد؛ مشارکت داشته باشند.
 
کاربردهاي مديريت دانش و مدل اس-اي-سي-آي[51]
با دسترسي به پيمايشهائي از اجزاء مختلف يک سيستم مديريت دانش در متون و برروي وب، ما نيز مانند ديگران تلاش کرديم تا کاربردهاي مدل خلق دانش معروف به اس-اي-سي-آي را که توسط آيکوژيرو نوناکا و همکارانش گسترش يافته واحتمالا پر استنادترين مدل خلق دانش سازماني است را ترسيم کنيم. اين مدل دانش را به دو نوع- دانش نهان و عيان- محدود کرده؛ احتمالا دانش ساختاري و جاسازي شده را، که قبلا ذکر شد، زير گروه دانش عيان رده بندي مي نمايد. در اين مدل دانش نهان با دانش عيان؛ دريک گروه مارپيچي تعامل دارد که در آن افراد خلق دانش جديد را از سايرين و از دانش به اشتراک گذاشته شده سازمان مي آموزند. اين دانش جديد نيز بنوبه خود بخشي از دانش سازمان شده و بنابراين بخشي از مارپيچ جديد خلق دانش را شکل ميدهد. اين نکته با ملاحظه چهار نوع تعامل نوناکا که با کوته نوشت اس-اي-سي-آي نشان داده شده؛ به اثبات ميرسد:

-          اجتماعي شدن[52]، که افراد را در اشتراک دانش نهان، در فرايندي که بخشي از " يک فرد کاملتر با دانش نهان ديگران " را شامل ميشود،  درگير مينمايد.

-          برون سازي يا عيني ساختن دانش[53]، که شامل بيان دانش نهان به صورتي است که توسط ديگران قابل فهم باشد و طي آن فرد عضوي از يک گروه گردد.

-          ترکيب، که گردآوري دانش عيان از منابع داخل وخارج از سازمان و ترکيب، ويرايش، پردازش و توزيع آن را ( آنچه که مديران اطلاعات تحت عنوان تثبيت اطلاعات مينامند) را دربر ميگيرد.

-          دروني شدن دانش[54]، که در آن دانش جديد خلق شده، که به صورت عيان است، از طريق آموزش و يادگيري فردي به دانش نهان سازمان تبديل ميشود تا بتوان به گستره دانش گروه و کل سازمان دست يافت. [55]

الگوئي مفيد يا سخني نامفهوم؟  درصورت نخست، بخش عمده اي از آنچه که نويسندگان بسياري در مديريت دانش به طور اتوماتيک توليد ميکنند را شکل ميدهد. در اينجا ما از آن براي گروه بندي کاربردهاي بحث شده استفاده مي کنيم.

 

 لازم به ذکر است که بمنظور سادگي  سعي کرده ايم که کاربردها را تنها در يکي از چهار بخش قرار دهيم. اما ديديم که نميتوان اين امر را در مورد  گروه افزار پياده نمود. به اين دليل که بنظر ميرسد که گروه افزار بطور مساوي بين اجتماعي شدن و بروني سازي يا عيني ساختن دانش ؛ بخاطر استفاده از ابزارهاي گروه افزار  در تسهيل روابط فردي و فراهم نمودن فضاهاي همکاري در بخش اجتماعي شدن ؛ و کاربردهاي فراوان گروه افزار ، بويژه انواع ناهنگام[56]  آن، در توليد دانش عيان به شکل مثلا پست الکترونيکي و پست گروههاي مباحثه در بخش بروني سازي يا عيني ساختن دانش ؛  تقسيم شده است.

 
ساير کاربردها؛ بالاخص سيستمهاي دانش- مدار، که به خاطر تسخير دانش نهان در پايگاههاي معروف به پايگاههاي دانش مورد ملاحظه اند، ميتوانستند در بيش از يک بخش از فرايند خلق دانش گنجانده شوند. اين نکته ممکن است حاکي از اين باشد که سيستمهاي دانش- مدار بايد بعنوان ابزارهائي که "هويت خارجي دادن" را پشتيباني مي کنند در نظر گرفته شوند. جدا از اينکه از ديد يک کاربر بيشتر بعنوان سيستمهائي که اطلاعات را با بهره گيري از فنوني نظير  نقشه برداري از مفهوم، يک موتور استنتاج و يک رابط کامپيوتر- کاربر فراهم ميکنند؛ اهميت دارند و بنابر اين نمونه اي از بخش "ترکيب" مي شوند. مواردي نيز وجود دارد که در آن سيستمهاي دانش- مدار بعنوان آموزشيا ران پيوسته عمل مي کنند، اين نيز حکايت از اين دارد که مواردي وجود دارند که ميتوانند بعنوان ابزارهاي اصلي  پشتيبان " دروني شدن دانش"  منظور شوند، در حاليکه ما ترجيح داديم آنها را در کنار ساير نمونه هاي بخش " بروني سازي يا عيني ساختن دانش" قرار دهيم. چنين استدلالهائي مي توند در مورد پورتالهاي دانش نيز، که برخي آنرا بعنوان وسيله اي براي فراهم کردن فضاي همکاري ( نمايانگر اجتماعي شدن) و عيان کردن بخشي از دانش نهان مبادله شده در جريان همکاري ( پشتيبان بروني سازي و عيني ساختن دانش) مي بينند؛ صورت گيرد.

بحث

حتي با قبول اين واقعيت که برخي از ابزارهاي  توصيف شده در اينجا براحتي در يک بخش خاص از اين چهار بخش گنجانده نمي شوند – و اينکه همه با طبقه بندي ما موافق نخواهند بود- بنظر روشن مي رسد که ابزارهاي در اختيار مديران دانش با خلق و مديريت دانش عيان سروکار دارند ؛ يا، بعبارت ديگر ابزارهاي مديريت اطلاعند. که از زمان انتشار مقاله ويلسون[57] در سال 2002 تغيير چنداني نيافته است. در حاليکه انصافا در مورد کارگزاران هم اين نکته ممکن است تا حد زيادي مصداق داشته باشد، تعداد بسيار زيادي از کارگزاران که به تبليغ روي وب ميپردازند- گرچه ممکن است از منابع دانش سازماني و يا سرمايه هاي فکري ياد کنند- هيچگونه ادعائي در تدارک ابزارهائي غير از ابزارهاي مديريت اطلاعات نمي کنند.

 
نشانه هائي از همگرائي محد ود از تلاشهاي قابل توجه در گسترش فن آوريهاي کاوش، بويژه آنهائي که دسترسي به نه تنها منابع اطلاعاتي سنتي و ساختار يافته- مورد علاقه جامعه کتابداري و مديريت اطلاعات- بلکه انبارهاي اطلاعاتي کمتر ساختار يافته را نيز مهيا مي کنند، وجود دارد. يکي از ادعاهاي رايج که توسط کارگزاران صورت گرفته اين است که 85-80 درصد اطلاعات لازم توسط تصميم گيرندگان سازماني در اين منابع که تاکنون بهره برداري نشده اند واقع است. ( براي مثال ميلر 2003، انتريوا 2004 و اينکسايت [58]2004 را ببينيد). بعنوان نمونه استفاده از برخي از اين منابع داده و اطلاعات در پشتيباني از طرح خبره نيز نشانگر درجه اي از همگرائي است. بعلاوه، گسترش درخواستهاي نرم افزاري توسط طراحاني نظير آي –بي- آم لوتوس و مايکروسافت نيز به همگرائي بيشتر اشاره ميکند و بنابراين اميدوارکننده توانمندي افزونتر سازمانها در ارتقاء دانش سازمانشان است ( براي مثال به گسترش ابزارهائي نظير ايستگاه دانش لوتوس و سرويسگر اکتشاف لوتوس توجه کنيد).
 
آيا اين همگرائي آشکار حاکي از اين است که سيستمهاي مديريت دانش آنچه را که سالها قول داده اند بدست ميدهند و ما را از قعر ابهام بيرون ميکشند؟ با اينکه کاملا آشکار است بايد اظهار کنيم که گسترش تکنولوژيکي به تنهائي کافي نيست. همچنين نياز به تغيير فرهنگ سازمان، که بطور فاحش بر به اصطلاح سکوي مديريت دانش خرده ميگيرد، احساس ميشود[59].  و احتمالا آنهم مکمل قضيه است، زيرا مسئله اصلي، آنگونه که ما تشخيص داده ايم- بدون شواهد عملي تا کنون- شکست در بکارگيري يک روش بالا به پائين در گسترش سيستمهاي مديريت دانش؛ که از خصوصيت طرح و تحليل سيستمهاي ساختار يافته سنتي است مي باشد. مثالي که قبلا از يک بنجل اطلاعاتي  داده شد، بطور قطع؛ درصورت انجام تحليل صحيح اطلاعات منتفي ميشد. همانگونه که رولو و کلارک[60] اشاره ميکنند مديريت دانش بمنظور مديريت دانش نيست. شما با يک مشکل تجاري که سعي در رفع آن داريد شروع کرده و از خود ميپرسيد چگونه اين کاربرد شما را در حل آن کمک ميکند.

 
بخش عمده اي از مسئله در آنچه که دانوگو، هريس و ويتزمن[61] بنام روش " يک سايز براي همه"[62] ناميدند؛ واقع ميگردد. سيستمهاي مديريت اطلاعات خصوصا به اين روش متمايلند، زيرا طرفداران مديريت دانش بر اين باورند، و يقينا سعي دارند بقيه ما را نيز متقاعد کنند که، از دست دادن فوايدي که دانش برايمان مي آورد، دور از عقل سليم است. با اين همه بحث رايج اين است که دانش ارزشمندترين منبع است که بعنوان مثال در بهائي که آي- بي- ام براي لوتوس پرداخته قابل ملاحظه است-  بهائي که بيش از قيمت بازار دارائيهاي مالي مربوطه بود؛ بخاطر اينکه آي- بي- ام بهاي سرمايه عقلاني که با خريد لوتوس بدست آورده بود را ميپرداخت. [63]خطري که در مواجهه با کوهي از راه حلهاي جديد حيرت انگيز وجود دارد اين است که ما به يافتن راه حل بدون تحليل مسئله در دست بررسي ميپردازيم. همانطور که هنري ديويد تريو[64]  صدوهفتاد سال پيش گفته، ما عجله داريم يک تلگراف مغناطيسي از مين به تکزاس[65] بزنيم  در حاليکه اين دو ممکن است هيچ چيز مهمي براي مراوده نداشته باشند.[66]
  همانگونه که دنگو [67] و همکارانش اشاره ميکنند، مهم اين است که قبل از شروع گسترش يک سيستم مديريت دانش مشخص کنيم چگونه دانش در يک سازمان استفاده ميشود. يک روشي را که آنان در سال 1999 پيشنهاد کردند؛ شناسائي آنچه که آنان  " مدل کار"[68] ناميدند به اين صورت بود : 1) سطح تعامل و همکاريهاي لازم 2) پيچيدگي کار مربوطه، هر يک از مدلهاي پشنهادي آنان چالش هاي مديريت دانش خاص خود را نشان ميدهد. دراينجا مجالي براي ارزيابي روش آنان نيست. نکته اينجاست که مانند ساير پيشرفتهاي تکنولوژيکي، تحليلي صحيح از اطلاعات لازم است- يا در اين مورد تحليلي از دانش که تائيد کند چه نيازهاي دانشي بايد تحت نفوذ قرار گيرد، چگونه از آن استفاده شود، مشکلات کجا هستند و چه راه حلهاي خاصي بايد بکار گرفته شود.
 
علاوه بر اين با تمرکز بر نيازهاي اطلاعاتي واقعي، مدير رده بالا توجه و پشتيباني کارمندان ، و تغييرات لازم در فرهنگ سازماني را که در مورد آن بسيار بحث ميشود، راحتتر تحت تاثيرقرار ميدهد. همانگونه که ما در گسترش سيستمهاي اطلاعاتي سنتي دريافتيم، درگير کردن پرسنل کليدي از طريق گروههاي کاري و تيمهاي مديريت پروژه فوايد مضاعفي بهمراه دارد: اول اينکه آنها دانش کاري خوبي از فرايندها ، سيستمها و نيازهاي اطلاعات و دانش موجود دارند و سهم بيشتري ميتوانند داشته باشند و دوم اينکه اگر پرسنل درونداد داشته باشند، به مشارکت بيشتر راغب خواهند شد.

 

نتيجه گيري

بنابراين ما از نظر سيستمهاي مديريت دانش کجا هستيم؟ يک نتيجه گيري از پيمايش ما اين است که در مقابل هر ادعا مبني بر اينکه مديريت دانش وسيستمهاي پشتيبان منتج از آن در بهترين حالت داراي فوايد حاشيه اي و در بدترين شکل بنجلهاي اطلاعات  گران قيمت هستند، ادعاهاي بسيار بيشتري وجود دارد مبني بر اينکه سيستمهاي مديريت دانش فوايد محسوسي را بهمراه داشته يا ميتوانند بهمراه بياورند. گرچه در اين مقاله کوتاه مجالي براي کشف برخي از اين ادعاها نبود اما  اکثر آنها در مقالات، کتابها و وب سايتهاي مورد استناد آمده اند. ما همچنين دريافتيم که با وجود برخي پيشرفتها در طي چند سال گذشته با همگرائي برخي از سيستمها و طراحي نرم افزارهاي جامع که بعنوان راه حلهاي مديريت دانش توصيف شده اند، بسياري از کاربردهائي که با اين نام پشت سر گذاشته شده اند؛ ابزارهاي مديريت اطلاعاتند که براي مخاطب قرار دادن مسائل خاص وابسته به دانش يا اطلاعات طراحي شده اند. در واقع شايد اين نشاني از صحت عمل باشد، زيرا جستجو براي يک راه حل تمام- شمول، يا بقول ما يک روش کل گرا، تقريبا مثل جستجو براي داستان زيباي استراليائي- کوششي جالب اما پوچ است. مشکل اينجاست که پيشرفتهاي برخاسته از تکنولوژي جايگزين تحليل منطقي اطلاعات ميشوند و بناچار برخي ازمديران از نتيجه حاصل يا فقدان نتايج نااميد خواهند شد.

 
آنچه که ما را علاقمند ميکند، خاصه آن دسته از مطالعاتي است که سعي دارند روشها و استراتژيهاي مربوط به گسترش سيستمهاي مديريت دانش را به تصوير کشند. ما به برخي از آنها اشاره کرده ايم: يکي از آنها مقاله اي است که توسط  دانوگو، هريس و ويتزمن در زمينه استراتژيهاي مديريت دانش نوشته شده و ديگري که ما متاسفانه فقط  اشاره اي گذرا به آن داشته ايم مقاله امريت تيوانا[69]  است که ويرايش دوم آن اکنون در دست است. اما با اين استدلال که سازمانهاي مختلف استفاده هاي متفاوتي از دانش ميکنند، و بنابراين مسائل مديريت دانش متفاوتي نيز دارند، لازم است در خاتمه اضافه کنيم که بسياري از مطالعات موردي که ما به آنها پرداخته ايم اطلاعات مفيدي براي انديشيدن فراهم ميکنند. بطور مسلم راه حلهاي مديريت دانش يک سازمان پاسخي براي مشکلات مديريت دانش ساير سازمانها نيستند، اما دريافت اين نکته که چگونه ساير سازمانها بگونه اي موفق، يا ناموفق مشکلات مربوط به دانش را مورد خطاب قرار داده اند تمريني ارزشمند است. يک سخن رايج طرفداران مديريت دانش اين است که ما همچوقت نميدانيم که چه چيز ميدانيم و به همين صورت هميشه تا زمانيکه سرگذشت ديگران را نخوانيم، نميدانيم که خود نيز مشکل داريم .

 

پانوشتها:

[1] اين مقاله ترجمه ايست از:

Ferguson, S. and J. Weckert (2005). Knowledge management systems and the search for totality. Information Online 2005: 12th Conference & Exhibition, Sydney.          

اصل مقاله در آدرس ذيل قابل دستيابي است:

http://conferences.alia.org.au/online2005/papers/a14.pdf

[2] دانشجويان دکتراي سيستمهاي اطلاعاتي- ملبورن استراليا

[3] ALIA: Australian Library and Information Association
[4] Gartner’s Bob Hayward
[5] Hype cycles

[6] در ترجمه مراحل مختلف hype cycle از سايت شرکت مشاوره اي ثناراي استفاده شده است:

http://64.233.179.104/search?q=cache:Cc7EDUHGpYkJ:www.sanaray.com/consultancy/persian/index/index_roshd/6.ppt+hype+cycle&hl=en&gl=au&ct=clnk&cd=2&lr=lang_ar

[7] Know- how
[8] Nonaka and Konno (1998, p.42)
[9] Tacit knowledge
[10] Michael Polanyi
[11] (Middleton 2002, pp.84-5)
[12] Davenport and Prusak (2000, p.5)
[13] Mark Salisbury )  2003, p. 131)
[14]Paradigm
[15] Lee & Hong ( 2002, p. 17)
[16] Leigh Donoghue and his colleagues ( 1999)
[17] Sandra Moffett and Rodney McAdam ( 2003, p. 33)   
[18] McDermott   (1999)
[19] Hobohm, H. e. (2004). Knowledge management. Libraries and librarians taking up the challenge. Munchen, Saur.
[20] Koenig  (2004, p.140)
[21] George Brett   (2000)  
[22] kSpace
 [23] discussion lists
[24] threaded discussion groups
[25] Microsoft NetMeeting
[26] expertise location
[27] ( Marwick, 2001, pp. 818-19)
[28] Jay Liebowitz
[29] agents
[30] AI agents
[31] Wooldridge ( 2002, p.248)  
[32] Middleton )2002, pp.83-4)
[33] (Barbuceanu et al. 2004, p.47)
[34] Carvalho & Ferreira  )2001)
[35] help-desk
[36] Moffett & McAdam )2003, p.46)
[37] Kim Zimmerman (2001)
[38] Shearman & Sterling
[39] Lotus Knowledge Discovery System
[40]Lotus Smartsuite
[41] Duffy ) 2001, p.65)
[42] Moffett &   McAdam  )2003, p.44)
 [43] ‘back-end’ technologies
[44] Executive Information Systems (EIS)
[45] Online Analytical Process (OLAP)
[46] front-end
 [47] Carvalho & Ferreira ( 2001)  
[48] Jan Duffy
[49] Christine Rollo and Thomas Clark (2001, p.60)
[50] Cisco
[51] SECI
[52] Socialisation
[53] Externalization
[54] Internalization
[55]  Nonaka & Konno ( 1998)
[56] Asynchronous
[57] Wilson, 2002
[58] Miller 2003, p.2, Entrieva 2004 and Inxight 2004
[59]  Tiwana  )2002, p.6 )
[60] Rollo and Clarke (2001, p.61 )
[61] Donoghue, Harris and Weitzman (1999)
[62] One- size-fits-all
[63] ( Gunnlaugsdottir 2003, p. 369)  
[64] Henry David Thoreau
[65] Maine to Texas
[66] ( Fist, 1985, p.9 )
[67] Donoghue
[68] Work models
[69] Amrit Tiwana’s marvellous knowledge management Toolkit

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: یکشنبه 24 اسفند 1393 ساعت: 23:16 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره سيستمهاي مديريت دانش,سيستمهاي مديريتی دانش,سيستمهاي مديريت دانش و جستجو براي تماميت,

 

 

تحقیق درباره ارزشیابی پیشرفت تحصیلی

 

مقدمه

نگرش كنوني علماي تعليم و تربيت به ارزشيابي پيشرفت تحصيلي به عنوانمكمل موثر آموزش و فرآيند ياددهي – يادگيري ، مباحث نوين و پويا در زمينه يارزشيابي را به همراه داشته است.

در ديدگاه هاي نوين ارزشيابي تحصيلي ،جايگاهي براي تنش و اضطراب دانش آموز در مقابل واژه ي هميشگي “ امتحان ” وجود ندارد،بلكه امتحان در قالب جديد “ ارزشيابي پيشرفت تحصيلي ” با تاكيد بر انواع آن و باواژگاني نو و پويا و ارائه ي سا ز و كارهاي منطبق با فلسفه ي تعليم و تربيت و درراستاي تحقق اهداف آموزش و پرورش معرفي مي گردد .

موجي كه در سالهاي اخير باتغيير آئين نامه امتحانات دوره هاي ابتدايي و راهنمايي تحصيلي آغاز گرديد ، در همينراستا ارزيابي شده و ضمن آنكه تعداد دفعات امتحان يا آزمون پاياني را از 3 به 2نوبت تقليل داد ، واژه هاي مترقي ( ارزشيابي مستمر )‌و ( فعاليتهاي خارج از كلاس ) را به ميدان آموزش و پرورش عمومي وارد نموده ، فصلي جديد در ارتباط با ارزشيابيپيشرفت تحصيلي را گشود .

در اين مقوله بر آنم تا با تكيه بر مطالعات انجامگرفته در راستاي ارزشيابي توسط صاحب نظران و اساتيد گرامي ، به بحث پيرامونارزشيابي به مفهوم واقعي آن بپردازم .

اميد كه اين تلاش در تحقق اهداف آموزشو پرورش عمومي و نيز تنوير افكار معلمان محترم در رابطه با ارزشيابي پيشرفت تحصيليموثر واقع گردد.

ارزشيابي پيشرفت تحصيلي به عنوانيك تخصص

يكي از تخصص هاي مورد نياز دست اندركاران تعليمو تربيت در سطوح مختلف سازماني واجرائي ، برخوردار بودن از دانش و مهارت سنجش وارزشيابي پيشرفت تحصيلي مي باشد كه فقدان آن در عرصه ي عمل و اجرا ، ناكارآمديفرايند ياددهي – يادگيري را به دنبال خواهد داشت .1

لذا بايد گفت : تاثيرارزشيابي پيشرفت تحصيلي در ارتقاء بهره وري و بهبود اثر بخشي نظام تعليم و تربيتاجتناب پذير مي باشد .

ضرورت ارزشيابي آموزشي

درواقع قدمت اندازه گيري وارزشيابي آموزشي به آن زمان بر مي گردد كه براي اولين بارفردي به آموزش فرد ديگري پرداخته است .

در اينجا ماهيت آن ارزشيابي مد نظرما نيست بلكه مراد ، بيان لازم و ملزوم بودن آموزش و ارزشيابي
بوا سطه ي همزمانيو همگامي در تحولات عرصه هاي تعليم و تربيت است .

در تعريفي كه اغلب مربيانتربيتي از آموزش و پرورش مي كنند ، آن را به عنوان يك سلسله فعاليت هاي منظم ميدانند كه در جهت ايجاد تغييرات مطلوب در رفتار فراگير صورت مي گيرد.

باتوجه به اين تعريف ، هرگز نمي توان بدون ا ندازه گيري وارزشيابي تغييرا ت ، ادعانمود كه
آموزش صورت گرفته است .

به عبارتي مي توان ارزشيابي را شاهدي بهنحوه ي آموزش و داوري بر ميزان يادگيري ( كه نتيجه آموزش است )‌ قلمداد كرد .2

جايگاه و نقشارزشيابي پيشرفت تحصيلي در آموزش و يادگيري فرايند - مدار

هدف نهايي تعليم و تربيت ، انسان سازي و آيندهسازي است . از آنجا كه آينده ي جوامع به دست انسانها ساخته مي شود ،هدف و رسالتاصلي تعليم و تربيت را بايد در انسان سازي جستجو
كرد …… كه بخش عمده ي آن بهنهاد رسمي آموزش و پرورش و مدرسه سپرده شده است .

مهم ترين مسووليت مدرسهبرنامه ريزي براي آموزش ويادگيري است .

براي آنكه آموزش به يادگيري منتج شودبايد براي آن برنامه ريزي شود .

طراحي آموزشي شامل كليه ي تجارب و فرصتهايياددهي و يادگيري است كه از جانب معلم به منظور ايجاد تغييرات مطلوب در رفتارفراگيران طراحي واجرا مي شود و بازده آن مورد ارزشيابي قرار
مي گيرد .

ارزشيابي پيشرفت تحصيلي به عنوان جزيي جدا ناشدني از فرايند ياددهي ويادگيري محسوب
مي شود كه هدف آن كشف مشكلات آموزش و يادگيري و برنامه ريزي برايرفع اين مشكلات
مي باشد .3

بد نيست در اينجا به تفاوت ديدگاه رفتارگرايانو ديدگاه شناختي پيرامون ارزشيابي بپردازيم .

در رويكردهاي رفتارگرايي ،ارزشيابي بيشتر به نتيجه ي بازده يادگيري توجه دارد و براي تعيين
ميزان پيشرفتيادگيرندگان و رسيدن به هدفهاي آموزشي به كار گرفته مي شود .

اين نوعارزشيابي غالبا در پايان درس يا پايان يك دوره ي آموزشي اعمال مي شد تامعلوم شود چهمقدار از تغييرات مورد نظر ، در اعمال و رفتار فراگيران ظاهر شده است .

دراينجا فرايند تفكر و مؤلفه هاي آن مورد توجه قرار مي گيرد و تنها پاسخ دادن بهمحركهاي آموخته شده ، نشانه ي يادگيري و دست يافتن به يك هدف آموزشي محسوب مي شود .

ابزارهاي اندازه گيري و سنجش پيشرفت يادگيري غالبا بر آزمونهاي مداد وكاغذي تاكيد دارد كه در قالب پرسشهاي كليشه اي و حافظه اي ، يادگيري هاي پراكنده يفراگيران را مورد ارزشيابي قرار مي دهد .

در رويكردهاي شناختي در كنار توجهبه نتيجه و بازده يادگيري ، به فرايند يادگيري و
مجموعه ي فعاليتهاي ذهني كهيادگيرنده از طريق آنها به نتيجه رسيده است نيز توجه مي شود .

در اينجا صرفاارزشيابي به ارائه ي پاسخهاي مورد انتظار از يادگيرنده ، بسنده نمي كند ،بلكه
مي خواهد بداند چرا و چگونه يادگيرنده به چنين نتايجي دست يافته است .

در ارزشيابي فرايند مدار ، ارزشيابي پيشرفت يادگيري به عنوان امري مستمر وپويا در نظر گرفته مي شود كه در تمام مراحل آموزش و يادگيري بهكار گرفته مي شود ودر واقع نقش تكويني دارد و هدف آن اصلاح و بهبود فرايند ياددهي - يادگيري مي باشد .

بهترين زمان براي اين نوع ارزشيابي ، زماني است كه فرايند آموزش و يادگيريدر حال انجام است .

در اين رويكرد ، توصيف عملكرد يادگيرنده در هر مرحله ازيادگيري كمك خواهد كرد تا يادگيرنده و معلم ، مشكلات آموزش و يادگيري را شناسايينموده و براي رفع آنها اقدام كنند .

اين نوع ارزشيابي را مي توان به هر سهشيوه ي گفتاري ، نوشتاري و عملكردي و با استفاده از انواع ابزارهاي اندازه گيري وسنجش مانند بحث و گفتگو ، ارائه ي گزارش شفاهي ، پاسخ دادن به پرسشهاي كتبي ،اجراي
پروژه هاي پژوهشي و ….. مورد استفاده قرار داد .4

ويژگي ارزشيابي فرايند - مدار

اين نوع ارزشيابي صرفا به ارزشيابي از جانب معلم محدودنمي شود ، بلكه در كنار آن ، يادگيرنده به
خود ارزشيابي فردي ، گروهي و كلاسي ميپردازد واز اين طريق نقاط قوت و ضعف خويش ، گروه و كلاسي را كه در آن عضويت داردروشن مي سازد .

نتابج ارزشيابي فرايند مدار ، نه تنها ميزان تحقق هدفهارا درهر مرحله از آموزش و يادگيري نشان مي دهد ، بلكه بازخورد آن ، زمينه ي اصلاحات لازمدر برنامه ي درسي ، مواد آموزشي ، رسانه ها ، روشهاي تدريس و فرايند ارزشيابيپيشرفت تحصيلي را فراهم مي نمايد .5

آشنايي با پاره اياز مفاهيم ارزشيابي

الف - اندازه گيري ( Measurment ) :

فرايندياست كه تعيين مي كند يك شخص يا يك چيز ، چه مقدار از يك ويژگي برخوردار است . 6

دكتر حسن پاشا شريفي در اين مورد مي گويد :

انداره گيري يعني نسبتدادن اعداد به مقادير متفاوت خصايص افراد بر اساس يك قاعده ي معين . 7

ب – سنجش ( Assessment ) :

به معناي جمع آورياطلاعات در مورد آموخته ها و فرايند يادگيري دانش آموزان به منظور كسب آگاهي ازميزان يادگيري و نيازهاي آموزشي آنان است .

اين جمع آوري اطلاعات مي تواندبه شيوه هاي مختلف صورت پذيرد ، مانند :

مشاهده ي رفتار و ثبت مشهودات ،انجام محاسبه ، اجراي آزمون و …. 8

ج – آزمون ( Test ) :

وسيله يا ابزاري است كه براي اندازه گيري عملكردآزمودني بكار مي رود .

آزمون ممكن است شامل مجموعه هايي از پرسش هاي امتحانيباشد . آزمون همچنين مي تواند شامل موقعيتي باشد كه دانش آموز در آن موقعيت ياانجام دادن يك كار يا يك تكليف ، ميزان توانايي و مهارت خود را نشان دهد . 9

د – امتحان ( Examination ) :

عبارت است از تعدادي سوال كه به صورت گزينش تصادفي از جامعه اي ازسوال ها تهيه شده
و يا به عبارت ديگر يك وسيله يا روشي است كه در آن آزمودني هابا تعدادي از سوال هاي همخوان و هماهنگ با يكديگر مواجه مي گردند ، يا به انجامفعاليت هاي علمي وادار مي شوند كه در نتيجه ي اين شرايط و در خاتمه ي موقعيت ، ميتوان از تواناييهاي افراد شركت كننده ي در امتحان مقايسه اي كمي به دست آورد . 10

دكتر پاشا شريفي ، امتحان را آزموني در مقياس وسيع تر تعريف نموده و آنرامعمولا شامل چند آزمون
مي داند كه اغلب به صورت رسمي انجام مي گيرد .

ه – ارزشيابي ( Evaluation ) :

ارزشيابي به يك فرايند نظام دار براي جمع آوري ، تحليل و تفسيراطلاعات گفته مي شود به اين منظور كه تعيين شود ، آيا هدفهاي مورد نظر تحقق يافتهاند يا در حال تحقق يافتن هستند و به چه ميزاني ؟11

و – ارزشيابي پيشرفت تحصيلي : ( Academic achivement evaluation ) :

ارزشيابي پيشرفت تحصيلي عبارت است از سنجش عملكرديادگيرندگان و مقايسه ي نتايج حاصل با هدفهاي آموزشي از پيش تعيين شده به منظورتصميم گيري در اين باره كه آيا فعاليت هاي آموزشي معلم و كوششهاي دانش آموزان بهنتايج مطلوب انجاميده اند و به چه ميزاني ؟ 12

اصول و مفاهيم قابلتاكيد در ارزشيابي

Ø چون ارزشيابي حالت فرايندي دارد، جريان آن متوقف د ر مرحله ي خاصي ازفعاليت يا فعاليتها
نمي باشد .

Ø فعاليت ارزشيابي ، نظامدار و هدفمند است ومراحل منظم ومستمر و منسجمي دارد كه براساس آن ، تحليل يافته ها و مقايسه ها صورت مي گيرد .

Ø نتيجه ي ارزشيابي ،داوري و تصميم گيري است ،در غير اين صورت فاقد ارزش اساسي و توجيه علمي است . 13

اهدافي كه ارزشيابي آموزشي درنظر دارد

با عنايت به اهميت ارزشيابي آموزشي ، مي توان اهدافزير را براي آن مطرح نمود :

Ø ارزشيابي آموزشي مي تواند به عنوان عاملي موثردر تشخيص شيوه ي صحيح تدريس و كمك به ارتقاء و اعتلاي آن ياري رسان معلم باشد .

Ø بر اساس نتايج حاصله از ارزشيابي آموزشي مي توان در انتخاب معلمانكارآمد و شيوه ي تدريس موثر تصميم گيري نمود .

Ø دانش آموزان نيز در اينزمينه بهره ور خواهند شد و از نتايج ارزشيا بي مي توانند به نقاط ضعف و قوت خودآگاهي پيدا نموده درصدد رفع يا تقويت آن نقاط باشند .

Ø ترسيم ضوابط خاص درزمينه ي ارائه ي شيوه هاي موثر تدريس

نقش ارزشيابي در برنامه درسي و پيشرفتتحصيلي

بحث ارزشيابي را مي توان از مهم ترين مباحث قلمروبرنامه ي درسي و پيشرفت تحصيلي دانست ، كه بطور بايسته مورد توجه قرار نگرفته است .

تا قبل از 1930 ، فعاليت و عملكرد يادگيرنده در فرايند يادگيري ، پايه واساس ارزشيابي را تشكيل مي داد . بر همين اساس ، ميزان موفقيت يك برنامه ي درسي نيزباتوجه به ميزان موفقيت شاگردان در يادگيري محتواي آن برنامه ي درسي ، سنجيده مي شد .

براي نخستين بار ، درفاصله ي سالهاي 1930 تا 1940 ، رالف تايلر ، مساله يارزشيابي برنامه ي درسي را مطرح كرد .

او ارزشيابي برنامه ي درسي را در قالب، اندازه گيري و سنجش پيشرفت تحصيلي دانش آموزان مطرح نمود و معتقد بود كه درارزشيابي يك برنامه ي درسي بايد به ارزشيابي بازده يا محصول برنامه بر اساس هدفهايآن توجه شود .

ارزشيابي هدفهاي آموزشي زماني به اوج اهميت خود رسيد كه بلومو همكارانش به طبقه بندي حيطه هاي يادگيري اقدام كردند و يادگيري هدفهاي تربيتي رادر سه حيطه ي شناختي ، عاطفي و رواني – حركتي قرار دادند . هدف ارزشيابي ، فراهمكردن اساسي براي تصميم گيري در مورد نياز براي تغيير و راهنمايي است .

ارزشيابي مداوم اجازه ميدهد اصلاح يك برنامه ، ادامه داشته باشد و نيزارزشيابي قادر است يك تصوير كلي از يك برنامه ، كه بايد شكل بگيرد ، ارائه دهد وقضاوت درباره ي اختصاصي بودن ( Rite ctiveness ) ، نتيجه بخش بودن ( Appropriateness ) و كارا بودن ( Efficiency ) برنامه ي مدرسه و فعاليتها را ممكنسازد . 14

اما به راستي سه مقوله ي مطرح شده در ارتباط با يك برنامه ، بهويژه در مدرسه چه زوايايي را شامل
مي شود ؟ چه مسائلي را مورد توجه قرار مي دهد؟ و در نهايت محورهاي اساسي اين سه مقوله در كارآمدي يك برنامه چه خواهد بود؟

در قسمتهاي زير به بحث هاي فوق از كلام دكتر رضا محمودي مي پردازم :

اختصاصي بودن يكبرنامه :

اين مقوله موارد ذيل را مورد توجه قرار ميدهد :

Ø همانند كردن رشد نيازهاي يادگيري دانش آموزان .

Ø ويژگي ها ونيازهاي دانش آموزان را كه در اهداف گروه قرار دارد ، تشخيص مي دهد و برآورد مي كند .

Ø تجربيات و علايق زندگي دانش آموزان راتصديق مي كند و همانند مي نمايد .

Ø برنامه ريزي را ، هم براي يادگيري و هم براي ارزيابي تشريح مي كند .

Ø روي نتايج يادگيري مشترك تمركز مي كند و زمينه ي مشترك را تلفيق مينمايد .

كارايي يك برنامه :

درزمينه ي كارايي موارد ذيل مد نظر قرار مي گيرد :

Ø مقاصد برنامه ها وفعاليتهاي مستند مدرسه را اتصال مي دهد .

Ø نيازهاي دانش آموزان ويژه را بههم مربوط مي كند .

Ø بر اساس تداوم ، بازخورد دانش آموزان تعديل شده است .

Ø منابع انساني ، فيزيكي و مطالب را فراهم مي كند .



نتيجه بخش بودن يك برنامه :

نتيجهبخش بودن اجزاء برنامه هاي مدرسه ، بوسيله ي گرد آوري داده ها و قضاوت درباره يقلمرو راهبردهاي اجراي مسايل تربيتي و يادگيري دانش آموزان بشرح زير ارزيابي شدهاست :

Ø از برنامه مدرسه به عنوان يك سند پيروي مي شود .

Ø منابعيراشامل مي شود كه فرصتهاي يادگيري دانش آموزان را زياد مي كند .

Ø دانش آموزاندر مراحل يادگيري به صورت فعال درگير هستند .

Ø دانش آموزان از آنچه يادگرفته اند و فرصتها ، براي انعكاس و ارزيابي خود ، آگاه مي شوند .

Ø فرصتهاو وقت كافي را براي دانش آموزان جهت ارائه نتايج يادگيري در زمينه هاي مورد نظرفراهم
مي كند .

Ø ارزيابي اي كه قادر است در مورد آنچه دانش آموزان ازنتايج يادگيري ارائه داده اند ،
داوري كند را تشكيل مي دهد .

تجزيه و تحليل هدفهايارزشيابي :

الف – ايجاد رغبت وكسب عادات صحيح آموزشي توسط ارزشيابي قابل تحقق مي باشد .

ب - ارزشيابي به عنوان عاملي براي ارتقاي دانش آموزان مطرح است .

ج - ارزشيابيمي تواند وسيله اي براي بهبود و اصلاح فعاليتهاي آموزشي و روشهاي تدريس معلمباشد.

د – ارزشيابي محور مهمي در شناساندن هدفهاي آموزشي در فرايند تدريساست .

ه – نارساييهاي تدريس و آموزشي ، در سايه ي ارزشيابي قابل تشخيص وترميم مي باشد.

اصول ورهنمودهايي در مورد سنجشوارزشيابي

با عنايت به مباحثي كه دكتر پاشا شريفي درويژهنامه ي شماره ي 11 پژوهشكده ي تعليم و تربيت مطرح نموده ، موارد ذيل مستفاد مي شود :

Ø ارزشيابي سنجش اساسي و جدايي ناپذير فرايند ياددهي ـ يادگيري مي باشد .

Ø ارزشيابي بايد به شيوه اي برنامه ريزي شده ، منطبق با هدفهاي برنامه وهم آهنگ با راهبردهاي تدريس و يادگيري به صورت مستمر انجام گيرد .

Ø سنجش وارزشيابي بايد بر هدفهاي قصد شده ي برنامه هاي آموزشي استوار باشد وبراي انجام آن ،متناسب با مواد درسي و هدفهاي هر درس از انواع مختلف ابزارها ، فنون و راهبردهايسنجش استفاده شود .

Ø در سنجش وارزشيابي ، نه تنها بازده و نتيجه ي يادگيري، بلكه فرايند و راهبردهاي يادگيري
دانش آموزان ، تعيين و چگونگي و ابعاد كيفييادگيري و روشهايي كه دانش آموزان براي رسيدن به نتايج يادگيري ، بكار مي بندند نيزبايد مورد توجه قرار گيرد .

Ø ابزارهاي سنجش و اندازه گيري و فنوني كه بكاربسته مي شود بايد به گونه اي باشد تا دانش آموزان فرصت يابند كه دانش ، مهارت ،توانايي ، نگرش و ديگر صلاحيتهاي آموخته شده ي خود را به راههاي مختلف نشان دهند .

آنچه معلم بايد در ارتباط با ارزشيابي بداند و رعايتنمايد

1. در ارزشيابي توسط معلم بايد تفكر و مهارتسطح بالاي دانش آموزان سنجيده شود نه
آموخته هاي طوطي وار آنان .

2. درارزشيابي معلم بايد به تفاوتهاي فردي دانش آموزان عنايت ويژه شود و به جاي آنكهعملكرد
دانش آموزان باهم مقايسه شود موارد ذيل مد نظر قرار گيرد :

الف ـ مقايسه ي عملكرد دانش آموزان با اهدافآموزشي .

بـ مقايسه ي عملكرد دانشآموزان با عملكردهاي قبلي خودشان و توانايي هاي آنان .

3 . سوق دادندانش آموزان به سوي آموختن مهارتهاي زندگي واقعي ، حل مسائل و معضلات اجتماعي وايجاد روابط مناسب بين مدرسه و جامعه از محورهاي اساسي در ارزشيابي معلم بايد باشد .

4 . در ارزشيابي معلم بايد همكاري هاي گروهي و رشد اجتماعي جايگزينرقابتهاي فردي شود .

5 . پرورش توانايي خود سنجي وقضاوت در مورد عملكرد خودو ديگران بايد از ثمرات ارزشيابي معلم باشد .

قضاوت پيرامون عملكردهاي خوديكي از پيوندهاي استوار جامعه است كه مي تواند نقطه ي آغازين آن ازمدرسه باشد .

انواع ارزشيابي

1 . ارزشيابي آغازين ( preassessment ) :

اين نوعارزشيابي همانگونه كه از نام آن نيز مشخص است ، نخستين ارزشيابي معلم است كه پيش ازفعاليت هاي آموزشي او به اجرا در مي آيد .

معلم در اين نوع ارزشيابي بهآموخته هاي پيشين دانش آموزان واقف مي گردد .

2 . ارزشيابي تكويني ( formative evaluation ) :

اين نوع ارزشيابي داراي تعاريف متعددي است كه در ذيل به پاره اي ازآنها اشاره مي شود :

v آنچه عمدتا به منظور كمك به اصلاح موضوع موردارزشيابي ، يعني برنامه يا روش آموزشي ، مورد استفاده قرار مي گيرد ، ارزشيابيتكويني نام دارد .15

v ارزشيابي تكويني ، كه ارزشيابي منظم ومداومي است وبراي تشخيص آموخته هاي دانش آموز
در پايان هر بخش يا هر فصل از برنامه و در طولسال تحصيلي انجام مي گيرد .16

v ارزشيابي تكويني عبارت است از قضاوت در مورداطلاعات جمع آوري شده در طول فعاليت آموزشي كه به منظور تصميم گيري هاي بعدي وبهبود فرايند يادگيري صورت مي گيرد .17

v ارزشيابي تكويني يا مستمر بافرايند ياددهي ـ يادگيري يك پارچه مي شود و در سر تا سر
دوره ي آموزش تداوم مييابد .اين نوع ارزشيابي ، هم بر فرايند يادگيري و هم به بازده يا
فرآورده هاييادگيري تاكيد دارد . 18

3 . ارزشيابي پاياني ( تراكمي ) ( summative evaluation ) :

اداره ي كل سنجش وارزشيابي درجزوه ي منتشره ي خود ، ارزشيابي پاياني را به صورت ذيل تعريف نموده است :

Ø در ارزشيابي تراكمي ، تمام آموخته هاي دانش آموزان در طول يك دوره ي آموزشيتعيين
مي شود و هدف آن نمره دادن به دانش آموزان و قضاوت درباره ي اثر بخشي كارمعلم و برنامه ي درسي با يكديگر است.

دكتر پاشا شريفي ، تعريف ذيل را برايارزشيابي پاياني ( تركمي ) ارائه نموده است :

Ø ارزشيابي تراكمي اغلب درپايان دوره ي آموزشي يا واحد درسي انجام مي گيرد . هدف اين نوع ارزشيابي تعيين سطحدانش ، مهارت ، توانايي و نگرش پرورش يافته در يك دوره ي آموزشي بر اساس برنامه يخاص و هدفهاي آموزشي از پيش تعيين شده است .

در نهايت عليرضا محمد ميرزايي ،براي ارزشيابي پاياني نقدي به صورت ذيل ارائه كرده است :

Ø ارزشيابي پاياني ( تراكمي ) كه در پايان هردوره ي آموزشي براي تشخيص آموخته ها ي دانش آموز از كلمفاهيم و مطالب كلي و مهارتهاي آموخته شده توسط دانش آموز در يك درس انجام مي گيرد .

نتايج ارزشيابي تشخيصي براي معلم ودانش آموز

ارزشيابي تشخيصي به معلم امكان مي دهد تا مطالب درسي وروشهاي آموزش را با سطح آموخته هاي پيشين و نيازهاي دانش آموزان تطبيق دهد و تجاربيادگيري مناسب را برايشان فراهم سازد . معلم بر اساس نتايج حاصل از ارزشيابي تشخيصي، شكاف بين توانايي هاي فعلي دانش آموزان و پيش نيازهاي يادگيري مطالب جديد را ازطريق آموزش جبراني و ترميمي پر مي كند . 19



ارزشيابي تشخيصي چه اهدافي را دنبال مي كند ؟

اهداف ارزشيابي تشخيصي عبارتند از :

Ø مشخص نمودن ميزانآموخته هاي دانش آموزان و معلومات آنان .

“ بديهي است اين شناسايي سنگ زيربناي آموزش هاي بعدي دانش آموزان خواهد بود . ”

Ø كشف و تشخيص معضلات ،مشكلات و نارسايي هاي آموزشي دانش آموزان .

Ø وجود مشكلات گوناگون آموزشيدردانش آموزان امري طبيعي و تقريبا اجتناب ناپذير مي باشد كه به
وسيله يارزشيابي تشخيصي مي توان به اين مشكلات پي برد و در جهت برطرف نمودن آنها برنامهريزي مناسب طراحي نمود . ”

Ø اتخاذ برنامه ي مناسب همراه باتصميم گيري درجهت نوع آموزش لازم در راستاي برطرف نمودن نقاط ضعف آموزشي دانش آموزان .

نتايج ارزشيابي تكويني براي معلم ودانش آموز

Ø ايجاد بازخوردي براي معلم و دانش آموز كه در سايه ي آنمي توانند مشاهده كنند هدفهاي آموزشي تا چه اندازه تحقق يافته است .

Ø تصميمگيري معلم با استقاده از اين بازخورد ، در مورد انطباق برنامه و روشهاي آموزشي باسطح يادگيري و نيازهاي دانش آموزان .

Ø ايجاد فرصت براي دانش آموزان در جهتتوجه نسبت به آنچه ياد مي گيرند و مهارت ها و
توانايي هاي فكري خود را پرورشدهند .

Ø ايجاد امكان براي دانش آموزان در جهت كسب آگاهي از نقاط ضعف و قوتخود براي رسيدن به اهداف آموزشي ، رفع نارساييها و پرورش و تقويت جنبه هاي مثبتتوانايي هاي خود .

هدفهاي ارزشيابيتكويني 20

الف ـ آگاهي از كيفيت برنامه ي درسي و پيشرفت آن .

ب ـ بررسي روشهاي تدريس معلم و كيفيت يادگيري دانش آموز و راهنمايي او واصلاح تدريجي
فرايند آموزش و يادگيري .

ج ـ به دست آوردن نمرات و قضاوتدرباره ي فراگيري مرحله به مرحله دانش آموز در
چهار چوب هدفهاي جزيي و رفتاري آنبخش .

ويژگي ارزشيابي پاياني 21

اين نوع ارزشيابي در جهت هدفهاي كلي انجام مي شود و منظور ازانجام اين نوع ارزشيابي ، تشخيص مهارت هاي آموخته شده و تعيين استعدادها و پيش بينياحتمال موفقيت در كلاس ها و يا دوره هاي بعدي است .

ارزشيابي پاياني ميتواند مورد تجزيه و تحليل دست اندركاران واحدهاي آموزشي قرار گيرد
تا با اتخاذتصميم گيري مناسب واحد آموزشي را درمسير مطلوب خود قرار دهد .




منابع
ارزشيابي در مدارس از عليرضا محمدميرزايي -مجموعه رويه هاي سنجش وارزشيابي از اداره كل سنجش

خلاصه مقالات همايشارزشيابي در خدمت تعليم وتربيت به اهتمام دفتر ارزشيابي تحصيليوتربيتي

پژوهش نامه آموزشي شماره 11 از پژوهشكده تعليم وتربيت - مجموعهجزوات آموزشي سنجش وارزشيابي

شماره 1 از معاونت آموزش وپرورش عمومي استانفارس -تجارب ومطالعات مولف پيرامون سنجش وارزشيابي

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: یکشنبه 24 اسفند 1393 ساعت: 12:15 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره ارزشیابی پیشرفت تحصیلی,

 

 امكانات مديريت سايت

به كمك اين نرم افزار مي توانيد عمليات ساخت يك صفحه وب مجزا راشروع نماييد.اماآن چه بيشتر مدنظر كاربران مي باشدساخت يك سايت كامل است .هنگامي كه بااين نرم افزاريك سايت جديد ايجادنماييد،front page يك پوشه جديد برروي كامپيوتر شماايجاد مي كند.تمام ارتباطات ياlinkها وزيرپوشه ها،دراين سايت نسبي بودوتاهنگامي كه اين سايت رابه كامپيوتر serverمنتقل نماييد،وظيفه نماينده مديريت تمام لينك ها برعهده اين نرم افزار مي باشد.

محصولات مايكروسافت وبرنامه تحت ويندوز ازاستانداد خاصي پيروي مي كننداگربابرنامه هاي ويندوزكاركرده باشدبااين پنجره آشنا هستيد.

اين نرم افزار داراي قسمتهايي مثل صحفه ويرايش ،نماها،منوها،ايزارهاوfolder ها مي باشد .كه قسمتهايي مانند صفحه ويرايش ونماها وfolderها رامي توان به صورت زير توضيح داد.

نرم افزار front page ازسه قسمت اصلب زيرتشكيل شده است:

1-     view

2-     folders

3-     صحفه ويرايش

4-      view

اين ويرايش داراي قسمتهاي مختلفي است كه درزير به آنها اشاره شده است.

 

نماي Report:

دراين نما هرگزارش داراي توضيحي است كه هدف آن راتوضيح مي دهد.گزارشي گه پرونده پيوند نشده راسياهه مي كند،براي آگاهي شما از صفحاتي از وب مي باشدكه به مابقي وب شما متصل نمي باشد.

يكي ديگرازگزارشهاي مغيداين برنامه ،سياهه شدن صفحات كنداست.اين صفحات به عنوان صفحاتي تعريف مي شوند كه پايين گذاري (doanlond)آنها يااستقاده ازيك اتصال اينترنتي با سرعت 28800بيت درثاتيه ،مدت30ثانيه يابيشتز طول مي كشد.يكي ازمواردي كه شمابه عنوان توسعه دهنده وي بايد به خاطر داشته باشيدروشي است كه باآن حضارشمابه اينترنت متصل مي شوند .بيشترافرادازمودم 8/28 يا6/56 براي ارتياط بايك ارائه دهنده خدمات اينترنتي ،بارگذاري مرورگرهاي وب خودوشروع نمايش صفحات ،استفاده مي كنند.بااستقاده ازمنوي tools،گزينه optionمي توانيد اين مشخصات را تنظيم نمائيد.

مشاهده ساختار وب

نماي Hyprelink ارتياط يك صفحه وهمه نشانس هاي وي راسرپيوندهايي باآنهاوجوددارد،نشان مي دهد.باكليك كردن روي شمايل (+)درهريك ازصفحات موجوددراين نما همه سرپيوندهاي آن صفحه را مشاهده نماييد.

 

نماي navigation براي ايجادساختار يك وب مورد استفاده مي گيرد.

هر شمايلي دراين نما يك صفحه وب رانشان مي دهد.frontpage استفاده ازنوارهاي راهبردي – گروهي ازفوق پيوندهاي عمومي كه درتمامي صفحات وب به منظورراهبردي مي باشند- آسان مي سازد.اين نوارها ازگرافيك ومتن تشكيل يافته اند.تقريبا همه وب هاي بزرگ داراي يك ساختار راهبري عمومي هستند.

 

2-Folders:

اين قسمت براي نمايش مسيروب بكار مي رود:

3-صفحه ويرايش:

ويرايشگراين نرم افزار داراي سه حالت يامدمتفاوت مي باشد.كه عبارتنداز:

1-3- Normal:

كاربرمي توانيد دريك محيط WYSIWYGتايپ كرده وتصاويرياجداول موردنظر خودراimportنمايد.براي انجام عمليات مختصري برروي تصاوير نيز ابزارهايي مثلcropوbevelوغيره پيش بيني شده است.دراين مدمي توانيدتقريبا تمام امور .ويرايش رابدونوشتن كوچكترين كدانجام دهيد.

2-3- HTML:

اين حالت كدهاي مربوط به صفحات ساخته شده ومتن ها وگرافيك ها را مي توان دراين مد ببينيد و همچنين مي توانيد كنترل دقيق تري بركار خود داشته باشيد.

3-3- PREVIEW:

دراين حالت مي تواتيد حاصل كارخودراآنچنان كه درمرورگرديده مي شودمشاهده نماييد.اين حالن درواقع يك Internet Explorer كوچك دراين نرم افزار است كه مي توان پيش نمايش اين صفحات رادرآن ديدولب نمي توان آنهاراتغييرداد.اين مدبيشتربراي كنترل صحت لينك ها استفاده مي شود.

شكل ظاهري ويرايشگر به گونه اي است كه احساس مي كنيد اين برنامه ابزار مناسبي براي توليد صفحات وب استاتيك مي باشد. اما واقعيت اين است كه از برنامه مي توانيد براي ساخت نمونه هاي اوليه فرم هاي ديناميك نيز استفاده نماييد. عناصر متعددي نظير جعبه هاي متن، كليدهاي راديويي و حتي كنترل هاي اكتيوايكس و اپلت هاي جاوا را مي توانيد به سادگي روي صفحات وب ديناميك قرار گيرد و وابسته به ابزار نهايي ديگري نخواهد بود.

صفحات وب استاتيك صفحاتي هستند كه ساكن هستند و هيچگونه عملي با حركت ماوس و ... از خود نشان نمي دهند و يا به عبارت ديگر پويا نيستند ولي صفحات وب ديناميك صفحات پويايي هستند كه با حركت ماوس، كليك ماوس، دابل كليك ماوس و ... از خود عكس العمل نشان مي دهند و ما مي توانيم با چشم غيرمسلح هم آن را ببينيم.

غالباً در طراحي سايت بايد مرتباً به اين سه حالت رفت و آمد نماييد.

 

 

نوار ابزار استاندارد

ابزارها در FrontPage

 

 

 

 

 

 

نوار ابزار Formatting

                                                                          نوار ابزار استاندارد و نوار ابزار Formatting هنگام ويرايش يك صفحه وب در نماي Page مورد استفاده قرار مي گيرد. اين نوارها قابليت جابه جايي نيز دارند و مي توانيد جاي آنها را تغيير دهيد.

 

منوها در FrontPage

       تمام نرم افزارهاي شركت مايكروسافت داراي استاندارد خاصي هستند كه از جمله آنها منوها مي باشد كه منوها در تمام نرم افزارهاي مايكروسافت يكسان مي باشد.

 

همان طور كه مي بينيد شكل اين منو را در تمام نرم افزارهاي قديمي و جديد تحت ويندوز مايكروسافت ببينيد.

 

1- منوي فايل

 

با استفاده از اين منو مي توانيد كارهاي مربوط به وب از قبيل باز كردن ، ايجاد وب جديد، بستن، ذخيره و ... را انجام بدهيد.

در قسمت New اين منو همان طور كه در شكل مي بينيد مي توانيد وب جديد، ليست فهرست، Task و ... را ايجاد كنيد.

گزينه هاي ديگر اين منو به طور مختصر در زير بررسي شده اند:

Search: براي پيدا كردن يك متن يا عبارت در وب

Publish Web: انتشار وب در وب جهاني

Import: وارد كردن يك فايل به وب

Expert: خارج كردن فايل از وب

Preview in Browser: مشاهده وب قبل از انتشار از ديد كاربر

Page setup: تنظيم حاشيه هاي وب

Print Preview: ديدن صفحه وب قبل از چاپ كردن

Send: فرستادن پيغام

Recent Files: نمايش تمام فايل هاي مربوط به وب

Recent Webs: نمايش مسير وب جاري

 

 

2- منوي Edit:

 

 

 

 

اين منو براي انجام كارهاي ويرايشي بر روي وب به كار مي رود.

در زير بعضي از گزينه هاي مهم اين منو را با هم به طور مختصر بررسي مي كنيم:

Find: پيدا كردن عبارت خاص

Replace: جايگزيني يك عبارت با عبارت در وب

Checkout: بررسي وب

Checkin: بررسي

Undo Checkout: برگرداندن بررسي

Tasks: انجام عمليات مربوط به task

 

 

 

3- منوي View:

 

با استفاده از اين منو مي توانيم نماهاي مختلف يك منو را ببنيم. همان طور كه مي بينيد بعضي از گزينه هاي اين منو در قسمت View اين نرم افزار هم وجود دارد.

 

4- منوي Insert:

اين منو براي درج عكس، علامت و ... در وب به كار مي رود.

Web Components: اين گزينه براي درجه مؤلفه هاي وب به كار مي رود.

Page Banner: براي قرار دادن علامت (عكس يا متن) به جاي عنوان.

Form: درج كليدهاي مختلف (راديويي و ...) در وب

 

5- منوي Format:

 

اين منو براي تغيير نوع قلم هاي به كار رفته در وب، تعيين فاصله خط ها و ... به كار مي رود.

Bullets and Numbering: براي مشخص كردن گلوله و عدد در اول گزينه ها

Style: تعيين نوع خطوط بر اساس زبان HTML

Shared Borders: افزودن كناره هاي مشترك به يك صفحه

 

 

6- منوي Tools:

 

اين منو براي تغيير ابزار به كار مي رود.

Spelling: براي رفع غلط گيري كلماتي كه زير آنها خط قرمز دارد.

Thesaurus: براي جايگزيني كلمات ديگر به جاي كلماتي كه زير آنها خط قرمز دارد.

Macro: ايجاد ماكرو

Option:

 

اين پنجره براي عمليات عمومي، تعريف پسوند صفحات، تعيين نوع ديد كاربر مقابل، و نوع انتشار وب به كار مي رود.

 

7- منوي Table:

اين منو مربوط به رسم و انجام عمليات مختلف از قبيل حذف، درج، تقسيم و ... جداول مي باشد. همان طور كه در شكل مي بينيد به غير از دو گزينه اول بقيه گزينه ها غيرفعال مي باشد به اين دليل كه تا كشيدن جدول نمي توانيد عملياتي را بر روي جدول رسم شده انجام دهيد.

8- منوي Frame:

 

در صورتي كه در وب خود فرمي طراحي كرده باشيد تمام گزينه هاي اين منو فعال است مي توانيد فرم خود را تقسيم، حذف، باز كردن صفحه در پنجره جديد، ذخيره صفحه، مشخصات فرمي كه طراحي شده است.

 

9- منوي Windows:

 

اين منو براي باز كردن مجدد نرم افزار FrontPage و صفحاتي كه قبلاً ايجاد شده اند.

 

10- منوي Help:

 

 

 

 

 

 

 

هر نرم افزاري كه مورد استفاده قرار مي گيرد بدون شك داراي يك Help مي باشد كه نرم افزار FrontPage از اين قانون مستثنا نيست. تمام نرم افزارها داراي منويي مجزا به همين نام مي باشد كه يا به كمك كليد تابعي F1 مي توان از آن كمك گرفت. اين منو براي دريافت اطلاعات درباره خود نرم افزار، دستورات و ... به كار مي رود.

 

وارد كردن پرونده ها به وب

وب جهاني تركيبي از رسانه هاي مختلف مي باشد. اگرچه صفحات، شامل اسناد متني هستند، ولي آنها مي توانند انواع مختلفي از پرونده ها را نيز دربرگيرند كه اين پرونده ها عبارتند از:

·      پرونده هاي تصويري JPG, GIF و PNG

·      پرونده هاي صوتي MIDI, WAV و MP3

·      فيلم هاي MOV, AVI و MPG

·      برنامه هاي جاوا (Java applets

·      مؤلفه هاي ActiveX

FrontPage، زير پوشه Image را در جايي كه تصاوير وب مي توانند ذخيره شوند ايجاد مي كند. اگر شما با ساير انواع رسانه ها كار مي كنيد، بخواهيد زير پوشه هايي براي آنها ايجاد كنيد. كه همان طور كه قبلاً گفته شده اين كار را از گزينه Import از منوي File مي توانيد انجام دهيد.

 

تبديل متن به يك سرپيوند

سندهاي موجود در وب جهاني، از طريق سرپيوندها به يكديگر متصل مي شوند وقتي روي يك پيوند كليك كنيد، مرورگر شما صفحه وب يا نوع ديگري از پرونده را كه به پيوند مربوط مي شود باز مي كند.

سرپيوندها (Hyperlink) مي توانند با همه مواردي كه روي يك صفحه قرار مي دهيد ‌[نظير متن، تصاوير، برنامه هاي جاوا، فيلم هاي Quick Time و پرونده هاي صوتي MP3] ارتباط برقرار كنند.

براي ايجاد يك سرپيوند، نخست آن بخش از صفحه را كه مي خواهيد به پيوند مربوط گردد مشخص نموده، سپس به يكي از سه روش زير آن بخش را به صفحه مورد نظر پيوند مي دهيم:

1-     گزينه Hyperlink از منوي Insert

2-     كليك سمت راست روي قسمت مشخص شده و انتخاب گزينه Hyperlink

3-     انتخاب شكل                از نوار ابزار استاندارد

با انتخاب يكي از اين سه روش پنجره زير باز مي شود:

 

 

 

 

 

 

 

كه با استفاده از اين پنجره مي توانيد قسمت مشخص شده را به يك Document, E-Mail و يا وب پيوند بدهيد.

در صورتي كه قبلاً قسمت مشخص شده را پيونددار كرده باشيد هنگام باز شدن اين پنجره با نام Edit Hyperlink باز مي شود و شما مي توانيد قسمت مشخص شده را به جاي ديگري پيوند بدهيد.

 

افزودن عكس به صفحات

براي اين كار مي توانيد با استفاده يكي از دو روش زير مي توان عمل كرد:

1- از شكل در منوي          استاندارد

2- با استفاده از منوي Insert گزينه Picture و در زير منوي موجود گزينه From File

كه با انجام يكي از اين دو عمل پنجره اي باز شده و از شما مسير فايل هاي تصوير را درخواست مي كند.

براي اين كه وب هاي شما كاربرد بيشتري داشته باشند، ارائه توصيف متني يك متن اهميت خاصي پيدا مي كند. استفاده از توصيف هاي متني، تنها روشي است كه يك مرورگر تامرئي وب مي تواند به تصاوير سرپيونددار معني و مفهوم دهد.

كه براي اين كار با كليك راست روي شكل و انتخاب گزينه Picture Properties و انتخاب قسمت General مي توانيم در قسمت مشخص شده متن مورد نظر را وارد كنيد.

 

	جعبه متن Text

 

 

 

 

 

 

 

 

 

هنگامي كه يك شكل انتخاب مي كنيد نوار ابزار Picture ظاهر مي شود و با انتخاب دكمه Text (شمايل A) مي توانيد در شكل خود متن قرار دهيد.

 

احيا كردن عناصر موجود در صفحه با استفاده از Dynamic HTML

نرم افزار FrontPage گروه ديگري از جلوه هاي ويژه را ارائه مي دهد كه شما مي توانيد با استفاده از آنها عناصر يك صفحه را به جاي كل صفحه مشخص نماييد. اين جلوه ها، مي توانند به متن، سرپيوندها و تصاوير نسبت داده شوند و آنها را بر اساس رخدادهايي نظير بارگذاري يك صفحه، كليك كردن روي يك پيوند يا نگاه داشتن ماوس روي متن يا يك تصوير، احيا كنند.

Dynamic HTML براي پويانمايي و تعاملي پشتيبان ديگري را نيز ارائه مي دهد. براي اين كار متن يا عنصر ديگري در يك صفحه وب، ابتدا، عنصر مورد نظر را انتخاب نموده و سپس روي گزينه Dynamic HTML Effects در منوي Format كليك مي كنيد و شكل زير ظاهر مي شود:

 

انتشار وب

تمام وب هايي كه تا به حال ايجاد كرده ايد، در سيستم شما به طور محلي ديده مي شوند. ممكن است بخواهيد بدانيد كه اين محصول چه موقع براي عموم قابل رويت خواهد شد. براي فرستادن وب خود به وب جهاني بايد از روش زير عمل كنيد:

1-     به اينترنت وصل شويد.

2-     تمام وب هاي موجود در FrontPage را باز نماييد.

3-     گزينه Publish Web را از منوي File انتخاب نماييد تا جعبه محاوره اي Publish Destination نمايش داده شود.

4-     براي يادگيري بيشتر در مورد سرپيوند، گزينه Click Here را انخاب نماييد تا محله وب Presence Provider در مرورگر شما باز شود.

 

 

 

 

 

در قسمت Enter publish destination مي توانيد يك پوشه را در سيستم خود يا شبكه، نشاني http، يا نشاني ftp مشخص نماييد. روي كليد Browse كليك كنيد تا جعبه محاوره اي New Publish Location باز شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

روي دكمه Creat New Folders كليك كنيد تا جعبه محاوره اي New Folders بار شود. از اين جعبه محاوره اي براي تعيين يك نام پوشه جديد مزبور استفاده كنيد. به دليل اين كه اين پوشه براي ذخيره پرونده هاي مرتبط با وب شما به كار مي رود، نامي كوتاه كه توصيف كننده وب مزبور باشد، براي آن انتخاب نماييد.

پس از ايجاد و نامگذاري پوشه، آن را انتخاب نموده و سپس روي گزينه open كليك كنيد. در اين هنگام، محل قرار گرفتن پوشه و نام آن در جعبه محاوره اي Publish Destination نمايش داده مي شود. و به منظور انتشار وب فقط كافي است روي دكمه OK كليك كنيد. در اين حالت جعبه محاوره اي Publish Web نمايش داده مي شود و پرونده هاي موجود در وب خود و نيز پرونده هايي كه به طور فعلي در پوشه اي كه وب در آن منتشر شده قرار دارند را سياهه مي كند.

برنامه FrontPage عمل انتشار را با مقايسه وب با هر پرونده اي كه فعلاً در محل مزبور قرار دارد، شروع مي كند. اگر صفحه اي در هر دو مكان يكي باشد، منتشر نمي شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

همچنين، FrontPage همه پرونده هايي را كه در محل نشر موجود مي باشند، را (به جز در وب) گزارش نموده و در مورد حذف آنها از شما سؤال مي كند. از فشردن دكمه Publish، عمل انتقال پرونده ها شروع مي شود. در اين حالت، لازم است قبل از انتشار به سرور در وب جهاني، به اينترنت متصل شويد.

انتشار به يك ميزبان وب

تنها تفاوت بين انتشار در سيستم خود و وب جهاني، نحوه تعيين مقصد مي باشد ولي در هر دو سيستم پرونده ها از محلي به محلي ديگر رونوشت گيري مي شوند.

براي انتشار در سيستم خود، دانستن نام پوشه لازم است ولي هنگام انتشار به وب جهاني، نشاني ماشيني تقاضا مي شود كه براي وب پوشه، در جايي كه مي تواند ذخيره شود، ميزباني خواهد كرد.

قبل از اين كه وب خود را توسط نرم افزار به دستگاه ديگري در اينترنت منتشر كنيد، يك نام كاربر (usename) و كلمه عبوري (password) كه به شما اجازه ذخيره كردن پرونده ها در آن ماشين را بدهد، لازم خواهد بود. محلي كه مي توان وب مزبور را در آن ذخيره كرد با يك نشاني وب نشان داده شده است. در اين جا برخي از نمونه هاي فرضي را مشاهده مي كنيد:

·      http://www.fp2k.com/yorusername

·      ftp://ftp.fp2k.com/users/yourusename

اولين نشاني، با عبارت http:// شروع شده، كه به معناي نشاني وب است. HTTP، علامت اختصاري ضابطه انتقال فوق متن (Hyper Transfer Protocol) است كه در واقع، روش اصلي برقراري ارتباط مرورگر وب و سرور با يكديگر مي باشد.

دومين نشاني، با عبارت ftp:// شروع شده كه تعيين كننده سرور FTP است. FTP، علامت اختصاري ضابطه انتقال پرونده (File Transfer Protocol)، روشي براي تعويض پرونده هاي دو ماشين متصل به اينترنت مي باشد.

 

FrontPage Server Extension

Server Extensionهاي نرم افزار FrontPage برنامه هاي كوچكي هستند كه براي مديريت و ويرايش سايت هاي ساخته شده با FrontPage به كار مي روند. اين برنامه ها بر روي كامپيوتر وي سرور اجرا مي شوند. اين برنامه ها از مكانسيم هاي CGI يا ISAPI سرور استفاده مي كنند و با هر وب سرور استاندارد از مايكروسافت، Apache, Netscape و NCSA و غيره سازگار مي باشند.

در صورتي كه از برنامه FrontPage براي ساخت سايت استفاده كرده باشيد و سايت را به سروري كه داراي FrontPage Extension باشد، ارسال كرده باشيد مي توانيد از تمام ويژگي هاي جالب، نظير   search, Hit counter و غيره استفاده كرد. Extensionهاي اين نرم افزار، مديريت سايت را نيز متحول كرده است. اگر FrontPage Extension بر روي كامپيوتر نصب شده باشد، كاربران برنامه هاي office مي توانند فايل هاي خود را مستقيماً به وب منتقل نمايند. پس از آنكه فايل هاي word يا excel به وب منتقل شدند، FrontPage Extension آدرس فايل را به نقشه linkهاي وب اضافه مي نمايد.

 

فرمت هاي صوتي و تصويري براي اينترنت

از چند سال پيش فن آوري هاي مربوط به جاري ساختن صوت و فيلم در اينترنت، به بازار عرضه شدند. براي اين كه بتوانيد روي سايت وب خود قطعات فيلم، صوت و موسيقي قرار دهيد لازم است سه مرحله مهم را طي كنيد. ابتدا بايد فيلم يا صوت مورد نظر خود را آماده و ويرايش كنيد. اين كار را مي توانيد توسط نرم افزارهايي مثل Adobe AfterEffects 5.0 و Adobe Premiere 6.0 يا Ulead Media Studio Pro 6.0 و Ulead Video Studio 5.0 انجام داد. نرم افزارهاي مذكور جهت ويرايش فيلم بسيار سودمندند. اما براي ويرايش صوت و موسيقي بايد از برنامه هاي موسوم به Wavw Editor مانند Cool Edit و Sound Forge استفاده كرد.

گام بعدي تبديل فايل هاي صوتي و تصويري به فرمت هاي فشرده است. دو انتخاب براي اين منظور داريد. اگر نخواهيد از قابليت جاري شدن اطلاعات كه در فرمت هاي مخصوص streaming وجود دارد، استفاده كنيد و در عين حال فايل خود را با كيفيت خيلي خوبي فشارده سازيد، بهترين انتخاب ها براي صوت و ويدئو به ترتيب MP3 و MPEG استفاده از فرمت هاي فشرده نشده اي مثل WAV و AVI براي قرار دادن اطلاعات در سايت وب كار بسيار نادرستي است.

گام سوم نيز فراهم كردن سرويس پخش صوت و تصوير روي سايت وب است. اين كار بدون پرداخت هزينه اضافي و استفاده از Media Server امكان پذير نيست. اگر كليپ هاي صوتي و تصويري خود را روي سرور وب قرار دهيد قابل جاري شدن نيستند هرچند كه هنوز مي توان آنها را به صورت Download و Buffering استفاده كرد. ضمن اينكه به هر حال فشرده شده و كم حجم تر از نرم افزارهاي جداگانه است.

 

افزودن يك موتور جستجوي شخصي وب

اگر وب شما در نماي Navigation سازمان يافته است و از نوارهاي پيوندي استفاده مي كند، اكثر ملاقات كنندگان بايد بتوانند موارد دلخواه جستجو را پيدا كنند.

در مواقعي كه يك كاربر نمي تواند موردي را پيدا كند، يك موتور جستجو قادر است در همه صفحات يك وب به جستجو متن بپردازد. FrontPage يك موتور جستجوي شخصي ارائه مي دهد كه همانند Altavista و Google بر سر پيوندها و ساير محتويات عمل مي كند.

مؤلفه برگه جستجو، يك موتور جستجوي متن است كه به يك سرور وب مجهز شده با FrontPage Server Extension نياز دارد.

راحت ترين روش اضافه كردن يك موتور جستجو به وب خود، استفاده از قالب آساي Search Page مي باشد. اين قابل آسا يك صفحه جستجوي داراي موارد زير را اضافه مي كند:

·      يك مؤلفه برگه جستجوي داراي دكمه هاي Start Search و Reset.

·      متني كه نحوه انجام جستجوها را شرح مي دهد.

براي افزودن يك موتور جستجو بايد مراحل زير را طي كند:

1-     در منوي File گزينه Page را انتخاب كنيد.

2-     در قسمت General گزينه Search Page را انتخاب نماييد.

3-     روي دكمه OK كليك كنيد.

با انجام اين مراحل، يك صفحه جديد در پنجره ويرايشي باز مي شود كه داراي يك مؤلفه برگه جستجو (Search form component) و همچنين متني است كه نحوه استفاده از اين مؤلفه را شرح مي دهد.

روش ديگر براي افزودن قابليت هاي جستجو به وب اين است كه يك مؤلفه برگه جستجو را به يك صفحه وب موجود بيافزايد. براي انجام اين كار، مراحل زير را انجام دهيد:

1-     در منوي Insert، روي گزينه Web Component كليك كنيد تا بدين ترتيب جعبه محاوره اي Insert Web Component ظاهر شود.

2-     گزينه Web Search را از سياهه Component type انتخاب نماييد تا يك سياهه در كادر Choose type of search ظاهر شود.

3-     حال گزينه Current Web را انتخاب و روي دكمه Finish كليك كنيد تا جعبه محاوره اي Search From Properties ظاهر شود.

4-     نحوه اجراي جستجو را تركيب بندي نموده و روي كليد OK كليك كنيد. با انجام اين كار، يك جعبه جستجو به صفحه مزبور اضافه مي شود.

 

 

 

 

 

صداگذاري بر روي صفحات

شما مي توانيد بر روي صفحات طراحي شده در FrontPage موسيقي و صداي مورد نظر خود را بگذاريد. براي اين كار بايد بر روي صفحه كليك راست ماوس را فشار دهيد در اين هنگام يك منو باز مي شود كه داراي گزينه هاي مختلفي مي باشد.

 

 

 

بر روي گزينه Page Properties … كليك مي كنيم سپس پنجره زير باز مي شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

در اين پنجره مي توانيد مشخصات مختلفي از قبيل مسير، نام Title صفحه و ... را ببينيد. در قسمت Background sound و در قسمت Location مي توانيد با استفاده از كليد Browse … فايل مورد نظر خود را انتخاب كرده و به اين طريق مي توانيد براي فايل مورد نظر خود صداي دلخواه خود را قرار دهيد.

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 23 اسفند 1393 ساعت: 23:35 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره امكانات مديريت سايت,امكانات مديريت سايت,تحقیق درباره مديريت سايت,

 

سيستمعامل شبكه چيست؟

 

نرم افزاري است كهبه كامپيوتر امكان استفاده از منابع نرم افزاري وسخت افزاري را داده و عمليات سيستمرا تحت كنترل دارد. سيستم عاملهاي Dos , windows 3.1 به كامپيوتر امكان استفاده ازمنابع خوش را مي دهد و سيستم عاملهاي Windows 95 , Windows NT , Netware بهكامپيوتر امكان استفاده وبه اشتراك گذاشتن منابع ديگر كامپيوتر هاي روي شبكه را ميدهد بهر حال سيستم عامل شبكه كليه عمليات سيستم را تحت شبكه نظرات داشته و كنترل ميكند.

آشنائی با سيستم عامل روتر 

 IOS ( برگرفته از  Internetwork Operating System  ) ، نرم افزاری است كه از آن به منظور كنترل روتينگ و  سوئيچينگ دستگاه های بين شبكه ای استفاده می گردد . آشنائی با IOS برای تمامی مديران شبكه و به منظور مديريت و پيكربندی دستگاه هائی نظير روتر و يا سوئيچ الزامی است .
در اين مطلب پس از معرفی اوليه IOS به بررسی برخی از ويژگی های آن خواهيم پرداخت .

IOS و ضرورت استفاده از آن
يك روتر و يا سوئيچ بدون وجود يك سيستم عامل قادر به انجام وظايف خود نمی باشند(همانند يك كامپيوتر ) . شركت سيسكو ،‌  سيستم عامل Cisco IOS را برای طيف گسترده ای از محصولات شبكه ای خود طراحی و پياده سازی نموده است . نرم افزار فوق، جزء لاينفك در معماری نرم افزار روترهای سيسكو می باشد و همچنين به عنوان سيستم عامل در سوئيچ های  Catalyst ايفای وظيفه می نمايد . بدون وجود يك سيستم عامل ، سخت افزار قادر به انجام هيچگونه عملياتی نخو اهد بود . ( عدم تامين شرايط لازم برای بالفعل شدن پتانسيل های سخت افزاری ) .
IOS ،‌ سرويس های‌ شبكه ای زير را ارائه می نمايد :

• عمليات روتينگ و سوئيچينگ
• دستيابی ايمن و مطمئن به منابع  شبكه
• قابليت توسعه و تغيير پيكربندی شبكه

ماهيت اينترفيس IOS
نرم افزار IOS از يك اينترفيس خط دستوری و يا CLI ( برگرفته از command-line interface  ) استفاده می نمايد. IOS يك تكنولوژی كليدی است كه از آن در اكثر خطوط توليد محصولات شركت سيسكو استفاده می گردد . عملكرد IOS با توجه به نوع دستگاه های بين شبكه ای متفاوت می باشد .
برای دستيابی به محيط IOS از روش های متعددی استفاده می گردد :

• consolesession : در اين روش با استفاده از يك اتصال سريال با سرعت پائين، كامپيوتر و يا دستگاه ترمينال را مستقيما" به پورت كنسول روتر متصل می نمايند . (  سرويس شبكه ای خاصی بر روی روتر پيكربندی نشده است )
• ارتباط Dialup: در اين روش با استفاده از مودم و از طريق پورت كمكی ( AUX ) با روتر ارتباط برقرار می گردد . ( سرويس شبكه ای خاصی بر روی روتر پيكربندی نشده است ) .
• استفاده از telnet: در اين روش می بايست حداقل يكی از اينترفيس ها با يك آدرس IP پيكربندی گردد و virtualterminal sessions برای login و رمز عبور پيكربندی شده باشد .

برای دستيابی به بخش رابط كاربر روتر و يا سوئيچ از يك برنامه ترمينال استفاده می گردد .  HyperTerminal متداولترين گزينه در اين رابطه می باشد.

حالات متفاوت رابط كاربر روتر
اينترفيس خط دستور و  يا CLI روترهای سيسكو از يك ساختار سلسله مراتبی تبعيت می نمايد . ساختار فوق كاربران را ملزم می نمايد كه  برای انجام هر نوع عمليات خاص به يك mode بخصوص وارد شوند. مثلا" برای پيكربندی يك اينترفيس روتر ، كاربر می بايست به mode پيكربندی اينترفيس و يا interfaceconfiguration mode وارد شود . هر mode پيكربندی دارای يك prompt  مختص به خود می باشد كه از طريق آن می توان دستورات مربوطه را تايپ و از  توان عملياتی آنان استفاده نمود .
IOS ،‌ يك سرويس مفسر دستور با نام EXEC را ارائه می نمايد . پس از درج هر دستور ، EXEC صحت آن را بررسی و پس از تائيد آن را اجراء می نمايد .  نرم افزار IOS  در جهت افزايش امنيت ، دو سطح متفاوت دستيابی  user EXEC mode و  privileged EXEC mode  با ويژگی زير را برای سرويس مفسر دستور ( EXEC ) در نظر می گيرد:

• userEXEC mode: در اين mode صرفا" می توان تعداد محدودی از دستورات مانيتورينگ را اجراء نمود. به اين مد view only نيز گفته شده و  نمی توان دستوراتی را  كه باعث تغيير در پيكربندی روتر می گردند ،‌ اجراء نمود . 
• privileged EXEC mode: در اين mode می توان به تمامی دستورات روتر دستيابی داشت . برای استفاده از اين mode  و در جهت افزايش امنيت ، می توان روتر را بگونه ای پيكربندی نمود كه كاربران را ملزم به درج نام و رمز عبور جهت دستيابی به روتر نمايد  .  Global configuration mode و ساير حالات متفاوت پيكربندی صرفا" از طريق privileged EXEC mode قابل دستيابی می باشند .

• 
  شكل زير حالات متفاوت پيكربندی روتر را نشان می دهد .

 

همانگونه كه در شكل فوق مشاهده می گردد ،‌ جهت فلش قرمز رنگ به سمت Global Configuration Mode  و   Privileged mode  است . اين بدان معنی است كه جهت ورود به برخی حالات خاص پيكربندی می توان از طريق Global Configuration Mode  اقدام نمود و در برخی موارد ديگر اين كار از طريق  Privileged mode  انجام می گردد .
به منظور دستيابی به privileged EXEC mode  از طريق user EXEC mode ، از دستور enable استفاده می گردد . در صورتی كه روتر بگونه ای پيكربندی شده است كه جهت ورود به privileged EXEC mode  كاربران را ملزم به درج نام و رمز عبور می نمايد ، می بايست در اين مرحله رمز عبور را نيز وارد نمود. پس از درج صحيح رمز عبور ، به privilegedEXEC mode وارد شده و با درج يك علامت سوال می توان دستورات و گزينه های  متعدد موجود در اين mode را مشاهده نمود . شكل زير نحوه  حركت بين  user EXEC mode و  privileged EXEC mode    را نشان می دهد .

ويژگی نرم افزار IOS
شركت سيسكو تاكنون نسخه های متفاوتی از نرم افزار IOS را پياده سازی نموده است . هر image دارای ويژگی های مختص به خود می باشد .عليرغم تنوع بسيار گسترده IOS images برای دستگاه های سيسكو ، ساختار اوليه دستورات پيكربندی در آنان مشابه می باشد و در صورت كسب مهارت لازم به منظور پيكربندی و اشكال زدائی يك دستگاه خاص ، می توان از تجارب موجود در  ارتباط با ساير دستگاه ها نيز استفاده نمود .
اسامی در نظر گرفته شده  برای هر يك از نسخه های  IOS  از سه بخش عمده تشكيل می گردد :‌

• محيطی كه image بر روی آن اجراء می گردد
• ويژگی منحصربفرد image
• محل اجراء image و وضعيت فشرده بودن آن

با استفاده از Cisco SoftwareAdvisor می توان ويژگی های خاصی از IOS  را انتخاب نمود . نرم افزار فوق يك ابزار محاوره ای است كه پس از نمايش وضعيت موجود ،  امكان انتخاب گزينه هائی متناسب با واقعيت های شبكه را فراهم می نمايد .
يكی از مهمترين مواردی كه در زمان انتخاب يك IOS image جديد می بايست به آن توجه گردد ، سازگاری آن با حافظه فلش و RAM است . نسخه های جديدتر عموما"  دارای امكانات بيشتری بوده و به حافظه بيشتری نيز نياز خواهند داشت . با استفاده از دستور Show version می توان وضعيت image موجود و حافظه فلش را مشاهده نمود . قبل از نصب يك نسخه جديد از نرم افزار IOS ، می بايست وضعيت حافظه آن به منظور اطمينان از وجود ظرفيت كافی ، بررسی گردد .
برای مشاهده ميزان حافظه RAM ،‌ از دستور Show version استفاده می گردد :

 

 

برای مشاهده ميزان حافظه فلش می توان از دستور Show flash استفاده نمود .

شبكه network

گروهى از كامپيوترها وابزارهاى جانبى مرتبط كه توسط كانالى ارتباطاتى به يكديگر متصل شده اند و توانايى به اشتراك گذارى پرونده ها وساير منابع شبكه را بين كاربران متعددى دارند. يك شبكه نظير به نظير (peer_to_peer) كه تعداد اندكى از كاربران را در يك دفتر يا بخش متصل مى سازد، تا شبكه محلى (LAN) كه كاربران بسيارى را از طريق كابلهاى نصب شده دائمى و خطوط شماره گيرى به يكديگر متصل مى سازد; تا شبكه كلان شهرى (MAN ) يا شبكه گسترده (WAN) كه كاربرانى را در چندين شبكه گسترده شده در يك ناحيه جغرافيايى وسيع متصل مى سازد، همگى محدوده شبكه را تشكيل مى دهند.

 

 

 

   شبكه networkadapter

گروهى از كامپيوترها و وسايل مربوطه كه بهوسيله امكانات ارتباطاتى به هم متصل مى شوند. در شبكه ارتباطات دائمى بهوسيله كابلها و ارتباطات موقت بهوسيله تلفن يا خطوط ارتباطاتى ديگر برقرار مى گردد. شبكه مى تواند به كوچكى يك شبكه محلى باشد كه از چند كامپيوتر، چاپگر و تجهيزات ديگر تشكيل مى شود و يا مى تواند از چند كامپيوتر كوچك و بزرگ در يك ناحيه جغرافيايى وسيع تشكيل گردد.

 

   مدير شبكه networkadministrator

فردى كه مسئول عمليات روزانه ومديريت يك شبكه مى باشد; به عنوان مدير سيستم نيز شناخته مى شود.

 

   معمارى شبكه networkarchitecture

ساختار زيربنائى شبكه كامپيوترى از جمله سخت افزار، لايه هى عملياتى، رابط ها و پروتكلهاى (قواعد) كه جهت برقرارى ارتباطات و مخابره مطمئن اطلاعات مورد استفاده قرار مى گيرند.

 

   سيستم عامل شبكه network operatingsystem

سيستم عامل نصب شده روى سرويس دهنده يك شبكه محلى كه فعاليتهاى سرويس دهى به كامپيوترها و تجهيزات ديگر متسل به شبكه را هماهنگ مى كند. بر خلاف سيستم عامل تك كاربره كه امور اساسى مربوط به عملكرد يك كامپيوتر را بر عهده مى گيرد، سيستم عامل شبكه بايد به درخواستهاى ايستگاههاى كارى متعدد پاسخ داده و امورى چون دستيابى به شبكه، استفاده و به اشتراك گذارى منابع، حفاظت از داده ها و كنترل خطاها را نيز انجام دهد.

    سرويس دهنده شبكه، نگاه كنيد به servernetwork server

    نرم افزار پوسته ايستگاه كارى كه در NetWare 2.xوNetWare 3.x به كار    مى رفت. NETx.COM

اين برنامه در حافظه ايستگاه كارى بارگذارى مى شود و در هنگام در خواست منابع شبكه توسط ايستگاه كارى، انتقال را شروع مى كند. NETx.COMدر نگارشهاى قديمى تر Netwareخاص نگارش DOS در حال اجرا بر روى ايستگاه كارى بود. تنها راه براى برداشتنNETx.COMاز حافظه، راه اندازى مجدد ايستگاه كارى است. در NetWare 4.x، پيمانه قابل بارگذارى مجازى (VLM)، سازگارى با NETx.COMو نگارشهاى قديمى تر پوسته NetWare را فراهم مى آورد.

    شبكه عصبى neuralnetwork

نوع سيستم هوش مصنوعى كه از روى سلولهاى سيستم عصبى موجودات زنده مدل سازى شده و نحوه پردازش اطلاعات، فراگيرها و به خاطر سپردنهاى مغز را شبيه سازى مى كند.

    كامپيوتر كتابى notebookcomputer

كامپوترى كوچك و قابل حمل به اندازه اى حدود يك كتاب كامپيوترى، با صفحه تصويرى مسطح وصفحه كليدى كه بر روى هم تا مى خورند. يك كامپيوتر كتابى از كامپيوتر laptop سبك تر و كوچك تر است. پيشرفتهاى اخير در تكنولوژى باطرى اجازه مى دهد تا باطريها به مدت نه ساعت بين دو شارژ كار كنند. بعضى از مدلها براى ذخيره سازى برنامه و داده ها به جاى ديسك هاى سخت متعارف از حافظه پايدار (flash memory) استفاده مى كنند; ساير مدلهاى ديگر محدوده اى از برنامه هاى كاربردى تجارى را در ROM(حافظه فقط خواندنى) عرضه مى كنند. بسيارى از كامپيوترهاى كتابى اتصالهاى گسترش PCMCIA براى ابزارهاى جانبى اضافى، مانند مودمها، فكس مودمها و اتصالهاى شبكه اى ارائه مى دهند.

    Novell DOS

 نگارشى از DOS كه ابتدا توسط ديجيتال ريسرچ (Digital Research)طراحى شد و DR-DOS نام داشت، هم اكنون تحت مالكيت شركت ناول درآمده Novell DOS ناميده مى شود.

    خانواده اى از سيستم هاى عامل شبكه محلى كه توليد شركت Novell Incاست. novell network

اين سيستم عامل براى اجرا در كامپيوترهاى شخصى IBM و اپل مكينتاش طراحى شده و امكان به اشتراك گذارى فايل ها و منابع سيستمى از جمله ديسك هاى سخت و چاپگرها را براى كاربر فراهم مى سازد.

    يك كد كاراكترى با مقدار تهى يا خنثى كاراكتر. NUL

NUL گرچه قابل تشخيص بوده و در كامپيوتر فضايى اشغال كرده و به عنوان يك كاراكتر قابل ارسال و دريافت مى باشد اما هيچ چيزى را نشان نداده، روى صفحه نمايش با كاغذ فضايى را اشغال نكرده و عملى نيز مثل جلوبردن كاغذ در چاپگر هم انجام نمى دهد. اين كاراكتر در موارد زيادى چون پايان دادن به رشته ها و جا كردن بلوكهاى اطلاعات مورد استفاده قرار مى گيرد. در عمليات كامپيوترى، NUL مى تواند به عنوان ابزارى مورد استفاده قرار گيرد كه اطلاعات ارسال شده به آنها ناپديد مى گردد.

شبكه network

گروهى از كامپيوترها وابزارهاى جانبى مرتبط كه توسط كانالى ارتباطاتى به يكديگر متصل شده اند و توانايى به اشتراك گذارى پرونده ها وساير منابع شبكه را بين كاربران متعددى دارند. يك شبكه نظير به نظير (peer_to_peer) كه تعداد اندكى از كاربران را در يك دفتر يا بخش متصل مى سازد، تا شبكه محلى (LAN) كه كاربران بسيارى را از طريق كابلهاى نصب شده دائمى و خطوط شماره گيرى به يكديگر متصل مى سازد; تا شبكه كلان شهرى (MAN ) يا شبكه گسترده (WAN) كه كاربرانى را در چندين شبكه گسترده شده در يك ناحيه جغرافيايى وسيع متصل مى سازد، همگى محدوده شبكه را تشكيل مى دهند.

    شبكه networkadapter

گروهى از كامپيوترها و وسايل مربوطه كه بهوسيله امكانات ارتباطاتى به هم متصل مى شوند. در شبكه ارتباطات دائمى بهوسيله كابلها و ارتباطات موقت بهوسيله تلفن يا خطوط ارتباطاتى ديگر برقرار مى گردد. شبكه مى تواند به كوچكى يك شبكه محلى باشد كه از چند كامپيوتر، چاپگر و تجهيزات ديگر تشكيل مى شود و يا مى تواند از چند كامپيوتر كوچك و بزرگ در يك ناحيه جغرافيايى وسيع تشكيل گردد.

 

   مدير شبكه networkadministrator

فردى كه مسئول عمليات روزانه ومديريت يك شبكه مى باشد; به عنوان مدير سيستم نيز شناخته مى شود.

    معمارى شبكه networkarchitecture

ساختار زيربنائى شبكه كامپيوترى از جمله سخت افزار، لايه هى عملياتى، رابط ها و پروتكلهاى (قواعد) كه جهت برقرارى ارتباطات و مخابره مطمئن اطلاعات مورد استفاده قرار مى گيرند.

    سيستم عامل شبكه network operatingsystem

سيستم عامل نصب شده روى سرويس دهنده يك شبكه محلى كه فعاليتهاى سرويس دهى به كامپيوترها و تجهيزات ديگر متسل به شبكه را هماهنگ مى كند. بر خلاف سيستم عامل تك كاربره كه امور اساسى مربوط به عملكرد يك كامپيوتر را بر عهده مى گيرد، سيستم عامل شبكه بايد به درخواستهاى ايستگاههاى كارى متعدد پاسخ داده و امورى چون دستيابى به شبكه، استفاده و به اشتراك گذارى منابع، حفاظت از داده ها و كنترل خطاها را نيز انجام دهد.

    سرويس دهنده شبكه، نگاه كنيد به servernetwork server

    نرم افزار پوسته ايستگاه كارى كه در NetWare 2.xوNetWare 3.x به كار    مى رفت. NETx.COM

اين برنامه در حافظه ايستگاه كارى بارگذارى مى شود و در هنگام در خواست منابع شبكه توسط ايستگاه كارى، انتقال را شروع مى كند. NETx.COMدر نگارشهاى قديمى تر Netwareخاص نگارش DOS در حال اجرا بر روى ايستگاه كارى بود. تنها راه براى برداشتنNETx.COMاز حافظه، راه اندازى مجدد ايستگاه كارى است. در NetWare 4.x، پيمانه قابل بارگذارى مجازى (VLM)، سازگارى با NETx.COMو نگارشهاى قديمى تر پوسته NetWare را فراهم مى آورد.

    شبكه عصبى neuralnetwork

نوع سيستم هوش مصنوعى كه از روى سلولهاى سيستم عصبى موجودات زنده مدل سازى شده و نحوه پردازش اطلاعات، فراگيرها و به خاطر سپردنهاى مغز را شبيه سازى مى كند.

    كامپيوتر كتابى notebookcomputer

كامپوترى كوچك و قابل حمل به اندازه اى حدود يك كتاب كامپيوترى، با صفحه تصويرى مسطح وصفحه كليدى كه بر روى هم تا مى خورند. يك كامپيوتر كتابى از كامپيوتر laptop سبك تر و كوچك تر است. پيشرفتهاى اخير در تكنولوژى باطرى اجازه مى دهد تا باطريها به مدت نه ساعت بين دو شارژ كار كنند. بعضى از مدلها براى ذخيره سازى برنامه و داده ها به جاى ديسك هاى سخت متعارف از حافظه پايدار (flash memory) استفاده مى كنند; ساير مدلهاى ديگر محدوده اى از برنامه هاى كاربردى تجارى را در ROM(حافظه فقط خواندنى) عرضه مى كنند. بسيارى از كامپيوترهاى كتابى اتصالهاى گسترش PCMCIA براى ابزارهاى جانبى اضافى، مانند مودمها، فكس مودمها و اتصالهاى شبكه اى ارائه مى دهند.

 

 

   Novell DOS

 نگارشى از DOS كه ابتدا توسط ديجيتال ريسرچ (Digital Research)طراحى شد و DR-DOS نام داشت، هم اكنون تحت مالكيت شركت ناول درآمده Novell DOS ناميده مى شود.

    خانواده اى از سيستم هاى عامل شبكه محلى كه توليد شركت Novell Incاست. novell network

اين سيستم عامل براى اجرا در كامپيوترهاى شخصى IBM و اپل مكينتاش طراحى شده و امكان به اشتراك گذارى فايل ها و منابع سيستمى از جمله ديسك هاى سخت و چاپگرها را براى كاربر فراهم مى سازد.

    يك كد كاراكترى با مقدار تهى يا خنثى كاراكتر. NUL

NUL گرچه قابل تشخيص بوده و در كامپيوتر فضايى اشغال كرده و به عنوان يك كاراكتر قابل ارسال و دريافت مى باشد اما هيچ چيزى را نشان نداده، روى صفحه نمايش با كاغذ فضايى را اشغال نكرده و عملى نيز مثل جلوبردن كاغذ در چاپگر هم انجام نمى دهد. اين كاراكتر در موارد زيادى چون پايان دادن به رشته ها و جا كردن بلوكهاى اطلاعات مورد استفاده قرار مى گيرد. در عمليات كامپيوترى، NUL مى تواند به عنوان ابزارى مورد استفاده قرار گيرد كه اطلاعات ارسال شده به آنها ناپديد مى گردد.

 امنيت شبكه (Firewall)              

مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامى

معاونت فنى ـ بخش نرم‏افزار

بهروز مينايى

آيا شبكه شما از امنيت كافى برخوردار است؟

تامين امنيت كامل يك پايگاه عملا ممكن نيست، تنها راه تامين صد در صد ايمنى يك پايگاه، خارج كردن آن از اينترنت مى‏باشد. اما روشهايى وجود دارد كه از طريق آنها مى‏توان قابليت و توانايى پايگاههاى اينترنت را در مقابله با مهاجمين افزايش داد. متداول‏ترين روش براى اين منظور، ايجاد يك مكانيسم كنترلى به نام Firewall مى‏باشد. 

Firewall در حقيقت يك ديوار فيزيكى يا الكترونيك نمى‏باشد، بلكه انواع مختلفى از تركيب سيستم‏هاى (Setups) كامپيوترى يك Firewall را تشكيل مى‏دهد. 

در كوتاه مدت، هر نوع سيستم امنيتى مى‏تواند تا حد قابليت و توانايى خود، پاسخگوى نيازهاى شما باشد. اگر قيمت يك Firewall بيش از پانزده هزار دلار باشد، ميانگين قيمت هر كانال ارتباطى (امكان تردد از اين ديوار) حدود هزار و پانصد تا دو هزار و پانصد دلار خواهد بود، و اين مبلغ ممكن است بالاتر هم برود. 

اولين مرحله در تامين امنيت يك پايگاه، افزودن سخت افزار يا نرم‏افزار براى جبران كاستيها و نقايص امنيتى موجود در نرم افزار سيستم عامل شبكه مى‏باشد.  

سخت افزار افزودنى (onـadd) همان Firewall است و مفهوم اين عبارت اين است كه سخت افزار و نرم‏افزار به كمك يكديگر امنيت لازم را براى شبكه فراهم مى‏سازند. 

معمولا اصلاحات و ارتقاهاى سيستم‏هاى عامل، بسيارى از شكافهاى ايمنى را ترميم و مسدود مى‏نمايد، اما اين، به تنهايى، نياز به تامين امنيت بيشتر در پايگاههاى وب را برطرف نمى‏سازد. 

شايد اصلى‏ترين و مهم‏ترين بخش سخت‏افزار موجود در يك پايگاه وب، مسيرياب (router) باشد كه در واقع سوئيچى است كه براى برقرارى ارتباط يك پايگاه با اينترنت مورد استفاده قرار مى‏گيرد. 

اين دستگاه، اطلاعات ورودى و خروجى به يا از يك پايگاه را كه در بسته‏هاى اطلاعات (Data packets) مرتب شده‏اند كنترل مى‏نمايد. 

يك مسيرياب در سطحى پايين‏تر از سطح برنامه كاربردى، كه سطح انتقال (Transport) نيز ناميده مى‏شود، قرار دارد. 

افزودن اين سطح فيلترسازى تنها چند صد دلار هزينه در بر خواهد داشت. 
براى مثال، قيمت خط ارتباطى (Globe Trotter) ، از مسيريابهاى Firewall متعلق به شركت Open Raute Networks ، حدود 795 دلار مى‏باشد كه مى‏تواند علاوه بر فيلترسازى بسته‏هاى اطلاعات، مسيريابى و فشرده‏سازى داده‏ها را نيز صورت دهد. 

اين نوع Firewall ، يكى از اولين نمونه‏ها و Firewall ـهاى مخصوص فيلتر كردن بسته‏هاى اطلاعات (filterـPlacket) بوده كه اين نمونه در واقع به منزله مسيريابى بود كه نوع بسته‏هاى اطلاعاتى كه اجازه ورود از محوطه نا امن بيرون« insecureoutside » به محوطه امن داخل Secure inside و بالعكس دارند را تعيين مى‏كند؛ به اين فيلترها اصطلاحا فيلترهاى بسته‏اى گفته مى‏شود. فيلترهاى بسته‏اى، نياز به يك مدير پايگاه دارند تا مراقب انواع بسته‏هاى اطلاعات و كار آنها باشد. البته اين كار بر خلاف ظاهر آن، كار چندان ساده و آسانى نيست. 

يكى از كارهايى كه فيلترهاى بسته‏اى انجام مى‏دهند اين است كه مبادله بسته‏هاى اطلاعات با درگاههاى قراردادى دسترسى به خدمات شبكه (نظير FTP,Telnet و...) را بر اساس قواعد تنظيم شده از طرف مدير پايگاه، كنترل كنند. اين فيلترها همچنين انواع متفاوت بسته‏هاى اطلاعات (مانند بسته‏هاى قراردادهاى متفاوت ICMP,UDP,TCP و...) را نيز كنترل مى‏كنند . 

مبدا و مقصد بسته‏هاى اطلاعاتى را كه از طريق Firewall مبادله مى‏شود؛ نيز مى‏توان از طريق اين فيلترها كنترل نمود. كار فيلترها همانند باجه‏هاى عوارضى مى‏باشد كه در جلوى يك پل قرار گرفته و با چشم الكترونيكى مراقب رفت و آمد (و واگذارى اجازه به) اتومبيلهاى مجاز براى ورود هستند. 

به طور كلى، مطمئن‏ترين راه براى حفظ امنيت كامل يك سايت اين است كه به هيچ چيز اجازه ورود داده نشود، مگر اينكه مجوز ويژه براى اين كار در اختيار داشته باشد. 

يك فيلتر بسته‏اى مى‏تواند فيلتر مسيريابى نيز باشد، تا ارتباط را تنها با كامپيوترها، شبكه‏ها و سرويسهاى مشخص و مورد تاييد برقرار كند. 

حفظ و نگهدارى از ليست اجازه يا عدم اجازه ورود، خصوصا در وضعيتى كه تغييرات بسرعت در آن اتفاق مى‏افتد، دشوار به نظر مى‏رسد. از اين رو يك فيلتر مسيريابى يا بسته‏اى به تنهايى نمى‏تواند پاسخگوى نيازهاى امنيتى پايگاه باشد. 

اما در چند سال اخير آنچه كه به عنوان راه حل بهتر و مناسبتر به دست آمده است Firewall روى دروازها در لايه كاربرد (LevelـApplication) مى‏باشد كه همراه با يك Firewall در لايه مدار (LevelـCircuit) يا مسير ياب ويژه استفاده مى‏شود. دروازه مدار، يك سرور واسط (Proxy) بين مسيرياب و اينترنت نصب مى‏كند. اين پروكسى، سپس ارتباط واقعى بين منطقه حفاظت شده و اينترنت را كنترل مى‏كند. اين نوع Firewall براحتى نصب مى‏شود به طورى كه چندين شبكه حفاظت شده داخلى وجود خواهد داشت كه از طريق يك Firewall مشترك به اينترنت متصل هستند. 

در كتاب: Refelliny The Wily Hacker : Firewall نوشته ويليام آر چسويك و استيون بلووين، به بحث درباه Firewall مختلط (hybrid) در لايه‏هاى كاربرد و مدار پرداخته شده است. در اين نوع راه‏اندازى (Setup) ، دروازه فيلتركننده بسته‏ها به شبكه داخلى متصل مى‏شود و بعد به دروازه برنامه كاربردى از طريق فيلتر بسته‏اى ديگر به شبكه خارجى متصل مى‏شود. 

در هيچ زمانى، شبكه خارجى مستقيما به شبكه داخلى متصل نخواهد شد؛ چون همه چيز از طريق سرور واسط (Proxy) يا دروازه برنامه‏هاى كاربردى انجام مى‏شود. شبكه خارجى از طريق دروازه برنامه كاربردى به يك سرور واسط متعلق به درگاه ارتباطى شبكه داخلى متصل مى‏شود . آقاى چسويك (Cheswick) معتقد است كه در اين طريق، امنيت قابل ملاحظه‏اى (كه وى آن را homedـ Dual يا دو مرحله‏اى مى‏نامد) ايجاد مى‏شود كه البته نياز به حفظ و نگهدارى دارد. 

البته در اين مسير، مشكلاتى در عمل نيز وجود خواهد داشت. 
براى مثال، ممكن است بسته‏هاى نرم‏افزار تا زمانى كه Firewall اجازه نداده است، به مقصد نرسند. 

Firewall هاى مراقب وضعيت يا (WatchingـState) روش ديگر جلوگيرى از دسترسى افراد غير مجاز به شبكه يك شركت مى‏باشد. اين Firewall ها بسته‏هاى نرم‏افزار را همانند يك Firewall سطح مدارى كنترل مى‏كنند. اما مرحله اضافى همراه كردن درگاههاى سيستم عامل كامپيوترى با ارتباطاتى كه بسته‏ها توليد مى‏كنند را نيز شامل مى‏شود. 

هنگامى كه يك ارتباط بسته (قطع) مى‏شود، Firewall امان دسترسى به درگاههاى بسته را مسدود مى‏كند تا وقتى كه دوباره آنها از طريق درست و مورد تاييد بازگشايى شوند. با اعمال و به كارگيرى اين مرحله، مهاجمين ديگر قادر نخواهند بود تابا دستكارى در محافظهاى سيستم عامل به درگاهى دست يابند. 

Firewall مختلط در لايه‏هاى كاربرد و مدار كه توسط چسويك ارائه شد، به عنوان استاندارد اوليه در شركتهاى بزرگ مورد استفاده قرار گرفت. در حال حاضر نيز، از آنجا كه مراقبت وضعيت Watchingـ State نيز به آن افزوده شده است، اكثر محصولات جديد Firewall از يك دروازه در لايه كاربرد كه ارتباط اطلاعاتى را از طريق يك فيلتر بسته‏اى در لايه مدار ايجاد مى‏كند. استفاده مى‏نمايند. البته امكان ارتباط با لايه‏هاى مدارى، توانايى ترجمه آدرسهاى IP شبكه‏اى را به Firewall مى‏دهد. 

اين ترجمه، آدرسهاى IP واقعى در شبكه را از دسترسى افراد خارج از شبكه مخفى نگاه مى‏دارد و معادلهاى مجازى براى آنها فراهم مى‏سازد. همچنين استفاده از اين ترجمه، امكان سرقت آدرسهاى مزبور را نيز از مهاجمان سلب خواهد نمود. 

در بعضى مواقع، سيستمهاى Firewall از علائم و نشانه‏ها به عنوان يك ابزار ديگر امنيتى استفاده مى‏كنند. سرور Firewall متعلق به Border Ware يك Firewall مختلط با سبك چسويك مى‏باشد كه داراى امكان تشخيص هويت است. اين سرور Firewall اجازه (و امكان) دسترسى كاربران مورد تاييد به سرويسهاى شبكه از داخل و خارج را فراهم مى‏سازد . به عبارت ديگر، يك كاربر مى‏تواند از شبكه خارجى و در اينترنت به پايگاهى در شبكه Telnet نمايد، مشروط بر آنكه ابتدا هويت وى شناسايى گردد. 

البته امكان و اجازه دسترسى، تنها زمانى واگذار مى‏شود كه علامت و نشانه توسط سرور شناسايى شود. 

نوعى ديگر از سيستمهاى امنيتى نيز به نام Socks وجود دارد كه توابع كتابخانه‏اى آن را مى‏توان به برنامه‏هاى كاربردى مورد نظر براى تامين ارتباط امنيتى از طريق يك Firewall افزود. مزيت Sock اين است كه زمان كمترى را نسبت به نگارش يك پروكسى كامل، مى‏گيرد؛ چون در نگارش يك پروكسى، ابتدا بايد به متن اصلى برنامه كاربردى دسترسى پيدا كرد كه البته اين كار هميشه امكان پذير نيست؛ از اين رو كاربران بايد از برنامه‏هاى كاربردى موجود كه Socks براى آنها نوشته است، استفاده نمايند. 

انجمن NCSA ، كه يك گروه صنعتى است و محصولات Firewall را ارزيابى مى‏كند، اخيرا اقدام به انتشار گزارشى نمود كه در آن مشاغل ايالت متحده شامل دولتى، فدرال و محلى در آن قيد شده بود. اين گزارش مى‏تواند الگويى براى الگوهاى جديد كاربرد Firewall به حساب آيد. 44 درصد از پاسخگويان (در گزارش فوق) اظهار داشتند كه سيستم آنها مورد حملات خارجى قرار گرفته است و 89 درصد از پاسخگويان اظهار داشتند كه Firewall ها به طور مرتب اين حملات را دفع كرده‏اند. حملاتى كه پاسخگويان به آن اشاره كردند، شامل سرقت آدرسهاى IP ، حملات ارسال پست، حملات تخريب سرويسها و نيز پويش درگاهها مى‏باشد، كه هر يك از موارد فوق توسط ده درصد از پاسخگويان اشاره شده است. 

در گزارش NCSA ، حملات تخريب خدمات بيشترين نگرانى را براى 38 درصد از پاسخگويان باعث شده است. ارسال پستهاى زياد (بمباران پستى)، يكى از روشهاى حملات تخريب خدمات است كه موجب قطع ارتباطات شبكه و خرابى سيستم مى‏شود. 

بمباران پستى سعى مى‏كند تا كنترل مسيرياب را به دست گرفته و سپس يك آدرس پستى همراه با مقدار زيادى ترافيك به طرف سايت (مورد حمله قرار داده) سرازير مى‏كند. از ديگر روشهاى تخريب خدمات، مى‏توان به نفوذ در سرورهاى گمنام FTP ، انباشته كردن بافرهاى ورودى و نيز ارسال تعداد بسيار زياد درخواست ارتباط به سرورها براى هدر دادن حافظه موجود و از كار انداختن سيستم اشاره كرد. انجمن NCSA ، همچنين ارائه نرم‏افزار آزمون و تاييد Firewall به سازندگان سيستمهاى Firewall را تضمين نموده است. اطلاعات بيشتر در زمينه Firewall ها و نحوه فعلى حملات را مى‏توانيد در پايگاه وب NCSA (www .ncsa.com) بيابيد. 

آقاى سام گلسنر، از مديران انجمن NCSA معتقد است كه يك Firewall تاييد شده را مى‏توان براى حفاظت از يك شبكه داخلى در برابر مجموعه تهديدات پيكر بندى كرد و امكان اجراى مؤثر فعاليتهاى مهم و حساس در محيط اينترنت را فراهم نمود. به نظر ما تمامى سيستمهاى موجود در اينترنت بايد نگران احتمال حمله خرابكاران باشند، اما تمامى سيستمها به يك Firewall احتياج ندارند. اگر شما سرورى را در اينترنت تعبيه كنيد كه تاكنون به هيچ شبكه اينترنت متصل نشده است، يك مسير ياب حفاظتى براى تامين امنيت كافى خواهد بود. اما اگر اينترنت به شبكه‏هاى داخلى وصل شده باشد، يك Firewall ، حداقل چيزى است كه مى‏تواند امنيت لازمه را تامين نمايد. سيستمهايى كه بيشتر كارهاى اجرايى و تجارى را صورت مى‏دهند، بيشتر در معرض خطر قرار دارند كه از جمله اين سيستمها مى‏توان به صنايع بيمه و مالياتى اشاره كرد. 

اخيرا نيز تلاشهايى براى افزايش «كارايى» Firewall هاى لايه كاربرد، انجام شده است . 

Webstalker ، متعلق به Hay Stack در سطح سيستم عامل كار مى‏كند و اگر چه يك Firewall نيست، اما مى‏تواند رفتار روى سرور كه توسط يك Firewall حفاظت مى‏شود را كنترل نمايد و در مواردى هم چون دسترسى به فايل‏ها، ID User ، تغييرات ID و اجراى برنامه به كار مى‏رود و آنها را (گزينه‏هاى فوق) با پيش‏نويس (Profile) رفتار سيستم مقايسه مى‏نمايد. پرو فايل سيستم از خط مشى حفاظتى كه كاربر، در ارتباط با سيستم عامل انتخاب مى‏كند، مشتق شده است كه بيشتر شبيه راه‏اندازى جعبه Netra يا اجراى Turbo Tax مى‏باشد. هرگاه فرآيندى درحال نقض سياست (خط مشى) حفاظتى باشد، Webstalker در برابر آن از خود عكس العمل نشان داده و مدير سيستم را نيز از آن مطلع خواهد ساخت . 

Firewall هاى جديد، مانند AltaVista را مى‏توان براى قبول يا رد انواع مشخصى از بسته‏هاى اطلاعات، پيكربندى نمود. بارزترين نمونه، UDP مى‏باشد كه يك پروتكل انتقال داده‏ها بوده كه توسط سيستمهاى Conferencingـ Video مانند SeeMeـs CU' White Pine و نيز سيستمهاى مكالمه و شنوايى استفاده مى‏شود. هرگاه اين نوع بسته‏هاى اطلاعاتى در Firewall مسدود شود، كاربران ديگر امكان شركت در فعاليتهاى مبتنى بر UDP را نخواهند داشت. انسداد بسته‏هاى نرم‏افزارى UDP ، بدين معنى است كه كاربران ديگر شاهد جديدترين تغييرات و اصلاحات در وب نخواهند بود. تنها راه حل اين مشكل، فراهم كردن امكان دسترسى به بسته‏هاى نرم‏افزارى UDP مى‏باشد. بعضى از Firewall ها با استفاده از برنامه كاربردى پروكسى اين امكان را فراهم مى‏سازند. 

راه‏اندازى و نصب يك Firewall ممكن است وقت زيادى را صرف كند. يكى از جديدترين راهنماهاى بازاريابى، اين مشكل را با Firewall هاى loadـ Pre برطرف ساخته است. يكى از اين راهنماى بازارياب، شركت Point Software مى‏باشد كه 1ـ Firewall را عرضه كرده است و داراى سرورهاى d[1]' AST بوده و ويندوز NT را نيز به اجرا درمى‏آورد . اين شركت همچنين داراى بسته‏هاى نرم‏افزارى مشابهى براى Sun ، همراه با Solaris و IBM براى سيستمهاى AIX مى‏باشد. براى پشتيبانى از آدرسهاى اضافى IP مى‏توان Firewall.First را به 1ـ Firewall كامل ارتقاء نسخه كرد. 

شركت Raptur نيز داراى بسته‏هاى نرم‏افزارى مشابه با Firewall هاى Eagle خود براى Compaq و Digital مى‏باشد. 

نكته بعد درباره Firewall ها و امنيت داده‏ها، تهديد نهفته‏اى است كه از جاوا و اپلتهاى Active X ناشى مى‏شود. از اين رو مديران شبكه محدوديتهايى را براى استفاده از اپلتها در نظر گرفته‏اند. اين محدوديت تنها از طريق به كارگيرى پروكسى برنامه كاربردى كه براى شناسايى اين اپلتها در جريان داده‏ها پيكر بندى شده است، در سطح برنامه كاربردى روى مى‏دهد. اكثر Firewall ها فاقد اين مشخصه هستند. 

s Watclguard' Seatle Software را مى‏توان به عنوان اولين Firewall ذكر كرد كه داراى جاوا و فيلترهاى Active X مى‏باشد. ديگر فروشندگان از جمله 1ـ Network نيز قصد دارند اين فيلترها را به محصولات خود اضافه كنند. 

امروزه در بازار، محصولات Firewall مناسبى يافت مى‏شود. اولين مرحله در ارزيابى امنيت شركت خود، كسب اطمينان از وجود حفاظت و ايمنى در برابر تهاجم خارجى مى‏باشد. همچنين مطمئن شويد كه فيلترسازى بسته‏اى كه از ورود آدرسهاى اينترنت از خارج از سازمان شما جلوگيرى مى‏كند را در اختيار داريد. اينكار را مى‏توانيد با كنترل سرورهاى سازمانى خود صورت دهيد. سپس مناطق خاص شبكه خود را كنترل كنيد. اگر كاربران با اجراى امكانات تصويرى، كه اصلا به آن نيازى هم ندارند، موجب بار هزينه‏اى سنگينى براى شما مى‏شوند، مى‏توانيد به فيلترهاى برنامه‏كاربردى كه جريانات UDP را مسدود مى‏كنند، مراجعه كنيد. اگر برنامه‏هاى كاربردى شما مهم و حساس هستند، نيز ممكن است كه سعى كنيد حفاظت Firewall پيچيده‏ترى را براى خود فراهم كنيد. 

در هنگام تهيه Firewall ، سعى كنيد محصولى را انتخاب نمائيد كه مطابق نيازهاى شما باشد و قيمت آن نيز بودجه زيادى براى شركت شما تحميل ننمايد و هنگام ورود Firewall پيچيده‏تر به بازار، در صورت امكان از آن نيز بى بهره‏مند شويد. 

مسؤوليت حفظ و نگهدارى از مدار و پروكسيهاى برنامه كاربردى، بر عهده مدير شبكه مى‏باشد كه بايد مشخصات Firewall را به هنگام افزودن برنامه‏هاى كاربردى يا حذف برخى از آنها Update نمايد. چون اكثر Firewall ها به گونه‏اى اجرا مى‏شوند كه هر چيزى غير از موارد قيد شده را مسدود مى‏نمايند. كسانى كه مى‏خواهند براى اولين بار از يك برنامه كاربردى موجود در پشت Firewall استفاده كنند. با مشكلاتى روبرو خواهند شد . از اين رو بايد نيازهاى برنامه كاربردى تعيين شده و مطابق با آن، پروكسيهايى نيز تنظيم يابند. 

امنيت وب سايت، همانند ترمزهاى ضد قفل (lock brakesـanti) ماشين مى‏باشد؛ تا وقتى كه به آن نياز پيدا نكنيد، ارزش و اهميت آن براى شما ناشناخته مى‏ماند.

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 23 اسفند 1393 ساعت: 23:29 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره سيستم عامل شبكه,تحقیق درباره سيستم عامل شبكه چيست,سيستم عامل شبكه چيست,

 

 

پروژه تحقيقاتي پايگاه داده:

 

عنوان:

 

1) مروري بر سيستمهاي بانك اطلاعاتي و مزاياي Oracle
2) معــرفـي  POSTGEERSQL

 

 

 

1) مروري بر سيستمهاي بانك اطلاعاتي و مزاياي Oracle

 * مقدمه

 

          دانش بشر در گستره علوم و فنون ، طي پنجاه سال گذشته از رشدي بé‌سابقه برخوردار بوده است و اين رشد و تكامل سريع و بي‌مانند را بايد متأثر از تماسك علوم مختلف و استفاده پژوهشگران از نتايج دستاوردهاي يكديگر دانست . امروز ديگر كمتر كشف و اختراعي است كه اتفاقي و تصادفي باشد و تقريبا كليه نوآوريها در يافتن ارتباط صحيح بين اطلاعات موجود بشر در عرصه‌هاي گوناگون خلاصه ‌شود . از اينروست كه در نيمه دوم قرن بيستم شاهد هستيم كه كشورهاي توسعه يافته بيش از هر زمان به اطلاعات و سازماندهي و مديريت آنها بها داده‌اند . مبالغ هزينه شده در مراكز تحقيقاتي و دانشگاهي ، خود گواه بر اين ادعاست و اين توجه ، پاسخي است به پديده " انفجار اطلاعات " در چند دهه اخير .

          در طي سالهاي اخير ، شاهد تحولات عميق در نحوه مديريت سازمانها بر اساس نظريه نوين مديريت سيستماتيك بوده و همگام با آن بطور پيوسته ناظر بر افزايش نياز مديران به اطلاعات و منابع اطلاعاتي هستيم .گفته ‌شود نود درصد از احتياجات لازم براي اخذ يك تصميم را اطلاعات تشكيل ‌دهد و ده درصد باقي مانده تابع انگيزه و سليقه ‌باشد و در اين راستا پيشرفت بشر در زمينه تكنولوژي اطلاعاتي را بطور قطع بايد مرهون كامپيوتر و علوم انفورماتيك دانست .

          اين مقاله حاصل  مطالعه تجربيات در امر تجزيه و تحليل سيستم‌هاي گردش اطلاعات و برنامه‌نويسي كاربردي ‌باشد و حاوي مطالبي اجمالي پيرامون شناخت و نحوه طراحي " سيستمهاي اطلاعاتي " و در نهايت مروري بر بانكهاي اطلاعاتي توسعه يافته در ORACLE ‌باشد .

          با گسترش تكنولوژي كامپيوتر ، افزايش سرعت پردازش آنها و كاهش قيمت ، در حقيقت بهتر و بهتر شدن نسبت عملكرد به قيمت  ( Price  / Performance ) ، تمامي فعاليتهاي علمي ، تكنولوژي ، مالي ، تجاري ، مديريتي و حتي توان تفكر و مرزهاي ذكاوت و انديشه انسان ، افق جديدي يافته است . از همان ابتداي تولد تكنولوژي كامپيوتر ، دانشمندان و محققين زيادي در نقاط مختلف جهان درصدد رسيدن به يك هدف متعالي بوده‌اند و آن هدف عبارت بوده است از ساخت كامپيوترهايي كه خروجي آن داراي خصوصيتي باشد كه نتوان آنرا با نتيجه تلاش فكري يك انسان متخصص و متفكر فرق نهاد .

          بدون شك ، نتيجه چنين خصوصيت و توانايي وراي تصور ‌باشد . فقط ‌توان گفت ، تأثر آن در تراوشات فكري بشر ، توسعه علوم و تكنولوژي فوق‌العاده خواهد بود . مگر نه اين است كه انقلاب اول صنعتي فقط توان بازوان انسان را افزايش داد  و  نه تفكر .

          از دنياي كامپيوتر ، بخشهاي سنتي نرم‌افزاري و سخت‌افزاري آن براي جامعه علمي و صنعتي كشورمان آشناست . اما ، جاي خالي بخشهاي حيــاتي ، توانمنــد و مهمي چـون هـوش مصنوعـي ( Artifical  Intelligence - AI ) ، سيستمهـــاي خبــــــره ( Expert or Knowledge Base Systems )  ، تكنـــولــــوژي اطــــلاعـــــــات ( Information Technology - IT ) ، پردازش مـــوازي ( Parallel Prrocessing ) ، مديريت بانكهاي اطلاعاتـي (Database Computer Aided Instruction , Multimedia , Management Systems - DBMS )  Virtual Reality - VR ,،. . .  ، و از بين زبانهاي برنامه‌نويسي ، جاي اكثر زبانهاي هوش مصنوعي و بالاخره زبان Ada  ، خاليست .

* مديريت بانكهاي اطلاعاتي

 

         تعاريف متعددي براي بانك اطلاعاتي ( Database ) وجود دارد. يك تعريف نوعي ‌تواند به صورت ذيل باشد :

          " يك بانك  اطلاعاتي عبارتست از ، مجموعه‌اي مرتبط از اطلاعات با اضافاتي قابل كنترل ( Controlled Redundancy ) بمنظور بكارگيري در يك يا چند كاربرد بصورت انتخابي و اختياري ، اين اطلاعات طوري جمع‌آوري شده  و تشكيل مجموعه ‌دهند كه مستقل از برنامه‌هايي كه آنها را مورد استفاده قرار خواهند داد باشند. روش افزايش اطلاعات به بانك اطلاعاتي و فراخواني اطلاعات موجود طبق يك روش تعريف شده صورت ‌گيرد . "

          مديريت اطلاعات موجود در بانك اطلاعاتي توسط نرم‌افزار جانبي ديگري صورت ‌گيرد ( Database Management System - DBMS ) . يك نرم‌افزار مديريت بانكهاي اطلاعاتي اصولا بايد خصوصيات ذيل را داشته باشد :

          ـ  مستقــــل از نـــوع اطلاعـــات موجـــود در بانك اطلاعاتـي باشــــد ( Data Independence ) . يعنــي نرم‌افــزار بايد خصوصيت يا تـوان پردازش اطلاعات ( Data Processing ) را از خــود اطلاعــــات ( Data ) تميز دهد .

          ـ  توان انجام تستهاي لازم بمنظور حصول اطمينان از همگوني اطلاعات ، بايد در بيان آنها منظور شده باشد . به بيان ديگر ، نرم‌افزار مديريت بانك اطلاعاتي ، تضمين لازم در اين رابطه را ايجاد نموده و در نهايت انسجام اطلاعات ( Data Integrity ) ، در بانك اطلاعاتي حفظ شود .

          ـ  همزماني و همگوني اطلاعات ( Data Concurrency & Consistency ) ـ از آنجائيكه بانكهاي اطلاعاتي منابعي هستند كه چند كاربر مختلف نياز به دسترسي به اطلاعات موجود در آنها دارند ، نرم‌افزار مديريت بانك اطلاعاتي بايد همزماني و همگوني اطلاعات در اختيار قرار گرفته شده را ميسر سازد . به عبارت ديگر كاربران مختلف قادر باشند به يك اطلاعات خاص ، بطور همزمان و همگون دسترسي داشته باشند .

          ـ  قابليت احيا و بازبافت ( Data Recovery ) ـ يك نرم‌افزار مديريت بانك اطلاعاتي كليه تغييرات اعمال شده روي بانك اطلاعاتي توسط استفاده كنندگان مختلف را پيگيري و ثبت ‌كند ، و پس از پايان كار هر استفاده كننده ، بايد كليه تغييرات اعمال شده بطور اتوماتيك به حالت اول برگردانده شود . از طرفي ، نرم‌افزار مديريت بانك اطلاعاتي بايد در فواصل زماني معين كليه اطلاعات موجود در بانك را كپي و حفظ نمايـد ( Copy & Back - Up ) .

          ـ كنترل دسترسي ( Access Control ) ـ نرم‌افزار مديريت بانك اطلاعاتي بايد دسترسي افراد مختلف به بخشهاي بانك را كنترل نموده و تشخيص لازم را در رابطه با مجوزهاي مربوطه براي هر كاربر يعني اجازه خواندن ( Read ) و تغيير دادن ( Modify ) اطلاعات را بدهد .

          ـ كنترل متمركز ( Centralised Control ) ـ نرم‌افزار DBMS بايد اطلاعات موجود در بانك اطلاعاتي را يك سرمايه گرانبها و اصلي شركت به حساب آورد . از طرف ديگر ، بايد توان اعمال استاندارهايي از قبيل قفل كردن ركوردها ، جداول و سطوح تنظيم شده اطلاعات را هنگام اعمال چكهاي لازم بمنظور به روز كردن اطلاعات ( Up - dating ) و يافتن اشتباهات ، داشته باشد .

          ـ نگهداري ، تعمير و تعميم اطلاعات DBMS- ( Data Maintenance ) بايد قابليت سوار و پياده كردن اطلاعات و سازماندهي مجدد آنها را داشته باشد .

          وقتي كه تعداد و نوع اطلاعات چه ساده و يا پيچيده در يك سيستم ، محدود باشد ، امكانات چنداني از طرف نرم‌افزار مديريت بانك اطلاعاتي براي ثبت و حفظ اطلاعات مورد نياز نيست . اما ، با افزايش گستردگي ، پيچيدگي و تنوع اطلاعات و تعداد كاربران بانك اطلاعاتي ، وجود خصوصيات فوق ضروريست .

 

* انواع سيستم‌هاي مديريت بانكهاي اطلاعاتي

 

          اساسا به 5 نوع سيستم مديريت بانك اطلاعاتي ‌توان اشاره كرد :

                   1 ـ ترتيبي                         Hierarchic         

                   2 ـ شبكه‌اي             Network                       

                   3 ـ مرتبطي              Relational                    

                   4 ـ متن آزاد              FreeText                    

                   5 ـ موضوعي            OrientedObject          

          ـ سيستم مديريت ترتيبي بانك اطلاعاتي ( Hierarchic )  ، داراي واحدهاي مختلف اطلاعات ( Data Units ) بصورت ركورد يا ليست است كه در يك ساختار شجره‌اي يا شاخه‌اي مربوط به يك ساختار خاص سازمان يافته‌اند . هر واحد اطلاعات فقط و فقط به يـــك شاخــــه قبـــل از خود وابسته ‌باشد ( يك مالك يا صاحب دارد) .امــــا ، ممكــن است داراي چند واحد عضـو باشد .  سيستـــم مديريت اطلاعـــات ( Information Management System ) شــــــركــت ( IMS ) , IBM و يــــــا ( Virtual Storage ) , VM ، از اين نوع سيستم مديريت بانك اطلاعاتي است .

          ـ سيستم شبكه‌اي ( Network DBMS ) مديريت اطلاعات تصويري شبكه‌اي از اطلاعات را در يك شبكه كامپيوتري ارائه ‌دهد  . ركورد و يا ليستهاي اطلاعات ممكن است از نظر داخلي بهم مربوط و مرتبط بوده و يا حتي داراي روابط ترتيبي باشند . كه در اينصورت ، از يك ساختار قابل انعطاف‌تري برخوردار خواهند بود . با اين حال ، وقتي كه يك ساختار شبكه‌اي بصورت بانك اطلاعاتي ، پياده ‌شود ، اعمال تغييرات بعدي روي آن بسيار مشكــل خواهــد بود . سيستــم مديــريت بانــك اطلاعاتــي منســجم ( Integrated Database Management System - IDMS ) ، كه روي ماشينهاي ICL و تحت سيستم عامل VME قابل اجراست ، يك سيتم مديريت بانك اطلاعاتي شبكه‌اي است كه اكثرا توسط سازمانهاي دولتي بكار گرفته ‌شود .

          ـ سيستمهــــــــاي مديـــريت مرتبطـــي بانكهـــــاي اطلاعــاتـــي ( Relational DBMS ) ، طوري در نظر گرفته شده‌اند كه اطلاعات را بصورت ركـــــورد ( ليستهاي ) يا جداول دو بعدي در خود نگهدارند . طوري كه هر جدول قابل تصوير روي يك ليست كه شامل چندين ستون و رديف اطلاعات است باشد . ارتباط بين اطلاعات موجود در ستونها و رديف هر ليست توسط نشانگرهاي خاصي حفظ ‌شود . ايجاد جداول جديد ، با انتخاب رديف و ستونهايي از جداول پيشين امكان‌پذير است . سيستم مديريت بانكهاي اطلاعاتي مرتبطي ، داراي قابليت انعطاف بسيار زياد از نظر توان دسترسي و همچنين سهولت تغيير ساختاري است . البته به علت ضعف ناشي از قابليت انعطاف زياد ، توان عملكرد ( Performance ) تقريبا پائين است . ولي بايد توجه داشت كه اين مشكل روز به روز با ارائه نسخه‌هاي جديدتر حل خواهد شد و نمونه‌هاي زيادي از قبيل سيستمهاي مديريت بانكهاي اطلاعاتي وجود دارند كه Oracle و Ingres از همه شاخص‌تر ‌باشند .

          ـ بانك اطلاعاتي با متن آزاد ( Free Text Database ) ، همانطوري كه از نامش پيداست ، امكان حفظ ، بازنگري و جستجوي اطلاعات متني را كه به زبان انگليسي بوده و يا از يــك ساختار آزاد ( Free  Format ) برخوردار باشند را ، ممكن ‌سازد . در حقيقت هر ركورد يا ليست ، شامل خطوط و مجموعه جملاتي است كه متن را تشكيل ‌دهند . اكثر بانكهاي اطلاعات متني ، داراي ساختاري ترتيبي هستند . مانند ، كتابها ، كاتالوگها ، نامه‌ها روزنامه‌ها كه هر يك به نوبه خود از بخشها ، پاراگرافها ، جملات و نهايتا كلمات تشكيل يافته‌اند . ساختار هر يك از بانكهاي اطلاعات متني ، بسته به نوع محصول ، متفاوت است . اما ، علي‌الاصول داراي فايلهاي متن و ايندكس كه به نوبه خود شامل كلمات كليدي و نشانگرهاي خاص است ، مي‌باشند . اين گونه بانكهاي اطلاعاتي بيشتر براي بازيافت و فراخواني اطلاعات ( Retrieval ) بكار ‌روند ، مانند بانكهاي اطلاعاتي بـــراي فراخوانـــي اطلاعـــات كمكـــي در يك كتابخانه . بانكهاي اطلاعاتي CAIRS, STATUS و BASIS از اين نوع ، قابل ذكر هستند .

 

 

 

* هوش مصنوعي ( Artificial Intelligence - AI )

    

          هوش مصنوعي عبارتست از ايده‌هاي مطرح در علم كامپيوتر كه هدف آن طراحي سيستمهاي كامپيوتري باهوش است . هدف نهايي آن است كه اين سيستمها خصوصيت ذاتي انسان مانند ايجاد ارتباط از طريق تجربه و هنر حل مسائل و غيره را دارا شوند . به  عبارت ديگر ، هوش مصنوعي عبارتست از مجموعه ايده‌هايي كه به كامپيوتر كمك ‌كند كه باهوش يا ذكاوت شود . اما هوش يا ذكاوت چيست ؟ آيا توانايي طرح دليل است ؟ توانايي كسب و بكارگيري دانش است ؟ و يا توانايي درك ، جابجايي و بكارگيري هر آنچه كه در دنياي فيزيكي است ‌باشد ؟ بدون شك تمامي اينها ، بخشي از هوش و ذكاوت بوده ولي تمامي آن چيزي كه بتوان هوش و ذكاوت ناميد نيست .

          باهوش كردن كامپيوترها ، به ما امكان درك بهتر پديده هوش و ذكاوت را ‌دهد . انسان به دلايل زيادي نيازمند باهوش كردن كامپيوترهاست . ساده‌ترين دليل پيچيده‌تر شدن زندگي بشر در كره زمين و گسترش ارتباطات و پارامترها و متغيرهايي است كه زندگي او را تحت تأثير قرار ‌دهد . اتخاذ تصميمات به موقع و با بهترين و كاملترين اطلاعات ، مستلزم داشتن توان دسترسي نه تنها به حجم وسيع اطلاعات ، بلكه در نظر گرفتن تأثيرات متقابل آنهاست . مديريت انرژي جهان ، تغذيه و منابع انساني از جمله مواردي است كه بدون بكارگيري توان پردازش كامپيوترها و همچنين كمك از ذكاوتي كه در استنتاجات و تصميم‌گيريها به انسان كمك كند امكان‌پذير نيست .

          كامپيوتر نه تنها بايد در محاسبات ساده و مهندسي كمك كند ، بلكه بايد در محاسباتي كه نشانگر نوعي هوش و ذكاوت است به عنوان ابزاري قابل اعتماد در كنار انسان باشد . به عنوان مثال در :

        
         ** تجارت :              

          پيشنهاد استراتژي مالي ، ارائه راهنمائيها يا توصيه‌هاي بازاريابي ، ارجاع مسائل خاص به گروه‌هاي تخصصي مربوطه ، خلاصه كردن اخبار ، تصحيح املائي ، انشايي و تدوين نهايي گزارشات .  

 

  

 

       ** مهندسي طراحي :

        چك كردن روشهاي طراحي ، فراخواني و بازيابي طراحي‌هاي انجام شده ، ارائه توصيه‌هايي در جهت بهينه‌سازي با استفاده از تجارب گذشته بمنظور افزايش قابليت اعتماد و كيفيت محصول همچنين ، كاهش زمان طراحي و كمك در ايجاد محصول و يا محصولات جديد .

 

       ** مهندسي توليد :

        تدوين فرآيندهاي ساخت ، مطالعه روش مونتاژ و كنترل كيفيت و ساير فعاليتهاي پشتيباني توليد .

 

       ** مهندسي كشاورزي :

        تدوين برنامه و زمان ضه‌زني و سم‌پاشي ، كوددهي ، در تمامي فعاليتهاي كشت ، داشت و برداشت ، مخصوصا برداشت محصولات مختلط و متنوع از يك مزرعه خاص .

 

       ** آموزش و تدريس :

        بعنوان بهترين ابزار قابل انعطاف آموزشي و كتابي بزرگ در تمامي رشته‌هاي علوم و مهندسي ، ابزاري مطمئن و جايگزين انواع ميزها ، تابلوها و آزمايشگاههاي برزگ در صنايع .

 

      ** بهداشت و درمان :

        كمك در تشخيص بيماري و نوع درمان ، انتخاب بهترين آلترناتيو درمان ، مراقبتهاي ويژه از بيماران و ساير فعاليتهاي درماني خصوصا تدوين روش در جراحي‌هاي پيچيده مانند جراحي انواع تومورها ، جراحي در قاعده جمجمه و يا جراحي روي سلسله عصبي .

 

*  سيستم‌هاي خبره ( Expert or Knowledge Base System )

          خبره كيست ؟ خبره ، كسي است كه قادر است يك نوع مسئله خاص را حل كند . حلي مطمئن و قابل اعتماد . منشاء خبره‌گي و مهارت آنها ، نتيجه تجربه ساليان ، كسب دقيق يك دانش خاص با جزئيات گسترده ‌باشد . نمونه اين گونه افراد پزشكان عمومي با سابقه ، جراحان حاذق ، طراحان ماشين مجرب ، و تحليل‌گران نتايج آزمايشات در اكتشافات معادن تعميركاران تجهيزات تكنولوژيك و ... ‌باشند .

          متخصصيــن علوم كامپيوتر تعاريف متفاوتي را براي سيستم‌هاي خبره ارائه نموده‌اند . به زبان ساده ، مي‌توان گفت يك سيستم خبره عبارتست از سيستمي كه :

          1ـ بتواند يك مسئله واقعي دنياي امروز در زمينه مهندسي ، علوم ، سياسي ، مالي و ... را كه حل آن مستلــزم بكارگيـري و مشــاوره با افــراد خبره است ، تجزيــه و تحليل نمايد .

          2ـ بتواند مسئله‌اي با خصوصيات فوق را با بكارگيري يك برنامه كامپيوتري كه حاوي تجربه ، روش تجزيه و تحليل و استدلالات يك خبره در آن زمينه خاص است ، به همان نتيجه برسد كه يك فرد خبره ‌رسد ، ( اگر مسئله به او ارجاع ‌شد ) .

          در حقيقت در طراحي و ايجاد يك سيستم خبره تلاش بر اين است كه ، برنامه‌اي كامپيوتري تهيه شود ، كه بتواند جزئيات تجربيات يك فرد خبره يا در حالت ايده‌آل ، تجربه بشري در يك زمينه خاص را جمع‌آوري نموده و طبق يك نظام قانونمند به همان طريقي كه در حافظه يك انسان خبره قرار دارد ، آنها را دسته‌بندي نموده ، و مجددا به همان روش استدلالي كه فرد خبره آن تجربيات و دانش را بكار ‌گرفت تا به يك راه حل خاص براي يك مسئله تخصصي معين برسد ، استدلال نموده و با خبره‌گي و مهارت ارائه طريق نمايد .

          در بيست سال گذشته گروههاي تحقيقاتي زيادي در زمينه هوش مصنوعي ، سيستم‌هاي خبره متعددي كه نيازمند تخصص و تجربه افراد خبره براي حل مسائل خاص ‌باشند ، طراحي و توسعه داده‌اند . از جمله ، در زمينه‌هاي تشخيص بيماري و تعيين روش درمان ( Medical Diagnosis & Treatment ) ، آناليز تركيبات و ساختارهاي شيميائـــــي ( Chemical Structure Analysis ) ، اكتشافــــات زميـن‌شناســــي ( Geological Exploration ) ، انتخــاب نوع پيكربنــدي و ساختـــاري كامپيوتــــر ( Computer Configuration Seclection ) ، تشخيـص و تعمير نوع عيوب كامپيوتــــر ( Computer Fault Diagnosis & Repair ) .

          انتخاب موارد كاربردي براي طراحي و توسعه سيستمهاي خبره بسيار زياد است . در حقيقت هر زمان كه تخصص يا دانش در يك زمينه يا زمينه‌هاي خاص مورد نياز شديد بوده ولي تعداد مورد نياز متخصص در دسترس نباشد ، سيستمهاي خبره كامپيوتري ‌توانند با ارائه مشاوره و راه حل ، دانش و تخصص مورد نياز را در اختيار طيف بسيار گسترده‌تري قرار داده و رفع كمبود نمايند .

          از جمله سيستم‌هاي خبره‌اي كه به ميزان قابل توجهي مورد استفاده قرار گرفته‌اند موارد ذيل قابل ذكرند :

          1ـ سيستــــم PUFF ، با كاربـــرد در زمينه تستهـــاي عملكــرد ريـــوي ( Pulmonary FunctionTests ) تهيه شده در مركز درماني پاسفيك دانشگــاه استنفورد ( Stanford / Pacific Medical Center ) .

          2ـ سيستـــم MYCIN ، در زمينـــه معالجــــه بيماريهــاي ميكروبــــي ( Antimicrobial Therapy ) تهيه شده در استنفورد .

          3ـ سيستم RI ، براي انتخاب پيكربندي يا ساختار كامپيوترهاي VAX كه توسط شركت DEC و دانشگاه كارنيگـــي ( CMU ) تهيه شده است .

          4ـ سيستم ACE ، براي كمك در زمينه تعميرات كابلهاي تلفن كه توسط آزمايشگاههاي بل تهيه شده ( Bell Labs ) است .

 *  نتيجـــه :

         

          توسعه صنايع ، همراه با گسترش سازمانهاي مختلف ديگري كه براي تأمين نيازمنديهاي روزافزون اجتماع پا به عرصه وجود نهاده‌اند ، مسائل سازماني و مديريت متعددي را ايجاد كرده است كه حل و فصل آنها با ديد علمي جامع و جهاني مديريــــت" ارتباط مستقيم دارد . با توجه به كمبود نيروي انساني و منابع انساني و منابع مادي و توسعه مراكز خدماتي و توليدي و به اقتضاي پيشرفت تكنولوژي و تكامل ارزشهاي فرهنگي ، استفاده از كامپيوتر بيش از هر زمان ديگر مورد توجه قرار گرفته است .

        
           نرم‌افزار ORACLE از جمله ابزارهايي است كه بمنظور استفاده هر چه بيشتر از امكانات كامپيوتري اين مراكز ، مورد توجه تحليل‌گران سيستم و برنامه‌نويسان كاربردي قرار گرفته است .

     
             ORACLE برنامه‌اي است كه توسط شركت ORACLE كه سازنده نرم‌افزارهاي پايگاه داده‌هاي رابطه‌اي كامپيوترهاي بزرگ و كوچك ‌باشد ، تهيه گرديده است و كاربران كامپيوترهاي APPLE و يا IBM و سازگار با آن را قادر ‌سازد به داده‌هاي پايگاه‌هاي اطلاعاتي بسيار بزرگ بطور مشترك دسترسي يابند .

        
           اغلب برنامه‌نويسان در دنياي كامپيوترهاي بزرگ و كوچك ، ORACLE را بعنوان يكي از سيستم‌هاي مديريت پايگاه داده‌هاي رابطه‌اي و پيشرو DBMSمي‌شناسند . با استفاده از نسخه‌هاي متعدد ORACLEبراي كامپيوترهاي شخصي ، كساني كه با لوتوس Dimension, Super Card , Hyper Card , ( 123 ) و يا dBASEIIIPIUS كار ‌كنند ، مي‌توانند به پايگاه‌هاي داده‌هاي كامپيوترهاي بزرگ مانند SQL/ DS , DB2 , ORACLE دسترســـــي پيــــدا نماينـــد . نرم‌افــــزار ORACLE با توجه به امكانات SQL( Structured Query Language ) ، و تمامي فرامين آن را پشتيباني ‌كند و قبل از هر مقدمه‌اي ، بايد با مفاهيم جديد در SQL* PLUS و ابزارهــاي جانبي آن مانند SQL* Forms و ... آشنا گرديد .

          SQL در سيستم‌هاي مديريت پايگاه داده يك زبان پرس‌و‌جوي IBM است كه بطور گسترده در كامپيوترهاي بزرگ و كوچك بكار ‌رود . اين زبان بطور روزافزونــي در شبكه‌هاي Client/ Server بعنوان راهي براي ايجاد امكان در كامپيوترهاي شخصي بمنظور دسترسي به منابع مشترك پايگاه داده ، استفاده ‌شود .

          SQL كه اصلا توسط ر.د چمبرلين ( D.D . Chamberlin ) و ديگر پژوهشگران مركز تحقيقات IBM تهيه شده است ، مي‌تواند با انواع مختلف نرم‌افزارهاي پايگاه داده‌اي ، مورد استفاده قرار گيرد .

          در اين مقاله تلاش شد كه نرم‌افزار ORACLE بطور اجمالي معرفي و موارد كاربردي آن همراه با مثالهاي متعدد در اختيار قرار گيرد .

      مأخذ: مديريت بانكهاي اطلاعاتي در ORACLE

 

 

http://www.docs.hbi.ir/docs/db/rport/doc/database-report-v01.DOC

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2) معــرفـي POSGRESQL :

معــرفـي  POSGRESQL با سوالاتي كه اغلب در مورد PostgreSQL‌ پرسيده مي شوند:

 

نگهدارنده اصلي فايل (زبان انگليسي)در حال حاضر : Bruce Momjian pgman@candle.pha.pa.us

 

نگهدارنده فايل به زبان فارسي: m.taghizadeh@imenafzar.net  محمود تقي‌زاده مهرجردي

 

 

آخرين نسخه اين فايل را مي‌توانيد از اين آدرس بگيريد  http://www.PostgreSQL.org/docs/faqs/FAQ.html

 

سوالاتي كه در مورد يك سكوي(پلتفرم) خاص است در اين آدرس جواب داده شده اند  http://www.PostgreSQL.org/docs/index.html

 

 

--------------------------------------------------------------------------------

 

سوالات عمومي

1.1) PostgreSQL چيست و چگونه بايد آن را تلفظ كرد؟

1.2) قانون كپي رايت‌ (حقوق معنوي) در مورد PostgreSQL  به چه صورت است؟

1.3) PostgreSQL‌ روي چه نوع يونيكسهايي اجرا مي‌شود؟

1.4) روي چه محيطهاي غير يونيكسي مي‌توان آن را اجرا كرد؟

1.5) PostgreSQL را از كجا مي‌توانم بگيرم؟

1.6) از كجا خدمات پشتيباني بگيرم؟

1.7) آخرين نسخه اعلام شده چيست؟

1.8) چه مستندات و راهنمائيهايي وجود دارند؟

1.9) چگونه مي‌توانم ازاشكالات شناخته شده و يا امكاناتي كه در اين پايگاه داده وجود ندارد  مطلع شوم؟

1.10) چگونه مي‌توانم زبان SQL را ياد بگيرم؟

1.11) آيا PostgreSQL مشكل Y2K‌ دارد يا خير؟

1.12) چگونه مي‌توانم به تيم برنامه نويس PostgreSQL ملحق شوم؟

1.13) چگونه مي‌توانم يك اشكال را به گروه برنامه نويس اعلام كنم؟

1.14)  وضعيت PostgreSQL‌ در مقايسه با ساير DBMSها به چه صورت است؟

1.15) من چگونه مي‌توانم از نظر مالي به PostgreSQL كمك كنم؟

 

 

سوالات مربوط به استفاده از پايگاه داده

2.1) آيا هيچ درايور ODBC‌ براي PostgreSQL وجود دارد؟

2.2) چه ابزارهايي براي استفاده از PostgreSQL‌ با صفحات وب وجود دارد؟

2.3) آيا PostgreSQL‌ يك واسط كاربري گرافيكي دارد؟

2.4) با چه زبانهاي برنامه‌نويسي مي‌توان با PostgreSQL‌ ارتباط برقرار كرد؟

 

 

سوالات مربوط به راهبري

3.1) چگونه مي‌توانم PostgreSQL‌ را در شاخه‌اي غير از /usr/local/pgsql/  نصب كنم؟

3.2) چرا موقعي كه من برنامه postmaster‌ را اجرا مي كنم پيام Bad system call‌ و يا core dump ‌مي‌گيرم؟

3.3) چرا موقعي كه من سعي مي‌كنم برنامه postmaster‌ را اجرا كنم خطاي IpcMemoryCreate  مي‌گيرم؟

3.4) چرا موقعي كه من سعي مي‌كنم برنامه postmaster‌ را اجرا كنم خطاي  IpcSemaphoreCreate مي‌گيرم؟

3.5) چگونه مي‌توانم اتصالات ساير ماشينها را كنترل كنم؟

3.6) براي كارايي بالاتر و بهتر پايگاه داده من چه تنظيماتي را بايد انجام دهم؟

3.7) چه امكاناتي براي پيدا كردن اشكال‌ وجود دارد؟

3.8) چرا موقعي كه من مي‌خواهم به پايگاه داده وصل شوم پيام "Sorry, too many clients" ‌مي‌گيرم؟

3.9) در شاخه  pgsql_tmp  چه چيزي قرار دارد؟

3.10) چرا براي به روز كردن نسخه پايگاه داده من بايد كل داده ها را dump‌ و مجدداً restore كنم؟

3.11) از چه سخت افزاري بايد استفاده كنم؟

 

 

سوالات عملياتي

4.1) تفاوت بين binary cursors و Normal cursors چيست؟

4.2) من چگونه مي‌توانم فقط روي چند رديف اول يا يك رديف تصادفي درخواست SELECT‌ بزنم؟

4.3) من چگونه مي‌توانم ليستي از جداول يا ساير چيزهايي كه در psql‌ وجود دارد را ببينم؟

4.4) چگونه يك ستون جدول را حذف مي‌كنيد؟ چگونه نوع داده آن را عوض كنيم؟

4.5) حداكثر اندازه يك رديف،‌ جدول و خود پايگاه داده چقدر است؟

4.6) چقدر فضاي ديسك سخت براي ذخيره كردن داده‌‌هاي يك فايل متني مورد نياز است؟

4.7) چگونه مي‌توانم بفهمم كه چه كاربران،‌ پايگاه داده،‌ نمايه و جداولي در سيستم تعريف شده است؟

4.8) چرا درخواستهاي من كند اجرا مي‌شوند يا چرا از نمايه ها استفاده نمي‌كنند؟

4.9) چگونه مي‌توانم نحوه بررسي درخواست را توسط بهينه‌ساز درخواستها مشاهده كنم؟

4.10) نمايه R-tree‌ چيست؟

4.11) بهينه ساز تكويني درخواست چيست؟ (Genetic Query Optimizer)

4.12) چگونه از عبارات منظم براي جستجو استفاده كنم؟ چگونه جستجويي انجام دهم كه حساس به متن نباشد؟ چگونه براي يك جستجوي غير حساس به متن از نمايه استفاده كنم؟

4.13) چگونه مي‌توانم در يك درخواست تشخيص دهم كه يك فيلد NULL‌ است؟

4.14) تفاوت بين گونه‌هاي مختلف character چيست؟

4.15.1) چگونه مي‌توانم يك فيلد سريال يا افزايشي ايجاد كنم؟

4.15.2) چگونه مي‌توانم مقدار يك درج سريالي را بدانم؟

4.15.3) آيا توابع ()nextval و ()currval منجر به ايجاد شرايط race براي ساير كاربران مي شوند؟

4.15.4) چرا اعداد سريالي مربوط به تراكنشهاي abort شده مجدداً استفاده نمي شود؟ چرا بين اعداد سريالي يك فاصله خالي ايجاد مي شود؟

4.16) OID و TID چه هستند؟

4.17) معني بعضي از ترمها و كلماتي كه در PostgreSQL‌ استفاده مي‌شود چيست؟

4.18) چرا من خطاي "ERROR: Memory exhausted in AllocSetAlloc" مي‌گيرم؟

4.19) از كجا تشخيص دهم كه ويرايش يا نسخه PostgreSQLيي كه من استفاده مي‌كنم چيست؟

4.20) چرا در حين اجراي عمليات روي large-objectها خطاي "invalid large obj descriptor"به وجود مي آيد؟

4.21) چگونه يك ستون ايجاد كنم كه مقدار زمان جاري را به عنوان مقدار پيش‌فرض داشته باشد؟

4.22) چرا زير درخواستهايي كه از IN استفاده مي‌كنند كند هستند؟

4.23) چگونه مي‌توانم يك الحاق خارجي (outer join) انجام دهم؟

4.24) چگونه مي‌توان درخواستهايي از چند پايگاه داده توليد كرد؟

4.25) چگونه خروجي يك تابع مي‌تواند  چند رديف يا ستون باشد؟

4.26)  در توابع PL/PgSQL چرا نمي‌توان با اطمينان جداول موقت را ايجاد يا حذف كرد؟

4.27) چه گزينه‌هايي براي تكرار (replication) وجود دارد؟

4.28) چه گزينه‌هايي براي رمزنگاري وجود دارد؟

 

 

توسعه PostgreSQL

5.1) من يك تابع نوشته‌ام. چگونه آن را در psql اجرا كنم؟ چرا با اجراي آن core dump مي‌گيرم؟

5.2) چگونه مي‌توانم در توليد نوع‌ها و توابع جديد و جالب براي PostgreSQL‌ همكاري و مشاركت داشته باشم.

5.3) چگونه مي‌توانم يك تابع به زبان C بنويسم كه خروجي آن يك ‌tuple  (چند تايي) باشد؟

5.4) من يك فايل منبع را عوض كرده ام چرا در عمليات كامپيل مجدد آن تغيير ديده نمي‌شود؟

 

 

 

--------------------------------------------------------------------------------

 

سوالات عمومي

1.1) PostgreSQL چيست و چگونه آن را بايد تلفظ كرد؟

PostgreSQL به صورت Post-Gres-Q-L‌ تلفظ مي‌شود. يك فايل صوتي در آدرس http://www.postfresql.org/postgresql.mp3‌ براي كساني كه مايلند تلفظ صحيح را بشنوند وجود دارد.

 

PostgreSQL از روي سيستم مديريت پايگاه داده POSTGRES توسعه داده شده است (هنوز هم بعضي مواقع براي سادگي به آن Postgres گفته مي‌شود) كه يك نمونه تحقيقاتي از پايگاه داده‌هاي نسل بعد است. PostgreSQL همان الگوي داده قوي و انواع داده  را حفظ كرده است ولي زبان PostQuel را با يك زيرمجموعه پيشرفته از SQL جايگزين كرده است. PostgreSQL متن باز بوده و متن كامل آن در دسترس است.

 

PostgreSQL  توسط يك تيم برنامه‌نويس كه همگي در گروه پست الكترونيك برنامه‌نويسان PostgreSQL  عضو هستند، انجام مي‌شود. هماهنگ كننده اصلي در حال حاضر Marc G. Fournier‌ به آدرس scrappy@PostgreSQL.org  مي‌باشد. (براي ديدن نحوه ملحق شدن به اين تيم قسمت 1.6 را ببينيد). اين تيم در حاضر مسئوليت تمام مسائل مربوط به برنامه‌نويسي PostgreSQL را بر عهده دارد. اين يك پروژه گروهي است و تحت كنترل هيچ شركتي نيست. براي اطلاعات بيشتر در مورد اين تيم به آدرس http://www.PostgreSQL.org/docs/faqs/FAQ_DEV.html مراجعه كنيد.

 

اولين نسخه PostgreSQL‌ توسط Andrew Yu and Jolly Chen به وجود آمد. افراد بسياري در توسعه و رفع اشكال و انتقال آن شركت كرده‌اند. متن اصلي Postgres كه PostgreSQL از روي آن نوشته شده است، توسط تعداد زيادي دانشجوي كارشناسي ارشدو دانشجوي كارشناسي و تيم برنامه‌نويسي كه تحت نظر پروفسور Michael Stonebrake در دانشگاه بركلي،‌كاليفرنيا كار مي‌كرده‌اند نوشته شده است.

 

نام اصلي نرم افزار در دانشگاه بركلي Postgres‌ بود. در سال 1995 بعد از اضافه شدن SQL نام آن به Postgres95 تغيير داده شد. در سال 1996 نام آن به PostgreSQL تغيير داده شد.

 

1.2) قوانين كپي رايت در مورد PostgreSQL به چه صورت است؟

PostgreSQL تحت قانون كپي رايت زير قرار دارد:

 

PostgreSQL Data Base Management System

 

Portions Copyright (c) 1996-2005, PostgreSQL Global Development Group Portions Copyright (c) 1994-6 Regents of the University of California

 

Permission to use, copy, modify, and distribute this software and its documentation for any purpose, without fee, and without a written agreement is hereby granted, provided that the above copyright notice and this paragraph and the following two paragraphs appear in all copies.

 

IN NO EVENT SHALL THE UNIVERSITY OF CALIFORNIA BE LIABLE TO ANY PARTY FOR DIRECT, INDIRECT, SPECIAL, INCIDENTAL, OR CONSEQUENTIAL DAMAGES, INCLUDING LOST PROFITS, ARISING OUT OF THE USE OF THIS SOFTWARE AND ITS DOCUMENTATION, EVEN IF THE UNIVERSITY OF CALIFORNIA HAS BEEN ADVISED OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE.

 

THE UNIVERSITY OF CALIFORNIA SPECIFICALLY DISCLAIMS ANY WARRANTIES, INCLUDING, BUT NOT LIMITED TO, THE IMPLIED WARRANTIES OF MERCHANTABILITY AND FITNESS FOR A PARTICULAR PURPOSE. THE SOFTWARE PROVIDED HEREUNDER IS ON AN "AS IS" BASIS, AND THE UNIVERSITY OFCALIFORNIA HAS NO OBLIGATIONS TO PROVIDE MAINTENANCE, SUPPORT, UPDATES, ENHANCEMENTS, OR MODIFICATIONS.

 

قانون بالا ليسانس BSD كه يك ليسانس كلاسيك براي متن‌هاي باز است مي‌باشد. هيچ محدوديتي در مورد نحوه استفاده از متن در آن ديده نمي‌شود. ما آن را دوست داريم و هيچ قصدي براي تغيير آن نداريم.

 

1.3) PostgreSQL‌ روي چه نوع يونيكسهايي اجرا مي‌شود؟

در حالت كلي PostgreSQL روي هر پلتفرم (سكوي) سازگار با يونيكس اجرا مي‌شود. ليست پلتفرمهايي كه تاكنون PostgreSQL‌ روي آنها نصب و تست شده است درقسمت دستورالعملهاي نصب آمده است.

 

1.4) روي چه محيطهاي غير يونيكسي مي‌توان آن را اجرا كرد؟

Client

 

مي‌توان psql, كتابخانه libpq و ساير واسطها و برنامه‌هاي كاربردي را طوري كامپيل كرد كه روي محيطهاي ويندوز نيز اجرا شوند. در اين حالت Client روي ويندوز اجرا مي‌شود و از طربق شبكه و پروتكل TCP/IP با يك سرور كه روي يك پلتفرم لينوكس در حال اجراست ارتباط برقرار مي‌كند.يك فايل win32.mak همراه با كدهاي PostgreSQL وجود دارد كه براي كامپيل كردن كتابخانه libpq و برنامه psql مي‌باشد. P‌ostgreSQL‌ همچنين امكان ارتباط به صورت ODBC‌  را نيز دارد.

 

Server

 

با استفاده از Cygwin‌ و كتابخانه Cygnus مي‌توان پايگاه داده را روي ويندوز NT و يا Win2K اجرا كرد.براي ديدن اطلاعات بيشتر فايل pgsql/doc/FAQ_MSWIN ‌را كه بهمراه توزبع‌هاي PostgreSQL آمده است ببينيد و يا اينكه به اين صفحه http://www.PostgreSQL.org/docs/faqs/text/FAQ_MSWIN مراجعه كنيد.

 

در حال حاضر يك عمليات انتقال PostgreSQL به روي سكوهاي Win NT/2000/XP در جريان است. براي ديدن وضعيت اين پروژه به سايت‌هاي http://momjian.postgresql.org/main/writings/pgsql/win32.htm و http://techdocs.postgresql.org/guides/Windows مراجعه كنيد.

 

همچنين يك عمليات انتقال بر روي Novell Netware 6 نيز در حال انجام است كه در سايت http://forge.novell.com مي‌توانيد اطلاعات بيشتر را ببينيد.

 

1.5) PostgreSQL را از كجا مي‌توانم بگيرم؟

PostgreSQL‌ را از سايت اصلي آن  ftp://ftp.PostgreSQL.org/pub مي‌توانيد بگيريد. در صفحه اصلي سايت ليست ساير آدرسهايي كه مي‌توانيد PostgreSQL‌ را از آنها بگيريد آمده است.

 

1.6) از كجا خدمات پشتيباني بگيرم؟

گروه پستي اصلي pgsql-general@PostgreSQL.org مي‌باشد. اين گروه براي بحث در مورد موضوعات مختلف در زمينه PostgreSQL است. براي عضو شدن در اين گروه پستي يك نامه الكترونيكي به آدرس گروه با محتوياتي كه در ادامه آمده است ارسال كنيد. در قسمت Subject چيزي ننويسيد.

 

    subscribe

    end

 

آدرس گروه: pgsql-general-request@PostgreSQL.org

 

همچنين يك گروه پستي هم به صورت ارسال چكيده پيامها وجود دارد. براي عضو شدن در اين گروه يك نامه با محتويات زير به اين آدرس  ارسال كنيد. pgsql-general-digest-request@PostgreSQL.org

 

  

 subscribe

    end

 

در اين گروه هر موقع حجم نامه‌ها به 30 كيلوبايت رسيد براي تمام اعضاء ارسال مي‌شود.

 

گروه پستي بررسي اِشكالات هم وجود دارد. براي عضو شدن در اين گروه يك نامه با محتويات زير به pgsql-bugs-request@PostgreSQL.org ارسال كنيد.

 

    subscribe

    end

 

گروه پستي مخصوص توسعه دهندگان (برنامه‌نويسان) نيز وجوددارد. براي عضويت در اين گروه يك نامه به آدرس زير با محتويات مشخص شده ارسال كنيد.  pgsql-hackers-request@PostgreSQL.org 

 

    subscribe

    end

 

گروههاي پستي ديگري نيز در زمينه PostgreSQL‌ وجود دارد  كه مي‌توانيد در سايت http://www.postgresql.org ببينيد.

 

همچنين يك كانال IRC روي Freenode و EFNet بنام PostgreSQL# وجود دارد. شما مي‌توانيد از فرمان يونيكسي irc -c '#PostgreSQL' "$USER" irc.phoenix.net. يا irc -c '#PostgreSQL' "$USER" irc.freenode.net استفاده كنيد.

 

ليست شركتهايي كه از طريق آنها مي‌توانيد خدمات پشتيباني تجاري در زمينه PostgreSQL دريافت كنيد در اين آدرس http://techdocs.postgresql.org/companies.php موجود است.

 

1.7) آخرين نسخه اعلام شده چيست؟

آخرين نسخه PostgreSQL‌  كه وجود دارد 7.4.3 است.

 

هدف ما آن است كه هر 6 ماه تا 8 ماه يك نسخه جديد ارائه شود.

 

1.8) چه مستندات و راهنمائيهايي وجود دارند؟

چندين كتابچه و صفحات راهنما و مثالهاي كوچك همراه با متن اصلي PostgreSQL‌ در شاخه doc وجود دارد. براي ديدن صفحات راهنما مي‌توانيد به سايت http://www.PostgreSQL.org/docs  نيز مراجعه نماييد.

 

دو كتاب در زمينه PostgreSQL‌  در آدرس‌هاي http://www.PostgreSQL.org/docs/awbook.htm و http://www.commandprompt.com/ppbook وجود دارد. ليستي از كتابهايي كه قابل خريد است در آدرس http://techdocs.PostgreSQL.org/techdocs/bookreviews.php وجود دارد. همچنين ليستي از مقالات فني در مورد PostgreSQL در آدرس http://techdocs.PostgreSQL.org وجود دارد.

 

برنامه psql يك دستور d\ دارد كه اطلاعاتي در مورد انواع داده‌هاي قابل تعريف و عملگر‌ها و توابع و ... به ما نشان مي‌دهد. در سايت اصلي ما اطلاعات بيشتري را مي‌توانيد پيدا كنيد.

 

1.9) چگونه مي‌توانم ازاشكالات شناخته شده و يا امكاناتي كه در اين پايگاه داده وجود ندارد  مطلع شوم؟

PostgreSQL يك زير مجموعه پيشرفته از SQL-92 را پشتيباني مي‌كند. در ليست  TODO   اِشكالات شناخته شده يا امكاناتي كه وجود ندارد و يا برنامه‌‌هاي آينده آمده است.

 

1.10) چگونه مي‌توانم زبان SQL را ياد بگيرم؟

كتاب PostgreSQL در آدرس SQL http://www.PostgreSQL.org/docs/awbook.html ‌را آموزش مي‌دهد. همچنين يك كتاب در آدرس http://www.commandprompt.com/ppbook وجود دارد. يك راهنماي خيلي خوب هم در سايت‌هاي  http://www.intermedia.net/support/sql/sqltut.shtm و http://ourworld.compuserve.com/homepages/graeme_birchall/HTM_COOK.HTM و  http://sqlcourse.com در مورد SQL وجود دارد.

 

كتاب ديگري كه مي‌توان براي يادگيري SQL از آن استفاده كرد كتاب "SQL را در 21 روز ياد بگيريد،‌ ويرايش دوم" در سايت http://members.tripod.com/er4ebus/sql/index.htm مي‌باشد.

 

تعداد زيادي از كاربران كتاب The Practical SQL را ترجيح مي‌دهند. كتاب ديگر The Complete Refrence SQL انتشارات McGraw-Hill مي‌باشد.

 

1.11) آيا PostgreSQL مشكل Y2K‌ دارد يا خير؟

خير،‌PostgreSQL‌ با تاريخ‌هاي قبل و بعد از 2000 مشكلي ندارد.

 

1.12) چگونه مي‌توانم به تيم برنامه نويس PostgreSQL ملحق شوم؟

ابتدا،‌آخرين سورس را دونلود كرده و مستندات مربوط به برنامه‌نويسي PostgreSQL را در سايت مطالعه كنيد. سپس به گروههاي پستي ‌ pgsql-patches و pgsql-hackers  عضو شويد. در مرحله آخر وصله‌هاي با كيفيت بالا را به pgsql-patches ارسال كنيد.

 

تعداد زيادي از برنامه‌نويسان وجود دارند كه امتياز انجام تغييرات در cvs‌ را دارند. هر كدام از آنها تعداد زيادي وصله‌‌ با كيفيت بالا به گروه ارسال كرده‌اند كه اعتماد گردانندگان PostgreSQL را به دست آورده‌اند.

 

1.13) چگونه مي‌توانم يك اِشكال را به گروه برنامه نويس اعلام كنم؟

لطفاً صفحه مربوط به اِشكالات PostgreSQL را در سايت http://www.PostgreSQL.org/bugs/bugs.php مشاهده‌ كنيد. در اين سايت نحوه گزارش و ارسال يك اشكال توضيح داده شده است.

 

 همچنين براي ديدن نسخه‌هاي جديدتر PostgreSQL و يا وجود يك وصله جديد از سايت ftp://ftp.PostgreSQL.org/pub بازديد كنيد.

 

1.14) وضعيت PostgreSQL‌ در مقايسه با ساير DBMSها به چه صورت است؟

راههاي مختلفي براي اندازه‌گيري و مقايسه نرم‌افزارها وجود دارد كه عبارتند از امكانات، كارايي، قابليت اعتماد، پشتيباني و قيمت

 

امكانات

PostgreSQL بيشتر امكانات موجود در سيستم‌هاي پايگاه داده تجاري بزرگ نظير transactions, subselets, triggers, views, foreign key referential integrity و sophisticated locking‌ را دارد. در PostgreSQL‌‌ امكاناتي وجود دارد كه پايگاههاي داده ديگر آن را ندارند نظير user-defined types‌و Inheritance‌و rules‌و multi-version concurrency control

 

 

كارايي

        كارايي PostgreSQL در حد بقيه سيستم‌هاي تجاري و متن باز است. در بعضي موارد سريعتر و در بعضي موارد از آنها كندتر است. در مقايسه با MySQL براي كاربران بيشتر و درخواست‌هاي پيچيده و بار زياد خواندن/نوشتن سريعتر است. در درخواست‌هاي ساده SELECT‌ از MySQL كندتر است. البته MySQL خيلي از امكانات PostgreSQL كه در بالا به آن اشاره شد را ندارد. هدف اصلي ما امكانات و قابليت اعتماد بالاست در ضمن آنكه تلاش مي‌كنيم تا كارايي آن نيز بهبود يابد. در آدرس http://openacs.org/philosophy/why-not-mysql.html يك مقايسه جالب بين MySQL و PostgreSQL وجود دارد. از طرف ديگر MySQL‌ يك شركت است كه محصول خود را به صورت متن باز ارائه مي‌كند ولي براي نرم‌افزار غير متن باز خود احتياج به ليسانس تجاري دارد بر خلاف PostgreSQL كه يك گروه كاملاً متن باز هستند.

 

 

 

قابليت اطمينان

ما فكر مي‌كنيم كه يك سيستم پايگاه داده‌اي كه مطمئن نباشد ارزشي ندارد. ما تمام تلاشمان را براي ارائه كدهاي پايداري كه به خوبي تست شده باشند و كمترين اِشكالات را داشته باشند مي‌كنيم. هر نسخه جديدي كه ارائه مي‌شود حداقل يك ماه را در مرحله تست بتا مي‌گذراند. ما بر اين باور هستيم كه قابليت اطمينان PostgreSQL‌ در مقايسه با ساير سيستم‌هاي پايگاه داده قابل توجه است و نسخه‌هايي كه تاكنون ارائه شده است نشان مي‌دهد كه ما توانايي ارائه يك سيستم قوي و محكم و مطمئن را كه آماده بهره‌برداري است داريم.

پشتيباني

گروههاي پستي ما امكان ارتباط و تماس به گروه بزرگي از برنامه نويسان و كاربران را مي‌دهد كه مي‌توانند در حل مشكلات به ديگران كمك كنند. دسترسي مستقيم به برنامه‌نويسان و گروههاي كاربران و راهنماها و كداصلي باعث مي‌شود كه پشتيباني PostgreSQL نسبت به ساير پايگاههاي داده به نحو بهتري انجام شود. همچنين امكان ارائه خدمات پشتيباني به صورت تجاري نيز وجود دارد. براي ديدن اطلاعات بيشتر به FAQ section 1.6  مراجعه كنيد.

قيمت

هم براي استفاده تجاري و هم غير تجاري هيچ هزينه‌اي نبايد پرداخت شود. هيچ محدوديتي براي انجام تغييرات در PostgreSQL توسط استفاده كنندگان وجود ندارد به جز مواردي كه در ليسانس BSD به آن اشاره شده است.

1.15) من چگونه مي‌توانم از نظر مالي به PostgreSQL كمك كنم؟

PostgreSQL  داراي يك ساختار تشكيلاتي درجه اول است كه آن را مديون Marc Fournier‌ است كه اين ساختار را ايجاد كرده است.

 

كيفيت يك ساختار براي يك پروژه متن باز بسيار اهميت دارد. يك ساختار خوب مي‌تواند مانع از حوادثي شود كه در حركت روبه‌جلوي پروژه خللي وارد مي‌كنند.

 

البته اين ساختار تشكيلاتي ارزان نيست. هزينه‌هاي ثابت ماهانه و روزمره براي نگهداري و حفظ اين ساختار مورد نياز است. اگر شما يا شركت شما مايل است كه از نظر مالي به اين حركت كمك كند لطفاً به سايت http://store.pgsql.com/shopping مراجعه كرده و كمك خود را اهدا كنيد.

 

هر چند در صفحه اصلي عبارت PostgreSQL,Inc‌ ذكر شده است ولي مشاركت عمدتاً براي پشتيباني از پروژه PostgreSQL‌ مي باشد و نه براي يك شركت مشخص. اگر ترجيح مي‌دهيد مي‌توانيد يك چك به آدرس مشخص شده ارسال كنيد.

 

اگر يك استفاده موفق از PostgreSQL سراغ داريد لطفاً آن را به سايت http://advocacy.postgresql.org گزارش دهيد.

 

 

--------------------------------------------------------------------------------

 

سوالات مربوط به استفاده از پايگاه داده

2.1) آيا هيچ درايور ODBC‌ براي PostgreSQL وجود دارد؟

دو درايور ODBC بنامهاي psqlODBC‌ و OpenLink براي PostgreSQL‌ وجود دارد.

 

براي گرفتن psqlODBC به سايت http://gborg.postgresql.org/project/psqlodbc/projdisplay.php مراجعه كنيد.

 

OpenLlink را از اين سايت http://www.openlinksw.com مي‌توانيد بگيريد. اين درايور با نرم‌افزارهاي مختلف ODBC كار مي‌كند بنابراين شما قادر خواهيد بود با استفاده از OpenLink روي اكثر سكو‌هايي كه نرم‌افزارODBC‌دارند بدون مشكل به PostgreSQL نيز متصل شويد.

 

اين محصول به كساني كه احتياج به خدمات پشتيباني تجاري دارند فروخته مي‌شود. ولي نسخه آزاد اين نرم‌افزار هميشه در درسترس مي‌باشد. براي كسب اطلاعات بيشتر سوالات خود را به آدرس postgres95@openlink.co.uk ‌ارسال نماييد.

 

2.2) چه ابزارهايي براي استفاده از PostgreSQL‌ با صفحات وب وجود دارد؟

در سايت http://www.webreview.com براي استفاده از PostgreSQL‌ در صفحات وب راهنماييهاي خوبي وجود دارد.

 

براي تركيب و استفاده در صفحات وب زبان PHP‌ يك واسط بسيار مناسب است. اطلاعات بيشتر راجع به PHP‌در سايت http://www.php.net وجود دارد.

 

مثالهايي نيز با استفاده از Perl‌ و CGI.pm و mod_perl وجود دارد.

 

2.3) آيا PostgreSQL‌ يك واسط كاربري گرافيكي دارد؟

چند نرم افزار گرافيكي براي PostgreSQL‌ وجود دارد كه شامل pgAccess درسايت http://www.pgaccess.org و pgAdmin III در سايت http://www.pgadmin.org و RHDB Admin در سايت http://sources.redhat.com/rhdb و Rekall در سايت http://www.thekompany.com/products/rekall  مي‌باشد. همچنين يك phpPgAdmin هم در سايت http://phppgadmin.sourceforge.net وجود دارد كه يك واسط وبي براي مديريت PostgreSQL مي‌باشد.

 

براي ديدن اطلاعات بيشتر راجع به نرم‌افزارهاي گرافيكي براي PostgreSQL به آدرس http://techdocs.postgresql.org/guides/GUITools مراجعه كنيد.

 

2.4) با چه زبانهاي برنامه‌نويسي مي‌توان با PostgreSQL‌ ارتباط برقرار كرد؟

بيشتر زبانهاي برنامه‌نويسي مي‌توانند با PostgreSQL‌ ارتباط برقرار كنند. به همراه  سورس PostgreSQL تعدادي از واسطهاي مورد نياز براي ارتباط با پايگاه داده از طريق زبانهاي مختلف آمده است كه در زير ليست آنها را مشاهده مي‌كنيد.

 

C (libpq)

 

Embedded C (ecpg)

 

Java (jdbc)

 

Python (PyGreSQL)

 

TCL (libpgtcl)

 

واسطهاي ديگر در سايت http://gborg.postgresql.org در قسمت Drivers/Interfaces وجود دارد.

 

 

--------------------------------------------------------------------------------

 

سوالات مديريتي

3.1) چگونه مي‌توانم PostgreSQL‌ را در شاخه‌اي غير از /usr/local/pgsql/  نصب كنم؟

موقع اجراي دستور configure از گزينه prefix-- استفاده كنيد.

 

3.2) چرا موقعي كه من برنامه postmaster‌ را اجرا مي كنم پيام Bad system call‌ و يا core dump ‌مي‌گيرم؟

به دلايل مختلف ممكن است اين اتفاق بيفتد. اما در قدم اول شما مطمئن شويد كه كه امكانات اضافه System V‌ در كرنل شما نصب شده باشد. PostgreSQL براي اجرا شدن نياز به استفاده از امكانات حافظه مشترك و سمافورها دارد.

 

3.3) چرا موقعي كه من سعي مي‌كنم برنامه postmaster‌ را اجرا كنم خطاي IpcMemoryCreate  مي‌گيرم؟

احتمالاً‌ قسمت ايجاد حافظه مشترك در كرنل به درستي تنظيم نشده است و يا اينكه بايد فضاي حافظه اشتراكي در كرنل را زياد كرد. ميزان دقيق حافظه مشترك مورد نياز بسته به معماري و نحوه استفاده از بافرها توسط برنامه postmaster دارد. براي بيشتر سيستم‌ها كه با تنظيمات پيش‌فرض كار مي‌كنند مقدار اين حافظه حدود 1 مگابايت است. براي ديدن اطلاعات بيشتر راجع به حافظه مشترك و سمافور به PostgreSQL Administrator's Guide مراجعه كنيد.

 

3.4) چرا موقعي كه من سعي مي‌كنم برنامه postmaster‌ را اجرا كنم خطاي  IpcSemaphoreCreate مي‌گيرم؟

اگر پيغام خطا (‌pcSemaphoreCreate: semget failed (No space left on device  باشد به اين معني است كه تعداد سمافورهاي تنظيم شده در كرنل كافي نيست. PostgreSQL‌ براي هر فرايندي كه در backend اجرا مي‌شود به يك سمافور نياز دارد. يك راه حل موقت براي اين مسئله آن است كه postmaster را با اعمال محدوديت روي تعداد فرايندهايي كه مي‌تواند ايجاد كند اجرا كنيم. براي اينكار از گزينه N- و يك عدد كمتر از 32 استفاده كنيد. راه حل دائمي اين مشكل آن است كه پارامترهاي SEMMNS, SEMMNI كرنل را افزايش دهيم.

 

در زمان دسترسي خيلي زياد به پايگاه داده، ‌ سمافورهاي نامعتبر مي‌توانند باعث crash‌ كردن سيستم شوند.

 

اگر پيغام خطا چيز ديگري باشد احتمالاً به دليل آن است كه كرنل از سمافورها پشتيباني نمي‌كند. براي ديدن اطلاعات بيشتر راهنماي مديريتي PostgreSQL را مطالعه كنيد.

 

3.5) چگونه مي‌توانم اتصالات ساير ماشينها را كنترل كنم؟

به صورت پيش فرض فقط از ماشيني كه PostgreSQL روي آن در حال اجراست مي‌توان با استفاده از سوكت‌هاي يونيكسي به آن متصل شد. ساير ماشين‌ها قادر نيستند به PostgreSQL متصل شوند مگر آنكه گزينه tcp_sockets در فايل postgresql.conf فعال شده و همچنين با اصلاح فايل PGDATA/ph_hba.conf هويت‌شناسي مبتني بر ميزبان نيز فعال شود. با اين كار مي‌توان اتصالات TCP/IP به PostgreSQL‌ ايجاد كرد.

 

3.6) براي كارايي بالاتر و بهتر پايگاه داده من چه تنظيماتي را بايد انجام دهم؟

به طور حتم استفاده از انديس‌ها باعث بالا رفتن سرعت پاسخ‌گويي به درخواست‌ها خواهد شد. دستور EXPLAIN ANALYZE به شما امكان ديدن نحوه پردازش يك دستور توسط PostgreSQL را مي‌دهد.

 

اگر شما تعداد زيادي INSERT‌ داريد سعي كنيد آنها را با قرار دادن در يك فايل با دستور COPY‌ اجرا كنيد. اين دستور به مراتب از INSERT سريعتر است. حتي‌الامكان سعي كنيد از تراكنشها استفاده نكنيد. تراكنشها مجموعه دستوراتي هستند كه بيند BEGIN و ‍COMMIT مي‌آيند. اگر يك دستور به صورت عادي اجرا شود PostgreSQL خود آن دستور را به صورت يك تراكنش مستقل نگاه كرده و اجرا مي‌كند. موقعي كه تغييرات زيادي در پايگاه داده انجام مي‌شود انديسهاي قبلي را حذف و مجدداً‌ ايجاد كنيد.

 

استفاده از گزينه o -F- در فرمان postmaster باعث غير فعال كردن ()fsync مي‌شود. اين دستور بعد از هر تراكنش اطلاعات را روي هاردديسك منتقل مي‌كند.

 

براي افزايش تعداد بافرهاي حافظه اشتراكي از گزينه B- به همراه فرمان postmaster استفاده كنيد. توجه كنيد كه اگر اين عدد خيلي بزرگ باشد ممكن است postmaster اصلاً‌ اجرا نشود. هر بافر 8 كيلو بايت حافظه نياز دارد و تعداد بافرها به طور پيش فرض 64 است.

 

همچنين مي‌توان با گزينه S-  ميزان حافظه‌اي كه براي مرتب‌سازي‌هاي موقت توسط PostgreSQL استفاده مي‌شود را افزايش داد. مقدار پيش فرض 512 كيلو بايت است.

 

استفاده از دستور CLUSTER نيز براي بالا بردن كارايي موثر ا ست. دستور راهنماي CLUSTER اطلاعات بيشتري در اين زمينه به شما مي‌دهد.

 

3.7) چه امكاناتي براي پيدا كردن اشكال‌ وجود دارد؟

PostgerSQL‌ امكانات مختلفي براي گزارش دادن وضعيت خود دارد كه براي اشكال زدايي مي‌توان از آنها استفاده كرد.

 

با استفاده از گزينه enable-assert-- تعداد زيادي ()assert براي مونيتور كردن و توقف برنامه در صورت بروز خطاهاي ناخواسته فعال مي‌شود.

 

هم Postmaster و هم postgres گزينه‌هاي زيادي براي اشكال زدايي دارند. موقعي كه postmaster را اجرا مي‌كنيد خروجي استاندارد و خطا را سمت فايل log ارسال كنيد.

 

    cd /usr/local/pgsql

    ./bin/postmaster >server.log 2>&1 &

 

اين كار يك فايل log در بالاترين شاخه PostgreSQL‌ ايجاد مي‌كند. اين فايل حاوي اطلاعات مفيدي در مورد مسائل و خطاهايي است كه براي سرور اتفاق افتاده است. براي ديدن جزئيات بيشتر مي‌توان از d-  به همراه فرمان postmaster‌ استفاده كرد. گزينه d- همچنين يك عدد مي‌گيرد كه نشان دهنده سطح جزئياتي است كه در Log‌فايل نوشته مي‌شود. با بالابردن اين عدد حجم اطلاعات توليد شده در Logفايل نيز افزايش مي‌يابد.

 

اگر postmaster در حال اجرا نباشد، مي‌توانيم postgres را به طور مستقيم از خط فرمان اجرا كرده و  دستورات SQL را به آن بدهيم. اين كار فقط براي اشكال‌يابي توصيه مي‌شود. توجه كنيد كه در اين حالت يك دستور با كاراكتر newline خاتمه پيدا مي‌كند و نه با ;. اگر postmaster را با امكانات اشكال‌يابي كامپيل كرده باشيد مي‌توانيد با استفاده از يك برنامه اشكال‌ياب اجراي برنامه را مونيتور كنيد.

 

اگر postmaster در حال اجرا باشد با دستور psql مي‌توان به postgres متصل شد. با پيدا كردن PID فرايند postgres كه psql به آن متصل شده است مي‌توان آن را مونيتور كرد. براي اينكار بايد يك برنامه اشكال‌ياب را به آن pid متصل كرد. اگر بخواهيم بالا آمدن postgres را مونيتور كنيم كافي است "PGOPTIONS="-W n و psql را اجرا كنيم. اين كار باعث مي‌شود كه postgres با n ثانيه تاخير اجرا شود و در اين فاصله شما مي‌توانيد برنامه اشكال‌ياب را به آن متصل كرده و با قرار دادن يك نقطه توقف  روند اجراي آن را مونيتور كنيد.

 

postgres گزينه‌هاي s-‌ و A- و t-‌ دارد كه براي پيدا كردن اشكالات بسيار مناسب هستند.

 

شما مي‌توانيد postgreSQL را با امكانات profiling كامپيل كنيد. اين كار باعث مي‌شود كه زمان اجراي دقيق هر تابع در برنامه مشخص شود. خروجي‌هاي توليد شده در اين حالت در فايل DLINUX_PROFILE. ريخته مي‌شود.

 

3.8) چرا موقعي كه من مي‌خواهم به پايگاه داده وصل شوم پيام "Sorry, too many clients" ‌مي‌گيرم؟

شما بايد حداكثر تعداد فرايندهاي همزمان postmaster را افزايش دهيد. مقدار پيش فرض 32 است. براي افزايش آن مي‌توان از گزينه N- استفاده كرد و يا فايل postgresql.conf را اصلاح نمود

 

توجه كنيد كه اگر N- مقداري بيشتر از 32 داشته باشد بايد مقدار B- را نيز افزايش دهيم. اين مقدار بايد حداقل دو برابر مقدار N-‌ باشد. براي اعداد خيلي بالا بايد بعضي از پارامترهاي كرنل را نيز اصلاح كرد. پارامترهايي نظير حداكثر اندازه حافظه اشتراكي SHMMAX ، حداكثر تعداد سمافورها SEMMNI‌ و SEMMNS ، حداكثر تعداد فرايندها NPROC، حداكثر فرايندهاي يك كاربر MAXUPRC و حداكثر فايلهاي باز NFILE و NINODE. يكي از دلايلي كه تعداد اتصالات همزمان postgreSQL محدود است آن است كه نيازهاي PostgreSQL بيش از منابع موجود سيستم نباشد.

 

3.9) در شاخه  pgsql_tmp  چه چيزي قرار دارد؟

دراين شاخه فايلهاي موقتي قرار دارد كه با اجراي درخواستها به وجود آمده است. به عنوان مثال اگر براي اجراي دستور order by نياز به انجام مرتب سازي باشد و در صورتي كه حافظه مشخص شده با گزينه S- براي اينكار كافي نباشد سيستم يك فايل موقت در اين شاخه ايجاد مي‌كند تا عمل مرتب سازي را انجام دهد.

 

فايلهاي موقت معمولاً به صورت اتوماتيك پاك مي‌شود اما اگر postgreSQL در حين مرتب سازي crash‌ كند آن فايلها باقي مي‌مانند. با stop و start كردن برنامه postmaster اين فايلها پاك مي‌شوند.

 

3.10) چرا براي به روز كردن نسخه پايگاه داده من بايد كل داده ها را dump‌ و مجدداً restore كنم؟

تيم برنامه نويس postgreSQL در نسخه‌هاي ارائه شده كه فقط minor آنها متفاوت است فقط تغييرات كوچكي اعمال مي‌كنند؛ بنابراين براي به روز كردن از نسخه 7.2‌به 7.2.1 نيازي به dump و restore نيست. اما در نسخه‌هايي كه major آنها تغيير مي‌كند غالباً ساختار داخلي جداول و فايلهاي داده تغيير مي‌كند. اين تغييرات معمولاً‌ پيچيده هستند. براي انتقال داده‌هاي موجود در پايگاه داده در اين حالت بايد ‌از dump و restore استفاده كرد.

 

در نسخه‌هايي كه ساختار روي ديسك تغييري نمي‌كند مي توان از برنامه pg_upgrade براي به روز كردن پايگاه داده استفاده كرد بدون اينكه نيازي به استفاده از dump و restore  باشد. در يادداشتي كه به همراه هر توزيع مي‌آيد ذكر شده است كه آيا برنامه pg_upgrade براي اين توزيع وجود دارد يا خير.

 

3.11) از چه سخت افزاري بايد استفاده كنم؟

 

چون اكثر سخت‌افزارهاي PC  سازگار هستند مردم فكر مي‌كنند كه كيفيت آنها نيز يكسان است. در حاليكه اينطور نيست. استفاده از هاردهاي SCSI و حافظه‌هاي ECC و مادربردهاي با كيفيت بالا نسبت به سخت افزارهاي ارزانتر نتايج بهتري از نظر كارايي و پايداري سيستم بهمراه خواهد داشت. PostgreSQL روي بيشتر سخت افزارها اجرا مي‌شود اما اگر كارايي و اطمينان فاكتورهاي مهمي هستند بايد سخت افزار مناسب استفاده شود. در گروههاي پستي در مورد سخت افزار مناسب  و انتخاب آن بحث شده است.

 

 

--------------------------------------------------------------------------------

 

سوالات عملياتي

4.1) تفاوت بين binary cursors و Normal cursors چيست؟

راهنماي دستور DECLARE‌ را مطالعه كنيد.

 

4.2) من چگونه مي‌توانم فقط روي چند رديف اول يا يك رديف تصادفي درخواست SELECT‌ بزنم؟

راهنماي دستور FETCH  يا SELECT...LIMIT را ببينيد.

 

در واقع كل درخواست بايد بررسي و ارزيابي شود حتي اگر شما فقط چند رديف اول را بخواهيد. براي مثال درخواست ORDER BY را در نظر بگيريد. اگر انديس يا نمايه‌اي براي ORDER BY وجود داشته باشد،‌postgreSQL‌ ممكن است بتواند فقط چند سطر اول درخواستي را ارزيابي كند و يا اينكه كل درخواست پردازش شود تا تعداد رديف‌هاي درخواستي توليد شود.

 

براي انتخاب يك سطر تصادفي به روش زير عمل مي‌كنيم:

 

    SELECT col

    FROM tab

    ORDER BY random()

    LIMIT 1;

 

4.3) من چگونه مي‌توانم ليستي از جداول يا ساير چيزهايي كه در psql‌ وجود دارد را ببينم؟

براي ديدن ليست جداول دستور  dt\ را در برنامه psql‌ استفاده كنيد. براي ديدن ليست كامل فرمانها ?\ را اجرا كنيد. راه ديگر خواندن متن برنامه psql‌ است كه در شاخه pgsql/src/bin/psql/describe.c ‌قرار دارد. اين فايل حاوي فرامين SQLيي است كه خروجي را براي  دستوراتي كه با \‌در psql شروع مي‌شوند توليد مي‌كنند. راه ديگر اجراي psql با گزينه E-‌است. اينكار باعث مي‌شود كه psql قبل از اجرا هر دستور SQL‌متناظر آن را نشان دهد. PostgreSQL‌همچنين يك برنامه SQLi دارد كه مي‌توان با استفاده از آن  اطلاعات داخلي پايگاه داده را استخراج كرد.

 

4.4) چگونه يك ستون جدول را حذف مي‌كنيد؟ چگونه نوع داده آن را عوض كنيم؟

حذف يك ستون در توزيع 7.3 با استفاده از دستور ALTER TABLE DROP COLUMN اضافه شده است. در نسخه‌هاي قبلي به روش زير عمل كنيد:

 

    BEGIN;

    LOCK TABLE old_table;

    SELECT ...  -- تمام ستونها غير از ستوني كه مي‌خواهيد آن را حذف كنيد را در اينجا بياوريد

    INTO TABLE new_table

    FROM old_table;

    DROP TABLE old_table;

    ALTER TABLE new_table RENAME TO old_table;

    COMMIT;

 

براي عوض كردن نوع داده يك ستون به روش زير عمل كنيد:

 

    BEGIN;

    ALTER TABLE tab ADD COLUMN new_col new_data_type;

    UPDATE tab SET new_col = CAST(old_col AS new_data_type);

    ALTER TABLE tab DROP COLUMN old_col;

    COMMIT;

 

4.5) حداكثر اندازه يك رديف،‌ جدول و خود پايگاه داده چقدر است؟

محدوديتها عبارتند از:

 

    حداكثر اندازه پايگاه داده             نامحدود (تا 32 ترابايت وجود دارد)

    حداكثر اندازه يك جدول               32 ترابايت

    حداكثر ا ندازه يك رديف              1.6 ترابايت

    حداكثر اندازه يك فيلد                1 گيگا بايت

    حداكثر اندازه رديفهاي يك جدول  نا محدود

    حداكثر ستونهاي يك جدول         بسته به نوع جدول بين 250 تا 6000

    حداكثر انديسهاي يك جدول       نا محدود

 

البته در حالت نامحدود نيز ما محدود به حجم هاردديسك و فضاي حافظه خواهيم بود. در صورتي كه مقادير مشخص شده به عنوان نامحدود به صورت غير معمولي بزرك شوند كارايي سيستم كاهش خواهد يافت.

 

براي ذخيره كردن جداول با اندازه خيلي بزرگ نيازي نيست كه سيستم عامل امكان ايجاد فايلهاي بزرگ را داشته باشد. بلكه جداول خيلي بزرگ به صورت فايلهايي به حجم يك گيگا بايت نگاهداري مي‌شوند.

 

اگر اندازه بلوكهاي داده را برابر 32 كيلو بايت قرار دهيم حداكثر اندازه جدول و حداكثر تعداد ستونها 4 برابر خواهد شد.

 

4.6) چقدر فضاي ديسك سخت براي ذخيره كردن داده‌‌هاي يك فايل متني مورد نياز است؟

يك پايگاه داده PostgreSQL‌ تا 5 برابر فضايي روي هاردديسك براي نگاهداري يك فايل متني نياز دارد.

 

به عنوان مثال يك فايل با 100000 خط را در نظر بگيريد كه در هر خط يك عدد صحيح و يك توضيح متني آمده است. فرض كنيد كه رشته متني به طور متوسط 20 بايت باشد. اندازه فايل برابر 2.8 مگا بايت خواهد بود ولي PostgreSQL براي نگاهداري اين فايل به 6.4 مگا بايت اطلاعات نياز خواهد داشت.

 

    32 bytes: اندازه سرايند هر خط به طور تقريبي

    24 bytes: يك عدد صحيح و يك رشته 24 بايتي

   + 4 bytes: اشاره گر روي صفحه به يك چندتايي

   ----------------------------------------

    60 bytes در هر رديف

 

اندازه صفحات داده در PostgreSQL برابر با 8 كيلو بايت است

   8192 تعداد بايت‌ها در هر صفحه

   -------------------   =  136 تعداد رديف‌ها در يك صفحه پايگاه داده

     60  تعداد بايت‌هاي هر رديف

 

   100000  تعداد رديفها

   --------------------  = تعدادصفحات پايگاه داده

      128 تعداد رديفها در هر صفحه

 

735 تعداد صفحات * 8192 تعداد بايت‌هاي هر صفحه  =  6,021,120 مگا بايت

 

سربار انديسها يا نمايه‌ها از اين مقدار كمتر است ولي چون شامل خود داده‌ها هم هست ممكن است اندازه آنها هم بزرگ شود.

 

NULLها به صورت bitmap ذخيره مي‌شوند و از اينرو فضاي بسيار كمي را اشغال مي‌كنند.

 

4.7) چگونه مي‌توانم بفهمم كه چه كاربران،‌ پايگاه داده،‌ نمايه و جداولي در سيستم تعريف شده است؟

psql تعداد زيادي دستور دارد كه با \ شروع مي‌شوند و اين اطلاعات را در اختيار ما قرار مي‌دهند. براي ديدن آنها دستور ?\  را اجرا كنيد.  همچنين جداول سيستمي كه نام آنها با pg_ ‌شروع مي‌شود نيز اين اطلاعات را در خود دارند. اجراي برنامه psql با گزينه l-  نيز باعث نشان دادن ليست تمام پايگاههاي داده مي‌شود.

 

همچنين فايل pgsql/src/tutorial/syscat.source نيز فرمانهاي SELECT كه با استفاده از آن مي‌توان اطلاعات پايگاه داده را استخراج كرد شرح داده است.

 

4.8) چرا درخواستهاي من كند اجرا مي‌شوند يا چرا از نمايه ها استفاده نمي‌كنند؟

به طور معمول براي درخواستها از نمايه‌ها استفاده نمي‌شود. تنها در صورتي از نمايه‌ها استفاده مي‌شود كه اندازه جدول از يك اندازه حداقل بزرگتر باشد و درخواست هم فقط قسمتي از رديف‌هاي جدول را انتخاب كرده باشد. دليل اين كار آن است كه دسترسي‌هاي تصادفي به هاردديسك كه به خاطر نمايه‌ها ايجاد مي‌شود ممكن است از خواندن مستقيم جدول يا خواندن ترتيبي ركوردها كندتر باشد.

 

براي تعيين اينكه از نمايه استفاده شود يا خير، PostgreSQL بايد اطلاعات آماري را در مورد يك جدول بداند. اين اطلاعات توسط دستور ANALYZE و VACUUM ANALYZE به دست مي‌آيد. با استفاده از اين اطلاعات،‌ بهينه ساز از تعداد رديف‌هاي يك جدول اطلاع پيدا مي‌كند و بهتر مي‌تواند تعيين كند كه آيا از نمايه استفاده شود يا خير. اطلاعات آماري همچنين براي تعيين ترتيب الحاق و روشهاي الحاق به صورت بهينه نيز كاربرد دارد. جمع آوري اطلاعات آماري بايد به صورت دوره‌اي همزمان با تغيير داده‌هاي جدول انجام شود.

 

نمايه‌ها به طور معمول همراه با دستور ORDER BY به كار برده نمي‌شوند. براي يك جدول بزرگ يك پيمايش ترتيبي همراه با دستور مرتب سازي از به كار بردن نمايه‌ها سريعتر خواهد بود.

 

اما اگر همراه با ORDER BY‌ از LIMIT استفاده شود اغلب از نمايه‌ها استفاده مي‌شود چون فقط قسمتي از جدول برگردانده مي‌شود. در حقيقت هر چند توابع ()MIN‌ و ()MAX از نمايه‌ها استفاده نمي‌كنند ولي مي‌توانيم با استفاده از دستور زير با استفاده از نمايه‌ها و دستور ORDER BY و LIMIT‌ ، آنها را به دست آوريم.

 

    SELECT col

    FROM tab

    ORDER BY col [ DESC ]

    LIMIT 1;

 

اگر شما فكر مي‌كنيد كه بهينه ساز سيستم در انتخاب پيمايش ترتيبي اشتباه كرده است با دستور 'SET enable_seqscan TO 'off'  مي‌توانيد ببينيد آيا استفاده از نمايه‌ها باعث افزايش سرعت درخواست‌ها خواهد شد يا خير.

 

استفاده از نمايه‌ها هنگامي كه از علائم ويژه نظير LIKE و ~ استفاده مي‌كنيد فقط در بعضي شرايط خاص كه در اينجا ذكر شده است ممكن است:

 

ابتداي رشته جستجو بايد به طور صريح مشخص باشد براي مثال:

 

- دستورات LIKE نبايد با علامت % شروع شوند

 

- الگوهاي منظمي كه با ~ مي‌آيد حتماً بايد با علامت ^ شروع شود

 

رشته جستجو نبايد با يك مجموعه از كاراكتر‌ها  مثل [a-e] شروع شود

 

جستجوهاي غيرحساس به متن مثل  ILIKE‌ و *~ از نمايه‌ها استفاده نمي‌كنند. در عوض از توابع نمايه‌اي كه در قسمت 4.12 توضيح داده شد استفاده مي‌كنند.

 

مقدار پيش فرض locale‌ بايد در initdb استفاده شود.

 

4.9) چگونه مي‌توانم نحوه بررسي درخواست را توسط بهينه‌ساز درخواستها مشاهده كنم؟

راهنماي دستور EXPLAIN را نگاه كنيد.

 

4.10) نمايه R-tree‌ چيست؟

از نمايه R-Tree  براي انديس كردن داده‌هاي فاصله‌اي استفاده مي‌شود. يك نمايه hash نمي‌تواند جستجوهاي محدوده‌اي را انجام دهد. نمايه "B-tree" نيز براي انجام جستجوي محدوده‌اي در يك جهت قابل استفاده است. اما R-Tree مي‌تواند داده‌هاي چند بعدي را نيز پشتيباني كند. براي مثال اگر از نمايه R-tree‌ براي گونه Point استفاده شود سرعت درخواست‌هايي نظير "select all points within a bounding rectangle" به مراتب افزايش مي‌يابد.

 

مقاله‌اي كه طراحي R-tree را توضيح داده است

 

Guttman, A. "R-trees: A Dynamic Index Structure for Spatial Searching." Proceedings of the 1984 ACM SIGMOD Int'l Conf on Mgmt of Data, 45-57.

 

R-tree‌ مي‌تواند چندضلعيها و چند وجهي را پشتيباني كند. در تئوري، R-tree مي‌تواند تعداد  بعدهاي  بالاتري را نيز  پشتيباني كند. در  عمل  توسعه R-tree‌ نياز به كار بيشتري دارد.

 

4.11) بهينه ساز تكويني درخواست چيست؟ (Genetic Query Optimizer)

استفاده از GEQO سرعت بهينه سازي درخواست را هنگاميكه تعداد زيادي جدول را با استفاده از الگوريتم ژنتيك الحاق مي‌كنيم افزايش مي‌دهد.

 

4.12) چگونه از عبارات منظم براي جستجو استفاده كنم؟ چگونه جستجويي انجام دهم كه حساس به متن نباشد؟ چگونه براي يك جستجوي غير حساس به متن از نمايه استفاده كنم؟

براي جستجوي عبارت منظم از عملگر ~‌ استفاده مي‌كنيم. براي جستجوي غير حساس به متن از عملگر *~ و يا ILIKE‌ استفاده مي‌كنيم.

 

روش ديگر انجام جستجوي غير حساس به متن در زير نشان داده شده است.

 

    SELECT *

    FROM tab

    WHERE lower(col) = 'abc';

 

اين از نمايه‌هاي استاندارد استفاده نمي‌كند. ولي شما مي توانيد با دستور زير يك نمايه ايجاد كنيد و از آن استفاده كنيد.

 

    CREATE INDEX tabindex ON tab (lower(col));

 

4.13) چگونه مي‌توانم در يك درخواست تشخيص دهم كه يك فيلد NULL‌ است؟

با استفاده از توابع IS NULL و IS NOT NULL مي‌توانيم NULL بودن يك فيلد را تست كنيم.

 

4.14) تفاوت بين گونه‌هاي مختلف character چيست؟

Type            Internal Name   Notes

--------------------------------------------------

VARCHAR(n)      varchar      اندازه، حداكثر طول را نشان مي دهد بدون اضافه شدن كاراكتر اضافه

CHAR(n)            bpchar       كاراكترهاي بلانك براي پر شدن طول مشخص شده استفاده مي‌شود

TEXT                text            حداكثر طول را مشخص نمي‌كند

BYTEA               bytea         آرايه‌اي از بايت با طول متغير

"char"               char           يك كاراكتر

 

نام داخلي گونه‌ها را در system catalogue ‌و بعضي از پيغامهاي خطا مي‌توان ديد.

 

چهار گونه اول همگي از نوع varlena هستند (4 بايت اول روي ديسك طول را مشخص مي‌كند كه به دنبال آن داده‌ها قرار دارند.)‌بنابراين فضاي واقعي استفاده شده روي ديسك از اندازه تعريف شده بيشتر است. اما اين گونه‌ها را مي‌توان فشرده كرد كه اينكار باعث مي‌شود فضاي كمتري روي ديسك اشغال كنند.

 

براي ذخيره رشته‌هاي با طول متغير(VARCHAR(n‌ بهترين انتخاب است. در اين گونه حداكثر طول رشته محدود است بر خلاف text كه هيچ محدوديتي روي حداكثر اندازه رشته نمي‌گذارد.(در اين گونه حداكثر طول يك رشته يك گيگا بايت خواهد بود)

 

گونه (CHAR(n  براي ذخيره داده‌هاي با طول يكسان است.يك گونه‌ي (CHAR(n با كاراكترهاي بلانك (خالي) پر مي‌شود تا به طول مشخص شده برسد در حاليكه گونه VARCHAR كاراكترها را به همان صورت كه هستند ذخيره مي‌كند. گونه BYTEA براي ذخيره داده‌هاي باينري است به خصوص داده‌هاي باينري كه شامل بايت‌هاي NULL هستند. از نظر كارايي تمام اين گونه‌ها يكسان هستند.

 

4.15.1) چگونه مي‌توانم يك فيلد سريال يا افزايشي ايجاد كنم؟

PostgreSQL از داده‌هاي سريال پشتيباني مي‌كند. براي ايجاد يك فيلد سريال (براي داشتن يك فيلد منحصر به فرد براي هر رديف )به روش زير عمل كنيد:

 

    CREATE TABLE person (

        id   SERIAL,

        name TEXT

    );

 

دستور بالا به طور اتوماتيك به دستور زير تبديل مي‌شود:

 

    CREATE SEQUENCE person_id_seq;

    CREATE TABLE person (

        id   INT4 NOT NULL DEFAULT nextval('person_id_seq'),

        name TEXT

    );

 

براي ديدن اطلاعات بيشتر به راهنماي دستور create_sequence  مراجعه كنيد. همچنين مي‌توان از OID‌هر رديف به عنوان يك مقدار منحصر به فرد استفاده كرد. اما در اين حالت براي dump كردن و reload‌كردن پايگاه داده بايد دستور pg_dumps‌ را با گزينه o-‌ اجرا كنيد.

 

4.15.2) چگونه مي‌توانم مقدار يك درج سريالي را بدانم؟

يك روش براي گرفتن مقدار بعدي يك فيلد سريال استفاده از تابع ()nextval است. در شبه كُدي كه در ادامه آمده است روش انجام اين كار نشان داده شده است:

 

    new_id = execute("SELECT nextval('person_id_seq')");

    execute("INSERT INTO person (id, name) VALUES (new_id, 'Blaise Pascal')");

 

با اجراي دستور فوق مقدار جديد را در متغير new_id نيز خواهيدداشت كه مي‌توانيد آن را در بقيه درخواست‌ها نيز استفاده كنيد. توجه داشته باشيد كه نام SEQUENCEيي كه به طور اتوماتيك ايجاد شده است به صورت table_serialcolumn_seq‌ خواهد بود. كه در آن table‌ نام جدول و serialcolumn نام فيلد سريال جدول مي‌باشد.

 

براي ديدن مقدار نسبت داده شده به فيلد سريال نيز مي‌توان از تابع () currval به صورت زير استفاده كرد.

 

    execute("INSERT INTO person (name) VALUES ('Blaise Pascal')");

    new_id = execute("SELECT currval('person_id_seq')");

 

و سرانجام شما مي‌توانيد از مقدار OID كه خروجي دستور INSERT  است براي ديدن مقدار پيش فرض استفاده كنيد. هر چند اين روش در همه پلتفرمها قابل استفاده نيست و ضمن اينكه فيلد oid‌ بعد از عدد 4 ميليارد دوباره صفر مي‌شود. در زبان perl با استفاده از DBI و DBD::Pg مقدار oid‌را مي‌توانيد به اين شكل استخراج كنيد: بعد از اجراي ()st->execute$ مقدار oid‌ در متغير  sth->pg_oid_status$ ذخيره خواهد شد.

 

4.15.3) آيا توابع ()nextval و ()currval منجر به ايجاد شرايط race براي ساير كاربران مي شوند؟

خير، استفاده از اين توابع شرايط race را به وجود نمي آورد.

 

4.15.4) چرا اعداد سريالي مربوط به تراكنشهاي abort شده مجدداً استفاده نمي شود؟ چرا بين اعداد سريالي يك فاصله خالي ايجاد مي شود؟

براي بالا بردن امكان اجراي همزمان تراكنشها، اعداد سريالي به محض اجراي تراكنش به آنها تخصيص مي يابد در اين حالت اگر بعضي از تراكنشها abort شوند بين اعداد سريالي استفاده شده يك فاصله خالي به وجود مي آيد.

 

4.16) OID و TID چه هستند؟

OID راه حل PostgreSQL براي داشتن يك شناسه منحصر به فرد براي هر رديف است. هر رديف جديدي كه ايجاد مي شود يك OID منحصر به فرد به آن اختصاص مي يابد. تمام OIDهايي كه در حين initdb ايجاد مي شوند از 16384 كمتر هستند و OIDهايي بعداً توليد مي شود از اين عدد بزرگتر خواهد بود. نكته مهم آن است كه OIDها نه تنها در يك جدول شبيه نيستند بلكه در كل پايگاه داده هيچ دو رديفي داراي OID يكسان نخواهد بود.

 

PostgreSQL از OID در سيستم داخلي خود براي ايجاد ارتباط بين رديفهاي جداول مختلف استفاده مي كند. توصيه مي شود كه يك ستون از نوع OID براي ذخيره اين فيلد در جدول ايجاد كنيد. ساختن يك نمايه براي اين فيلد باعث دسترسي سريعتر به آن خواهد شد.

 

تمام پايگاههاي داده در PostgreSQL براي گرفتن OID جديد از يك ناحيه مركزي استفاده مي كند. ولي اگر بخواهيم OID را به روش ديگري بگيريم و يا اينكه در حين كپي كردن يك جدول بخواهيم OIDهاي اصلي آن تغيير نكند به روش زير مي توانيم عمل كنيم:

 

 

 

        CREATE TABLE new_table(mycol int);

        SELECT oid AS old_oid, mycol INTO tmp_table FROM old_table;

        COPY tmp_table TO '/tmp/pgtable';

        COPY new_table WITH OIDS FROM '/tmp/pgtable';

        DROP TABLE tmp_table;

 

OID يك عدد صحيح 4 بايتي است و بنابراين حداكثر مقدار آن 4 ميليارد خواهد بود و بعد از آن مقدار آن سرريز خواهد شد.  البته تا كنون براي  كسي  اين اتفاق نيفتاده است و تصميم گرداندگان PostgreSQL آن است كه قبل از آنكه اين اتفاق رخ دهد اين مشكل را برطرف كنند.

 

TIDها براي شناسايي محل فيزيكي يك رديف بر اساس بلوك و آفست مي باشد. TIDها بعد از تغيير پيدا كردن يك  رديف و يا  بازخواني  آن  عوض  مي شوند. TIDها توسط نمايه ها استفاده مي شوند.

 

4.17) معني بعضي از ترمها و كلماتي كه در PostgreSQL‌ استفاده مي‌شود چيست؟

ليست برخي از ترمها و كلماتي كه استفاده مي شوند:

 

table, relation, class :كلاس، رابطه، جدول

 

row, record, tuple چندتايي، ركورد، رديف

 

column, field, attribute صفت، فيلد، ستون

 

retrieve, select انتخاب، خواندن

 

replace, updateبه روز كردن، جايگزيني

 

append, insert درج، اضافه كردن

 

OID, serial value مقدار سريال

 

portal, cursor

 

range variable, table name, table alias

 

يك ليست عمومي از ترمهاي مورد استفاده در پايگاه داده در آدرس  http://hea-www.harvard.edu/MST/simul/software/docs/pkgs/pgsql/glossary/glossary.htm وجود دارد.

 

4.18) چرا من خطاي "ERROR: Memory exhausted in AllocSetAlloc" مي‌گيرم؟

اين خطا احتمالاً يا به خاطر تمام شدن حافظه مجازي سيستم شماست و يا اينكه كرنل براي برنامه ها در مورد ميزان استفاده از حافظه مجازي محدوديت اعمال كرده است. قبل از اجراي برنامه اصلي يكي از دستورات زير را اجرا كنيد.

 

    ulimit -d 262144

    limit datasize 256m

 

بسته به نوع شل يكي از اين دستورات ممكن است با موفقيت اجرا شود. با اجراي آن دستور محدوديت حافظه مجازي براي برنامه ها برداشته شده و با اين كار احتمالاً درخواستي كه قبلاً خطا مي داده است اجرا خواهد شد.

 

4.19) از كجا تشخيص دهم كه ويرايش يا نسخه PostgreSQLيي كه من استفاده مي‌كنم چيست؟

با اجراي دستور ()SELECT version

 

4.20) چرا حين اجراي عمليات روي large-objectها خطاي "invalid large obj descriptor"به وجود مي آيد؟

شما بايد قبل از شروع دستوراتي كه با large-objectها كار مي كنند BEGIN  و بعد از آنها هم يك END بگذاريد. در حال حاضر PostgreSQL هندل large-objectها را در زمان نهايي شدن تراكنش (commitشدن) مي بندد. به همين دليل اولين تلاش براي انجام هر كاري با هندل منجر به خطاي invalid large obj descriptor خواهد شد. براي جلوگيري از اين خطا حتماً بايد از يك تراكنش استفاده كنيد. اين كار همانطور كه قبلاً گفته شد با استفاده از قرار دادن BEGIN و END در ابتدا و انتهاي دستورات انجام مي شود.

 

اگر اين خطا را در حين استفاده از يك درايور ODBC دريافت كرديد احتمالاً بايد اين دستور را اجرا كنيد: set auto-commit off

 

4.21) چگونه يك ستون ايجاد كنم كه مقدار زمان جاري را به عنوان مقدار پيش‌فرض داشته باشد؟

از CURRENT_TIMESTAMP  استفاده كنيد در مثال زير نحوه انجام اين كار نشان داده شده است:

 

CREATE TABLE test (x int, modtime timestamp DEFAULT CURRENT_TIMESTAMP );

 

 

4.22) چرا "زير درخواستهايي" كه از IN استفاده مي‌كنند كند هستند؟

در نسخه هاي قبل از 7.4 عمل الحاق زير درخواست و درخواست اصلي به اين صورت انجام مي شود كه نتايج به دست آمده از زير درخواست به صورت ترتيبي براي هر رديف اعمال مي شود. اگر زيردرخواست رديف هاي كمي را به عنوان خروجي برگرداند و درخواست بيروني رديف هاي زيادي را شامل شود استفاده از IN بهترين روش است در غير اينصورت بهتر است از EXISTS استفاده شود

 

    SELECT *

    FROM tab

    WHERE col IN (SELECT subcol FROM subtab);

 

به:

 

    SELECT *

    FROM tab

    WHERE EXISTS (SELECT subcol FROM subtab WHERE subcol = col);

 

براي اجراي سريع اين درخواست بايد براي ستون subcol نمايه ايجاد شده باشد.

 

در نسخه هاي بعد از 7.4 IN براي الحاق از همان تكنيك پيچيده مورد استفاده در دستورات معمولي استفاده مي كند و بنابراين استفاده از آن نسبت به EXISTS ارجحيت دارد.

 

4.23) چگونه مي‌توانم يك الحاق خارجي (outer join) انجام دهم؟

براي انجام الحاق خارجي به روش زير عمل كنيد:

 

    SELECT *

    FROM t1 LEFT OUTER JOIN t2 ON (t1.col = t2.col);

 

يا

 

    SELECT *

    FROM t1 LEFT OUTER JOIN t2 USING (col);

 

درخواستهاي بالا t1.col , t2.col را به هم الحاق مي كند و همچنين رديفهاي t1 كه نظير آنها در t2 نبوده است را نيز برمي گرداند. اگر از RIGHT استفاده شود نتيجه بر عكس است. يعني رديفهاي t2 كه نظير آنها در t1 نباشد را نشان مي دهد و اگر از FULL استفاده شود نتيجه هم شامل رديفهاي t1 است  و هم شامل رديفهاي t2. استفاده از كلمه OUTER اختياري است چرا كه اين كلمه به طور ضمني در دستورهاي LEFT, RIGHT, FULL وجود دارد.

 

در نسخه هاي قبلي پايگاه داده مي توانيم الحاق خارجي را به كمك دستورهاي UNION, NOT IN شبيه سازي كنيم. اين كار در مثال زير نشان داده شده است:

 

 

    SELECT tab1.col1, tab2.col2

    FROM tab1, tab2

    WHERE tab1.col1 = tab2.col1

    UNION ALL

    SELECT tab1.col1, NULL

    FROM tab1

    WHERE tab1.col1 NOT IN (SELECT tab2.col1 FROM tab2)

    ORDER BY col1

 

4.24) چگونه مي‌توان درخواستهايي از چند پايگاه داده توليد كرد؟

در حال حاضر اين كار امكان پذير نيست. PostgreSQL فقط امكان درخواست از پايگاه داده اي را مي دهد كه در حال حاضر به آن متصل باشيد و نمي‌توان به طور همزمان از دو پايگاه داده استفاده كرد. البته يك برنامه كاربردي خود مي تواند به طور همزمان دو  پايگاه داده را مورد استفاده قرار داده و نتايج را با هم تركيب كند ولي نمي تواند در يك درخواست به هر  دو پايگاه داده رجوع كند.

 

4.25) چگونه خروجي يك تابع مي‌تواند  چند رديف يا ستون باشد؟

در نسخه 7.3 خروجي يك تابع مي تواند چند رديف يا چند ستون باشد. براي ديدن  اطلاعات بيشتر به سايت زير مراجعه كنيد:http://techdocs.postgresql.org/guides/SetReturningFunctions 

 

4.26) در توابع PL/PgSQL چرا نمي‌توان با اطمينان جداول موقت را ايجاد يا حذف كرد؟

PL/PgSQL محتواي توابع را ذخيره (cache) مي كند. يك اثر بد جانبي اين كار آن است كه اگر در تابع از يك جدول موقت استفاده شود و بعداً آن جدول حذف و يك جدول جديد به جاي آن ايجاد شود، در فراخواني مجدد  آن تابع، محتواي ذخيره شده تابع  هنوز به جدول قديمي اشاره مي كند و بنابراين اجراي تابع با اشكال مواجه مي شود. راه حل اين مشكل آن است كه براي جداول موقت از دستور EXECUTE استفاده شود كه اين كار سبب مي شود كه درخواست براي هر بار اجرا مجدداً پيمايش و تفسير شود.

 

4.27) چه گزينه‌هايي براي تكرار (replication) وجود دارد؟

There are several master/slave replication options available. These allow only the master to make database changes and the slave can only do database reads. The bottom of http://gborg.PostgreSQL.org/genpage?replication_research lists them. A multi-master replication solution is being worked on at http://gborg.PostgreSQL.org/project/pgreplication/projdisplay.php.

 

4.28) چه گزينه‌هايي براي رمزنگاري وجود دارد؟

contrib/pgcrypto شامل توابع رمزنگاري زيادي است كه مي توان از آنها در دستورات SQL استفاده كرد.

 

براي رمز كردن ارتباط بين client و server  پايگاه داده حتماً گزينه SSL را بر روي پايگاه داده فعال كنيم.

 

در نسخه 7.3 به بعد كلمات عبور كاربران به طور اتوماتيك به صورت رمز شده ذخيره مي شود ولي در نسخه هاي قبلي بايد گزينه PASSWORD_ENCRYPTION را در فايلpostgresql.conf فعال كنيم.

 

مي توان پايگاههاي داده را روي يك فايل سيستم رمزشده نگاهداري كرد

 

 

--------------------------------------------------------------------------------

 

Extending PostgreSQL

5.1) من يك تابع نوشته‌ام. چگونه آن را در psql اجرا كنم؟ چرا با اجراي آن core dump مي‌گيرم؟

دلايل مختلفي مي تواند باعث بروز اين مشكل شود. اما قبل از همه، تابع خود را به صورت جدا تست كنيد.

 

5.2) چگونه مي‌توانم در توليد نوع‌ها و توابع جديد و جالب براي PostgreSQL‌ همكاري و مشاركت داشته باشم؟

كد خود را به گروه پستي pgsql-hackers   ارسال كنيد.

 

5.3)  چگونه مي‌توانم يك تابع به زبان C بنويسم كه خروجي آن يك ‌tuple  (چند تايي) باشد؟

در نسخه هاي 7.3 به بعد يك تابع مي تواند يك جدول را به عنوان خروجي برگرداند. اين ويژگي در توابعي كه به زبانهاي C و PL/PgSQL نوشته مي‌شوند به طور كامل وجود دارد. راهنما برنامه نويسان را مطالعه كنيد. يك مثال از نحوه برگرداندن يك جدول به عنوان خروجي در contrib/tablefunc آمده است.

 

5.4) من يك فايل منبع را عوض كرده ام چرا در عمليات كامپيل مجدد آن، تغيير ديده نمي‌شود؟

Makefile براي فايلهاي include شده وابستگيها را به درستي نشان نمي دهد. براي اطمينان از اينكه فايلي كه عوض كرده ايد حتماً دوباره كامپيل مي‌شود دستور make clean را اجرا كنيد. اگر از كامپيلر gcc استفاده مي كنيد مي توانيد از گزينه enable-depend-- در موقع اجراي برنامه configure استفاده كنيد اين گزينه باعث مي شود كه وابستگيها به طور اتوماتيك توليد شود.

 

مأخذ:

http://www.postgresql.org/files/documentation/faqs/FAQ_farsi.html

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 23 اسفند 1393 ساعت: 23:21 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره مروري بر سيستمهاي بانك اطلاعاتي و مزاياي Oracle,تحقیق درباره سيستمهاي بانك اطلاعاتي و مزاياي Oracle,تحقیق درباره POSTGEERSQL,