روش بحث در کلاس

معلم از هر روش یا الگویی که در تدریس استفاده کند، با مواردی برخورد خواهد کرد که باید درباره آنها با دانش آموزان بحث کند. این روش، الگوی تدریس مستقلی نیست، بلکه راهبرد یا جریانی از مراحل تدریس است که در اغلب الگوهای تدریس به کار می رود. با وجود این ، در معرفی این راهبرد، از اصول کلی مشابه الگوهای تدریس استفاده شده است؛ یعنی ابتدا، مبانی نظری آن وسپس کاربرد عملی آن تشریح می شود .

در زبان انگلیسی، (( discussion)) و ((((discourse  به طور مترادف به کار می روند. در فرهنگهای انگلیسی این واژه گان چنین تعریف شده اند: اشتغال به یک مبادله کلامی منظم و اظهار نظر درباره موضوعات ویژه.

معلمان ( در جوامع غربی، بویژه انگلیسی زبان) تمایل دارند که واژه (discussion ) را به کار برند، اما دانشمندان علوم تربیتی و پژوهشگران تمایل بیشتری دارند که از واژه discourse استفاده کنند و آن را جامعتر از واژه قبلی می دانند در زبان فارسی این واژه به سخنرانی، خطابه، نطق، موعظه، خطبه، بحث و گفتگو معنی شده است ( باطنی 1371 )

برای پی بردن بیشتر به معنی discourse می توانیم به روابط روزمره افراد اشاره کنیم که همین امر نیازمند استفاده از زبان و مهارتهای ارتباطی است؛ مانند دوستیها که با ارتباطهای کلامی آغاز می شود و استمرار می یابند، افراد که در تبادل افکار و تجارب با یکدیگر سخن می گویند و بحث می کنند، اعضای خانواده، نوجوانان و جوانان که با به کارگیری ارتباطهای کلامی، با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند؛ همچنین بحث و گفتگودر مجالس و ضیافتها، رسانه هایارتباط جمعی و شبکه های رایانه ای امری رایج و متداول است.

صحبت کردن مردم در کلاس:

بحث و گفتگو در کلاسها، نقش محوری دارد، زیرا بیان شفاهی وسیله تدریس است. در این باره، پژوهشگران در یافته اند که اکثر معلمان در کلاس، زیاد صحبت می کنند و نیز در اغلب کلاسها یک انگاره یا طرح اساسی ارتباطی وجود دارد، که این طرح ارتباطی نمی تواند بهترین طرح برای ارتقای اندیشه دانش آموز باشد. پژوهشگران، این طرح کلامی را ( درس پرسیدن و درس جواب دادن) نامگذاری کرده اند و آن را یک فعالیت تدریس می دانند که دانش آموزان در قالب کل کلاس با سوا لهایی که معلم طرح می کند و پاسخهایی که آنان می دهند، به تمرین می پردازند؛ این طرح ارتباطی و کلامی همچنان در همه نظامهای آموزشی کشورها برقرار است.

سئوال کردن معلم:

آموختن درس ( به شیوه حفظ کردن) مبتنی است بر صحبت و سئوال کردن معلم. پژوهشگران طی سالهای متمادی، نوع سئوال و شیوه های سئوال کردن معلمان را بررسی کرده اند؛ از جمله ریچارد آرندز نتیجه تحقیقات و بررسیهای مارک گال ( 1970) را، که در چند مرحله به شیوه سئوال کردن معلمان پرداخته است، بدین سرح ارائه می دهد:

به طور معمول ،معلمان ، هنگام تدریس سئوالهای زیادی میکنند. استینوس در سال 1912، تخمین زد که   5/4 از اوقات مدرسه به یادگیری با روش سئوال و جواب اختصاص دارد. او در یک نمونه آماری از دبیران دبیرستانها به این نتیجه رسید که هر معلم به طور متوسط در یک روز، 395 سئوال از دانش آموزان می کند. همچنین، تحقیقات انجام شده در دهه 1960 نیز، نتایج مشابهی

به دست داده اند ( آرندز، 1994 ، ص 398 ).

حال باید این سئوال را مطرح کرد که طرح پرسشهای زیاد در یاد گیری دانش آموزان چه نتایجی دارد؟ بخصوص، سئوالهای ساده عینی و سئوالهای پیچیده، که برای سطوح بالای حیطه شناختی طرح می شوند، چه تاثیری در یادگیری دانش آموزان خواهد داشت؟

نتایج تحقیقات در مورد دو نوع سئوال فوق، چنین نشان می دهند که از یک سو، تاکید بر طرح سئوالهای ساده برای پیشرفت دانش آموزان محروم و ضعیف موثر تر است و در نتیجه به تسلط آنان در مهارتهای پایه می انجامد و از سوی دیگر، تاکید بر طرح سئوالهای پیچیده برای سطوح بالای حیطه شناختی و برای دانش آموزان متوسط و قوی موثر است؛ بخصوص در شروع دوره متوسطه که در این مرحله، دانش آموزان به مرحله فکری بیشتری نیاز دارند.  ( آرندز، 1994، ص 390).

امروزه، روش بحث و گفتگو به شکلهای مختلف، بیشترین کاربرد را در امر تدریس معلمان دارد؛ زیرا با این روش، از صمیمیت یکجانبه معلم کاسته می شود و بر مشارکت بیشتر دانش آموزان در اندیشیدن به مسائل و کشف کردن آنها افزوده می شود. طی سالها، بحث در کلاس گزینه ای بود که به جای سخنرانی از آن استفاده می شد و همواره بین معلمان و پژوهشگران علوم تربیتی در مورد مزیت و اثر بخشی یکی بر دیگری مجادله می شد، اما امروزه، دیدگاه معاصر، بحث کردن در کلاس را در مقابل سایر راهبردها یا الگوها قرار نمی دهد، بلکه آن را راهبردی می داند که بتنهایی عمل نمی کند و می تواند همراه با همه الگوهای تدریس و نیز در موقیتهای متنوع به کار رود. همچنین اینکه در چه مواقعی از بحث استفاده شود، به تشخیص معلم در جریان تدریس بستگی دارد.

آثار آموزشی روش بحث:

معلمان راهبرد بحث در کلاس را حداقل برای نیل به سه هدف عمده آموزشی به کار می برند :

1)رشد تفکر در دانش آموزان و کمک به آنان برای اینکه خود، سازنده معنای محتوای درس باشند؛ گرچه بحث کردن دربارة موضوعی الزاما موجب درک و فهم دانش آموزان نمی شود، ساختارهای شناختی موجود دانش آموزان را تقویت می کند و به آنان یاری می دهد تا توانایی اندیشیدن خود را افزایش دهند.

2)توسعه اشتغال ورزی دانش آموزان به فعالیتهای یادگیری، تحقیقات تجارب معلمان نشان می دهد که برای تحقق یادگیری، دانش  آموزان باید مسئولیت بپذیرند و تنها به معلم متکی نباشند؛ بنابراین، استفاده از روش بحث و گفتگو یکی از راههای رسیدن به این هدف است.

3)کمک به دانش آموزان در راستای یادگیری مهارتهای مهم ارتباطی و فرایندهای اندیشیدن. از آنجا که بحث در حضور جمع انجام می شود، فرصتهایی پدید می آیند تا معلم به افکار دانش آموزان و نحوه یادگیری آنان پی ببرد. افزون بر آن، بحث کردن در کلاس برای معلمان موقیتهایی فراهم می کند تا دانش آموزان را برای تحلیل اندیشه های خود و کسب یا تقویت مهارتاهی ارتباطی، مانند اظهار نظر، گوش دادن و خوب سئوال کردن یاری دهد.

ویژگیهای روش بحث در کلاس :

از آنجا که این روش در همه زمینه های تدریس نقش محوری دارد، جدا کردن آن از سایر وظایف اجرایی و آموزشی معلم دشوار است؛ با وجود این، همانند الگوهای تدریس ویژگیهای خود را به عنوان یک رویکرد آموزشی دارد.

ویژگیهای مشترک در بحث :

در بحث کردن، صحبت دانش آموز و معلم، هردو، لازم است.

از دانش آموزان انتظار می رود که درباره مواد تحصیلی وارد گفتگو و مکالمه شوند.

از دانش آموزان و معلمان انتظار می رود که اندیشه ها و نظر های خود را برای همه افراد کلاس ابراز کنند. زیرا از یک سو، برای دانش آموزان فرصتهای عمومی پیش می آیند که می توانند افکار خود را بر زبان آورند، همچنین این انگیزه در آنان تقویت می شود که از محدوده کلاس فراتر رفته، خارج از آن بحث کنند.

راهبردهای بحث : به طور کلی، همه الگوها و روشهای تدریس به راهبرد بحث نیاز دارند. روش بحث کردن به فضا و امکانات کلاس بستگی دارد؛ با وجود این، مهمترین موارد استفاده از آن، بدین قرار است.

1-  هنگام استفاده از الگوهای تدریس، مانند الگوهای ارائه مستقیم، آموزش مفهمو و یادگیری مشارکتی ( ر. ک . : فصل ششم )

2-  هنگامی که دانش آموزان، طبق خواسته معلم ، خودشان مطلبی را مطالعه کرده و فرا گرفته اند و معلم می خواهد از یادگیری آنان اطمینان حاصل کند و اشکالت احتمالی را بر طرف سازد.

  3-  هنگامی که معلم بخواهد با بحث و گفتگو، مهارتهای اکتشافی و کاوشگری دانش آموزان را تقویت کند.

4- برای تبادل تجربه و رسیدن به تفاهم مشترک و نیز آموختن نحوة رویارویی با عقاید متفاوت.

مراحل به کار گیری راهبردهای بحث :

این مراحل به وظایف و فعالیتهای معلم، قبل از بحث، ضمن بحث و پس از آن تقسیم می شوند.

الف) قبل از بحث: به نظر برخی از معلمان، بحث کردن امری است اتفاقی و غیر قابل پیش بینی که نمی توان از قبل آن را برنامه ریزی کرد؛ اما این عقیده نادرست است، زیرا آن هم مانند سایر فعالیتهای آموزشی به برنامه ریزی و طراهی قبلی نیاز دارد. بنابراین، معلم قبل از رفتن به کلاس باید این مراحل را طی کند:

1) تعیین هدف بحث : اولین گام در برنامه ریزی برای استفاده از راهبرد بحث این است که درباره لزوم و تناسب بحث با درس مورد نظر تصمیم گرفته شود. دومین گام آماده کردن در س و تصمیم گیری درباره نوع بحث است. همانطور که گفتیم، بحث در کلاس می تواند بتنهایی به عنوان یک راهبرد آموزشی به کار رود، اما در بیشتر موارد برای اجرای سایر روشها و الگوهای تدریس استفاده می شود. بنابراین، برنامه ریزی برای بحث مستلزم تعیین هدفهای دقیق آن است هر چند هدفهای ویژه بحث بی شمارند، معلمان، به طور کلی، هدفهایی بدین قرار را دنبال می کنند :

حصول اطمینان از یادگیری و فهمیدن درس و مطالب مطالعه شده با بحث و گفتگو.

تقویت مهارتهای اکتشافی و کاوشگری در آموزش مهارتهای فکری.

سهیم شدن در تجارب و رسیدن به فهم مشترک.

2) در نظر گرفتن دانش آموزان : معلمان برای استفاره از راهبرد بحث د ر کلاس، باید به مهارتهای دانش آموزان در بحث کردن و توانایی آنان در برقراری ارتباط با یکدیگر توجه کنند. همچنین آنان باید چگونگی واکنش عده ای از دانش آموزان را نسبت به سئوالهایی که برای بحث مطرح می شوند در

نظر گیرند. معلملن باید پیش بینی کنند که ممکن است برخی از دانش آموزان بخواهند تمام مدت اختصاص یافته به بحث را صحبت کنند؛ بنابراین ، به هنگام برنامه ریزی کردن برای بحث، اجرای روشهایی که موجب شرکت بیشتر دانش آموزان در بحث می شود اهمیت دارد.

3)استفاده از فضا برای بحث کردن : ترتیب نشستن دانش آموزانکلاس، بر الگوهای ارتباطی آنان تاثیر می گذارد. بهترین حالت و شکل قرار گرفتن صندلیها در کلاس، شکلهای   و دایره ای است؛ زیرا در این دو حالت، دانش آموزان می توانند یکدیگر را ببینند واین وضعیت محاسن و معایب خاص خود را دارد.

در وضعیت   که معلم در قسمت باز آن قرار میگیرد، اقتداری بیشتری در کلاس دارد، بخصوص زمانی که او با گروهی از دانش آموزان که فاقد مهارت بحث کردن هستند مواجه است. وضعیت  فضای مناسبی برای حرکت معلم در میان دانش آموزان فراهم میکند اما از معایب وضعیت      این است

 که بین معلم ( اداره کننده بحث ) و دانش آموزان فاصله عاطفی ایجادمی کند. همچنین فاصله مکانی بین دانش آموزان دو ردیف اول و آخر زیاد است.

اما، وضعیت دایره ای شکل فاصله های مکانی دانش آموزان را به حداقل می رساند و فرصتهای گفتکو آزادانه میات آنان را افزایش می دهد. از معایب وضعیت دایره ای آن است که معلم نمی تواند آزادانه بین دانش آموزان حرکت کند یا به سوی تخته برود؛ در مواردی این وضعیت ایجاب می کند که معلم بین دانش آموزان بنشیند.

ب) ضمن بحث : موفقیت آمیز بودن بث در کلاس به چند مهارت ارتباطی و تعاملی بین معلم و دانش آموزان نیاز دارد. معلم به عنوان رهبر بحث باید کاملا بر بحث تمرکز کند و با جلب کردن نظر دانش آوزان، آن را در مسیر خود

نگاه دارد. همچنین، با گوش دادن به نظرات آنان، دانش آموزان را به مشارکت ترغیب و آنان را یاری دهد تا جریان بحث را دنبال و یادداشت کنند.

1)تمرکز بحثها‌ : در بسیاری از بحثهای کلاس سخنان فراوانی ایراد می شوند که با هدفهای اصلی درس یا تفکر دانش آموز ارتباط ناچیزی دارند

یک بحث اثر بخش آن است که از موضوع اصلی خارج نشود و هدف را دنبال کند. بدین منظور، معلم در ابتدای بحث باید هدفها ومقاصد آن را بیان و دانش آموزان را برای شرکت در بحث آماده کند. همچنین، او می تواند سئوال بخصوصی یا موضوعی معما گونه طرح کند، به کونه ای که دانش آموزان قادر به فهم آن باشند و به آن پاسخ دهند؛ سئوال کردن یا طرح موضوعی که موجب جلب توجه دانش آموزان شود آغاز یک بحث خوب     است.

2)کنترل رخدادهای کلاس : در جریان بحث؛ رخدادهای بسیاری می توانند آن را از موضوع اصلی خارج سازند. در برخی موارد، دانش آموزان، به طور عمد، می کوشند که معلم را از بحث منحرف کنند. برای مثال، به جای توجه به موضوع مورد بحث، در باره مسابقه فوتبال صحبت می کنند یا اینکه دانش آموز، موضوع یا سئوالی طرح می کند که با موضوع اصلی ارتباطی ندارد. این امر، بدفعات و بیشتر به وسیله دانش آموزانی رخ می دهد که مشکل تمرکز کردن دارند. همچنین دانش آموزان خرد سالتری که هنوز مهارتهای گوش دادن و بحث کردن را نیاموخته اند به چنین اعمالی دست می زنند. در اینگونه موارد، معلم باید به آنان تذکر دهد که در حال حاضر، در باره موضوع اصلی صحبت و سایر موضوعات را به زمان مناسب موکول کنند.

3)یادداشت کردن نکات عمده بحث : بهتر است نکات مهمی که در جریان بحث ایراد می شوند به نحوی یادداشت شوند. معلم می تواند این نکات را که دانش آموزان طرح می کنند بر روی تخته بنویسد یا ارتباط موجود بین مفاهیم و نکات مورد بحث را با رسم یک نمودار ارتباطی نشان دهد. اما سئوالی که معلمان تازه کار با آن مواجهند این است که تا چه حد باید جزئیات بحث را یادداشت کرد و آیا باید همه نکات یادداشت شوند. تصمیم گیری در این مورد، به موقیت دانش آموزان و مقاصد بحث بستگی دارد، یعنی دانش آموزان که فاقد مهارتهای بحث کردن هستند، بهتر است همه نکات را بنویسند و دانش آموزانی که مجربترند می توانند تنها فهرست کلمات مهم را یادداشت کنند تا وقت بیشتری برای تبادل نظر باقی بماند. همچنین، هرگاه معلم از دانش آموزان بخواهد که درباره موضوعی اظهار نظر کنند یا به سئوالهای او پاسخ دهند، بهتر است بدون توجه به کیفیت آنها، نظرات و پاسخهای همه آنان را روی تابلو بنویسد.

4)گوش دادن به نظرات دانش آموزان : گوش دادن معلم به سخنان و نظرات دانش آموزان موجب تقویت انگیزه آنان و فهم بهتر مطالب می شود. همچنین واکنش معلم نشبت به نظرات دانش آموزان باید با بی نظری همراه باشد، یعنی در صورت نادرست بودن عقایدشان، او در مقابل آنان موضع نگیرد، زیرا این امر سبب میشود که دانش آموزان خجالتی، از اظهار نظر مجدد خودداری کنند.

5)فرصت پاسخ دادن : تحقیقات نشان داده اند که بسیاری از معلمان فرصت کافی به دانش آموزان نمی دهند تا درباره سئوالهایی که طرح کرده اند فکر کنند و سپس پاسخ دهند ( آرندز، 1944، ص 390 ). شاید این امر به چند دلیل باشد : نخست اینکه، سکوت از نظر هنجار فرهنگی خوشایند نیست و بسیاری از افراد از ادامه سکوت ناراحت شده، در نتیجه به گفتگو ادامه می دهند. دوم اینکه برخی از معلمان حالت انتظار و سکوت در برابر پاسخ دانش آموزان را موجب از بین رفتن نظم ، کاهش سرعت پیشرفت آموختن درس و سرانجام موجب صحبت کردن و سوء رفتار سایر دانش آموزان می دانند. با وجود  این، توصیه می شود که دست کم 3 ثانیه برای پاسخ دادن به سئوال در نظر گرفته، سپس سئوال دیگری طرح شود همچنین، تا زمانی که پاسخ سوال مشخس نشده است، معلم سئوال جدید را طرح نکند؛ البته، زمان  انتظار برای شنیدن پاسخ به درجه دشواری سئوال نیز بستگی دارد.

6)واکنش معلم نسبت به پاسخهای دانش آموزان: هرگاه، دانش آموزان به سئوالهای معلم پاسخ درست دهند، معلم نیز، به نحوی پاسخ آنان را تایید و تحسین می کند، اگر چنین نباشد ، واکنش معلم هم نسبت به دانش آموزان دشوارتر خواهد بود، در چنین شرایطی، معلم می تواند از رهنمودهایی بدین شرح استفاده کند :

معلم، پاسخ نادرست دانش آموز را با طرح کردن سئوال دیگری که پاسخ صحیح آن، همان پاسخ نادرست است مهم جلوه دهد. برای مثال، اگر معلم سئوال کند که ( خسوف ) چیست؟ و دانش آموز پاسخ دهد که خسوف یعنی ( خورشید گرفتگی ) معلم به جای اینکه بگوید پاسخ شما اشتباه است. می تواند بگوید اگر پرسیده بودم که ( کسوف ) چیست؟ جواب شما درست بود.پس از طرح سئوال، دانش آموز را برای رسیدن به جواب صحیح کمک و راهنمایی کند. برای مثال، معلم می تواند در باره سئوال فوق بگوید  خسوف وضعیتی است که زمین بین ماه و خورشید قرار می گیرد.

معلم، دانش آموزان ر امسئولیت پذیر سازد تا پاسخهای صحیح ر افراهم گیرند. برای مثال، معلم می تواند بگوید : اگر در جلسه بعد این سئوال را طرح کنم، به طور حتم، جواب صحیح را خواهید داد.

بهبود بخشیدن به جریان بحث : همانطو که معلمان به یادگیری و تمرین مهارتهای بحث کردن نیاز دارند، دانش آموزان نیز باید آنها را فرا گیرند. برای اینکه دامنه بحث در کلاس گسترش یابد و تا سر حد امکان همه دانش آموزان در آن مشارکت فعال داشته باشند، راهبردهایی که معلمان مجرب ( در کشورهای غربی ) به کار برده اند و اثر بخشی آنها در عمل تجربه شده است، به اختصار معرفی می شوند :

1)تفکر- همفکری- مشارکت : این راهبرد برای به فکر وا داشتن دانش آموزان و افزایش مشارکت گروهی به کار می رود که در آن، مراحلی طی می شوند :

 تفکر : در این مرحله، معلم در مورد درس سئوال یا مسئاله ای طرح می کند و از دانش آموزان می خواهد به مدت یک دقیقه درباره آن بیندیشند.

همفکری : سپس، معلم از دانش آموزان می خواهد که به صورت دو نفری اندیشه های خود را با یکدیگر در میان گذارند و به مدت 4 تا 5 دقیقه با یکدیگر تبادل نظر کنند.

مشارکت : در ادامه، معلم از گروههای دو نفری می خواهد نتیجه افکار خود را با همه افراد کلاس درمیان گذارند. البته ممکن است به علت کمبود وقت، همه آن گروهها نتوانند مشارکت کنند؛ اما، معلم باید حداکثر مشارکت را خواستار باشد.

2)فرصت گوش دادن : در بسیاری از بحثها بعضی از دانش آموزان به صحبتهای دیگران گوش نمی دهند، اما اجازه می گیرند که صحبت کنند. یک روش برای تقویت هارت گوش دادن این است که از همان دانش آموزی که می خواهد صبت کند بخواهیم تا آنچه را دانش آموز قبلی گفته است توضیح دهد؛ در این صورت، آنان ناچار خواهند  شد که به سخنان دیگران با دقت گوش کند.

3)جلوگیری از بحث انحصاری : به طور معمول در کلاسها همیشه عده بخصوصی، سخن گفتن و بحث کردن را به خود اختصاص می دهند و بقیه ساکت می مانند، برای اینکه در مشارکت دانش آموزان در بحث توازن ایجاد شود. معلم می تواند مسئولیت نترل و نظارت بر مشارکت کلیه افراد کلاس بر عهده یکی از دانش آموزان بگذارد و او نیز به کسانی که بیش از یک بار صحبت کنند، با یادداشت کوتاهی تذکر دهد.

4)استفاده از توپ پلاستیکی: این راهبرد برای تقویت مهارت مشارکت دانش آموزان خرد سال در صحبت کردن موثر است. در این راهبرد، معلم یک توپ پلاستیکی را به یکی از دانش آموزان می دهد و از او می خواهد که بحث را شروع کند و تذکر می دهد که فقط فردی که توپ در اختیار دارد می تواند صحبت کند و سایر افرادی که می خواهند صحبت کنند دست خود را بالا نگه دارند و پس از دریافت توپ صحبت کنند.

7- بیان منظور دیگری ( نقل قول ) : معلم برای اطمینان یافتن از اینکه دانش آموزان منظور یکدیگر را فهمیده اند، از آنان می خواهد آنچه را دیگری گفته است با بیان خود تعبیر و تفسیر کند و توضیح دهد. البته باید توجه داشت که هدف از بیان منظور دیگران، تکرار کلمه به کلمه سخنان ایراد شده نیست، بلکه بیان درک  استنباط فرد از مطالب شنیده شده است همچنین شنونده می تواند ضمن توضیح و تشریح سخنان دیگران ، با ابتکار خود، یک مثال بزند، افزوت بر آن، هر شیوه ای که نشان دهد توانسته است سخنان دیگران را بفهمند مناسب است.

چكيده

  پيشرفت تحصيلي يكي از متغيرهاي اصلي آموزش و پرورش است. و مي توان از آن به عنوان شاخص عمده سنجش كيفيت آموزش و پرورش ياد كرد. معمولاً پيشرفت تحصيلي بر اساس نتايج آزمونهاي نهايي و استاندارد مورد سنجش قرار مي گيرد. كه سنجيدن پيشرفت تحصيلي در درس رياضي نيز از اين قاعده مستثني نمي باشد. و از آنجا كه آموزش رياضي در زمينه سازي براي يادگيري تمامي علوم و در نهايت زندگي بهتر، نقش حساس و قابل توجهي ايفا مي كند، متأسفانه بر اساس يافته هاي موجود، عدم پيشرفت تحصيلي در درس رياضي به وضوح روشن گرديده است.

نظام آموزشي، با مطالعه عوامل مؤثر در پيشرفت تحصيلي و شناسايي ابعاد مختلف آن اقدامات مورد نياز را به منظور بهبود وضعيت تحصيلي دانش آموزان و رفع كاستيهاي موجود به عمل مي‌آورد در اين پژوهش تلاش شد، تا به يكي از مؤلفه هاي عمده، تأثيرگذار بر پيشرفت تحصيلي، يعني روش تدريس رياضي، پرداخته شود.

اين عامل توسط شاخص هاي زير مورد بررسي قرار گرفتند:

ويژگيهاي عمومي تدريس و شيوه‌هاي تدريس تمرين و تكرار، سخنراني، پرسش و پاسخ و مباحثه اي.

پرسش نامه استفاده شده در دو سطح آمار توصيفي و استنباطي با استفاده از آزمون t دو نمونه اي و آزمون من- ويتني، با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. و نتايج حاصل از پژوهش نشان داد كه شيوه تدريس معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان مؤثر است. همچنين تأثير شيوه تدريس تمرين وتكرار و پرسش و پاسخ در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مورد تأييد قرار گرفت، ولي ويژگيهاي عمومي تدريس، روش سخنراني و مباحثه اي در پيشرفت تحصيل تأثير نداشت.

واژگان كليدي: پيشرفت تحصيلي، روش تدريس رياضي، ويژگيهاي عمومي تدريس، روش تدريس سخنراني، روش تدريس تكرار و تمرين، روش تدريس پرسش و پاسخ و روش تدريس مباحثه اي.

مقدمه:

از بررسي تعاريف متعدد به تدريس مي توان نتيجه گرفت كه تدريس فعاليتي است با سه ويژگي:

1-   تدريس بايد هدف داشته باشد

2-   تدريس بايد متناسب با هدف و مقصود باشد

3-   مفاهيم به طريقي ارائه شود كه مطابق فهم و توانايي شاگردان باشد. (فتحي، 1372، ص 11)

صاحبنظران معمولاً روشهاي تدريس را به سه دسته تقسيم مي كنند:

1-   روشهاي سنتي يا تاريخي شامل روش سقراطي و روش مكتبي

2-   روشهاي متداول تدريس كه بيشتر در قالب و چارچوب الگوي پيش سازمان دهنده مي گنجند و شامل روش حفظ تكرار، روش سخنراني، روش پرسش و پاسخ، روش نمايشي، ايفاي نقش، گردش علمي، بحث گروهي و آزمايشي مي باشد.

3-   روشهاي جديد آموزشي كه معمولاً با الگوي حل مسئله سنخيت بيشتري دارند و در دو قسمت روشهاي آموزشهاي انفرادي و روش واحدها مطرح شده است. (شعباني، 1372).

  معلم پس از آنكه با روشهاي مختلف تدريس آشنا شد، در عمل بايد با تشخيص موقعيت، روشها و فنون مناسب را انتخاب كند. بعنوان مثال اگر معلمي در تدريس خود از روش سخنراني استفاده كند، در صورت لزوم مي تواند با دانش‌آموزان بحث كند، از آنها سئوال نمايد، به آنها تمرين دهد، برايشان آزمايش كند، نمونه و يا مدلي را به آنها نشان دهد و ... بدين ترتيب بهتر است كه معلمان در امر تدريس از روش تلفيقي استفاده نمايند و در پژوهش حاضر، از ميان روشهاي متنوع تدريس، چهار نوع روش تدريس پرسش و پاسخ، سخنراني، تمرين  و تكرار و مباحثه اي در نظر گرفته شد. و تأثير در پيشرفت تحصيلي مورد بررسي قرار گرفت.

  براي آنكه معلم در امر تدريس موفق شود بايد از يك سري ويژگيهاي عمومي تدريس برخوردار باشد. كاظمي (1378) طي تحقيقي بيان مي كند كه علاقه معلم به شغل خود يكي از ويژگيهاي نمونه در تدريس است . و طي مطالعات انجام شده توسط پژوهشگراني چون اللهياري (1380) و كرامتي (1370)، عارفي (1369)، كلامي (1375) و شنايي و علاقبند و پاشا شريفي و هومن (1374)، علاقه و تسلط معلم به تدريس را در پيشرفت تحصيلي مؤثر شناخته‌اند.

  از جمله اقدامات ديگري كه يك معلم پرتلاش براي رسيدن به پيشرفت رياضي بدان نيازمند است، بالا بردن سطح توقع و انتظارات دانش آموزان و والدين آنهاست. انتظاراتي كه معلم از توانايي هاي كودك دارد در چگونگي پيشرفت او در مدرسه تأثير مي گذارد و در عين حال در انگيزش دانش آموزان، انتظار موفقيت و عزت نفس آنها نيز اثر مي گذارد. (ماسن و ديگران، ترجمه ياسايي، 1370، ص488).

يافته هاي سومين مطالعه رياضيات و علوم در ايران، نشان از رابطه مثبت سوابق حرفه اي معلمان با پيشرفت تحصيلي دانش آموزان دارد. (ماشيني، 1370 و كيامنش 1376) و مطالعه يافته هاي آندرسن (1988) معلمان با سابقه، گرايش بيشتري نسبت به پرورش مهارتهاي آموزشي و كلاس داري از خود نشان مي‌دهد. (به نقل از ميرزارضايي، 1379).

    طرح سئوالات برانگيزنده و تشويق شاگردان به ادامه پرسش و كنجكاوي ويژگي ديگر معلم مي باشد كه بنا به نظريه سازنده‌گرايي، معلم سازنده‌گرا در كلاس رياضي مي بايست با طرح پرسشهاي متنوع و جهت دار، شاگردان را به تفكر و يادگيري معني دار ترغيب كند.

   امكانات آموزش متناسب نيز از ابزار بسيار مهمي به شمار مي آيد كه تمامي معلمان براي تحقق اهداف آموزشي خود بدان نيازمندند. پروفسور گيلالدر از استراليا و رئيس گروه بين المللي روانشناسي آموزش رياضي بيان مي كند كه نبايد زمان را به عقب برگرداند بايد به معلمان كمك كنيم، تا در استفاده از تكنولوژي توانمند شوند. (گويا، 1380، ص17)

براساس تحقيقات بدست آمده، عواملي چون علاقه و تسلط معلم به تدريس، استفاده از شيوه هاي مختلف تدريس، مهارتهاي حرفه‌اي، استفاده از وسايل كمك آموزشي، تشوق به سئوال و كنجكاوي را مي توان به عنوان ويژگيهاي مهم تدريس در نظر گرفت.

   با توجه به اينكه دانش آموزان در قرن 21 زندگي و كار خواهند كرد، قرني كه سيطره كامپيوتر و رسانه‌هاي گروهي عالمگير و اقتصاد جهاني خواهد بود، لذا براي اين مشاغل افراد بايد ايده هاي تازه را جذب، طرحهاي نو را درك و مسائل غير سنتي را حل كنند. رياضيات كليد مناسبي براي آمادگي جهت اين شغلهاست. (لين استور، ترجمه ميرزا جليلي، 1368) و از طرفي بي توجهي به پيشرفت رياضي و در نتيجه افت تحصيلي در دانش آموزان به خصوص در درس رياضي، نابسامانيهاي روحي و رواني دانش آموزان و در نهايت نابسامانيهاي اجتماعي را پديد مي آورد. (خير، 1365) و همچنين با شناخت عوامل مؤثر در پيشرفت تحصيلي، از امكانات و تجهيزات در جهت پرورش نيروي انساني، استفاده بهينه به عمل مي آيد و با كمترين زيان اقتصادي- اجتماعي، نيروي مورد نياز جامعه پرورش مي يابد. (عظيمي، 1374)

هدف پژوهش:

  هدف كلي اين پژوهش، تعيين تأثير روش تدريس در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي است تا با تشخيص ويژگيهاي لازم براي تدريس و روشهاي بهتر تدريس، برخي راهبردهاي نظري و تجربي را با توجه به پيش فرضهاي تجربي و نظري ارائه كرد.

فرضيه اصلي:

روش تدريس معلم رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

فرضيه هاي فرعي:

1-   ويژگيهاي عمومي تدريس در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي تأثير دارد.

2-   روش تدريس سخنراني در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي تأثير دارد.

3-   روش تدريس پرسش و پاسخ در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي تأثير دارد.

4-   روش تدريس تمرين و تكرار در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي تأثير دارد.

5-   روش تدريس مباحثه اي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي تأثير دارد.

روش:

  روش تحقيق علي- مقايسه اي است. جامعه آماري 1109 نفر و نمونه مورد نظر شامل 400 دانش آموز
(135 نفر مدرسه تدين، 255 نفر آزادگان) از دو دبيرستان وابسته به  دو ناحيه آموزشي يك و سه شهر کردستان كه يكي داراي پيشرفت بالاي تحصيل و ديگري داراي پيشرفت پائين تحصيل مي باشند. نمونه گيري به روش نمونه گيري تصادفي خوشه اي در جامعه دانش آموزان و سرشماري در جامعه معلمان صورت گرفت. اين دو ناحيه از سوي آموزش و پرورش كل استان خراسان، بر اساس قبولي خردادماه دانش آموزان، با عنوان نواحي با پيشرفت بالا و پيشرفت پائين معرفي گرديدند.

سپس از هر ناحيه يك مدرسه با نظر اداري آموزش و پرورش همان ناحيه، انتخاب گرديد. (مدرسه تدين از ناحيه يك به عنوان مدرسه اي با پيشرفت تحصيلي پائين و مدرسه آزادگان از ناحيه سه به عنوان مدرسه‌اي با پيشرفت تحصيلي بالا).

از طريق پرسشنامه محقق ساخته، اطلاعات مورد نياز جمع آوري شد. اين پرسشنامه شامل 32 سئوال بود كه در اختيار دانش آموزان قرار گرفت.

   براي تجزيه و تحليل داده ها ابتدا با استفاده از جدولهاي فراواني، نمودارهاي ستوني و بافت نگار، توصيفي از ويژگيهاي عمومي (مشخصات فردي)، سئوالهاي پرسشنامه و متغيرهاي تحقيق ارائه گرديد و سپس با استفاده از آزمون t دو نمونه اي و آزمون من-ويتني تأثير عوامل آموزشي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان دبيرستانهاي تدين و آزادگان قرار گرفت.

عمده نتايج بدست آمده نشان مي دهد كه روشهاي تدريس بر پيشرفت تحصيلي رياضي تأثير داشته است. و همچنين روش تدريس تمرين و تكرار و پرسش و پاسخ معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان مؤثر بوده است اما ويژگيهاي عمومي تدريس، شيوه تدريس سخنراني و مباحثه اي در پيشرفت تحصيلي رياضي تأثير نداشته است.

نتايج:

فرضيه اصلي: شيوه تدريس معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

نتيجه: براي مقايسه پيشرفت تحصيل دانش آموزان مدرسه تدين و آزادگان از آزمون t دو نمونه‌اي استفاده شد كه چون (001/0) p- مقدار مباحثه شده كمتر از سطح معني داري 05/0 شد، لذا فرض H₀ رد شده و نتيجه گرفته شد كه ميانگين پيشرفت تحصيل دانش آموزان مدرسه تدين كمتر از ميانگين پيشرفت تحصيل دانش آموزان مدرسه آزادگان مي باشد. و براي مقايسه شيوه تدريس معلمان رياضي دو مدرسه، از طريق آزمون من-ويتني، (40/0) P- مقدار محاسبه شده كمتر از سطح معني داري 05/0 بدست آمد و اين بدان معني است كه ميانه شيوه تدريس معلمان رياضي مدرسه تدين كمتر از مدرسه آزادگان مي باشد. و در نتيجه اثر روش تدريس بر پيشرفت تحصيلي رياضي مورد تأييد قرار گرفت.

فرضيه فرعي اول: ويژگيهاي عمومي تدريس معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

نتيجه: باكمك  آزمون من-ويتني، P- مقدار محاسبه شده (1666/0) بيشتر از سطح معني داري 05/0
(05/0 =) است لذا در اين سطح H₀ رد نمي شود و اين بدان معني است كه ميانه ويژگيهاي عمومي تدريس معلمان رياضي مدرسه آزادگان از مدرسه تدين بيشتر نمي باشد و در نتيجه ويژگيهاي عمومي تدريس معلمين رياضي در پيشرفت رياضي دانش آموزان مؤثر نيست.

فرضيه فرعي دوم: شيوه تدريس تمرين و تكرار معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

نتيجه: براساس محاسبات از طريق آزمون من- ويتني، P- مقدار محاسبه شده (005/0) كمتر از سطح معني داري 05/0 است. لذا در اين سطح فرض H₀ رد مي شود و اين بدان معني است كه ميانه شيوه تدريس تمرين و تكرار معلمين رياضي مدرسه تدين كمتر از مدرسه آزادگان مي باشد. و در نتيجه شيوه تدريس تمرين و تكرار معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

فرضي فرعي سوم: شيوه تدريس سخنراني معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

نتيجه: با كمك آزمون من- ويتني، P- مقدار محاسبه شده (330/0) بيشتر از سطح معني داري 05/0 است لذا در اين سطح فرض H₀ رد نمي شود و اين بدان معني است كه ميانه شيوه تدريس سخنراني معلمان رياضي مدرسه تدين كمتر از مدرسه آزادگان نمي باشد و در نتيجه شيوه تدريس سخنراني معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر نيست.

فرضيه فرعي چهارم: شيوه تدريس پرسش و پاسخ معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

نتيجه: بر اساس محاسبات از طريق آزمون من- ويتني، از آنجا كه P- مقدار محاسبه شده (029/0) كمتر از سطح معني داري 05/0 است لذا در اين سطح فرض H₀ رد مي شود و اين بدان معني است كه ميانه شيوه تدريس پرسش و پاسخ معلمان رياضي مدرسه تدين كمتر از مدرسه آزادگان مي باشد و در نتيجه شيوه تدريس پرسش و پاسخ معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

فرضه فرعي پنجم: شيوه تدريس مباحثه اي معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

نتيجه: براساس محاسبات آزمون من- ويتني، چون P- مقدار محاسبه شده (094/0) بيشتر از سطح معني داري 05/0 است لذا فرض H₀ رد نمي شود و اين بدان معني است كه ميانه شيوه تدريس مباحثه مهمي معلمين رياضي مدرسه تدين كمتر از مدرسه آزادگان نيست در نتيجه شيوه تدريس مباحثه اي معلمان رياضي در پيشرفت تحصيل دانش آموزان در درس رياضي مؤثر نمي باشد.

بررسي نقش والدين در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان

بچه هايمان را باورکنيميکي از جامع ترين تحقيقات حاکي از اين است که بيش از 86درصد از دانش آموزان بويژه در مقطع دبستان و راهنمايي براي انجام تکاليف خود و موفقيت هاي مطالعه از والدين کمک مي گيرند.
مشخص شده دانش آموزان بيشترين درخواست کمک را در سنين 9تا 12 سال دارند. 66 درصد از والدين در اين مرحله به فرزندان دانش آموز خود کمک مي کنند و 59 درصد آنها چندبار در هفته و هر بار دست کم يک ساعت براي اين کار زمان مي گذارند.بررسي ها نشان مي دهد در مقطع راهنمايي هفته اي 3ساعت براي کمک به انجام تکاليف دانش آموزان توسط والدين کافي است.گفتني است همکاري والدين در کمک به انجام تکاليف و مطالعه دانش آموزان لزوما به معناي موفقيت آنها در تحصيل نيست. پس بهتر است از وقتي که دانش آموزان به سن 9 سال مي رسند و هنوز به دبستان مي روند والدين آنها را به مطالعه و پيشرفت هاي تحصيلي علاقه مند کنند و به تدريج مسووليت هاي درسي را به عهده خودشان بگذارند تا اين که پا به پاي آنها و در کنارشان درسها را مرور و تمرين حل کنند.آموزش مهارت هاي تقويت فکر و حافظه و مديريت زمان نيز نقش قابل توجهي در اين ميان ايفا مي کند، زيرا در حال حاضر حجم مطالب و تکاليف افزايش يافته و چنانچه بتوان به دانش آموز ياد داد که چگونه زمان بندي کند تا به تکاليف خود برسد و در ضمن با علاقه مطالعه کند نتايج به مراتب مطلوب تر خواهد بود.
اما بسياري از والدين خواهان اين هستند که بدانند چگونه مي توانند موثرترين نقش را در اين کار داشته باشند تا دانش آموزانشان موفق تر باشند. در اين خصوص مي توان به چند مورد اشاره کرد از جمله اين که: به جاي اين که شما براي فرزندتان مطالبي را بخوانيد و او گوش کند بهتر است جايتان را عوض کنيد. دانش آموزاني که در منزل و براي والدين به خواندن کتاب ، مجله، روزنامه و... مي پردازند در مدرسه عملکرد بهتري دارند.
وقتي دانش آموز مطلبي را برايتان مي خواند درباره چگونگي و مفاهيم آن با وي گفتگو کنيد تا درک مطلب و تفکر او نيز تقويت شود. از تلويزيون به نحو احسن استفاده کنيد.بررسي ها نشان مي دهد کارايي دانش آموزاني که هر روز به مدت چند ساعت متوالي پاي تلويزيون مي نشينند به مراتب کمتر از افرادي است که درنهايت روزي 2 ساعت تلويزيون مي بينند. پس برنامه ريزي صحيحي براي تماشاي تلويزيون داشته باشيد. در ضمن انتخاب برنامه ها و محتواي آنها نيز بايد به دقت و با نظارت شما انجام شود.براي کمک به فرزند دانش آموزتان يک برنامه ريزي درسي منظم داشته باشيد تا هر روز سر ساعات مشخص به انجام تکاليف خاص بپردازد و شما نيز طبق برنامه معين شده در زمانهاي مشخص به او کمک مي کنيد نه اين که مرتب و در هر درسي شما را صدا بزند تا کنارش باشيد و با او درسها را مرور کنيد.براي مثال هفته اي 3 روز سر يک ساعت معين به او کمک کنيد. با مدرسه و معلمان در تماس باشيد. منتظر نباشيد تا از طرف مدرسه براي شرکت در يک جلسه خاص دعوت شويد. با معلمان در تماس باشيد تا بدانيد فرزندتان در چه دروسي قوي تر و در کدام دروس ضعيف تر است که در برنامه ريزي هاي منزل وقت بيشتري را براي از ميان بردن نقاط ضعف اختصاص دهيد. زماني را براي گفتگو و نه سوال و جواب هاي گزارشي و خسته کننده با دانش آموز اختصاص دهيد.براساس آمار بيش از 72 درصد از دانش آموزان تمايل دارند درباره مسائل مختلف که بعضي نيز لزوما درسي نيستند و شايد محيطي و ارتباطي باشند با والدين صحبت کنند؛ البته در شرايطي آرام و دوستانه نه اين که دائم مورد انتقاد واقع شوند.همين مساله مي تواند موجب صميميت بيشتر دانش آموزان با والدين شده و انگيزه آنها را به تحصيل افزايش دهد. براي کمک به تحصيل فرزندانتان بايد از شيوه هاي معلمان در کلاس نيز آگاه باشيد تا هماهنگ با آن عمل کنيد. در غير اين صورت ممکن است اقدام به شيوه خودتان موجب بروز اختلاف و سردرگمي در روشهاي مدرسه شود. در دسترس باشيد، اما در هنگام لزوم عمل کنيد.گاهي متاسفانه برخي والدين به دليل توجه بيش از حد به دانش آموز مرتب هنگام درس خواندن به او سر مي زنند و از او مي پرسند صفحه چندم است و اوضاع چگونه پيش مي رود و تمرکز او را بر هم مي زنند.کارشناسان توصيه مي کنند که والدين در دسترس و در صورت امکان در منزل باشند، اما مشغول کارهاي خود باشند تا دانش آموز نيز در آرامش به درسهاي خود برسد. مي توانيد از منابع جالب و سرگرم کننده غيردرسي براي کمک به فرزند دانش آموزتان کمک بگيريد. در عين حال نکاتي هم هست که والدين هنگام برنامه ريزي درسي براي فرزندان خود مدنظر داشته باشند تا نتيجه بهتري به دست آيد:

شيوه هاي قضاوت

والدين بايد شيوه هاي مناسبي را براي برخورد با فرزندان پيش بگيرند و آنها را از آغاز سال تحصيلي رعايت کنند.
يکي از اين موارد ملاک قرار ندادن نمرات براي قضاوت در مورد دانش آموزان است.

آرامش ، لازمه مطالعه موفق براي دانش آموزان است و چنانچه نمره ملاک ارزيابي اين مطالعه باشد به جاي آرامش موجب اضطراب مي شود.چنانچه والدين از دانش آموزان بخواهند که به طور دائم مشغول درس خواندن باشند و نمرات عالي بگيرند آرامش را که لازمه مطالعه موفق است از فرزندانشان خواهند گرفت.

وقتي والدين مرتب نگران افزايش يا کاهش نمرات فرزندان دانش آموز خود باشند اين نگراني را به طور غيرمستقيم به فرزندان نيز انتقال داده و فرزندان هنگام درس خواندن نيز به جاي اين که با آسودگي خيال به تمرکز روي مطالب درسي بپردازند نگران چگونگي سوالات بوده و به نوعي دچار اضطراب و تشويش خواهند شد. آنها نگران شيوه پاسخگويي به پرسشها، کمبود وقت و نرسيدن بموقع به کلاس خواهند شد. از طرفي نگران اين مورد مي شوند که اگر نتوانند نمرات خوبي کسب کنند چه عواقبي در انتظارشان خواهد بود.اين که والدين از آنها نااميد مي شوند نيز خود موجب بروز اضطراب در زماني مي شود که در منزل حضور دارند و مطالعه مي کنند.
در عين حال اين نگراني ها علاوه بر اين که کارايي ذهني را کاهش مي دهند موجب بروز اختلالات رفتاري و ايجاد تنش در روابط والدين و فرزندان هم مي شود.بنابراين بهتر است والدين شيوه متعادل و منعطف تري را از آغاز سال تحصيلي پيش بگيرند تا فرزندان بموقع تشويق شده و انگيزه بيشتري براي مطالعه داشته باشند.

زمان يادگيري را محدود نکنيد

تحقيقات جديد حاکي از فعاليت هاي شبانه مغز است و بر همين اساس کارشناسان اعلام کرده اند که هنگام شب زمان خوبي براي يادگيري و مطالعه است.اين يافته نشان مي دهد برخلاف تصور عموم مبني بر مطالعه و آموزش مفيد در روز، شب نيز زمان خوبي براي به کارگيري امواج مغز در جهت يادگيري مطالب است.

حتي برخي افراد معتقدند مغز انسان شب هنگام بهتر مسائل را فرامي گيرد.دانشمندان با استفاده از يک ذهن مغناطيسي شبيه سازي شده و نيز کورتکس مصنوعي مغز موفق به اثبات اين فرضيه علمي شدند.
محققان اعلام کردند زماني که فرد بيدار مي شود، هورموني ترشح مي شود و فرآيند يادگيري شکل ديگري به خود مي گيرد. به شکلي که ممکن است تا يکي دو ساعت بعد تمام مطالب فراگرفته شده از شکل منسجم خود خارج شوند.اما در شب، مغز از هجوم انواع افکار مزاحم در امان است و روند يادگيري به سبب همين موضوع بيشتر مي شود. به همين دليل بسياري افراد معترفند که در شب بهتر از روز ياد مي گيرند، زيرا فکرشان پاک تر و آماده تر است و تمرکز بيشتري دارد.گاهي اوقات والدين دانش آموزان را صبح زود براي مطالعه بيدار مي کنند يا ساعاتي از روز که دانش آموز خسته است و نياز به استراحت فکري دارد براي مطالعه و انجام تکاليف او در نظر مي گيرند و او را اجبار به مطالعه در اين زمان مي کنند که چنانچه اين زمان تناسبي با وضعيت فکري و يادگيري دانش آموز نداشته باشد نه تنها موثر نيست، بلکه خستگي فکري و روحي او را نيز مضاعف خواهد کرد.پس بهتر است به دانش آموزان کمک کنيم که زمان موثر براي مطالعه و يادگيري شان را به بهترين شکل پيدا کنند و در آن زمان به اين کار بپردازند.

تحقیق درباره اموزش ابتدایی

مقدمه :

تعريف روش:

« روش در مقابل واژه ي لاتيني «متد » به كار مي رود ، وواژه ي متد در فرهنگ فارسي « معين » و فرهنگ انگليسي به فارسي «آريانپور »به :روش ، شيوه ،راه ،طريقه ، طرز ، اسلوب معني شده است . به طور كلي «راه انجام دادن هر كاري » را روش گويند .روش تدريس نيز عبارت از راه منظم ،با قاعده و منطقي براي ارائه درس مي باشد .

تقسيم بندي روش تدريس :

1 ـ روشهاي تاريخي   2 ـ روشهاي نوين « صفوي ، ص 239، 1370)

« اصطلاح تدريس ،اگر چه در متون علوم تربيتي مفهومي آشنا به نظر مي رسد ،اكثر معلمان و مجريان برنامه هاي درسي با معني و ماهيت درست آن آشنايي دارند . برداشتهاي مختلف معلمان از مفهوم تدريس مي تواند در نگرش آنان نسبت به دانش آموزان و نحوه ي كار كردن با آنها تأثيرمثبت يا منفي بر جاي گذارد . برداشت چند گانه از مفهوم تدريس مي تواند دلايل مختلفي داشته باشد ؛از مهمترين آنها ضعف دانش پايه و اختلاف در ترجمه و برداشت نادرست معلمان از ديدگاههاي مختلف تربيتي است. گاهي آشفتگي و اغتشاش در درك مفاهيم تربيتي به حدي است كه بسياري از كارشناسان ، معلمان و دانشجويان اين رشته مفاهيمي چون پرورش ، آموزش ،تدريس و حرفه آموزي را يكي تصور مي كنند وبه جاي هم به كار مي برند . اين مفاهيم اگر چه ممكن است در برخي جهات وجوه مشترك و در هم تنيده داشته باشند ، اصولاً مفاهيم مستقلي هستند و معناي خاص خود را دارند .

پرورش يا تربيت «جرياني است منظم و مستمر كه هدف آن هدايت رشد جسماني ، شناختي ، اخلاقي و اجتماعي يا به طور كلي رشد همه جانبه شخصيت دانش آموزان در جهت كسب و درك معارف بشري و هنجارهاي مورد پذيرش جامعه و نيز كمك به شكوفا شدن استعداد آنان است » (سيف ،1379 ، 28 ) . بر اساس چنين تعريفي پرورش يك نظام است ، نظامي كه كاركرد اساسي اش شكوفا كردن استعداد و تربيت شهرونداني است كه هنجارهاي مورد پذيرش جامعه راكسب كنند و متعهد به ارزشهاي آن باشند . حتي بسياري از صاحب نظران تربيتي كاركردي فراتر از كاركرد ذكر شده براي پرورش قائلند و معتقدند كه القاي ارزشها و سنتها و اخلاقيات پذيرفته شده جامعه به افراد يكي از قديمي ترين ديدگاه پرورشي است ، به جاي چنين كاركردي ،نظام تربيتي بايد رشد مهارتهاي شناختي از قبيل تفكر انتقادي ، تحليل ارزشها و مهارتهاي گروهي را در كانون كاركردهاي خود قرار دهد تا زمينه ي مردم سالاري در جامعه فراهم شود . (ميلر ،1983) گروهي ديگر نيز بر اين باورند كه نظام تربيتي بايد عامل تغيير و تحول اجتماعي باشد . (فريره ، 1972 )

تحليل مفاهيم و كاركردهاي ذكر شده نشان مي دهد كه به هيچ وجه نمي توان مفهوم «پرورش » را با مفاهيمي چون آموزش ،تدريس و يا حرفه آموزي يكي دانست .پرورش مفومي كلي است كه مي تواند ساير مفاهيم را در درون خود جاي دهد .

مفهوم آموزش برخلاف پرورش يك نظام نيست ، بلكه آموزش فعاليتي است هدفدار واز پيش طراحي شده ،كه هدفش فراهم كردن فرصتها و موقعيت هايي است امر يادگيري را در درون يك نظام پرورشي تسهيل كند و سرعت بخشد .بنابراين آموزش وسيله اي است براي پرورش ، نه خود پرورش .آموزش يك فعاليت مشخص و دقيق طراحي شده است ؛پس هدفهاي آن دقيق تر و مشخصتر و زودرستر از هدفهاي پرورشي است .آموزش ممكن است با حضور معلم ويا بدون حضور معلم از طريق فيلم ،راديو ،تلويزيون و ساير رسانه ها صورت گيرد .

مفهوم تدريس به آن قسمت از فعاليت هاي آموزشي كه با حضور معلم در كلاس درس اتفاق مي افتد اطلاق مي شود . تدريس بخشي از آموزش است و همچون آموزش يك سلسله فعاليت هاي منظم ، هدفدار واز پيش تعيين شده را در بر مي گيرد و هدفش ايجاد شرايط مطلوب يادگيري از سوي معلم است . به آن قسمت از فعاليت هاي آموزشي كه به وسيله ي رسانه ها و بدون حضور و تعامل معلم با دانش آموزان صورت مي گيرد به هيچ وجه تدريس گفته نمي شود. بنابر اين آموزش معنايي عامتر از تدريس دارد . به عبارت ديگر مي توان گفت هر تدريسي آموزش است ،ولي هر آموزشي ممكن است تدريس نباشد . چهار ويژگي خاص در تعريف تدريس وجود دارد كه عبارتند از :

الف ) وجود تعامل بين معلم و دانش آموزان

ب) فعاليت بر اساس اهداف معين واز پيش تعيين شده

ج ) طراحي منظم با توجه به موقعيت و امكانات

د) ايجاد فرصت و تسهيل يادگيري . » ( شعباني ،ص 9 ، 1382)

تعريف تدريس :

« تدريس عبارت است از تعامل يا رفتار متقابل معلم و شاگرد ، بر اساس طراحي منظم و هدفدار معلم ،براي ايجاد تغيير در رفتار شاگرد . تدريس مفاهيم مختلف مانند نگرشها ، گرايشها ،باورها ، عادتها و شيوه هاي رفتار وبه طور كلي انواع تغييراتي راكه مي خواهيم در شاگردان ايجاد كنيم، دربر مي گيرد .» (ميرزا محمدي ،ص 17 ، 1383)

روش كنفـــــرانس ( گــــرد هم آيي )

«اين روش با روش سخنراني تفاوت دارد زيرا در روش سخنراني، معلم مسئول دادن اطلاعات به دانش آموزان است. در حاليكه در اين روش اطلاعات توسط دانش آموزان جمع آوري و ارائه مي گردد. اين روش مي تواند مشخص كند كه دانش آموزان تا چه اندازه مي دانند. اين روش يك موقعيت فعال براي يادگيري به وجود مي آورد. نقش معلم در كنفرانس صرفاً هدايت و اداره كردن جلسه و جلوگيري از مباحثاتي است كه منجر به انحراف از موضوع كنفرانس و روال منطقي آن شود. اين روش براي كليه دروس وسنين مختلف كاربرددارد.

روش شاگــــرد ـ استــــادي

قدمت اين روش به زماني كه انسان مسئوليت آ موزش دهي انسانهاي ديگر را چه از طريق غيررسمي و چه از طريق رسمي به عهده گرفت ،مي رسد .و قدمت آن به صدر اسلام برمي گردد مسجد نخستين موسسه اي بود كه چنين سيستمي را براي تعليم و تربيت مسلمانها به كار برده است. از روشهاي تعليمي كه در روش شاگرد ـ استادي حائز اهميت است , روش حلقه يا مجلس است, كه پيامبر عظيم الشان اسلام از اين روش به مردم آن زمان آموزش مي داد. همه افراد در كودكي دوست دارند نقشي غير از نقش واقعي خود بازي كنند , روش شاگرد ـ استادي به اين نقش خيالي, جامه عمل مي پوشاند. در اين روش به دانش آموزان اجازه داده مي شود كه نقش معلم را ايفا كنند. هدف اساسي اين روش آن است كه شاگرد , معلم گردد و از اين طريق تجارب تازه و ارزشمندي به دست آورد .در اين روش ,در صورت فقدان معلمان متخصص, تعداد زيادي از دانش آموزان مهارت خاص را آموخته اند و مي توان از آنها استفاده كرد. 

روش چند حســـي ( مختلط )

استفاده از اين روش مستلزم به كار گرفتن همه حواس است و جريان يادگيري از طريق تمام حواس صورت مي گيرد . از طريق كار بست اين روش مي توان , مطالب و مهارتها را درك كرد , ارتباط موثرتري برقرار كرد , مهارتها و مطالب را از يك موقعيت به موقعيت ديگر تعميم داد. در يادگيري روش چند حسي به طور كلي از همه حواس استفاده مي شود, به بيان ديگر ,يادگيري بصري كه 75 % از مجموع ياد گيري ما از طريق ديدن است , يادگيري سمعي كه 13 % از مجموع يادگيري ما از طريق شنيدن است , لمس كردن , كه 6% از مجموع يادگيري ما از طريق لمس كردن است , چشيدن كه 3% از مجموع يادگيري ما از طريق چشيدن است و بوييدن كه 3% از مجموع يادگيري از طريق بوييدن است.  

روش حل مسئلــــه

اين روش يكي از روشهاي فعال تدريس است. اگر نظام  آموزشي بخواهد توانايي حل مسئله را به دانش آموزان ياددهد, (البته مسئله به معني مشكل و معضل نيست, به بيان ديگر مسئله موضوعي نيست كه براي ما مشكل ايجاد كند, بلكه رسيدن به هدف در هر اقدامي, به نوعي حل مسئله است, (خورشيدي , غندالي , موفق, 1378) در اين روش آموزش در بستر پژوهش انجام مي شود و منجر به يادگيري اصيل و عميق و پايدار در دانش آموزان مي شود. در اين روش ابتدا معلم بايد مسئله را مشخص, سپس به جمع آوري اطلاعات توسط دانش آموزان پرداخته شود, و بعد از جمع آوري اطلاعات بر اساس اطلاعات جمع آوري شده دانش آموزان فرضيه سازي و در نهايت فرضيه ها را ازمون و نتيجه گيري شود. اگر روش حل مسئله درست انجام شود مي تواند منجر به بارش يا طوفان فكري گردد. يعني اگر معلم روش تدريس حل مسئله را به درستي انجام دهد, دانش آموزان مي كوشند تا براي حل مسئله با استفاده از تمام افكار و انديشه هايي كه دارند, در كلاس راه حلي بيابندو آن را ارائه دهند. به بيان ديگر اگر معلم در روش تدريس حل مسئله به درستي عمل كند, منجر به روش تدريس بارش مغزي نيز مي شود. به طور كلي اگر نظام آموزش و پروش بخواهد در جهت تقويت زمينه هاي بالقوه خلاقيت نقش مهمي ايفا كند همانا بست روشهاي تدريس حل مسئله و بارش فكري در كلاس درس توسط معلمان است.

روش پـــــروژه اي

روش تدريس پروژه اي به دانش آموزان امكان مي دهد تا قدرت مديريت, برنامه ريزي و خود كنترلي را در خودشان ارتقاء بخشند. در اين روش دانش آموزان مي توانند با توجه به علاقه ي خود موضوعي انتخاب و به طور فعالانه در به نتيجه رساندن آن موضوع شركت نمايند. براين اساس در اين روش دانش آموزان ياد مي گيرند كه چگونه به طور منظم و مرحله اي كاري را درس انجام دهند و اين روش باعث تقويت اعتماد به نفس در دانش آموزان مي شود زيرا بين آنها و معلم رابطه صحيح آموزشي بر قرار است و در نهايت اين روش باعث تقويت همكاري, احساس مسئوليت, انضباط كاري صبر و تحمل در انجام امور و تحمل عقايد ديگران و مهارتهاي اساسي پژوهش در دانش آموزان مي شود.

 شيــــــوه سخنــــــراني  

معلم به طور شفاهي اطلاعات و مفاهيم را , در عرض مدتي كه ممكن است از چند دقيقه تا يك ساعت يا بيشتر طول بكشد, در كلاس ارائه مي دهد. در سخنراني مي توان معلم را با عنوان پيام دهنده و دانش آموز را به عنوان پيام گيرنده تصور كرد. از اين نظر سخنراني شيوه اي است يك سويه, براي انتقال اطلاعات, كه معمولاً فراگير در آن نقش غير فعالي دارد. محتواي سخنراني را معلم قبل از ورود به كلاس تعيين مي كند.

 شيوه بازگويـــي

بازگويي شيوه اي است كه معلم بكار مي برد تا فرگير را در بياد سپردن اشعار, قواعد, فرمولها, تعاريف و اصطلاحات تشويق كند. در بازگويي معمولاً معلم از دانش آموز انتظار دارد كه موضوع بياد سپرد را كلمه به كلمه بيان كند. شيوه بازگويي مطالب, با آنكه اغلب در كلاسها مورد استفاده قرار مي گيرد, ولي متاسفانه ضرورتاً دلالت بر تحقق يادگيري نمي كند. كاربرد اين شيوه تنها نشان مي دهد كه دانش آموز مطالب مورد نظر را بياد سپرده است. گاهي هدف معلم اساساً اين است كه دانش آموز موضوعي را بخاطر بسپارد تا براي درك مفهوم خاصي از آن را بكار برد, در اين روش صورت بكار گرفتن اين شيوه ممكن است مفيد باشد.

 شيـــــوه پــــرسش و پاســـــخ

شيوه پرسش و پاسخ شيوه اي است كه معلم به وسيله آن فراگير را به تفكر در باره مفهومي جديد يا بيان مطالبي فرا گرفته شده نشويق مي كند. معلم, وقتي كه مي خواهد مفهوم دقيقي را در كلاس مطرح نمايد يا توجه فراگيران را به موضوعي جلب كند شيوه پرسش و پاسخ را به كار مي برد و نيز بدين وسيله فراگير را تشويق مي كند تا اطلاع خود را درباره موضوعي بيان كند ممكن است براي مرور كردن مطالبي كه قبلاً تدريس شده اند مفيد باشد, يا وسيله خوبي براي ارزشيابي ميزان درك فراگير از مفهوم مورد نظر باشد.

 شيوه تمــــريني

معلم معمولاً بوسيله تمرين, فراگير را به تكرار مطلب يا كاربرد آن تشويق مي كند تا فراگير در موضوع مورد نظر تبحر لازم را كسب كند. مثلاً معلم انگليسي از فراگير مي خواهد كه با تكرار شفاهي اصطلاحات, تلفظ صحيح آنها را فراگيرد, يا بعد از يافتن طرز ساختن جملات شرطي, پنج جمله شرطي بسازد. ممكن است معلم رياضي , پس از درس دادن مفهوم مشتق و طرز مشتق گيري از توابع, از دانش آموزان بخواهد كه ده مسئله در رابطه با اين موضوع حل كنند. در تمام موارد بالا معلم, با استفاده از شيوه تمريني, دانش آموزان را به تكرار يا كاربرد مفاهيم مورد نظر تشويق مي كند.

 شيـــــوه بحثــــي

در شيوه بحثي, دانش آموزان فعالانه در يادگيري شركت مي كنند و مفهوم مورد نظر را از يكديگر مي آموزند. در اين شيوه معلم را مي توان به عنوان محرك, شروع كننده بحث و راهنما تصور كرد. معلم طوري سوال يا مسئله را مطرح مي كند كه دانش آموزان را به پاسخگويي يا حل مسئله تشويق كند. اين شيوه در دو مورد زير, كاربرد خاصي دارد:

۱- موقعي كه معلم مي خواهد مفهوم جديدي را به فراگيران بياموزد ( مانند موقعيت بالا )و انتظار دارد كه همه آنها مفهوم را به شكلي واحد در يابند در اين صورت معلم سعي مي كند كه بحث را به جهتي بكشاند كه شكل صحيح مفهوم از آن نتيجه گيري شود.

۲- هدف معلم اين است كه ذهن دانش آموز را به تكاپو وجستجو وادارد. در اين صورت معلم مسئله اي را عنوان مي كند كه تا دانش آموزان راه حل آن را پيشنهاد كنند. در اين موقعيت معلم سعي مي كند كه موضوع بحث را به دلخواه خود كنترل نكند, تا راه حلي را كه خود در نظر دارد به كلاس تحميل نكرده باشد.

 شيــــوه نمايشــــي

در اين شيوه معلم معمولاً, براي فهماندن مطلبي خاص به فرا گيران, از وسايل و اشياء گوناگون استفاده مي كند. در صورتي كه معلم نتواند براي فهماندن مطلب درسي آزمايش انجام دهد, شيوه نمايشي مي تواند شيوه خوبي براي روشن تر كردن مفهوم براي فراگيران باشد.

 شيــــوه آزمايشـــي ( روش اجرا كردن يا يادگيري بوسيله عمل )

آزمايش فعاليتي است كه در جريان آن فراگيران با به كار بردن وسايل و مواد بخصوصي در باره مفهومي خاص عملاً تجربه كسب مي كنند. آزمايش معمولاً در آزمايشگاه انجام ميگيرد, اما نداشتن آزمايشگاه مجهز يا وسايل مناسب در مدرسه نبايد دليلي براي انجام ندادن آزمايش در كلاس وسايل بسيار ساده اي لازم است كه معلم و حتي دانش آموز مي تواند به آساني آنها را تهيه كند. آزمايش, گاهي به منظور آشنا كردن دانش آموزان با جنبه هاي عملي يك مفهوم, مورد استفاده قرار مي گيرد. براي اينكار معلم دستور عمل انجام آزمايش را در اختيار فراگيران مي گذارد و انتظار دارد كه دانش آموزان با استفاده از دستور كار سرانجام به نتيجه يكساني برسند. در موارد ديگر آزمايش به منظور فراهم آوردن محيطي مناسب براي حل مسئله تلقي مي شود. در اينصورت معلم جهت كلي فعاليت را مشخص مي كند و فراگيران را بر آن مي دارد تا در اجراي آزمايش به طور مستقل تصميم گيري و نتيجه گيري كنند. آزمايش براي تدريس مفاهيم علوم تجربي به ويژه فيزيك, بسيار لازم است و بدون آن دانش آموز نمي تواند مفاهيم مورد نظر را به درستي فراگيرد.

 شيــــوه گـــــردش علمـــــي

گردش علمي به دانش آموزان امكان مي دهد كه از طريق مشاهده طبيعت, وقايع, فعاليت ها, اشياء و مردم تجزيه علمي بدست آورد. در گردش علمي دانش آموزان با مشاهده واقعيتها مي توانند مفاهيمي را كه در در كلاس مورد بحث قرار مي گيرد, بهتر در ذهن خود بپرورانند و معلم مي تواند با استفاده از اين شيوه كنجكاوي فراگيران را درباره موضوعي خاص بر انگيزد. در بعضي موارد, مي توان از گردش علمي براي جمع آوري اطلاعات لازم براي انجام گرفتن آزمايش, يا يك پروژه, بهره گرفت. مثلاً اگر هدف درس( شناختن كانيهاي داراي ارزش اقتصادي ) باشد مي توان دانش آموزان را به چند معدن برد تا كانيهاي مختلف را جمع آوري كنند و آنها را در كلاس, بعد از آزمايشهاي لازم, بشناسند.

 استفاده از منابـــــع ديداري و شنيــــداري

استفاده از منابع ديداري و شنيداري در تدريس را در حقيقت نمي توان شيوه مستقل و مجزا دانست. معلم در هر گونه تدريسي ميث تواند از وسايل ديداري و شنيداري كمك بگيرد. گاهي مي توان در تدريس از وسايلي نظير راديو , تلويزيون و ضبط و پخش صوت, نمودار و نقشه استفاده كرد. مثلاً معلم در هنگام سخنراني ممكن است از عكس استفاده كند, يا براي نمايش دادن يك رابطه علمي از نمودار كمك بگيرد. در مواردي كه معلم مي خواهد يك موضوع اجتماعي را تدريس كند, ممكن است بحث راديويي مناسبي را كه روي نوار ضبط شده است براي فراگيران پخش كند.به طوركلي كاربرد صحيح منابع ديداري و شنيداري براي بر انگيختن كنجكاوي دانش آموزان و تشويق آنها به فراگيران بسيار موثر است.

 الگــــوي كاوشگــــري به شيوه حقـــــوقي

اين الگو براي كمك به دانش آموزان در بررسي مسايل اجتماعي از قبل عدالت , برابري, فقر, قدرت, تقويت رشد عمومي و اجتماعي آنها براي توجيه و حل اينگونه مسايل به شيوه مذاكره است. در اين الگو معلم آغازگر, كنترل كننده جو براي ايجاد يك فضاي مثبت كاري و  عقلي, باز و پويا است و به فراگيران تفهيم مي كند كه يكديگر را مستقيم ارزيابي ننمايند, و به عقايد و نظرات همديگر احترام بگذارند. اين الگو بيشتر براي دوره هاي دبيرستان و دانشگاه كاربرد دارد و در نهايت باعث تقويت روحيه همدلي, قضاوت منطقي در خصوص مسائل اجتماعي تحليل مناسب مسائل روز و تقويت كار دسته جمعي در دانش آموزان مي شود. مثال: فرض كنيد بعضي از دانش آموزان با سهميه اي شدن كنكور سراسري مخالف هستند , معلم از طريق شركت سهامي فكر با دانش آموزان به بررسي اين مهم مي پردازد و در نهايت به كمك خود دانش آموزان آنها را قانع مي نمايد.

الگــــوي آمــــوختن كنتـــــرل خود

هدف اين الگو ايجاد تغيير رفتار مناسب در دانش آموزان است. مثال: دانش آموزي كه در امتحان دچار اضطراب مي شود يا از درس رياضي مي ترسد, به او مي آموزد كه چگونه رفتار خود را تغيير داده و موجب كاهش اين اضطراب و ترس در خود شود. در اين الگو معلم حامي دانش آموزان است و يك فضاي مثبت ايجاد مي كند تا آنها به اصلاح رفتار خود بپردازند. اين الگو در سنين مختلف و همه دوره هاي تحصيلي كاربرد دارد, و در نهايت دانش آموزان را قادر به توصيف, توضيح, پيش بيني, كنترل و تغيير رفتار خود مي نمايد. بطور كلي معلم از طريق اين الگو مي تواند تغييرات مطلوب را در رفتار دانش آموزان ايجاد نمايد.

الگــــــــوي ايفاي نقش

هدف اين الگو ,رشد همدلي با ديگران و بررسي مسايل وواقعيت ها و ارزشهاي اجتماعي در عمل است. اين الگو مي تواند باب افتتاح گفتگو در باره ي ارزشها و چگونگي اثر آنها در زندگي روزانه باشد . در اين الگو معلم مسئول شروع و هدايت دانش آموزان است. به نحوي كه آنها را قادر به تحليل رفتار, ارزشهاي فردي, همدلي, حل مسائل ميان فردي ,نقش ارزشها در مسائل اجتماعي و آسودگي در ابراز عقايد نمايد. اين الگو در همه برنامه هاي آموزشي و پرورشي و سنين مختلف كار برد دارد. بطور كلي اين الگو باعث افزايش فهم دانش آموزان در بهبود و گسترش ارزشهاي اجتماعي مي شود. براي مثال: معلم مي تواند از طريق اين الگو مسائل خوب و بد اجتماعي و يا رفتارهاي خوب و بد را توسط دانش آموزان به نمايش بگذارد و سپس در مورد آن به كمك فراگيران به بحث و ارزشيابي بپردازد. بدين ترتيب معلم از طريق عمل ( نمايش ) به بررسي مسائل اجتماعي, رفتاري و ارزشيابي آن توسط دانش آموزان مي پردازد.

 روش كارگاهـــــــي

روش تدريس كارگاهــــي يكي از روشهاي موثر ياددهي و يادگيري است كه در بيشتر موارد با روش سخنراني,سمينار, كنفرانس و سمپوزيوم يكسان بكار برده مي شود. براي درك بهتر روش كارگاهي ابتدا به مفاهيم ذكر شده مي پردازيم و سپس روش كارگاهي را شرح مي دهيم.

 روش سخنــــراني

قبلاً تشريح شده و در اينجا از شرح آن خودداري مي نماييم.

سمينـــــار

عده اي صاحب نظر هستند, كه دور هم جمع شده و تبادل نظر مي كنند. (البته تعداد افراددر سمينار محدود باشد, حداكثر 100نفر كه به گروههاي كوچك 10الي 15نفري تقسيم مي شود و تبادل نظر مي كنند و در نهايت كل گروهها به تبادل نظر مي پردازند )

 كنفــــــــرانس

محققي به نظريه اي رسيده است, آن را براي ديگران مطرح مي كند.

 سمپـــــــوزيــــــوم

مانند سمينار است و تنها تفاوت آن با سمينار در اين است كه افرادي كه در سمپوزيوم شركت مي كنند تخصصي تر سطح آگاهي آنها از ديگران برتر است ( در سطح بالاتري از سمينار قرار دارد.)

روش تدريس كارگاهـــــي

 مــــــــرحله ارایه درس کــــــوتاه

اين مرحله مباني نظري مورد بحث توسط مدرس كارگاه تبيين و تحليل مي شود.

مــــرحله فعاليت و كار

دانش آموزان, دانشجويان و يا كارورزان و مربيان شركت كننده در كارگاه به گروههاي كوچك 2 الي 3 نفره يا انفرادي تقسيم و بر روی موضوعات تعیین شده فعالیت می نمایند.

 مـــرحله مشاركت

در اين مرحله مجدداً  دانش آموزان شركت كننده در كارگاه كه به گروههاي 2 الي 3 نفره يا انفرادي تقسيم شده بودند, دور هم جمع مي شوند, كه به بحث و بررسي جمع بندي موضوعات تعيين شده مي پردازد. ( حداكثر زمان اين مرحله از كل زمان كارگاه است). بديهي است كه در اجراي كلاس كارگاه آموزش بايد از روش مهارت آموزي (ابتدا و انتهاي فعاليت كاملاً مشخص شده است) سود جست. كاربست روش تدريس كارگاهي مي تواند نتايج آموزش را تضمين كند. البته با رعايت نكات زير:

مرحله درسي كوتاه و فشرده:

۱) معلم ابتدا اهداف و انتظاراتي كه از كارورزان و دانش آموزان دارد, دقيقاً بيان و تحليل مي نمايد و از طريق آزمون تشخيصي, رفتار ورودي آنها را مي سنجد.

۲) معلم مباني نظري هر محور كلي را در سالن عمومي تبيين و تحليل نموده و به رفع اشكالات كارورزان يا دانش آموزان در ابعاد نظري مي پردازد . البته بهتر است قبل از تشكيل كارگاه مباني نظري را ( به منظور تسلط دانش آموزان ) براي آنها ارسال كند.

۳)  سپس معلم ( مدرس) دانش آموزان را به گروههاي كوچك كاري تقسيم نموده و يك نفر به عنوان مسئول و گزارشگر و يك نفر به عنوان منشي انتخاب كه جلسات كارگاهي را اداره و نكات كليدي را يادداشت نمايند.

۴) زمان بهينه براي اين مرحله حداكثر معادل كل زمان كارگاه آموزشي است.

  مرحله فعاليت گروهي و انجام وظايف انفرادي:

۱) در اين مرحله كار مسئول گروه كاري , همانا استخراج مفاهيم كليدي بر اساس مباحثات همه كارورزان است, سپس منشي گروه كاري كليه نكات كليدي را (كه در مورد توافق اكثريت گروه است) نوشته و طبقه بندي مي نمايد. شايسته است كه منشي جلسه كليه نكات مطروحه را بر روي تابلو نوشته تا كليه دانش آموزان آنها را مشاهده و سرانجام پس از نهايي شدن روي كاغذ منعكس نمايد.

۲) زمان بهينه براي اين مرحله حداكثر معادل  كل زمان كارگاه آموزشي است.

۳) محل تشكيل گروههاي كاري بايد جدا از يكديگر باشد.

 مرحله مشاركت و جمع بندي:

1) كليه دانش آموزان در سالن عمومي جمع شده و سپس مسئولين گروههاي كاري به ترتيب گزارشي از نتايج مباحثات بر روي موضوعات مطروحه را ارائه و سپس نكات كليدي مشخص و توصيه هاي كاربردي به عمل مي آورند.

2) زمان بهينه براي اين مرحله همان حداكثر معادل كل زمان كارگاه آموزشي است. در پايان يعني مرحله ارزشيابي و بازخورد كارگاه, مدرس به اجراي آزمون پس خروجي پرداخته و آن را با آزمون پيش ورودي مقايسه مي نمايد و نگرش دانش آموزان را نسبت به كارگاه ( البته بدون ذكر نام ) دريافت مي كند.  

الگـــــوي دريافت مفهـــــوم

اين الگو براي ياد دادن نحوه طبقه بندي كردن, نحوه فكر كردن و چگونگي دريافت مفهوم به دانش آموزان اهميت دارد. در اين الگو معلم به عنوان حامي و هدايت گر فرضيه هاي دانش آموزان است به نحوي كه از قبل مفاهيم را انتخاب و در نمونه هاي مثبت و منفي سازمان مي دهد و فراگيران را جهت نيل به اين مفهوم هدايت مي كند. اين الگو دانش آموزان قادر به مفهوم سازي پيشرفته, مفاهيم خاص, استدلال استقرايي, تسلط و آگاهي به چشم اندازها, دورنماها, تحمل ابهام و حساسيت به استدلال منطقي در ارتباطات مي نمايد. مراحل الگوي تدريس دريافت مفهوم به شرح زير است:

·         عـــرضه مطالب و شناسايي مفهــــوم

·         آزمـــون دستيابــي به مفهـــــوم

·         تحليل راهبــردهاي تفكــر

الگــــوي تفكـــــر استقرايــــي

اين الگو باعث بهبود ظرفيت تفكر, گردآوري, سازماندهي و كنترل اطلاعات و نام گذاري مفاهيم ميشود. به بيان ديگر اين الگو بتعث گرآوري اطلاعات سازماندهي و كنترل مطالب ميشود. در اين الگو معلم آغازگر فعاليت است, زيرا فعاليتها از قبل به وسيله معلم تعيين مي شوند, اما جو همكاري و دوستانه بين معلم و شاگردان وجود دارد. تماس يكايك دانش آموزان براي دسترسي به اطلاعات فراهم نمايد. اين الگو منجر به افزايش آگاهي فردي و رشد خود كنترلي دانش آموزان مي گردد و در همه سطوح تحصيلي كاربرد دارد. مــــراحل تدريس الگوي تفكر استقرايــــي عبارتند از:

·        تكوين مفهـــوم

·        تفسيــــر مطالــــب

·        كاربــــرد اصــــول يا عقايد

الگـــوي آمــــوزش كاوشگــــري

اين الگو باعث تقويت استدلال فراگيران, شناخت مفاهيم, فرضيه ها و آزمون آنها در دانش آموزان مي شود. در اين الگو جو همكاري بين معلم و شاگردان وجود دارد, ولي سيستم اجتماعي بيشتر توسط معلم به ترقيب فراگيران جهت آغاز كاوشگري مي پردازد و شيوه ها ي كاوشگري را به آنها ياد مي دهد, اين الگو منجر به يادگيري و تقويت مهارتهاي جريان علمي, كاوشگري خلاق, تقويت روح خلاقيت, استقلال در ياد گيري, تحمل ابهام و موقتي بودن  دانش در دانش آموزان مي شود.

 مـــراحل تدريس الگــو عبارت است از :

·        مواجه نمودن فرگيران با مسئله

·        گردآوري داده ها در خصوص مسئله و اثبات آن

·        طبقــــه بندي داده ها (اطلاعـــات)

·        تجـــــزيه و تحليـــل داده ها

·        تحليل جـريان كاوش

الگـــوي پيش سازمـــان دهنـــده

اين الگو باعث يادگيري با معنا در دانش آموزان مي شود و در آن معلم, ساخت ذهني را در دست دارد و همواره مطالب قبلي تميز دهنده را در دست دارد و همواره مطالب يادگيري را به سازمان دهندگان ارتباط مي دهد و به شاگردان كمك مي كند تا مطالب جديد را از مطالب قبلي تميز دهند اين الگو منجر به تقويت مفاهيم, درون سازي معني دار اطلاعات و افكار, عادت به تفكر منظم و منطقي و تقويت روحيه كاوشگري در دانش آموزان مي شود, و براي كليه سطوح تحصيلي مناسب است. مـــراحل پيش سازمان دهنده:

۱- از طريق روشن كردن منظور درس به وسيله مثال و تكرار.

۲- ارائه مطالب , يا وظيفه مورد نظر براي دانش آموزان با يك نظم منطقي.

۳- تحكيم سازمان شناخت از طريق يادگيري فعال و توافق مجدد و يك نظم منطقي.

۴- تحكيم سازمان شناخت از طريق يادگيري فعال و توافق مجدد و يكپارچه.

 الگوي يادسپاري

اين الگو باعث تاكيد بر پردازش اطلاعات, افزايش يادسپاري و دروني كردن اطلاعات در دانش آموزان مي شود. معلم و شاگردان بصورت يك گروه براي دادن مطالب جديدجهت يادسپاري تلاش مي كنند.اين الگو نياز به عكس, وسايل مجسم , فيلم و ساير مطالب ديداري و شنيداري دارد. معلم شاگردان را در تعيين موضوعها, جهتها و تصويرهاي كليدي ياري مي كند.اين الگو دانش آموزان را در تسلط بر حقايق و افكار سيستمي براي يادسپاري تقويت قدرت ذهني و افزايش يادسپاري كمك و در تمام مراحل و سنين كاربرد دارد. مراحل تدريس اين الگو عبارت است از:

۱- توجه به مطالبي كه بايد يادسپاري شوند. از طريق خط كشيدن زير آنها و ...

۲- ايجاد ارتباط از طريق فنون كلمه كليدي و كلمه جايگــــزين

۳- بسط تصاويــــــر

۴- تمــــرين و ياد آوري به منظور آموخته شدن كامل

الگوي رشد عقلي

اين الگو باعث سازگاري و متناسب نمودن آموزش با مراحل رشد فراگيران ميشود. در اين الگو كاوشگري در جوي اجتماعي و عقلي آزاد همراه است. معلم بايد جو تسهيل كننده اي ايجاد تا شاگرد احساس خود را آزادانه بيان كند. اين الگو منجر به تقويت جنبه هاي انتخابي رشد شناختي و جنبه هاي عاطفي و اجتماعي در دانش آموزان        مي شود.مـراحل تدريس الگو عبارتند از:

۱- به وجود آوردن موقعيتي كه مطابق رشد دانش آموز باشد.

۲- كاوشگري از طريق دريافت پاسخهاي دانش آموزان.

۳- انتقال از طريق بررسي استدلال دانش آموزان.

الگوي كاوشگري علمي

اين الگو باعث آموزش علمي به سبكهاي مشخص و آموزش مفاهيم بنيادي در دانش آموزان مي گردد . رسالت معلم در اين الگو پرورش كاوشگري , ايجاد جوي توام با همكاري و داشتن انعطاف است. اين الگو منجر به دانش علمي تعهد به كاوشگري علمي, ژرف انديشي و روح مهارت همكاري در دانش آموزان مي شود.  مـراحل اين الگو عبارتند از:

۱- فراهم آوردن زمينه جسنجو براي دانش آموزان .

۲- تعيين مسئله از سوي دانش آموزان .

۳- مشخص كردن مسئله در هر جستجو توسط دانش آموزان .

۴- دانش آموزان حدس در خصوص راههاي توضيح مشكل مي پردازند.

الـگــــوي تدريس غيـــــر مستقيم

اين الگو باعث مشاركت فراگيران در يادگيري شده و به آنها ياد مي دهد كه چگونه خود را به فراگيري مطالب پرداخته و مسائل را حل نمايند. معلم نقش هادي, راهنما و تسهيل كننده را دارد و دانش آموز آغاز كننده به نحوي كه معلم به دانش آموزان كمك مي كند تا مسائل را تعريف و براي حل موفقيت آميز آنها اقدام نمايند. همچنين معلم بايستي مكاني آرام توام با جو مثبت و اطلاعات مورد نياز براي دانش آموزان فراهم نمايد. اين الگو دانش آموزان را قادر به افزايش آگاهي فردي, رشد خود, هدفهاي اجتماعي و تحصيلي متنوع مي نمايد. مراحل تدريس اين الگو عبارتند از:

۱- تعريف موقعيت توسط فراگير به نحوي كه معلم ابراز احساسات را ترغيب           مي كند.

۲- كشف مشكل بوسيله دانش آموزان .

۳- رشد بينش توسط بحث دانش آموزان در باره مسئله و حمايت معلم از آنها.

۴- برنامه ريزي و تصميم گيري توسط دانش آموزان .

۵- يكپارچگي از طريق توسعه بينش دانش آموزان در خصوص مسئله و حمايت معلم از آنها. 

الگـــوي بدايع پــــردازي ( افـــزايش تفكــــر خلاق )

هدف اين الگو افزايش تفكر خلاق و مشكل گشايي در مواقع خاص, بر هم زدن سنتهاي متداول و گسترش افقهاي فردي و اجتماعي در دانش آموزان است. معلم سوالاتي از دانش آموزان مي نمايد, ولي پاسخ دانش آموزان كاملاً باز است و معلم بايستي كمك كند تا شاگردان تفكر خود را بسط دهند اين الگو باعث رشد خلاقيت و نوع آوري, همبستگي گروه و بر هم زدن سنتها در نزد انظار مي شود.

مراحل تدريس الگو عبارتنداز:

۱- توصيف وضعيت جديد به كمك معلم

۲- قياس مستقيم به نحوي كه معلم قياس مستقيم ( مقايسه ساده از دو موجود يا دو مفهوم) را پيشنهاد و از شاگردان مي خواهد آنها را توصيف كنند.

۳- قياس شخصي به نحويكه معلم شاگردان را به قياس مستقيم ( شدن) ترغيب ميكند.

۴- مقايسه قياسهـــا از طــــــريق شاگردان

۵- تــوضيح تفاوتها به كمك شاگــردان

۶- اكتشاف به كمك شاگــردان

۷- قياس زايي، شاگردان مجدد به بيان شباهتها و تفاوتهاي قياس مي پردازند. 

الگــــوي آگاهي يابي

اهداف اين الگو كمك به دانش آموزان براي توسعه آگاهي از توانايي هاي خويشتن در تفكر و احساسات گروهي, مناسب انساني و ايجاد تصور ذهني از خود است. معلم بايد در اين الگو انعطاف پذير باشد. اين الگو منجر به افزايش آگاهي، خود يك پارچگي روابط ميان فردي مي شود. مــــراحل اين الگو عبارتند از :

۱- مشخص كردن تكليف براي شاگردان از طريق ايجاد محيط امن براي آنها

۲- بحث و تحليل در خصوص گام اول  

الگـــــوي ديــــدار در كــــلاس درس

اين الگو براي كمك به فراگيران در پذيرش مسئوليت رفتار و شرايط اجتماعي است معلم بايستي داراي شخصيتي صميمي و ماهر در فنون بحث ميان فردي باشد و بيشتر اقدامات كنترل, ولي با دانش آموزان  سهيم است. اين الگو باعث استقلال و خود محبت دهي و آزاد انديشي مي شود. مــــراحل الگو عبارتند از:

۱- استقرار فضايي از پذيرش مشاركت ( تشويق دانش آموزان براي مشاركت و سخن گفتن)

۲- طرح مسئله براي بحث بوسيله دانش آموزان يا معلم و بررسي پيامدهاي آن

۳- بررسي قضاوت ارزشي توسط فراگيران در خصوص مسئله

۴- تعيين اقدام ديگر جايگزين از طريق توافق دانش آموزان كه كدام مسئله را پيگيري نمايند.

۵- التزام علمي دانش آموزان در برابر جمع

۶- پيگيري رفتاري از طريق سنجش رفتارهاي جديد ايجاد شده در دانش آموزان  .

الگــــوي پــــژوهش گـــروهي ( تفحص گــــروهي )

اين الگو براي كمك به دانش آموزان در تقويت مردم سالاري, تشريك مساعي و آموزش آنها از طريق همكاري كاوشگرانه در فهم و مسائل اجتماعي و تحصيلي است در اين الگو معلم مانند يك مشاور عمل مي كند و بايستي بتواند به درخواستهاي دانش آموزان پاسخ دهد و به كمك آنها نيازمنديهاي آموزش را فراهم آورد. اين الگو نيازمند يك جو مثبت براي استدلال و مذاكره مي باشد و در همه سنين و سطوح تحصيلي و انجام كارهاي گروهي كاربرد مناسبي دارد. اين الگو در نهايت منجر به كاوشگري منظم , كنترل و پويش موثر گروهي, تقسيم كار, مردم سالاري, تعهد و تمايل نسبت به كاوشگري و هم كوششي در دانش آموزان مي شود. 

الگــــوي آمــــوزش آزمايشگاهــــي

اين الگو باعث افزايش فهم اجتماعي , مهارت , توانايي يادگيري و تقويت كار گروهي در دانش آموزان مي شود. معلم در اين الگو نقش مشاور را ايفا نموده و دانش آموزان را حمايت مي نمايد. در نهايت منجر به تقويت يادگيري و آموزش در بستر پژوهش در آنها مي شود. اين الگو براي كليه دروس به ويژه علوم دقيقه و در تمام دوره هاي تحصيلي و سنين مختلف كاربرد دارد. 

الگـــوي كاوشگـــــري علـــوم اجتماعـــــي

اين الگو باعث درك مسائل اجتماعي, از قبيل مردم شناسي, جامعه شناسي, فرهنگ شناسي, مهارت عقلي, آموختن اطلاعات, تشكيل مفاهيم و استفاده مناسب از مفاهيم در دانش آموزان مي شود. در اين الگو معلم موقعيت كاوشگري را ايجاد و از دانش آموزان مي خواهد تا به بررسي و نتيجه گيري در مورد آن بپردازند. اين الگو در تمام سنين و دوره هاي تحصيلي به ويژه در درس علوم اجتماعي كاربرد دارد. و در نهايت باعث تقويت فهم و درك دانش آموزان در خصوص مسائل اجتماعي مي شود. 

الگـــوي يادگيـــــــري در حد تسلط آمـــــــوزش مستقيـــم

(نظــــريه اجتماعــــي يادگيــــري )

هدف اين الگو ايجاد و تقويت مهارتهاي اساسي, مطالب آموختني از ساده به مشكل و دادن مطالب درسي به صورت انفرادي به دانش آموزان و استفاده از تكنولوژي ديداري و شنيداري و دانش آموزان است. در اين الگو معلم حامي دانش آموزان است و به آنها كمك مي كند تا مستقل ياد بگيرند. اين الگو در نهايت دانش آموزان را قادر به تسلط بر محتواي علمي, تقويت انگيزه درس خواندن, توانايي كنترل خود و تقويت عزت نفس مي نمايد. اين الگو در همه دوره هاي آموزشي و سنين مختلف كاربرد دارد.

الگـــوي آمــــوزش براي رشد مفهــــوم و مهـــارت

اين الگو معمولاً به دو صورت زير است:

۱- الگوي نظريه و عمل:

مانند يك مهارت رياضي كه در آن مهارت با نشان دادن ممارست, باز خورد و نظارت در هم مي آميزد تا دانش آموز بر آن مهارت تسلط يابد.

۲- شبيه سازي كه از توصيف موقعيت هاي زندگي ايجاد مي شود.

مثال :معلم در درس جغرافيا, كره زمين است و يا از مولاژ استفاده مي كند و اندامها و دستگاه هاي مختلف بدن انسان را نشان مي دهد. در اين الگو معلم نقش هادي و راهنما را دارد و بايستي يادگيري با تشكيل شركت سهامي فكر بين دانش آموزان و معلم انجام گيرد اين الگو در همه سنين و سطوح تحصيلي كاربرد دارد و در نهايت باعث افزايش مفاهيم و مهارتهاي آگاهي درباره سيستمهاي اجتماعي, همدردي, آگاهي از تنش تغيير و احساس اثر بخشي در دانش آموزان     مي شود.»(محمدي ، ص49 ، 1383 )

 منابع:

1 ـ سنگري،محمد رضاو...، 1383 ،طراحي آموزشي فارسي اول دبستان (بخوانيم و بنويسيم)،تهران ، انتشارات مدرسه .

2 ـ شعباني ،حسن ، 1385، مهارتهاي آموزشي روشها و فنون تدريس ، تهران ، سمت .

3 ـ صفوي ،امان الله ، 1370 ، كليات روشها و فنون تدريس ، تهران ، نشر معاصر .

4 ـ ميرزا محمدي ، محمد حسن ، 1383 ، كتاب ارشد ، تهران ، پوران پژوهش .

انديشه اداره كلاس مثبت
روش درست آموزش كودكان، به درستي با رفتار درستبا شهروندان مشابه است. ما يك انديشه داريم . آرزوي ما، درباره مدارسي است كه درآنها با نوجوانان، با احترام رفتار مي كنند و فرصت هايي براي يادگيري مهارتهايي كهآنها براي زندگي توأم با موفقيت خود نياز دارند، فراهم مي شود. اين انديشه، در موردمدرسه هايي است كه بچه ها هرگز تجربه تحقير به هنگام شكست را نداشته باشند، و درعوض با فرصتهاي يادگيري كه از اشتباه هاي خود در يك فضاي ايمن به دست مي آورند،احساس قدرت كنند. در اين مدرسه ها، خطا و اشتباه پذيرفته مي شود و به مثابه يك فرصتيادگيري مورد توجه قرار مي گيرد. اين، انديشه اي است در مورد مدرسه هايي كه درآنها، دانش آموزان احساس همكاري را توأم با رقابت صحيح فرا مي گيرند. در اينمدرسه ها، معلمان و دانش آموزان، براي حل مسائل، با هم تشريك مساعي دارند. اينانديشه، درباره دانش آموزان و معلماني است كه به يكديگر كمك مي كنند تا محيطي خلقكنند كه در آن روح هيجان براي زندگي و يادگيري بدمد، براي اينكه ترس و احساس هايبي كفايتي و نااميدي ديگر نتواند بخشي از محيط يادگيري آنان باشد و در نهايت، نتيجهاين است كه يك سامانه آموزشي موفق كه نوجوانان را پرورش مي دهد و به آنها مهارتها ونگرشهايي مي دهد، پديد خواهد آمد. اين سيستم مدرسه اي به آنها كمك خواهد كرد كه فقرشادي نداشته باشند و به مثابه عضوي از افراد جامعه ، مشاركت داشته باشند. معلمان ودانش آموزان عضو اين سامانه مي دانند كه انديشه پديد آمدن چنين مدرسه هايي، بر پايهروشهايي مبتني بر احترام متقابل استوار است.
لازمه احترام متقابل اين است كهبزرگترها، بچه ها را به عنوان انسان و افرادي منحصر به فرد ببينند. در اين سامانهمعلمان، كساني هستند كه دانش آموزان را به عنوان موجوداتي زنده درك كنند و با آنهابه عنوان روباتهايي خشك و بي روح رفتار نكنند. در واقع معلمان نبايد به دنبال اينباشند كه فقط دانش آموزان را كنترل كنند و آنها را تحت نفوذ داشته باشند. در پژوهشيكه ما انجام داديم معلمان دانش آموزان را به عنوان منابع ارزشمندي مملو از ايده هاو مهارتهاي گرانبها ديدند.
احترام متقابل خياباني دو طرفه است، اين مفهوم،  نوجوانان را دعوت مي كند كه بزرگسالان خود را به عنوان انساني قبول كنند. بزرگسالاننيز نياز به پرورش و تشويق دارند و حتماً  مي توانند، به اين تشويق و پرورش، دراحترام متقابل- به عنوان يكي از راهكارهاي تربيتي- نائل شوند. شرايط براي احتراممتقابل، وقتي پديد مي آيد كه معلمان اجازه درگير شدن با روشهايي را بدهند كهمي توانند همراه با دانش آموزان به يكديگر گوش دهند و هر دو طرف يكديگر را جدي تلقيكنند؛ با يكديگر در جهت حل مشكلات كار كنند و براي بهره وري، همه، هر نوع كاري راانجام دهند. در شرايط احترام متقابل، با دانش آموزان به عنوان سرمايه هايي كه برايمشاركت، قابليت فراواني دارند، رفتار مي شود. معلمان وقتي كه مهارتهاي همكاري ومشاركت را ياد مي دهند، مجبور نيستند، همه كاره باشند. اين معلمان، به دانش آموزانخود اجازه مي دهند كه به آنها در امر ياددهي- يادگيري كمك كنند. اين، معلمان حقندارند وقتي كه همه دانش آموزان با احترام با يكديگر كار مي كنند، آنها و كلاس دررا به صورت يكطرفه كنترل كنند.
به وجود آوردن مديريت مثبت در كلاس درس،  هم جريان ساختن مسيرهاي گوناگون يك رودخانه پرخروش و آسيب زاست. اين جريان سازي،شامل به وجود آوردن شرايط مراقبت بر پايه مهرباني، صلابت، بزرگي و احترام متقابلاست.

اصول  يادگيری و مطالعه:

يادگيري: يادگيري اساس رفتار آدمی است . بیشتر رفتارهای مردم ، حاصل آن چیزی است که فرا گرفته اند. به طور کلی انسان با پديده ي يادگيري  میتواند رفتار اجتماعی ،عاطفی،روانی، عقلانی و تا حدودی جسمانی خود را بهبود بخشد.چون وضع افراد از لحاظ خصوصياتی که ذکر شد باهم متفاوت است.به همین جهت جريان يادگيري نيز در افراد مختلف می باشد. علاوه براین موقعیت يادگيري نیز در جريان يادگيري موثر است

عوامل موثر در يادگيري و مطالعه:

1- تعیین هدف:

یکی از مسائل مهم در امر يادگيري ومطالعه، تعیین هدف است و چنانچه در مطالعه، هدف مشخص نباشد، سرعت يادگيري ، يادآوری، حفظ و نگهداری مختل میشود . هدفی که انتخاب می کنید باید عاقلانه و قابل دسترسی باشد و برای رسيدن به اهداف خود باید حتماًتلاش کنید. 

2- انگيزه و علاقه:  

آنچه در يادگيري و مطالعه نقش بسيار مهمی دارد‏ ،علاقه و انگيزه است  . انگيزه ميل ورغبتي است كه از درون شخصي برمي خيزد ورفتارشخص راتحريك وآن را در جهتي مشخص هدايت مي كند. زماني كه افراد با علاقه دنبال موضوع و مطلبي مي روند، توجه و كوشش آنها براي ياد گرفتن مطلب چندين برابر مي شود. اگر براي رفتن به دانشگاه، انگيزه ي كافي نداريد، سعي كنيد با تحقيق بيشتر در مورد دانشگاه و رشته هاي دانشگاهي، اين انگيزه وعلاقه را در خود ايجاد كند.مثلا‏ٌ از خود سوال كنيم چرا بايد به دانشگاه بروم؟ و…از راه هاي ديگري كه مي توانيد در خود ايجاد انگيزه كنيد، اين است كه يادگيري ها و ديگر نقدهاي خود را به منظور افزايش علاقه نسبت به موضوع مطالعه به ديگران هم بياموزيد. براي انجام اين كار مي توان از قدرت تصور و تخيل استفاده كرد. به عنوان مثال براي يادگيري بهتر شيمي، مي توان اتم ها و مولكول ها را در ذهن تجسم كرد.    

3- توجه و ادراك:

يادگيري بايد همراه با توجه و ادراك صورت گيرد. توجه يعني متمركز كردن حواس براي فهم مطالب يا موضوع يادگيري و ادراك فرآيند فعالي است كه توسط آن تجربه ي كنوني با گذشته ارتباط مي يابد و معنا پيدا مي كند.

4- زمينه معلومات قبلي، تمرين و تكرار:

براي يادگرفتن مطلب يا موضوعي، لازم است مقداري معلومات قبلي براي يادگيري فعلي وجود داشته باشد. يعني توانايي ها، آموخته ها و تجارب قبلي هر فرد پايه و اساس يادگيري بعدي او را تشكيل مي دهد. از طرفي لازم است مطالبي را كه ياد مي گيريم، در موقعيت هاي متعدد و اشكال مختلف تكرار كرده و به

صورت ذهنی و عینی تمرین کنیم. یادتان باشد که یادگیری فرآیند چند مرحله ای است که مدخل ورودی آن، حافظه کوتاه مدت است وبرای برخورداری از یک یادگیری عمیق باید از قانون طلایی یادگیری که همان تکرار و تمرین مطالب آموخته شده است، کمک گرفت.

فراموشی، طبیعت ذهن آدمی است. ولی با استفاده از قانون طلایی یادگیری، می توانید آن را به  حداقل برسانید

5- اظطراب و حالت هیجانی: 

شخصی که در اثر یک تجربه به هیجان می آید، دچار اظطراب می شود وتعادل روحی و روانی خود را از دست می دهد و حتی ممکن است راجع به دلیل اصلی ناراحتی خود دچار گیجی وابهام شود و به دنبال آن انگیزه اصلی خود را از دست داده و در یادگیری ذچار اختلال شود

6- پاداش و تنبیه:

پاداش و تنبیه از دیگر عوامل موثر در یادگیری است. یاد گیرنده اگر در حین یادگیری مورد تشویق قرار گیرد، تقویت خواهد شد و یادگیری بهتر صورت میگیرد و اگر در حین یادگیری تنبیه شود، سرد می شود.

7- روش سرتاسری یا یک پارچه:

برای اینکه بهتر صورت گیرد، به جای اینکه قسمتی از موضوع یا مطلبی را یاد بگیریم، کل آن را یاد بگیریم. مطالبی که برای بار اول خوانده می شود، بهتر است در دفعه اول سریع و اجمالی خوانده شود.(بدون توجه به جزییات) و در دفعات بعدی به جزییات آن توجه شود. دانش آموزان موفق بر روی مطالب اساسی متن تمرکز    می کنند و می توانند مطلب اصلی و جزیی را از هم متمایز کنند. 

 8- وجود مشکلات و مسایل عاطفی وروانی:

افرادی که مسایل ومشکلات عاطفی وروانی دارند، به علت توجه فراوان به مشکلات خود نمی توانند با دقت لازم به مسایل دیگر بپردازند و در نتیجه یادگیری آن ناقص می شود. در این جا لازم است پدران ومادران عزیز نقش خود را به عنوان بزرگترین حامی یک دانش آموز فراموش نکنند. خانواده نقش اساسی برقبولی یا ردی آنان دارد. همراهی و همدلی خانواده، چیزی جدا از میزان پولی است که برای یک دانش آموز صرف می شود.

9- تمرکز 

تمرکز حالتی است که در آن تفکر در محورو مرکز سایر افکار شخص قرار می گیرد. معمولاً افراد به دو دلیل عمده نمی توا نند تمرکز کنند. اول اینکه فرد، خود را مجبور به انجام کاری می بیند که اشتیاق چندانی به آن ندارد. تمرکزش به صورت خود به خود از موضوع دور می افتد و این عدم تمایل باعث چندگانگی در فکر می شود دیگر این که فشلرهای روانی باعث تشتت فکری و عدم تمرکز شود. در هر صورت ذهن شما قادر نیست در لحظه به دو موضوع بپردازد.

پس یا اینکه مطالعه کنید و به چیز دیگری فکر نکنید یا اینکه مشکلات و نگرانی های خود را حل نمایید. بهترین راه حل برای جلوگیری از انحراف فکر به سوی نگرانی ها این است که فهرست افکار اضافی را روی کاغذ یادداشت کنید و بعد از مطالعه به آن ها فکر کنید.

تند خوانی نیز باعث  تمرکز حواس می شود. بهتر است در موقع خواندن، ذهن شما به موضوع دیگری که م.رد علاقه شماست درگیر نباشد، تلوزیون که از تمرکز شما بر روی موضوع مورد مطالعه کم می کند. در طی رعایت بهداشت نیز از ضروریات تمرکز است. حال منظور از بهداشت مطالعه چیست؟

« بهداشت مطالعه»

الف- هوا و نور:

ب- جهت تابش نور:

نور باید از سمت چپ و بالا از فاصله 45 درجه به کتاب و کاغذ بتابد.

ج- یکنواخت بودن  نور محیط:

نور سطح کتاب با نور اطراف نباید اختلاف زیادی داشته باشد زیرا باعث خستگی چشم ها  می شود.

د- استراحت متفاوت چشم ها:

برای هر ساعت مطالعه، یک ربع ساعت استراحت داشته داشته باشید. در این زمان هم چشم ها و هم مغز استراحت می کنند و هم فرصت مرور مطالب یاد گرفته شده خود را پیدا می کنیم. در زمان استراحت به فاصله دور و به دون توجه ودقت نگاه کنید.

ه- وضع نشستن به هنگام مطالعه:

نباید مدت ها به طور خمیده به جلو یا از طرفین مطالعه کرد، چون به تدریج ممکن است باعش تغییر شکل ستون مهره ها شود. بهتر است ضمن مطالعه و در فواصل استراحت چشم ها، وضع نشستن خود را تغییر دهید و مقداری حرکت کنید تا از رکود خون در پا ها جلوگیری شود. مطالعه موقع حرکت (مطالعه موقع حرکت وراه رفتن به ویژه هنگام حرکت ماشین، مناسب نیست و باعث خستگی و ضعف چشم ها می شود.)

و- صرف غذا:

بلا فاصله پس از صرف غذا، نباید مطالعه کرد. زیرا پس از صرف غذا خون زیادی به سمت دستگاه گوارش  جریان می یابد و از میزان جریان خون در مغز کاسته می شود و در نتیجه از آمادگی برای مطالعه می کاهد

«روش های طلایی درس خواندن»

راهبرد های مطالعه و یادگیری:

روانشناسان یادگیری در طول بیست سال اخیر به پیشرفت های عظیمی دست یافته و به دیدگاههای تازه ای نسبت به مطالعه و یادگیری رسیده است. نظریه ها و روش های جدید یادگیری و مطالعه که عمدتاً از روانشناسی خبر پردازی  سر بر آورده اند. در بسیاری از مواقع مکمل نطریه ها وروش های قدیمی هستند، اما در بعضی موارد با آن ها متفاوت است. بنا بر نظریه های قدیمی خواندن که در روش های مطالعه زیر بنای روش های تند خوانی قرار گرفته، چنین فرض شده است که سرعت مطالعه وابسته به حرکات سریع چشم است، یعنی هر چقدر چشم سرعتر از روی کلمات بگذرد، ذهن نیز سریع تر اطلاعات موجود در کلمات را درك مي كند. بر خلاف اين نظريه در روان شناسي يادگيري جديد كه از يك رويكرد خبرپردازي يا پردازش اطلاعات سر چشمه مي گيرد، اينگونه استدلال مي شود كه عامل مهم در سرعت مطالعه، پردازش اطلاعات در ذهن خواننده است. يعني هر چه ذهن آدمي اطاعات دريافتي را سريع تر پردازش كند، سرعت درك ولذا سرعت مطالعه او نيز بيشتر خواهد بود. تفاوت هاي فردي افراد در خواندن به فرآيند پردازش اطلاعات مركزي وابسته است نه به فرآ يند هاي حسي پيراموني.

روش هاي يادگيري موثر:

به منظور بهبود فرآيند يادگيري ،روش هاي متعددي بيان شده اند. براي آشنايي بيشتر شما عزيزان با اين روش ها به طور اجمالي به بررسي دو روش موثر به نام هاي روش پس ختام و مردر ميپردازيم.

روش پس ختام:

اين روش شامل 6 مرحله وكلمه ي پس ختام از حروف اول اين مراحل تشكيل شده كه عبارتند از :

1-پيش خواني: به معناي اجمالي به منظور دريافت كليات موضوع و سازمان دهي كلي مطلب است . در اين روش، خواننده قبل از خواندن دقيق، كل مطلب را مرور و بررسي   مي كند. 

  2- سوال كردن:

براي هر قسمت از كتاب يا هر فصلي كه مطالعه ميشود ،ميتوان پرسش هائي مطرح كرد و با مطالعه ي بيشتر به آن ها پاسخ داد . سوال ها را با كلمات چگونه ، چه كسي چرا ، چه چيز وغيره بايد مطرح كرد.

3ـ خواندن:

در اين مرحله، كل متن يا كتاب مطالعه مي شود و به پرسش هاي مطرح شده پاسخ داده مي شود. سرعت خواندن بايد با سادگي يا پيچيدگي متن تناسب داشته باشد.

4ـ تفكر:

انديشيدن در مورد موضوع مطالعه به آن معنا مي دهد و به ياد سپاري آن كمك مي كند. به منظور يادگيري بهتر مطالب، از پيش آموخته شده ارتباط داده، نكات اصلي وفرعي را شناسايي كرده وبه يكديگر پيوند داده و تناقضات موجود در متن را حل كرد. با توجه به آنچه كه گفته شد، مهمترين اصل زيربناي تفكر در جريان مطالعه، بسط معنايي است. يعني شاخ و برگ دادن به مطالب آموخته شده و ايجاد ارتباط بين آنها و آموخته هاي قبلي كه مي تواند به ياد سپاري مطالب كمك كند.

5ـ از حفظ گفتن:

پس از مطالعه هر قسمت، بايد مطالب آن توسط خواننده به زبان ساده بازگو شود. اين بازگويي مطالب، معلوم مي كند كه كدام قسمت ها به خوبي ياد گرفته نشده و بايد مجدداُ مطالعه شود.

6ـ مرور كردن:

پس از اتمام مظالعه يك كتاب يا مطالب درسي به منظور جلوگيري از فراموشي مطالب بايد كل مطلب مرور شود. بهترين راه مرور كردن اين است كه بدون مراجعه به متن اصلي به پرسش هاي مطرح شده پاسخ داده شود. در صورتي كه خواندن متن، نتواند به پرسش ها پاسخ دهد، لازم است به متن اصلي مراجعه كرده و مجدداُ اقدام به مطالعه قسمت فراموش شده نماييد. پژوهش هاي مختلفي كه در رابطه با تاثير روش پس ختام در افزايش پيشرفت تحصيلي و بالا بردن كيفيت يادگيري دانش آموزان و دانشجويان انجام شده نشان داده اند كه اين روش تاثير زيادي دارد.

روش مردر:

يكي از روش هاي مطالعه يادگيري، روش مردر نام دارد. مراحل اين روش عبارتند از:

1ـ حال وهوا:

منظور اين است كه براي مطالعه بايد سر حال وآماده يادگيري باشيد. بدين منظور سعي كنيد با ايجاد حالت آرميدگي عضلاني بر اضطراب خود غلبه كرده و افكار مثبت را جانشين افكار منفي و شك ترديد هاي بيهوده سازيد.

2ـ درك و فهم:

در اين مرحله بكوشيد تا آنجا كه ممكن است، مطالبي را كه مي خوانيد به طور عميق درك كنيد. از ميزان درك خود آگاه باشيد و مطالبي را كه خوب نفهميده ايد، با علامت سؤال مشخص كنيد. 

3ـ يادآوري:

آنچه را كه در هر مرحله خوانده و فهميده ايد، به ياد آوريد.در اين مرحله با استفاده از تخيل، تفسير و تحليل مطالب به يادگيري مطلب كمك كنيد. 

4ـكشف و هضم:

در اين مرحله مطالبي كه در مراحل قبل نفهميده ايد، مراجعه كرده و به يادگيري آنها و كشف ارتباط بين مطالب با يكديگر بپردازيد. مطالب پيچيده را به اجزاي ساده تر تجزيه كنيد و براي فهم آنها از معلمان، اساتيد ومنابع معتبر كمك بگيريد.

5ـ بسط و گسترش:

مطالبي را كه مي خوانيد به آنچه كه قبلا‏ٌ  آموخته ايد، ارتباط داده و به آن شاخ و برگ دهيد و سؤال هايي نظير اين سؤال ها را از خود بپرسيد:

ـ اگر به نويسنده ي مطلب دسترسي داشتيد، از او چه سؤال هايي مي پرسيديد؟

ـ چگونه مي توانيد آنچه را كه آموخته ايد، براي ديگران قابل فهم سازيد؟

ـ چگونه مي توانيد از اطلاعاتي كه كسب كرده ايد، در عمل استفاده كنيد؟

6ـ مرور وپاسخ دادن:

مرور مطالب آموخته شده و پاسخ دادن به سؤال هاي طرح شده به منظور رفع ابهامات و اشكالات احتمالي، يكي از مهمترين مراحل در تمام روشهاي يادگيري است.

1-راههای صحیح مطالعه:

دكتر فيل ريس، در كتاب «۵۰۰ نكته درباره مطالعه» و دكتر عين الله خادمى در كتاب «مطالعه روشمند» چنين نوشته‏اند:

            
۱. برخى افراد ترجيح مى‏دهند در سكوت مطالعه كنند و برخى در سروصدا. بعضى صندلى راحتى را مى‏پسندند و بعضى دراز كشيدن يا نشستن رسمى را. اصلاً وسواس به خرج ندهيد و در هر حالتى كه راحت‏تر هستيد، مطالعه خود را آغاز كنيد.

۲. اگر مكان مطالعه شما كمى آشفته و به هم ريخته است، مرتب كردن آن را به نيم ساعت پس از مطالعه موكول كنيد؛ زيرا در اين صورت، در حين مرتب كردن اتاق، به مطالبى كه مطالعه كرده‏ايد، فكر خواهيد كرد و زمان مفيدى را از دست نخواهيد داد.

۳. گاهى اوقات از مكان‏هاى استثنايى و هيجان‏انگيز استفاده كنيد تا مطلبى كه مطالعه مى‏كنيد، همراه آن خاطره در ذهن شما ماندگار شود؛ مثلاً در يك شب بارانى با يك چتر و يك چراغ قوه زير باران رويد و مطلب را مطالعه كنيد و يا در يك مكان تاريخى و قديمى، به تفكر و مطالعه در مورد مطلب مورد علاقه خود بپردازيد.

۴. اگر امكان داشته باشد، موضوع مورد مطالعه شما با مكانى كه انتخاب مى‏كنيد، هماهنگى و سنخيت داشته باشد. اين كار، به افزايش بهره‏ورى شما كمك بسيار مى‏كند. اين هماهنگى، شامل ابزار و لوازم مورد نياز نيز مى‏شود.

۵. قبل از انتخاب محل مطالعه خود، چند خصوصيت مهم و ايده‏آل را براى مكان مطالعه، در ذهن خود فهرست كنيد تا راحت‏تر بتوانيد آن را بيابيد.

۶. در مكان مطالعه شما، بايد راهى براى خيره شدن به دور دست وجود داشته باشد؛ زيرا توقف در مطالعه و چشم دوختن به بى‏نهايت، در افزايش كارآيى مطالعه بسيار سودمند است؛ حداقل گاهى به سقف اتاق خيره شويد.

۷. هيچ گاه مطالعه خود را به حضور در مكان خاصى مشروط نكنيد؛ زيرا در اين صورت بهانه‏اى مى‏يابيد تا در ساير مكان‏ها از مطالعه بگريزيد. به ياد داشته باشيد كه در حقيقت، «مكان مطالعه، جايى است كه شما هستيد».

۸. دقت كنيد كه ميزان نور، دماى محيط، شكل صندلى و ساير شرايط، در مكان مطالعه شما به گونه‏اى نباشند كه شما را خواب آلوده كنند.

۹. تهويه خوب و اكسيژن زياد در مكان مطالعه، شرطى حياتى است.

روش مطالعه‏

۱. به قول آدريل جانسون، خوب كتاب خواندن را نمى‏توان از خواص مادرزادى دانست. براى قرائت، بدون شك، پرورش خاصى لازم است.

۲. بهترين روش كتاب‏خوانى، روشى است كه خواننده در اين كار بتواند زيبايى‏هاى چيزى را كه مى‏خواند، دريابد و به هنگام لزوم، معايب آنها را بفهمد و اين از راه پرورش و ممارست حاصل مى‏گردد.

۳. در معانى كلماتى كه براى نخستين بار مى‏بينيد، دقت كنيد. بيهوده تصور نكنيد كه سياق مطلب، آن معانى را براى ما كشف مى‏كند. همان زمان، بهترين وقت براى رفتن به سراغ فرهنگ لغت است.

۴. اميل فاگه، نويسنده فرانسوى، عقيده دارد كه بايد در خواندن كتاب استقامت داشته باشيم. استقامت، لجاجت نيست؛ بلكه نوعى بردبارى است كه ذوق ما را مى‏پرورد و درك ما را عميق مى‏كند.

۵. مون تنى، دانشمند شهير فرانسوى، درباره انتخاب كتاب و روش كتاب‏خوانى نظريهاى بسيار بديع و زيبا دارد. يكى از اين عقايد، آن است كه براى وصول به عمق معناى يك كتاب خوب، بايد آن را دوبار بخوانيم و با آن ارتباط دائمى داشته باشيم. يك اثر پربها، ما را مدت‏ها سعادتمند مى‏سازد. ما نمى‏توانيم با يك بار خواندن، به اين درجه از خوشبختى برسيم؛ هر چند در اين يك‏بار، دقت فوق العاده به كار بريم.

۶. همچنين وى معتقد است كه اگر بخواهيم از كتابى كه خوانده‏ايم، نظر صحيحى پيدا كنيم، بايد درباره آن گفت‏گو كنيم. كتاب‏هاى خوب، افق گفتگوهاى پرثمر را به روى ما مى‏گشايند و اين، همان چيزى است كه ما آن را مباحثه مى‏ناميم.

۷. در كتاب «۵۰۰ نكته درباره مطالعه» آمده است: يكى از روش‏هاى خوب مطالعه، استفاده از يادداشت بردارى است. فقط توجه كنيد كه به جاى يادداشت، رونويسى نكنيد! طرح‏هاى گوناگون بريزيد؛ نكات مهم يادداشت را برجسته‏تر بنويسيد و اگر مطلبى را درك نمى‏كنيد، به صورت سؤال يادداشت برداريد.

۸. در كتاب «روش‏هاى تسريع در خواندن و درك» پيشنهاد شده است كه هنگام مطالعه، ابتدا خلاصه مطلب را كه اغلب در ابتداى مقاله يا كتاب آمده است، بخوانيد؛ سپس عنوان‏ها و فهرست اجمالى كتاب را مطالعه كنيد و بعد چند سطر از ابتداى هر عنوان را مطالعه كنيد؛ زيرا مهم‏ترين مطالب، معمولاً در همين خطوط ابتدايى هستند و سرانجام ساير توضيحات و تفاسير كتاب را بر اطلاعات خود بيفزاييد.
۹. از همان زمان مطالعه، براى به كار بستن آن چه مى‏آموزيد، برنامه‏ريزى كنيد. به قول تولد، «مطالعه و عمل نكردن، مانند شخم زدن و بذر نپاشيدن است».

۱۰. بيكن جمله زيبايى در اين باره دارد؛ «برخى كتاب‏ها را بايد چشيد؛ بعضى ديگر را بايد بلعيد و قليلى را هم بايد جويد وهضم كرد

.كارآيى مطالعه‏

۱. كيفيت مطالعه را بالا ببريد؛ به روخوانى سطحى در حالت پراكندگى فكر قناعت نكنيد و با مفهوم و معناى مطلب، ارتباط برقرار سازيد تا آن چه را كه مورد نياز است، به خوبى درك كنيد.

۲. حجم مطالعه، حواس شما را پرت نكند؛ مطالعه بيشتر و سريع‏تر، تنها بهانه‏اى براى بيشتر دانستناست؛ پس ابتدا آن چه را مى‏خواهيد بدانيد و بفهميد، برداشت كنيد و آن گاه با كلمات «سرعت» و «بيشتر» وسوسه شويد.

۳. قبل از آن كه از موضوع اصلى كتاب منحرف شويد و به مطلب ديگرى بپردازيد، قسمت‏هايى را كه دوست داريد به خاطر بسپاريد، مشخص كنيد.

۴. حتماً براى مطالعه خود برنامه‏ريزى داشته باشيد. اين كه قصد يادداشت بردارى داريد يا خير، در مورد چه موضوعى بايد تمركز كنيد، چه سؤالاتى در ذهن داريد كه در اين كتاب جواب آنها را مى‏جوييد و…، همه بايد از قبل برنامه‏ريزى شده باشند.

۵. بايد كتابى كه مطالعه مى‏كنيد، مختص به خود شما باشد تا به راحتى در آن علامت‏گذارى و نكته نويسى كنيد. استفاده از مداد يا ماژيك رنگى، به شما امكان مى‏دهد تا در مراجعه مجدد به كتاب، بهره بيشترى ببريد؛ هر چند نبايد اين خطوط رنگى، استفاده شما را از ساير خطوط كتاب كاهش دهد.

۶. هنگام مطالعه، همواره يك قلم در دست داشته باشيد؛ زيرا مطالعه، آنگاه كارآيى مطلوب مى‏يابد كه همراه با مطالعه سؤالات، ذهن خود را با آموزه‏هاى كتاب تطبيق دهيد و در حاشيه آن يادداشت كنيد.

۷. ميان مطالعه و ساير كارهاى خود، تعادلى به وجود آوريد تا هم از خواندن خسته نشويد و هم تجربه و عمل را به بهره‏ورى مطالعه خود بيفزاييد.

۸. مطالعه پراكنده، با موضوعات گوناگون و متناقض، موجب كاهش بهره‏ورى شما مى‏شود؛ سعى كنيد در نوع كتابى كه براى مطالعه انتخاب مى‏كنيد، مطالعات قبلى خود را در نظر آوريد تا نظم فكرى شما به هم نخورد.

۹. اگر بتوانيد از هر كتابى كه مى‏خوانيد، نكات مهم و كليدى آن را خلاصهبردارى كنيد، بر كارآيى مطالعه شما مى‏افزايد. اين راهكار، آنگاه ارزشمندتر مى‏شود كه خواننده به زبان و عبارات خودش، مطالب را يادداشت كند.

۱۰. به ياد داشته باشيد كه علاقه و انگيزه، در مورد مطلبى كه براى مطالعه انتخاب كرده‏ايد، به بهره‏ورى شما از آن چه مى‏خوانيد، بسيار مى‏افزايد.

۱۱. گاهى قرار دادن يك پاداشِ مشروط براى مطالعه حجم خاصى از كتاب، به هيجان و لذت مطالعه مى‏افزايد و نوعى اثر تشويقى بر فرد مى‏گذارد. اين پاداش‏ها، مى‏تواند ديدن يك برنامه تلويزيونى، رفتن به مكانى خاص، انجام يك فعاليت مورد علاقه يا حتى خوردن يك خوراكى مورد علاقه باشد؛ مشروط بر اين كه ميزان تعيين شده، مطالعه شده باشد.

۱۲. رنگ كاغذ، رنگ قلم، نحوه نشستن، فاصلهچشم با كتاب، نور محيط و ساير شرايط مكانى نيز در كارآيى مطالعه شما كاملاًمؤثرند.تمركز مطالعه‏

دكتر خادمى در كتاب «مطالعه روشمند»، نكاتى را براى ايجاد تمركز حواس لازم مى‏داند كه عبارتند از:

۱. علاقه به موضوع مورد مطالعه، يكى از علل مهم ايجاد تمركز و دقت در حين مطالعه است.

۲. هماهنگى اراده و تخيل نيز در اين رابطه كارساز است؛ به عبارت ديگر، چشمان فرد بر صفحه كتاب و افكارش در حال پرواز به دور دست‏ها نباشد.

۳. برخى مسائل جسمى و روحى نيز مى‏توانند تمركز فرد را بر هم بزنند؛ مانند گرسنگى، تشنگى، بيمارى، نگرانى و اضطراب.

۴. برخى مسائل محيطى نيز از عوامل برهم زننده تمركزند؛ مانند سروصداى زياد، نور زياد يا كم، لباس نامناسب و… .
آقاى حق جو در كتاب «روش‏هاى تسريع در خواندن و درك»، چند نكته مهم ديگر را نيز بر اين فهرست مى‏افزايد كه عبارتند از:

۵. يكى از مهم‏ترين عوامل بر هم خوردن تمركز، عجله و شتاب است. اين حالت، سطح مطالعه را كاهش مى‏دهد و تمركز را بر هم مى‏زند.

۶. يكى از مسائل قابل توجه ديگر، سنگينى معده و سيرى بيش از حد است و به قول حضرت رسول اكرم صلى‏الله‏عليه‏وآله، «پرى معده و سيرى زياد، به وجود آورنده حماقت است». اين، همان خواندن و نفهميدن و به عبارتى، عدم تمركز و عدم ارتباط، با مفهوم كتاب است.

۷. انتخاب زمان مناسب، از عوامل ايجاد تمركز است؛ مثلاً پس از استراحت، خصوصاً در صبحگاهان، بهترين حالت تمركز و ساعات خستگى و كسالت، نامناسب‏ترين اوقات، براى تمركزند؛ البته در صبحگاهان، لازم است قدرى ورزش كنيد تا بدن آمادگى لازم را به دست آورد.

۸. نظم و انضباط در نوع، ساعت و مكان مطالعه، همگى از عوامل ايجاد كننده تمركز مى‏باشند.

سرعت مطالعه

۱. دكتر فيل ريس پيشنهاد مى‏كند كه اگر قصد داريد سرعت مطالعه را افزايش دهيد، حتماً ابتدا به فهرست كتاب نظرى دقيق بيندازيد تا نسبت به موضوعات كلى كتاب آگاهى پيدا كنيد.

۲. تند خوانى، هميشه مناسب نيست و در مطالبى كه به تعمق و تأمل نياز دارد، اصلاً نبايد به كار گرفته شود.

۳. مغز ما هميشه تندتر از بيان ما كلمات را دريافت مى‏كند؛ براى افزايش سرعت، سعى كنيد عادت بلند خوانى كتاب را ترك كنيد.

۴. تمرين كنيد تا به جاى درك لغت به لغت يك جمله، به درك گروهى لغات عادت كنيد.

۵. به نظر نويسنده كتاب «تسريع در خواندن و درك»، يكى از عوامل كندخوانى، برگشت است؛ يعنى آن كه فرد مرتب نگاه خود را به خطوط پيشين بر گرداند. اين كار، تمركز فرد را از ميان مى‏برد و وقت زيادى را تلف مى‏كند. هنگام مطالعه، چشم بايد به طور مستقيم و به موازات صفحه حركت كند و از پريدن به سطرهاى بالا و پايين، دورى جويد.

۶. كسانى كه با انگشت خط مورد مطالعه را دنبال مى‏كنند، بايد اين عادت را ترك كنند؛ زيرا در تند خوانى، فقط چشم كار مى‏كند، نه دست و زبان.

۷. نويسنده كتاب «مطالعه روشمند»، بر اين باور است كه حتى تكان دادن سر هنگام مطالعه، از سرعت مطالعه مى‏كاهد؛ پس بهتر است كه اين گونه بگوييم: در تند خوانى، فقط چشم كار مى‏كند؛ نه دست، نه زبان و نه سر. براى ديدن همه صفحه كتاب، اصلاً به حركت سر نيازى نيست؛ صفحه، خود در دامنه بينايى قرار دارد.

۸. وى از مشكل ديگرى به نام «خالى خوانى» نام مى‏برد كه عبارتست از: سرگردانى چشم در حاشيه سفيد كتاب يا لابه‏لاى خطوط و يا هر قسمت غير مفيد صفحه. اين حالت را ديدن غير مفيد نيز مى‏گويند و موجب كاهش سرعت مطالعه مى‏شود.

０.حتى نوع ورق زدن نيز به صرفه‏جويى در وقت كمك مى‏كند. ورق زدن درست آن است كه با دست چپ واز گوشه بالايى صفحه صورت گيرد و چند لحظه قبل از پايان صفحه، دست براى ورق زدن آماده باشد. كسانى كه با دست راست و از گوشه پايينى صفحه ورق مى‏زنند، از سرعت و تمركز خود مى‏كاهند .

2-چگونه وکجا مطالعه کنیم:

مکان و شرایط مطالعه:
مکان و شرایط ذهنی از نکات مهم یک مطالعه مفید وخوب است و در میزان یادگیری، کارآمدی، مدت و طولانی شدن مطالعه تاثیر بسزایی دارد. کارشناسان و روان شناسان معتقدند که یکی از مشکلات جوانان برای مطالعه بی‌توجهی بهشرایط و فضای مطالعه است که اغلب موجب خستگی و کاهش انگیزه می‌شود.

بهترین زمان مطالعه برای انسان، هنگام آرامش و داشتن رضایت است، زیراداشتن دغدغه و نگرانی در هنگام مطالعه، نتایج مطلوبی برای انسان به همراه نخواهدداشت. مشغول بودن فکر و ذهن و خستگی روح و جسم، توان فرد را کاهش می‌دهد و در اینحالت، مطالعه کتاب، جز اتلاف وقت و بی‌حاصلی سودی ندارد.

منفعت مطالعه کتاب‌ها هنگامی حاصل می‌شود که انسان بدون خستگی و دغدغه ودر فضایی مملو از آرامش، صمیمت و رضایت، به مطالعه بپردازد. اتاق مطالعه را از نقاطآرام منزل و اداره انتخاب کنید به‌طوری‌که از نور طبیعی کافی برخوردار باشد.

اتاق مطالعه باید از صداهای مزاحم بیرون دور باشد تا حواس خواننده بهبیرون هدایت نشود. انتخاب اتاق مطالعه باید به‌گونه‌ای باشد که درحد امکان هنگامروز احتیاج به روشنایی غیرطبیعی نداشته باشد.

سعی کنید هنگام شب از چراغ مطالعه استفاده نکنید زیرا چراغ مطالعه علاوهبر این که می‌تواند به چشم صدمه برساند، در خستگی زود هنگام چشم نیز تاثیر دارد. دمای اتاق مطالعه خود را همواره معتدل نگهدارید تا هرگز درهنگام مطالعه در اتاقاحساس گرما و سرما نکنید.

زمان مطالعه
زمان مطالعه برای افراد تفاوت می‌کند، برخی در سکوت شب وبرخی نیز هنگام صبح را به عنوان زمان مطالعه انتخاب می‌کنند اما مطالعه هنگام صبحاز هر زمان دیگر بهتر است. مطالعه کتاب را صبح زود شروع کنید زیرا ذهن انسان پسازچندساعت استراحت و آرامش، بیش از هر زمان دیگر آماده یادگیری است.

وقتی که صبح زود را برای مطالعه انتخاب می‌کنید حتما قبل از آن صبحانهصرف کنید زیرا گرسنگی در کاهش میزان یادگیری و فراگیری تاثیر زیادی دارد. پس از صرفغذا نیز بلافاصله شروع به مطالعه کتاب نکنید و چند قیقه بعد از غذا مطالعه را آغازکنید.

ورزش و نرمش و حتی حمام گرفتن نیز پیش از مطالعه در میزان یادگیری موثراست. مطالعه صبحگاهان‌هنگامی مفید واقع می‌شود که‌فرد شب قبل را به‌خوبی استراحتکرده باشد و خسته و خواب آلود نباشد.

برای مطالعه هرچه بهتر در هنگام صبح، سعی کنید شب را زودتر بخوابید تابتوانید مطالعه مفیدی داشته باشید. خستگی، دستکم ‪ ۵۰درصد از توانایی ذهنی و مغزیانسان را کاهش می‌دهد و مطالعه در چنین وضعیتی، یادآوری مطالب فرا گرفته پیشین رانیز با اختلال روبه‌رو می‌کند.

میز و صندلی مناسب
میز و صندلی مناسب و درست نشستن یکی از مهم‌ترینشرایط مطالعه است که رعایت نکردن آن علاوه برتاثیر نامطلوب در مطالعه مشکلات جسمانیرا نیر درپی خواهد داشت. نداشتن میز و صندلی مناسب در هنگام مطالعه طولانی عوارضجسمانی متعددی دارد که به گفته پزشکان، دردهای مفاصل، کمر و گردن از جمله‌ی آن است.

هنگام خرید میز و صندلی دقت کنید، صندلی باید به گونه‌ای باشد که زمانمطالعه پشت انسان کاملا به صندلی چسبیده باشد. میز مطالعه نیز باید طوری انتخاب شودکه خواننده هنگامی که دو دست خود را روی میز قرار می‌دهد، حداقل فاصله کتاب و چشماناو کمتر از ‪ ۴۰سانتی‌متر نباشد.

فاصله صندلی خود را با میز مطالعه طوری تنظیم کنید که کمر و گردن شما خمنشود، هنگام مطالعه باید براساس شرایط فیزیکی متعادل نشست، به گونه‌ای که هیچ عضویاز بدن شما احساس ناراحتی نکند و اعضای بدن‌تان نسبت به میز و صندلی راست و مستقیمباشد. سعی کنید صندلی‌های دسته‌دار را برای مطالعه انتخاب کنید تا هنگام مطالعهبتوانید دست‌هایتان را روی آن قرار دهید و خستگی دست‌هایتان رفع شود.

میز و صندلی کودکان و بزرگسالان باهم تفاوت دارد، برای مطالعه مفید بایداز میز و صندلی‌های مناسب این گروه‌ها استفاده کرد. میز و صندلی کودکان باید بهتناسب قد آن‌ها انتخاب شود بگونه‌ای که پاهای کودک هنگام تماس با زمین، زوایه‪۹۰درجه تشکیل دهد.

صندلی‌هایی برای مطالعه انتخاب کنید که از هر لحاظ کاملا راحت باشد،درحد امکان از استفاده از صندلی‌های بدون پوشش ابر خودداری کنید تا در هنگام مطالعههیچ یک از اعضای بدن شما احساس ناراحتی نکند. از خواندن کتاب بصورت خوابیده ودرازکش خودداری کنید.

مطالعه فردی
برای این که حواس فرد در هنگام مطالعه کاملا روی مطالبکتاب متمرکز شود افراد باید کتاب را به تنهایی و به صورت فردی مطالعه کنند. مطالعهفردی در واقع دوری از صداهای مزاحم و گفت و گو است و در واقع موجب افزایش تمرکزمی‌شود.

هر چه در محیط مطالعه افراد کمتری رفت و آمد کنند، پیشرفت و تمرکز فرددر فراگیری مطالب افزایش می‌یابد. مطالعه جمعی باعث می‌شود که هرلحظه امکان گفت‌وگوبین دو طرف در موضوع‌های مختلف بوجود آید که این تعامل سبب عدم تمرکز در مطالعه وکاهش در پیشرفت مطالعه می‌شود.

مطالعه جمعی برای کتاب‌های درسی مانند ریاضی مناسب است و می‌تواند درفراگیری تاثیر مثبت داشته باشد. البته در این مورد نیز اگر دانش‌آموز آن بخشی ازدرس را تاحدودی می‌داند خود مطالعه کند و بخشی‌را که مشکل دارد بادیگران حل و فصلکند، بر یادگیری تاثیر بیشتری دارد.

می‌توانید بعد از مطالعه، با دوستان خود درباره مطالب مطالعه شده بحثکنید که این امر باعث می‌شود که مطالب بهتر در ذهن شما باقی بماند. گفت‌وگو بادوستان درباره مطالب خوانده شده نوعی مرور مطالب محسوب می‌شود و مطالب در ذهن باقیخواهد ماند.

هنگام مطالعه از گوش کردن موسیقی خودداری کنید زیرا هرگونه آلودگی صوتیو سر و صدا تمرکز فرد را بهم می‌زند. رادیو و تلویزیون دراتاق مطالعه نباید روشنباشد زیرا دراین صورت اگرچه فرد مطالب را می‌خواند و صفحات را ورق می‌زند اما هیچگونه یادگیری صورت نمی‌گیرد و مطالب پس از مطالعه در ذهن خواننده باقی نمی‌ماند.

خواندن اطلاعات مندرج در صفحه‌ی اول
قبل از شروع مطالعه فصل‌های اصلیکتاب، ابتدا به‌دقت عنوان کتاب، نویسنده کتاب، موضوع مطالب، ناشر کتاب و سال انتشاررا بخوانید.

در مرحله‌ی بعد حتما فهرست مطالب کتاب را بخوانید زیرا این کار ضمناینکه انسان را با موضوع مطالب کتاب آشنا می‌کند، می‌تواند تصویر کاملی از محتوایکتاب به دست دهد. خواندن مقدمه کتاب که می‌توان آن را حاوی خلاصه کتاب تلقی کردهرگز از دست ندهید زیرا نویسنده در آن خلاصه موضوع مطالب را به منظور آشنایی هرچهبیشتر خواننده به نگارش در آورده که مطالعه آن ضروری است.

وسعت دید
یکی از عوامل کندخوانی، تلفظ کلمات و خواندن تک تک آن‌هاحتی بصورت بی صدا است که باید از آن پرهیز شود.

هنگام خواندن وسعت دید را می‌توان تا حد دیدن بیش‌از پنج کلمه در هرتوقف گسترش داد. برای دیدن بیش از یک کلمه در هر بار باید از حرکت سر جلوگیری شود،بدین ترتیب تعداد توقف‌های یک خواننده در پاراگراف دو خط و نیمی به حدود پنج تا ششتوقف کاهش می‌یابد.

دقت به موضوع اصلی
موقع خواندن مطالب تازه باید به‌موضوع اصلی ومحوری کتاب توجه داشت یعنی جملات گویا و کلمات اصلی را تشخیص داد.

دقت و درک موضوع اصلی کتاب تمرکز خواننده را افزایش داده و از حاشیهپردازی واتلاف وقت جلوگیری می‌کند، درنتیجه میزان یادگیری بیشتر می‌شود. هنگامخواندن مطالب، ذهن را باید خالی از رویا و فکر کردن به موضوعات جانبی کرد تا مطلببطور کامل در ذهن بماند.

مطالعه با دقت
کتاب را همواره بدون شتاب و عجله مطالعه کنید وتازمانی که مطلبی را به درستی فرا نگرفته‌اید سراغ مطالعه مطلب دیگر نروید.

مطالب کتاب غیر درسی و درسی به هم پیوسته و مرتبط است، زمانی‌که یک مطلبرا خوب یاد نگرفته‌اید، مطالعه‌و یادگیری مطالب دیگر بادشواری صورت می‌گیرد. مطالعهکتاب‌ها بویژه کتاب‌های علمی باید در کمال دقت و وسواس صورت گیرد.

جهش از مطالعه یک موضوع به موضوعی دیگر، بدون درنظر گرفتن فاصله، سببمی‌شود که دو مطلب درهم آمیزد و در نتیجه هیچکدام از دو مطلب به درستی در ذهن فردباقی نماند. برای تغییر موضوع مطالعه همواره سعی کنید یک وقفه ایجاد کنید تا مطالبجدید و پیشین در هم آمیخته نشود.

یکی از عوامل عمده‌ای که باعث جلوگیری‌از درک سریع یک متن درهنگامخواندن و مانع حفظ کردن آن مطلب می‌شود تداخل آموخته‌های قبلی و بعدی است، یعنیمطالب قبلی آموخته شده با مطالب جدید در هم می‌آمیزد. برای جلوگیری از بروز اینحالت بهترین راه مطالعه تک موضوعی است، یعنی در مدتی که یک مطلب را می‌خوانید ازخواندن سایر مطالب خودداری کنید و تنها ذهن خود را روی همان مطلب متمرکز کنید.

پس از استراحتی کوتاه، موضوع مطالب را تغییر دهید واین کار باعث عدمتداخل دانسته‌ها و آموخته‌های جدید می‌شود. در صورت مشاهده خستگی از یک موضوع یا یککتاب (درسی و غیردرسی)، کتاب دیگری را (با حفظ فاصله زمانی) محور مطالعه خود قراردهید.

یادداشت برداری و خلاصه نویسی
یادداشت برداری و خلاصه نویسی ازمهم‌ترین شیوه‌های درست مطالعه کردن است زیرا این کار باعث می‌شود که مطالب مهمکتاب همواره در دسترس باشد.

خلاصه‌نویسی کمک می‌کند که افراد حجم زیاد مطالب یک کتاب را یادداشتکنند و با مراجعه به آن در مدت بسیار کوتاهی بخوانند و به خاطر بسپارند. بسیاری ازمطالب کتاب‌هایی را که می‌خوانیم، فرار است و امکان دارد پس از مدتی، از حافظه وذهن انسان پاک شود.

مطالب را در کاغذهایی که در اصطلاح به آن فیش می‌گویند، یادداشت کنید. یکی از ویژگی‌های فیش‌برداری این است که مطلب براحتی دردسترس قرار می‌گیرد ومی‌توان در هر زمان مطالب کتابی را مطالعه کرد.

دفتر و دفترچه برای یادادشت اصلا مناسب نیست زیرا بدلیل دسته‌بندی نبودننوشته‌ها، پیدا کردن مطلب مورد نظر بسیار دشوار است. یادداشت برداری نباید بیش ازاندازه باشد زیرا خواننده آماتور در صورت زیاد نوشتن از یادداشت برداری و حتیخواندن کتاب باز می‌ماند.

برای خط کشیدن زیر مطالب مهم کتاب از مداد استفاده کنید تا امکان پاککردن آن وجود داشته باشد. پس‌از یک ساعت مطالعه ‪ ۱۵دقیقه استراحت کنید و برایآرامش خود، به بیرون بروید و یا از اتاق مطالعه به فضای بیرون بنگرید و سعی کنید بهفضاهای طبیعی و دور دست چشم بدوزید.

3-شیوه های صحیح مطالعه:

متاسفانه در مدرسه ودانشگاه  چيزي راجع به چگونه درس خواندن نمي آموزند . يادگيري و مطالعه ، رابطه ايتنگاتنگ و مستقيم با يكديگر دارند، تا جايي كه مي توان اين دو را لازم و ملزوميكديگر دانست. براي اينكه ميزان يادگيري افزايش يابد بايد قبل از هرچيز مطالعه ايفعال و پويا داشت .

شيوه صحيح مطالعه ،چهار مزيت عمده زير را به دنبال دارد:

۱- زمان مطالعه را كاهش ميدهد.

۲- ميزان يادگيري را افزايش ميدهد .

۳-مدت نگهداري مطالب در حافظه را طولاني تر مي كند.

۴- بخاطر سپاري اطلاعات را آسانتر مي سازد.

براي داشتن مطالعه اي فعال وپويانوشتن نكات مهم درحين خواندن ضروري است تابراي مرورمطالب،دوباره كتاب رانخوانده ودر زماني كوتاه ازروي يادداشتهاي خودمطالب رامرور كرد .

يادداشت برداري ، بخشي مهم و حساس از مطالعه است كه بايد به آن توجهي خاص داشت . چون موفقيت شما را تا حدودي زياد تضمين خواهد كرد و مدت زمان لازم براي يادگيري را كاهش خواهد داد. خواندن بدون يادداشت برداري يك علت مهم فراموشي است.

شش روش مطالعه :

خواندن بدون نوشتن ،خط كشيدن زيرنكات مهم، حاشيه نويسي  وخلاصه نويسي، كليد برداري خلاقيت و طرح شبكه اي مغز

۱-خواندن بدون نوشتن: روش نادرست مطالعه است . مطالعه فرآيندي فعال و پويا است وبراي نيل به اين هدف بايد از تمام حواس خود براي درك صحيح مطالب استفاده كرد. بايد با چشمان خود مطالب را خواند، بايد در زمان مورد نياز مطالب را بلند بلند ادا كرد و نكات مهم را يادداشت كرد تا هم با مطالب مورد مطالعه درگير شده و حضوري فعال و همه جانبه در يادگيري داشت و هم در هنگام مورد نياز ، خصوصا” قبل از امتحان ، بتوان از روي نوشته ها مرور كرد و خيلي سريع مطالب مهم را مجددا” به خاطر سپرد .

۲- خط كشيدن زير نكات مهم :اين روش شايد نسبت به روش قبلي بهتر است ولي روش كاملي براي مطالعه نيست چرا كه در اين روش بعضي از افراد بجاي آنكه تمركز و توجه بروي يادگيري و درك مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف به خط كشيدن زير نكات مهم مي گردد .حداقل روش صحيح خط كشيدن زير نكات مهم به اين صورت است كه ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را كاملا” درك كنند و سپس زير نكات مهم خط بكشند نه آنكه در كتاب بدنبال نكات مهم بگردند تا زير آن را خط بكشند .

۳- حاشيه نويسي :اين روش نسبت بدو روش قبلي بهتر است ولي بازهم روشي كامل براي درك عميق مطالب و خواندن كتب درسي نيست ولي مي تواند براي يادگيري مطالبي كه از اهميتي چندان برخوردار نيستند مورد استفاده قرار گيرد.

۴- خلاصه نويسي : در اين روش شما مطالب را ميخوانيد و آنچه را كه درك كرده ايد بصورت خلاصه بروي دفتري يادداشت مي كنيد كه اين روش براي مطالعه مناسب است و از روشهاي قبلي بهتر مي باشد چرا كه در اين روش ابتدا مطالب را درك كرده سپس آنها را يادداشت مي كنيد اما بازهم بهترين روش براي خواندن نيست .

۵- كليد برداري :كليد برداري روشي بسيار مناسب براي خواندن و نوشتن نكات مهم است . در اين روش شما بعد از درك مطالب ، بصورت كليدي نكات مهم را يادداشت مي كنيد و در واقع كلمه كليدي كوتاهترين، راحتترين ،بهترين وپرمعني ترين كلمه اي است كه با ديدن آن، مفهوم جمله تداعي شده و به خاطر آورده مي شود .

۶- خلاقيت و طرح شبكه اي مغز: اين روش بهترين شيوه براي يادگيري خصوصا” فراگيري مطالب درسي است .در اين روش شما مطالب را ميخوانيد بعد از درك حقيقي آنها نكات مهم را به زبان خودتان و بصورت كليدي يادداشت مي كنيد و سپس كلمات كليدي را بروي طرح شبكه اي مغز مي نويسد ( در واقع نوشته هاي خود را به بهترين شكل ممكن سازماندهي مي كنيد و نكات اصلي و فرعي را مشخص مي كنيد)تا در دفعات بعد به جاي دوباره خواني كتاب ، فقط به طرح شبكه اي مراجعه كرده وبا ديدن كلمات كليدي نوشته شده بروي طرح شبكه اي مغز ، آنها را خيلي سريع مرور كنيد . اين روش درصد موفقيت تحصيلي شما را تا حدود بسيار زيادي افزايش ميدهد و درس خواندن را بسيار آسان مي كند. و بازده مطالعه را افزايش ميدهد.

شرايط مطالعه

((بكارگيري شرايط مطالعه يعني بهره وري بيشتر از مطالعه ))

شرايط مطالعه ، مواردي هستند كه با دانستن ، بكارگيري و يا فراهم نمودن آنها ، مي توان مطالعه اي مفيدتر با بازدهي بالاتر داشت و در واقع اين شرايط به شما مي آموزند كه قبل از شروع مطالعه چه اصولي را به كار گيريد ، در حين مطالعه چه مواردي را فراهم سازيد و چگونه به اهداف مطالعاتي خود برسيد و با دانستن آنها مي توانيد با آگاهي بيشتري درس خواندن را آغاز كنيد و مطالعه اي فعالتر داشته باشيد :

۱- آغاز درست :براي موفقيت در مطالعه ،بايد درست آغازكنيد.

۲- برنامه ريزي : يكي از عوامل اصلي موفقيت ، داشتن برنامه منظم است .

۳- نظم و ترتيب: اساس هر سازماني به نظم آن بستگي دارد .

۴-حفظ آرامش: آرامش ضمير ناخود آگاه را پويا و فعال ميكند.

۵- استفاده صحيح از وقت :بنيامين فرانكلين، ((آيا زندگي را دوست داريد؟ پس وقت را تلف نكنيد زيرا زندگي از وقت تشكيل شده است .))

۶- سلامتي و تندرستي: عقل سالم در بدن سالم است .

۷- تغذيه مناسب: تغذيه صحيح نقش مهمي در سلامتي دارد.

۸- دوري از مشروبات الكلي : مصرف مشروبات الكلي موجب ضعف حافظه مي شود .

۹ – ورزش : ورزش كليد عمر طولاني است .

۱۰-خواب كافي: خواب فراگيري و حافظه را تقويت مي كند.

۱۱ –درك مطلب:آنچه در حافظه بلند مدت باقي مي ماند ، يعني مطالب است .

چند توصيه مهم كه بايدفراگيران علم ازآن مطلع باشند.

۱- حداكثر زماني كه افراد مي توانند فكر خود را بروي موضوعي متمركز كنند بيش از ۳۰ دقيقه نيست ، يعني بايد سعي شود حدود ۳۰ دقيقه بروي يك مطلب تمركز نمود و يا مطالعه داشت و حدود ۱۰ الي ۱۵ دقيقه استراحت نمود سپس مجددا” با همين روال شروع به مطالعه كرد.

۲- پيش از مطالعه از صرف غذاهاي چرب و سنگين خودداري كنيد. و چند ساعت پس از صرف غذا مطالعه نمائيد چون پس از صرف غذاي سنگين بيشتر جريان خون متوجه دستگاه گوارش ميشود تا به هضم و جذب غذا كمك كند و لذا خونرساني به مغز كاهش مي يابد و از قدرت تفكر و تمركز كاسته ميشود . از مصرف الكل و دارو هم خودداري فرمائيد همچنين غذاهاي آردي مثل نان و قندي قدرت ادراك و تمركز را كم مي كند نوشابه هاي گازدارهم همينطور هستند.

۳- ذهن آدمي با هوش است اگر يادداشت برداريد خود را راحت از حفظ و بياد سپاري مطالب مي كند و نيز همزمان نمي توانيد هم مطلبي را بنويسيد و هم گوش دهيد . پس در حين مطالعه لطفا” يادداشت برداري ننمائيد .

منابع تحقیق:

1- اینترنت

WWW.pezeshk.us

www.arak.schoolnet.ir

http://www.daneshparvardorcheh.blogfa.com/8508.aspx

http://rava.blogfa.com/archive.aspx

http://sanecity.net/pc.html

http://moshavereh.tsch.ir/i_mantaghe.asp

http://enew.ca/fa/Archive.aspx

2- روشهای صحيح مطالعه/ مؤلف : فرض ا… قلي زاده