طرح درس فارسی روزانه

بسمه تعالی

1-    آشنايي با سازمانهای امدادگر و کار آن ها  ( حيطه شناختی )

2-    تقويت مهارت خواندن و نوشتن صحيح کلمات درس ( حيطه روانی – حرکتی )

3-    علاقه مند شدن جهت کمک به همنوعان  ( حيطه عاطفی )

1-    با سازمان هلال احمر آشنا شود .

2-    با صليب سرخ آشنا شود .

3-    با کميته امداد امام خمينی (ره) آشنا شود .

4-    با کار امدادگران آشنا شود .

5-    با معنی کلمات جديد آشنا شود .

-       سازمان های امدادگر را نام  می برد . ( دانش )

-       مواقع کمک رسانی امدادگران را بيان می کند . ( دانش )

-       انواع کمک رسانی امدادگران را بيان می کند .( دانش )

-       نام سازمانهای کمک رسانی در کشورهای اسلامی و غير اسلامی را بيان می کند . ( دانش )

-       با ديدن علامت سازمان , نام آن را بيان می کند . ( دانش )

-       با ذکر نام سازمان علامت آن را از بين ديگر علامت ها جدا می کند .( تجزيه و تحليل )

-       کلمات جديد درس را معنی می کند .

( حيطه روانی – حرکتی )

-       متن درس را به طور صحيح می خواند .  ( تقليد )

-       کلمات و جملات آموخته شده را به طور صحيح می نويسد . ( تقليد )

حيطه عاطفی

-       در کمک کردن به همنوعان خود علاقه نشان می دهد . ( ارزش گذاری )

-       برای کمک به ديگران پيش قدم می شود .  ( ارزش گذاری )

هدف های رفتاری

-       امداد گران را ديده ولی با کار آن ها آشنا نيست .

-       کلمات جديد درس را شنيده و يا خوانده ولی معنی آنها را نمی داند .

-       علامت سازمان ها را ديده ولی ارتباط آن ها را با سازمان ها نمی داند .

ارزشيابی تشخيصی :                                                                      نتيجه

- حوادثی مانند سيل – زلزله – آتش سوزی – جنگ را نام ببرد .                        +

- خطرات بروز اين حوادث را بيان کند .                                                            +

- نام گروه های امدادگر را می گويد .                                                               -

- کار گروه های امداد گر را می گويد .                                                            –

ارائه درس جديد :

درس را به شيوه پرسش و پاسخ در مهارت آموزان ايجاد می کنيم تا نسبت به شروع درس علاقه مند شوند و در اين راستا فعاليت ها عبارتند از :

گروه نمايش : سه مهمان و يک مجری داريم .

1-    مهمانی با علامت و لباس مخصوص هلال احمر و جعبه کمک های اوليه

2-    مهمانی با علامت کميته امداد امام (ره) و يک صندوق صدقات

3-    مهمانی با علامت صليب سرخ و با ماشينی با علامت صليب سرخ

يکی از بچه های کلاس مجری است .

	فعاليت های معلم	فعاليت مهارت آموزان	زمان
	معلم : از مهمانان تشکر می کنم و از آنها قول می گيرد اجازه بدهند يک روز بچه ها به اين سازمانها بيايند و کارهای ديگر آن ها را از نزديک ببينند. ( کميته امداد و هلال احمر ) آن ها ضمن قول دادن وسايل کارشان را به يادگاری در کلاس می گذارند . نوشتن مطالب روی تابلو : از گروهها می پرسد . گروه 1 مهمانان ما از کدام سازمان ها بودند ؟ تصاوير را نصب می کند و می نويسد . گروه 2  چه موقعی به مردم کمک می کردند ؟ نوشتن جواب و نصب تصاوير چه کمک هايي می کردند . گروه 3 – چه نتيجه ای از درس امروز می گيريم ؟ بعد از هر پاسخ تشويق می شوند . بچه ها ما هم بايد سعی کنيم با کمک های خود به مردم ديگر ياری برسانيم . چون شعری به ما می گويد . چو عضوی به درد آورد روزگار  دگر عضو ها را نماند قرار   تو کز محنت......... کمک به حادثه ديده ها فقط کار اين سازمانها نيست , ما هم بايد کمک کنيم پس من اين صندوق را در سالن مدرسه بعداً نصب می کنم تا هر کس توانست کمک هايش را داخل آن بيندازد . حالا کتاب ها را باز کنيد .	تشويق گروه نمايش         پاسخ دادن     پاسخ دادن   پاسخ دادن               گشودن و خط بردن از روی کتاب

1-    سر گروهها با ديگر اعضای گروه خواندن و نوشتن متن را کار کنند .

2-    درس را در منزل با صدای بلند برای مادرشان بخوانند .

3-    بعد از بازديد از کميته امداد و هلال احمر گزارشی از فعاليت های آن ها بنويسند و بياورند .

خسته نباشيد . صلوات

 توجه :

شما فرهنگیان گرامی می توانید تحقیقات اقدام پژوهی ، گزارش تخصصی ، درس پژوهی ، تجربیات ارتقای شغلی ، طرح جابر  و مقالات پرسش مهر مورد نیاز خود را از لینک های زیر تهیه نمائید :( سایت علمی و پژوهشی آسمان ) بر روی هر لینک کلیک نمائید :

• 
  بیش از سیصد طرح جابر برای شرکت در مسابقات طرح جابر
• 
  

• مقالات مخصوص برای دانش آموزان و معلمان  در مورد  پاسخ به پرسش مهر رئیس جمهوری در مورد مهارت آموزی

1-   امداد گران برای مردم سيل زده چه چيزهايي آورده بودند ؟

2-   به کسانی که بعد از حادثه برای کمک به مردم می روند چه می گويند؟

3-   در کشور ما چه سازمان هايي هنگام نياز به مردم کمک می کنند؟

مقدمه

طرح اموزش نشانه گذاری

تعلیم جز همان بازسازی  و نوسازی استعدادها چیزی بیش نیست که در این میان روش تدریس یکی از مهم ترین آن راه هاست.

روش تدریس همان روش های موجود است. یعنی معلم درس ها را تا مرحله ی تدریس  و نوشتن واژه های کلید روی تخته بر اساس شیوه های موجود پیش می برد. پس از آن که چشم دانش آموز با شکل واژه آشنا شد نمونه تحریری آن را ارائه می دهد و از دانش آموز می خواهد تا از ان در کتاب بنویسیم نمونه برداری کند. به تناسب رشد و توسعه و تعلیم و تربیت شیوه های تدریس نوینی نیز طراحی و ارائه می شود. به همین دلیل سعی شده است. از روش هایی مثل همیاری- تلفیقی- بحث گروهی و... استفاده شود. و مهم این بوده که از وجود همه دانش اموزان در جریان یاددهی- یادگیری استفاده گردد.

امیدوارم که ره اورد این مجموعه موجب بهبود و رشد اعتدالی آموزش باشد و دانش آموزان رابا فعالیتهای گروهی در خواندن و نوشتن بیشتر آشنا کنم وتفکر خلاق کودک را به کار گیرم که البته این تفکر ابتدا در فعالیت های فردی نمایان می شودو سپس از طریق خرد جمعی و فعالیت های گروهی و مبتنی بر خلاقیت جمعی خود را نشان میدهد.

مشخصات

نام درس: فارسی

موضوع:  آموزش نشانه ی گ

تاریخ : اسفند 84

آموزشگاه: بنیاد پانزده خرداد- حاجی آباد- زبرخان

پایه اول

تعداد فراگیران: 16

مدیر یادگیری: منصوره حجی آبادی

v  اهداف کلی:

1. آشنایی با نشانه صامت     گ

2. شناخت جنگل و حیوانات و جنگل و خصوصیات آن

v  اهداف جزئی:

1. دانش آموز نشانه     گ رابشناسدوان را در کلمات  مختلف نشان دهد. (حیطه شناختی)

2.چند کلمه که نشانه    گ داشته باشد بیان کند. ( حیطه شناختی)

3. دانش آموزکلماتی راکه صدای  گ داردازمیان کلمات دیگرجدا نماید(حیطه شناختی)

4. دانش آموزان هر گروه، پازل مختص این نشانه را درست کنند.( حیطه مهارتی)

5. دانش آموزان نسبت به جنگل و حیوانات جنگل علاقه نشان می دهند( حیطه عاطفی)

6. دانش آموزنسبت به یادگیری صدای     گ دقت و علاقه نشان می دهد(روانی حرکتی)

7. دانش آموزان با جانوران اهلی و وحشی آشنا می شوند( حیطه شناختی)

شعر جنگل:

من جنگل بزرگم                           پر از شغال و گرگم

درخت دارم فراوون              حیوونای گوناگون

روباه و گرگ و پلنگ            خرگوش زبر و زرنگ

اینو همه بدونین                  با هم دیگه بخونین

جنگل ، جنگل چه زیباست              آفریننده ان خداست.

ارزشیابی پایانی

 کارتهایی را به دانش اموزان داده و از انها می خواهم، کارتهایی را که دارای نشانه گ  هستند را روی  تابلو مغناطیسی بچسبانند.

تکلیف گروهی:از هر یک از گروه ها می خواهم با توجه به نشانه ی    گ جمله ای بسازند و آن را در دفتر خود بنویسند

تکلیف فردی:تصویرهایی را که دارای شکل جنگل و خانه است را بین دانش اموزان توزیع می نماییم و از آنها می خواهم در منزل شکل تعدادی از حیوانات مربوط به هر تصویر را روی آن بکشند یا از روزنامه، مجله و... پیدا نموده و روی آن بچسبانند و برای جلسه بعد به کلاس بیاورند.

تکلیف برای زنگ هنر:می توان از بچه ها خواست شکل یک جنگل را بکشند و با چسباندن عکس برگردان مربوط به جانوران اهلی و وحشی به تکلیف این حیوانات پرداخته وهمزمان این شعر را نیز به آنها اموزش می دهم.

حیوونا خیلی هستن،                      اهلی و وحشی هستن،

 الاغ و گاو و گوساله                       بز و بچه اش بزغاله

گوسفند و میش و بره           می چرند توی دره

اسب و شتر تو صحرا             بار میبرن به هر جا

سگ در خونه شیره              گربه هه موش می گیره

شیوه های اموزش املا

چكيده

از ابتداي آموزش رسمي خواندن و نوشتن به كودكانمان مي آموزيم كه چگونه بنويسند تا بتوانند آموخته هاي خويش را در هر دقيقه به كار بندند. اما با كاستي ها و ضعف هايي كه درآموزش نادرست اين درس وجود دارد بسياري از دانش آموزان درنوشتن كلمات آموخته شده در متن هايي به جز متن درسي مشكل ندارند. معمولاً آموزش املا به شيوه هاي زير انجام ميشود. 1- املاي كامل كردني 2- املاي تقريري 3- املاي گروهي 4- املاي پاي تخته اي 5- املاي گروه كلمه  كه هريك ازاين 5 روش فوايد و معايبي رابه دنبال دارد و بهتر است از اين روشها به صورت تلفيقي استفاده شود و مشخص كردن اشتباهات املايي به تنهايي كافي نيست بلكه بايد به بررسي دقيق نقاط ضعف فراگيران پرداخت و با رفع نارسانويسي وارونه نويسي و قرينه نويسي و ضعف حافظه ديداري و تميز حافظه ديداري و حساسيت شنيداري و...  به تقويت اين مهارتها پرداخت.متن هاي املا تا حد امكان بايد هم به تربيت غير مستقيم اجتماعي آنها كمك كند و هم موجب وسيع كردن اطلاعات لغوي و عمومي آنها شود و انگيزه لازم را در فراگيران براي صحيحي و زيبا نوشتن ايجاد كند.

 ارزشيابي املا به دو شيوه انجام مي شود.1- تصحيح فردي2- تصحيح جمعي ياگروهي :

تصحيح فردي به دو صورت انجام مي گيرد:1- توسط معلم در حضور دانش آموز

                                            2- توسط معلم بدون حضور دانش آموز

                                                1- توسط دانش آموزازروي تخته يا كتاب

تصحيح جمعي به دو صورت انجام مي گيرد: 2-توسط دانش آموزباتعويض دفاتراملا

                                            3- توسط دانش آموزان پس ازخواندن معلم

معلم بايستي هنگام ارزشيابي ازكارهايي كه موجب يأس و بيزاري دانش آموزان ازدرس املا مي شود پرهيز كند. معلم باتنظيم جدول بررسي املا به شيوه جمعي يا فردي بهتر مي تواند نقاط ضعف املايي هر كدام از دانش آموزان را زير نظربگيرد و براي رفع آنها برنامه ريزي كندو تمرينهايي را متناسب با نوع اشكالات به دانش آموزان بدهد و حاصل اين ارزيابيها منجرمي شود تا معلم بتواند ازپيشرفت تدريجي دانش آموز آگاه و شاهد موفقيت چشمگيراو باشد.

مقدمه

املا (نوشتن نيمه فعال )

املا كلمه اي است عربي به معني پركردن ،تقرير مطلبي تا ديگري آن را بنويسد. طريقه نوشتن كلمات و به معني رسم الخط و درست نويسي نيز آمده است .اما ((ديكته)) كلمه اي است فرانسوي و به معني مطلبي است كه كسي بخواند و ديگري بنويسد. درزبان فارسي كلمه اي معادل املا و ديكته نداريم ولي مي توان آن را ((از برنامه نويسي)) يا ((گفتارنويسي)) ناميد و منظور اين است كهشخص گفته هاي ديگران را بدون ديدن آن كلمات بنويسد.

هدفهاي آموزش املا

1-ارزشيابي و تمرين آنچه كه دانش آموز دركتابهاي درسي خود آميخته است و تشخيص توانايي او درنوشتن صحيح آنها

2- آموختن كلمه هاي رايج و مورد نياز درزبان امروز براي كمك به خواندن و نوشتن

3- تعليم آيين نگارش و نوشتن صحيح كلمات و يادگيري شكل،معاني و مفاهيم كلمات جديد و موارد كاربرد آنها

4- تشخيص نقايص املايي دانش آموزان و كوشش براي رفع اشكالات و افزايش دامنه اطلاعات  لغوي او

5- افزايش مهارتهاي زبان آموزي

شيوه هاي آموزش املا

1- املاي كامل كردني : اين املا يا ابتكار آموزگاران ممكن است به روشهاي متفاوت اجر اشود. متني توسط معلم ساخته يا تهيه ميشود كه درآن 20 كلمه كه داراي ارزش املايي مي باشد،به كار رفته باشد كه متن تنظيم شده به تعداد فراگيران تكثير و دراختيار آنان قرار مي دهد،و يا اين كه روي تخته سياه نوشته و دانش آموزان در دفاتر املا خود مي نويسند.

*مزاياي املاي كامل كردني

الف- سرعت درتصحيح املا به ويژه دركلاسهاي پر جمعيت

ب- ارزشيابي بيشترازدرسها و توجه به كلمات داراي ارزش به ويژه درسهاي طولاني

ج- صرفه جويي دروقت معلم و رسيدگي بيشتربه وضعيت املايي دانش آموزان

د- امكان بررسي يكسان املاها با توجه به موارد درنظر گرفته شده

ه‍ - آشنايي دانش آموزان با متون جديد،نحوه نوشتن املا و كاربرد علايم نگارش و....

اشكالات كامل كردني

الف-هميشه نمي توان استفاده كرد و كاربرد مستمر دركلاس ندارد

ب- درطول تهيه متن ممكن است كلمه هاي ديگري به تناسب محتوا به كلمات انتخابي افزوده و يا حذف شود كه لازم است معلم از كلمه هاي به كاررفته دركتاب اطلاع داشته باشد.

2- املاي تقريري :بهتر است معلم متن خود ساخته را كه قبلاً آماده كرده يكبار كامل بخواند تا دانش آموز با متن آشنا شود و بعد به تدريج بخواند و دانش آموز بنويسد .

فوايد املاي تقريري :الف- افزايش مهارت گوش دادن

 ب- با تلفظ صحيح كلمه ها و جمله ها آشنا مي شود.  

پ- دقت و حافظه خود را تقويت مي كند.

ت- شنيده ها را بهتر درك مي كند.

ج- گفتار را به نوشتار تبديل مي كند و دراين كار ،مهارت مي يابند.

ح- شنيده ها را درست،زيباوخوانا  مي نويسند.

مشكلات سمعي تلفظي دانش آموزان را بهتر شناسايي مي كند به عوامل فيزيكي مؤثر دراشكالات املايي بيشتر توجه مي كند.  نقايص شنيداري دانش آموزان را بهتر شناخته مي شود. دانش آموزان كند نويس و تند نويس را شناسايي مي كند.

اشكال املاي تقريري :

بنا به تجربه اي كه دركلاس داشته ام اشكالي كه مي توان براي اين روش گرفت اين است كه براي افزايش مهارت دقت در دانش آموزان چون كلمات 1 بار تكرار مي شود منجربه افزايش استرس در دانش آموزان شده و كلماتي را در متن املا جا مي اندازند چون با توجه به تفاوتهاي فدي درهر كلاس دانش آموزان كند نويس و يا تند نويس مي باشند.

3- املاي گروهي : درگروه هاي 2 تا 4 نفري با مشورت يكديگر املا مي نويسند و ممكن است با هم فقط يك املا بنويسند يا همگي با مشورت يكديگر در گروه ،املا را جداگانه دردفاتر خود بنويسند.

فوايد املاي گروهي : الف – كمك به دانش آموزان ضعيف تر

ب- به دليل همكاري ومشاركت آنان ،ميزان دقت آنها افزايش مي يابد.

اشكالات املاي گروهي :هميشه نمي توان از اين روش استفاده كرده و نمي توان اختلالات ديكته نويسي هر دانش آموز را به تنهايي تشخيص دارد و جهت رفع آن اقدام كرد.  4- املاي پاي تخته اي  :هريك ازدانش آموزان يك يا چند جمله را روي تخته مي نويسند وهمزمان با آنها بقيه دانش آموزان آنهارادردفترمي نويسند.

فوايد املاي پاي تخته اي :

الف- آگاهياز توانايي دانش آموزان و نظارت همزمان درنحوه نوشتن حروف و كلمات و اتصال حروف به يكديگر .

ب- توضيح بيشتر راجع به نكات زبان آموزي بهدانش آموزاني كه اشكال بيشتري دراملاا دارند مؤثر است.

5- املا گروه كلمه : تهيه گروه كلمات كه نه كلمه اند و نه جمله بلكه تركيبهاي اضافي شاما مضاف اليه و يا موصرف و يا صفت و يا مترادف و متضادند.

فوايد املا گروه كلمه :

الف- گروه كلمه براي املا جنبه تكميلي و ترميمي دارد و متن انتخاب شده از يك يا چند ين درس بايد متناسب با سطح علمي و مهارتي دانش آموزان باشد.

ب- شاخصه گروه كلمات اين است كه گويا و واضح باشد تا دانش آموزان با توجه به آن بتوانند آنها را صحيح بنويسند.

رابطه ي ويژگي هاي خط و زبان فارسي با آموزش املا ابتداي آموزش رسمي خواندن ونوشتن به كودكانمان مي آموزيم كه چگونه بنويسند و اقداماتي دراين باره انجام مي دهيم تا بتوانند آموخته هاي خويش را در هر موقعيتي به كار بندند و مهمترين ماده درسي كه اين وظيفه را بر عهده دارد املاي فارسي است اما با كاستي و ضعفهايي كه دردانش آموز نادرست و ارزشيابي اين درس وجود دارد وبسياري ازدانش آموزان درنوشتن كلمات آموخته شده در متن هايي به جز متن درسي مشكل دارند انتظار ما را براي كاربرد صحيح كلمات و رعايت قواعد نوشتن آنها،درهرموقعيت متني برآورده نمي كنند. اولين اقدامي كه من آموزگار ميتوانم انجام دهم اين است كه انگيزه هاي كافي جهت خوب نوشتن و زيبا نوشتن را به فراگيران منتقل نمايم ودوران پيش دبستاني نقش بسيار مهمي درايجاد انگيزه اي را ايفا مي كند. دربعضي مواقع با دليل عدم دقت و توجه كافي دانش آموزان مي باشد كه آموزگار بايد با فراهم كردن شرايط فيزيكي مناسب براي كلاس (دماونور مناسب،سكوت و..) ونيزتوجه به شرايط عاطفي وروحي فراگيران ،خط آنه تغيير مي يابد. گاهي خستگي دانش آموزان و ياطولاني بودن متن املا و عدم احساس امنيت فراگير و تند گفتن ديكته و...منجر به بدخط نوشتن مي شود.

براي تقويت اين ارتباط خط با آموزش املاضمن تأكيد معلم بر شيوه صحيح نوشتن كلمات و تركيبها و رعايت رسم الخط كتاب درسي دانش آموز كه ملاك تصحيح امل نيز مي باشدبهتراست با دراختيار گذاشتن جزوه هاي آموزشي وتشكيل كلاسهاي ضمن خدمت آموزگاران با خوشنويسي كلمات و تركيبها آشنا شوند چه بسا عدم اطلاع آموزگاران از خوشنويسي و خط تحريري، موجب عدم رعايت آن درنوشته ها و عدم توجه به دانش آموزان شده است شاين ذكر است كه معلم خود بايد با توجه به اشكالات املايي فراگيران،نيازآنها را تشخيص داده و يك يا چند تمرين متناسب با آنها درحد وتوان فراگير به هريك پيشنهاد دهد و تكاليف حتماً پس از انجام شدن دقيقاً بررسي شود تا فراگيران درانجام صحيح آنها احساس مسئوليت كنند و نيز عاملي جهت پيشرفت خط وزبان و املاي آنها باشد.

مشكلات آموزش املا وراه حل ها :

دربسياري از مدارس ما هنوزبه روش قديم املا كارمي شود به اين صورت كه معلم متني را مي خواندودانش آموز مي نويسد وپس ازصحيح كردن دانش آموز بايد ازروي درس يا صحيح كلمه هاي اشتباه را بنويسد دراين برنامه كمتر جايي براي آموزش املا وتوضيح نكات لازم ب توجه به نقاط ضعف فراگيران وجود دارد و به همين دليل در املاهاي بعدي مشاهده مي شود فراگيرا اشتباهات قبلي يا مشابه آنها را تكرار كرده اند با ديكته كردن جمله ها و عبارتهاي يك يا چند درس كتاب بدون تغيير درآنها، ارزشيابي دقيق و جامعي انجام نمي گيرد زيرا فراگيران با تكيه بر حافظه بصري و تمرين و تكرار درنوشتن ازروي درس،كه غالباً به صورت رونويسي هاي تكراروخسته كننده مي باشد،مشكل املايي كلمات را به خاطر سپرده اند توانايي فراگيران درنوشتن صحيحي كلمه هايي كه آموخته اند ،هنگامي مشخص مي گردد كه آنها قادر باشند دو متن و جمله هاي جديدي ،به جز جملات متن كتاب، اين كلمات را صحيح بنويسند. لذا متن هاي بدون تغيير نمي تواند يادگيري واقعي دانش آموزان را ارزيابي كند چه بسا دانش آموزاني كه دراين گونه املا نمره هاي بالايي مي گيرنداما دريك متن جديد يا در نوشتن انشا و... همان كلماتي را كه درظاهراً آموخته اند اشتباه مي نويسند آموزش املا از كلماتي شروع مي شودكه بيشتر مورد نياز ،كاربرد و علاقه فراگيران است و درگفتار و نوشتار روزانه به كاربرده مي شوند. به ويژه درپايه اول بايد ازكلمات نامأيوس غيررايج و دوراز علاقه فراگيران استفاده نشود. مشخص كردن اشتباهات املايي ونوشتن صحيح آنها كافي نيست بلكه بايد به بررسي دقيق نقاط ضعف فراگيران پرداخت تا اقدامات لازم از سوي آموزگار و فراگير در جهت رفع مشكل صورت گيرد و دانش آموز قاعده نوشتن ومعناي كلمه ها را به خاطر بسپارد تا از معناي كلمه و كاربرد آن در جمله به املاي آن پي ببرد. متن هاي املا تا حد امكان بايد از نوشته هاي فصيح و جالبي انتخاب شوندكه حاوي نكات اخلاقي ،اجتماعي ،علمي وخصوصاًتربيتي باشند تا هم به ترتبيت غير مستقيم اجتماعي آنها كمك كند و هم موجب وسيع كردن اطلاعات لغوي و عمومي آنها شود و علاقه و رغبت فراگيران رابه كار نوشتن برانگيزاند. دربررسي دفترهاي املاي دانش آموزان درپايه هاي مختلف موارد زير مشاهده شده است.

الف- نارسا نويسي   كه براي اين مشكل بايد مهارتهاي زير انجام گيرد:

1-    تقويت مهارتهاي پايه اي مانند چرخاندن ،فشاردادن،گرفتن و امثال آن

2-    تقويت رشد مهارتها و هماهنگي هاي حركتي و حركتهاي ظريف كه براي نوشتن ضروري هستند.

3-    تقويت حركت مناسب انگشتان و هماهنگي چشم ودست و توانايي كنترل بازو و دست و عضلات درانگشتان

4-    تقويت مفاهيم پايه اي مانند بالا پايين زير رو

5-    وضعيت قرار گرفتن مناسب كاغذ وبدن به هنگام نوشتن و استفاده از ميز و صندلي ومداد مناسب

6-  توانايي درطراحي فرم صحيح ترسيم هريك از حروف و كلمات درذهن و تقويت انتقال و تبديل ادراك حسن ديداري به حركتي

ب- وارونه نويسي و قرينه نويسي  اگر وارونه و قرينه نويسي درسنين قبل از دبستان صورت گيرد و حتي در كلاس اول اگرزياد تكرار نشود طبيعي است اما اگر با گذشت ازسال تحصيلي رخ دهد نياز به ترميم و درمان دارد براي درمان اين مشكل،انجام تمام فعاليتهايي كه براي درمان نارسا نويسي ذكر شده مفيد است و علاوه برآن اين اقدامات را هم مي توان انجام داد: كاركردن با تصاوير آزمون پنجم فراستيگ كه دراين تصاوير دانش آموز بايد شكلهايي را كه درنقطه چين هاي بيند درقسمت پايين تصوير رسم نمايد. و با انجام حركات مختلف درقالب بازي كودك مفهوم قرينه را تشخيص داده و قادر خواهد بود واژه اي كه خوانده است و واژ اي كه قرينه يا وارونه آن است تميز قايل شود.

ج- ضعف  حافظه ديداري :

دانش آموز به خوبي قادرنيست تصويرحرف موردنظر را در كلمه به خاطر بياورد رونويسي كردن درست اين واژ ه ها ميتواند به دانش آموز كمك كند اما اين كمك لزوماً به ساير موارد انتقال نمي يابد و بهتر است حافظه ديداري كودك را تقويت كنيم و با ديدن و خواندن هر كلمه جديد،توانايي به خاطر سپاري آن را داشته باشد تمرينهاي زير را براي تقويت حافظه ديداري بسيار مفيد مي باشند. نشان دادن تصاوير وبعد تصويرها را پنهان كرده و از او مي خواهيم هر چه درتصوير ديده نام ببرد. و يا بازي بگردو پيدا كن درزنگ ورزش و يا از انواع اسباب بازي هاي آموزشي مربوط به حافظه،مثل بازي در مينو استفاده مي كنيم و يا ... براي توانايي در تميزديداري مي توان از موارد زير كمك گرفت نمونه حروف سمت راست يا اشكال يا كلمات سمت راست رادربين حروف يا شكل ها و كلمات ديگربيابد. نقاشي ها يا طرحهايي تدارك مي بينيم كه يك يا چند تصوير خاص درآنها پنهان شده باشد و از دانش آموز مي خواهيم تصوير مورد نظررا بيابد. كامل كردن شكل هاي هندسي و يا طرحهايي از حيوانات كه تكميل نشده اند و يا كامل كردن حروف ناقص و يا ... تهيه كارتهاي مقوايي و نشان دادن آن به دانش آموز و نوشتن روي شن يا ماسه و يا خاك نرم ويا فضا نويسي كه در هوا شكل آن كلمه را نوشته كه براي كودكان بسيار خوشايند مي باشد. تهيه واژه هاي نسبتاً مشكل كتاب درسي درروي كارت هاي مقوايي كه هرروز اين كارتها بين دانش آموزات تعويض شود واين تجربه بسيار مفيدي جهت تقويت حافظه ديداري فراگيران مي باشد كه من دركلاس درس انجام داده ام كه پيشرفت نسبتاً چشمگيري دراملا نويسي آنها داشته است اگر دانش آموز مهارت حافظه ديداري و تميز ديداري او تقويت يابد مشكلات يادگيري او كاهش خواهد يافت.

د- حساسيت شنيداري :

براي تقويت حساسيت شنيداري بهتراست معلم درس ديكته را سعي كند به هنگام ادا ي كلمات و يا جمله فقط يك باربگويد و دانش آموز به مرور زمان ياد مي گيرد كه اولين كلمه يا جمله اي را كه شنيد به آن دقت كرده و آن را به خاطر بسپارد.استفاده از ضبط و نوار كاست ،خواندن متن درس با صداي خودش و بعد گوش دادن به صداي خودش .  براي اطمينان از تشخيص شنيداري دانش آموزان مي توان ازآزمون خانم دكتر سيف نراقي كه بر اساس آزمون ژوزف و پهن ساخته شده است ،استفاده نمايد.

ه‍ - پرورش دقت          

تمام تمرينهايي كه به مناسبتهاي مختلف،قبلاً توصيه شدند،براي پرورش دقت نيز مفيد هستند انجام كارهاي زير نيز مي تواند مفيد باشد: نشان دادن دوتصوير مشابه و پيدا كردن اختلافات جزيي آن * استفاده از كارتهايي كه روي هر كدام يك كلمه نوشته شده به طوري كه روي هر يكي از حروف يا نقطه يادندانه آنكلمه نوشته شده به طوري كه روي هر يكي از حروف يا نقطه يا دندانه ان كلمه جا افتاده باشد ودانش آموز بايد نقص كلمه را بيابد.

مشكلات مربوط به آموزش :

بسياري از دانشآموزان در نوشتن را مالكيت مضاف  و مضاف اليه و... دچار مشكل مي شوند وروش زرسريع تر از هرروشي كودكان را به درست نويسي سوق مي دهد. هروقت بعد از تلفظ كلمه شما منتظر كلمه ديگري بوديد با اين   ((-ِ)) آن را بنويسيد واگر منتظر كلمه ديگري نبوديد با ((هة يا ه)) آن را بنويسيد يكي ديگر از مشكلات آموزشي نوشتن صداي اٌ مي باشد كه به نظر من بهتراست واژه هايي مثل خوراك و خوش و... راروي كارتهايي نوشته و به تعداد دانش آموزان دراختيار آنها قرار داده و هردانش آموزي كه كلمه استثنايي را ياد گرفت كارتش باد ديگري عوض كند يعني از حافظه بصري آنان استفاده نمود تا علاقمند شوند كه سريع تر اين كلمات استثنايي را فرا گيرند.

نقد وبررسي روش هاي ارزشيابي املا

املا به دو شيوه ارزشيابي مي شود: تصحيح فردي * تصحيح جمعي يا گروهي

تصحيح فردي به دو گروه انجام مي گيردالف)توسط معلم در حضور دانش آموز

ب)توسط معلم بدون حضور دانش آموز *

 تصحيح جمعي به سه صورت اجرامي شود

الف)توسط دانش آموزان ازروي تخته يا كتاب*ب)توسط دانش آموزان با تعويض ديكته ها  ج) توسط دانش آموزان با تصحيح هر جمله پس از تقرير معلم توصيه مي شود تا پايه سوم ابتدايي حتماً ديكته ها به شيوه فردي درحضور دانش آموزان تصحيح شوند. درديگر پايه ها نيز درصورت داشتن وقت به شيوه فردي وگرنه گاهي به شيوه جمعي تصحيح گردد در هر صورت به دليل عدم اطلاع فراگيران ازضابطه تصحيح املا و جلوگيري ازاشكالات احتمالي وبراي تشخيص نقايص املايي فراگيران ،معلم بايد برتصحيح املاها نظارت كامل داشته باشدونمره اكتسابي دانش آموز را خود تعيين كند. معلم تا جايي، كه امكان دارد خود بايد ديكته ها را به روش فردي و درحضور هريك از فراگيران تصحيح كند. زيرا علاوه بر آن كه از وضعيت املايي فراگيران مطلع مي شود،دانش آموزان نيز بلافاصله به اشتباهات املايي خود پي مي برند و ضمن شنيدن توصيه هاي معلم،شكل صحيح آنها را مي بينند همچنين معلم مي تواند به ثبت اشكالات املايي دانش آموزان درجدول بررسي اشكالات بپردازد ويا در پايين ورقه او اشكالات مورد نظر را ياد داشت كند. درهنگام ارزشيابي  املا بايد به نكات زير توجه شود:

از آنجا كه هدف اصلي املا ارزشيابي ازفعاليتهاي معلم وشاگرد به منظور كثيف و رفع اشكالات احتمالي مي باشد بايستي از كارهايي كه موجب يأس و بيزاري دنش آموزان ازدرس املا مي شود پرهيز كرد بنابراين بايد توجه به تأثير منفي كه نمرات پايين بر دانش آموزان ضعيف دارد ازدادن نمرات صفر،1- و... خودداري كردن دراين نوع ديكته ها تنها به ذكر تعداد غلط ها اكتفا كنيد و همواره به آنها اميد دهيد كه با تلاش ،پشتكار،تمرين ودقت قادر به يادگيري خواهند بود. مثلاً در اين نوع ديكته ها بنويسيد 15غلط دارد  20 غلط دارد و....... البته در دفتر شخصي يا دفتر كلاسي كه در دسترس دانش آموزان نيست مي توانيد نمره اورا ثبت كنيد تا مراحل پيشرفت دريجي او مشخص شود گاهي نيز بهتر است كه كلمه هاي عالي متوسط خوب و پايين تر از متوسط استفاده شود. از كشيدن خط روي غلط هاي املايي يا كشيدن خط هاي ممتد زير كلمه ها با خودكار قرمز و نوشتن عبارات وجملاتي ياًس آور خودداري كنيد بلكه زير كلمات به طور معمولي خط بكشيد و شكل صحيح كلمات را در بالاي آن ياد داشت كنيد وبا نوشتن جملاتي اميد بخشي در او روحيه تلاش و پشتكار را ايجاد كنيد.

باتنظيم جدول بررسي به شيوه جمعي از نكات قوت و ضعف فرا گيران در املا آگاه مي شويم و بر اساس آن ها در مرحله بعد آموزشي مجدد نكات لازم و دادن تمرينات وتزكرات مورد نياز اقدام مي كنيم. و چند جدول بررسي جمعي ، اشتباهات املايي هر يك از دانش آموزان را نيز مشخص مي كند ، اما با استفاده از شيوه فردي ، معلم بهتر مي تواند نقاط ضعف هر كدام از دانش آموزان را زير نظر بگيرد و براي رفع آن ها برنامه ريزي كند يعني تكاليف و تمرينهايي را متناسب با نوع اشكالات به دانش آموزان بدهد و در جلسات بعد پيشرفت او را ازيابي كند . حاصل اين ارزيابي ها مي تواند در دفتري با نام ((دفتر ارزشيابي و آموزشي املا )) ثبت شود تا معلم بهتر بتواند از پيشرفت تدريجي هر دانش آموز آگاه شود .

نتيجه گيري

انتقال تجربه در زمينه ي آموزش املاي زبان فارسي كه صرفاً به مدرسه هاي ايران اختصاص دارد و به شكل شايسته اي صورت نگرفته است از اين رو حركت در اين زمينه ، لازم ضروري و اجتناب نا پذير است و از اين رو جا دارد در آموزش املاي زبان فارسي كوشش بيشتري به خرج دهيم و روش هاي ابتكاري املا به تنهايي نمي تواند در جهت آموزشي املا كامل و كافي باشد بلكه بايد از همه روش ها به صورت تلفيقي در كلاس درس استفاده شود چون هر روش به تنهايي براي خود فوايد و معايبي را به دنبال دارد و مشخص كردن اشتباهات املايي تنها كافي نيست بلكه بايد به بررسي دقيق نقاط ضعف فراگيران پرداخت و با دادن تمرينهاي مخصوص و به جا به تقويت مهارتهاي لازم در املا پرداخت .

 فهرست منابع

1- روش تدريس املا:                                            جواد فتح آبادي

                            ناشر:  مؤسسه انتشاراتي صيانت

                            سال انتشار: آبان ماه 1377

2- درمان اختلالات ديكته نويسي :                            مصطفي تبريزي

                                     انتشارات فروزان

                                       آذرماه 1383

3- مجله رشت آموزش ابتدايي :

نام مقاله: 3روش تجربي در ارزش يابي مستمر

نويسنده : معلمين راهنما و كارشناس آموزش ابتدايي منطقه تهران

شماره مجله:4  دوره ي نهم    دي ماه 1384       صفحه 15و 16 مجله

من ستاره پردازم: حرفه من اين است كه ستاره هارا صيقل دهم ، پرداخت كنم ،جلا بدهم وبه آسمان زندگي بفرستم. من در دنيايي مملو از حرفه هاي گوناگون ،  حرفه اي شگرف و بالنده دارم مي پرسيدحرفه من چيست ؟ من ستاره پردازم !حرفه من خيلي مهم است اگربخواهيد بدانيد چه قدرمهم است كافي است شب هنگام به ستارگاني كه ميدرخشند وچشمك مي زنند نگاه كنيد ستارگان چشمك زن من در آسمان مدرسه چشمك مي زنند وظيفه من اين است كه آنها را به كلاس بياورم صيقل بدهم پرداخت كنم،رنگ طلايي بزنم ورهايشان كنم تا جاي خود را در آسمان زندگي پيدا كنند مثل ستارگان درخشان آسمان كه هريك درجاي خود قرار گرفته اند . ستاره هاي ريز ودرشت با چهرهاي گوناگون به كلاس من مي آيند بعضي ازآنها آماده جلا گرفتن هستند اما بعضيكدر و بي رنگند برخي دلنواز و آرامند و بعضي مهربان و دلپذير و برخي حساس و شكننده اند و عده كمي تيغ دارو آزاردهنده هستند. همان طور كه ستارگان را جلا مي دهم به آنها ياد مي دهم و مي گويم: دنيا بدون شما هيچ معنايي ندارد .مي توانيد درخشنده ترين ستارهها باشيد و دنيا جاي خود براي زيستن است چون شما درآن هستيد. هرشب وقتي به آسمان نگاه مي كنم شغل آبرومند و پرشكوه خودم را به ياد مي آورم به ياد مي آورم فردا صبح بايد براي جلا دادن ستارگان كوچك كلاسم آماده باشم.

رهبري وهدايت كلاس

مدرسه هوشمند

تعريف مفهومي : مدرسه هوشمند مدرسه اي است كه جهت ايجاد محيط ياددهي - يادگيري و بهبود نظام مديريتي مدرسه و تربيت دانش آموزان پژوهنده طراحي شده است .

تعريف : مدرسه هوشمند مدرسه فيزيكي است كه كنترل و مديريت آن مبتني بر فناوري رايانه و شبكه مي باشد و محتواي اكثر دروس آن الكترونيكي و سيستم ارزشيابي و نظارت آن هوشمند است .


? اهداف :

- رشدهمه جانبه دانش آموزان ( ذهني . جسمي . عاطفي و رواني )

- ارتقاء تواناييها و قابليتهاي فردي

- تربيت نيروي انساني متفكر و آشنا به فناوري

- افزايش مشاركت مردمي

? راهبردها و خط مشي ها :

- تاكيد بر مهارتهاي فكر كردن

- تدريس ارزشها و زبان از طريق آموزش

- فراهم نمودن محيط ياد دهي - يادگيري

- فراهم كردن انواع شيوه هاي آموزشي برا ياستعدادهاي مختلف

- آگاهي دادن به اولياء در مورد آنچه در مدرسه واقع شده است .

- فراهم كردن فرصتهاي همكاري افراد جامعه با مدرسه


? اركان مدرسه هوشمند :

*محيط ياددهي - يادگيري

*اين محيط چهار حوزه را تحت پوشش خود قرار مي دهد :

الف - برنامه درسي ب - روش تدريس ج - ارزيابي د - محتوا

* مديريت : منابع و فرآيندهاي مورد نياز محيط ياددهي - يادگيري را پشتيباني و حمايت مي كند.

*مسئوليتهاي افراد و مهارتهاي مورد نياز : در اين مدرسه نقش مدير. معلم .دانش آموز و والدين تغيير خواهد كرد و با توانيي ها و دانش خود نقش مؤثري در مدرسه خواهند داشت .

*فناوري : ايجاد محيط ياددهي - يادگيري . مديريت و ارتباطات بيروني راه حل هاي مبتني بر فناوري را الزامي مي كند.


? ويژگيهاي اركان مدرسه هوشمند:

محيط ياددهي - يادگيري

الف - برنامه درسي

اصول حاكم بر برنامه درسي در اين مدرسه به شرح ذيل مي باشد :

* طراحي براي كمك به دانش آموزان براي رشد همه جانبه و متعادل

*يكپارچه سازي دانش آموزان براي رشد همه جانبه و متعادل

*يكپارچه سازي دانش . مهارتها و ارزشها از طريق برنام? درسي ( باپروژه اي نمودن فعاليتها ي مربوط به محتوا )

*نظم و تداوم در آموزش

*ايجاد نگرشها ي مناسب در استفاده از فناوري

*دسترسي همه دانش آموزان به آموزش مطلوب


? ديدگاه برنامه درسي :

*معني دار بودن : همه دانش آموزان مفاهيم آموزش را درك مي كنند تا مقصود از آموزش خود را بدانند .

* مسئوليت اجتماعي : از وضايف و مسئوليتهاي خود در جامعه آگاه مي شود . نسبت به مردم احساس مسئوليت مي كنند .

*باز خورد برنامه درسي : برنامه درسي بايد در دانش آموز مهارت و نگرش نقادانه و خلاقيت مثبت ايجاد كند .

*همه جانبه بودن : برروي رشد همه ابعاد انساني تاكيد مي كند و به دانش آموزكمك مي كند كه روابط بين موضوعات مختلف را درك كند .

*عدم محدوديت : برنامه درسي محدود كننده نيست . اولا" دائما" برنامه هاي موجود بازنگري مي شود . ثانيا" به دانش آموزان اجازه مي دهد از برنام? درسي خود فراتر گام بردارند.

*هدفداري : برنام? درسي از فناوري به عنوان يكي از وسايل انتقال دانش استفاده مي كند و به دانش آموزان نيز مهارت استفاده از فناوري را براي رفع نياز خود را مي آموزد.

ب - روش تدريس

روش تدريس در اين مدرسه. دانش آموز محور خواهد بود.

اصول حاكم برروش تدريس به شرح ذيل مي باشد :

* فراهم كردن تركيبي از روشهاي يادگيري براي اطمينان از رشد همه جانيه استعدا ها و قابليتهاي دانش آموز به منظور :

الف - تشويق يادگيري و ارتقاء خلاقيت

ب - دانش آموز محوري فعاليتها و ارتقاء تواناييهاي فردي

*فراهم نمودن انواع روشهاي آموزشي براي ارتقاء يادگيري

*هدايت كلاس با روشهاي مختلف ياددهي - يادگيري

با توجه به دانش آموز محور بودن مدرس? هوشمند نقش دانش آموز مهمتر مي باشد به صورتي كه :

*درتعيين اهداف آموزشي دانش آموز با راهنمايي معلم خود اهداف را شكل مي دهد.

*درتعيين وظايف آموزشي به پيشنهاد معلم وظايف توسط دانش آموز تعيين مي گردد.

*در انتخاب منابع دانش آموز منابع خود را در نظر مي گيرد و از معلم در مورد آنها نظر مي خواهد.

ج - ارزيابي

ارزيابي در مدرسه به صورت هوشمند ودر برخي دروس با توجه به نوع درس غير هوشمندمي باشد .

ويژگيهاي ارزيابي :

*جامعيت *اجرا در انواع شكلها * روشهاي چند گزينه اي *به موقع بودن *دانش آموز محوري *استمرار

- حيطه ارزيابي در مدرسه هوشمند جامع مي باشد و علاوه بر ارزشيابي پاياني آمادگي و پيشرفت را نيز در بر مي گيرد و اين روش اطلاعات گوناگوني در مورد توانايي ها و نوع يادگيري دانش آموز ارائه مي دهد:

*ارزشيابي ورودي = سنجش سطح دانش و توانايي.

*ارزشيابي مستمر = اندازه گيري پيشرفت دانش آموز براي سنجش قوت ها و ضعف هاي موجود.

*ارزشيابي پاياني = با توجه به سيستم آموزشي حاضر اين ارزشيابي به صورت كتبي از ميزان يادگيري دانش آموز به عمل مي آيد .

- ارزيابي به شكلهاي مختلف طراحي مي شود : ارزيابي در كلاس ارزيابي مدرسه اي ارزيابي متمركز .

*ارزيابي در كلاس : اين نوع ارزيابي در حين آموزش و پس از آموزش مي باشد .

*ارزيابي مدرسه اي : اين نوع ارزيابي در پايان هربخش درسي مي باشد.

*ارزيابي متمركز : اين نوع ارزيابي هر زمان كه دانش آموز اعلام آمادگي كند به صورت يك پروژه ارائه مي گردد.

د - محتوا

در اين مدرسه محتوا به دو شكل مي باشد :

*محتواي تهيه شده با استانداردهاي لازم ( ازطريق آموزش و پرورش )

*محتوايي كه معلم توليد مي نمايد.

به طور كلي محتوا بر اساس چهار شاخص اصلي شكل مي گيرد:

*كيفيت فني *جذابيت * كيفيت آموزشي * تطابق با برنامه درسي


? مديريت :

مديريت كارا و اثر بخش كه بتواند منابع و فرآيندهاي مورد نياز براي پشتيباني تدريس و يادگيري را هدايت نمايد.

-اصول حاكم بر مديريت مدرسة هوشمند

*اداره امر آموزش مدرسه

*افزايش مشاركت والدين و جامعه

*مديريت معلمان توانمند و متخصص

*خصيص منابع به نفع حداكثر دانش آموزان

*فراهم آوردن محيطي سالم در مدرسه

*اطمينان از امنيت مدرسه و كاركنان آن

*بهره برداري از فناوري و اداره آن به طور كارآمد و اثر بخش


? وظايف مدير

*رهبري مدرسه

- ارتباطات مناسب با والدين و جامعه

- سياستگذاري در راستاي اهداف آموزش و تربيتي

- مديريت برنامه آموزش متناسب با محيط ياددهي - يادگير

*امور دانش آموزان

- تهيه سيستم جامع اطلاعات دانش آموزان به منظور ذخيره سازي بازيابي و گزارش دهي همه اطلاعات دانش آموزان .

- تسهيل فرآيند ثبت نام

- مشاوره و رسيدگي به امور آموزشي و تربيتي دانش آموزان

- مديريت آزمون ( شكل . نوع . صحت . نتايج )

- پيگيري امور بهداشت . بيمه و غيره

*منابع آموزشي

- آشنايي با استفاده از پايگاه اطلاعاتي جامع آموزشي براي دسترسي سريع و ساده دانش آموزان و معلمان .

- فراهم ساختن منابع متناسب با نياز معلم و دانش آموز به صورت الكترونيكي و چاپي ( كتابخانه الكترونيكي و........)

- آشنايي با نرم افزار هاي آموزشي .

- تدوين برنامه درسي متناسب با منابع آموزشي .

*امور مالي

- سيستم جامع حسابداري با توانايي توليد گزارشهاي مورد نياز به صورت خودكار.

- بازرسي و كنترل جامع براي اطمينان از كاركرد درست نظام مدرسه.

- بودجه ريزي سالانه و برنامه ريزي بلند مدت .

*منابع انساني

- برنامه ريزي معلمان ( زمان بندي - ارزيابي )

- ايجاد سيستم جامع منابع انساني ( كارگزيني - آموزشي - تحصيلات - مرخصي ها - مهارت آموزي ).

- ارتقاء نيروي انساني ( مديريت برآموزش معلمان كادر اداري )

- اداره برنامه كاري كاركنان بوسيله دسترسي آسان به اطلاعات .

*امنيت

- ايجاد ايمني مناسب براي دانش آموزان با سنين و نيازهاي مختلف

- ايجاد امنيت اطلاعات و دسترسي محدود فقط براي پرسنل مسئول

- تامين امنيت فيزيكي تجهيزات IT

- تامين امنيت فيزيكي اقلام مدرسه

* فناوري

- نظارت برپياده سازي اجزاء فناوري در مدرسه

- برنامه ريزي واقع گرا براي توسعه قابليتهاي IT

- نظارت و هماهنگي لازم براي پشتيباني از اجزاء فناوري

- آموزش فناوريها


? مسئوليتها و مهارتهاي حرفه اي

*مدير

مدير اين مدرسه در اداره مدرسه با اطلاعات و فرآيتدهاي هماهنگي سركار دارد . اثر بخشي مديريت در مدرس? هوشمند از طريق استفاده از فناوري اطلاعات ني باشد . مدير مدرسه بايد تحت آموزش مداوم فناوري اطلاعات باشد تا در اداره تجهيزات و فناوري و روشها توانمند گردد.

نكته : منظور از مهارتهاي اوليه IT شامل آشنايي با ICDL ( word ، power point) ومهارتهاي استفاده از محيط WEB مي باشد.

آموزشهاي مورد نياز :

- مهارتهاي اوليه IT ( word ، power point)

- نرم افزارهاي چند رسانه اي مرتبط با آموزش ( محتواهاي درس )

- نرم افزارهاي آموزشي و كمك آموزشي درسي ( طلاعات اوليه )

- نرم افزارهاي ويژه مديريت ( بانك هاي اطلاعاتي مرتبط )

- نرم افزارهاي اداري مانند ( نرم افزارجامع مدرسه )

*نقش ها و مسئوليتها:

- تنظيم اهداف قابل حصول براي مدرسه با بررسي نيازهاي دانش آموزان ،اولياء و مردم

- برنامه ريزي براي ارتقاء دائمي مهارتهاي كاركنان اداري در زمينه كاربرد رايانه در امور اداري

- برنامه ريزي راهبردي براي فعاليتهاي محوله به مدرسه

- تبادل نظر با معلمان در مورد چگونگي بهبود شيوه هاي ياددهي - يادگيري در دنياي پر تحول امروزي

*مهارتها :

- بكرگيري و عملياتي كردن تئوريهاي مديريت

- مهارتهاي خود رهبري ، انگيزش ، نوآوري ، خلاقيت ، كار گروهي

- توانايي استفاده از فناوريهاي مربوط در اداره مدرسه

- رهبري آموزشي

- كاربرد نرم افزارهاي چند رسانه اي و مديريتي

*معلمان
معلمان در مدرسه هوشمند نقش هدايتگر را دارا هستند . در اختيار قراردادن منابع و تشويق دانش آموزان و امر هدايت آموزش در مدرسه به عهده معلمان مي باشد و دانش آموز يادگيري را خواهد آموخت . مهارتها و آموزش دقيق و كارآمد معلمان عاملي مهم و نياز اساسي در مدرس? هوشمند مي باشد .

آموزشهاي مورد نياز :

- مهارت IT ( word ، power point)

- كاربرد فناوري در فرآيند ياددهي - يادگيري ( برنامه درسي ، روش تدريس ، محتوا و ارزيابي )

- نوآوري در فعاليتهاي ياددهي - يادگيري

نقشها و مسئوليتها:

- برنامه ريزي و تدارك امور تدريس

- مديريت فناوري آموزشي

- رسيدگي به وظايف تخصصي در محيط ياددهي - يادگيري

- ارائه آموزش اثر بخش

مهارتها

طراحي آموزش

- فرآيند مديريت كلاس

- ارزيابي يادگيري دانش آموز

- انتخاب منابع متناسب با دانش آموز

- استفاده مناسب از فناوري در امر آموزش

*كاركنان اداري

كاركنان اداري مدرسه كه مسئوليت آنها شامل نگهداري پرونده هاي دانش آموزان ، كاركنان ( آموزشي و غيرآموزشي ) ، امور مالي ،

روابط عمومي مدرسه ، انبار مدرسه و امور مربوط به رفاه دانش آـموزان و كاركنان مي باشد .

در مدرسه هوشمند اين وظايف به كمك فناوري انجام مي شود . كاركنان مدرسه بايد با نحوه اتوماسيون اداري آشنا باشند ، در واقع آنها بايد با مهارتهاي اوليه IT ( word ، excel)و واژه پردازها و صفحه گسترده ها آشنا باشند.

آموزشهاي مورد نياز:

- مهارتهاي پايه IT ( word، excel)

- نرم افزار هاي مديريتي

نقشها و مسئوليها :

- امور مالي مدرسه

- نگهداري پرونده دانش آموزان و كاركنان

- اداره امور مربوط به رفاه دانش آموزان و كاركنان

مهارتها :

- مهارت در IT ( word، excel)
- كاربرد واژه پردازها

- كاربرد نرم افزارهاي مديريتي

*مسئول كارگاه رايانه

حضور يك نفر هماهنگ كننده امور رايانه و فناوري در مدرسه الزامي است .همچنين اين فرد مسئوليت راهمايي و كمك به آموزش معلمان در آموزش كارآمد با استفاده از فناوري را بر عهده دارد . در نتيجه مسئول كارگاه رايانه بايد معلمي ، با توانايي استفاده از IT در زمينه آموزشي و مديريتي باشد.

آموزشهاي مورد نياز :

- مهارتهاي پايه و تخصصي IT

- بكارگيري IT در فعاليتهاي ياددهي - يادگيري

- خلاقيت و نوآوري در فعاليتهاي ياددهي - يادگيري

- ايفاي نقش به عنوان راهنما و پشتيبان آموزشي

- كمك به برنامه ريزي ارتقاء فني مداوم مدرسه و اعضاي آن

- آشنايي با سخت افزار و شبكه

نقشها و مسئوليتها

- حل مشكلات فني و شبكه و رايانه ها

- پاسخ به نيازهاي معلمان در مورد مسائل فني در كلاس درس

- همكاري با مدير در بكارگيري نرم افزارهاي مديريتي

- كمك در انتخاب و ارزيابي محتواهاي الكترونيك

- راهنمايي و آموزش معلمان در آموزش كارآمد از ابزارهاي فناوري

- نظارت بر نگهداري همه تجهيزات فني

- ارتباط با ستاد پشتيباني فني مدارس در خصوص تعمير ، جايگزيني و ارتقاء فني تجهيزات در موارد لزوم .

- حفظ همگامي با توسعه فناوري .

مهارتها :

- مهارتهاي پايه تدريس

- مهارتهاي پايه IT

- مهارت در بكارگيري ابزارهاي فناوري براي جمع آوري اطلاعات ، آموزش ، فرآيند مديريت و ارتباطات

*اولياء دانش آموزان

والدين دانش آموزان نقش اساسي در دست يابي به اهداف مدرسه و رشد متوازن و كلي دانش آموزان ايفاء مي كنند . افزايش مشاركت والدين در فرآيندهاي آموزشي اين مدرسه از اولويتهاي مهم مي باشد . والدين مي توانند به عنوان منابع آموزشي تلقي مي شوند و اين مشاركت در فرآيند مادام العمرآنها نيز مفيد خواهد بود.

راهبردها و خط مشي ها :

- برنامه كلي براي والدين دانش آموزان مدرسه

*رسانه ها ( چاپي - الكترونيكي )

* نمايش و ارائه دستاوردها

- برگزاري نشستهاي مستمر در مورد نقش والدين در فرآيند تربيت دانش آموز

- برگزاري دوره هاي IT براي اوليا ء ( به صورت محدود )

- جلسه ماهانه و تشكيل گروههاي پشتيباني

- اردوهاي IT در مدرسه

- تابلوي اعلانات اولياء در سايت مدرسه

- صفحه ويژه والدين در سايت مدرسه

نقشها و مسئوليتها:

- تامين نيازهاي آموزشي فرزند خود

- پيگيري مراحل پيشرفت فرزند خود

- راهنمايي ، ايجاد انگيزش ، مشاوره با فرزند خود

- پشتيباني از فعاليتهاي مدرسه

مهارتها :

- توانايي استفاده ز پايگاه اطلاعاتي مدرسه

- آشنايي با فرآيندهاي آموزشي


?فناوري

*شبكه رايانه اي

شبكه اي از رايانه ها كه در آن بتوان منابع را به اشتراك گذاشت يكي از اساسي ترين بخش هاي مدرسه هوشمند مي باشد . شبكه در يك مدرسه هوشمند بخش هاي مختلف مدرسه را تحت پوشش قرار مي دهد. اين بخشها شامل دفاتر مدير، كاركنان اداري ، معلمين و كلاسهاي درس ، كتابخانه و محل ورود و خروج دانش آموزان مي باشد.

نظر به اهميت شبكه توجه به امنيت چنين شبكه اي مهم و حياتي است ، امنيت شبكه چه در بعد محرمانه بودن و چه در بعد حفظ اطلاعات ، بايد با توجه به استانداردهاي لازم تعريف گردد.

*محتواي الكترونيكي

محتواي الكترونيكي اصلي ترين بخش در آموزش الكترونيكي در يك مدرسه هوشمند مي باشد . يك محتواي الكترونيكي بايد از استاندارهاي مشخصي برخوردار باشد تا بتواند ارتباط با مخاطب را به خوبي برقرار نمايد. توليد محتواي الكترونيك از طريق معلم يا سازمان آموزش و پرورش انجام مي پذيرد، كه در هر دو صورت رعايت استانداردها لازم است .

محيط ارتباطي بين اجزاء مدرسه هوشمند (platform)

مديريت آموزشي ، ارزيابي هوشمند ، محيطهاي گفتگوي دانش آموزان ، معلم و مدير، ارتباط با والدين ، نياز به يك بستر نرم افزاري دارد.

اين بستر كه به صورت مدلهاي مجازي به كار گرفته مي شود platform نام دارد كه براي مدرسه هوشمند با توجه به نيازها و شكل كار بايد به طور مستقل تعريف گردد .

? آموزش و پرورش

* تجهيز مدارس

آموزش و پرورش به منظور پيشبرد اهداف آموزشي از طريق الكترونيك ، نياز دارد كه مدارس مجهز به فناوري داشته باشد ، مدرس? هوشمند به عنوان يك مدرسه الكترونيك كامل بايد از تجهيزات رايانه ، شبكه ، نرم افزارهاي مورد نياز غني گردد تا بتواند به اهداف مورد نظر خود دست پيدا نمايد .

*تهيه و استاندارد سازي محتوا

از وظايف آموزش و پرورش تهيه محتواي متناسب با اهداف و سياستهاي آموزشي كل كشور مي باشد . ايجاد استانداردهاي لازم در اين زمينه از اصولي ترين راهبردها است تا با ارائه اين استانداردها بتوان محتواهاي توليد شده در بخش خصوصي و دولتي را محك زد و از آن در مدرسه هوشمند استفاده نمود .

*قوانين لازم براي مدارس هوشمند

در برخي از بخش هاي مدرسه هوشمند نياز به تغيير قوانين و اعمال سياستها ي جديد مي باشيم كه اين كار دشوار ، بايد در طول زمان و با در نظر گرفتن شرايط فرهنگي كشور صورت پذيرد. از جمله بخشهايي كه در آن نياز به تغيير قوانين مي باشد :

الف )- بخش ارزيابي ب )آموزش در بخش تربيت معلم ج )- ساماندهي تجهيز مدارس

*پشتيباني از مدارس هوشمند

با توجه به اينكه مدارس هوشمند در حال تغيير ساختار آموزش در كشور مي باشند . حمايت از اين طرح داراي اهميت ويژه اي است ، پر واضح است كه استفاده ابزار توانمند فناوري در زمينه آموزش مي تواند قابليتهاو استعدادهاي دانش آموزان را به منصه ظهور برساند .

*ارزشيابي از مدارس هوشمند با در نظر گرفتن مدارس گواه

وظيفه مهم آموزش و پرورش ارزشيابي و اعلام نقصها و ضعفهاي مدارس هوشمند مي باشد كه خود بايد داراي استانداردهاي لازم باشد كه بايد به بخش مربوطه در آموزش و پرورش ارجاع گردد.

روشهاي مختلف آموزش انفرداي :

آموزش انفرداي ممكن است با توجه به امكانات و شرايط، به روشهاي مختلفي سازماندهي و اجرا شود. ما درادامه بحث، تعدادي از اين روشها را مورد مطالعه قرار مي دهيم.

يادگيري تا حد تسلط :

يكي از فنون موفقيت آميز در امر يادگيري روش يادگيري تا حد تسلط است. چنانكه قبلاً در طرح كلر اشاره شد، شاگرد قبل از اينكه به پيشرفت خود ادامه دهد، بايد محتواي آموزشي را تا حد تسلط ياد گرفته باشد. نظريه يادگيري در حد تسلط، توسط بلوم در سال 1968 و بلاك در سال 1971 مطرح شد. براساس اين نظريه، يادگيري و پيشرفت تحصيلي فراگيران به طور وسيعي به زمان يادگيري بستگي دارد (كارول، 1963). به عقيده كارول، شاخص اصلي استعداد تحصيلي شاگردان زمان است. براساس نظريه او، ميزان يادگيري افراد طبق اين فرمول محاسبه مي شود:

معلمان در كلاسهاي معمولي براي آموختن يك واحد درسي، زمان را محدود مي كنند. آنان زماني را كه تك تك شاگردان براي يادگيري نياز دارند، در اختيار آنان قرار نمي دهند و زمان يكساني را براي همه در نظر مي گيرند. اين امر سبب مي شود كه شاگردان ضعيف نمرات پاييني در امتحان پيشرفت تحصيلي كسب كنند و برعكس، شاگردان قوي در چنين امتحاناتي به نمره هاي 80 و 90 و حتي گاهي 100 درصد دست يابند؛ زيرا آنان براي تسلط و يادگيري كامل، زمان كافي و حتي وقت بيشتري را در اختيار دارند.

البته كيفيت تدريس نيز بسيار مهم است. اگر سطح كيفيت تدريس بالا نباشد، شاگردان به وقت بيشتري نياز خواهند داشت و اگر روش تدريس مطلوب و عالي باشد، براي يادگيري تا حد تسلط، وقت كمتري نياز خواهند داشت. داشتن انگيزه نيز در تداوم و اتمام فعاليتهاي آموزشي نقش مؤثري دارد. استعداد و توانايي شاگرد نيز در مدل كارول فراموش نشده است؛ زيرا چنانچه شاگرد داراي استعدادي ضعيف باشد يا نتواند درس را بفهمد يا در خواندن آن ضعيف باشد، براي يادگيري در حد تسلط به وقت بيشتري نيازمند است. بنابراين ميزان يادگيري به عوامل ياد شده مربوط است كه در فرمول زير نيز مي توان ديد:

بلوم و ديگران با طرح اين نظريه و با عنايت به دادن زمان لازم به شاگرد، انگيزش، كيفيت تدريس و توانايي فهم تدريس، يادگيري و پيشرفت تحصيلي شاگردان را افزايش داده اند. بلوم معتقد بود كه فقط 5 الي 10 درصد از شاگردان يك كلاس نمي توانند با وجود وقت كافي، نمره «الف» يا «ب» به دست آورند. به عقيده او مهارت يادگيري در حد تسلط بر «مفهوم خود» شاگردان اثر مي گذارد. در اين روش شاگردان به كفايت و ارزش خود پي مي برند و اطمينان حاصل مي كنند كه داراي زمينه هاي موفقيت هستند. شناخت مهارتهاي عمومي باعث تجديد قوا و ايجاد اعتماد و اطمينان از خود در شاگردان مي شود و اين عمل براي سلامت روحي شاگردان بسيار مؤثر است. بنابراين يادگيري در حد تسلط يكي از قوي ترين منابع سلامت روحي است و اگر شاگردان با اين روش آموزش ببينند، كمتر به روشهاي درماني و كمك درماني نياز خواهند داشت.

روش يادگيري تا حد تسلط ارزش روشهاي تدريس خصوصي را بخوبي نشان مي دهد. اين روش ثابت مي كند كه آموزش يك فرد به فرد ديگر باعث سازگاري و تطابق بيشتر فعاليتهاي آموزشي با نيازهاي شاگرد مي شود و معلم سعي مي كند روشهاي آموزشي خود را براساس تفاوتهاي فردي تنظيم كند. تشكيل جلسات با گروههاي كوچك، كتابهاي درسي جنبي، تدريس برنامه اي و بازيها و آموزش خصوصي، شاگرد را در درك مفاهيم آموزشي بسيار كمك مي كند. شباهت روش يادگيري تا حد تسلط با طرح كلر در اين است كه هر دو به تدريس خصوصي و ساير روشهاي آموزش فردي و مستقل توجه خاص دارند و اينگونه روشها را از نظر بازخورد و زمان تدريس با روشهاي سنتي كاملاً متفاوت مي دانند.

تدريس خصوصي :

يكي ديگر از انواع روشهاي آموزش انفرادي روش تدري خصوصي است. اين روش را مي توان در تمام سطوح تحصيلي به كار گرفت. اساس كار در اين نوع آموزش توجه به زمينه ها، علايق و تواناييهاي شخصي شاگردان است و شاگرد فردي است كه معمولاً نمي تواند در آموزشهاي گروهي چندان موفقيتي كسب كند.

در اكثر برنامه هاي آموزشي، به جاي استفاده از معلم معمولاً از شاگردان استفاده مي شود. در اين حالت معلم خصوصي، معلم متخصص و با مهارتي نيست. بلكه تنها ممكن است نسبت به شاگردان چند سال تجربه آموزشي بيشتري داشته باشد يا ممكن است بزرگسالي باشد كه قبل از دريافت برنامه هيچ گونه آموزش خاصي در زمينه تعليم و تربيت نديده باشد. در اين حالت هدف از آموزش علاوه بر كمك به شاگرد كمك به ياددهنده نيز هست؛ زيرا با فعاليتهاي تدريس در آموزش خصوصي، پاره اي از مهارتهاي معلم نيز تقويت مي شود.

به هر حال در تدريس خصوصي، معلم بايد به يك مجموعه عوامل تقويت كننده مثبت مجهز باشد. در اين روش اكثر شاگردان تجربه تلخي از شكست در ذهن دارند و اگر آموزش آنان نتيجه بخش نباشد، تجربه ناموفق ديگري به تجربيات قبلي آنان افزوده خواهد شد و ممكن است اعتماد به نفس خود را در پيشرفت تحصيلي از دست بدهند.

بنابراين معلم بايد با محترم شمردن و ارزش قائل شدن براي شاگرد محيط آموزشي صميمي و گرمي به وجود آورد و نبايد شاگرد خصوصي اش را با ساير شاگردان مقايسه كند، بلكه بايد پيشرفت كارش را با كارهاي گذشته اش مقايسه كند و اگر پيشرفت تحصيلي او حتي از حد معمول پايين تر باشد، ولي نسبت به گذشته اش بيشتر شده باشد بايد مورد تشويق قرار گيرد. جلسات آموزشي بايد به اندازه كافي كوتاه مدت باشد تا شاگرد از آموزش خسته و بيزار و يا متنفر نشود.

محيط آموزشي بايد راحت، همراه با تفريح و مناسب با سن و وضعيت تحصيلي فرد سازماندهي شود. معلم بايد سعي كند كه رابطة خود را با شاگرد دلپذير و مثبت سازد. اكثر معلمان در فعاليتهاي آموزشي براي تشويق شاگردانشان به آنان مي گويند كه «مباحث و تكاليف ارائه شده آسان است، نگران نشويد.» اما توصيه مي شود به شاگرد گفته نشود كه وظايف محوله آسان است، بلكه گفته شود وظيفه با مسأله داده شده نسبتاً مشكل، اما عملي است. در اين صورت اگر شاگرد موفق شود اعتماد به نفس پيدا مي كند و تأثير پاداش بيشتر مي شود و اگر احياناً شكست بخورد اعتماد به نفس خود را از دست نخواهد داد.

آموزش برنامه اي (PI) :

در سال 1954 در زمينة آموزش نظرية جديد و نويدبخشي پديد آمد. اسكينر در يك مقاله معروف با عنوان «علم يادگيري و هنر تدريس»، بيماريهاي موجود تدريس و يادگيري را در مدارس تحليل كرد و راه درمان آن را پيشنهاد نمود. اسكينر در آزمايش با موشها و كبوترهايش به يافته هاي جديدي دست يافته بود و براساس همين يافته ها بود كه آموزش برنامه اي را پيشنهاد كرد.

آموزش برنامه اي يك نظام آموزش انفرادي است كه كوشش مي كند يادگيري را با نيازهاي شاگردان هماهنگ سازد. اين روش براساس مجموعه اي از هدفهاي رفتاري پي ريزي شده است و در واقع كاربردي است از روانشناسي يادگيري در تدريس. در اين روش مواد آموزشي به واحدهايي كوچك تقسيم مي شود كه چهارچوب يا گام ناميده مي شود.

در هر گام، تكليفي مشخص شده است كه بايد از طريق انجام دادن آن به هدف رفتاري آن چهارچوب دست يافت. اين گامها براساس دانش قبلي شاگرد تنظيم شده است. به طوري كه هر گام معلومات جديدي به معلومات قبلي شاگرد اضافه مي كند. گامها و مراحل آن بايد به گونه اي برنامه ريزي شوند كه شاگرد را به هدفهاي نهايي نزديك كنند. محاسن آموزش برنامه اي را در چند زمينه مي توانيم مورد توجه قرار دهيم:

اولاً، در هر نوبت توجه شاگرد بر مقدار كمي از مطالب مورد يادگيري متمركز مي شود.

ثانياً، با فعال بودن شاگرد در پاسخگويي به هر سؤال يادگيري تسهيل مي شود.

ثالثاً، شاگرد با دريافت فوري (بازخورد) تقويت مي شود يا مي تواند اشتباهاتش را اصلاح كند. سرانجام در چنين روشي شاگرد براسا توانايي و آهنگ يادگيري خود به جلو مي رود.

به منظور تهيه محتواي آموزش برنامه اي، ابتدا بايد هدفهاي يادگيري به طور دقيق و صريح تعريف و سپس در قالب مجموعه اي از تكاليف مرتبط به هم تقسيم شوند. ارتباط گامها بايد بر پاية ساخت طبقه بندي هدفهاي يادگيري انجام گيرد. از نظر تنظيم مطالب، آموزش برنامه اي را مي توان به دو صورت خطي يا شاخه اي عرضه كرد. در آموزش برنامه اي خطي، گامهاي مربوط به يك برنامه به صورت خطي به دنبال هم قرار مي گيرند وشاگرد بايد تمام گامها را مطالعه كند و قدم به قدم پيش برود و مطالعه و فهم يك گام مستلزم يادگيري تمام مطالب گنجانيده شده در كلية گامهايي است كه پيش از آن قرار گرفته اند. در برنامه ريزي خطي، معمولاً بايد اصول زير رعايت شود:

1ـ شاگرد فعالانه در برنامه شركت كند و به مطالعه و پاسخ دادن بپردازد.

2ـ پاسخهاي اوليه بايد صحيح باشد و از پاسخ غلط جلوگيري شود، زيرا به قول اسكينر، پاسخ غلط ممكن است يادگيري را به مخاطره بيندازد.

3ـ «بازخورد» بايد بيدرنگ بعد از هر فعاليت داده شود.

4ـ برنامه بايد سير منطقي داشته باشد و از آسان به مشكل تنظيم شود.

5ـ در هر گام نبايد رابطه محرك ـ پاسخ مستقيماً در اختيار شاگردان قرار گيرد، بلكه بايد آنها را راهنمايي كرد تا خودشان اين رابطه را كشف كنند.

6ـ شاگرد بايد تمام مراحل گامها را طي كند و قدم به قدم پيش برود.

7ـ گامها بايد بسيار كوتاه باشند.

8ـ گامها بايد طوري تنظيم شوند كه موجب درك مطلب گردند، نه حفظ كردن آنها.

در برنامه شاخه اي، پس از اينكه شاگرد يك «گام» را مطالعه كرد، بايد بتواند با انتخاب يكي از پاسخهاي پيشنهادي به پرسشي كه به مطالب «گام» قبلي مربوط است، پاسخ دهد. اگر پاسخ شاگرد در مطالعة گامها صحيح باشد، با انجام دادن تكاليف مشكلتر و پيشرفته تر به صورت خطي به كار خود ادامه مي دهد و در صورتي كه پاسخش غلط باشد، از خط مستقيم خارج و به «گامهاي» جانبي انتقال داده مي شود.

در اين نوع برنامه ها، گامهاي خط مستشقيم را چهارچوب اصلي و گامهاي جانبي يا انشعابي را چهارچوب جبراني مي نامند. هدف از گامهاي جبراني اين است كه شاگرد با دريافت مطالب اضافي، اشتيباه خود را تصحيح كند و پس از مطالعه و تصحيح اشتباه به گام اصلي برگردد. مشخصات برنامه شاخه اي به قرار زير است:

1ـ مراحل و گامهاي برنامه، طولاني تر از برنامة خطي است.

2ـ گامها به گونه اي است كه در صورت عدم موفقيت، شاگرد به شاخه ها هدايت مي شود تا اشتباه خود را تصحيح كند.

3ـ همة شاگردان تمام قسمتهاي برنامه را نمي خوانند.

اگرچه آموزش برنامه اي روشي خودآموز است، معلم همواره در آن نقش دارد. البته در اين روش، وقت معلم صرف تهيه سخنراني و آمادگي براي صحبت در برابر كلاس نمي شود و وظيفة او نقل معلومات نيست، بلكه اونقش آموزشي خود را به صورت ديگري مانند تهيه هدفهاي آموزشي، آشنايي با مواد و تجهيزات آموزشي، رسيدگي به فردفرد شاگردان و ارزشيابي برنامه آموزشي ايفا مي كند.

آزمايشهاي انجام دشه نشان داده است كه برخلاف تبليغات زياد روش برنامه اي روش چندان موفقي نيست. البته اين روش در غني كردن و پيشرفت آموزشي در حد عناوين معيني، مانند مفهوم خط كش مهندسي و نظاير آن مفيد تشخيص داده شده است، اما نتايج بسياري از آزمايشها آموزش برنامه اي را براي شاگردان خسته كننده اعلام كرده است. حتي در مواقعي ثابت شده است كه شاگردان به دنبال راهي بوده اند كه خود را از چنين آموزشي خلاص كنند. بعلاوه، در چنين آموزشي شاگردان اغلب احساس كمبود پاداشهاي اجتماعي و بين گروهي از معلمان وهمكلاسان خود داشتند و بعضي از شاگردان با وجود موفقيت در تمام كردن برنامه هاي مربوط قدرت چنداني براي امتحان دادن آن برنامه نداشتند و اين نشان دهندة اين واقعيت است كه آموزش برنامه اي آنگونه كه طرفداران آن اعلام مي كنند، چندان موفقيت آميز نيست. ظاهراً يادگيري از اين طريق نيز مانند روشهاي ديگر مي تواند نقايصي داشته باشد.

آموزش به وسيله رايانه (CAI) :

رايانه هاي مورد استفاده در آموزش، «ماشين آموزشي» ناميده مي شوند. در اين روش، روش تدريس برنامه اي توسط ماشين در اختيار شاگردان قرار مي گيرد. بنابراين تدريس با ماشين آموزشي همان تدريس برنامه اي است با اين تفاوت كه در تدريس برنامه اي چاپي، شاگرد خود به ورق زدن مطالب مي پردازد و مقدار مطالبي كه مطالعه مي كند به اختيار خود اوست، ولي در ماشينهاي آموزشي پيشرفت در مطالعه در كنترل ماشين است و فقط زماني كه شاگرد در يك مرحله از آموزش موفق شود، اجازة پيشرفت و دريافت مطالب تازه به او داده مي شود.

بنابراين ماشينهاي آموزشي CAI وسايلي هستند كه آموزش را به طريق منظم عرضه مي كنند و موجب فعاليت شاگرد و بازخورد فوري و آموزش انفرادي مي شوند. ماشينهاي آموزشي براساس نظريه هاي اسكينر شكل گرفته است و تمام اصول شرطي شدن فعال در آن به كار رفته است. مشخصات ماشينهاي تدريس به طور خلاصه عبارتند از:

1ـ پاسخ را فوراً تقويت مي كند.

2ـ شاگرد براساس استعداد و توانايي خود برنامه را دنبال مي كند.

3ـ مفاهيم با يك سير منطقي در آن تنظيم شده اند.

4ـ پرسشها به صورت زنجيره اي به يكديگر وابسته اند.

5ـ شاگرد در صورتي مي تواند به برنامه ادامه دهد كه مراحل قبل را آموخته باشد.

6ـ اطلاعات مربوط به پاسخهاي شاگردان، در آن نگهداري مي شود.

7ـ اطلاعات از طريق غيركلامي (تصاوير، نمودار و تصاوير متحرك) نيز به شاگردان ارائه مي شود.

8ـ ماشين برخلاف انسان دچار عوارضي مانند بيحوصلگي، عصبانيت و ناراحتي نمي شود.

بايد توجه داشت كه ماشينهاي آموزشي خود به خود داراي ارزش نيستند، آنچه اهميت و ارزش دارد برنامه اي است كه به ماشين داده مي شود. چنانچه برنامه ضعيف باشد و اصول يادگيري و تدريس در آن رعايت نشود،  هدف آموزشي تأمين نخواهد شد. بعلاوه، ماشين با تمام مزاياي خود هرگز نمي تواند جانشين معلم شود و معلم هميشه نقش حساس خود را در آموزش خواهد داشت، زيرا وي علاوه بر آموزش، رابطة عاطفي و انساني نيز با شاگرد برقرار مي كند. در حالي كه ماشين از برقراري چنين رابطه اي ناتوان است. شايد در بعضي موارد، مانند آموزش عقب ماندگان ذهني، ناسازگاران اجتماعي، ديرآموزان و كندآموزان كه مستلزم صبر و حوصلة بيشتري است، ماشين بتواند نقش آموزشي را بهتر ايفا كند. ولي نكتة قابل ملاحظه اين است كه روابط اجتماعي و انساني اين افراد مهمتر از آموزش آنهاست و معلم مي تواند در ايجاد چنين روابطي به آنها كمك كند، در حالي كه ماشين فقط نقش آموزشي خود را ايفا مي كند.

سازماندهي مجدد مدارس براي آموزش انفرادي :

نظريه هاي مربوط به آموزش انفرادي، تحولي را در سطح مدارس دنيا بويژه در امريكا به وجود آورده است. يكي از بارزترين اين تحولات مدارسي هستند كه با روش آموزش انفرادي تجويز شده (IPI) و آموزش انفرادي هدايت شده (IGE) اداره مي شوند. اين نوع آموزش از دهة 1960 گسترش يافته و باعث سازماندهي مجدد همة نظامهاي آموزشي شده است، به طوري كه در سراسر امريكا صدها مدرسه تحت پوشش چنين آموزش قرار گرفته اند

آموزش انفرادي تجويز شده (IPI) :

در اين روش، هر موضوع درسي به واحدهاي كوچكتري تقسيم مي گردد و هر واحد براي يك جلسه تدريس برنامه ريزي مي شود. براي اينكه مدارس موقعيت شاگردان خود را بدانند، در آغاز ارزشيابي تسخيصي از شاگرد به عمل مي آورند تا نقطة آغاز فعاليت خود را براساس درجة علمي شاگرد معين كنند. معلم موضوع مناسب را براي شاگرد تعيين مي كند و شاگرد معمولاً فعاليت بر روي آن موضوع را به تنهايي آغاز مي نمايد. وقتي كه يادگيري آن واحد به پايان مي رسد، شاگرد آزمايشي را كه قسمتي از آن واحد است مي گذراند يا معلم از او امتحان مي گيرد و نتيجة آزمايش بلافاصله پس از تحليل، اعلام مي شود و در صورت رسيدن به حد مطلوب، واحد بعدي به او ارائه مي شود.

چنين فعاليتي روزانه تكرار مي شود و تقريباً نيمي از زمان آموزش شاگرد را پُر مي كند. بقية زمان آموزشي روزانه به فعاليتهاي مرسوم از جمله شركت در بحث گروهي، ورزش، سرود و هنر اختصاص مي يابد. در اين روش، هر شاگرد براساس توانايي خود حركت مي كند. رقابت بين شاگردان در اين روش به حداقل خود مي رسد و از بين مي رود و به جاي اينكه شاگرد هنگام فعاليت شاگردان ديگر ساكت بنشيند و منتظر بماند، به طور فعال و كامل به وظيفة يادگيري اش مي پردازد. معيار ارزشيابي در سطحي بسيار بالاست.

به طوري كه شاگرد در صورتي مي تواند واحد بالاتر را اخذ كند كه 80 درصد يادگيري را كسب كرده باشد. در اين نوع آموزش، گذراندن امتحان به مفهوم تسلط بر محتواي يادگرفته شده است، نه بهتر از ديگران بودن. در اين نوع آموزش، اگر شاگردي مثلاً جبر سال دوم نظري را خوانده باشد، به وي اجازه داده مي شود كه در درس جبر سال سوم شركت كند. در حالي كه در مدارس معمولي چنين امكاناتي تا شروع سال تحصيلي بعد وجود ندارد. مثلاً شاگرد سال سوم راهنمايي ممكن است رياضي سال دوم نظري، انگليسي سال اول نظري يا تعليمات اجتماعي سال چهارم نظري را با هم بگذراند. در اين نوع آموزش، هدفهاي آموزشي حتماً بايد توسط متخصصان برنامه ريزي و روانشناسان تربيتي، به صورتي مستمر و تسلسلي، تنظيم و طراحي شود تا پايه تحصيلي مانع پيشرفت چنين آموزشي نشود.

آموزش انفرادي هدايت شده (IGE) :

روش آموزش انفرادي هدايت شده يكي ديگر از روشهاي آموزش انفرادي است. اين روش براي آموزش معملان هدايت برنامه هاي شاگرداني كه در آينده معلم مي شوند، آزمايش نوآوريهايشان و هدايت تحقيقات و پيشرفت شاگردان به كار مي رود. اين نوع مدارسمثل مدارس معمولي كلاسبندي نشده اند، به طوري كه شاگردان سطوح مختلف مي توانند در يك بخش شركت كنند و هر بخش به صورت آموزش گروهي يا توسط گروهي متشكل از 2 يا 3 معلم كه با هم كار مي كنند اداره مي شود. در هر واحد، معلمان وظايف، مسئوليتها و قدرت متفاوتي دارند و مطابق روش تشخيص ـ تجويز كه در روش IPI نيز به كار مي رفت عمل مي كنند. ويژگيهاي روش آموزش انفرادي هدايت شده عبارتند از:

1ـ كلاسهاي بدون پايه : كلاسهاي بدون پايه به شاگردان فرصت مي دهد كه در سطح خودشان فعاليتها را در مدرسه ادامه دهند. مثلاً شاگرداني كه در ماه آذر درسشان تمام شده است، مي توانند در ماه دي بدون وقفه به كلاس بروند.

2ـ آموزش گروهي : آموزش گروهي به روشي اطلاق مي ود كه چندين معلم براي بهبود كار انفرادي شان با هم همكاري و تعداد زايدي شاگرد تربيت كنند. آنان دسته جمعي طرح مي ريزند و اجرا و ارزشيابي مي كنند. هر واحد درسي از چند بخش تشكيل شده است. يك تيم شامل گروهي از معلمان است كه اطلاعات شاگردان خود را تحليل مي كنند و دربارة هدفهاي آموزشي آنان تصميم مي گيرند. با اين روش، هر معلم احساس مي كند كه از دوستان خود و امكانات آنان بهتر استفاده كرده است و وقت بيشتري براي آماده شدن دارد و وقتي را كه بايد صرف همة شاگردان كند، صرف يك نفر مي كند.

3ـ تدريس گروهي با نقشهاي متفاوت : در يك تيم آموزشي، همة اعضا نقش تعيين كننده و نكمل يكديگر را دارند. همة اعضا به طور يكسان تصميم مي گيرند، اما ممكن است نقش و وظايف مختلفي را عرضه كنند. مسئوليت اصلي فعاليت به عهدة رهبر گروه است و گروه تدريس به وسيله دفترداران، معلم ياران و دانشجويان مدارس تربيت معلم ـ كه هر يك نقش مشخص و معيني دارند ـ ياري مي شوند. پرداخت حقوق برحسب وظيفة افراد متفاوت است. يكي از مزاياي اين روش اين است كه بهتين معلمان مي توانند عضو واحد شوند و درآمدي بيشتر از ساير معلمان داشته باشند. اين تفاوت حقوقي باعث مي شود كه معلمان، بهتر و با مسئوليت بيشتري با شاگردان رفتار كنند و نسبت به روشي كه معلم احياناً با زور به كار واداشته مي شود و براي يافتن پول بيشتر مجبور است در خارج از كلاس به كار ديگري اشتغال ورزد، برتري دارد.

4ـ گروههاي سني متفاوت : در اين روش، شاگردان هر كلاس از گروههاي سني متفاوتي تشكيل مي شوند و در واقع، اين روش تركيبي است از گروههاي سني متفاوت و آموزش خصوصي. روش استفاده از گروههاي سني متفاوت و مكمل در يك كلاس موجب توسعة برنامة آموزش خصوصي در سطح وسيع مي شود. اين روش به نفع شاگردان هر دو گروه سني (سنين پايين و سنين بالا) و همانند روش آموزش انفرادي، تجويزي است. در اين روش، با انجام دادن آزمايش تشخيصي، موقعيت هر يك از شاگردان تعيين مي شود و هدفهاي رفتاري و راههاي يادگيري بين شاگردان تقسيم مي شود. مثلاً خواندن، تماشاي فيلم يا نوشتن بر اين اساس انجام مي گيرد. امتحان نهايي يا هر نوع ارزشيابي از پيشرفت تحصيلي انجام مي گيرد و هر شاگرد با توان و سرعت خود به هدفهاي آموزشي مي رسد و ادامه مي دهد.

5ـ تفاوتهاي فردي : نظام آموزشي انفرادي هدايت شده تفاوتهاي فردي شاگردان را كاملاً در نظر مي گيرد و فعاليتهاي آموزشي را بر همين اساس برنامه ريزي مي كند. در اين روش، ممكن است شاگردان براساس استعداد، سرعت يادگيري يا براساس روش يادگيري، خلاقيت، اشتياق و ساير خصوصيات گروهبندي شوند. مثلاً ممكن است شاگرد يادگيرنده بسيار پيشرو و پويايي باشد و به راهنمايي معلم كمتر نياز داشته باشد يا ممكن است با شنيدن، ديدن و لمس كردن بيشتر ياد بگيرد. در چنين مواقعي، معلم بايد تشخيص بدهد كه كدام يك از درسهاي نظري يا كارهاي عملي براي يك شاگرد خاص بهتر و مؤثرتر است. خلاصه اينكه هنگام تعيين واحد درسي، روش يادگيري بايد براساس ويژگيهاي شاگردان در نظر گرفته شود. گونه هاي مختلف اين روش توصيف و تجويز شده است، اما روشهاي ارزشيابي برطبق چنين روشي، هنوز چندان توسعه نيافته است. اگرچه اين روش يك روش آرماني و مطلوب است، قدرت اجرايي آن هنوز محدود است.

ارزشيابي IPI و CAI و IGE و ساير روشها :

ارزشيابي هر يك از روشهاي جديد ذكر شده، كار آساني نيست. اغلب سؤال مي شود كه «ايا شاگردان با اين برنامه هاي جديد آموزشي بيشتر از شاگردان ديگري كه در كلاسهاي كنترل شده سنتي آموزش مي بينند، ياد مي گيرند؟». در پاسخ مي توان گفت: «در بعضي از سطوح آموزشي، بعضي از شاگردان بهتر از شاگرداني كه در كلاسهاي سنتي هستند يادي مي گيرند، ولي اين امر در همه سطوح و با هر معلمي صادق نيست». نتايج تحقيقات والكر و شافارزيك (1974) نشان مي دهد كه نتايج آموزش چه سنتي و چه انفرادي، چه با رايانه و چه بدون رايانه مبهم و دوپهلوست. هر برنامه ممكن است در يك جنبه نسبت به برنامه ديگر رجحان داشته باشد. بسياري از برنامه ها در بعضي از جنبه ها ممكن است داراي تأثير مشترك باشند. دو عامل محتوا و تأكيد در ميزان يادگيري شاگردان بسيار مؤثر هستند. مفاهيمي كه در برنامه بيشتر مورد تأكيد قرار مي گيرد، بيشتر جذب و ياد گرفته مي شود.

اين نتايج ما را هدايت مي كند تا درباره اين سؤال كه كدام روش بيشتر مؤثر است، تجديدنظر كنيم. آنچه بيشتر در تحليل روشهاي تجديدنظر بايد مورد بررسي قرار گيرد اين است: آيا روشهاي جديد مي توانند هدفهاي آموزي را بخوبي تحقق ببخشند؟ آيا آموزش در محيط مناسب و تشويق كننده انجام مي گيرد؟ آيا در اين روشها آموزش واقعاً به صورت انفرادي صورت مي گيرد؟ آيا شاگردان از اين روش راضي هستند؟ آيا ارزشها و هدفهاي آموزشي معقولند؟ آيا معلمان با اشتياق كار مي كنند؟ و سرانجام، آيا آنچه با روش آموزش انفرادي آموخته مي شود، باارزش است؟ اين سؤالات ممكن است به معلمان كمك نكند، اما به برنامه ريزان و متخصصان آموزشي اين امكان را مي دهد كه بدانند ادعاهايي كه در مخالفت يا موافقت با آنان اقامه مي شود، تا چه اندازه با واقعيت انطباق دارد.

روش واحدها :

روش واحدها شامل يك رشته فعاليتهايي است كه در اطراف يك دسته مفاهيم كلي دور مي زند و به منظور يك هدف كلي در نظر گرفته مي شود. كليه مطالب در قالب يك مسأله و مشكل طرح مي شود كه اطلاعات و مهارتهاي گوناگوني از ابعاد مختلف براي حل آن بسيج مي گردند و هدف همة آنها مركزي است كه مسأله از آن ناشي مي شود. حل هر مشكل به يك رشته اطلاعات در زمينه هاي مختلف نياز دارد كه كليه آنها در يك قالب جمع مي شوند و در مجموع، برنامة واحدي را تشكيل مي دهند. به عبارت ديگر «روش واحدها» در نتيجة توجه و تمركز و فعاليت در زمينه يك سلسله مسائل پيوسته و استفاده از ارتباط آنها با مسائل ديگر ـ صرفنظر از تفكيك تصنعي و رسمي رشته ها ـ به وجود مي آيد. اين توجه گاهي به موضوع مورد مطالعه است.

در اين صورت آن را «واحد موضوع» مي گويند و ممكن است در آن چند مبحث يك رشته توأم و تركيب شوند. مثل «زندگي در دوران صفويه» كه جنبه هاي سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي آن با يكديگر ارتباط پيدا مي كنند يا ممكن است بين دو يا چند رشته ارتباط مستقيم به وجود آيد. براي مثال، «در موقع خريد اتومبيل به چه نكاتي بايد توجه داشت» كه در آن رشته هاي فيزيك، شيمي، اقتصاد و هنر با يكديگر پيوستگي پيدا مي كنند.

گاهي اوقات به جاي اينكه توجه اصلي به موضوع معطوف شود، به رغبتها و تجارب قبلي شاگرد و گسترش آن براي كسب تجارب آينده توجه بيشتري مي شود كه در اين صورت، آن را «واحد تجربي» مي نامند. گاهي نيز توجه اصلي به فعاليت شاگرد و انگيزة دروني او و نتيجه گيري از فعاليت او معطوف مي شود كه در اين صورت آن را «واحد طرح» مي نامند.

در روش واحد موضوع، طرح فعاليت به وسيلة معلم تنظيم و از طرف خود او اداره مي شود. در روش واحد تجربي، معلم وشاگرد در تنظيم طرح و فعاليتها همكاري مي كنند، ولي در اجراي آن، مدت و موضوع مطالعه قابل تغيير است و بستگي به توان شاگرد و توافق با معلم دارد. در واحد طرح، تنظيم منطقي موضوع قابل توجه نيست، بلكه هدف شاگرد و رغبت و فعاليت او براي رسيدن به هدف آموزشي اهميت دارد.

ويژگيهاي روش واحد ها :

1ـ واحد بايد داراي هدف يا هدفهاي مشخص و مفيدي باشد.

2ـ هدف بايد شباهتي به وضع زندگي واقعي داشته باشد، يعني استفاده از وسايل و منابع با وضع زندگي واقعي تطبيق كند.

3ـ واحد بايد وحدت داشته باشد، به اين معني كه تمام فعاليتهايش مربوط به يك مسأله و موضوع باشد.

4ـ در اجراي واحد بايد سعي شود از تجارب مستقيم استفاده شود.

5ـ واحد بايد آغاز و پايان مشخصي داشته باشد و در اجرا، با توجه به شرايط و امكانات، انعطاف پذير باشد.

6ـ واحد بايد جامعيت داشته باشد.

7ـ شاگرد بايد محور فعاليت باشد، يعني روش واحد بايد به شاگرد فرصتهايي براي طرح ريزي و فعاليت بدهد.

8ـ واحد بايد وسيلة درك كامل و تسلط به موضوع و مسأله باشد.

9ـ روش كار واحد بايد مشخص و متنوع باشد.

10ـ روش واحد بايد به شاگردان فرصتهايي براي قضاوت، انتخاب و سنجش بدهد. 11ـ روش واحد نبايد تنها يك مبحث مستقل و جدا در برنامة آموزشي باشد، بلكه هر واحد بايد منتج به واحدهاي ديگري شود كه به وسيلة آن بتوان پيوستگي برنامه را حفظ كرد يا به وجود آورد.

مراحل اجراي روش واحد ها :

امور لازم براي تهيه و طرح واحدهاي آموزشي بايد به طور منظم و به نحوي كه نماينده يك فكر منطقي باشد، در چند مرحله مرتب شوند. مراحل ياد شده بايد به ترتيبي تنظيم شوند كه هر مرحله به عنوان مقدمه يا اساس مرحلة بعد باشد. به عبارت ديگر، مراحل طوري قرار بگيرند كه در صورت غفلت از يك مرحله، وصول به مراحل بعدي امكان پذير نباشد يا مشكل باشد.

به طور كلي، مراحلي كه براي تهيه و طرح يك واحد آموزشي ـ صرفنظر از موضوع ـ بايد در نظر گرفته شود، به قرار زير است:

1ـ بررسي و تشخيص نيازها : اين مرحله شامل دو قسمت است:

الف) مشخص كردن هدف كلي واحد

ب) تعيين عنوان كلي واحد

2ـ تشخيص و نوشتن هدفهاي رفتاري.

3ـ انتخاب و سازماندهي محتوا: اين مرحله شامل چهار قسمت است:

الف) انتخاب عناوين و موضوعات

ب) انتخاب مفاهيم اساسي و مهم

ج) انتخاب منابع

د) سازماندهي محتوا

4ـ تعيين و سازماندهي تجارب يادگيري:

الف) معرفي واحد

ب) بسط واحد و تحليل آن

ج) مشخص كردن تسلسل فعاليتها

د) مشخص كردن كاربرد واحد

هـ) اخذ نتيجة كلي

6ـ اصلاح و تداوم واحد : بررسي مراحل اجرايي واحد به منظور هماهنگي بيشتر، تعادل حذف يا افزايش پاره اي مطالب و پيش بيني و برنامه ريزي براي واحدهاي بعدي.

روش واحد موضوع :

روش واحد موضوع، موضوعات مورد مطالعه را به صورت واحدهاي بزرگ مورد مطالعه قرار مي دهد. در اين روش، ارتباط موضوعات و رشته هاي مختلف معمولاً افقي است. مثلاً در واحد «دورة فرهنگي» ممكن است هنر، ادبيات، مذهب و شرايط اجتماعي جامعه معيني را در يك دورة معين مورد مطالعه و موضوع درس قرار داد يا مي توان درس رياضي، فيزيك و شيمي را با انتخاب موضوع «ماشين ديزل» به صورت افقي با يكديگر مربوط ساخت.

ويژگيهاي روش واحد موضوع :

1ـ هدف : مطالعه دربارة يك سلسله موضوعات مرتبط به هم، بدون توجه به تفكيك تصنعي آنها.

2ـ انواع تجارب آموزشي : سخنراني به عنوان راهنمايي براي مطالعة بيشتر، تحقيقات متنوع، كار انفرادي و گاهي جمعي.

3ـ تنظيم تجارب آموزشي : ارتباط موضوعات بيشتر افقي است، ولي گاهي ممكن است ارتباط عمودي نيز وجود داشته باشد.

4ـ طرح ريزي : صرف وقت بيشتر در طرح ريزي توسط معلم و گاهي با همكاري شاگرد.

5ـ نظريه يادگيري : يادگيري متكي به فهم كلي موضوعات مختلف در محور يك موضوع اصلي است.

6ـ انگيزه : علاقه به فعاليت و لذت بردن از آن اساس تقويت است و عامل پاداش و تنبيه در آن كمتر مطرح مي شود.

7ـ انضباط : انضباط بيشتر دروني است و مسئوليت فردي و گروهي در اين روش بيشتر مطرح است.

8ـ ارزشيابي : بررسي تجارب شاگردان و طبقه بندي آنها. البته امتحان نيز ممكن است جزئي از ارزشيابي باشد.

محاسن و محدوديتهاي روش واحد موضوع :

الف) محاسن :

1ـ موضوعات مورد مطالعه به هم پيوسته است و تفكيك تصنعي بين آنها وجود ندارد.

2ـ محور فعاليت شاگرد است و نقش معلم نقش راهنماست، نه بازخواست كننده.

3ـ يادگيري باثبات تر و پايدارتر صورت مي گيرد.

4ـ انگيزة دروني عامل فعاليتهاي آموزشي است.

5ـ احساس مسئوليت و انضباط جنبة مثبتي به خود مي گيرد.

6ـ ارتباط بين مدرسه و زندگي فراهم مي گردد و يادگيري معنادار مي شود.

ب) محدوديتها :

1ـ به معلمان مجرب و كارآزموده نياز است. از آنجا كه در اجراي اين روش، بيش از هر فرد ديگري حضور و راهنمايي معلم ضروري است، لازم است كه او جنبه هاي دروني خود را از لحاظ طرز فكر، تمايلات و احساسات، تسلط كافي به رشته هاي مختلف درس و ارتباط آنها با رشته هاي ديگر و مسائل ذوقي و هنري براي راهنمايي مؤثر پرورش دهد.

2ـ ممكن است اولياي مدرسه و اولياي شاگردان بدون توجه به اهميت اين روش با آن مخالف ورزند.

3ـ ممكن است با برنامه هاي موجود مدارس چندان انطباقي نداشته باشد.

4ـ همكاري با ساير معلمان لازم و ضروري است، اين كار مستلزم قانع كردن آنان در مورد اهميت و ارزنده بودن اين روش است.

5ـ در اوايل كار، انجام دادن فعاليتها براساس اين روش مشكل است. به همين دليل بايد از واحد آسان شروع كرد.

روش واحد تجربي :

روش واحد تجربي كه يكي از جديدترين روشهاي آموزشي است، هنوز كاملاً عمومي نشده است، زيرا اجراي آن مستلزم تحولي در برنامه مدارس و تربيت معلم است. در اين روش، ارتباط موضوع و فعاليتها افقي و عمودي است و نقطة اصلي و مركز فعاليت رغبت و تجارب قبلي فراگيران است. همكاري مشترك بين فراگيران، معلمان و بين معلم و شاگردان از اهميت خاصي برخوردار است. بنابراين در هر واحد تجربي، در تمام مراحل كار بايد همكاري نزديكي به وجود آيد و از همه مهمتر اينكه شاگردان فقط ياد نمي گيرند كه يك مسأله را حل كنند، بلكه پيوسته به حل مسائل فراوان و متنوع راغب مي شوند.

ويژگيهاي روش واحد تجربي :

1ـ هدف : هدف اين روش تربيت افرادي لايق براي يك زندگي خوب است و بر حل مسأله براساس تمايلات و تجارب شاگردان تأكيد مي شود.

2ـ انواع تجارب آموزشي : كسب تجارب متفاوت مربوط به هدف. فعاليتها به صورت انفرادي و گروهي، بخصوص در گروههاي كوچك صورت مي گيرد.

3ـ تنظيم تجارب آموزشي : سازماندهي به صورت افقي و عمودي و متكي بر ادامه تجارب است.

4ـ طرح ريزي : همكاري مداوم بين شاگردان و معلم در طرح ريزي وجود دارد.

5ـ نظرية يادگيري : اين روش پيرو نظرية گشتالت است كه در آن متن كلي و صور بزرگ اهميت دارد. البته ارتباط موجود بين موضوعات و درك معنا در حل مسأله از اهميت خاصي برخوردار است.

6ـ انگيزه : علاقة دروني، به تجارب لذتبخش منجر مي شود و شخص را به سوي تجربه بزرگتر و بهتر هدايت مي كند و كار دسته جمعي تقريباً بر سرعت پيشرفت واحد مي افزايد.

7ـ انضباط : انضباط دروني مورد توجه است و تقويت مي شود و در نتيجه انضباط بيروني و تحميلي در اين روش جايي ندارد.

8ـ ارزشيابي : سنجش دائم كليه هدفها با وسايل مختلف، از قبيل مشاهده، گزارش، فعاليتهاي كلاسي و خارج از كلاس و امتحان صورت مي گيرد.

نمونه اي از يك واحد تجربي : اهيمت آب در زندگي

با اين روش، ابتدا مبدأ آب را در برف و باران مي توان مطالعه كرد. اين مبحث شامل تغييرات درجه حرارت و رطوبت و تكثيف و علم آمار باران است. پس از آن استعمال بخار آب، آب و يخ بررسي مي شود. در مبحث بخار آب، توسعة ديگهاي بخار و گرم كردن به وسيله بخار آب و غيره را مي توان مطالعه كرد. در بحث يخ، موضوع انجماد و سرد كردن و محلولهاي نمكين و رودخانه هاي يخي و توده هاي يخ شناور به ميان مي آيد.

در مورد آب، تجربيات متعددي را مي توان نام برد. از قبيل آب آشاميدني، ميكروبهاي بيماري زا، استعمال ميكروسكوپ، حمل و نقل به وسيلة آب رودخانه ها، درياها و اقيانوسها، محصول، باران، آبياري، اهميت آب در پرورش گياه و درخت و كشاورزي، شستشو، نظافت، سيل، محافظت آبها و زمين، قوة جاذبه، تلمبه ها و فشار جو. به اين ترتيب، مي توان مطالب مفيدي را نظير آنچه در بالا ذكر شد، انتخاب كرد و با كمك معلمان و مربيان رشته هاي مختلف و شاگردان به مطالعه آنها پرداخت و اطلاعات مورد نياز را از راه مطالعه كتابهاي مختلف، گردشهاي علمي، تجربيات روزانه و مشاهدات شاگردان به دست آورد. در اين مطالعات، هر گروهي از شاگردان ممكن است يكي از مباحث را انتخاب كنند و نتيجة كار خود را براي ديگران گزارش دهند. جزوه ها و برنامه هايي كه تهيه مي شوند، براي واحدهاي بعدي نيز مفيد خواهند بود. در پايان، شاگردان و معلمان به كمك يكديگر ارزش كار واحد مورد مطالعه را تعيين خواهند كرد.

به اين ترتيب، شكل يك واحد تجربي دربارة آب از حدود مصنوعي درس و كتاب تجاوز كرده، ارتباطات طبيعي علوم را به طريقي پُرمعنا روشن مي سازد. پس از اين مراحل، شاگردان مي توانند به موضوعهاي مختلفي از قبيل علوم طبيعي، ميكروبها، مرضها، بهداشت، فيزيك، شيمي، جغرافيا، كشاورزي، محافظت منابع طبيعي، رياضيات، زبان فارسي و علوم اجتماعي پي برده، اطلاعات و تجارب فراواني كسب كنند. حل مسألة آب به آنها توانايي خواهد بخشيد تا مسائل ديگر را با روش صحيح دنبال و حل كنند. بعلاوه، آموختني كه به اين شكل حاصل شود، باعث ارضاي دروني شاگرد شده او را به مطالعه علاقه مند خواهد كرد.

ممكن است روش واحدتجربي مشكل به نظر آيد. علت اين است كه ما هنوز به آن عادت نكرده ايم. برخي مي گويند تنها معلم كارآزموده و خوب مي تواند عهده دار چنين واحدي شود، ولي بايد گفت كه اگر معلم بي تجربه نيز به جاي روش خشك و كهنة متداول كه فقط به قوة حافظه فشار مي آورد اين روش را تعقيب كند، مي تواند استفادة بيشتري به شاگردان برساند. چنانكه يك نجار بد نيز با ابزار تيز و نو، بهتر از ابزار كهنه مي تواند كار كند. بعلاوه، روش واحد تجربي به خودي خود معلمان را در فراگرفتن چيزهاي جديد كمك مي كند و سطح اطلاعات آنان را بالا مي برد.

روش واحد طرح :

كلمه پروژه (طرح) براي اوين بار در سال 1900 در قسمت كارهاي دستي دانشگاه كلمبيا به كار برده شد و مفهوم آن در نزد عموم عبارت بود از يك مسأله وسيع و مهم كه جنبة عملي دارد و شاگردان بدان علاقه مندند، ولي بعدها به موضوع هدف و الهامات شاگرد بيش از جنبه عملي آن تأكيد شد. بنابراين طرح به مفهوم كلاسي، از الهامات شاگرد سرچشمه مي گيرد و باعث ازدياد علاقة او مي شود. اين روش در موقعيتهاي طبيعي ارزش تربيتي دارد و جنبة تجربي آن زياد است و از آنجا كه در اين روش ـ بويژه طرح انفرادي ـ تقسيمات تصنعي دروس و ارتباط غيرمنطقي آنها از ميان مي رود، مؤثرترين راه براي يادگيري عميق و پايدار است.

ويژگيهاي روش واحد طرح :

واحد طرح بايد داراي ويژگيهاي زير باشد:

1ـ طرح بايد جنبة مسأله اي داشته باشد. يعني بايد مسأله اي در ذهن شاگردان به وجود آيد تا آنان در حل آن بكوشند.

2ـ طرح بايد براي فعاليت به اندازه كافي بزرگ باشد.

3ـ طرح ريزي و همچنين انتخاب و استفاده از منابع و وسايل بايد با مسئوليت شاگرد انجام شود.

4ـ طرح بايد جنبة عملي و اجرايي داشته باشد و صرفاً يك مسأله نظري نباشد. اين نكتهنشان دهندة تفاوت بين روش واحد طرح و روش مسأله اي است.

5ـ محوب طرح بايد فعاليت شاگرد و انگيزة دروني او باشد، نه تنظيم منطقي موضوع از طرف معلم.

6ـ طرح بايد وظيفه اي باشد كه شاگرد به طور داوطلبانه آن را بپذيرد.

7ـ طرح بايد مستلزم تلاش واقعي و صميمانه شاگرد براي رسيدن به هدف باشد.

8ـ طرح بايد به هدفهايي منتهي شود كه براي شاگرد قابل درك و تشخيص باشد و فراگير بتواند با توجه به آنها پيشرفت خويش را ارزيابي كند.

9ـ ميل و اراده شاگرد بايد مبنا و آغاز كار قرار گيرد، اگرچه احتمال مي رود كه در مراحل اوليه، كار شاگرد ارزش تربيتي ناچيزي داشته باشد يا مناسب نباشد.

10ـ معلم بايد به عنوان سرپرست، ناظر فعاليتها و ايجادكنندة محيط مناسب اداي وظيفه كند، ولي حضور معلم به عنوان ناظر و راهنما هميشه ضرورت پيدا نمي كند، چون شاگرد بتدريج ياد مي گيرد كه اداره كار را خود به عهده بگيرد.

محاسن و محدوديتهاي روش واحد طرح :

الف) محاسن :

1ـ رابطه مناسبي بين شاگرد و معلم ايجاد مي كند و باعث تشويق شاگرد به يادگيري مي شود.

2ـ چون شاگرد در طرح و هدف و فعاليتها سهيم است، تمايل شديدي به يادگيري دارد.

3ـ با اين روش، اعتماد به نفس شاگردان و جرأت آنان در اظهارنظر تقويت مي شود.

4ـ اين روش رغبت شاگردان را نسبت به فعاليتهاي تربيتي افزايش مي دهد و حس بردباري او را نسبت به عقايد مخالف تقويت مي كند.

5ـ در اين روش، حس همكاري شاگردان تقويت مي شود.

6ـ احساس مسئوليت و انضباط جنبة مثبت به خود مي گيرد.

7ـ يادگيري عميق و پايدارمي شود.

8ـ روش مطالعه، استفاده از منابع، نشوتن و تنظيم مطالب در شاگردان تقويت مي شود.

9ـ نقايص فردي از قبيل خط، انشا، بيان و كمبود معلومات كشف مي شود و كم كم از بين مي رود.

10ـ بين معلمان و شاگردان همكاري نزديك به وجود مي آيد.

11ـ نتايج طرح وسيله تجديدنظر در برنامه مي شود. در نتيجه، مطالب و كارهايي در مدارس دنبال خواهند شد كه متناسب با احتياجات، استعدادها و علايق شاگردان باشد.

12ـ از امكانات آموزشي حداكثر استفاده به عمل مي آيد.

13ـ دانش و معلومات وضع پيوسته اي پيدا مي كنند.

14ـ بين مفاهيم آموخته شده و مسائل واقعي زندگي ارتباط منطقي برقرار مي شود.

ب) محدوديتها :

1ـ روش طرح، تقسيمات رسمي مباحث درسي و جدايي رشته ها را كه برحسب برنامه رسمي تعيين شده است، از بين مي برد.

2ـ ممكن است در اين روش وقت زيادي تلف شود.

3ـ فرصت زيادي براي تمرين و فعاليتهاي دسته جمعي كلاسي موجود نخواهد بود.

4ـ طرحهايي كه متناسب با وضعيت رسمي مدارس باشد كم است. البته اين موضوع بستگي به وضع مدرسه از لحاظ مترقي بودن و انعطاف پذيري برنامه و آمادگي معلمان براي اجراي طرح و حدود رابطه مطلوب مدرسه با معلمان و اولياي فراگيران دارد.

5ـ اين روش مستلزم امكانات فراوان و معلمان چيره دست است.