چكيده

  پيشرفت تحصيلي يكي از متغيرهاي اصلي آموزش و پرورش است. و مي توان از آن به عنوان شاخص عمده سنجش كيفيت آموزش و پرورش ياد كرد. معمولاً پيشرفت تحصيلي بر اساس نتايج آزمونهاي نهايي و استاندارد مورد سنجش قرار مي گيرد. كه سنجيدن پيشرفت تحصيلي در درس رياضي نيز از اين قاعده مستثني نمي باشد. و از آنجا كه آموزش رياضي در زمينه سازي براي يادگيري تمامي علوم و در نهايت زندگي بهتر، نقش حساس و قابل توجهي ايفا مي كند، متأسفانه بر اساس يافته هاي موجود، عدم پيشرفت تحصيلي در درس رياضي به وضوح روشن گرديده است.

نظام آموزشي، با مطالعه عوامل مؤثر در پيشرفت تحصيلي و شناسايي ابعاد مختلف آن اقدامات مورد نياز را به منظور بهبود وضعيت تحصيلي دانش آموزان و رفع كاستيهاي موجود به عمل مي‌آورد در اين پژوهش تلاش شد، تا به يكي از مؤلفه هاي عمده، تأثيرگذار بر پيشرفت تحصيلي، يعني روش تدريس رياضي، پرداخته شود.

اين عامل توسط شاخص هاي زير مورد بررسي قرار گرفتند:

ويژگيهاي عمومي تدريس و شيوه‌هاي تدريس تمرين و تكرار، سخنراني، پرسش و پاسخ و مباحثه اي.

پرسش نامه استفاده شده در دو سطح آمار توصيفي و استنباطي با استفاده از آزمون t دو نمونه اي و آزمون من- ويتني، با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. و نتايج حاصل از پژوهش نشان داد كه شيوه تدريس معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان مؤثر است. همچنين تأثير شيوه تدريس تمرين وتكرار و پرسش و پاسخ در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مورد تأييد قرار گرفت، ولي ويژگيهاي عمومي تدريس، روش سخنراني و مباحثه اي در پيشرفت تحصيل تأثير نداشت.

واژگان كليدي: پيشرفت تحصيلي، روش تدريس رياضي، ويژگيهاي عمومي تدريس، روش تدريس سخنراني، روش تدريس تكرار و تمرين، روش تدريس پرسش و پاسخ و روش تدريس مباحثه اي.

مقدمه:

از بررسي تعاريف متعدد به تدريس مي توان نتيجه گرفت كه تدريس فعاليتي است با سه ويژگي:

1-   تدريس بايد هدف داشته باشد

2-   تدريس بايد متناسب با هدف و مقصود باشد

3-   مفاهيم به طريقي ارائه شود كه مطابق فهم و توانايي شاگردان باشد. (فتحي، 1372، ص 11)

صاحبنظران معمولاً روشهاي تدريس را به سه دسته تقسيم مي كنند:

1-   روشهاي سنتي يا تاريخي شامل روش سقراطي و روش مكتبي

2-   روشهاي متداول تدريس كه بيشتر در قالب و چارچوب الگوي پيش سازمان دهنده مي گنجند و شامل روش حفظ تكرار، روش سخنراني، روش پرسش و پاسخ، روش نمايشي، ايفاي نقش، گردش علمي، بحث گروهي و آزمايشي مي باشد.

3-   روشهاي جديد آموزشي كه معمولاً با الگوي حل مسئله سنخيت بيشتري دارند و در دو قسمت روشهاي آموزشهاي انفرادي و روش واحدها مطرح شده است. (شعباني، 1372).

  معلم پس از آنكه با روشهاي مختلف تدريس آشنا شد، در عمل بايد با تشخيص موقعيت، روشها و فنون مناسب را انتخاب كند. بعنوان مثال اگر معلمي در تدريس خود از روش سخنراني استفاده كند، در صورت لزوم مي تواند با دانش‌آموزان بحث كند، از آنها سئوال نمايد، به آنها تمرين دهد، برايشان آزمايش كند، نمونه و يا مدلي را به آنها نشان دهد و ... بدين ترتيب بهتر است كه معلمان در امر تدريس از روش تلفيقي استفاده نمايند و در پژوهش حاضر، از ميان روشهاي متنوع تدريس، چهار نوع روش تدريس پرسش و پاسخ، سخنراني، تمرين  و تكرار و مباحثه اي در نظر گرفته شد. و تأثير در پيشرفت تحصيلي مورد بررسي قرار گرفت.

  براي آنكه معلم در امر تدريس موفق شود بايد از يك سري ويژگيهاي عمومي تدريس برخوردار باشد. كاظمي (1378) طي تحقيقي بيان مي كند كه علاقه معلم به شغل خود يكي از ويژگيهاي نمونه در تدريس است . و طي مطالعات انجام شده توسط پژوهشگراني چون اللهياري (1380) و كرامتي (1370)، عارفي (1369)، كلامي (1375) و شنايي و علاقبند و پاشا شريفي و هومن (1374)، علاقه و تسلط معلم به تدريس را در پيشرفت تحصيلي مؤثر شناخته‌اند.

  از جمله اقدامات ديگري كه يك معلم پرتلاش براي رسيدن به پيشرفت رياضي بدان نيازمند است، بالا بردن سطح توقع و انتظارات دانش آموزان و والدين آنهاست. انتظاراتي كه معلم از توانايي هاي كودك دارد در چگونگي پيشرفت او در مدرسه تأثير مي گذارد و در عين حال در انگيزش دانش آموزان، انتظار موفقيت و عزت نفس آنها نيز اثر مي گذارد. (ماسن و ديگران، ترجمه ياسايي، 1370، ص488).

يافته هاي سومين مطالعه رياضيات و علوم در ايران، نشان از رابطه مثبت سوابق حرفه اي معلمان با پيشرفت تحصيلي دانش آموزان دارد. (ماشيني، 1370 و كيامنش 1376) و مطالعه يافته هاي آندرسن (1988) معلمان با سابقه، گرايش بيشتري نسبت به پرورش مهارتهاي آموزشي و كلاس داري از خود نشان مي‌دهد. (به نقل از ميرزارضايي، 1379).

    طرح سئوالات برانگيزنده و تشويق شاگردان به ادامه پرسش و كنجكاوي ويژگي ديگر معلم مي باشد كه بنا به نظريه سازنده‌گرايي، معلم سازنده‌گرا در كلاس رياضي مي بايست با طرح پرسشهاي متنوع و جهت دار، شاگردان را به تفكر و يادگيري معني دار ترغيب كند.

   امكانات آموزش متناسب نيز از ابزار بسيار مهمي به شمار مي آيد كه تمامي معلمان براي تحقق اهداف آموزشي خود بدان نيازمندند. پروفسور گيلالدر از استراليا و رئيس گروه بين المللي روانشناسي آموزش رياضي بيان مي كند كه نبايد زمان را به عقب برگرداند بايد به معلمان كمك كنيم، تا در استفاده از تكنولوژي توانمند شوند. (گويا، 1380، ص17)

براساس تحقيقات بدست آمده، عواملي چون علاقه و تسلط معلم به تدريس، استفاده از شيوه هاي مختلف تدريس، مهارتهاي حرفه‌اي، استفاده از وسايل كمك آموزشي، تشوق به سئوال و كنجكاوي را مي توان به عنوان ويژگيهاي مهم تدريس در نظر گرفت.

   با توجه به اينكه دانش آموزان در قرن 21 زندگي و كار خواهند كرد، قرني كه سيطره كامپيوتر و رسانه‌هاي گروهي عالمگير و اقتصاد جهاني خواهد بود، لذا براي اين مشاغل افراد بايد ايده هاي تازه را جذب، طرحهاي نو را درك و مسائل غير سنتي را حل كنند. رياضيات كليد مناسبي براي آمادگي جهت اين شغلهاست. (لين استور، ترجمه ميرزا جليلي، 1368) و از طرفي بي توجهي به پيشرفت رياضي و در نتيجه افت تحصيلي در دانش آموزان به خصوص در درس رياضي، نابسامانيهاي روحي و رواني دانش آموزان و در نهايت نابسامانيهاي اجتماعي را پديد مي آورد. (خير، 1365) و همچنين با شناخت عوامل مؤثر در پيشرفت تحصيلي، از امكانات و تجهيزات در جهت پرورش نيروي انساني، استفاده بهينه به عمل مي آيد و با كمترين زيان اقتصادي- اجتماعي، نيروي مورد نياز جامعه پرورش مي يابد. (عظيمي، 1374)

هدف پژوهش:

  هدف كلي اين پژوهش، تعيين تأثير روش تدريس در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي است تا با تشخيص ويژگيهاي لازم براي تدريس و روشهاي بهتر تدريس، برخي راهبردهاي نظري و تجربي را با توجه به پيش فرضهاي تجربي و نظري ارائه كرد.

فرضيه اصلي:

روش تدريس معلم رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

فرضيه هاي فرعي:

1-   ويژگيهاي عمومي تدريس در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي تأثير دارد.

2-   روش تدريس سخنراني در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي تأثير دارد.

3-   روش تدريس پرسش و پاسخ در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي تأثير دارد.

4-   روش تدريس تمرين و تكرار در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي تأثير دارد.

5-   روش تدريس مباحثه اي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي تأثير دارد.

روش:

  روش تحقيق علي- مقايسه اي است. جامعه آماري 1109 نفر و نمونه مورد نظر شامل 400 دانش آموز
(135 نفر مدرسه تدين، 255 نفر آزادگان) از دو دبيرستان وابسته به  دو ناحيه آموزشي يك و سه شهر کردستان كه يكي داراي پيشرفت بالاي تحصيل و ديگري داراي پيشرفت پائين تحصيل مي باشند. نمونه گيري به روش نمونه گيري تصادفي خوشه اي در جامعه دانش آموزان و سرشماري در جامعه معلمان صورت گرفت. اين دو ناحيه از سوي آموزش و پرورش كل استان خراسان، بر اساس قبولي خردادماه دانش آموزان، با عنوان نواحي با پيشرفت بالا و پيشرفت پائين معرفي گرديدند.

سپس از هر ناحيه يك مدرسه با نظر اداري آموزش و پرورش همان ناحيه، انتخاب گرديد. (مدرسه تدين از ناحيه يك به عنوان مدرسه اي با پيشرفت تحصيلي پائين و مدرسه آزادگان از ناحيه سه به عنوان مدرسه‌اي با پيشرفت تحصيلي بالا).

از طريق پرسشنامه محقق ساخته، اطلاعات مورد نياز جمع آوري شد. اين پرسشنامه شامل 32 سئوال بود كه در اختيار دانش آموزان قرار گرفت.

   براي تجزيه و تحليل داده ها ابتدا با استفاده از جدولهاي فراواني، نمودارهاي ستوني و بافت نگار، توصيفي از ويژگيهاي عمومي (مشخصات فردي)، سئوالهاي پرسشنامه و متغيرهاي تحقيق ارائه گرديد و سپس با استفاده از آزمون t دو نمونه اي و آزمون من-ويتني تأثير عوامل آموزشي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان دبيرستانهاي تدين و آزادگان قرار گرفت.

عمده نتايج بدست آمده نشان مي دهد كه روشهاي تدريس بر پيشرفت تحصيلي رياضي تأثير داشته است. و همچنين روش تدريس تمرين و تكرار و پرسش و پاسخ معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان مؤثر بوده است اما ويژگيهاي عمومي تدريس، شيوه تدريس سخنراني و مباحثه اي در پيشرفت تحصيلي رياضي تأثير نداشته است.

نتايج:

فرضيه اصلي: شيوه تدريس معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

نتيجه: براي مقايسه پيشرفت تحصيل دانش آموزان مدرسه تدين و آزادگان از آزمون t دو نمونه‌اي استفاده شد كه چون (001/0) p- مقدار مباحثه شده كمتر از سطح معني داري 05/0 شد، لذا فرض H₀ رد شده و نتيجه گرفته شد كه ميانگين پيشرفت تحصيل دانش آموزان مدرسه تدين كمتر از ميانگين پيشرفت تحصيل دانش آموزان مدرسه آزادگان مي باشد. و براي مقايسه شيوه تدريس معلمان رياضي دو مدرسه، از طريق آزمون من-ويتني، (40/0) P- مقدار محاسبه شده كمتر از سطح معني داري 05/0 بدست آمد و اين بدان معني است كه ميانه شيوه تدريس معلمان رياضي مدرسه تدين كمتر از مدرسه آزادگان مي باشد. و در نتيجه اثر روش تدريس بر پيشرفت تحصيلي رياضي مورد تأييد قرار گرفت.

فرضيه فرعي اول: ويژگيهاي عمومي تدريس معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

نتيجه: باكمك  آزمون من-ويتني، P- مقدار محاسبه شده (1666/0) بيشتر از سطح معني داري 05/0
(05/0 =) است لذا در اين سطح H₀ رد نمي شود و اين بدان معني است كه ميانه ويژگيهاي عمومي تدريس معلمان رياضي مدرسه آزادگان از مدرسه تدين بيشتر نمي باشد و در نتيجه ويژگيهاي عمومي تدريس معلمين رياضي در پيشرفت رياضي دانش آموزان مؤثر نيست.

فرضيه فرعي دوم: شيوه تدريس تمرين و تكرار معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

نتيجه: براساس محاسبات از طريق آزمون من- ويتني، P- مقدار محاسبه شده (005/0) كمتر از سطح معني داري 05/0 است. لذا در اين سطح فرض H₀ رد مي شود و اين بدان معني است كه ميانه شيوه تدريس تمرين و تكرار معلمين رياضي مدرسه تدين كمتر از مدرسه آزادگان مي باشد. و در نتيجه شيوه تدريس تمرين و تكرار معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

فرضي فرعي سوم: شيوه تدريس سخنراني معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

نتيجه: با كمك آزمون من- ويتني، P- مقدار محاسبه شده (330/0) بيشتر از سطح معني داري 05/0 است لذا در اين سطح فرض H₀ رد نمي شود و اين بدان معني است كه ميانه شيوه تدريس سخنراني معلمان رياضي مدرسه تدين كمتر از مدرسه آزادگان نمي باشد و در نتيجه شيوه تدريس سخنراني معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر نيست.

فرضيه فرعي چهارم: شيوه تدريس پرسش و پاسخ معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

نتيجه: بر اساس محاسبات از طريق آزمون من- ويتني، از آنجا كه P- مقدار محاسبه شده (029/0) كمتر از سطح معني داري 05/0 است لذا در اين سطح فرض H₀ رد مي شود و اين بدان معني است كه ميانه شيوه تدريس پرسش و پاسخ معلمان رياضي مدرسه تدين كمتر از مدرسه آزادگان مي باشد و در نتيجه شيوه تدريس پرسش و پاسخ معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

فرضه فرعي پنجم: شيوه تدريس مباحثه اي معلمان رياضي در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در درس رياضي مؤثر است.

نتيجه: براساس محاسبات آزمون من- ويتني، چون P- مقدار محاسبه شده (094/0) بيشتر از سطح معني داري 05/0 است لذا فرض H₀ رد نمي شود و اين بدان معني است كه ميانه شيوه تدريس مباحثه مهمي معلمين رياضي مدرسه تدين كمتر از مدرسه آزادگان نيست در نتيجه شيوه تدريس مباحثه اي معلمان رياضي در پيشرفت تحصيل دانش آموزان در درس رياضي مؤثر نمي باشد.

بررسي نقش والدين در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان

بچه هايمان را باورکنيميکي از جامع ترين تحقيقات حاکي از اين است که بيش از 86درصد از دانش آموزان بويژه در مقطع دبستان و راهنمايي براي انجام تکاليف خود و موفقيت هاي مطالعه از والدين کمک مي گيرند.
مشخص شده دانش آموزان بيشترين درخواست کمک را در سنين 9تا 12 سال دارند. 66 درصد از والدين در اين مرحله به فرزندان دانش آموز خود کمک مي کنند و 59 درصد آنها چندبار در هفته و هر بار دست کم يک ساعت براي اين کار زمان مي گذارند.بررسي ها نشان مي دهد در مقطع راهنمايي هفته اي 3ساعت براي کمک به انجام تکاليف دانش آموزان توسط والدين کافي است.گفتني است همکاري والدين در کمک به انجام تکاليف و مطالعه دانش آموزان لزوما به معناي موفقيت آنها در تحصيل نيست. پس بهتر است از وقتي که دانش آموزان به سن 9 سال مي رسند و هنوز به دبستان مي روند والدين آنها را به مطالعه و پيشرفت هاي تحصيلي علاقه مند کنند و به تدريج مسووليت هاي درسي را به عهده خودشان بگذارند تا اين که پا به پاي آنها و در کنارشان درسها را مرور و تمرين حل کنند.آموزش مهارت هاي تقويت فکر و حافظه و مديريت زمان نيز نقش قابل توجهي در اين ميان ايفا مي کند، زيرا در حال حاضر حجم مطالب و تکاليف افزايش يافته و چنانچه بتوان به دانش آموز ياد داد که چگونه زمان بندي کند تا به تکاليف خود برسد و در ضمن با علاقه مطالعه کند نتايج به مراتب مطلوب تر خواهد بود.
اما بسياري از والدين خواهان اين هستند که بدانند چگونه مي توانند موثرترين نقش را در اين کار داشته باشند تا دانش آموزانشان موفق تر باشند. در اين خصوص مي توان به چند مورد اشاره کرد از جمله اين که: به جاي اين که شما براي فرزندتان مطالبي را بخوانيد و او گوش کند بهتر است جايتان را عوض کنيد. دانش آموزاني که در منزل و براي والدين به خواندن کتاب ، مجله، روزنامه و... مي پردازند در مدرسه عملکرد بهتري دارند.
وقتي دانش آموز مطلبي را برايتان مي خواند درباره چگونگي و مفاهيم آن با وي گفتگو کنيد تا درک مطلب و تفکر او نيز تقويت شود. از تلويزيون به نحو احسن استفاده کنيد.بررسي ها نشان مي دهد کارايي دانش آموزاني که هر روز به مدت چند ساعت متوالي پاي تلويزيون مي نشينند به مراتب کمتر از افرادي است که درنهايت روزي 2 ساعت تلويزيون مي بينند. پس برنامه ريزي صحيحي براي تماشاي تلويزيون داشته باشيد. در ضمن انتخاب برنامه ها و محتواي آنها نيز بايد به دقت و با نظارت شما انجام شود.براي کمک به فرزند دانش آموزتان يک برنامه ريزي درسي منظم داشته باشيد تا هر روز سر ساعات مشخص به انجام تکاليف خاص بپردازد و شما نيز طبق برنامه معين شده در زمانهاي مشخص به او کمک مي کنيد نه اين که مرتب و در هر درسي شما را صدا بزند تا کنارش باشيد و با او درسها را مرور کنيد.براي مثال هفته اي 3 روز سر يک ساعت معين به او کمک کنيد. با مدرسه و معلمان در تماس باشيد. منتظر نباشيد تا از طرف مدرسه براي شرکت در يک جلسه خاص دعوت شويد. با معلمان در تماس باشيد تا بدانيد فرزندتان در چه دروسي قوي تر و در کدام دروس ضعيف تر است که در برنامه ريزي هاي منزل وقت بيشتري را براي از ميان بردن نقاط ضعف اختصاص دهيد. زماني را براي گفتگو و نه سوال و جواب هاي گزارشي و خسته کننده با دانش آموز اختصاص دهيد.براساس آمار بيش از 72 درصد از دانش آموزان تمايل دارند درباره مسائل مختلف که بعضي نيز لزوما درسي نيستند و شايد محيطي و ارتباطي باشند با والدين صحبت کنند؛ البته در شرايطي آرام و دوستانه نه اين که دائم مورد انتقاد واقع شوند.همين مساله مي تواند موجب صميميت بيشتر دانش آموزان با والدين شده و انگيزه آنها را به تحصيل افزايش دهد. براي کمک به تحصيل فرزندانتان بايد از شيوه هاي معلمان در کلاس نيز آگاه باشيد تا هماهنگ با آن عمل کنيد. در غير اين صورت ممکن است اقدام به شيوه خودتان موجب بروز اختلاف و سردرگمي در روشهاي مدرسه شود. در دسترس باشيد، اما در هنگام لزوم عمل کنيد.گاهي متاسفانه برخي والدين به دليل توجه بيش از حد به دانش آموز مرتب هنگام درس خواندن به او سر مي زنند و از او مي پرسند صفحه چندم است و اوضاع چگونه پيش مي رود و تمرکز او را بر هم مي زنند.کارشناسان توصيه مي کنند که والدين در دسترس و در صورت امکان در منزل باشند، اما مشغول کارهاي خود باشند تا دانش آموز نيز در آرامش به درسهاي خود برسد. مي توانيد از منابع جالب و سرگرم کننده غيردرسي براي کمک به فرزند دانش آموزتان کمک بگيريد. در عين حال نکاتي هم هست که والدين هنگام برنامه ريزي درسي براي فرزندان خود مدنظر داشته باشند تا نتيجه بهتري به دست آيد:

شيوه هاي قضاوت

والدين بايد شيوه هاي مناسبي را براي برخورد با فرزندان پيش بگيرند و آنها را از آغاز سال تحصيلي رعايت کنند.
يکي از اين موارد ملاک قرار ندادن نمرات براي قضاوت در مورد دانش آموزان است.

آرامش ، لازمه مطالعه موفق براي دانش آموزان است و چنانچه نمره ملاک ارزيابي اين مطالعه باشد به جاي آرامش موجب اضطراب مي شود.چنانچه والدين از دانش آموزان بخواهند که به طور دائم مشغول درس خواندن باشند و نمرات عالي بگيرند آرامش را که لازمه مطالعه موفق است از فرزندانشان خواهند گرفت.

وقتي والدين مرتب نگران افزايش يا کاهش نمرات فرزندان دانش آموز خود باشند اين نگراني را به طور غيرمستقيم به فرزندان نيز انتقال داده و فرزندان هنگام درس خواندن نيز به جاي اين که با آسودگي خيال به تمرکز روي مطالب درسي بپردازند نگران چگونگي سوالات بوده و به نوعي دچار اضطراب و تشويش خواهند شد. آنها نگران شيوه پاسخگويي به پرسشها، کمبود وقت و نرسيدن بموقع به کلاس خواهند شد. از طرفي نگران اين مورد مي شوند که اگر نتوانند نمرات خوبي کسب کنند چه عواقبي در انتظارشان خواهد بود.اين که والدين از آنها نااميد مي شوند نيز خود موجب بروز اضطراب در زماني مي شود که در منزل حضور دارند و مطالعه مي کنند.
در عين حال اين نگراني ها علاوه بر اين که کارايي ذهني را کاهش مي دهند موجب بروز اختلالات رفتاري و ايجاد تنش در روابط والدين و فرزندان هم مي شود.بنابراين بهتر است والدين شيوه متعادل و منعطف تري را از آغاز سال تحصيلي پيش بگيرند تا فرزندان بموقع تشويق شده و انگيزه بيشتري براي مطالعه داشته باشند.

زمان يادگيري را محدود نکنيد

تحقيقات جديد حاکي از فعاليت هاي شبانه مغز است و بر همين اساس کارشناسان اعلام کرده اند که هنگام شب زمان خوبي براي يادگيري و مطالعه است.اين يافته نشان مي دهد برخلاف تصور عموم مبني بر مطالعه و آموزش مفيد در روز، شب نيز زمان خوبي براي به کارگيري امواج مغز در جهت يادگيري مطالب است.

حتي برخي افراد معتقدند مغز انسان شب هنگام بهتر مسائل را فرامي گيرد.دانشمندان با استفاده از يک ذهن مغناطيسي شبيه سازي شده و نيز کورتکس مصنوعي مغز موفق به اثبات اين فرضيه علمي شدند.
محققان اعلام کردند زماني که فرد بيدار مي شود، هورموني ترشح مي شود و فرآيند يادگيري شکل ديگري به خود مي گيرد. به شکلي که ممکن است تا يکي دو ساعت بعد تمام مطالب فراگرفته شده از شکل منسجم خود خارج شوند.اما در شب، مغز از هجوم انواع افکار مزاحم در امان است و روند يادگيري به سبب همين موضوع بيشتر مي شود. به همين دليل بسياري افراد معترفند که در شب بهتر از روز ياد مي گيرند، زيرا فکرشان پاک تر و آماده تر است و تمرکز بيشتري دارد.گاهي اوقات والدين دانش آموزان را صبح زود براي مطالعه بيدار مي کنند يا ساعاتي از روز که دانش آموز خسته است و نياز به استراحت فکري دارد براي مطالعه و انجام تکاليف او در نظر مي گيرند و او را اجبار به مطالعه در اين زمان مي کنند که چنانچه اين زمان تناسبي با وضعيت فکري و يادگيري دانش آموز نداشته باشد نه تنها موثر نيست، بلکه خستگي فکري و روحي او را نيز مضاعف خواهد کرد.پس بهتر است به دانش آموزان کمک کنيم که زمان موثر براي مطالعه و يادگيري شان را به بهترين شکل پيدا کنند و در آن زمان به اين کار بپردازند.