بودجه بندی بر مبنای فعالیت

در سیستمهای سنتی هزینه یابی ، بر حجم تولید و واحدهای محصولات تاکید می شود و همچنین فرض می شود که محصولات منابع را مصرف میکنند. در هزینه یابی بر مبنای فعالیت استدلال بر این است که تولید محصولات مستلزم انجام فعالیتهایی است و فعالیتها مصرف کننده منابع اند .بنابراین ،در هزینه یابی بر بنای فعالیت ابتدا هزینه های سر بار به فعالیتها تخصیص داده می شود (انباشت هزینه ها تحت عنوان مخزن هزینه ها ) و سپس هزینه های تخصیص یافته به فعالیتها بر اساس عاملی تحت عنوان محرک هزینه ، به محصولات یا خطوط تولید تخصیص می یابد. در هزینه یابی بر مبنای فعالیت ، فعالیتهای عمده در فرایند تولید به چهار طبقه سطح واحد محصول ،سطح دسته محصول ، سطح پشتیبانی محصول ، و سطح کارخانه تفکیک می شود.

بودجه بندی بر مبنای فعالیت ،فرایند تهیه بودجه است که بر هزینه فعالیتها یا محرکهای هزینه مرتبط با عملیات ،تاکید و تمرکز دارد. بودجه بندی بر مبنای فعالیت ،هزینه ها را با توجه به محرکهای هزینه که منتج از هزینه یابی بر مبنای فعالیت است ،بر حسب مخزن هزینه ها تفکیک می کند. بنابراین ،بودجه بندی بر مبنای فعالیت با تفکیک بودجه هزینه ها به مخازن متشابه هزینه ها ،نظیر فعالیتهای سطح واحد محصول ،دسته محصول ،سطح پشتیبانی محصول و سطح کارخانه ،شروع می شود.معیار لازم برای منظور کردن هزینه در یک مخزن هزینه ان است که هزینه های ان مخزن متناسب با تغییرات در سطح فعالیت مربوط ،تغییر می کند.شرکتی که از هزینه یابی بر مبنای فعالیت استفاده میکند قبلا هزینه ها را با توجه به مخزن هزینه ها تفکیک کرده است.به هر حال ، بررسی مجدد درستی انتخاب مخزن هزینه ها برای دوره بودجه ،قبل از انتخاب مخزن هزینه ها طبق هزینه یابی بر مبنای فعالیت برای مقاصد تهیه بودجه بر مبنای فعالیت ضروری است.این بررسی بخصوص وقتی که شرکت هنگام به کارگیری هزینه یابی بر مبنای فعالیت با مغایرتهای درخور ملاحظه و توجیه ناپذیر روبرو بوده است ،اهمیت بیشتری دارد.

مقایسه بودجه بندی سنتی و بودجه بندی بر مبنای فعالیت :

بودجه بندی سنتی بودجه بندی بر مبنای فعالیت ...

واحد بودجه بندی هزینه هر یک از دوائر(وظایف) سازمانی یا عوامل هزینه انجام فعالیتهای مختلف

محور توجه منابع و نهاده های مورد نیاز سازمان بازده یا کارهایی که باید انجام شود

تاکید زمانی دوره معین اینده بهبود مستمر

نقش فروشندگان و مشتریان فروشندگان و مشتریان بطور رسمی در بودجه بندی با فروشندگان هماهنگ می شود و نیاز مشتریان در

مورد توجه قرار نمی گیرند. بودجه بندی مورد توجه قرار می گیرد

هدف کنترل کنترلها،عملکرد مدیریت را حداکثر می کند فرایندهای کنترل ،فعالیتهای شرکت را هماهنگ می کند

مبنای بودجه توجه به گرایش و تغییر پذیری هزینه ها ،هزینه های توجه به ظرفیتهای استفاده شده و ظرفیتهای استفاده نشده

ثابت و متغیر

مقایسه بودجه بندی بر مبنای فعالیت و بودجه بندی سنتی در جدول بالا نشان داده شده است.بودجه بندی بر مبنای فعالیت ،بیانگر پیشبینی هزینه های انجام فعالیتهای مختلف است.اما بودجه بندی سنتی معرف هزینه های بودجه شده برای هر یک از وظایف خاص سازمان (نظیر تدارکات ، مهندسی ، فروش ، تولید ) یا هر یک از عوامل هزینه است.در حالی که بودجه بندی سنتی بر عوامل هزینه نظیر مواد ،دستمزد و هزینه های مورد انتظار برای انجام فعالیتهای مختلف را مورد توجه قرار می دهد.

بودجه بندی بر مبنای فعالیت ،بهبود مستمر را تسهیل می کند. فرایند تهیه بودجه بر مبنای فعالیت ،فرصتهای کاهش هزینه ها و همچنین حذف فعالیتهای فاقد ارزش افزوده را مشخص میکند و مجموعه اقدامات لازم برای دستیابی به هدفهای سازمانی را به حداقل ممکن کاهش می دهد.

فرایند بودجه بندی سنتی محدود به فعالیتهای درون سازمان است و بندرت به فراتر از ان توجه می شود . بنابراین ،در بودجه بندی سنتی به وضعیت فعلی فروشندگان مواد و کالا و مشتریان توجه می شود . در مقابل ، بودجه بندی بر مبنای فعالیت ایجاب می کند که هماهنگی بسیار با فروشندگان موادو کالا و تامین نیازهای مشتریان مورد توجه قرار گیرد.

بودجه بندی سنتی به عنوان ابزار کنترل بر مقایسه ارقام بودجه بندی شده با نتایج واقعی عملیات و انحرافات و حداکثر کردن مسئولیت و پاسخگویی عملکرد واحدها تمرکز دارد ،اما هدف اصلی کنترل در بودجه بندی بر مبنای فعالیت ،هماهنگ و همخوان کردن فعالیتهای مختلف شرکت به منظور ارائه خدمات به مشتریان است.

بودجه بندی بر مبنای فعالیت ،فرایند تهیه بودجه است که بر هزینه فعالیتها یا محرکهای هزینه مرتبط با عملیات ،تاکید و تمرکز دارد. بودجه بندی بر مبنای فعالیت ،هزینه ها را با توجه به محرکهای هزینه که منتج از هزینه یابی بر مبنای فعالیت است ،بر حسب مخزن هزینه ها تفکیک می کند. بنابراین ،بودجه بندی بر مبنای فعالیت با تفکیک بودجه هزینه ها به مخازن متشابه هزینه ها ،نظیر فعالیتهای سطح واحد محصول ،دسته محصول ،سطح پشتیبانی محصول و سطح کارخانه ،شروع می شود.معیار لازم برای منظور کردن هزینه در یک مخزن هزینه ان است که هزینه های ان مخزن متناسب با تغییرات در سطح فعالیت مربوط ،تغییر می کند.شرکتی که از هزینه یابی بر مبنای فعالیت استفاده میکند قبلا هزینه ها را با توجه به مخزن هزینه ها تفکیک کرده است.به هر حال ، بررسی مجدد درستی انتخاب مخزن هزینه ها برای دوره بودجه ،قبل از انتخاب مخزن هزینه ها طبق هزینه یابی بر مبنای فعالیت برای مقاصد تهیه بودجه بر مبنای فعالیت ضروری است.این بررسی بخصوص وقتی که شرکت هنگام به کارگیری هزینه یابی بر مبنای فعالیت با مغایرتهای درخور ملاحظه و توجیه ناپذیر روبرو بوده است ،اهمیت بیشتری دارد.

مقایسه بودجه بندی سنتی و بودجه بندی بندی بر مبنای فعالیت

بودجه بندی سنتی بودجه بندی بر مبنای فعالیت

واحد بودجه بندی هزینه هر یک از دوائر(وظایف) سازمانی یا عوامل هزینه انجام فعالیتهای مختلف

محور توجه منابع و نهاده های مورد نیاز سازمان بازده یا کارهایی که باید انجام شود

تاکید زمانی دوره معین اینده بهبود مستمر

نقش فروشندگان و مشتریان فروشندگان و مشتریان بطور رسمی در بودجه بندی با فروشندگان هماهنگ می شود و نیاز مشتریان در

مورد توجه قرار نمی گیرند. بودجه بندی مورد توجه قرار می گیرد

 هدف کنترل کنترلها،عملکرد مدیریت را حداکثر می کند فرایندهای کنترل ،فعالیتهای شرکت را هماهنگ می کند

مبنای بودجه توجه به گرایش و تغییر پذیری هزینه ها ،هزینه های توجه به ظرفیتهای استفاده شده و ظرفیتهای استفاده نشده

ثابت و متغیر

مقایسه بودجه بندی بر مبنای فعالیت و بودجه بندی سنتی در جدول بالا نشان داده شده است.بودجه بندی بر مبنای فعالیت ،بیانگر پیشبینی هزینه های انجام فعالیتهای مختلف است.اما بودجه بندی سنتی معرف هزینه های بودجه شده برای هر یک از وظایف خاص سازمان (نظیر تدارکات ، مهندسی ، فروش ، تولید ) یا هر یک از عوامل هزینه است.در حالی که بودجه بندی سنتی بر عوامل هزینه نظیر مواد ،دستمزد و هزینه های مورد انتظار برای انجام فعالیتهای مختلف را مورد توجه قرار می دهد.

بودجه بندی بر مبنای فعالیت ،بهبود مستمر را تسهیل می کند. فرایند تهیه بودجه بر مبنای فعالیت ،فرصتهای کاهش هزینه ها و همچنین حذف فعالیتهای فاقد ارزش افزوده را مشخص میکند و مجموعه اقدامات لازم برای دستیابی به هدفهای سازمانی را به حداقل ممکن کاهش می دهد.

فرایند بودجه بندی سنتی محدود به فعالیتهای درون سازمان است و بندرت به فراتر از ان توجه می شود . بنابراین ،در بودجه بندی سنتی به وضعیت فعلی فروشندگان مواد و کالا و مشتریان توجه می شود . در مقابل ، بودجه بندی بر مبنای فعالیت ایجاب می کند که هماهنگی بسیار با فروشندگان موادو کالا و تامین نیازهای مشتریان مورد توجه قرار گیرد.

بودجه بندی سنتی به عنوان ابزار کنترل بر مقایسه ارقام بودجه بندی شده با نتایج واقعی عملیات و انحرافات و حداکثر کردن مسئولیت و پاسخگویی عملکرد واحدها تمرکز دارد ،اما هدف اصلی کنترل در بودجه بندی بر مبنای فعالیت ،هماهنگ و همخوان کردن فعالیتهای مختلف شرکت به منظور ارائه خدمات به مشتریان است.

سیستم بودجه بندی بر مبنای عملکرد و تاثیر آن بر عملکرد ومسئولیت پاسخگویی دولت

بودجه­بندی بر مبنای عملکرد از سال 1970 در دولتهای ایالتی امریکا به عنوان یک نوآوری و ابداع  و به منظور تحول در نظام بودجه­بندی آغاز شد. کشورهای دیگری نیز این  نظام  بودجه­بندی را برگزیده­اند. الگوهای مورد استفاده میان کشورهای جهان در این زمینه یکسان نیست. هدف از پیاده­سازی این نظام چیست؟ موفقیت و نارساییهای آن چیست؟ هدف اصلی این نوشتار بررسی این موضوع است که از میان هدفهای مورد نظر برای پیاده­سازی نظام بودجه­بندی برمبنای عملکرد، کدامیک دستیافتنی است و کدامیک در اولویت قرار دارد. بررسیها نشان می­دهد که هدف پاسخگویی، مبنا و پایه قویتری برای تعیین موفقیت بودجه­بندی بر مبنای عملکرد، نسبت به تخصیص بودجه، ایجاد می­کند. همچنین اثر اجرای این سیستم بر عملکرد دولتها هم  بررسی شده است. روشن شدن این موضوع می­تواند تاثیر عمیقی بر جهتگیری، نحوه پیاده­سازی، و انتظارات از نظام بودجه­بندی بر مبنای عملکرد در ایران، که در آغاز فرایند پیاده­سازی آن هستیم، داشته باشد.

بودجه مهمترین سند مالی کشور است. براساس تعریف ماده 1 قانون محاسبات عمومی بودجه کل کشور برنامه مالی یکساله دولت است که درامدها و سایر منابع تامین اعتبار را پیشبینی می­کند و هزینه­های انجام عملیاتی را که منجر به تحقق سیاستها و هدفهای قانونی می­شود، براورد می­کند.  با توسعه وظایف دولت و افزایش سریع هزینه­های دولتی و پیوند آن با وضعیت عمومی اقتصاد کشور، کنترل مخارج اهمیت خود را از دست داد و نیاز به بهبود در سیستمهای برنامه­ریزی، کنترل و مدیریت منابع بخش عمومی مطرح شد تا تصمیمگیرندگان بتوانند دید وسیعتری پیدا کنند و اطلا‌عات  گسترده­تری در مورد نتایج عملکردها و هزینه­های اجرای فعالیتها داشته باشند. این امر موجب توجه دولتها به اقتصادی بودن، کارایی و اثربخشی منابع دولت و به عباری مدیریت مالی دولت شد. روبرو شدن با این شرایط نه تنها نیاز به بهبود روشها و رویه­های بودجه­بندی موجود برای افزایش هماهنگی در سیستم را مطرح ساخت، بلکه بُعد جدیدی برای تصمیمگیری در مدیریت و مدیریت مالی دولت ایجاد کرد و باعث ایجاد سیستم بودجه­بندی بر مبنای عملکرد برای بازنگری و ارزیابی مدیریت فعالیتهای دولتی شد. از آنجا که اختصاص هدفمند اعتبار به فعالیتهای هر سازمان می­تواند ضمن شفاف­سازی نحوه توزیع منابع، امکان پایش عملیاتی و انتظار برای دسترسی به نتایج هزینه­ها را فراهم سازد، استفاده از بودجه­بندی بر مبنای عملکرد گام موثری در افزایش کارایی و اثربخشی اعتبارات خواهد بود.

مفاهیم بودجه­بندی بر مبنای عملکرد

بیشتر پژوهشگران و کارشناسان بودجهبندی دولتی، بر روی این نظر توافق دارند که بودجه­بندی بر مبنای عملکرد به عنوان تخصیص منابع برای دستیابی به هدفها، مقاصد برنامه­ریزی شده و همچنین دستیابی به بعضی از شاخصهای کار، یعنی کارایی و اثربخشی است.

به گفته جان میکسل(John Mikesell)، بودجه­بندی بر مبنای عملکرد در اساس ارتباط داده­ها و درامدها یا هزینه­ها با هدفها و فعالیتهای برنامه­هاست. او می­گوید که بودجه­بندی بر مبنای عملکرد ممکن است طبق روال معمول شامل یکی از عوامل زیر باشد:

• اطلا‌عات حجم کار،
• اطلا‌عات تولید(هزینه هر واحد فعالیت)،
• اطلا‌عات تاثیرگذار (سطح حصول هدفها).

فیلیپ جویس (Philip Joice)  بودجه­بندی بر مبنای عملکرد را به عنوان شبکه ارتباطی کارامد می­شناسد که برای اطمینان از دستیابی به هدفهای بودجه­بندی، منابع را به نتایج پیوند می­دهد.

با توجه به تعاریف ارائه شده می­توان گفت بودجه­بندی  بر مبنای عملکرد بیشتر حول دو محور «ارتباط بودجه با نتایج» و «ارتباط بودجه با شاخصهای عملکرد و ارزیابی» می­چرخد.

بدین ترتیب می­توان گفت که بودجه­بندی بر مبنای عملکرد عبارت است از برنامه سالانه به همراه بودجه سالانه که رابطه میان میزان وجوه تخصیص یافته به هر برنامه و نتایج به دست آمده از آن برنامه را نشان می­دهد. این بدان معنی است که با میزان مشخصی مخارج انجام شده در هر برنامه  باید مجموعه­ای معین از هدفها تامین شود.

با توجه به تعاریف ارائه شده می­توان بودجه­بندی بر مبنای عملکرد را به عنوان فرایندی برای تهیه و تدوین بودجه دانست که با تاکید بر فعالیتها و برنامه­ها و مدیریت عملکرد، این امکان را فراهم می­سازد که تصمیم برای تخصیص یا عدم تخصیص اعتبارات تا حدودی براساس کارایی و اثربخشی خدمات ارائه شده صورت بگیرد.

 وظایف و ویژگیهای بودجه­بندی بر مبنای عملکرد

فرایند بودجه­بندی سه نوع متفاوت از وظایف را برعهده دارد؛ وظایف برنامه­ریزی، مدیریتی و کنترل. در بودجه سنتی فقط وظیفه کنترلی وجود داشت در حالی که در بودجه­بندی بر مبنای عملکرد، وظیفه مدیریتی و برنامه­ریزی هم بدان اضافه شده و به عبارتی به ستانده نیز توجه شده است. در واقع  بودجه­بندی بر مبنای عملکرد بر دو موضوع تاکید دارد (ورمزیار، 1382):

• ستانده و ارتباط بین داده و ستانده یا تولید،
• نتیجه یا رضایت مردم.

در بودجه­بندی وظیفه برنامه­ریزی  بر انتخاب درون برنامه­ای تاکید دارد. وظیفه مدیریتی بر انتخاب فرا برنامه­ای تاکید دارد. وظیفه کنترلی بودجه­بندی بر تحقق هدفها یا سایر محدودیتها در اعتبارات عمومی برای مراقبت از مسئولیت واگذاری از طرف پرداخت­کنندگان مالیات است.

 هدفهای بودجه­بندی بر مبنای عملکرد

هدف اصلی بودجه­بندی بر مبنای عملکرد، کمک به تصمیمگیری عقلا‌یی درباره تخصیص و تعهد منابع دولت براساس پیامدهای سنجشپذیر است. می­توان هدفهای بودجه­بندی برمبنای عملکرد را به صورت زیر بیان کرد (قادری،1382):

• ارائه مبنای صحیح برای تصمیمگیری در مورد  تخصیص منابع،
• تعیین نتایج  سنجش پذیر و مورد انتظار از یک تخصیص بودجه خاص،
• تمرکز فرایند تصمیمگیری روی مهمترین مسائل و چالشهایی که دستگاه با آن روبروست،
• ایجاد ارتباط میان بودجه و نتایج عملکرد برنامه،
• پربار ساختن خدمات دریافتی یا همان مدیریت کیفیت جامع،
• ارائه مشوقهایی برای مدیریت عملکرد بر مبنای بهبود مستمر،
• ارائه مبنایی برای پاسخگویی بیشتر در ازای استفاده از منابع کشور،
• امکان نظارت موثر بر اجرای عملیات،
• بهبود روابط با مردم از طریق انتشار اطلا‌عات صریح و روشن درباره برنامه­های عمومی.

در این مقاله کوشش می­شود که تاثیر بودجه­بندی بر مبنای عملکرد بر مسئولیت پاسخگویی دولت و عملکرد آن مورد بررسی واقع شود. این دو مورد به عنوان هدفهای بودجه­بندی بر مبنای عملکرد در بالا‌ ذکر شده است.

 بودجه­بندی بر مبنای عملکرد و مسئولیت پاسخگویی دولت

در کشورهای پیشرفته، مسئولیت پاسخگویی، جایگاه ویژهای در چارچوب نظری حسابداری و گزارشگری مالی دولتها پیدا کرده و به اصیلترین عامل ارزیابی و مقایسه نظامهای حسابداری و گزارشگری مالی دولتها بدل شده است. در ارزیابی و مقایسه نظامهای حسابداری و گزارشگری مالی دولتی، ظرفیت مسئولیت پاسخگویی نقش اساسی ایفا می­کند و مطلوبیت سودمندی نظامهای حسابداری دولتی در گرو قابلیتهای این گونه نظامهای اطلا‌عاتی در تهیه اطلا‌عات سودمند و درخور استفاده برای ادای مسئولیت پاسخگویی دولتها از یک سو و تهیه اطلا‌عات برای ارزیابی این مسئولیتها توسط شهروندان از سوی دیگر است. مفهوم مسئولیت پاسخگویی می­تواند به عنوان معیاری اساسی در ارزیابی قابلیتهای نظام حسابداری و گزارشگری مالی دولت مورد استفاده قرار گیرد (باباجانی، 1379).

 بیانیه شماره 34 هیئت استانداردهای حسابداری دولتی امریکا بیشتر بر معیار اندازه­گیری جریان منابع اقتصادی تاکید دارد. این معیار اندازه­گیری با هدف اطمینان یافتن از میزان کارایی، اثربخشی و صرفه­جویی ناشی از مصرف منابع اقتصادی، تعیین بهای تمام شده کالاها‌ و خدمات و افزایش سطح مسئولیت پاسخگویی عملیاتی، در سیستمهای حسابداری مالی مورد استفاده قرار می­گیرد. وظیفه اصلی این  سیستمها، تهیه اطلا‌عات شفاف در مورد چگونگی مصرف منابع اقتصادی و اندازهگیری میزان دستیابی به هدفهای تعیین شده در قالب میزان تولید و عرضه کالاها‌ و خدمات و ارزیابی اثربخشی کالاها  و خدمات تولید و عرضه شده است.‌ اهمیت استفاده از این نوع معیارهای اندازه­گیری در سیستمهای حسابداری زمانی آشکار می­شود که دولتها اقدام به تهیه و تنظیم بودجه بر مبنای عملکرد می­کنند (باباجانی،1382) .

در پژوهشهای انجام شده توسط جوردن و هاکبارتِ (Jordan&Hackbart,2005)، میزان اهمیت مسئولیت پاسخگویی و همچنین تحقق مناسب آن با اجرای سیستم بودجه­بندی بر مبنای عملکرد نشان داده می­شود. پژوهشگران یاد شده برای گردآوری داده­های لا‌زم از پرسشنامه استفاده کردند. این پرسشنامه­ها برای کارشناسان بودجه در ایالتهای امریکا ارسال شد. این مطالعه بر دو نتیجه مهم  تاکید داشت:   

• هدف دولت از استقرار سیستم بودجه­بندی بر مبنای عملکرد چیست؟
• بینشها در مورد راهبرد و رویکردهای مربوط به اجرای سیستم بودجه­بندی بر مبنای عملکرد به چه صورت است؟

پاسخ­دهندگان، هدفهای دولت از اجرای سیستم بودجه­بندی بر مبنای عملکرد را به­صورت زیر بیان کردند. بیشترین نمره به بهبود مسئولیت پاسخگویی برنامه­ای(31/2) و کمترین نمره به تغییرات در سیاستهای ایالتی داده شده است (جدول 1) .           

سپس این پژوهشگران  به بررسی موفقیت دستیابی به هدفهای استقرار سیستم بودجه­بندی بر مبنای عملکرد پرداختند و نمره­های موفقیت برای هر کدام از هدفها به صورت میانگین استفاده شد. موفقیت به صورت رتبه­ای شامل رتبه­های خیلی موفق، موفق، به طور متوسط موفق و ناموفق مورد بررسی قرار گرفت و ارزش هر کدام از آنها به ترتیب 1،2،3 و 4 بود و یا به عبارتی هر پاسخ  خیلی موفق ضریب 4 به خود می­گرفت.

در این حالت هم میزان موفقیت در دستیابی به هدف بهبود پاسخگویی برنامه­ای بالاترین نمره را داشت و کمترین نمره به هدف تغییر در تخصیص بودجه مربوط می­شد(جدول 2).

در ادامه، پژوهشگران یادشده به بررسی موفقیت نسبی بودجه­بندی بر مبنای عملکرد در ارتباط میان وظایف و برنامه­ها پرداختند و به این نتیجه رسیدند که فعالیتهای مربوط به آموزش در بیشترین مرتبه هستند.

همچنین در بررسیهای مربوط به بودجه­بندی بر مبنای عملکرد به عنوان ابزاری برای پاسخگویی، به این نتیجه رسیدند  199 مورد از 21 مورد پاسخ­دهنده) که اندازه­گیری عملکرد باعث بهبود مسئولیت پاسخگویی نسبت به دستگاههای اجرایی میشود. 15 مورد از پاسخ­دهندگان پذیرفتند که اندازه­گیری عملکرد باعث فراهم کردن مسئولیت پاسخگویی نسبت به شهروندان می­شود. 14 مورد اذعان کردند که اندازه­گیری عملکرد باعث فراهم شدن پاسخگویی مالی می­شود. 13 مورد هم تاکید کردند که اندازه­گیری عملکرد باعث فراهم شدن مسئولیت پاسخگویی نسبت به قانونگذاران می­شود (جدول 3).

 بودجه­بندی بر مبنای عملکرد و تاثیر آن بر عملکرد دولت

یکی از هدفهای سیستم بودجه­بندی بر مبنای عملکرد پربار کردن خدمات دریافتی یا همان مدیریت کیفیت جامع است. مدیریت کیفیت جامع بیشتر بر رضایت مشتریان و مصرف­کنندگان تاکید دارد. در واقع «مدیریت»، همان استفاده بهینه از منابع سازمان برای جلب رضایت مشتری، «کیفیت» میزان پاسخگویی محصولا‌ت و خدمات عرضه شده به نیاز مصرف­کنندگان، «جامع» هماهنگی و همکاری در کل سازمان برای کسب رضایت مصرف­کنندگان است. در این سیستم، پس از تعیین هدفهای عملیاتی به­طور همزمان شاخصها و ابزارهایی را برای مشخص کردن میزان اثربخشی و کارایی اقدامهای انجام شده در حوزه خدمات دریافتی نیز تعیین می­کنند که این عمل خدمات دریافتی را با کیفیت­تر می­سازد.

مدیریت کیفیت جامع و برنامه­های مشابه آن جزو اقدامهای راهبردی و مدیریتی هستند که در این سیستم در همه سطوح بخش دولتی جای گرفته و بر بهره­وری تاکید دارند. در واقع مدیریت کیفیت جامع و سایر برنامه­های مشابه آن بر رضایت مصرف­کنندگان و همکاری کارکنان و گروههای کاری و سنجش عملیات و همچنین بر ساختار انعطاف­پذیر و باز تمرکز دارند. در نتیجه یکی از هدفهای اساسی بودجه­بندی بر مبنای عملکرد، مدیریت کیفیت جامع است (2003Young,).

برای بالا‌بردن کارایی و اثربخشی بودجه­بندی بر مبنای عملکرد باید هدفها و مقاصد برنامه­ها بهطور مناسب توسط برنامه­ریزان و سیاستگذاران تعیین شود. همچنین شاخصهای مناسب که مشخص­کننده  درجه تحقق هدفها با توجه به میزان منابع مصرف شده است، تعیین گردد. از آنجا که مدیران اجرایی، سازوکار اجرایی برنامه­ها را می­شناسند، می­توانند فعالا‌نه به سیاستگذاران در تعریف و بازنگری برنامه­های سالا‌نه سازمان خود یاری رسانند. سیاستگذاران و برنامه­ریزان هم تنها در صورت همکاری نزدیک با سطوح اجرایی، می­توانند از پایبندی مدیران اجرایی به هدفهای تعیین شده مطمئن شوند. بودجه­ریزی برمبنای عملکرد می­تواند از طریق افزایش درک تصمیمگیران از پیوندهای منابع درخواستی و نتایج عملیات مورد نظر، باعث بهبود فعالیتهای دولت شود. در نهایت اجرای بودجه­بندی بر مبنای عملکرد و به تبع آن افزایش عملکرد فعالیتهای دولت مستلزم وجود انگیزه­های مدیریتی و پرسنلی قوی در میان کارکنان، گروههای کاری متخصص، برنامه­های توسعه فعالیتها، اجرای نظام حسابداری تعهدی و تهیه نرم­افزارهای جامع برای محاسبه بهای تمام شده، است.

اطلا‌عات عملکرد، بیشتر مورد استفاده مدیرانی است که مایلند  کارایی عملیاتی برنامه­ها و فرایندهای کاری خود را افزایش دهند. تشویق مدیران به استفاده از بودجه­بندی عملیاتی، مستقیمترین پیوند میان اطلا‌عات عملکرد و افزایش کارایی و کیفیت خدمات است. این رویکرد با استفاده­های منفی از اطلا‌عات عملکرد، از جمله استفاده برای تنبیه و مجازات یا تشویق و پاداش افراد که خطر  قانونگریزی یا سوءاستفاده از سیستم به جای بهبود عملکرد را در پی دارد، متفاوت است.

شاخصهای کارایی، حجم کار، کیفیت خدمات و رضایت مشتریان شاخصهایی است که برای بهبود عملکرد مدیران ارزش زیادی دارد. این شاخصها را می­توان برای تعیین هدفهای عملکرد و طراحی راهبردهایی برای نیل به هدفها، ردگیری عملکرد در طول زمان، مقایسه عملکرد سازمان با عملکرد سازمانهای دیگر و انعقاد قراردادهایی مبنی بر عملکرد میان کارکنان دولت و بخش خصوصی به کار برد.

سیستم بودجه­بندی بر مبنای عملکرد می­تواند از طریق کاهش هزینه­ها و افزایش کیفیت خدمات و همچنین حذف فعالیتهای فاقد ارزش افزوده و افزایش رضایت مصرف­کنندگان بر عملکرد دولت تاثیر بگذارد و باعث افزایش کارایی و اثربخشی فعالیتهای دولتی شود.

 نتیجه­گیری

بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه  در تلا‌شند نظام بودجه­بندی خود را در یک فرایند بهبود یا تغییر به نظامی عملکرد محور یا عملیاتی که در آن ارتباط بین اعتبارات بودجه­ای و عملکرد دستگاههای اجرایی شفاف و مفهوم است، نزدیکتر سازند و از این طریق اطلا‌عاتی معتبر و قابل اطمینان برای تصمیمهای بودجه ای دولت و مجلس فراهم آورند. بودجه­بندی بر مبنای عملکرد با الزام دستگاههای اجرایی به تمرکز بر نتایج برنامهها باعث بهبود اثربخشی، کارایی و پاسخگویی برنامه­های دولت، می­شود. سیستم بودجه­بندی بر مبنای عملکرد از طریق استفاده از مدیریت کیفیت جامع و کاهش هزینه­ها و همچنین افزایش رضایت مصرف­کنندگان باعث بهبود عملکرد دولت شده و در واقع منجر به بهره­برداری اثربخشتر از منابع سازمان خواهد شد و مدیران می­توانند از منابع موجود در راستای دستیابی به هدفهای مورد انتظار تبیین شده در بودجه به طور اثربخشتری بهره­برداری کنند. براساس نتایج تجربی و مشاهدات انجام شده توسط جوردن و هاکبارت، هدف اصلی از استقرار سیستم بودجه­بندی بر مبنای عملکرد، بهبود مسئولیت پاسخگویی برنامه­ای در برابر فرایند بودجه و تخصیص آن است. بودجه­بندی بر مبنای عملکرد، ابزار ارزشمندی برای ایجاد درک بنیادی و اساسی از تلفیق میان منابع به کار گرفته شده و عملکرد ایجاد شده است. در نتیجه مسئولا‌ن برنامه­ها، فرصتی  برای بررسی اثر متقابل درونی میان منابع و نتایج مورد انتظار در دست دارند. این تجربه به شکل مطلوبی مدیریت کلی برنامه­ها را بهبود می­بخشد.

  ماخذ فصلنامه حسابرس

نوشته شده توسط رامین جعفری علمداری

انواع بورس

بطور كلي در حال حاضر تالارهاي بورس به سه دسته تقسيم مي شوند:

1-بورس كالا:

بازار منظمي است كه در  آن كالاهاي معيني مورد معامله قرار مي گيرد.مانندبورس طلاي نيويورك يا بورس پشم استراليا.

2-بورس اسعار:

در اين بازار پول كشورهاي مختلف (ارز)مورد معامله قرار مي گيرد. معاملات ارزي بر اساس نوسانات بهاي پولهاي مختلف در مقابل يكديگر صورت مي گيرد.

3-بورس اوراق بهادار:

در اين بازار اورق بهادار مورد معامله واقع مي شود.

روش برگزاري و تشكيل بورس اوراق بهادار

به سه طريق بورس هاي بهادارممكن است تشكيل شوند:

1-روش آزاد

از ويژگيهاي اين روش اين است كه افراد درتشكيل بورس آزادندخودشان مقررات مربوط به خريد وفروش را تنظيم نمايندودولت نيزدركارآنان مداخله نمي كند.اين روش درصورتي كه تشكيل دهندگان بورس از اخلاق قوي برخوردارنباشند ممكن است تقلب و خدعه و نيرنگ را در معاملات بورس رواج دهد. نظر باينكه اين روش در انگلستان پياده شده است،آنرا طريقه انگليسي تشكيل تالارهاي بورس نيز مي نامند. در بورس انگلستان كه پايگاه آن در لندن مي باشد، افرادي كه قصد عضويت دارند براحتي نمي توانند وارد تشكيلات بورس لندن شوندمگر اينكه مورد بررسي و تحقيق دقيق قرار گيرند. به همين دليل بورس لندن در رعايت امانت درمعاملات و پايداري در اصول خود مشهور است.

2-روش دولتي

از ويژگيهاي اين بورس اين است كه تحت اشراف دولت بواسطه نمايندگاني كه به منظور نظارت تعيين مي كند قرار مي گيرد (مانند بورس آلمان ).نمايندگان دولتي مراقب عمليات بورس بوده و در تعيين قيمت مداخله مي كنند.كما اينكه شروطي را براي انجام معاملات بورس تعيين مي كنند كه متعاملين موظف به رعايت آنها مي باشند.

با توجه به اينكه اين طريقه در قاره اروپا معمول است،به روش قاره اي معروف است.ايراد اين روش اين است كه بدليل مداخله دولت در وضع برخي قيود و شروط گاهي موجب اشكالاتي درامرمعاملات بورس مي گردد.

3-روش مختلط

از خصوصيات اين طريقه اين است كه كارگزاران بورس را دولت همانگونه كه در بورس اوراق بهاداردرفرانسه معمول است تعيين مي نمايد،لكن افراد در مبادرت به عمليات خريد وفروش مانند بورس انگلستان آزادند.در واقع دخالت دولت صرفا به منظور جلوگيري از تباني و تقلب و خدعه در امر بورس مي باشدو بگونه اي است كه در حركت معاملات بورس وقفه يا مانعي ايجاد نمي كند. بنظر مي رسد اين روش برتر ازدوروش ديگر است.

بورس اوراق بهادار تهران

بر طبق ماده 2قانون تاسيس بوري اوراق بهادار مصوب ارديبهشت ماه1345تشكيلات وارگان بورس عبارتند از:شوراي بورس،هيات پذيرش اوراق بهادار،سازمان كارگزان بورس و هيات داوري بورس.بكن با توجه به ماده 8قانون مذكور بورس بوسيله سازمان كارگزاران اداره مي شود.سازمان كارگزاران بورسي به وسيله هيات مديره بورس اداره مي شود كه مركب است از هفت نفر عضو كه براي مدت سه سال انتخاب مي شوند. براساس ماده 2اساسنامه سازمان كارگزاران بورس اوراق بهادار تهران موسسه اي است غير تجاري وغيرانتفاعي كه داراي شخصيت حقوقي بورده و براي مدت نامحدودي تاسيس مي گردد.

مركز اين سازمان نيز در تهران است. اهم وظايف سازمان كارگزاران بورس با توجه به ماده 10 قانون تاسيس بورس اوراق بهادار و ماده 4 اساسنامه سازمان مذكورعبارتند از:

-اداره امور بورس

-ايجاد تسهيلات جهت خريد و فروش انواع سهام،اوراق قرضه و ساير اوراق بهادار

-اعلام نرخهاي اوراق بهاداردر بورس تهران

مراقبت در حسن جريان اموروروابط بين كارگزاران و مشتريان

-تنظيم رواط كارگزاران با يكديگرو تسهيل مبادله اطلاعات بين آنان با توجه به لزوم حفظ اسرار مشتريان

-نظارت برميزان حق العمل دريافتي كارگزاران از مشتريان درازاي خدماتي كه براي آنان انجام مي دهندوتوصيه هاي لازم نسبت به روش هاي ارزيابي و محاسبه حق العمل مزبور و تجديد نظر در ميزان آن

محاسبه حق العمل مزبور و تجديد نظر در ميزان آن

-همانگونه كه ملاحظه مي شود كشور ايران روش دولتي بورس مورد پذيرش قرار گرفته است.

انواع اوراق بهادار:

الف)سهام شركتهاي سهامي،اوراق قابل معامله اي هستند كه هر يك از آنها نماينده تعدادي سهام است كه صاحب آن در شركت سهامي دارد(ماده 24لايحه اصلاح قسمتي از قانون تجارت مصوب24/12/247).اوراق سهام بايد متحدالشكل و چاپي وداراي شماره ترتيب بوده وحاوي نكات ذيل باشد.

1-نام شركت و شماره ثبت آن در دفتر ثبت شركت ها

2-مبلغ سرمايه ثبت شده و مقدار پرداخت شده آن

3-تعيين نوع سهام

4-مبلغ اسمي مهم ومقدارپرداخت شده آن به حروف وبه اعداد

5-تعداد سهامي كه هرورقه نماينده آن است

ب)اوراق قرضه ،نيز اوراق قابل معامله اي هستند كه هر ورقه معرف مبلغ وام است با بهره معين كه تمامي آن يا اجزاءآن در موعد يا مواعد معيني بايد مستردگردد. البته براي اوراق قرضه ممكن است علاوه بر بهره حقوق ديگري نيز شناخته شود.

اوراق قرضه داراي انواع مختلفي همچون اوراق قرضه معمولي (debenture )يا اوراق قرضه رهني(mortgage )و يا اوراق قرضه درآمدي(income bonds )مي باشد.

ج)اسناد خزانه ،اوراق بهادار بي نام و كوتاه مدتي هستندكه براي تامين احتياجات مالي خزانه داري كل در جريان سال مالي انتشار مي يابند. اين اوراق در هنگام فروش به مبلغي پايين تر از مبلغ اسمي خود بفروش مي رسند كه دارنده در سر رسيد همان مبلغ اسمي را دريافت مي كند.

د)اوراق مشاركت،كه اوراق بهادار با نام و بي نام مي باشند بمنظور مشاركت عمومي مردم را دراجراي طرحهاي عمراني انتفاعي دولت وطرحهاي سودآورتوليدي وخدماتي دولت وشركتهاي دولتي وشهرداري وموسسات وشركتهاي وابسته به دستگاههاي مذكور وهمچنين شركتهاي سهامي عام وخاص وشركتهاي توليدي صادر مي شود.

پذيريش اوراق بهادار در بورس

بمنظور پذيرش اوراق بهادار در بورس و قيد آن در جدول قيمتهاي رسمي اين اوراق بايد حائز شرايط معيني كه سازمان كارگزاران بورس تعيين مي نمايند باشند. مثلا براي پذيرش سهام شركت ها در بورس تهران مي بايستي شركت صادر كننده سهم در ايران به ثبت رسيده و داراي تابعيت ايراني باشد و در زمره شركت هاي سهامي عام باشد كه سرمايه پرداخت شده آن از يكصد ميليون كمتر نباشد. و نيز تعداد سهامداران آن از يكصد شخص اعم از حقيقي و حقوقي كمتر نباشد (به استثناي شركتهايي كه بيش از 50 درصد سهام آنها متعلق به دولت شركتها و موسسات دولتي و بانكها ميباشد).

قانون بازار اوراق بهادار جمهوري اسلامي ايران

ماده 1) فصل اول ـ تعاريف و اصطلاحات
1 ـ شوراي عالي بورس و اوراق بهادار: شورايي است که به موجب ماده(3) اين قانون تشکيل مي شود و بعد از اين «شورا» ناميده مي شود.
2 ـ سازمان بورس و اوراق بهادار: سازماني است که به موجب ماده (5) اين قانون تشکيل مي شود و بعد از اين «سازمان » ناميده مي شود .
3 ـ بورس اوراق بهادار: بازاري متشکل و خود انتظام است که اوراق بهادار در آن توسط کارگزاران و يا معامله گران طبق مقررات اين قانون مورد دادوستد قرار مي گيرد. بورس اوراق بهادار (که از اين پس بورس ناميده مي شود) درقالب شرکت سهامي عام تأسيس و اداره مي شود .

4 ـ هيأت داوري : هيأتي است که به موجب ماده (37) اين قانون تشکيل مي شود .
5 ـ کانون: کانون کارگزاران،معامله گران، بازار گردانان،مشاوران و ناشران،سرمايه گذاران و ساير مجامع مشابه، تشکلهاي خود انتظامي است که به منظور تنظيم روابط بين اشخاصي که طبق اين قانون به فعاليت در بازار اوراق بهادار اشتغال دارند، طبق دستور العمل هاي مصوب «سازمان» به صورت مؤسسه غير دولتي،غير تجاري و غير انتفاعي به ثبت مي رسند .

6 ـ تشکل خود انتظام: تشکلي است که براي حسن انجام وظايفي که به موجب اين قانون برعهده دارد و همچنين براي تنظيم فعاليتهاي حرفه اي خود و انتظام بخشيدن به روابط بين اعضا مجاز است ضوابط و استاندارد هاي حرفه اي و انضباطي را که لازم مي داند،با رعايت اين قانون وضع و اجرا کند .

7ـ شرکت سپرده گذاري مرکزي اوراق بهادار و تسويه وجوه :شرکتي است که امور مربوط به ثبت، نگهداري ،
انتقال مالکيت اوراق بهادار و تسويه وجوه را انجام مي دهد .

8 ـ بازارهاي خارج از بورس: بازاري است در قالب شبکه ارتباط الکترونيک يا غيرالکترونيک که معاملات اوراق بهادار در آن بر پايۀ مذاکره صورت مي گيرد .

9 ـ بازار اوليه: بازاري است که اولين عرضه و پذيره نويسي اوراق بهادار جديد الانتشار در آن انجام مي شود و منابع حاصل از عرضه اوراق بهادار در اختيار ناشر قرار مي گيرد .

10 ـ بازار ثانويه: بازاري است که اوراق بهادار پس از عرضۀ اوليه،در آن مورد داد و ستد قرار مي گيرد.
11 ـ بازار مشتقه: بازاري است که در آن قراردادهاي آتي و اختيار معامله مبتني بر اوراق بهادار يا کالا داد و ستد مي شود .

12 ـ ناشر : شخص حقوقي است که اوراق بهادار را به نام خود منتشر مي کند .
13 ـ کارگزار: شخص حقوقي است که اوراق بهادار را براي ديگران و به حساب آنها معامله مي کند .
14 ـ کارگزار/معامله گر: شخص حقوقي است که اوراق بهادار را براي ديگران و به حساب آنها و يا به نام و حساب خود معامله کند .

15 ـ بازارگردان: کارگزار/معامله گري است که با اخذ مجوز لازم با تعهد افرايش نقد شوندگي و تنظيم عرضه و تقاضاي اوراق بهادار معين و تحديد دامنۀ توسان قيمت آن،به داد و ستد آن اوراق مي پردازد .
16 ـ مشاور سرمايه گذاري: شخص حقوقي است که در قالب قراردادي مشخص، درباره خريد و فروش اوراق بهادار، به سرمايه دار مشاور مي دهد .

17 ـ سبدگردان : شخص حقوقي است که در قالب قراردادي مشخص و به منظور کسب انتفاع، به خريد و فروش اوراق بهادار براي سرمايه گذار مي پردازد .

18ـ شرکت تأمين سرمايه : شرکتي است که به عنوان واسطه بين ناشر اوراق بهادار و عامه سرمايه گذاران فعاليت مي کند و مي تواند فعاليت هاي کارگزاري،معامله گري،بازارگرداني،مشاوره سيد گرداني،پذيره نويسي، تعهد پذيره نويسي و فعاليتهاي مشابه را با اخذ مجوز از « سازمان » انجام دهد .

19 ـ صندوق بازنشتگي : صندوق سرمايه گذاري است که با استفاده از طرحهاي پس انداز و سرمايه گذاري،مزاياي تکميلي را براي دوران بازنشستگي اعضاي آن فراهم مي کند .
20 ـ صندوق سرمايه گذاري: نهادي مالي است که فعاليت اصلي آن سرمايه گذاري در اوراق بها دار مي باشد و مالکان آن به نسبت سرمايه گذاري خود،در سود و زيان صندوق شريک اند .

21 ـ نهادهاي مالي: منظور نهادهاي مالي فعال در بازار اوراق بها دارند که از آن جمله مي توان به کارگزاران،کارگزاران/معامله گران، بازارگردانان، مشاوران سرمايه گذاري،مؤسسات رتبه بندي، صندوقهاي سرمايه گذاري، شرکتهاي سرمايه گذاري، شرکتهاي پردازش اطلاعات مالي، شرکتهاي تأمين سرمايه و صندوقهاي بازنشستگي اشاره کرد .

22 ـ شرکت مادر (هُلدينگ) : شرکتي است که با سرمايه گذاري در شرکت سرمايه پذير جهت کسب انتفاع، آن قدر حق رأي کسب مي کند که براي کنترل عمليات شرکت، هيأت مديره را انتخاب مي کند و يا در انتخاب اضعاي هيأت مديره مؤثر باشد.

23 ـ ارزش ياب: کارشناس مالي است که دارايي ها و اوراق بهادار موضوع اين قانون را مورد ارزشيابي قرار دهد .
24 ـ اوراق بهادار: هر نوع ورقه يا مستندي است که متضمن حقوق مالي قابل نقل و انتقال براي مالک عين و يا منفعت آن باشد. شورا،اوراق بهادار قابل معامله را تعيين و اعلام خواهد کرد مفهوم ابزار مالي و اوراق بهادار در متن اين قانون، معادل هم در نظر گرفته شده است .

25ـ انتشار: انتشار عبارت است از صدور اوراق بهادار براي عرضۀ عمومي .
26 ـ عرضه عمومي: عرضه اوراق بهادار منتشره به عموم جهت فروش .
27 ـ عرضه خصوصي : فروش مستقيم اوراق بهادار توسط ناشر به سرمايه گذاران نهادي است .
28 ـ پذيره نويسي: فرآيند خريد اوراق بهادار از ناشر و يا نماينده قانوني آن و تعهد پرداخت وجه کامل آن طبق قرار داد .

29 ـ تعهد پذيره نويسي : تعهد شخص ثالث براي خريد اوراق بهاداري که ظرف مهلت پذيره نويسي به فروش نرسد .
30 ـ اعلاميه پذيره نويسي : اعلاميه اي است که از طريق آن،اطلاعات مربوط به ناشر و اوراق بهادار قابل پذيره نويسي در اختيار عموم قرار مي گيرد .
31 ـ بيانيه ثبت: مجموعه فرمها،اطلاعات و اسناد و مدارکي است که در مرحله تقاضاي ثبت شرکت،به سازمان داده مي شود .

32 ـ اطلاعات نهايي: هر گونه اطلاعات افشاء نشده براي عموم که به طور مستقيم و يا غير متسقيم به اوراق بهادار،معاملات يا ناشر آن مربوط مي شود و در صورت انتشار بر قيمت و يا تصميم سرمايه گذاران براي معامله اوراق بهادار مربوط تأثير مي گذارد.
33 ـ سبد: مجموعه دارايي هاي مالي است که از محل وجوه سرمايه گذاران خريداري مي شود .

فصل دوم ـ ارکان بازار اوراق بهادار

ماده 2 ـ در راستاي حمايت از حقوق سرمايه گذاران وبا هدف ساماندهي،حفظ و توسعه بازار شفاف،منصفانه و کاراي اوراق بهادار و به منظور نظارت بر حُسن اجراي اين قانون،شورا و سازمان با ترکيب،وظايف و اختيارات مندرج در اين قانون تشکيل مي شود .


ماده 3 ـ شورا بالاترين رکن بازار اوراق بهادار است که تصويب سياستهاي کلان آن بازار را بر عهده دارد .
اعضاي شورا به شرح ذيل مي باشد :
1 ـ وزير امور اقتصادي و دارايي .
2 ـ وزير بازرگاني .
3 ـ رئيس کل بانک مرکزي جمهوري اسلامي ايران .
4 ـ رؤساي اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران و اتاق تعاون .
5 ـ رئيس سازمان که به عنوان دبير شورا و سخنگوي سازمان نيز انجام وظيفه خواهد کرد .
6 ـ دادستان کل کشور و معاون وي .
7 ـ يک نفر نماينده از طرف کانونها .
8 ـ سه نفر خبره مالي منحصراً از بخش خصوصي با مشورت تشکلهاي حرفه اي بازار اوراق بهادار به پيشنهاد وزير امور اقتصادي و دارايي و تصويب هيأت وزيران .
9 ـ يک نفر خبره منحصراً از بخش خصوصي به پيشنهاد وزير ذي ربط و تصويب هيأت وزيران براي هر بورس کالايي .
تبصره 1 ـ رياست شورا با وزير امور اقتصادي و دارايي خواهد بود .
تبصره 2 ـ مدت مأموريت اعضاي موضوع بندهاي (7) (8) و (9) پنج سال است و آنان را نمي توان از ميان اعضاي هيأت مديره و کارکنان سازمان انتخاب کرد .
تبصره 3 ـ انتخاب مجدد اعضاي موضوع بندهاي (7) (8) (9) اين حداکثر براي دو دوره امکان پذير خواهد بود .
تبصره 4 ـ اعضاي موضوع بند (9)،فقط در جلسات مربوط به تصميم گيري همان بورس شرکت مي کنند .

ماده 4 ـ وظايف شورا به شرح زير مي باشد :
1 ـ اتخاذ تدابير لازم جهت ساماندهي و توسعه بازار اوراق بهادار و اعمال نظارت عاليه بر اجراي اين قانون .
2 ـ تعين سياستها و خط مشي بازار اوراق بهادار در قالب سياستهاي کلي نظام و قوانين و مقررات مربوط .
3 ـ پيشنهاد آيين نامه هاي لازم براي اجراي اين قانون جهت تصويب هيأت وزيران .
4 ـ تصويب ابزارهاي مالي جديد .
5 ـ صدور تعليق و لغو مجوز فعاليت بورسها، بازارهاي خارج از بورس،شرکتهاي سپرده گذاري مرکزي اوراق بهادار و تسويه وجوه و شرکتهاي تأمين سرمايه .
6ـ تصويب بودجه و صورتهاي مالي سازمان .
7 ـ نظارت بر فعاليت و رسيدگي به شکايت از سازمان .
8 ـ تصويب نوع و ميزان وصولي هاي سازمان و نظارت بر آنها .
9 ـ انتخاب بازرس ـ حسابرس سازمان و تعيين حق الزحمه آنها .
10 ـ انتخاب اعضاي هيأت مديره سازمان .
11 ـ تعيين حقوق و مزاياي رئيس و اعضاي هيأت مديره سازمان .
12 ـ انتخاب اعضاي هيأت داوري و تعيين حق الزحمه آنان .
13 ـ اعطاي مجوز به بورس به منظور عرضه اوراق بهادار شرکتهاي پذيرفته شده خود در بازارهاي خارجي .
14 ـ اعطاي مجوز پذيرش اوراق بهادار خارجي به بورس .
15ـ اعطاي مجوز به بورس جهت معاملات اشخاص خارجي در بورس .
16 ـ ساير اموري که به تشخيص هيأت وزيران به بازار اوراق بهادار مربوط باشد .
تبصره ـ مصوبات شورا پس از تأييد وزير امور اقتصادي و داراي لازم الاجرا خواهد بود.

ماده 5 ـ سازمان ، مؤسسه عمومي غير دولتي است که داراي شخصيت حقوقي و مالي مستقل بوده و از محل کارمزدهاي دريافتي و سهمي از حق پذيرش شرکتها در بورسها و ساير درآمدها اداره خواهد شد. منابع لازم براي آغاز فعاليت و راه اندازي سازمان ياد شده از محل وجوه اماني شوراي بورس نزد سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران تأمين مي شود .
تبصره ـ اساسنامه و تشکيلات سازمان حداکثر ظرف سه ماه از تاريخ تصويب اين قانون توسط شورا تهيه و به تصويب هيأت وزيران خواهد رسيد .

ماده 6 ـ هيأت مديره سازمان داراي پنج عضو است که از ميان افراد امين و داراي حسن شهرت و تجربه در رشته مالي منحصراً از کارشناسان بخش دولتي به پيشنهاد رئيس شورا و با تصويب شورا انتخاب مي شوند. رئيس شورا حکم اعضاي هيأت مديره را صادر مي کند .

ماده 7 ـ وظايف و اختيارات هيأت مديره سازمان به شرح زير است :
1ـ تهيه آيين نامه هاي لازم براي اجراي اين قانون و پيشنهاد آن به شورا .
2 ـ تهيه و تدوين دستور العملهاي اجرايي اين قانون .
3 ـ نظارت بر حسن اجراي اين قانون و مقررات مربوط .
4 ـ ثبت و صدور مجوز عرضه عمومي اوراق بهادار و نظارت بر آن .
5 ـ در خواست صدور، تعليق و لغو مجوز تأسيس بورسها و ساير نهادهايي که تصويب آنها بر عهده شورا است .
6 ـ صدور،تعليق و لغو مجوز تأسيس کانونها و نهادهاي مالي موضوع اين قانون که در حوزه عمل مستقيم شورا نيست .
7 ـ تصويب اساسنامه بورسها،کانونها و نهادهاي مالي موضوع اين قانون .
8 ـ اتخاذ تدابير لازم جهت پيشگيري از وقوع تخلفات در بازار اوراق بهادار .
9 ـ اعلام آن دسته از تخلفات در بازار اوراق بهادار که اعلام آنها طبق اين قانون بر عهده سازمان است به مراجع ذي صلاح و پيگيري آنها .
10ـ ارائه صورتهاي مالي و گزارشهاي ادواري در مورد عملکرد سازمان و همچنين وضعيت بازار اوراق بهادار به شورا .
11 ـ اتخاذ تدابير ضروري و انجام اقدامات لازم به منظور حمايت از حقوق و منافع سرمايه گذاران در بازار اوراق بهادار .
12 ـ ايجاد هماهنگي هاي لازم در بازار اوراق بهادار و همکاري با ساير نهادهاي سياستگذاري و نظارتي .
13 ـ پيشنهاد به کارگيري ابزارهاي مالي جديد در بازار اوراق بهادار به شورا .
14 ـ نظارت بر سرمايه گذاري اشخاص حقيقي و حقوقي خارج از بورس .
15 ـ تهيه بودجه و پيشنهاد انواع درآمدها و نرخهاي خدمات سازمان جهت تصويب توسط شورا .
16 ـ تصويب سقف نرخهاي خدمات و کارمزدهاي بورس و ساير نهادهاي مالي موضوع اين قانون .
17 ـ صدور تأييد نامه سازمان قبل از ثبت شرکتهاي سهامي عام نزد مرجع ثبت شرکتها و نظارت سازمان بر آن شرکتها .
18 ـ بررسي و نظارت بر افشاي اطلاعات با اهميت توسط شرکتهاي ثبت شده نزد سازمان .
19 ـ همکاري نزديک و هماهنگي با مراجع حسابداري به ويژه هيأت تدوين استانداردهاي حسابرسي .
20 ـ انجام تحقيقات کلان و بلند مدت براي تدوين سياستهاي آتي بازار اوراق بهادار .
21 ـ همکاري و مشارکت با مراجع بين المللي و پيوست به سازمانهاي مرتبط منطقه اي و جهاني .
22 ـ انجام ساير اموري که از طرف شورا به سازمان محول شده باشد .

ماده 8 ـ مدت عضويت هر يک از اعضاي هيأت مديره پنج سال است و انتخاب مجدد آنها براي يک دوره ديگر بلامانع است .

ماده 9 ـ رئيس هيأت مديره سازمان از بين اعضاي هيأت مديره، به پيشنهاد اعضاء و تصويب شورا براي مدت سي ماه تعيين خواهد شد .
تبصره 1 ـ رئيس هيأت مديرۀ رئيس سازمان و بالاترين مقام اجرايي آن خواهد بود .
تبصره 2 ـ وظايف و حدود اختيارات رئيس سازمان در اساسنامه سازمان تعيين خواهد شد .

ماده 10 ـ اشتغال اعضاي هيأت مديره به صورت موظف و تمام وقت بوده و به هيچ وجه حق اشتغال يا پذيرش مسؤوليت ديگري در دستگاه ها، بنگاهها و نهادها اعم از دولتي و غير دولتي را نخواهند داشت .

ماده 11 ـ در صورت برکناري، فوت و يا استعفاي هر يک از اعضاي هيأت مديره،جانشين وي براي مدت باقي مانده،ظرف پانزده روز حسب مورد به ترتيب مقرر در ماده (6) منصوب خوادهد شد . شرايط بر کناري در اساسنامه سازمان قيد خواهد شد .

ماده 12 ـ اعضا هيأت مديره قبل از شروع به کار در سازمان موظفند در جلسه شورا سوگند ياد کنند که وظايف قانوني خود را به نحو احسن انجام دهند و در انجام وظايف نهايت دقت و بي طفي را به کار برند و کليه تصميماتي که مي گيرند مقرون به صلاح کشور بوده و رعايت حفظ اسرار سازمان و هيأت مديره را بنمايند. متن سوگند نامه در اساسنامه سازمان مندرج خواهد شد .

ماده 13 ـ حقوق و مزاياي رئيس و اعضاي هيأت مديره سازمان از محل بودجه سازمان پرداخت مي شود .
تبصره ـ حق حضور اعضاي غير دولتي شورا در جلسات شورا، به پيشنهاد رئيس شورا و با تصويب شورا تعيين و از محل بودجه سازمان پرداخت مي شود .

ماده 14 ـ در بدو انتصاب و خاتمه عضويت، اعضاي هيأت مديره بايد فهرست دارائي هاي خود، همسر و افراد تحت تکفل خود را به شورا گزارش نمايند .

ماده 15 ـ حسابرس ـ بازرس سازمان از بين مؤسسات حسابرسي عضو جامعه حسابرسان رسمي براي يک سال توسط شورا انتخاب مي شود، انتخاب حسابرس،بازرس حداکثر براي دو دوره امکانپذير خواهد بود .

ماده 16 ـ انجام هر گونه معاملات اوراق بهادار ثبت شده يا در شرف ثبت نزد سازمان يا هر گونه فعاليت و مشارکت مستقيم يا غير مستقيم در انجام معاملات مذکور توسط اعضاي شورا،سازمان،مديران و شرکاي مؤسسه حسابرسي سازمان و نيز اشخاص تحت تکفل آنها ممنوع است .

ماده 17 ـ اعضاي شورا و سازمان موظفند فعاليتهاي اقتصادي و مالي خود و همچنين مشاغل تمام وقت يا پاره وقت خود را که طي دو سال اخير به آن اشتغال داشته اند يا دارند به رئيس قوه قضاييه گزارش دهند .

ماده 18 ـ اعضاي شورا، سازمان، مديران و شرکاي مؤسسه حسابرسي سازمان موکلفند از افشاي مستقيم يا غير مستقيم اطلاعات محرمانه اي که در اجراي وظايف خود از آنها مطلع مي شوند،حتي پس از خاتمه دوران تصدي خود، خودداري کند. متخلف به مجازات هاي مقرر در ماده (46) اين قانون محکوم مي شود

ماده 19 ـ سازمان مي تواند در اجراي وظايف قانوني خود با مجوز دادستان کل کشور،اطلاعات مورد نياز در چهارچوب اين قانون را از کليه بانکها،مؤسسات اعتباري،شرکتهاي دولتي،دستگاه هاي دولتي و عمومي،از جمله دستگاههايي که شمول حکم نسبت به آنها مستلزم ذکر يا تصريح نام آنهاست و نيز اشخاص حقيقي يا حقوقي غير دولتي مطالبه نمايد. کليه دستگاه ها و اشخاص مذکور مکلفند اطلاعات مورد نياز سازمان را در موعد تعيين شده ارائه نمايند .

فصل سوم ـ بازار اوليه

ماده 20 ـ عرضه عمومي اوراق بهادار در بازار اوليه موط به ثبت آن نزد سازمان با رعايت مقررات اين قانون مي باشد و عرضه عمومي اوراق بهادار به هر طريق بدون رعايت مفاد اين قانون ممنوع است.


ماده 21 ـ ثبت اوراق بهادار نزد سازمان به منظور حصول اطمينان از رعايت مقررات قانوني و مصوبات سازمان و شفافيت اطلاعاتي بوده و به منزله تأييد مزايا،تضمين سودآوري و يا توصيه سفارشي در مورد شرکتها يا طرحهاي مرتبط با اوراق بهادار توسط سازمان نمي باشد. اين موضوع بايد در اعلاميه پذيره نويسي قيد گردد.

ماده 22 ـ ناشر موظف است تقاضاي ثبت اوراق بهادار را همراه با بيانيه ثبت و اعلاميه پذيره نويسي جهت اخذ مجوز عرضه عمومي به سازمان تسليم نمايد .
تبصره ـ فرم تقاضاي ثبت اوراق بهادار،محتويات بيانيه ثبت و اعلاميه پذيره نويسي که بايد به سازمان تسليم شود و نيز چگونگي انتشار اعلاميه پذيره نويسي و نحوه هماهنگي بين مرجع ثبت شرکتها و سازمان به موجب دستور العملي است که توسط سازمان تنظيم و به تأييد شورا مي رسد .

ماده 23 ـ سازمان پس از بررسي تقاضاي ثبت اوراق بهادار و ضمايم آن و اطمينان آنها با مقررات، نسبت به تأييد اعلاميه پذيره نويسي اقدام مي کند .
تبصره 1 ـ عرضه عمومي اوراق بهادار بايد ظرف مدتي انجام پذيرد که سازمان تعيين مي کند، مدت مذکور از سي روز تجاوز نخواهد کرد . سازمان مي تواند مدت پذيره نويسي را با تقاضاي ناشر و احراز ادله موجه حداکثر به مدت سي روز ديگر تمديد کند .
تبصره 2 ـ ناشر موظف است حداکثر ظرف پانزده روز پس از اتمام مهلت عرضه عمومي سازمان را از نتايج توزيع و فروش اوراق بهادار از طريقي که سازمان معيين خواهد نمود،مطلع نمايد. نحوه برخورد ناشر در خصوص عدم فروش کامل،در اعلاميه پذيره نويسي مشخص مي شود .
تبصره 3 ـ استفاده از وجوه تأييد شده، پس از تأييد و تکميل فرآيند عرضه عمومي توسط سازمان مجاز است.
تبصره 4 ـ در صورت عدم تکميل فرآيند عرضه عمومي وجوه گردآوري شده بايد حداکثر ظرف مدت پانزده روز به سرمايه گذاران عودت داده شود.

ماده 24 ـ اگر سازمان فرم تقاضاي تکميل شده و ضمائم ارسالي را براي ثبت و اخذ مجوز انتشار اوراق بهادار ناقص تشخيص دهد،طي مدت سي روز مراتب را به اطلاع ناشر رسانده و در خواست اصلاحيه مي نمايد. سازمان در صورت کامل بودن مدارک،موظف است حداکثر ظرف سي روز از تاريخ ثبت در خواست در سازمان ، مراتب موافقت يا عدم موافقت خود را با ثبت اوراق بهادار به ناشر اعلام مي کند .

ماده 25 ـ از تاريخ لازم الاجرا شدن اين قانون، براي ثبت شرکتهاي سهامي عام يا افرايش سرمايه آنها،اجازه انتشار اعلاميه پذيره نويسي توسط مرجع ثبت شرکتها،پس از موافقت سازمان صادر مي شود .

ماده 26 ـ از تاريخ لازم الاجرا شدن اين قانون،وظايف و اختيارات بانک مرکزي جمهوري اسلامي ايران موضوع ماده (4) قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مصوب 30 /6/1376 به سازمان واگذار مي شود .
تبصره : اوراق مشارکتي که به موجب اين قانون معاف از ثبت نزد سازمان باشد،از شمول اين ماده مستثني است .

ماده 27 ـ اوراق بهادار زير از ثبت نزد سازمان معاف است :
1ـ اوراق مشارکت دولت،بانک مرکزي و شهرداري ها .
2 ـ اوراق مشارکت منتشره توسط بانکها و مؤسسات مالي و اعتباري تحت نظارت بانک مرکزي .
3 ـ اوراق بهادار عرضه شده در عرصه هاي خصوصي .
4 ـ سهام هر شرکت سهامي عامي که کل حقوق صاحبان سهام آن کمتر از رقم تعيين شده توسط سازمان باشد .
5 ـ ساير اوراق بهاداري که به تشخيص شورا نياز به ثبت نداشته باشد از قبيل اوراق منتشره توسط سازمانها و مراجع قانوني ديگر .
تبصره ـ ناشر اوراق بهاداري که از ثبت معاف است،موظف است مشخصات و خصوصيات اوراق و نحوه و شرائط توزيع و فروش آن را طبق شرايطي که سازمان تعيين مي کند، به سازمان گزارش کند .

ماده 28 ـ تأسيس بورس ها، بازارهاي خارج از بورس و نهادهاي مالي موضوع آن قانون منوط به ثبت نزد سازمان است و فعاليت آنها تحت نظارت سازمان انجام مي شود .

ماده 29 ـ صلاحيت حرفه اي اعضاي هيأت مديره و مديران،حداقل سرمايه ،موضوع فعاليت در اساسنامه،نحوه گزارش دهي و نوع گزارشهاي ويژه حسابرسي نهادهاي مالي موضوع اين قانون،بايد به تأييد سازمان برسد .

فصل چهارم ـ بازار ثانويه

ماده 30 ـ پذيرش اوراق بهادار در بورس طبق دستور العملي است که به پيشنهاد هر بورس و به تصويب سازمان مي رسد . بورس مجاز به پذيرش اوراق بهاداري نيست که نزد سازمان ثبت نشده است
تبصره ـ اوراق بهادار معاف از ثبت،از شمول اين ماده مستثني است.

ماده 31 ـ بورس مکلف است فهرست،تعداد و قيمت اوراق بهادار معامله شده در روزهاي معامله را طبق ضوابط مصوب سازمان تهيه و به اطلاع عمومي برساند.اين فهرست در حکم سند رسمي است و در سوابق بورس نگهداري خواهد شد .

ماده 32 ـ سازمان مجاز است با تشخيص شرايط اضطراري،دستور تعطيل و يا توقف انجام معاملات هر يک از بورسها را حداکثر به مدت سه روز کاري صادر نمايد . در صورت تداوم شرايط اضطراري مدت مزبور با تصويب شورا قابل تمديد خواهد بود .

ماده 33 ـ شروع به فعاليت کارگزاري، کارگزاري/معامله گري و بازارگرداني به هر شکل و تحت هر عنوان،منوط به عضويت در کانون مربوط و رعايت مقررات اين قانون و آئين نامه ها و دستور العملهاي اجرايي آن است .
تبصره ـ تا زماني که کانون،کارگزاران /معامله گران و بازارگردانان تشکيل نشده است، وظايف مربوط به آن کانون را سازمان انجام مي دهد. هنگامي که تعداد اعضاي کانون در سطح کشور به يازده نفر رسيد، تشکيل کانون، کارگزاران/معامله گران و بازار گردانان الزامي است .

ماده 34 ـ فعاليت کارگزاري و کارگزاري / معامله گري و بازارگرداني در هر بورس موکول به پذيرش در آن بورس طبق دستور العملي است که به پيشنهاد بورس به تأييد سازمان مي رسد .

ماده35 ـ هيأت مديره بورس به تخلفات انضباطي کارگزاران، کارگزاران/معامله گران،بازارگردانان،ناشران و ساير اعضاي خود از هر يک از مقرارت اين قانون يا آئين نامه هاي ذي ربط طبق آئين نامه انضباطي خود رسيدگي مي نمايد رأي بورس به مدت يک ماه از تاريخ ابلاغ قابل تجديد نظر در سازمان مي باشد رأي سازمان قطعي و لازم الاجرا مي باشد .

ماده36 ـ اختلاف بين کارگزاران،بازگردانان،کارگزار/معامله گران،مشاوران، سرمايه گذاري،ناشران،سرمايه گذاران و ساير اشخاص ذي ربط ناشي از فعاليت حرفه اي آنها،در صورت عدم سازش در کانونها توسط هيأت داوري رسيدگي مي شود .

ماده37 ـ هيأت داوري متشکل از سه عضومي باشد که يک عضو توسط رئيس قوه قضاييه از بين قضات با تجربه و دو عضو از بين صاحبنظران در زمينه هاي اقتصادي و مالي به پيشنهاد سازمان و تأييد شورا به اختلافات رسيدگي مي نمايد. رئيس قوه قضاييه و سازمان با تأييد شورا علاوه بر نماينده اصلي خود،هر يک عضو علي البدل تعيين و معرفي مي نمايند تا در صورت غيبت عضو اصلي مربوط در هيأت داوري شرکت نمايد. شرايط عضو علي البدل همانند عضو اصلي مي باشد .
تبصره 1 ـ رياست هيأت داوري با نماينده قوه قضائيه خواهد بود .
تبصره 2 ـ مدت مأموريت اعضاي اصلي و علي البدل دو سال مي باشد و انتخاب مجدد آنان حداکثر براي دو دره ديگر بلا مانع است.
تبصره 3 ـ هيأت داوري داراي دبير خانه اي است که در محل سازمان تشکيل مي گردد .
تبصره 4 ـ بودجه هيأت داوري در قالب بودجه سازمان منظور و پرداخت مي شود .
تبصره 5 ـ آراي صادر شده از سوي هيأت داوري قطعي و لازم الاجرا است و اجراي آن به عهده اداره ها و دواير اجراي ثبت اسناد و املاک مي باشد .

ماده 38 ـ در صورتي که که کارگزار، کارگزار/معامله گر،بازارگردان،مشاور سرمايه گذاري و ساير تشکلهاي مشابه در خواست کناره گيري موقت يا دايم از فعاليت خود را داشته باشند مراتب را به سازمان،کانون و نيز بورس مربوط اعلام نموده و مجوز فعاليت خود را نزد کانون توديع مي نمايند . تضمينها و وثايق مربوط تا تعيين تکليف معاملات انجام شده و ساير تعهدات آنها به قوت خود باقي خواهد ماند.قسمت اخير اين ماده نسبت به کارگزاران،کارگزار/معامله گزان،بازارگردانان،مشاوران سرمايه گذاري و ساير تشکلهاي مشابه که عضويت آنها بر اساس ماده (35) اين قانون تعليق يا لغو مي شود، نيز مجري است.

ماده39 ـ کارگزاران،کارگزار/معامله گران،بازارگردانان،مشاور سرمايه گذاري و ساير تشکلهاي مشابه ملزمند طبق دستور العملي که توسط سازمان تنظيم و ابلاغ مي شود،گزارشهاي لازم را تهيه و به مراجع ذي ربط تسليم نمايند .

فصل پنجم ـ اطلاع رساني در بازارهاي اوليه و ثانويه

ماده 40 ـ سازمان موظف است ترتيبي اتخاذ نمايد تا مجموعه اطلاعاتي که در فرآيند ثبت اوراق بهادار به دست مي آورد،حداکثر ظرف مدت پانزده روز طبق آئين نامه مربوط در دسترس عموم قرار مي گيرد .

ماده 41 ـ سازمان موظف است بورسها،ناشران اوراق بهادار،کارگزاران، معامله گران،بازارگردانان،مشاوران سرمايه گزاران و کليه تشکلهاي فعال در بازار سرمايه را ملزم نمايد تا بر اساس استانداردهاي حسابداري و حسابرسي ملي کشور،اطلاعات جامع فعاليت خود را انتشار دهند .

ماده 42 - ناشر اوراق بهادار موظف است صورتهاي مالي را طبق مقررات قانوني،استانداردها حسابداري و گزارش دهي مالي و آئين نامه ها و دستور العملهاي اجرائي که توسط سازمان ابلاغ مي شود، تهيه کند.

ماده 43 ـ ناشر،شرکت تأمين سرمايه،حسابرس و ارزش يابان و مشاوران حقوقي ناشر،مسئوول جبران خسارت وارده به سرمايه گذاراني هستند که در اثر قصور،تقصير،تخلف و يا به دليل ارائه اطلاعات ناقص و خلاف واقع در عرضۀ اوليه که ناشي از فعل يا ترک فعل آنها باشد،متضرر گرديده اند .
تبصره 1 ـ خسارت ديده گان موضوع اين ماده مي توانند حداکثر ظرف مدت يک سال پس از تاريخ کشف تخلف به هيأت مديره بورس يا هيأت داوري شکايت کنند،مشروط بر اين که بيش از سه سال از عرضۀ عمومي توسط ناشر نگذشته باشد .
تبصره 2 ـ فقط اشخاصي که اوراق بهادار ناشر موضوع اين ماده را قبل از کشف و اعلام تخلف خريده باشند،مجاز به ادعاي خسارت مي باشند .



ماده 44 ـ سازمان مي تواند درصورت آگاهي ازارائه اطلاعات خلاف واقع، ناقص ياگمراه کننده ازطرف ناشر در بيانيه ثبت يا اعلاميه پذيره نويسي،عرضه عمومي اوراق بهادار را درهر مرحله اي که باشد،متوقف مي کند .

ماده45 ـ هر ناشري که مجوز انتشار اوراق بهادار خود را از سازمان دريافت کرده است،مکلف است حداقل موارد زير را طبق دستور العمل اجرايي که توسط سازمان تعيين خواهد شد، به سازمان ارائه نمايد:
1 ـ صورتهاي مالي سالانه حسابرسي شده .
2 ـ صورتهاي ميان دوره اي شامل صورتهاي مالي شش ماهه حسابرسي شده صورتهاي مالي سه ماهه.
3 ـ گزارش هيأت مديره به مجامع و اظهار نظر حسابرس .
4 ـ اطلاعاتي که اثر با اهميتي بر قيمت اوراق بهادار و تصميم سرمايه گذاران دارد.

فصل ششم ـ جرايم و مجازاتها

ماده 46 ـ اشخاص زير به حبس تعزيري از سه ماه تا يک سال يا به جزاي نقدي معادل دو تا پنج برابر سود به دست آمده يا زيان متحمل نشده يا هر دو مجازات محکوم خواهند شد .
1 ـ هرشخصي که اطلاعات نهاني مربوط به اوراق بهادار موضوع اين قانون را که حسب وظيفه در اختيار وي قرار گرفته به نحوي از انحاء به ضرر ديگران يا به نفع خود يا به نفع اشخاصي که از طرف آنها به هر عنوان نمايندگي داشته باشند،قبل از انتشار عمومي،مورد استفاده قرار دهد و يا موجبات افشاء و انتشار آنها را در غير موارد مقرر فراهم نمايد .
2ـ هرشخصي که با استفاده از اطلاعات نهاني به معاملات اوراق بهادار مبادرت نمايد.
3 ـ هر شخصي که اقدامات وي نوعاً منجر به ايجاد ظاهري گمراه کننده از روند معاملات اوراق بهادار يا ايجاد قيمتهاي کاذب و يا اغواي اشخاص به انجام معاملات اوراق بهادار شود .
4 ـ هر شخصي که بدون رعايت مقررات اين قانون اقدام به انتشار آگهي يا اعلاميه پذيره نويسي به منظور عرضه عمومي اوراق بهادار نمايد .

تبصره 1 ـ اشخاص زير به عنوان اشخاص داراي اطلاعات نهاني شرکت شناخته مي شوند :
الف ـ مديران شرکت شامل اعضاي هيأت مديره،هيأت عامل،مدير عامل، و معاونان آنان.
ب ـ بازرسان ،مشاوران،حسابداران،حسابرسان و وکلاي شرکت .
ج ـ سهامداراني که به تنهايي و يا به همراه افراد تحت تکلفل خود،بيش از (10درصد) سهام شرکت را در اختيار دارند يا نمايندگان آنان .
د ـ مدير عامل و اعضاي هيأت مديره و مديران ذي ربط يا نمايندگان شرکتهاي مادر(هلدينگ) که مالک حداقل ده درصد سهام يا داراي حداقل يک عضو در هيأت مديره شرکت سرمايه پذير باشند .
ه ـ ساير اشخاص که با توجه به وظايف،اختيارات و يا موقعيت خود به اطلاعات نهاني دسترسي دارند .

تبصره 2 ـ اشخاص موضوع تبصره (1) اين ماده موظفند آن بخش از معاملات اوراق بهادار خود را که مبتني بر اطلاعات نهاني نباشد،ظرف پانزده روز پس از انجام معامله،به سازمان و بورس مربوط گزارش کنند .

ماده 47 ـ اشخاصي که اطلاعات خلاف واقع يا مستندات جعلي را به سازمان و يا بورس ارائه نمايند يا تصديق کند و يا اطلاعات،اسناد و يا مدارک جعلي را در تهيه گزارشهاي موضوع اين قانون مورد استفاده قرار دهند،حسب مورد به مجازاتهاي مقرر در قانون مجازات اسلامي مصوب 6/3/1375 محکوم خواهند شد .

ماده 48 ـ کارگزار،کارگزار/معامله گر،بازارگردان و مشاور سرمايه گذاري که اسرار اشخاصي را که بر حسب وظيفه از آنها مطلع شده يا در اختيار وي قرار دارد،بدون مجوز افشا نمايد،به مجازات هاي مقرر در ماده (648) قانون مجازات اسلامي مصوب 6/3/1375 محکوم خواهند شد .

ماده 49 ـ اشخاص زير به حبس تعزيري از يک ماه تا شش ماه يا به جزاي نقدي معادل يک تا سه برابر سود بدست آمده يا زيان متحمل نشده يا هر دو مجازات محکوم خواهند شد :
1 ـ هر شخصي که بدون رعايت مقررات اين قانون تحت هر عنوان به فعاليت هايي از قبيل کارگزاري،کارگزار /
معامله گري يا بازارگرداني که مستلزم اخذ مجوز است مبادرت نمايد يا خود را تحت هر يک از عناوين مزبور معرفي کند .
2 ـ هر شخصي که به موجب اين قانون مکلف به ارائه تمام يا قسمتي از اطلاعات،اسناد و يا مدارک مهم به سازمان و يا بورس مربوط بوده و از انجام آن خودداري کند .
3 ـ هر شخص که مسؤول تهيه اسناد ،مدارک،اطلاعات،بيانيه ثبت يا اعلاميه پذيره نويسي و امثال آنها جهت ارائه به سازمان مي باشد و نيز هر شخصي که مسؤوليت بررسي و اظهار نظر يا تهيه گزار شمالي، فني يا اقتصادي يا هر گونه تصديق مستندات و اطلاعات مذکور را بر عهده دارد و در اجراي وظايف محوله از مقررات اين قانون تخلف نمايد .
4 ـ هر شخصي که عالماً و عامداً هر گونه اطلاعات،اسناد مدارک يا گزارشهاي خلاف واقع مربوط به اوراق بهادار با به هر نحو مورد سوء استفاده قرار دهد .

ماده 50 ـ کارگزار،کارگزار/معامله گر يا بازارگرداني که اوراق بهادار وجوهي را که براي انجام معامله به وي سپرده شده و وي موظف به نگاهداري آن در حسابهاي جداگانه است، برخلاف مقررات و به نفع خود يا ديگران مورد استفاده قرار مي دهد، به مجازاتهاي مقرر در ماده (674) قانون مجازات اسلامي مصوب 6/3/1375 محکوم خواهد شد .

ماده 51 ـ در صورت ارتکاب تخلفات مندرج دراين قانون توسط اشخاص حقوقي،مجازتهاي پيش بيني شده بر حسب مورد دربارۀ آن دسته از اشخاص حقيقي اعمال مي شود که از طرف اشخاص حقوقي ياد شده، مسؤوليت تصميم گيري را بر عهده داشته اند .

ماده 52 ـ سازمان مکلف است مستندات و مدارک مربوط به جرايم موضوع اين قانون را گردآوري کرده و به مراجع قضايي ذي صلاح اعلام نموده و حسب مورد موضوع را به عنوان شاکي پيگيري نمايد .چنانچه در اثر جرايم مذکور ضرر و زياني متوجه ساير اشخاص شده باشد،زيانديده مي تواند براي جبران آن به مراجع قانوني مراجعه نموده وفق مقررات،دادخواست ضرر و زيان تسليم نمايد .

فصل هفتم ـ مقررات متفرقه

ماده 53 ـ کارگزاران، کارگزاران/معامله گران يا بازار گردانان و ساير فعالان بازار اوراق بهادار مکلفند ظرف شش ماه از تشکيل سازمان نسبت به ايجاد کانون خود پس از تصويب اساسنامه آن اقدام کنند .

ماده 54 ـ هيچ سهامدار حقيقي يا حقوقي،نمي تواند بيش از دو و نيم (5/2%) درصد از سهام بورس را به سور مستقيم يا غير مستقيم در مالکيت داشته باشد.

ماده 56 ـ پس از تشکيل سازمان کليه سوابق،اسناد و مدارک شوراي بورس موضوع قانون تأسيس بورس اوراق بهادار تهران مصوب 1345 به سازمان منتقل مي شود.

ماده 57 ـ اموال و دارايي سازمان کارگزاران بورسهاي موجود اعم از منقول و غير منقول، وجوه نقد، سپرده هاي بانکي و اوراق بهادار،حقو و تعهدات و ساير دارايي پس از کسر بدهي ها و همچنين وجوه ذخيره گسترش بورس،در کميته اي مرکب از رئيس سازمان،نماينده منتخب کارگزاران و نماينده شورا احصاء و حسب ضرورت و نياز بين شرکت سهامي بورس مربوط و سازمان به ترتيب به عنوان سرمايه و منابع مالي در اختيار تسهيم مي شود .تصميمات اين کميته پس از تصويب وزير امور اقتصادي و دارايي لازم الاجراء مي باشد .
تبصره ـ سوابق کارکنان سازمان کارگزاران هر بورس به موجب مقررات قانون کار باز خريد مي گردد .

ماده 58 ـ دولت اقدامات لازم براي فعال کردن بورسهاي کالائي و تطبيق آن با اين قانون و ارائه راهکارهاي قانوني مورد نياز را به عمل خواهد آورد .

ماده 59 ـ اين قانون چهار ماه پس از تصويب به طور کامل لازم الاجراء است و هيأت وزيران و ساير جوامع مذکور در اين قانون،ظرف اين مدت استقرار يافته و به تصوبب رسيده باشد .

ماده 60 ـ پس از انقضاي مهلت هاي مقرر در اين قانون ، قانون تأسيس بورس اوراق بهادار مصوب 27/2/ 1345 و کليه سقوانين و مقرارتي که مغاير با اين قانون است، لغو مي شود .
قانون فوق مشتمل بر شصت ماده و بيست و نه تبصره در جلسه علني روز سه شنبه مورخ اول آذرماه يکهزار و سيصد و هشتادو چهار مجلس شوراي اسلامي تصويب و درتاريخ 2/9/1384 به تأئيد شوراي نگهبان رسيد .

فضایل  و آثار  و برکات دعای فرج

1.فرمایش حضرت ولی عصر (عج): بسیار دعا کنید برای تعجیل در فرج که فرج شما در آن است.

2. این دعا سبب زیاد شدن نعمت هاست.

3. اظهار محبت قلبی است.

4. نشانه ی انتظار است.

5. زنده کردن امر ائمه ی اطهار است.

6. مایه ی ناراحتی شیطان لعین است.

7. نجات یافتن از فتنه های آخرالزمان است.

8. اداء قسمتی از حقوق آن حضرت است، که اداء حق هر صاحب حقی واجب ترین امور است.

9. تعظیم خداوند و دین خداوند است.

10. حضرت صاحب الزمان در حق او دعا می کند.

11. شفاعت آن حضرت در قیامت شامل حال او می شود.

12. شفاعت پیغمبر (ص) ان شاء الله شامل حالش می شود.

13. این دعا امتثال امر الهی و طلب فضل و عنایت او است.

14. مایه ی استجابت دعا می شود.

15. اداء اجر رسالت است.

16. مایه ی دفع بلا است.

17. سبب وسعت روزی است ان شاء الله.

18. باعث آمرزش گناهان می شود.

19. سبب تشرف به دیدار آن حضرت در بیداری یا خواب می شود؛ ان شا الله.

20. سبب رجعت به دنیا در زمان ظهور آن حضرت می شود؛ ان شا الله.

21. از برادران پیغمبر (ص) خواهد بود.

22. فرج مولای ما حضرت صاحب الزمان (ع) زودتر واقع می شود.

23. پیروی از پیغمبر و امامان (ع) خواهد بود.

24. وفای به عهد و پیمان خداوندی است.

25. آثار نیکی به والدین برای دعا کننده حاصل می گردد.

26. فضیلت رعایت و اداء امانت برایش حاصل می شود.

27. زیاد شدن اشراف نور امام (ع) در دل اوست.

28. سبب طولانی شدن عمر است؛ ان شاء الله

29. تعاون و همکاری در کارهای نیک و تقوی است.

30. رسیدن به نصرت و یاری خداوند و پیروزی بر دشمنان به کمک خداوند است.

31. سبب هدایت به نور قرآن مجید است.

32. نزد اصحاب اعراف معروف می گردد.

33. به ثواب طلب علم نائل می شود ان شاء الله.

34. از عقوبت های اخروی ان شاء الله در امان می ماند.

35. هنگام مرگ به او مژده می رسد و با او به نرمی رفتار می شود.

36. این دعا اجابت دعوت خدا و رسول (ص) است.

37. با امیر المومنین (ع) و در درجه ی آن حضرت خواهد بود.

38. محبوب ترین افراد نزد خداوند خواهد بود.

39. عزیزترین و گرامی ترین افراد نزد پیغمبر (ص) می شود.

40. ان شاء الله از اهل بهشت خواهد شد.

41. دعای پیغمبر (ص) شامل حالش می گردد.

42. خداوند متعال در عبادت، او را تایید می فرماید.

43. ان شا الله با این دعا عقوبت از اهل زمین دور می شود.

44. ثواب کمک به مظلوم را دارد.

45. ثواب احترام به بزرگ تر و تواضع نسبت به او را دارد.

46. پاداش خون خواهی حضرت ابی عبد الله (ع) را دارد.

47. شایستگی دریافت احادیث ائمه ی اطهار (ع) را می یابد.

48. کردار های بد او به کردارهای نیک مبدل می گردد.

49. نور او برای دیگران نیز در روز قیامت، درخشان می گردد.

50. هفتاد هزار نفر از گنهکاران را شفاعت می کند.

51. دعای امیر المومنین (ع) در روز قیامت شاملش می گردد.

52. بی حساب داخل بهشت شود.

53. از تشنگی روز قیامت در امان می ماند.

54. در بهشت جاودان است.

55. مایه ی خراش روی ابلیس و مجروح شدن دل اوست.

56. روز قیامت هدیه ای ویژه دریافت می دارد.

57. خداوند عز وجل از خدمت گزاران بهشت نصیبش می فرماید.

58. در سایه ی گسترده ی خدا قرار گرفته و رحمت بر او نازل گردد، مادامی که مشغول آن دعا باشد.

59. پاداش نصیحت مومن را دارد.

60. مجلسی که در آن برای حضرت قائم (عج) دعا شود، محل حضور فرشتگان می گردد.

61. دعا کننده مورد مباهات خداوند می گردد.

62. فرشتگان برای او طلب آمرزش می کنند.

63. از نیکان مردم – پس از ائمه ی اطهار – می شود.

64. این دعا اطاعت از اولی الامر است که خداوند اطاعت شان را واجب ساخته است.

65. مایه ی خرسندی خداوند عزوجل می شود.

66. مایه ی خشنودی پیغمبر (ص) می گردد.

67. این دعا خوشایند ترین اعمال نزد خداوند است.

68. از کسانی خواهد بود که خداوند در بهشت به او حکومت می دهد ، ان شاء الله.

69. حساب او آسان می شود.

70. این دعا در عالم برزخ و قیامت مونس مهربانی خواهد بود.

71. این عمل بهترین اعمال است.

72. باعث دوری غصه ها می شود.

73. دعای هنگام غیبت بهتر از دعای هنگام ظهور است امام (ع) است.

74. فرشتگان درباره اش دعا می کنند.

75. دعای حضرت سیدالساجدین (ع)، که نکات و فوائد متعددی دارد، شامل حالش می شود.

76. این دعا تمسک به ثقلین (کتاب و عترت) است.

77. چنگ زدن به ریسمان الهی است.

78. سبب کامل شدن ایمان است.

79. مانند ثواب همه ی بندگان به او می رسد.

80. تعظیم شعاعر خداوند است.

81. این دعا ثواب کسی است که با پیغمبر (ص) شهید شده را دارد.

82. ثواب کسی که زیر پرچم حضرت قائم (عج) شهید شده را دارد.

83. ثواب احسان به مولای ما حضرت صاحب الزمان “عجل الله فرجه” را دارد.

84. در این دعا ثواب گرامی داشتن عالم هست.

85. پاداش گرامی داشتن شخص کریم را دارد.

86. در میان گروه ائمه ی اطهار (ع) مشهور می شود.

87. درجات او در بهشت بالا می رود.

برکات خواندن دعای فرج

کسی که برای فرج دعا می کند از عقوبت های اخروی در امان می ماند، پاداش خونخواهی حضرت اباعبدالله الحسین(ع) را دارد و شایستگی دریافت احادیث ائمه اطهار(ع) را می یابد. . .

خبرگزاری شبستان: انتظار فرج در روایات اسلامی بسیار مورد تاکید قرارگرفته و آثار، فوائد و ویژگی های دعا برای تعجیل فرج حضرت ولی عصر(عج) در میان شیعیان از جایگاه خاصی برخوردار است. برکات دعای فرج شامل حال جمیع شیعیان شده و علاوه بر تقویت روحیه امید به آینده و انتظار مصلح جهانی موجب می شود تا دعا برای فرج اثرات مثبتی برای افراد داشته باشد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می کنیم.

در روایات بسیاری آمده است که بسیار دعا کنید برای تعجیل فرج که فرج شما در آن است. این دعا سبب زیاد شدن نعمت ها است. اظهار محبت قلبی، نشانه انتظار و زنده کردن امر ائمه اطهار(ع) و مایه ناراحتی شیطان لعین و نجات یافتن از فتنه های آخرالزمان، اداء قسمتی از حقوق آن حضرت است که اداء حق هر صاحب حقی واجب ترین است و تعظیم خداوند و دین خداوند است.

حضرت صاحب الزمان(ع) در حق کسی که برای فرج دعا کند، دعا می کند و شفاعت آن حضرت در قیامت شامل حالش می شود. شفاعت پیامبر(ص) شامل حالش می شود و این دعا امتثال امر الهی، طلب فضل و عنایت اوست و مایه استجابت دعا می شود. اداء اجر رسالت است و مایه دفع بلا است و سبب وسعت روزی است. باعث آمرزش گناهان می شود و تشرف به دیدار آن حضرت در بیداری یا خواب و رجعت به دنیا در زمان ظهور آن حضرت و از برادران پیغمبر(ص) خواهد بود و فرج مولای ما حضرت صاحب الزمان(ع) زودتر واقع می شود و پیروی از پیغمبر و امامان(ع) خواهد بود و وفای به عهد و پیمان خداوندی است. آثار نیکی به والدین برای دعا کننده حاصل می شود و فضیلت رعایت و اداء امانت برایش حاصل می شود. زیاد شدن اشراف نور امام(ع) در دل او و طولانی شدن عمر، تعاون و همکاری در کارهای نیک و تقوی و رسیدن به نصرت و یاری خداوند و پیروزی بر دشمنان به کمک خداوند و هدایت به نور قرآن مجید و نزد اصحاب اعراف معروف می گردد و به ثواب طلب علم نائل می شود.

کسی که برای فرج دعا می کند از عقوبت های اخروی در امان می ماند و هنگام مرگ به او مژده می رسد. با او به نرمی رفتار می شود و این دعا اجابت دعوت خدا و رسول خواهد بود و با امیرالمومنین(ع) و در درجه آن حضرت خواهد بود. محبوب ترین افراد نزد خداوند خواهد بود و عزیزترین و گرامی ترین افراد نزد پیغمیر(ص) می شود و از اهل بهشت خواهد بود. دعای پیامبر(ص) شامل حالش می گردد و کردارهای بد او به کردارهای نیک مبدل شود و خداوند متعال در عبادت او را تائید فرماید. با این دعا عقوبت از اهل زمین دور می شود و ثواب کمک به مظلوم را دارد و ثواب احترام به بزرگتر و تواضع نسبت به او را دارد و پاداش خونخواهی مولای مظلوم شهیدمان حضرت ابی عبدالله الحسین(ع) را دارد و شایستگی دریافت احادیث ائمه اطهار(ع) را می یابد و نور او برای دیگران نیز در روز قیامت درخشان می گردد و 70 هزار نفر از گنهکاران را شفاعت می کند و دعای امیرالمومنین(ع) در حق او روز قیامت و بی حساب داخل بهشت شدن و در امان بودن از تشنگی روز قیامت و جاودان بودن در بهشت و مایه خراش روی ابلیس و مجروح شدن دل اوست و روز قیامت هدیه های ویژه ای دریافت می دارد و خداوند عزوجل از خدمت گذاران بهشت نصیبش فرماید و در سایه گسترده خداوند قرار گرفته و رحمت بر او نازل می شود – مادامی که مشغول آن دعا باشد و پاداش نصیحت مومن را دارد و مجلسی که در آن برای حضرت قائم(عج) دعا شود، محل حضور فرشتگان گردد و دعا کننده مورد مباهات خداوند است و فرشتگان برای او طلب آمرزش می کنند.

منتظر فرج از نیکان مردم پس از ائمه اطهار(ع) می شود و این دعا اطاعت از اولی الامر است که خداوند اطاعتشان را واجب ساخته است و مایه خرسندی خداوند عزوجل است و مایه خشنودی پیغمبر(ص) می شود و این دعا خوشایندترین اعمال نزد خداوند است و از کسانی خواهد بود که در بهشت به او حکومت دهد. حساب او آسان می شود و این دعا در عالم برزخ و قیامت مونس مهربانی خواهد بود. این عمل بهترین اعمال است و باعث دوری غصه ها می شود. دعای هنگام غیبت بهتر از دعای هنگام ظهور امام(ع) است. فرشتگان درباره اش دعا می کنند و دعای حضرت سیدالساجدین(ع) که نکات و فوائد متعددی دارد شامل حالش می شود و این دعا تمسک به ثقلین(کتاب و عترت) است و چنگ زدن به ریسمان الهی است و سبب کانل شدن ایمان است و مانند ثواب همه بندگان به او می رسد. تعظیم شعائر خداوند است و این دعا ثواب کسی که با پیغمبر(ص) شهید شده را دارد و ثواب کسی که زیر پرجم حضرت قائم(ع) شهید شده را دارد و ثواب احسان به مولای ما حضرت صاحب الزمان(عج) را دارد و در این دعا ثواب گرامی داشتن عالم است و پاداش گرامی داشتن شخص کریم را دارد و در میان گروه ائمه اطهار(ع) محشور می شود و درجات او در بهشت بالا می رود و از بدی حساب در روز قیامت در امان ماند و نائل شدن به بالاترین درجات شهدا روز قیامت و رستگاری به شفاعت حضرت فاطمه زهرا(س) می رسد.

تحقیق درباره ورزش ایروبیک  

ایروبیک یعنی فعالیتی که عضلات بزرگ را به کار می‌گیرد حداقل 12 دقیقه با حالت ریتمیک و موزون. در شرایطی که سرعت و شدت تمرین قابل تحمل است و نیاز بدن به استفاده از اکسیژن برای مدتی افزایش می‌یابد، این فعالیت انجام می‌گردد. «ایروبیک» جزو فعالیت هوازی ( شدت تمرین بالاست و مدت تمرین پایین است). از نظر پزشکی، این ورزش سیستم قلب، عروق، تنفس را تعلیم می‌دهد و با سرعت و بازدهی بالا اکسیژن را می‌گیرد و به قسمتهای مختلف بدن می‌دهد، تنفس یکنواخت از دهان و بینی توأم انجام می‌شود و باعث تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن، کنترل قند خون، کنترل فشار خون و کم کردن وزن اضافی بدن خواهد شد. ایروبیک وسیله‌ای مؤثر برای جلوگیری از افسردگی، بی‌حوصلگی، بی‌تابی است، چون هورمون اندروفین در بدن تولید می‌شود و باعث ایجاد نشاط، تمرکز ذهن و بالا رفتن خلاقیت فکری می‌شود

یکی از تصورات متداول اما کاملاً اشتباه این است که ورزش ایروبیک باعث سفت و منسجم شدن عضلات می شود. حقیقت مطلب این است که این تمرینات تا حدود بسیار کمی بر سفت کردن عضلات تاثیر می گذارد. ورزشی که خیلی در این زمینه مؤثر است، تمرینات استقامتی (تمرینات وزنه) است.

انجام این دو نوع تمرینات به اتفاق هم، بیشترین تاثیر را هم در کاهش چربی بدن، و هم افزیش حجم ماهیچه ای خواهد داشت. اگر قصد کم کردن وزن دارید، تحقیقات نشان می دهد که انجام تمرینات ایروبیک و وزنه به اتفاق هم، تا 56 درصد به کاهش وزن کمک می کند.

درست است که ماهیچه وزن بیشتری دارد، اما اگر حجم عضلانیتان ر ا بالا ببرید، حتی وقتی در حال استراحت هستید،  بدنتان قادر خواهد بود میزان بیشتری چربی بسوزاند، زیرا متابولیسم بدنتان افزایش می یابد. یک پوند ماهیچه، 350 تا 500 کالری در هفته می سوزاند، درحالیکه یک پوند چربی فقط 14 کالری. تحقیقات جدید ثابت کرده است که عضله سازی به بدن برای مقابله با بیماری ها نیز کمک می کند.

تمرینات قدرتی برای همه مفید است و به سن یا جنسیت هم بستگی ندارد، و امروزه یکی از مهمترین اجزاء فیتنس و بدنسازی محسوب می شود. تحقیقات اشاره بر این دارد که کاهش حجم عضلانی که در افراد سالخورده دیده می شود، به دلیل کهولت سن ایجاد نمی گردد، بلکه به خاطر کمبود تحرک و فعالیت است. حتی فرد جوانی که به اندازه کافی تحرک نداشته باشد، ممکن است حجم عضلانی و قوای جسمانی خود را از دست بدهد. تمرینات قدرتی مثل وزنه برداری و انجام ورزش های مقاومتی وزنه، به میزان دو بار در هفته هم به شما برای افزایش حجم عضلانی کمک می کند.

تمرینات قدرتی که شامل سِت های مختلف از تکرارهای مختلف با استفاده از وزنه های متوسط است، ممکن است باعث حجیم شدن ماهیچه ها نشود، اما در عوض، تراکم استخوانها و متابولیسم بدن را افزایش می دهد و با سفت و منسجم تر کردن عضلات باعث می شود لاغرتر به نظر بیایید.

انجام تمرینات ایروبیک به همراه تمرینات قدرتی بسیار مفید است. ورزش ایروبیک باعث قدرت بخشیدن به قلب و ریه ها می شود و باعث میشود بدن بهتر از اکسیژن استفاده کند که به برای انجام تمرینات قدرتی و فیتنس عالی است. تمرینات قدرتی نیز به نوبه خود باعث افزایش حجم ماهیچه ها، کاهش چربی بدن، و حفظ تراکم استخوان ها میشود.

ورزش ایروبیک شامل نوعی تمرین است که ضربان قلب و تنفس را برای مدتی مداوم بالا نگاه می دارد. این مسئله باعش می شود قلب و ریه ها بیش از حد معمول کار کنند.

این نوع ورزش انواع مختلفی دارد که شامل دوچرخه، رقص ایروبیک، شنا، پیاده روی، و استپ می شود. انتخاب یکی از این ورزش ها بستگی به وضعیت جسمی، سابقه سلامتی، علایق و اهداف شما دارد. اکثر متخصصین عقیده دارند که برای گرفتن نتیجه بیشتر، بهتر است دو نوع از این ورزش ها را انتخاب کرده و به طور متناوب انجام دهید.

ورزش های ایروبیک به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند، پر فشار و کم فشار. بهتر است که نوع پر فشار این ورزش ها (که فشار بسیار بیشتری بر بدن وارد می کند و آسیب بیشتری می رساند) را با نوع کم فشار آن، (مثل شنا و پیاده روی) به طور متناوب انجام دهید. اینکار باعث می شود احتمال آسیبدیدگی و فشار بیش از حد بر روی یک عضله خاص کمتر شود.

انجام 3 تا 4 روز در هفته به مدت 20 دقیقه ورزش های ایروبیک به نظر مناسب میرسد. اگر قصد کم کردن وزن یا وضعیت جسمانی خوبی دارید، می توانید طول مدن آن را افزایش دهید. 5 تا 6 بار در هفته به مدت 40 تا 60 دقیقه در اینصورت عالی است.

هیچ نیازی نیست که افراط کنید. تعادل همیشه بهترین نتیجه را می دهد و لذت بیشتری نیز از ورزش کردنتان خواهید برد. افراد مبتدی یا آنها که به تازگی از آسیب دیدگی بهبود یافته اند، و همچنین آندسته از افراد که بیش از اندازه اضافه وزن دارند، بهتر است با نوع کم فشار و متوسط کار را شروع کنند.

گرم کردن و سرد شدن در کاهش ناراحتی و احتمال آسیب دیدگی اهمیت بسیار زیادی دارد. برای گرم کردن باید ابتدا با تمرینات سبک تر کار را شروع کرده و تا آخرین سرعت و توان خود پیش روید. از این مرحله به بعد، باز باید تمرینات را سبک تر و آرام تر کنید تا تمرین به اتمام برسد.

مهمترین هدف در ورزش های ایروبیک، تحرک و پویایی است. پس بهتر است ورزشی را انتخاب کنید که به آن علاقه مندید و می تواند برای مدتی ضربان قلب شما را بالا نگاه دارد.  به امید سلامتی شما!

يكي از پرسش‌هايي كه اغلب در سمينارها و جلسات مختلف مطرح مي‌شود، اين است كه چه مقدار تمرينات آئروبيك لازم است؟ پاسخ اين پرسش متفاوت بوده از فردي به فرد ديگر تفاوت دارد. زماني كه كسي بپرسد به چه مقدار كالري احتياج دارد در پاسخ به او بايد بگوييم كه مقدار كالري مصرفي به چند فاكتور بستگي دارد. نكات مهمي كه مي‌توان متذكر شد


عبارتند از: هدف (كاهش حجم چربي يا افزايش حجم عضلات)، مقدار كالري مصرفي در روز، فواصل، طول مدت و شدت تمرين با وزنه يا جلسات مختلف تمرين آئروبيك، تركيب يك وعده غذاي مصرفي، زمان مصرف غذا و نسبت هيدراتهاي كربن/ پروتئين/ چربي.


با توجه به مسائل و مباحث فوق در مي‌يابيد كه پاسخ به پرسش مقدار تمرينات آئروبيك امكان‌ناپذير است. زيرا يك پرسش كلي است. ورزشكاران پرورش اندام به اين علت بايد اقدام به اجراي تمرين آئروبيك كنند كه انگيزه‌اي جهت سوخت چربي فراهم كنند. در واقع تمرين آئروبيك بدن را تحريك مي‌كند تا چربي را به عنوان يك منبع سوختي بكار بريد. اگر تمرين آئروبيك را به درستي اجرا نماييد به يك فاكتور معم تبديل مي‌شود كه عاقبت معين مي‌كند آيا بدن به اندازه كافي سفت است يه نه.


تمرين آئروبيك از جمله روش‌هايي است كه اثرات مثبت آن بر روي سيستم قلبي- عروقي به اثبات رسيده است. ورزشكاران آئروبيك از كلسترول و فشار خون پايين برخوردارند. در ضمن قلبشان به نحو مؤثري فعاليت مي‌كند و با هر ضربان قلب، مقدار بيشتري خون از قلب خارج مي‌شود.


موضوع مهمي كه بايد يادآوري كنيم اين است كه تمرينات آئروبيك، عضلات را تقويت نمي‌كنند، بلكه تمرينات با وزنه مي‌توانند اين عمل را انجام دهند. حال بايد ببينيم كه تمرينات آئروبيك كجا و براي چه مدت اجرا شوند. اجازه دهيد به مسايل پس از پايان مسابقه بپردازيم. زماني كه سعي مي‌كنيد حجم عضلات را افزايش دهيد، هدفتان اين است كه تا حد امكان


چربي را افزايش دهيد. آن دسته از ورزشكاران پرورش اندام كه به طور طبيعي با كاهش چربي مواجه هستند، بايد مراقب باشند كه پس از پايان مسابقه، تمرينات آئروبيك را اجرا نكنند. اگر چربي مسئله مهمي نباشد، چطور مي‌تواند موجب آزار و اذيت انسان شود؟ شما بايد انرژي خود را روي آن دسته از تمرينات سختي متمركز كنيد كه حجم عضلات را افزايش مي‌دهند. عده زيادي از ورزشكاران در اين گروه جاي مي‌گيرند.


كساني كه بدنشان نرم است، بايد پس از پايان مسابقه 3 روز هفته را به تمرينات آئروبيك اختصاص دهند. زيرا اين طرح به سودشان تمام مي‌شود. البته بهتر است مدت زمان هر جلسه 30 دقيقه باشد. همين 3 جلسه تمرين هفتگي كافي است تا خارج از فصل مسابقه مقداري كالري مصرفي افزايش و فواصل بين تمرينات كاهش يافته و در مرحله افزايش حجم عضلات بسر بريد. مقدار چربي را كه احتمالا هر روز افزايش مي‌يابد، تحت كنترل خود قرار دهيد. عده‌اي از ورزشكاران در اين گروه جا مي‌گيرند.


شايد طبيعت خلاف ميل ما عمل كند. ورزشكار پرورش اندام خارج از فصل مسابقه، حتما بايد تمرينات آئروبيك را اجرا كند. در واقع اين تمرينات يك ضرورت قطعي بشمار مي‌روند. چنين ورزشكاري بايد از كالري به مقدار كافي تغذيه كند تا از بدن پرقدرتي برخوردار شده و تمرينات مناسب را اجرا كند. در ضمن براي اينكه بتواند سرعت بهبودي عضلات و بازگشت به وضعيت اوليه را افزايش دهد، حتما بايد از كالري بيشتري تغذيه كند. بنابراين اقدامات مقتضي را به عمل آوريد تا چربي بدن در سطح معقول و مناسب حفظ شود. به اين منظور توصيه مي‌كنيم هر هفته 5 يا 6 مرتبه و هر بار 30 دقيقه اقدام به اجراي تمرينات آئروبيك نماييد.


زماني كه قصد داريد در مسابقه حضور يابيد و غذاي مصرفي خود را كاهش مي‌دهيد حتما به فعاليت آئروبيك ادامه دهيد. بسيار خوب است به رژيم غذايي خود توجه نموده تا حد امكان حجم عضلات را افزايش داده و اصلا برنامه تمرين آئروبيك كه خارج از فصل مسابقه اجرا مي‌كنيد را تغيير ندهيد. به عنوان مثال ورزشكار پرورش اندامي كه از عضلات طبيعي برخوردار بوده و وزنش به 5/87 كيلوگرم مي‌رسد، مايل است در دسته 79 كيلوگرم رقابت كند. وي طي 12 هفته باقي مانده تا شروع مسابقه، كالري مصرفي خود را به تدريج كاهش مي‌دهد. در اين صورت چربي به كندي و به طور مداوم كاهش مي‌يابد تا عاقبت وي با سطح ثابت و عدم پيشرفت مواجه مي‌شود. مثلا فرض كنيد كه 5 هفته به برگزاري مسابقه با چنين سطحي مواجه شود. حال بدون اينكه رژيم غذايي خود را تغيير داده و كالري مصرقي را به حد بسيار كمي برساند، مي‌تواند به هدف خود دست يابد. در اين صورت فعاليت آئروبيك خود را 3 مرتبه اجرا كرده و هر بار 30 دقيقه از وقتش را صرف اين فعاليت مي‌كند تا عاقبت همه چربي‌هاي باقي مانده از بين برود.

ایروبیک و تاثیرات آن بر بدن

تمرینات ایروبیک از حرکات ریتمیک و متناوب ماهیچه ای بهره برده و ضربان قلب و تنفس را در در مدت زمانی خاص بالا می برد.

نمونه های ساده این ورزش شامل: پیاده روی، دو، شنا، دچرخه سواری، کوه نوردی پله ای، اسکی در مناطق کوهستانی، اسکیت، انواع کلاسهای رقص و قالبهای مختلف تنیس به صورت متناوب ( راکت بال، اسکواش) می باشد.                                                     .  

باید به این مساله توجه کرد که که تمرینات ایروبیک می بایست در قالب خاص خود انجام شود که البته به هدف و شرایط فیزیکی شما، سوابق بیماری و وضعیت جسمانیتان نیز بستگی دارد.

هرچند که در مجموع ایدهء اینکه ورزشهای مختلفی انجام دهیم، فکر جالبیست - به عنوان مثال تعادل و توازن برقرار کردن میان تمرینات و ورزشهای متناسب با شرایط جسمانی فرد بهترین شیوه انجام ایروبیک می باشد، این استراتژی مصدومیت های پیاپی را کاهش و بروز آنها را تقلیل می دهد و موجب می شود که در موقعیتها و شرایطی که فرد فعالیتهای زیاد بدنی انجام میدهد توازن و بالانس بیشتری در حرکات ماهیچه ها برقرار گردد، که این امر موجب لذت بردن بیشتر فرد نیز می شود.

به خصوص این مساله هنگامی که فرد ورزشها و تمریناتی با تحرک بالا مثل (دویدن، رقصهای سنگین، تنیس، راکت بال و اسکواش) یا ورزشهایی با تحرک کمتر مانند (شنا، پیاده روی، اسکی) انجام می دهد بسیار حائز اهمیت است.

توصیه های محتاطانه ما برای اینکه دچار مشکل نشوید در خصوص کسانی است که فعالیتهای ورزشی زیادی انجام میدهند و اگر شما اضافه وزن دارید و یا سابقه مصدومیتهای طولانی، یا در حال حاضر از مشکلاتی در نواحی پا، مچ پا، زانو، مفصل ران یا کمر دارید باید در انجام تمرینات ایروبیک احتیاط کنید. اگرچه تمرینات ایروبیک، تمرینات تکنیکی یا با تمرکز زیاد نیست، اما این ورزش به بهبود وضعیت جسمانی شما و پیش گیری از مصدومیتها کمک شایانی میکند. البته همه شیوه هایی که ممکن است در رابطه با ایروبیک از سوی سایرین مشاهده کنید مناسب و اصولی نیست. شما می بایست شیوه صحیح و درست را از مربیان ایروبیک یا فیزیولوژیستها بیاموزید.

مدت زمان انجام تمرینات ایروبیک
اینکه چه مدت زمانی را برای انجام تمرینات ایروبیک باید اخنصاص دهید بستگی به هدف، جدول برنامه ریزی و شرایط فیزیکی شما دارد، اما زمان 10 تا 60 دقیقه به نظر می رسد زمان قابل قبولی باشد.

اگر هدف شما کاهش وزن اضافی بدنتان باشد و در شرایط مساعدی هم باشید میتوانید مدت بیشتری هم ورزش کنید. شاید در اینصورت چیزی حدود سی، چهل یا شصت دقیقه هم به شما توصیه شود. تحقیقات اخیر نشان داده که سطح امادگی بدنی حتی با تمرینات نظم 10 دقیقه ای در روز هم افزایش می یابد. البته بهتر آن است که این تمرینات 10 دقیقه ای روزی دو یا سه بار و حداقل پنج روز در هفته باشد.
برای بالانس کلی آمادگی بدن، سلامتی و تناسب اندام جدول سی دقیقه ای توصیه میشود.

دشواری تمرینات تا چه حد باشد؟
میزان دشواری و سختی تمرینات ایروبیکی که شما انجام میدهید از 3 طریق اندازه گیری میشود:

1- تعیین و اندازه گیری ضربان قلب، که روش خوبی برای این است تا بدانید با افزایش تحرکات بدنیدر هر دقیقه به چه اندازه ضربان قلب بالا میرود.

2- شیوه بعدی تست صحبت کردن نام دارد، شما باید قادر باشید وقتی که تمرین میکنید به راحتی هم صحبت کنید (این شیوه برای فهمیدن اینکه تمریناتتان چقدر سنگین است بسیار مفید می باشد).

3- با توجه به میزان تواناییتان به سادگی میتوانید بفهمید که تمرینات با وجود دشواری چه تاثیری بر شما میگذارند.

البته شما و مربی تان میتوانید به کمک هم تعیین کنید که چه روشی برای شما مفید تر است و قابلیت بیشتری دارد، چرا که ما نمیتوانیم توضیحات کافی را با ذکر جزییات واقعی به شما ارائه دهیم. اگرچه به نظر میرسد که تمرینات متوسط و متعادل برای یک فرد عادی میتواند کاملا" لذت بخش باشد.

در بخش بعدی این مقاله به چگونگی انجام تمرینات ایروبیک بر مبنای هدف افراد میپردازیم.

ایروبیک چند نوبت و چه مدت؟

در ادامه مطلب قبلی پیرامون ایروبیک و تمرینات مرتبط با آن در این مقاله میخواهیم به بررسی این مقوله بپردازیم که اصولا" چه مواقع و زمانهایی تمرینات ایروبیک باید انجام شوند و در طول هفته چند بار تکرار گردند.

تعداد دفعات نرمال و معمول انجام این تمرینات دو بار در طول هفته است. در شرایط ایده آل و نرمال انجام دو بار در هفته این تمرینات به شما این فرصت را خواهد داد تا تناسب اندام خود را حفظ کرده و از آمادگی جسمانی خوبی برخوردار باشید. اما به عقیده کارشناسان و فیزیولژیستها انجام سه تا پنج نوبت تمرینات در طول هفته بهتر و موثرتر خواهد بود.

هدف از دست دادن وزن زیادی
اگر هدف اصلی شما از ایروبیک از دست دادن چربی و وزن اضافی باشد، شش یا هفت نوبت در هفته که تقریبا" معادل روزی یکمرتبه است، میتواند تاثیر بالقوه ای روی اندام شما داشته باشد و شما را به وزن مطلوبتان برساند. در مجموع آنچه در انجام این تمرینات حائز اهمیت است افزایش مدت زمان انجام حرکات، استمرار و تکرار، و بالا بردن میزان دشواری تمرینات میباشد. مخصوصا" اگر در شرایط جسمانی مناسبی نیستید، وزن اضافی دارید، سالخورده اید و یا در دوران بهبودی از مصدومیت و سپری کردن دوران نقاهت هستید، این تمرینات برایتان بسیار مفید خواهد بود و اگر هنوز هم شک دارید از به آرامی مراحل ساده و سبک ایروبیک شروع کنید و از این ورزش لذت ببرید.

گرم کردن بدن
با حرکات و نرمشهایی خیلی نرم و آرام در کمال آرامش خودتان را گرم کنید، همین نرمش ها باعث میشوند تا اگر مشکل جسمانی دارید ناراحتی و دردتان کاهش پیدا کند و کم کم بهبود پیدا کنند. گرم کردن و آماده کردن بدن برای تمرینات ایروبیک با انجام نرمشهایی سبک و در سطوح ساده ای از تمرینات کششی به مدت 2 تا 10 دقیقه به شما کمک ویژه ای خواهد کرد، اما به یاد داشته باشید که نباید به طور ناگهانی در طول انجام تمرینات، آنها را متوقف کنید چرا که ممکن است دچار سر گیجه شوید یا از حال بروید.

تصورات غلط
این تصور غلط که تمرینات ایروبیک ماهیچه ها را سخت و غضلانی میکند بسیار طبیعیست، اما واقعیتش این است که انجام این تمرینات تاثیر بسیار کمی در سفت کردن ماهیچه ها دارد. در تمرینات معمولی ایروبیک ماهیچه هایی که در بدن بیش از سایرین فعالیت میکنند، صدها حرکت ماهیچه ای را به طور متناوب تکرار می نمایند - بدون اینکه در برابر این تمرینات مقاومتی نشان دهند، در صورتیکه بخواهید ماهیچه ها و عضلاتتان محکم و سفت شوند تمرینات وزنه برداری تاثیر قابل توجهی در این باره خواهند داشت.

برداشت غلط دیگر در این مورد این است که اغلب تصور میکنند با انجام تمرینات ایروبیک در تعداد دفعات محدود و زمان نرمال میتوانند چربی اضافی و وزن زیادی خود را به سرعت از دست میدهند. تحقیقات اخیر نشان داده است که ما با انجام هرگونه حرکات کششی و ماهیچه ای ممکن است بتوانیم وزن اضافه مان را از دست بدهیم.

هدف اصلی شما از انجام ایروبیک
اما اگر هدف شما از ایروبیک رسیدن به یک تعادل و بالانس جسمانی، و بالا بردن درصد سلامتی و داشتن روحیه خوب است، باید به خاطر داشته باشید که تنها راه تاثیر گذار و موثر در این امر انجام مرتب و همیشگی تمرینات ایروبیک می باشد. حتی اگر این تمرینات از حرکات کششی بسیار طی مدت زمان کوتاهی برخودار باشند. سعی کنید از ورزش ایروبیک لذت ببرید و تمریناتش را آسان بگیرید تا در طول یک مدت زمان مشخص تاثیراتش را ببینید. از آنجاییکه عمده تمرینات ایروبیکی روی تکرار حرکات تاکید دارد، به همین جهت نیاز چندانی به تمرکز کامل ندارد (هرچند توجه و تمرکز کافی از لحاظ تکنیکی در انجام هر ورزشی مهم است) ، اما به هر حال خواندن و گوش کردن به موزیکها و نوارهای آموزشی، تماشای برنامه های تلویزیونی ایده جالبی برای یادگیری بهتر تمرینات ایروبیک است.

به خاطر داشته باشید اگر شما نمیتوانید در حین تمرینات صحبت کنید به این علت است که خوب تنفس نمیکنید، اگرچه شاید کمی سخت باشد، اما لذت بردن شما را از تمرینات دو چندان میکند. جدول تمرینات ایروبیکی به طرز جالبی اطلاعاتی را که شما باید داشته باشید در اختیارتان میگذارد و به طور روزانه پیشرفت شما را مورد محاسبه قرار میدهد.

نکات مهم تمرینات خود را اعم از مدت زمان انجام و درجه سختی و آسانی اش را یادداشت کنید، زیرا این شیوه خوبیست که در طول یک دوره تمرینی بفهمید چقدر به آمادگی بدنی و جسمانی رسیده اید. مشاهده این پیشرفتها شما را علاقه مند و پر انگیز به ایروبیک نگاه میدارد.

تحقیق درباره  روانشناسی ورزش

این فلسفه که عقل سالم دربدن سالم است ، به تمدن یونان وچین باستان بازمی گردد.

به هر حال ، فقط درسالهای اخیر است که دیسیپلینی ، که بنام روانشناسی ورزشی مشهود می با شد ، به عنوان جز مهمی ازعلوم ورزشی ، شناخته شده است . روانشناسی ورزشی دردودهۀ اخیر به شکل معناداری رشد وتوسعه یافته است . توجه وعلاقه به این رشته تدریجاً روبه افزایش است وگسترۀ دانش وابسته به این حوزه آنقدررشد کرده است که به شاخه های متعددی نیزتقسیم شده است . به مفهوم وسیع کلمه روانشناسی ورزشی کلاً دربرگیرنده جنبه های روانشناختی ، ورزشهای رقابتی ، تمرین ، آمادگی جسمانی ، استراحت وپیشرفت مهارتهای حدکتی می باشد .

توسعۀ تاریخی روانشناسی ورزشی   

درسال 1895 ، جورج فیتز آزمایشی برزمان عکس العمل که یکی ازقدیمیترین تحقیقاتی است که توسط آن مراحل روانشناسی واجرای حرکات ورزشی را          می آموزند ، انجام داد . درهمان زمان نورمن تریپلت رابطۀ بین حضوررقیبان ونحوۀ اجرای حرکات درمسابقۀ دو چرخه سواری رامورد مطالعه قرارداد وکشف کرد که دفعات رکاب زدن درزمان حضوررقیبان تندتر اززمانی است که رقیبان حضور ندارندوفرد تنهاست . بنابراین اوحوزۀ تحقیقات « تاثیر حریفان درورزش » را که امروزه هنوزهم فعالیت دارد بنیان نهاد . چرا بعضی ازورزشکاران درزمان اجرای حرکات درحضور جمعیت وتحت فشار بهتر عمل می کنند . درحالیکه بعضی دیگر تحت چنین شرایطی دچار افت عملکرد وشکست می شوند ؟ برای پاسخ دادن به چنین سؤالاتی کلمن گریفیت ، اولین آزمایشگاه تحقیقات روانشناسی ورزشی رادر سال 1925 بنیان نهاد . این آزمایشگاه دردانشگاه ایلینویز درآمریکا قرارداشت .  بزودی بعد ازآن آزمایشگا ههای دیگری ازاین نوع دربرلن ولنینگراد ساخته شد . درسال 1965 اولین کنگرۀ بین المللی روانشناسی ورزشی دررم تشکیل شد . بعد ازآن   انجمنهای مشابهی به فواصل زمانی منظمی تشکیل گردید . که آخرین بار با میزبانی سنگاپور درسال 1989 انجام گرفت .

   مهارتهای مربوط به توجه ونقش آن دریادگیری حرکتی 

شاید فکرمی کنید که خود ورزشکاران چگونگی برقراری وتنظیم توجه خودرا بلدند . البته که این باور، باور غلطی است . تفکیک محرک اصلی ازبین شبکه محرکها ، چگونگی تغییر وتنظیم توجه برحسب ضرورت ، چگونگی تشدید توجه وتمرکز ، مهارت هایی اساسی درانجام بهینه عملکرد هستند ومی توانند به ورزشکاران آموزانده شوند. اگر اصول مربوط به برقراری توجه را به درستی مورد استفاده قراردهید ، بهترمی توانید به ورزشکارانتان مهارت های مربوط به توجه رابیاموزید . هدف این مطالب  ازاین جزوه بدین قرار است .

-A تدارکات شما به اطلاعاتی درموردچگونگی آموزش مهارتهای مربوط به توجه .

-B تجهیزشما به اطلاعاتی درموردتوجه وتمرکز، که می تواند موجب ارتقاء سطح مربیگری تان گردد .

     وسرانجام اینکه مهارت مربوط به توجه خودتان ، درچه حدی است .

اهمیت توجه

مهارتهای مربوط به توجه ، یکی دیگر ازسلسله مهارتهای روانی اساسی ولازم ، برای انجام بهینه وموفق رفتارها وحرکات درورزش است . می دانیم که بهترین سطح عملکردی درمحدوده انرژی روانی بهینه رخ می دهد که ازمشخصات بارز آن ، برقراری توجه ، تنها وتنها به فرآیند انجام مهارت می باشد . سیکزنت میحالی در1975 می گوید ، سبکبالی زمانی رُخ می دهد که توجه فرد درحین اجرای مهارتها ، تنها برروی محرکها وعوامل اصلی مربوط به اجرا، برقرار بماند . افکارمنفی ودیگر عوامل مُخلِ توجه ، به عملکردهای مهارتی صدمه می زنند . زمانی که تمرکز برفعالیت معطوف گشته وانرژی روانی بالاست ، ورزشکاران حالت روانی دگرگون یافته ای را گزارش می کنند که مشخصات آن درپیش می آید . بنظر می رسد  که زمان کند گشته و حتی گزارش می کنند که مشخصات آن در پیش می آید. بنظر می رسد که زمان کند گشته و حتی متوقف شده است، فعالیت ها و اعمال به شکل حرکت آهسته پیش می روند و ورزشکاران احساس تسلط و احاطه بر کار می کنند. چنین حالت تشدید یافته ای از تمرکز وقتی که ارادی باشد، موجب احساس نشاط و لذت می گردد.

در شرایط فعالیت، رسیدن به سبکبالی به دو طریق رخ می دهد. یکی حالتی است که فرد مشغول پرداختن به ورزشهای حساس و دقیق است، ورزشهایی که در آنها امکان اشتباه بالاست یا درصد خطاپذیری بالایی دارند. در این نوع ورزشها کمترین خلل  در توجه، به یک خطای جبری منتهی می گردد. دیگری، حالتی است که ورزشکار درجه تسلط اش بر فرآیند برقراری توجه چندان بالاست که تمام انرژی روانی تولید شده اش، صرفا صرف فعالیت و کار می گردد.

به علت ضعف ورزشکاران در توسعه مهارتهای مربوط به توجه، آنها کمتر به تجربه حالت سبکبالی دست می یابند، در واقع نمی توانند خود را به این حالت برسانند. اما ورزشهایی که ماهیتا توجه برند، چون صخره نوردی، اسکی بازی. اتومبیلرانی و دیگر ورزشهای پرریسک بلحاظ مخاطرات اشتباه، می توانند موجب رسیدن به سبکبالی گردند. انواع دیگر ورزشها هم ماهیتا مجذوب کننده هستند و از پرداختن به آنها می توان به حالت سبکبالی دست یافت.

همراه با انجام هرچه بیشتر تمرینات جسمی و حرکتی، مهارت هرچه بیشتر خودکار می شود. هرچه که مهارت بیشتر خوددکار شود، بدون نیاز به برقراری توجه کامل، فارغ از دایره نفوذ عوامل توجه گسل، امکان انجام سهولت آمیز آن فراهم می گردد. برای اینکه مهارت خودکار شود بایستی در جریان فراگیری بمیزان شدیدی مستغرق کار باقی ماند. برای ابقاء و حفظ غرق شدگی در کار، ذهن باید این شرط را بپذیرد که مسابقه برای شکست دیگران نیست، بلکه عرصه شناخت قابلیتها و ظرفیتهای فرد است. هرچند که جستجو و شناخت ظرفیتهای هر فردی یک جریان بی انتهاست، اما پروسه تعقیب شناحت این جوهره پروسه ای دلربا و جذاب است، چرا که خود نوعی مسابقه در جهت خودشکوفائی قلمداد می گردد.

تعریف توجه   

توجه، جریان هدایت کننده آگاهی های ماست که بموازات دریافت اطلاعات توسط حواس، ادامه می یابد. همانطور که می دانید اطلاعات از طریق حواس ما از جهان پیرامون کسب می شود. در هر لحظه حواس ما بوسیله محرکهای محیطی متعددی مورد تهاجم قرار می گیرند.

وقتی که احساسهای شما برایتان منشخص می گردند و به آنها وقوف می یابند، آنگاه ادراک صورت می گیرد. پس ادراک، جریان پردازش و روشن شدن اطلاعات ناشی از علائم و رویدادهای واقعی است. ادراک زمانی به سهولت صورت می گیرد که شما به احساس های دریافتی خود توجه کنید.

همانطور که مشاهده می کنید فرآیند اخذ تصمیم مستلزم توجه سپاری به ادراکات است. از اینقرار، توجه یک فرآیند شناختی است که بوسیله آن اطلاعات رسیده از محرکات، کشف، سازمان بندی و هدایت می شود. توجه، توسط سطح هوشیاری هر فرد و ظرفیت او در پردازش اطلاعات ورودی، تحت تأثیر قرار می گیرد.

حواس شما در معرض تحریک محرکات بیشماری از محیط هستند، ولی تنها زمانی که به گروه خاصی از آن محرکها توجه کنید، آنها را ادراک خواهید کرد. آنچیزی را که در  ذهن  تجربه  و احساس می کنید، بستگی به آن دارد که توجه تان را به کجا می گردانید. مکانیزم توجه در عین حال بر صرفه جوئی انرژی روانی تأثیر دارد زیرا که محرکها را تقلیل می دهد و بخش اصلی و مربوط را، از فرعی و نامربوط، تفکیک می کند. اگر توجه تان را از افکار منفی برگیرید، دچار استرس نخواهید شد و اگر به محرکات اصلی مربوط به فعالیت پاسخ دهید، می توانید به عملکرد بهینه دست یابید. راه درازی تا شناخت مکانیزم های مربوط به توجه در مغز و چگونگی کنترل آنها باقی است، اما از یافته های موجود بشری نیز می توان استفاده کرد. در بخش بعدی به موارد زیر می پردازیم .

·        انتخاب محرک اصلی ضرور به توجه.

·        تنظیم توجه بر محرک اصلی .

·        تقویت شدت توجه، مخصوصاً تمرکز.

گزینش هدف توجه

همانطور که گفتیم یک مهارت اساسی در مورد توجه، انتخاب محرک یا محرکات اصلی از  بین  شبکه  متعددی  از  محرکات  فرعی  یا  بی ربط، در حین فعالیت می باشد. برای یک بازیکن مهاجم در فوتبال، امان نگهداشتن توپ از یورشهای مدافع، جستجوی منافذ نفوذ، محک و ارزیابی نحوة استقرار مدافعین دیگر، مشاهدة همة موانع مقابل و انجام مانورهای مربوط به پست فوروارد، وظایف مهمی هستند که انجام موفق آنها به انتخاب مناسب هدف توجه در هر لحظه یا لحظات بازی، ارتباط دارد. چگونه ورزشکاران به این قابلیت دست می یابند؟ از طریق تصمیم گیری و پاسخ های سریعاً اتخاذ شده بوسیله کامپیوتر استثنائی نیمکرة راست مغز. می دانیم که اگر بخواهیم بطور فردی و از راه کوشش و خطا به این قابلیت دست یابیم، سالها وقت مورد نیاز است. اما بافراگیری مهارتهای مربوط به توجه می توانیم زمان کسب این قابلیت را کاهش دهیم چرا که امروزه روانشناسان  می دانند  که  چگونه  برخی  از  مکانیزم های  پیچیده توجه، کار می کنند. هرچند که نسخه ساده ای وجود ندارد.

پاسخ سوگیری

مکانیزم فعالیت توجه که کنترل کننده برقراری ذهن شما برمحرک مورد نظر است، شباهت زیادی به مکانیزم فعالیت سیستم عصبی خودکار که برخی اعمال حیاتی ما را کنترل می کند، دارد. حتی اگر توجه تان را معطوف به سیستم عصبی خودکار نگردانید، به طور خود بخودی وظایفش را انجام می دهد.

اگر مکانیزم توجه را در انسان به حال خود واگذارید، سیستم عصبی هدف توجه را برحسب ضرورتهای واقعی و عینی برمی گزیند. مکانیزم برقرار سازنده و جلب کننده توجه بر روی هدفها، پاسخ سوگیری نام گرفته است. پاسخ سوگیری به ارگانیسم کمک می کند تا تفاوتها و تغییرات غیر معمول محیط را درک کند. این پاسخ یک پاسخ حیاتی ضرور برای انواع و گونه ها می باشد زیرا که موج هوشیاری افراد متعلق به این انواع، در مقابل خطرات بالقوه محیط می گردد. اگر پاسخ سوگیری در انواع وجود نداشت، آنوقت هر موجود می بایستی با تقطیع و پردازش جزء به جزء اطلاعات دریافتی از تک تک حواسش، که روندی طولانی و پرپیچ و خم را در بر می گرفت، وضعیت محیط خصوصاً محاطرات آنرا، شناسایی می کرد.

در ورزش چنانچه توجه به جنبه های اصلی کار معطوف نشده باشد، پاسخ سوگیری می تواند توجه را معطوف به این وجه نموده و فرصت گسستن را از آن بگیرد.  علاوه بر عوامل خارجی تأثیرگذار بر پاسخ سوگیری، سه عامل درونی قویا بر توجه تأثیر می گذارند که عبارتند از :

·        علاقه و رغبت

·        طرحواره های ذهنی

·        قدرت غربالگری – محرکات نامربوط

علائق ورزشکاران

توجه هر فرد از علاقه اش پیروی می کند. شما، به سخنرانی ای می توانید گوش بدهید که مطالبش مورد علاقه تان باشد. این اصل می تواند در خدمت جلب توجه ورزشکاران قرار گیرد. بطور کامل چگونگی انجام مهارت را به شاگردان بیاموزید و آنها را با کاربردهای مهارت و نش آن در نقشه تیمی، آشنا سازید. لازم است که شاگردان علت انجام تمرینات جسمی را بدانند، بر علت انتخاب استراتژی تیم واقف باشند و دریابند که علاقه به کار، چگونه افزایش یافته، موجب توسعه توجه در برقراری به فعالیت می گردد.

علاقه ورزشکار به فعالیت ورزشی و لذت بردن از بازی در واقع پاسخی است که نیاز به جنبدگی در انسان، دریافت می کند. اگر شما تمرینات را فقط منحصر به تمرینات خشک، تعالیم شفاهی و شرطی سازی جسمانی سازید، آنوقت در برقراری و حفظ توجه شاگردان، مشکل خواهید داشت. تمرین را با توجه به ذوقیات شاگردان و بطرزی فرحبخش طراحی کنید تا بتوانید توجه آنها را مورد استفاده بهینه قرار دهید. آزادی دادن به ورزشکاران در تعیین حداقل حدودی از تمرینات دلخواه، موجب توسعه علاقه به کار می گردد زیرا که احساس خودمختاری و مسئولیت را در آنها دامن می زند. تأثیر افزایش انگیزه، جلب توجه به منبع انگیزشی که همانا تمرین است، می باشد.

طرحواره ذهنی

دومین عامل درونی تأثیر گذار بر توجه، طرحواره پیشین ذهن است. ورزشکاران از طریق تجارب شان بتدریج یک طرحواره ذهنی را نسبت به محرکات بیرونی یا درونی ای که باید به آنها گوش بزنگ باشند، در خود توسعه می دهند. تکنیک توقف فکر، بر پایه ساختن ابتدا یک پیش ساخت ذهنی و سپس توقف آن استوار است. مربی ای که در بسکتبال به بازیکن سانترش نحوة پر کردن جای خالی یکی از  گاردها  را  در  دفاع  آموزش  می دهد، طرحواره کمک در دفاع را در او پی می ریزد.

روسها از روش طرحواره سازی بنحو شایسته ای استفاده می کنند. آنها برای رقابتهای مهم بین المللی، نمونه فیلم ها و تصاویر میادین ورزش را از نظر ورزشکاران می گذرانند و برحسب طرحواره های شکل گرفته از آن فیلم ها به تمرین پرداخته، خود را جسما و روحا آماده نگه می دارند. این روش به آنها کمک می کند که محرکهای زائد مربوط به مسابقات را غربال می کنند  و افکار منفی را دور افکنند. زمانی که به محل مسابقه می رسند چیز تازه و غریبی در محیط نیست، چرا که آنها قبلاً لااقل با طرحواره ذهن شان، در میدان مسابقه حضور یافته اند.

غربالگری محرکات نامربوط

افراد در توانائی غربال سازی محرکات نامربوط محیط، با هم متفاوتند. محرابیان 1970 افرادی که در این غربالگری توانایی دارند، معمولاً از اضطراب کمتری برخوردارند. قوة همدلی شان کمتر است و معمولاً نسبت به گزینش و انتخاب، حساسیت دارند. آنها بطور خودکا موقعیت پیچیده را تجزیه و تحلیل می کنند. در صف مقابل آنها، که در این قوه ضعف دارند، مضطرب تر ، ناهمدل تر و توجه گریزتر هستند. آنها در گزینش محرک اصلی و مربوط و تغییر این محرک بر حسب تغییر شرایط، دشواری دارند. عوامل مخل توجه خیلی زودتر در آنها مؤثر می افتد و معمولا خیلی سریع آشفته می شوند. بهمین دلیل لازم است که به آنها در گزیدن محرکات اصلی و تعویض آن به وقت ضرور، آموزش داده شود. بهر حال مهم ترین عامل مؤثر بر توجه ورزشکاران، خواست و ارده خود آنان است. لازم است که نیروی غربالگری تقویت شود، زیرا که پاسخ سوگیری و عوامل دیگر می توانند تأثیرات اساسی بر روی جهت توجه ورزشکاران داشته و آنرا منحرف سازند. بهمین دلیل قدم دوم، انتخاب محرک اصلی و مرحله بعدی چگونگی برقراری و نگهداری توجه بر این محرک است.

ابعاد توجه

هر ورزشی محرکهای مربوط به خود را ، برای برقراری توجه دارد ولی در تجزیه و تحلیل عمومی ورزش ها دو بعد اصلی مفید جهت درک نیازهای مربوط به توجه، شناسائی شده است. یکی از این دو بعد فراخنای توجه است، خواه توجه تنگ یا گشاد برقرار شده باشد و بعد دیگر جهت توجه است، خواه توجه متوجه درون فرد باشد و یا اینکه معطوف محرکهای بیرونی گشته باشد. روبرت نیدیفر 1976.

فراخنای توجه تعیین می کند که چه تعدادی از محرکهای مربوط به کار یا محیط، بایستی در کانون آن قرار گیرند. بطور عمومی و برای برخی از مهارتها، یک توجه گشاد و پهن لازم است مثلاً برای مدافع فوتبال یک توجه گشاد برای پیش بینی چند موقعیت امکانی یا حدس احتمالی چند دریافت کنند پاس، لازم است. اما در برخی از مهارتهای ورزشی، توجه تنگ مورد نیاز است، چون ضربه زدن یا پرتاب ها.

خطوط راهنمائی برای توسعه انتخاب هدف توجه

·    بخش های ضرور به توجه برای هر مهارت ویژه ای در ورزش موردنظرتان، باید بوسیله مربی و بازیکنان بررسی شود. نوع بیرونی یا درونی و تنگی یا گشادی توجه را برای آن مهارت، باید مشخص سازید.

·    وقتی که توجه سوگیری بیرونی دارد به شاگردانتان بیاموزید که کدام محرکات و به چه منظوری، باید در کانون توجه قرار گیرند. تعداد محرک ها هرچه کمتر و محرک هر چه مشخص تر باشد ، بهتر است.

·    وقتی که توجه سوگیری درونی دارد سعی کنید آنرا در مرکز افکار سودمند و مثبت قرار دهید و افکار منفی را به حاشیه برانید.

·    وقتی مشغول انجام مهارتی هستید، توجه تان را معطوف فعالیت در دست انجام و آنچه که اکنون در مقابل شماست، بسازید. توجه تان را از آنچه که درگذشته انجام داده اید یا آنچه در آینده انجام خواهید داد، برگیرید.

میزان سازی توجه

ورزشکاران بایستی با تعویض دائمی توجه از محیط بیرونی به درونی و بالعکس، سنجیده شوند. این توانایی، به کنترل و میزان سازی فراخنا و جهت توجه نیاز دارد. عوامل تأثیرگذار بر میزان سازی توجه در این فصل مورد بررسی قرار گرفته اند.

سبک توجه

یافته های نیدیفر در 1976 حاکی از آنست که خیلی از ورزشکاران دارای یک سبک مسلط در بین سبکهای برقراری توجه هستند که در مدل چهار گوشه ای تصویر (3 – 9) معرفی گردیدند. تثبیت سبک مسلط هر ورزشکار، محصول موفقیت های او در بکارگیری آن سبک است. بهمین دلیل تعویض سبک برقراری توجه، دشوار است، بخصوص اگر ورزشکار در سبک هدف تعویض هم، ضعیف باشد. نگاهی به چهارشیوة برقراری توجه نیدیفر و نقاط ضعف و قوت آنها بیفکنیم.

توجه گشاد درونی

گروه صاحب این سبک معمولاً ورزشکاران متفکری هستند. در ذهن خود برنامه ریزی می کنند. تغییر شرایط تاکتیکی بازی را سریع درک کرده و دست به انطباق خودشان می زنند. در پیش خوانی حرکات رقیب توانا بوده و پاسخهایشان معمولاً مقتضی و درست است. یک خطر در مورد این دسته از ورزشکاران آنست که ، ممکن است بمیزان فزون از حدی در تجزیه و تحلیل بازی فرو روند، خصوصاً وقتی که بازی بر شرایط طبیعی و مطلوب پیش نمی رود. ممکن است غرق شدگی در بازی بدان حد بالا باشد که وجود خودشان را فراموش کرده و محرکات اصلی را در بازی دست بدهند.

توجه گشاد بیرونی

ورزشکاران بکار گیرنده این سبک برقراری توجه، توانایی توجه به تغییر سریع شرایط بازی را دارند. قادر به کسب اطلاعات فراوان از بیرون هستند. خطر مهم در مورد آنها اینست که استعداد کسب اضافه بار اطلاعات، ممکن است منجر به سردر گمی و ناتوانی در اتخاذ پاسخ در مقابل تغییرات سریع بازی گردد.

توجه تنگ بیرونی

ورزشکارانی که گلف بازی می کنند و گوی می زنند یا در هر گونه فعالیت ورزشی ای که نیاز به تنگ و کانونی کردن توجه دارد، این سبک، از توجه به عمل مؤثرتری ، برخوردار است. این سبک برقراری توجه در اتخاذ پاسخ سریع در مقابل تغییرات شرایط بیرونی، کاستی دارد.

توجه تنگ درونی

این سبک کاربردش در شناخت خطاهای عملکرد و ضعف های استراتژی است. اما چنین گرایشات تشخیصی ای، خطر رشد تحلیل انتقادی فرد از خودش را نیز در بردارد. ورزشکاران بکار گیرنده این سبک در ورزشهایی که تغییرات در آنها با دور آهسته و با علائم کاملاً مشهود پیش می رود، بهتر عمل می کنند. ورزشکارانی که گرایش به گسست توجه دارند با این روش کمک می شوند.

زمان تعویض توجه

یک نکتة مورد غفلت قرار گرفته اینست که ورزشکاران علاوه بر آگاهی یافتن بر چگونگی تعویض جهت و فراخنای توجه، بایستی زمان تعویض توجه را نیز فرا گیرند. خیلی از خطاهای توجه، محصول عدم تشخیص زمان تعویض نوع توجه است. در اینگونه موارد تعویض توجه یا به کندی صورت می گیرد و یا خیلی تند و زود هنگام است.  یک نمونه خطای تعویض، زمانی است که به علت درگیری درونی بازیکن با خودش به علت از دست دادن توپ ، نتواند توجه اش را از درون به بیرون تعویض نماید و بهمین دلیل از پوشش دادن به منطقه خالی دفاعی، باز بماند. یک نمونه دیگر، بازیکنی است که توپ را از دست می دهد، صرفاً بدین دلیل که قبل از اینکه توپ را تصاحب کند، توجه اش معطوف آنست که آنرا، کجا بفرستد. این یک نمونه خطای عطف توجه است که بعلت نابهنگام بودن آن و جابجایی هدف دیگر ( امکان ارسال توپ) با هدف اصلی، (تصاف توپ) صورت می گیرد. تنها از طریق مشاهده دقیق خطاهای زمان توجه و به بحث گذاردن آنها با ورزشکاران ، می توان به شناسائی شان موفق گردید.

استرس

فراخنا و جهت توجه بطوری اساسی توسط تغییرات سطح انرژی روانی ورزشکاران، تحت تأثیر قرار می گیرند. بموازات افزایش انرژی روانی، فراخنای توجه تنگ می شود. در این شرایط محرکات غیر اصلی ابتدا حذف می گردند و سپس اگر انرژی روانی از حد بهینه خیلی بالاتر برود، توجه از محرک اصلی مربوط به فعالیت نیز، گسیخته می گردد. این ارتباط، ارتباطی است بس پیچیده. نظری ژرف تر بدان بیفکنیم.

فراخنای توجه تان را چون پرتوی از یک چراغ در نظر بگیرید. وقتی سطح انرژی روانی پایین است ، پرتو چراغ کاملاً گسترده می باشد و شما در آن لحظه به چندین محرک بطور توامان توجه دارید. در زمان بازی درست است که باید به محرکات اصلی مربوط به بازی توجه نمائید ولی در عین حال تعدادی از محرکات فراعی و نامرتبط با فعالیت نیز، مد نظر قرار می گیرند، مثل سروصدای جمعیت، صحبت های هم تیم تان در این حالت انرژی روانی شما تماماً و تنها، در خدمت بازی نیست، بنابراین کمتر محتمل است که عملکرد بهینه ای داشته باشید.

تصدیق می کنید که با بازی نامطلوب و کرخت تان میدان مسابقه را ملال آور ساخته اید. از این وضع ناراحت هستید اما، فکر مثبت روان افزایی را در خود دامن می زنید. اکنون انرژی روانی شما تا محدودة بهینه ارتقاء می یابد و پرتو چراغ آن چنان تنگ می شود که تماماً بر روی فعالیت سایه می افکند و هرگونه محرک  فرعی و نامربوط را در پرده استتار می نشاند. اما یک حالت دگر، سبکبالانه در حال بازی درخشانی هستید. هم نبرد شما نگاه غیظ آلودی به دارو انداخته و به شما نسبت انجام یک بازی ناجوانمردانه و حیله گرانه را می دهد. شما از واکش او دچار مصیبت و استرس می گردید، در این شرایط پرتو چراغ (تمرکز) تنگ تر می شود . در این شرایط برخی محرکات مهم دیگر که باید به آنها توجه ورزید، فراموش  می شوند  و  موجب  ارتکاب  اشتباهاتی  از جانب شما می گردند، که چند لحظه پیش وجود نداشتند.

نه تنها انرژی روانی منفی بالا،  استرس، موجب تنگی هرچه بیشتر توجه می گردد، بلکه سمت و سوی توجه را نیز به درون می کشاند و به دلیل اینکه فرد را دچار افکار منفی و تجزیه و تحلیل وقایع می سازد، توجه را از فعالیت در دست انجام، بر می گیرد. وقتی که تشخیص می دهد که دچار استرس هستید و پرتو چراغ توجه برای دیدن راه و طریق، تنگ است، با همان پرتو تنگ به جستجو و تفکیک محرکهای اصلی می پردازید. اینکار، شبیه بازی بسکتبال در یک ورزشگاه کاملاً تاریک، در زیر نور یک چراغ قوه است. در این شرایط، سعی در تفکیک محرکات اصلی، نه تنها یافتن آنها را دشوار می سازد، بلکه فرد را در مقابل تأثیر سوء عوامل توجه گسل نیز مستعدتر می گرداند. چراغ توجه شما ممکن است بر روی نیمکت ذخیره ها، آنجا بیفتد که یکی از یاران راهنمائی ارائه می دهد یا به سوی راهنمای دیگری در کنار زمین، جهت گیری کند و یا اینکه سایه اش را بر خود سرزنش گرتان بیفکنید که از ارتکاب یک خطای نابجا ، ملول هستید، یا اینکه درگیر سرزنش رقیب مقابل تان گردد.

ورزشکاران با رد اضطرابی بالا، آنهایی که قدرت غربالگری محرکها را ندارند، مستعد به غلتش در دام اختلالات توجه هستند و ورزشکاران با رد اضطرابی پایین، غربالگران زبده محرک ها، توانائی بیشتری در معطوف گشتن به کار و فعالیت دارند. گروه اول بیشتر روی خود نقادی و افکار منفی متمرکز می شوند، از همین روست که استرس، میزان سازی دقیق توجه را غیرممکن می سازد و به هر دو بعد فراخنا و جهت آن، آسیب  می رساند. به همین دلیل قوة مقابله با استرس، برای تنظیم توجه اساسی است و بالعکس مقابله با استرس توجه را از افکار منفی و تنش عضلانی باز می گیرد و آنرا با محرکات مربوط به فعالیت درگیر می سازد.

اختلال در مواجهه با استرس بر روی توجه تأثیر می گذارد و ضعف برقراری توجه، قابلیت مواجهه با استرس را کاهش می دهد. لازم است که هر دو قابلیت توسعه یابند.

عامل مخل دیگر در تنظیم توجه و تعویض بموقع آن، زمانی است که محرک قبلی به علت قدرت و سهم آگینی ، موجب می گردد که فرد خود را مستغرق آن ساخته و نتواند کنارش بگذارد. این محرک قدرتمند، ممکن است برخی از بحرانهای مربوط  به  زندگی  باشد  که  معمولاً موجب تولید استرس بالا، اندوه یا هیجان می گردند. چنین وقایعی وقتی که در ذهن ورزشکار خانه کنند، برقراری توجه را بر روی شبکه اصلی محرکات متحول شونده در ورزش، دشوار می سازند.

از دیگر محرکات قوی مخل توجه درد می باشد. بدون مهارت برقراری توجه، تحمل رنج و درد ادامه یک ورزش استقامتی یا یک آسیب جسمی، دشوار شده، ذهن  را  مشغول  خود  مـی سـازد. ورزشکـاران بـا آستـانـه پـاییـن درد یا کم تحمل ترها ، به تسلیم در برابر این شرایط مستعدترند. راه مقابله با اینگونه محرکات بازگیری توجه از آنهاست. اگر فرد بیاموزد که توجه اش را چگونه از حلقة حسی – درکی درد برگیرد، آنرا احساس نخواهد کرد. تذکر اینکه ، درد زنگ خطری است که به فرد غیرعادی بودن وضعیت جسمانی را اعلام می کند. نوع شدید و کاملاً محسوس آن بایستی در نظر گرفته شود و نادیده گرفتن وبرگیری توجه از آن، بهیچ وجه صلاح نیست. چنین گمان می رود که ورزشکاران با آستانه تحمل پایین درد، می توانند این آستانه را با تغییر جهت توجه به محرکات دیگر، خصوصاً در ورزشهای استقامتی بالا ببرند. ورزشکاران مصدوم که دچار آسیب های  خفیف  بوده  مجوز  پزشکی  ادامه  فعالیت شان  صادر می شود، می توانند از گرداندن جهت توجه استفاده کنند.

خطوط راهنمائی جهت توسعه انعطاف پذیری در توجه

در زیر به توصیه های مؤثر جهت میزان سازی توجه نظر بیافکنید.

·        ورزشکاران راجع به عوامل مخل در تنظیم توجه، بایستی آموزش داده شوند.

·    ورزشکاران در سبک های برقراری توجه متفاوتند. این سبک ها بایستی با هم مقایسه شوند تا نقاط ضعف فرد را، در سبک های لازم برای ورزش مورد نظر، شناسائی کنند. برای زدودن نقائص هر سبک توجه، تمرینات مختص آن سبک را طراحی کنید.

·    مقابله مؤثر با استرس، تأثیر بسزائی در تنظیم توجه دارد و بالعکس توسعه هریک از این مهارتها بر روی دیگری مؤثر است.

·    امکان برگیری توجه ورزشکاران از درد و سایر محرکات سهم آگین و معطوف نمودن آن به محرک های اصلی، وجود دارد.

·    خستگی روحی به قوة تنظیم توجه آسیب می رساند. ذهن هر ورزشکار بایستی به برآورده سازی نیازهای مربوط به توجه در هر ورزش خاص، شرطی شود. درست بهمانگونه که جسم بایستی نسبت به تامین نیازهای بدنی یک ورزش، شرطی گردد.

·    ورزشکاران از طریق مشاهده و پرس و جو از ورزشکارانی که در تنظیم توجه ماهرند، می توانند بدین مهارت دست یابند.

جنبه تشدید توجه

اضافه بر ضرورت تنظیم توجه و برقراری آن بر محرک اصلی، ورزشکاران بایستی بتواند بارها و بمیزانی شدید توجه خود را برقرار کنند. شدت توجه، هم تمرکز و  هم  هوشیاری ذهنی را درگیر می سازد.  به بررسی هریک از این دو می پردازیم.

تمرکز

تمرکز و توجه در ادبیات ورزشی یکسان انگاشته می شوند، اما چنین نیست. تمرکز، توجه تنگ و باریک شده است، تثبیت توجه بر محرک مورد نظر و قدرت حفظ آنست. برای تدقیق مفهوم تمرکز، آنرا چنین تعریف می کنند (توان نگهداری توجه بر روی محرک انتخاب شده برای زمان معین). ما عموماً آنرا گنجایش یا ظرفیت  توجه می نامیم.  توان توسعه تمرکز پدیده ای پیچیده و متناقض است. می دانیم که تمرکز شدید نیاز به انرژی روانی زیادی دارد، زیرا وقتی که بر روی هدفی بمدتی طولانی متمرکز می شویم، احساس خستگی ذهنی می کنیم و هوشیاری ما کاهش می یابد. بهمین دلیل است باید مهارت برقراری تمرکز را رشد داد. ما با عزم محکم و کوشش فراوان ذهنی، با کار یا فعالیت رودرو می شویم، اما همین نکته موجب گسست و گریز تمرکز از کار می گردد. برخی از کارها، ماهیتا، تمرکز را بسادگی بسوی خود می کشانند. بنظر می رسد که در اینگونه کارها در ابتدای شروع، تعمدی الزامی به برقراری تمرکز ، وجود ندارد. تمرکز باید کششی خود انگیخته باشد و نه کوششی پر زحمت. تمرکز معمولاً با تمایل به نوع فعالیت، رابطه دارد. بابی نیکولز گلف باز برجسته حرفه ای می گوید. اگر با خود قرارداد تمرکز را در ابتدای بازی بسته باشید، هرگز موفق نخواهید شد. آدام اسمیت توان برقراری تمرکز را در جک نیکلوس بدن سان ستوده است. (1975) نیکلوس در جذبه خاصی بازی می کند. انگار که با توپ و زمین و خودش یگانه شده و هیچ چیز ناموخدی در مقابلش نیست. فقط بر روی یک نکته، آنهم هدف تمرکز یافته است. فکر می کنم او می تواند بر مسیر پرواز توپ تأثیر جدی بگذارد. برقراری تمرکز مستلزم سوگیری فکر به زمان حال است، در واقع همة وجود فرد باید غرق همانجایی که هست ، باشد.

توان برقراری تمرکز در ورزشکاران متفاوت است برخی ظرفیت بیشتری برای تمرکز دارند و برخی به عوامل مخل تمرکز ، مستعدترند. دلیل اختلاف تمرکز آنها می تواند ضعف غربال سازی محرک ها یا میزان سازی تمرکز باشد. تمرکز از طریق  تمرین  و  درگیر سازی  ذهن  در فعالیتهائی که نیازمند تمرکزند، تقویت می شود. تمرکز شخصی من (نگارنده) با تمرین بهبود می یابد. نوشتن برای من مستلزم برقراری تمرکز شدید است. بدون تمرین نمی توانم بیش از یکساعت تمرکزم را بر صفحه کاغذ نگاه دارم، اما پس از چند هفته تمرین بطور منظم، قادرم بین چهار تا شش ساعت تمرکزم را بر نوشتن حفظ کنم. ورزشکاران به این دلیل که تمرکز مستلزم کوشش ذهنی است و به ضرورت آن نیز چندان واقف نیستند، به تمرین این قوه برای مسابقات نمی پردازند. به ورزشکاران بیاموزید که تمرین تمرکز نیاز بر بهم فشردن دندانها، سفت کردن عضلات و زور زدن به ذهن، برای هدف گیری، ندارد. اینگونه تمهیدات فشاری، موجب تمرکز، برخود تمرکز می گردد و نه فعالیت یا کار. تمرکز به شما فرصت حضور در اینجا و زمان حال را می بخشد. تمرکز به سبکبالی می رسد و پروسه افزایش سبکبالی به توسعه و تقویت تمرکز می انجامد.

هوشیاری

میزان با درجه هوشیاری، به آگاهی فرد از محرکهای تحریک کننده حواس او، یا به میزان حساسیت پاسخدهی فرد به پیرامونش ، بستگی دارد. هوشیاری یا بذل توجه، مستلزم تلاش ذهنی است، از اینرو اغل با شاخص انرژی روانی سنجیده می شود. درجه پاسخ هر فرد به محیط پیرامونش، با ظرفیت ذهنی او، که توانائی پردازش اطلاعات ورودی از طریق حواس را در بر می گیرد، ارتباط دارد. بموازات پیچیده تر شدن محیط پیرامون که در ورزشها ناظر آن هستیم، تأثیرات این ظرفیت ذهنی را می بینیم . در این شرایط ورزشکاران بایستی توجه شان را کانونی تر سازند و با تغییر شرایط، در کانونهای تمرکز، تغییر ایجاد کرده و قدرت نگهدای و حفظ توحه را برای مدت زمان لازم، از خود بروز دهند.

می دانم وقتی که ذهن خسته می شود انجام اقدامات پیش گفته دشوار است. وقتی که با تیم اسکی المپیک امریکا کار می کردم به اسکی بازان نه تنها تاکید بر آماده سازی جسمانی، بلکه بر تمرین نیروی تمرکز نیز می نمودم تا در طول مسابقه سی – چهل کلیومتری خود، دچار خستگی روحی نگردند. این مسابقات که حدود 2 ساعت طول می کشید به انرژی روانی بالایی برای عملکرد مطلوب نیاز داشت و اگر ورزشکاران نیروی تمرکز لازم، برای طی این مسافت را در تمرینات بدست نیاورده بودند، بعید به نظر می رسید که در مسابقات به موفقیت نائل گردند.

بدلیل اینکه برقراری تمرکز انرژی روانی زیادی را مورد مصرف قرار می دهد، تنظیم انرژی روانی برای آن، حتماً ضروری است. ورزشکاران باید بدانند که چه زمانی تمرکز را برقرار سازند و چه زمانی آنرا بازگیرند. در ورزشهای استقامتی شاهدید  که چگونه ورزشکاران نخبه تمرکزشان را در طول مسابقه پایدار نگاه می دارند.  ظرفیت نگهداری تمرکز بایستی از طریق تمرین افزایش یابد. در تورنمنت های ورزشی و دوهای ماراتون باید به ورزشکاران آموزش داد تا تمرکزشان را به تناوب، منقطع و متصل نمایند و آنرا با حزم و احتیاط تنظیم کنند. وقتی که تمرکز با احتیاط تنظیم نشود، ممکن است منجر به احساس خستگی روانی گردد و خستگی روانی همة مکانیزم  توجه را در هم می ریزد. در خستگی روانی تداوم تمرکز بر محرک اصلی، چندان نمی پاید، تنظیم فراخنا و جهت توجه کند و  بطئی  می شود  و  تمرکز  گریزان  می گردد، خطاهای  جسمی  افزایش می یابند، مهارتهای ساده انرژی جسمی زیادی را هدر می دهند و ورزشکاران نسبت  به  نفوذ عوامل توجه گسل از قبیل درد، افکار منفی و موذی، شکننده تر می گردند. فقط زمانی که ذهن ورزشکاران از طریق تمرین مهارت های روانی لازم آمادگی یافته باشد، می توان از دام مضار خستگی روانی گریخت. آماده سازی جسمانی به تنهائ، عین قارچ کردن کیک اما نخوردن آنست.