تحقیق درباره تفاوت ایدئولوژی و علم

شاید کوتاه ترین تعریفی را که برای ایدئولوژی بتوان ارائه داد آن است که بگوییم : ایدئولوژی  نوعی خود آگاهی است . تعریف دیگر آنست که ایدئولوژی را سیستمی از ایده ها و قضاوت های روشن و صریح و عموماً سازمان یافته ای بدانیم که موقعیت یک گروه یا جامعه را توجیه و تفسیر و تشریح می نماید . این سیستم با الهام ، تأثیر پذیری شدید ارزشها ، جهت یابی معین و مشخصی را برای کنش های اجتماعی آن گروه یا جامعه پیشنهاد می نماید و ارائه می دهد . بنابر این بر اساس تعریف فوق ، ایدئولوژی در درون فرهنگ به عنوان مجموعه ای کاملاً به هم پیوسته و هماهنگ و سازمان یافته از ادراک و ارائه کننده نظرات محسوب می گردد و به همین دلیل  می توان از آن به عنوان یک سیستم نام برد از طرف دیگر با در نظر گرفتن طبیعت و جوهر آن که تجلی بخش نظرات است ، ایدئولوژی به عنوان ابزار کنشی تاریخی نیز محسوب می گردد .

به عبارت دیگر ، ایدئولوژی بوسیله مبشرین و کسانی که سعی دارند اثراتی بر جریان تاریخی جامعه خود بگذارند ، ارائه می شود و اشاعه می یابد و بدین ترتیب موجب تغییرات یا تحولاتی در جامعه می گردد . البته ایدئولوژی در حوزه الهیات و معارف اسلامی یک تئوری کلی درباره جهان هستی همراه با یک طرح جامع ، هماهنگ و منسجم است که راه انسان را در زندگی مشخص می کند و هدف آن سعادت و تکامل اوست .

 به عبارت دیگر ، مجموعه ای از باید ها و نباید ها در زندگی و رفتار انسان است که مایه ی سعادت و کمال انسان در دنیا و آخرت می گردد .

ایدئولوژی به افراد یک جامعه این امکان را می دهد که موقعیت خود را بهتر تعریف نمایند و بهتر معنی و مفهوم آن را درک کنند . ایدئولوژی به آنها می گوید که چرا و به وسیله چه کسانی استثمار شده اند ، چرا عقب مانده هستند ، چرا سفید ها خودشان را برتر می دانند ، چرا باید تغییراتی را برای بهبود اوضاع مردم و جامعه ایجاد کرد و از این     قبیل ... .

با توجه به این که ایدئولوژی سیستمی از ایده ها و قضاوت هاست با منافع شخصی و جمعی افراد در رابطه قرار می گیرد ، یعنی منافع کسانی که می خواهند موقعیت خود را بهتر سازند و بدین ترتیب ایدئولوژی بر حسب منافعی که برای افراد در بر دارد ، موقعیت های موجود را تأیید می نماید و یا مورد انتقاد قرار می دهد . چون ایدئولوژی با منافع در ارتباط است ، بنابر این  با حالاتی روانی نیز که اغلب فراگیر است ولی به چشم نمی خورد مرتبط می گردد . این حالات روانی را می توان به دو دسته تقسیم کرد :

اول آنکه این حالات ممکن است حالاتی اضطراب آمیز و نگران کننده باشند که معمولاً در اثر نا امنی و تردید ناشی از تغییرات احتمالی به وجود   می آید . حالات اضطراب ممکن است شدید باشد و به صورت نوعی ترس و دلهره در آیند . حالات یاد   شده ی فوق معمولاً ایدئولوژی از نوع محافظه کارانه و یا ارتجاعی را ایجاد می کند .

حالات روانی می تواند به صورت تهاجمی بر خلاف حالات اضطرابی باعث به وجود آمدن ایدئولوژی از نوع انقلابی یا اصلاح طلب می گردد .

ایدئولوژی با ارائه جمعی از یک طرف باعث به وجود آمدن نوعی تأمین و اطمینان در حالات اضطرابی خفیف می نماید و از طرف دیگر باعث فرو نشاندن خشم و احساسات در حالات تهاجمی می شود و بدین ترتیب سعی در ارضای این حالات دارد .

ایدئولوژی به وجود آورنده ی پدیده ای جمعی به نام ( ما ) است ، بدین ترتیب که مردم را به گرد همایی در یک مجمع می خواند ، یعنی جائیکه افراد می توانند همدیگر را شناخته و دارای روحیه و احساساتی قوی شوند . در اینجا « ما » در ایدئولوژی غالباً آنچنان ساده و مشخص شده است که افراد می توانند با آن یا آنچه ارائه می دهد وحدت یابند و حالات اضطرابی و یا تهاجمی درونی را تحمل نمایند .

ایدئولوژی مکان پیدایی ارزشهای جدید می گردد ، بدین ترتیب که این ارزشها ی نوین که غالباً منتشر ولی در وضعیتی پنهان و خفته به سرمی برند . بالأخره در قالب یک طرح ایدئولوژی قابل توجیه ظاهر می شوند . گاهی نیز آنچه را که تحت عنوان ارزشهای نو ظهور یا جدید می نامیم . در واقع همان ارزشهای قدیمی یا ارزشهای موجود هستند که ایدئولوژی در قالب جدیدی به تعریف مجدد آن می پردازد و یا اینکه به آن ارزشها مفهومی خاص می دهد که قبلاًهم بصورت ضمنی وجود داشته اند .

 بر اساس چهار ملاک می توان انواعی از ایدئولوژی را مشخص نمود ، این جهار ملاک عبارتند از :

1)                گروهی که ایدئولوژی به آن گروه تعلق دارد .

2)                رابطه بین ایدئولوژی و قدرت

3)                نحوه عمل ایدئولوژی ها

4)                محتوای ایدئولوژی ها

          ایدئولوژی ممکن است به یک طبقه ی اجتماعی یا به یک گروه اجتماعی ، یک شغل منجر گردد .

ایدئولوژی ممکن است تمایلات و احساسات یک جامعه کلی را بیان نماید مثل ناسیونالیسم .

ایدئولوژی ممکن است مربوط به جامعه بین المللی و با فوق ملی گردد ، مثل کمونیسم یا ناسیونالیسم.

در ارتباط با قدرت ، ایدئولوژی را می توان به سه دسته تقسیم کرد :

1)                ایدئولوژی طبقه متوسط

2)       ایدئولوژی گروه های فشار که سعی دارند قدرت حاکم را تحت تأثیر خود قرار دهند بدون آنکه آن را متصرف شوند .

3)       ایدئولوژی گروهی که معارض قدرت مسلط و قصد دارد قدرت را از آن خود سازد « حزب سیاسی اقلیت یا حزب سیاسی مخالف » .

بر اساس نحوه عمل می توان ایدئولوؤی را به دو نوع زیر تقسیم بندی نمود :

1)                اصلاح طلب که با توسل به اقدامات و بر نامه های آرامی وضعیت موجود را تغییر دهد .

2)       انقلابی که با توسل به اقدامات شدید از قبیل انقلاب ، شورش و انهدام ساختار قدیم ، وضعیت موجود را دگرگون نماید .

از لحاظ محتوا ، ایدئولوژی را می توان به انواع زیر تقسیم نمود :

¨      ارتجاعی نامیده می شود ، اگر راه حل هایی را که ارائه می دهد مستلزم برگشت به گذشته باشد ، به عبارت دیگر مستلزم سیر قهر قرائی جامعه باشد

¨              ایدئولوژی اگر تنها کوشش در نگهداشتن وضع موجود کند ، محافظه کارانه نامیده می شود .

¨      اگر ایدئولوژی به نفع تغییرات ضروری به ترک بعضی از سنتها دست زند ترقی خواه یا لیبرال نامیده می شود .

       علاوه بر تقسیم بندی های فوق می توان باز هم انواع دیگری از ایدئولوژی اشاره نمود :

¨    ایدئولوژی چپ یا ( چپ گرا ) که معمولاً تمایلات مارکسیستی ، سوسیالیستی و یا گاهی فقط دموکراتیک را در بر می گیرد .

¨    ایدئولوژی راست ( راست گرا ) که تمایلات سنت گرایی شدید ، محافظه کارانه یا ارتجاع شدید را شامل می شود . در اصطلاح چپ وراست با وجودی که اغلب مهم است ، تقسیم بندی های دیگری را نیز در بطن خود دارند . مثل : چپ افراطی ، چپ میانه رو ، میانه دست ، دست راستی و ... که تا راست افراطی ادامه می یابد . . و اما علم ...

چیستی وتعریف علم خود یک مبحث بزرگ علمی فلسفی است که آن را « فلسفه علم »     می نامند .

علم درباره بدست آوردن دانش دقیق و قابل اتکا از دنیای اطراف ماست .

کلمه علم در عربی چندین معنا دارد . به معنی : دانستن ، دانش و حتی آموختن و آمرزیدن ، اما در انگلیسی علم scienc  از ریشه لاتین scire  به معنی داشتن است .

علم در واقع کشف کردن « و نه اختراع کردن » واقعیت  هایی است که وجود و جریان کلی آنها به طور کلی مستقل از وجود انسانی و عوامل ادراک انسانی ( حس ، خیال و عقل ) باشد و اگر مسئله  و قضیه ای بر این اساس و مفهوم استفاده شد . آن قضیه و مفهوم را قضیه و مفهوم علمی گویند .

می توان مفاهیم را به علمی و غیر علمی و ضد علمی دسته بندی نمود .

آزمودن در علم با هدف از بین بردن تئوری ها و رد کردن تحفثه و ابطال آنها انجام می گیرد . یعنی یک کشف علمی وقتی تنجام گرفته است که تئوری های قبلی توسط شخصی ابطال گردند .

بنابراین دانشمندان همواره در تلاشند که یافته های علمی تازه تری به دست آوردند و این خود غنی بودن علم است . هر آنچه علمی هست ابطال پذیر است .

برخلاف باوری که عوام دارند . هر آنچه یک نظر غیر قابل تردید تر باشد ، آن نظر غیر علمی تر است ، علم دنیای قطعیات نیست ! مذهب و تخیلات مطالبی را به صورت قطعی و یقین مطرح می کنند و همین نکته ضد علم بودن آن را نشان می دهد .

علم عبارتست از انکشاف واقعیتی که وجود و جریان کلی آن بی نیاز از من و عوامل درک انسانی ( حس ، خیال ، عقل ) بوده باشد که با آن ارتباط برقرار نموده است .

در عین حال قضیه و مسأله ای را که از این نوع انکشاف حکایت کند قضیه علمی گویند .

قضیه علمی نه قابل اثبات است نه قابل رد ، اگر چیزی به طور مطلق و قطعی غیر قابل رد کردن باشد آن چیز علمی نیست !

نظریه ، فرضیه  و تئوری هیچکدام قطعیت در علم بی معنی است .

علم به دنبال قطعیات نیست بلکه به دنبال ظنیات است ! تئوری بالاترین درجه ایست که یک پدیده علمی می تواند به آن درجه برسد هیچ چیز قطعی تر از یک تئوری در دنیای علم وجود ندارد ، حتی به مفاهیم بسیار روشنی مثل سرعت نور ، قضیه فیثاغورس ، قوانین حرکتی نیوتون و ... نیز در اصطلاحات علمی تنها تئوری میگویند .

تئوری تا وقتی تئوری است که هیچ تئوری دیگر و یا دلیل مستدل و مستند دیگری در رد آن وجود نداشته باشد .

خیلی از افراد به این گفته اساسی که پایه های علم را تشکیل می دهد اعتراض      می کنند و می گویند در علم قوانین وجود دارد : قانون بالاتر از تئوری است ، مانند قوانین سه گانه حرکتی نیوتون ، قانون فیثاغورس ، قانون سرعت نور ، ...

اشتباه این افراد این است مه نمی دانند در اصطلاح علمی ، به قوانین فیثاغورس درون مثلث ، تئوری قانون رابطه فیثاغورس و به قوانین نیوتون ، تئوری قوانین نیوتون گفته می شود . یعنی این دانشمندان و متفکرین تئوری ها را ارائه کرده اند که در آنـها

ادعا می شود قوانین و نظم مشخصی بین مسائلی وجود دارد ، بنابر این قوانین را نباید با قطعیات اشتباه گرفت .

بنابر این در دنیای علم تنها هدف است که تغییر نمی کند و این شیوه ها هستند که دچار تغییر نمی کند و این شیوه ها هستند که دچار تغییر و ابطال پذیری می شوند . اما در ایدئولوژی شیوه ها تغییر نمی کنند و و آنچه که تغییر می کند هدف است بنابراین تعریفات تبلیغات علم است نه ایدئولوژی .

تحقیق درباره ترافیک

مقدمه :

در زندگي روزانه ،هر يك از ما به نحوي  با رفت و آمد سئ و كار داريم خواه بصورت يك عابر پياده خواه به صورت راننده و يا استفاده كننده از وسايل نقليه عمومي و خصوصي ،به هر حال حسن اين مساله ، محشور بودن با مساله و مشكلات است ولي بايد دانست كه ميان درك مشكلات وپياده كردن راه حل هاي مناسب ،براي ان ها فا صله قابل ملاحظه اي وجود دارد.

مدت مديدي است كه از هرسو مشكلي به نام ترافيك در شهرهاي بزرگ مطرح است وراه حل هاي عجيب وغريب وزيادي جهت رفع آن ارائه مي شود ولي به زودي متوجه خيالي بودن آن شده وبه راحتي كنار گذاشته مي شود .

پيشرفت هاي عظيم علمي و تفكيك هاي جديد ، پياده كردن راه حل براي  مشكلات  ترافيك نيازمند اطلاعات ودانش و بينش خاصي است . اين تحقيق در صدد آن است تا نشان دهد چه عواملي در ايجاد ترافيك خيابان كوهسنگي به عنوان يك شرياني درجه ي 2 موثر است وپس از برداشتن اين مشكلات با توجه به مطالعات كتابخانه اي انجام شده راه حلهايي در چهارچوب اين تحقيق ارائه

مي گردد.

طرح مسئله

1-   چگونگي ايجاد ترافيك با توجه به توسعه ي راهها در شهر ؟

2-   معيارهاي برنامه ريزي در سيستم حمل ونقل چيست ؟

3-   نمونه هاي راهكارها به كارگرفته در جهت مهار ترافيك در كشورهاي مختلف چگونه است ؟

4-   مفهوم معبر چيست؟

5-   ارائه راه حل براي مشكلات ترافيكي محدوده يمورد مطالعه چيست؟

6-   ارائه راه حل براي مشكلات ترافيكي در محدوده هاي مورد مطالعه؟

دكتر منوچهر فرج زاده

دانشگاه تربيت مدرس

هوشنگ سرور

دانشجوي دكتراي جغرافيا و برنامه ريزي شهري دانشگاه تربيت مدرس

شماره مقاله:555

مديريت و مكانيابي مراكز آموزشي با استفاده از سيستم اطلا عات جغرافيايي

( مطالعات موردي : فضاي آموزشي مقطع راهنمايي منطقه هفت طهران)

خلاصه

تخصيص فضا به كاربريهاي آموشي يكي از موضوعات مهمي است كه در برنامه ريزيهاي شهري مورد توجه مي باشد. به دليل حساسيت كاربريهاي آموزشي از نظر مسايل مختلف محيطي ، نحوه ي تخصيص كاربريها از اهميت زيادي برخوردار است. در مقاله ي حاضر با تشكيل پايگاه اطلاعاتي منطقه ي  7 آموزش وپرورش تهران از متغير هاي تاثيرگذار از جمله جمعيت ; كاربري مطلوب شهري ومكان مدارس موجود ; عامل سازگاري ومطلوبيت اين مكان ها با بهره گيري از تكنيك سيستم اطلاعات جغرافيايي ( ساج ) مورد ارزيابي قرارگرفته است. نتايج اين تحقيق نشان مي دهد كه توزيع فضا هاي آموزشي از توزيع موزوني برخوردار نبوده ونيازمند سامان دهي مكان هاي فعلي واحداث 21 مكان جديد آموزشي بادر نظر گرفتن استانداردهاي لازم مي باشد.

   واژه هاي كليدي : برنامه ريزي شهري  ; فضاهاي آموزشي ; ايران : ساج

مقدمه

   كابري هاي متنوع در شهر بخصوص كابري هايي با تقاضاي بيشتر مانند كاربري هاي آموزشي به دلايل زيادي مانند عدم هماهنگي نهادهاي اجرايي شهر ، مشكلات مالي بخش آموزش وپرورش وعدم آشنايي مسوولين با موازين علمي مكان يابي در پاسخ گويي به نيازهاي جمعيت دانش آموزي با مشكلات زيادي مواجه هستند . اين مساله در مناطق شهري بزرگ به دلايل متنوعي مانند تراكم بالاي جمعيتي ، قرارگيري كاربري هاي مزاحم – مراكز نظامي ، صنعتي ، بزرگراه ها وراه هاي عبوري اصلي – باشدت بيشتري مطرح بوده واين مسئله موجب عدم دسترسي بهينه دانش آموزان به فضاهاي آموزشي و همجواري باكاربي هاي نامطلوب ودر نتيجه افت كيفيت تحصيلي مي شود.

به طور كلي هدف از مكان يابي فضاهاي آموزشي به حداكثر رساندن دسترسي ها يا به حداقل رساندن سفرهاي درون شهري براي جمعيت استفاده كننده از اين خدمات مي باشد، بطوري كه هيچ يك از دانش آموزان با توجه به مدارس مورد تقاضاي خود مسافت بيشتري را نداشته باشند.

رسيدن به اين هدف مستلزم توزيع فضايي مناسب اين مراكز در سطح شهر مي باشد.

  كاربري هاي خدمات شهري جهت ارائه تهسيلات بهتر براي شهروندان نيازمند يك سري اصول وقواعد علمي مكان يابي مي باشند. اين موازين ، مكان يابي بهينه كاربي ها از لحاظ شعاع دسترسي ، سازگاري همجواري هاي مختلف، سنخيت كاربري ها با يكديگر وآستانه هر كدام از آن هارا مورد تاييد قرار مي دهد. كاربري هاي آموزشي نيز به لحاظ اهميت كاركردشان ، نيازمند رعايت ضوابط ، اصول ومعيار هاي برنامه ريزي كاربري زمين در مكان يابي مراكز آموزشي مي باشند ، ليكن اعمال چنين معيارهايي براي مكان گزيني مراكز آموزشي به ويژه مراكز آموزشي شهرهاي بزرگي نظير تهران نيازمند حجم وسيعي از اطلاعات فضايي ، مكاني وتوصيفي مي باشد كه تلفيق وتجزيه وتحليل آن ها تنها با استفاده از ابزارهاي جديد در شهر سازي وبرنامه ريزي شهري همچون ساج امكان پذيري مي باشد.

  امروزه بر عموم متخصصان ومديران شهري مشخص گرديده است كه مديريت واداره امور مختلف شهرها با ابزارهاي سنتي غيرممكن مي باشد. اهميت استفاده از سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي در برنامه ريزي شهري با گسترش بسيار وسيع شهرها وافزايش سرسام آور حجم اطللاعاتي كه بايد براي مديريت شهري پردازش شوند روشن شده است . استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي در مطالعات شهري ومكان يابي مراكز خدمات در شهر ، اندك زماني است كه اطلاعات در جهان وكشور ما توسط متخصصين متداول شده است ولي در عين حال دامنه فعاليت وكاربري آن خيلي سريع وفشرده در محافل علمي بكار گرفته شده است . در زمينه ي استفاده از سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي و مدل هاي مختلف آن مانند مدل تعيين مناطق حاشيه اي وشبكه در مكانيابي وتعيين موقعيت مكاني مطلوب ، تجارب مختلفي وجود دارد ، از جمله در شهر كپنهاك دانمارك براي تحليل ومكان يابي مراكز آموزشي از مدل شبكه استفاده شده است] 1 [  در اين مطالعه ابتدا محل سكونت دانش آموزان ( بلوك مسكوني ) ، محل تحصيل آنها (مدرسه مورد نظر ) وشبكه هاي دسترسي اصليوفرعي در نقشه هاي با مقياس 5000/1 مشخص گرديده است. همچنين اطلاعات در زمينه ميانگين تعداد ماشين هاي در حال عبور از تقاطع ها ، سرعت متوسط وسايط نقليه ، حجم ترافيك ، عرض پياده روها، مسير چهارراه ها يا ميادين ، تسهيلات گذرگاه ها مانند چراغ هاي راهنمايي و … جمع آوري گرديده است ، سپس با استفاده از توابع تحليلي سيستم اطلاعات جغرافيايي ( ساج) به تحليل ومكان يابي اين مراكز با توجه به شبكه هاي ارتباطي ومعيارهاي انتخاب شده پرداخته شده و بهترين وكوتاهترين مسيرها از منزل تا مدارس مشخص گرديده است . با توجه به مسيرها وراههاي انتخاب شده مكان هاي بهينه براي ايجاد مدارس در سطح شهرتعيين شده است.

تاريخچه شهر مشهد

مستشرقين ، تاريخ نگاران وپژوهندگان ايراني وخارجي بسياري ، تحولات تاريخ پر فراز ونشيب  توسعه ي شهري مشهد – كه مملو از رويدادهاي تامل برانگيز است – را در كتب تاريخي ورسالات پژوهشي ، به ثبت رسانيده اند براي مثال در يكي از همين حوادث تلخ تاريخي در قرن هفتم هجري سناباد توسط لشكريان متجاوز مغول كاملا " ويران مي شود ولي با همت وپشتكار مردم ، در زماني نه چندان طولاني مجدد بازسازي مي گردد .

همچنين به دنبال ويراني شهر هاي آباد آن زمان – مانند طوس و نيشابور – بر اثر حملات وحشيانه بي وقفه مغولان ، ودر نتيجه مهاجرت  مردم اين دو شهر به نوغان وسناباد ، رشد و گسترش هرچه بيشتر شهر مشهد ، شتاب فزاينده تري مي گيرد به طوري كه در قرن هشتم هجري به گفته "حمدالله مستوفي " ، مشهد به شهري كاملا" بزرگ تبديل شده است .

از طرفي با رسميت يافتن مذهب شيعه در دوران صفويه شهر مشهد با توجه به وجود حرم مطهر امام رضا (ع) به عنوان مركز ثقل فعل وانفعالات جمعيتي ، رونق بازهم بيشتري مي يابد ودر دورانهاي بعدي –افشاريه وزنديه – بي وقفه بر رونق و وسعت آن افزوده مي شود .همچنين درعصر قاجاريه وپهلوي نيز ، بامرمت ونوسازي ابنيه قديمي وايجاد ساختمان هاي جديد وترميم شبكه هاي تردد ، گسترش كالبدي – فضايي شهر مشهد ، البته با كيفيتي جامع تر ، تداوم مي يابد . توسعه وگسترش كيفي وكمي مشهد –به خاطر وجود مركز ثقلي هم چون حرم مطهر امام رضا ( ع) – كه بي وقفه سير صعودي خود را حفظ كرده، با پيروزي انقلاب اسلامي ، شتاب بيشتري مي گيرد .

الگوهاي پيشين توسعه شهري مشهد

در پي كندوكاو وپژوهش در روند تاريخي شكل گيري وانجام تدريجي بافت هاي شهري مشهد در دوران اوليه رشد آن ، ومطالعه تطبيقي آن با ديگر الگوهاي توسعه ي شهري در ممالك اسلامي ، به روشني مي توان انطباق وهم سويي اين الگوي شهري با الگوهاي شهرهاي اسلامي را ملاحظه كرد به طوري كه بافت طبيعي وار ودرهم تنيده ، كه شبكه گذرهاي پرپيچ وخم آن دريك نظام كلي شعاعي ، متمايل به مركز شهر – ومجموعه ي حرم مطهر – قرارگرفته ، به طرز محسوسي قابل رويت واثبات است .

بدين سان رشدوتوسعه ي شهر مشهد تادوران صفويه ، برپايه الگوي تاريخي شكل يابي آن – حول محور بسته ي مركزي – ادامه يافت . اولين مداخلات عصر صفوي نيز بااحداث خياباني شرقي – غربي كه از جوار صحن عتيق ولبه ي حرم مطهر مي گذشت ، تغييري محسوس در گرايش رشد بافت به وجود آورد و حركت آتي رشد شهر مشهد را به آن مشروط ساخت .

تكامل حركت اوليه ، موجب تغيير تدريجي الگوي بافت ، از شعاعي ، به تركيبي از " شعاعي – خطي " گرديد كه در كنار ساير عوامل موثر ، گرايش رشد شهر را به سمت غرب ، هدايت وجهت داد0

هم چنين از سال 1310 ، باازميان رفتن حصار دور شهر و ارگ دولتي ، واحداث خيابان امام خميني ( پهلوي سابق) ، سيماي شهر مشهد دچار تغيير و تحولاتي شد، وچنانكه ملاحظه مي گردد رشد شهر در سال هاي بعدي به طور عمده به سمت غرب و بر مبناي الگوي " خطي" تداوم يافت 0 پيداست كه هم اكنون ، شهر مشهد از امتزاج دو الگوي توسعه ي شهري ( مركزي – شعاعي وخطي ) پيروي مي كند ، به شكلي كه الگوي مركزي – شعاعي در بافت قديم وتاريخي شهر قابل تشخيص است والگوي خطي ، مبين توسه وگسترش بخشهاي جديد مي باشد . اين دوگونگي الگوي توسعه ي كالبدي وحضور همزمان هر دو ، نوعي نظام فضايي دوگانه ، را سبب شده است كه در بافت قديم، توسعه ي كالبدي شهر بر پايهي مركزيت مجموعه حرم مطهر حضرت رضا (ع) قرار گيرد ودر بافت جديد برمبناي سازمان فضايي محوري !

نقشه هاي شماره ي 1تا4 رشد شهر را در سال هاي مختلف نشان مي دهند .

نقشه شماره 3 نشان دهنده توسعه دوگانه بافت شهري مشهد مي باشد.

رشد جمعيت ووسعت شهر

مساحت وجمعيت شهر مشهد در سالهاي گذشته با نرخ بسيار بالايي رشد كرده است . جمعيت شهر طي سه دهه ي گذشته هر ده سال يكبار دو برابر شده ومساحت آن تنها در دهه ي 65-55 ، به سه برابر سال هاي قبل از آن افزايش يافته است .

عوامل ودلايل رشد سريع شهر مشهد در سال هاي اخير ، علاوه بر مركزيت پهناورترين استان كشور ووجود مجموعه ي بي بديل حرم مطهر حضرت رضا (ع ) ، از زاويه ي نگرش به اوضاع نامساعد زندگي در مناطق جنوبي ومياني استان نيز كه بسياري از مهاجرت ها را به سوي مشهد سبب مي گردد ، قابل مطالعه وتامل است .

جمعيت ومساحت شهر در سال 1370

(1 ) آمار فوق از خلاصه گزارش طرح جامع مشهد برداشت شده است.

(2 ) مساحت شهر در برخي گزارش ها 196 كيلومترمربع و در برخي ديگر 214 كيلومتر مربع ذكر شده است .

عناصر شاخص شهر مشهد

بناها وفضاهاي شهري كه نماد آشنايي براي همگان بوده و تجسم عوامل شناسايي شهر محسوب مي شود عمدتا" در ، بخش هاي قديمي شهرها تمركز يافته اند ، زيرا عامل زمان از اهميت خاصي در شكل گيري اين ويژگي در يك عنصر شهري برخوردار است .

تا اوايل قرن حاضر ، عناصر شاخص شهري مشهد ، مانند كليه شهرهاي سنتي ايران عبارت بودند از:

1-   بازارها به عنوان مراكز اقتصادي شهر .

2-   گذرها، كه نقش شبكه هاي ارتباطي را داشتند.

3-   مراكز مذهبي واجتماعات شهري ، براي براوردن نياز هاي فرهنگي .

4-   ارگ شهر ، كه مركز حكومتي شهر بود .

5-   باروي شهر كه نقش دفاعي وحفاظتي داشت .

6-   وبالاخره ، دوازه ها ، يا ورودي هاي شهر.

در حقيقت ساختار اصلي شهر را نحوه ارتباط ، انسجام و هم پيوندي عوامل فوق تشكيل مي داد به بيان ديگر ، چگونگي ترتيب اين عوامل ونظام كالبدي آن ، به همراه توسعه عامل هاي عمده شهري ، الگوي توسعه آتي شهر را شكل مي دادند .

  همچنين ، نوسازي و تغييرات اساسي در بافت شهري مشهد، كه از اوايل قرن حاضر آغاز شد ، با توسعه شهر به سمت غرب وبا افزايش عناصري چون خيابان ، فلكه وبناهاي خدماتي ودولتي ( با نوع معماري خاص ) ، اين نو گستري ، دامنه وسيعتري يافت .           

در مشهد مهم ترين اين عناصر عبارتند از : مجموعه بناها و فلكه حضرت – كوهسنگي – بقعه خواجه ربيع – بازار رضا – موزه نادري – پارك ملت – باغ ملك آباد – فرودگاه – راه آهن – ترمينال – ميدان شهدا وفلكه تقي آباد

خصوصيات كالبدي شهر

مباني مطالعات طرح جامع در رابطه با تقسيم بندي بافته كالبدي شهر مشهد ، برپايه تفكيك گروه هاي بافتي است . منطبق با تقسيم بندي در اين بررسي ها ، بافت كنوني شهر باگروه بندي هايي تحت عناوين سنتي ، مياني ، شطرنجي ، آپارتماني و حاشيه اي از يكديگر تفكيك ومشخص شده اند . لازم به ذكر است كه بافت شطرنجي نيز به نوبه خود به سه بخش ديگر تقسيم بندي شده كه اين بخشها با عنوان بافت هاي شطرنجي با تراكم كم ، تراكم متوسط و تراكم زياد قابل مشاهده هستند.

نظام ارتباطات

با توجه به ماهيت و جاذبه مذهبي – فرهنگي شهر مشهد ، هر ساله ميليون ها زائر جهت زيارت بارگاه امام رضا (ع) به مشهد عزيمت مي كنند ، كه اين امر باعث تشديد فعاليت هاي سفري در شهر وبه خصوص اطراف حرم مي گردد . از اين رو دقت ومطالعه در نظام ارتباطات وشبكه هاي عبورومرور در شهر مشهد ، از جايگاه ويژه اي برخوردار است.

حمل ونقل در شهر مشهد

مسافريني كه قصد سفر به مشهد را دارند ، از طريق خطوط هوايي ، راه آهن ودروازه هاي هشت گانه زميني به شهر وارد مي شوند . 90 درصد كل مسافران با وسايل نقليه زميني ، 3/6 درصد باقطار وتنها 6/3 درصد با هواپيما سفر مي كنند . 50 درصد از مسافران زميني مشهد با اتوبوس، 12 درصد با ميني بوس و بقيه با وسايل نقليه شخصي و وانت بارها وارد شهر مي شوند . يكي از علل اساسي پايين بودن نسبت سفرهاي انجام شده با هواپيما وقطار اين است كه بيشترمسافران از شهرهاي خراسان و فواصل نزديك به مشهد سفر مي كنند . ( 1 )

روزانه به طور متوسط 50000 وسيله نقليه ( برحسب معادل سواري  ) وارد شهر شده واز اين حجم ترافيك 50 درصد از طريق دروازه هاي قوچان ونيشابور به شهر تحميل مي شود . از كل حجم ترافيك وارد شده به شهر ، 7 درصد آن عبوري و93 درصد مقصدي است . ( 2 ) بيشتر زائران ومسافران غيرساكن ، به منظور زيارت وسياحت به مشهد سفر مي كنند ودر نتيجه جذب حوزه مركزي شهر مي شوند. در مورد مسافران موقت ، بيشترين تعداد مربوط  به كساني است كه به منظور كار واستفاده از خدمات شهري ، از شهر ها وروستاهاي استان خراسان به مشهد سفركرده وپس از انجام كار بدون توقف شبانه درشهر ، آن را ترك مي كنند.

يكي از عوامل ايجاد تعادل وتوازن در شهرهايي كه مشكلات كمتري از نظر ترافيكي دارند ، استفاده از سيستم هاي منسجم حمل ونقل عمومي ، خصوصا" شبكه هاي اتوبوس راني مدرن ، خطوط گسترده مترو وقطارهاي سبك شهري است . شهر مشهد از اين نظر دچار كمبودهاي فراواني بوده وفاقد سيستم حمل ونقل عمومي مناسب وكارا مي باشد . نسبت استفاده از وسايل نقميه عمومي ، به وسايل نقليه شخصي ، در شهر بسيار پايين است .

  سيستم حمل ونقل عمومي شهر شامل اتوبوس هاي شركت واحد وتاكسي هاي شهري مي باشد.

برطبق اطلاعات جمع آوري شده در سال 1367 ، تعداد اتوبوس هاي فعال در شهرتنها 234 دستگاه است كه باتوجه به جمعيت شهر مشهد نمي توان كارايي لازم را داشته باشند.

_______________________________________________________

 ( 1 ) آمار وارقام فوق از مطالعات حمل ونقل شهري طرح توسعه وعمران حوزه نفوز مشهد برداشت شده است.

( 2 ) آمار مربوط به آذرماه سال 1367 است.

كابري معابر وحمل ونقل

سرانه متوسط معابر در مشهد 7/21 مترمربع به ازاي جمعيت شهر مي باشد. به اين ترتيب با توجه به سرانه پيشنهادي طرح جامع مبني بر 25 مترمربع ، مشهد از نظر شبكه حمل ونقل با  كمبود جدي مواجه نيست ، ليكن باتوجه به بافت فشرده وسنتي نواحي نوساز، به نظر مي رسد مركز شهر وخصوصا" نواحي اطراف حرم مطهر از نظر سطح لازم براي معابر ونيز پاركينگ براي اتومبيل ها دچار مضيقه باشند. ( 1 )

افسانه ي كوهسنگي

كوهسنگي اين تفرجگاه، دو كوه بالنسبه كوچك است وصل به هم دور ، از كوههاي ديگر ، داراي سنگ ورنگي زرد وبراق كه افسانه اي دارد ، گويند اين دوكوه پيش از اينها بسيار بزرگ بوده اند ودر جائي ديگر كه از آنها زر استخراج مي كرده اند و ايشان را ميخسته ، مي كاسته اند . دو كوه به تنگ آمده از مقر خود به نزديك مشهد پناه به امام مي آورند و مي خواهند كه ايشان را از شر جويندگان طلا ايمن دارد. امام علي (ع) معجزه مي كند كه در استخراج طلاي اين دوكوه صرفه نماند ، صد خرج كنند و نود بپردازد واز اين رهگذر است كه پس از آن معجزه ديگر اين دو كوه از آسيب زرجويان درامان مي مانند.

خيابان كوهسنگي

از زيباترين بولوارها ي شهر مشهد مقدس است . اين خيابان از فلكه تقي آباد به طرف كوهسنگي بالا مي رود در هر سو داراي دو پياده رو عريض است و جويهاي آبي كه ميانه صفوف درختان تناور وسر به هم آورده ي خيابان به سوي پائين مي آيند ، زيبائي جبهه ي شرقي خيابان را به خصوص شبها خيال انگيز تر مي كنند . باغها ومنازل بسيار وسيع ومشجر و باغ بزرگ الندشت برصفاي اين خيابان افزوده اند . وسعت اراضي كوهسنگي ، يعني محدوده بين ساخت وسازها ، ميدان جمهوري ( تلويزيون ) وجاده آسيايي ، زميني مثلثي شكلي است كه قاعده  آن به سمت شرق (مناطق مسكوني ) قرار گرفته است . اين اراضي در حدود 000/970 مترمربع يا 97 هكتار  وسعت دارند كه بخشي از اين اراضي با درصد شيب بيشتر ( كوههاي سنگي  واقع در اين اراضي ) ونقاطي نيز مسطح است .

2-2-2-1- دسترسيها وارتباطات

اراضي تفريحي كوهسنگي در جنوب مشهد ، از سوي جنوب توسط بزرگراه واز سوي شمال توسط ساختمانهاي مسكوني ، آموزشي ، مسيل وغيره محصور شده است . شكل هندسي اين اراضي مشابه يك مثلث متساوي الساقين است كه قاعده آن حدود 1700 متر وهر يك از اضلاع آن حدود 1300 متر طول دارند. نحوه ي دسترسي به مجموعه ي كوهسنگي به طور عمده از طريق خيابان كوهسنگي بوده كه ازعمده ترين محورهاي مشهد محسوب مي شود . در امتداد شمال شرقي – جنوب غربي ، ميدان شهدا را، در شمال به ايستگاه راه آهن ودر جنوب به ميدان تقي آباد ، كه يكي از مهمترين ميدانهاي مشهد است ، متصل ساخته واز طريق خيابان كوهسنگي تا محل تاسيسات تفريحي كوهسنگي امتداد مي يابد . بلوار كوهسنگي از زيباترين خيابانهاي ايران بوده ودر دوران 20 ساله استانداري اسدي چند خيابان ديگر در مشهد به اين سبك ساخته شده از جمله خيابان دانشگاه ، احمدآباد وبلوار ملك آباد . در اين مورد دكتر شريعتي در كتاب خود چنين مي گويد :(( .. از كوهسنگي به شهر ، بلوار بزرگ وبسيار باصفايي است با چهار پياده رو وسواره رو به عرض 18 متر ، درختان در هشت صف منظم قد برافراشته وسر به هم آورده اند ومنظره اي را ساخته اند كه غالبا" آنها كه آنرا ديده اند به (( دالان بهشت )) تعبيرش كرده اند.

اين محور در طول مسير خود از ساختمانهاي مهمي از جمله : راه آهن ، شهرداري ، دانشكده پزشكي و علوم دانشگاه فردوسي ، اداره ي بهداشت استان ، سينما قدس وافريقا ، مركز عمليات سپاه پاسداران ( مجموعه ورزشي پهلوي سابق كه بسيار بزرگ بوده ) ، مجتمع تجاري – مسكوني عظيم زيست خاور ، بيمارستان امام رضا ، بيمارستان قائم (عج) ، بيمارستان 22 بهمن ، كارخانه زمزم ، بنياد شهيد وچندسازمان ديگر مي گذرد كه براهميت اين محور مي افزايد . اين محور در سيمت كوهسنگي بن بست است وارتباط مستقيمي با شبكه هاي اصلي ندارد. به اين ترتيب محور خيابان كوهسنگي از يكسو به ميدان راه آهن واز سوي ديگر به مجموعه ي كوهسنگي ختم مي شود .البته مي توان از طريق بلوار راديو تلويزيون كه به ميدان صدا وسيما در سمت شمال غربي زمين مي رسد ونيز از خيابان دكتر بهشتي در جنوب شرقي محوطه به مجموعه راه يافت . اراضي كوهسنگي در حاشيه جنوبي حلقه اي كه از ازتباط كمربندي شمالي و كمربني جنوبي شهر مشهد تشكيل ودر نزديك ميدان جمهوري قرار دارد ، كاربري هاي اين اراضي بصورت يك مجموعه بزرگ پيوسته عمل مي نمايد .

محور كوهسنگي عمده ترين محور شمالش – جنوبي  اين منطقه محسوب مي شود واز ديدگاه سلسله مراتب شبكه شهري مشهد ، شرياني درجه 2 محسوب مي گردد . عملكرد اين محور ، ارتباطي است ودسترسي به بافت هاي مسكوني مجاور نيز از آن تامين مي شود .

كاربري حاشيه اين محور ، تركيبي از تجاري ، درماني ، اداري و مسكوني است واز اين رو توقف در اين خيابان اهميت زيادي دارد .

عرض خيابان كوهسنگي در حدود 35 متر است كه حدودا" 13 متر آن به بخش سواره و مابقي به فضاهاي پياده وسبز تخصيص داده شده است . پياده رو آن به دو بخش حاشيه بناها ( عرض حدودا" 4 متر ) وحاشيه سواره رو ( حدودا" 3 متر ) تفكيك شده است . فضاهاي سبز معبر به صورت ناقص وبدون يك پيوستگي معين در دو طرف حاشيه پياده رو شكل گرفته اند . علاوه برخيابان كوهسنگي معابر شمالي – جنوبي عمده ديگري نيز نظير خيابان بهشتي ورودكي در اين منطقه وجود دارند كه جايگاه آنها در سلسله مراتب شبكه شهري، جمع كننده محسوب مي شود.

  محور عمده اين منطقه يعني محور كوهسنگي مي بايست بازسازي شده ودر يك مجموعه پيوسته با اراضي تفريحي – توريستي كوهسنگي ديده شود . به ويژه طراحي ميدان تقي آباد بعنوان مدخل اين منطقه وميدان كوهسنگي بعنوان ورودي اصلي اين اراضي حائز اهميت بسيار است. علاوه بر ميدان كوهسنگي مي توان از خيابانهاي دكتر بهشتي و رودكي نيز به دليل عرض مناسب وظرفيت ذخيره شان جهت دسترسي به اراضي كوهسنگي استفاده نمود.

  عنصر مهم ديگر ، شاهراه آسيايي ( كلانتري ) است كه ازسمت جنوب وجنوب غربي زمين عبور كرده وآنرا محدود مي كند ، اين جاده در امتداد جاده ي قوچان بوده از سمت شمال غربي وارد شهر مشهد شده ودر جنوب شرقي از مشهد خارج مي شود.

مطالعات سايت

الف ) محركهاي حسي شاخص

       · ديداري

شلوغي خيابان بر اثر رفت وآمد وتوقف غير مجاز تاكسيها ، اتوبوسهاي شركت واحد وماشينهاي شخصي .

انباشتگي محيط از درختان وجلوگيري از ديده شدن جداره ها.

بي نظمي ساختمانهاي جداره ي ميدان وخيابان كوهسنگي .

بي نظمي وعدم تناسب علائم موجود در خيابان اعم از راهنمايي ورانندگي وتبليغاتي .

       ·شنيداري

سروصداي مزاحم ترافيك در مبداﺀ پارك و ميدان تقي آباد خصوصا موتور سوارها .

       · بويايي

به دليل وجود ترافيك حجم آلودگي وبوي دود در نقطه ورودي افزايش مي يابد .

ب ) فضاي سبز

  براي اينكه شهرها قابليت زندگي پيداكنند ، بايد شرايط يك اكو سيسيتم طبيعي را از نظر رطوبت ، دما، نوروتركيبات هوا دارا باشند . براي اين منظور بايد يك رابطه معقول ومتناسب بين فضاهاي ساخته شده وفضاهاي طبيعي در شهر وجود داشته باشد .

  بنابراين فضاي سبز مي تواند با تهويه وتلطيف هوا ، ايجاد وحفظ رطوبت ، تعديل درجه حرارت ، كنترل نور وصدا وجذب بعضي آلاينده ها به ايجاد يك اكو سيستم طبيعي در شهر كمك كند.

  ضمن اينكه از نظر سيماي ظاهري وجنبه هاي روحي ورواني نيز بي ترديد نقش مهمي خواهند داشت  .

  درخت مي تواند نقش هاي گوناگون ومتنوعي را در خيابان هاي ما داشته باشد كه مي توان به تامين اكسيژن ، سايه وراحتي اشاره كرد . خود رنگ سبز از نظر روانشناسي ، آرامش بخش است. تركيب نور وگياه در شب ، زيبايي خاصي به خيابان هاي شهرنشين مي دهد . براين اساس، درخت  وسيله بسيار مناسبي براي تفكيك فضاهاي مخصوص پياده از فضاهاي مخصوص سواره ونظاير آن است.

  در نهايت مي توان گفت درخت ، ساده ترين وارزان ترين وسيله اي است كه از طريق آن مي توان در ارتقاﺀ كيفيت فضاهاي شهري ، به ويژه  در خيابان ها كوشيد.

باتوجه به اهميت وجود فضاي سبز در محيطهاي شهري فضاي محدوده ي كوهسنگي از موقعيت مناسبي برخوردار است.

به دليل حجم زياد درختان در مبداﺀ ورودي ميدان جلوي ديد جداره ها گرفته شده است.

تنوع گونه هاي گياهي ودرختي در محيط در حد مناسبي وجود دارد.

ج) تسهيلات وتجهيزات زير بنائي

استفاده ي از سيستمهاي دفع آبهاي سطحي كافي به نظر مي رسد ( جوهاي آب منهولها ).

ميزان نور محيط پياده روها در شب كافي نبود ، وموجب عدم احساس امنيت مي شود.

د) علايم و مبلمان شهري

معلوم نبودن علائم تبليغاتي بخاطر درختان

كوچك ونارسا بودن علائم

عدم هماهنگي علائم وتابلوها باهم وبا معماري محيط

ه) پياده رو

قطع شدن حركت پياده توسط خيابان وبه تبع آن اتصال مستقيم پياده با پارك قطع شده است.

مناسب بودن عرض پياده رو وخيابان كوهسنگي

كف سازي پياده رو مناسب است ولي جادارد مسيري خاص براي دوچرخه واسكيت اختصاص يابد.

عرض پياده رو حاشيه ي ميدان نامناسب وكم است .

و) سواره رو

تداخل حركت سواره وپياده در مبدﺃ  كوهسنگي به دليل وجود يك دسترسي سواره در يك جداره پارك

محل نامناسب براي ايستگاه اتوبوس وتاكسي ها كه باعث شلوغي وراه بندان مي شود.

2- پايان نامه طراحي ميدان كوهسنگي

چگونگي به وجود آمدن ترافيك:

  درسده هاي ميانه شهرها براي پياده روي ساخته مي شوند ولذا محل زندگي وكار بهم نزديك بود.

پيدايش راه آهن باعث گرديد كه تقسيم فضاها ممكن گردد وراه براي توسعه ي شهرها فراهم گرديد.

  سيستم هاي حمل ونقل تندرو وخودروهاي شخصي توسعه ي كلان شهرها را هرچه بيشتر تسهيل كردند. سرانجام جدايي بين فعاليت هاي انساني موجب گرديد كه سفرها طولاني شد وحجم ترافيك(( رفت وآمد )) سنگين گردد. به تبع آن مشكلات وابسته به اينگونه ترافيك نظير : راه بندان ، تصادفات ، اتلاف انرژي ، آلودگي هاي محيطي و مصرف بي رويه زمين نبز گرديد.(3)

كه از اين ميان با نگاهي به مبحث تصادفات مي توان نتايج حاصل از بررسي هاي انجام شده ((  در شهر مشهد)) در اين زمينه را چنين بيان كرد :

بر اساس آمار پليس در سال 81 در تصادفات شهر مشهد تعداد 55 نفر در صحنه تصادف جان خود را از دست داده اند. بايد توجه داشت كه تعدادي از مجروحين در راه انتقال به بيمارستان ويا در داخل بيمارستان جان خود را از دست مي دهند كه در اين آمار منعكس نمي گردد. بنابراين براي تصحيح آمار كشته شدگان ترافيكي بايد عدد فوق را افزايش داد . بر اساس تحقيقات انجام شده توسط دانشگاه فردوسي مشهد شايد آمار كشته شدگان اعلام شده توسط پليس وپزشكي قانوني براي 3 سال متوالي در شهر مشهد ضريب تصحيح 5/4 براي تبديل آمار پليس به آمار واقعي پيشنهاد شده است . بنابراين با احتساب ضريب مربوطه حدود 248 نفر در اثر تصادفات در سال 81 در شهر مشهد جان خود را از دست داده اند .

16

  به طور كلي مي توان گفت كه همه روزه خسارتها ي قابل توجهي در بخش حمل ونقل به علت نابساماني وتراكم ترافيك هزينه مي شود . مطابق برآورد انجام شده در سال 81 در شهر مشهد حدود 55 ميليارد تومان به علت اتلاف وقت ، 31 ميليارد تومان اتلاف سوخت ، 2 ميليارد تومان آودگي محيط زيست ،12 ميليارد تومان تصادف در مجموع 100 ميليارد تومان از منابع ملي هزينه شده است . لذا برنامه ريزي اصولي ، برخورد كارشناسي ، سرمايه گذاري ، مساعدت سازمان ها واداره هاي مختلف براي رفع معضل ترافيك در شهر مشهد ضروري است.

   در اين قسمت برآورد خسارت هاي ناشي از اتلاف وقت افراد ، اتلاف سوخت ، آلودگي محيط زيست ، تصادفات و به طور كلي هزينه هاي محسوس ناشي از تراكم ترافيك درشهر مشهد پرداخته مي شود.

- تفاوت زمان سفر بهينه در يك مسير با زمان  سفر واقعي در همان مسير تاخير يا وقت تلف شده افراد است.

- هرروزه به علت داشتن ترافيك سنگين وحتي راه بندان هاي طولاني مقدار قابل توجهي سوخت هدر مي رود .

-آلودگي محيط زيست : مطالعات جامع حمل ونقل مقدار نشر آلاينده ها توسط وسايل نقليه مختلف در هرروز در سطح شهر مشهد را حدود 360830 كيلوگرم مونواكسيد كربن (co ) و 56510 كيلوگرم هيدروكربن سوخته (HC  ) و 11840 كيلوگرم اكسيدهاي نيتروژن (Ncx ) برآورد مي كند .

با تمهيداتي نظير گازسوز كردن خودروها معاينه ي فني  به موقع خودروها ، خارج كردن اتومبيل هاي فرسوده وقديمي و… مي توان مقدار آلودگي را كاهش داد.

از اين رو به توجه به معيارهاي برنامه ريزي سيستم حمل ونقل كه شامل موارد زير مي باشد ، پيشنهاداتي به منظور حل مشكلات ترافيكي شهر مشهد در ادامه آورده مي شود:

معيارهاي برنامه ريزي سيستم حمل ونقل :

1-ارتقاي كيفيت وامكان دسترسي آسان به وسايل نقليه عمومي در سطح شهر ظرفيت هاي موجود به منظور برآوردن سريع وآسان نيز شهروندان

2-ايجاد شرايط مطلوب در سطح شهربراي پياده روي ودوچرخه سواري

3- برنامه ريزي براي كاهش تقاضاي سفر

4- افزايش آگاهي واطلاعات عمومي براي استفاده ي بهينه از ساير وسايل حمل و نقل بجز   خودروهاي شخصي

5- برقراري مقررات ويژه براي استفاده از خودرو در مناطق پرازدحام وشلوغ

3 – مجله شهرداريها – شماره 41

4- مجله تازه هاي ترافيك – سازمان حمل ونقل وترافيك تهران- سال پنجم – شماره 21 – بهار 83

5- مجله شهرداريها – شماره 41

راه حلهاي پيشنهادي در مورد ترافيك مشهد :

1-  استفاده از سيستم هاي حملو نقل عمومي مدرن به طور گسترده

2-  عدم افزايش سطح شبكه در بخش هاي موج.د شهر واحداث شبكه هاي جديد در بخش هاي توسعه آينده مشهد.

3-  اصلاح مقاطع هندسي گذرگاه ها به جاي افزايش عرض مسير .

4-  ايجاد مسيرهاي كمربندي براي جلوگيري از ورود ترافيك عبوري به مركز شهر.

5-   تامين فضاي پارك درمحدوده ي مركزي شهر .

علاوه بر پيشنهادهاي كلي فوق كه مي تواند در مرحله هاي بعدي        و تكميل گردد. به نظر مي رسد پيشنهاد هاي تكميلي ديگري نظير : برقراري ارتباط مستقيم بين مجموعه ي حرم مطهرومبادي ورودي شهر – فرودگاه ، ايستگاه راه آهن ، پايانه اتوبوس ها ، تدارك جهت حذف ويا كاهش ترافيك عبوريازمحدوده مركزي شهر ، مهمتر از همه تنظيم مباني واصول مديريت صحيح حمل ونقل شهري و به كار گرفتن شيوه ها و روش هاي مناسب در جهت استفاده بهينه ازشبكه معابر موجود ، نيز مي توانند مورد توجه قرارگرفته .(6)

نمونه هايي از راهكارهاي بكارگرفته شده درجهت مهار ترافيك دركشور هاي مختلف:

حمل ونقل درون شهري بخشي از مجموعه ي تسهيلات حمل ونقل مي باشد كه از دو بخش ، حمل ونقل عمومي وحمل ونقل شخصي تشكيل شده است . عمده ترين بخشي را كه برنامه ريزان حمل ونقل شهري مد نظر قرار مي دهند :

    · افزايش كيفي وكمي توان حمل ونقل عمومي مي باشد . بر اين اساس برنامه اي كه تدوين مي شود بايد بتوان نيازهاي جامعه را برآورده نموده وتقاضاي سفر را پاسخگو باشد.

از اين رو اقدامات متعددي در اين        در سطح جهان به مرحله ي اجرا گذاشته شده است .

       · وجه اشتراك كليه اقدامات اثر گذاري            تقاضاي سفر يا سيستم هاي حمل ونقل عمومي مي باشد.

حال به بررسي اين نمونه ها مي پردازيم :

       § سيستم هاي الكترونيكي كنترل ترافيك (ITS ) :

يكي از نوأوري هاي جديد كشورهاي پيشرفته در زمينه كنترل ترافيك سيستم هاي پيشرفته كنترل ترافيك (( ITS  )) يا سيستم سه محوري كه در اين سيستم پيشرفته ي كنترل ترافيك حركت به جابجايي كليه عناصر متحرك در خيابانها بطور همزمان سازماندهي وكنترل مي شود .

به عبارت ديگر با بهره گيري از اين نوع سيستم ها اين امكان وجود دارد كه أمد وشد عابران پياده ، دوچرخه ها ، خودروها سواري ، قطارهاي ريلي ، روزميني به طور همزمان كنترل گردد . ترافيك جاري در خيابان ها ومعابر همانند شبكه ي آبرساني است كه جايي بر حجم آن افزوده شود، درجاي ديگر از حجم آن كاسته خواهد شد . وظيفه ي سيستم هاي الكترونيكي اين است كه ترافيك را به صورت روان ومتعادل در تمام خيابانها هدايت وكنترل كند .(7)

       § هدايت سرعت در نواحي شهري :

توسعه مديريت وامنيت شهري (DUMAS ) يكي از پروژه هايي است كه در تحقيقات حمل ونقل اروپا در حال انجام است ، هدف اصلي اين پروژه بررسي عملي مديريت امنيت شهري اكنون اروپا وتهيه چهارچوبي براي طرح وارزيابي ابتكارهاي امنيتي در اين زمينه است .

مديريت سرعت يعني كنترل سرعت وسايط نقليه با استفاده ازروشهاي مختلفي مانند :

تدوين مقررات ، ايجاد تغييرات لازم در شكل مسيرها ، سختگيري واجراي قوانين وهم چنين استفاده از فن آوريهاي پيشرفته .

البته بايد توجه داشت كه معناي مديريت سرعت ، لزوما كاهش سرعت نيست ، بلكه بيشتر برنامه ريزي وطراحي مسيرها وشبكه راهها را به نحوي كه متناسب با سرعتها ي مختلف باشد بررسي گيرد.

  يكي از عناصر كليدي در برنامه ريزي مديريت سرعت ، نظام طبقه بندي وسرعت ((سلسله مراتب راهها )) است كه در آن راهها در شبكه براي سرعت هاي مورد نظر اختصاص يافته اند ، براي مثال 30 كيلومتر در ساعت در نواحي مسكوني يا 60 كيلومتر در ساعت براي راههاي شرياني شهر .

7-مجله شهرداريها شماره 41

8-مجله شهرداريها . شماره22 . سال دوم . اسفند 79

آرام سازي ترافيك :

  به دنبال موفقيت مهاركردن ترافيك در هسته هاي شهري ، نهضت جديدي براي محدود كردن ترافيك در محلات مسكوني وبابالابردن كيفيت زندگي در آنها نيز بوجود آمده است . طرح (( آرام سازي ترافيك )) يكي از موفق ترين نمونه هاي برنامه ريزي پياده در اروپاي غربي محسوب مي شود كه در كشورهاي مختلف با نامها واشكال گوناگون به مرحله اجرا درآمده است.

  براي آرام كردن ترافيك درنواحي مسكوني ارزشهاي گوناگون براي محدود كردن حجم ، سرعت ، تركيب وجهت حركت ترافيكي وحتي فاصله دسترسي استفاده مي شود ، اين روشها به طور كلي به دو نوع تقسيم مي شوند : نوع اول جنبه نظارت روانشناختي وغير فعال دارد كه شامل به كارگيري علائم مختلف وتاكيد بر رعايت آنهاست .

نوع دوم از طريق كنترل فييكي يعني ايجاد موانع وانحراف در مسير حركت عملي مي شودكه تاثير بيشتري در هدايت رفتار رانندگان دارد . (9)

روش كرايه متغير براساس وضعيت ترافيك :

  جامعه ما مي تواند درسهاي گرانبهايي از تجزيه ديگر كشورها در ايجاد سيستم هاي مديريت تقاضاي سفرهاي شهري بياموزد . هدف نهايي ايجاد يك سياست كاراست كه بتواند به سفرهاي شهري سروسامان دهد . نه به منظورپاسخگويي به نيازهاي شهروندان به سفر در شهر به سياستهايي كه برپايه تغيير هزينه ي سفر در ساعات مختلف اعمال مي شوند مي توانند نقش موثري را ايفا كنند.

عمدتا تقاضا را براساس هزينه تعريف مي نمايند ، به بيان ديگر تقاضاي حمل ونقل رابطه بين احجام ترافيك و مشخصات هزينه اي سيستم هاي حمل ونقلي است . هزينه ي حمل ونقل مي تواند شامل : كرايه ، ارزش زمان صرف شده و هزينه هاي مربوط به عوامل كيفي سفر از قبيل راحتي وايمني باشد . اين هزينه ها در اصل بصورت مقاومت مطرح مي شوند . تقاضاي حمل ونقل در واقع رابطه بين فعاليت هاي اجتماعي واقتصادي وهزينه است . از اينرو سندها را براساس مقاومتشان  نسبت به هزينه ي سفر دسته بندي مي كنند . تقاضا براي سفرهاي تفريحي وخريد نتيجه تقاضا براي تفريح كردن و خريد نمودن است وبه همين شكل سفرهاي كاري ،آموزشي ، اجتماعي ، فرهنگي و درماني تعريف مي گردند .

(9). مجله شهرداريها . شماره 19 . سال دوم . آذر 79  

     v       معرفي روش هزينه متغير براساس زمان سفر ( به طور خلاصه )

 بر اساس حجم سفرهاي روزانه شهري ساعات شبانه روز به سه گروه تقسيم مي شوند .

گروه نخست ساعاتي است كه حجم ترافيك روزانه در حداكثر مقدار خود قرار دارد . اين ساعات ، ساعات اوج يا پيك ترافيكي گويند . گروه دوم ترافيك عادي روزانه است كه در آن حجم ترافيك حالت طبيعي خود را دارد . گروه سوم ترافيك سبك روزانه است كه در آن حجم ترافيك در حداقل خود قرار دارد . براين اساس سياستهاي مختلفي توسط برنامه ريزان ارايه مي شود . يكي از اين سياستها ،پخش حجم ترافيك بين ساعت در شبانه روز وافزايش  بازه زمان اوج مي باشد .

     v        تغيير قيمت كرايه حمل ونقل عمومي :

شناور شدن كرايه سيستم هاي حمل و نقل عمومي در مراكز شهر بدين نحو است كه در ساعات اوج كرايه ها افزايش ودر عوض در ساعات با تراكم متوسط و كم ، كاهش چشم گيري مي يابند .

قطعا جهت سفرهاي با قصد كار ، آموزش ، درمان ، فعاليتهاي اجتماعي واقتصادي اين تغيير قيمت كرايه تاثيري برتقاضاي سفر نمي گذارد ولي در خصوص سفرهاي تفريحي و بويژه سفرهاي به قصد خريد در مركز  شهر وضعيت متناوب است . به هرحال همان گونه كه بيان گرديد چنان چه كرايه سيستم هاي حمل ونقل عمومي اعم از اتوبوس ، ميني بوس ، مترو ، حتي تاكسي در ساعات اوج افزايش ودر ساعات ديگر ثابت مانده ويا كاهش يابد بخش عظيمي از سفرهاي غير ضروري در ساعات غير اوج انجام خواهد شد كه البته اين امر سبب كاهش حجم ترافيك در ساعات اوج واحيانا افزايش طول زمان اوج بويژه در هسته مركزي شهر مي شود . اين موضوع مشابه اقدامي است كه وزارت راه وترابري در خصوص نرخ بليط اتوبوس هاي خارج شهري در ايام تعطيل واوقات خارج ازآن انجام مي دهد. از اين تكنيك ها هتل ها نيز جهت جلب مسافران در روزهاي عادي سال بهره مي برند.(10 )

يكي از روش هاي رفع تنگناهاي شبكه خياباني گسترش شبكه است . اين كار را مي توان به صورت ايجاد راههاي نو به منظور افزايش ارتباطهاي بخش هاي مختلف شبكه يا افزايش پهناي راههاي ارتباطي به وسيله ي تعريض راه به انجام رسانيد چنين كارهايي معمولا نياز به بوجه اي قابل توجه دارد تا ازطريق آنه پرداخت هزينه هاي ساخت راههاي جديد وتملك حريم راه صورت گيرد ضمن آن كه مستلزم صرف وقت زيادي نيز هست مي توان به جاي ايجاد راههاي جديد يا تعريض راههاي موجود ، به مديريتمقطع عرضي راه پرداخت . بديهي است كه اگر بتوان بدون ساخت راه جديد وتخريب تاسيسات وتسهيلات شهري گشايشي در حركت وسايل نقليه به ويژه در نقش هاي مركزي شهر ايجاد كرد اين كار گزينه مناسبي در رقابت با گزينه هاي موجود براي رفع مشكل حركت وسايل نقليه به نظر مي رسد. مديريت مقطع عرضي راه به معناي ايجاد تغييرات در حريم راه در جهت عرض راه به گونه اي است كه اثرتخريبي اين تغييرات كمينه بوده يا وجود نداشته باشد . هدف مديريت مقطع عرضي راه آن است كه باتغييرات اندك د چگونگي تخصيص فضاي خيابان واجزاي تشكيل دهنده آن ( پياده رو، فضاي سبز پاركينگ ، خط ويژه اتوبوس ، سواره رو ، جداكننده ، جزيره ها …) اثر قابل توجهي برچگونگي حركت وسايل نقليه مشاهده گردد در اين چهر چوب مي توان اقدامهاي زير را به منظور افزايش ظرفيت را صورت داد :

-         حذف پاركينگ در كنار خيابان

-          ايجاد خطوط ويژه اتوبوس

-          تخصيص سهم  نامساوي از سواره رو به جهت حركت وسايل نقليه ( براي نمونه يكطرفه كردن خيابان )

-          تعريض روسازي خيابان در حريم موجود با پوشانيدن جوي آب وبدون تخريب فضاي سبز

تعريض حريم خيابان :

-         در سمتي كه تنها حياط خانه هاي مسكوني در حريم جديد واقع شوند

(10) . مجله تازه هاي ترافيك. شماره 20 . زمستان 83

(11) . مطالعات جامع حمل ونقل شهر مشهد

-         راه (Road ) :

      يكي از عناصراصلي شبكه معابر ، راهها هستند كه محل گذر وسايل نقليه موتوري وغير موتوري وعابرين پياده بوده وداراي عملكرد هاي گوناگون مي باشند . راهها برمبناي اهميت وعملكردشان به گروهاي شرياني درجه يك ، شرياني درجه دو ومحلي تقسيم مي شوند .

-         شبكه معابر درون شهري (Urban Transportion Network ) :

     شبكه معابر مجموعهاي از راهها وتقاطعهاي يك شهر است . شبكه معابر درون شهري داراي ساختاري از پيش طراحي شده ودر بهضي مواقع خودرو است كه وظيفه هدايت وجابجايي (Movement ) ترافيك وسائل نقليه وعابرين را داشته ودر هرجا كه لازم باشد دسترسي (Access ) را فراهم مي كند .

-         راه دسترسي (Access Road ) :

       راههاي محلي كه از لحاظ عملكرد كمترين حد جابجائي را فراهم مي كنند وظيفه دارند بيشترين دسترسي به نقاط مسكوني ومحله هارا ايجاد كنند .

-         راه حلقه اي (Ring Road ) :

    راههاي حلقه اي ( كمربندي ) وظيفه انتقال  ترافيك عبوري را دارند بطوري كه بدون آنكه ترايك وارد محدوده داخلي حلقه گردد ازپيرامون آن عبور كرده وتداخل تررافيك در شبكه معابر مركزي حلقه كاسته مي شود .

راههاي حلقه اي در شركتهاي جديد ونيز در اطراف شهرهاي بزرگ كاربرد دارد.

-         خط عبوري ( Lane  ) :

     هرگذرگاه در عرض يك يا چند قسمت معمولا مساوي در هر جهت حركت تقسيم مي شود كه وسايل نقليه در ميان آن حركت مي كنند . اين قسمتها را خطوط عبوري مي گويند . عرض خطوط عبوري معمولا 75،2 تا 65،3 متر است .

-         جهت حركت (Line ) :

     هرگاه گذرگاه وسايل نقليه را در يك يا دو جهت هدايت مي كند. گذرگاههايي را كه وسايل نقليه را در يك جهت هدايت مي كنند يكطرفه و گذرگاههايي را كه وسايل نقليه را در دو جهت هدايت مي كنند ، دوطرفه مي گويند . هرجهت حركت (Line ) مي تواند از يك يا چند خط عبوري (Lane ) تشكيل شود. براي مثال يك بزرگراه شش خطه ( سه خط در هر طرف ) داراي دو جهت حركت وسه خط عبوري (Lane ) در هر جهت (Line ) است.

-         تقاطع (Junction ) :

     محل برخورد دوگذرگاه را گويند كه در حالت كلي به دو گروه همسطح وغير همسطح تقسيم مي شود . تقاطعهاي غير همسطح درمحل تلاقي راههاي شرياني ايجاد مي شوند كه بايد حركتي پيوسته را تامين كنند . تقاطعهاي همسطح به دو گروه چراغدار وبدون چراغ تقسيم مي شوند . معمولا تقاطعهاي بدون چراغ با تابلوهاي راهنمايي كنترل مي شوند.

عرض پيشنهادي براي سواره رو در معابر درون شهري بر مبناي عملكرد آنها

تجربيات بدست آمده در انگليس، بطور مطلق عرض خطوط عبوري را ارائه نميدهد ،اما عرض كل روسازي مورد نياز را بر مبناي عملكرد خيابان ،پيشنهاد مينمايد .جدول (13)عرض رو سازي را در معابر بر مبناي عملكرد آنها ،ارائه ميكند.

-         حجم ترافيك (Traffig  Volume ) :

12. مطالعات حمل ونقل و ترافيك براي تهيه طرح هاي تفصيلي – شركت پردازش وبرنامه ريزي شهرداري

مشكلات ترافيكي منطقه و وراه حلهاي پيشنهادي :

   در جريان برداشت وضع موجود در محدوده ي مورد مطالعه شاهد مشكلاتي به شرح زير بوده ايم :

1-نزديكي ايستگاه اتوبوس به ميدان تقي آباد با توجه به حجم زياد وسايل نقليه اي كه به خيابان كوهسنگي وارد مي شوند در قسمت ابتدايي اين خيابان شاهد كندي عبور ومرور هستيم.

در نظر گرفتن معيارهاي زير مي تواند در جهت رفع مشكل ذكر شده مفيد باشد :

معيارهاي تعيين مسير وايستگاه اتوبوس 

    ايستگاههاي اتوبوس بايد دركنار راههاي شرياني درجه 2 در نظر گرفته شوند واز طريق مسيرهاي پياده ودوچرخه وخطوط محلي اتوبوس وميني بوس ارتباط آنها به نقاط داخل ومركز شهر برقرار شود.

   محل ايستگاهها بايد باتوجه به نوع كاربريهاي اطراف وميزان جذب سفر آنها معين كرد.

محل ايستگاههاي اتوبوس بايد باتوجه به عوامل زير انتخاب شود :

-         تاجاي ممكن به جاذبه هاي مهم مسافر نزديكتر باشد .

-          درنزديكي محل تلاقي مسيرهاي مهم پياده باشد .

-          توقف اتوبوس ها تداخل كمتريبا جريان ترافيك ايجاد كند .

-         به ايستگاههاي ساير مسيرهاي وسايل نقليه همگاني وهمچنين پايانه ها وپاركينگ هاي عمومي نزديك باشد.

-      فاصله ايستگاهها از يكديگر در وضعيتهاي معمولي بين 300 تا 600 متر توصيه مي شود ودر نواحي مسكوني خلوت تا 1000 متر افزايش مي يابد .

-         به منظور جلوگيري از كاهش ظرفيت ورودي تقاطعها ، بهتر است ايستگاهها بعد از تقاطع قرار گيرند.

-     درتقاطعهايي كه محل تعويض وسيله نقليه است بايد پس از تقاطع در حاشيه سواره رو محلي مناسب براي توقف وسايل نقليه همگاني در نظر گرفته شود .

بهتر است در شهر هايي كه جمعيت آنها ازيك ميليون نفر بيشتر است ، خطط ويژه تردد اتوبوس ويا خيابان مخصوص اتوبوس نيز بر طبق نياز ، طراحي شود ويا تاجايي كه ممكن است كريدورهايي به عنوان مسير اتوبوس پيش بيني شود تا در مناطقي كه تقاضاي چشمگيري از حمل ونقل همگاني وجود دارد ، اين سيستم با كارايي حداكثر كار كند .

معيارهاي طراحي خط ويژه اتوبوس

به منظور طراحي خطوط ويژه تردد اتوبوس درطرح هاي تفصيلي ، بايد به موارد زير توجه شود :

-         حداقل تردد اتوبوس در خيابان مورد مطالعه در ساعت اوج بين 20 تا 30 دستگاه باشد .

-          حداقل حجم ترافيك در خيابان مورد نظر ، حدود 500 وسيله نقليه سواري در ساعت باشد .

-      حداقل عرض سواره روي مورد نيز براي خطوط ويژه اتوبوس در خيابانهاي دو طرفه 10 و براي خيابانهاي يك طرفه 7 متر است .

-          اثار نامطلوب بر محيط زيست نداشته باشد .

-          استانداردهاي معمول در ايمني عابرين پياده را كاهش ندهد .

-          دسترسي مناسب به كاربي هاي اطراف داشته باشد .

13. مطالعات حمل ونقل وترافيك براي تهيه طرح هاي تفصيلي – شركت پردازش در برنامه ريزي شهري وابسته به شهرداري

2-يكي بودن ايستگاه اتوبوس وايستگاه تاكسي درابتداي خيابان كوهسنگي كه باعث ايجاد اشكال در تردد سواره وپياده مي گردد كه به منظور رفع اين مشكلمي توان قسمتي از پياده روي دوم در ابتداي خيابان را به ايستگاه تاكسي اختصاص داد . (( بدون قطع درختان ))

3- وجود دستفروش ها درجلوي سينما كه بر شلوغي پياده رو مي افزايد كه به دليل مشكلات اقتصادي اين افراد نمي توان از اين عمل جلوگيري كرد .

4-   تجمع افراد مراجعه كننده به سينما در پياده رو كه باعث ايجاد مشكل تردد عابرين مي شود.

اصولا به هنگام تاسيس يك گونه فرهنگي – تفريحي مانند : سينما ، فرهنگسرا و… بايد يك فضاي باز مانند فضاي سبز در نظر گرفته شود تا مراجعين زمان انتظار خود را درآن فضا سپري كنند.

به اين منظور چند بلوك مسكوني پشت سينما آفريقا به يك فضاي سبز راه حل چندان بدي به نظر نمي رسد .

5- تردد زياد عابرين پياده از سمت مجتمع زيست خاور وسينما آفريق به سمت ديگر خيابان وباالعكس كه به علت تداخل حركت سواره وپياده باعث ايجاد مشكل در عبور ومرور وسايل نقليه و ايجاد ترافيك مي شود .

 براي رفع اين مشكل احداث يك پل عابرپياده در ابتداي خيابان كوهسنگي ضروري به نظر مي رسد .

هرچند در حال حاضر يكي از مشكلات شهر هاي بزرگ استقبال نكردن مردم از پل هاي عابرپياده است وهنوز براي رفع اين مشكل راه حل مناسبي پيدانشده ، ايجاد زيرگذر كه پله هاي كمتري نسبت به پل هوايي دارد مناسب خواهد بود اما اگر در اين زير گذرها به كاربريهاي تجاري كه مي تواند زيرگذرهارا شلوغ وسود آور كند وباعث افزايش ضريب امنيت شهروندان گردد پرداخته شود. استفاده از آن هم بااستقبال روبرو نخواهد شد.

6- پارك بودن ماشين هادر دوطرف خيابانهاي كوهسنگي 4 و6 به دليل ازدياد مراجعين به زيست خاور وسينما كه باعث پرشدن پاركينگ مي گردد . درجهت حل اين معضل وباتوجه به اينكه ف1ضاي مناسبي براي احداث پاركينگ جديد در اين محدوده وجود ندارد تنها   راه حل اضافه كردن تعداد طبقات پاركينگ زيست خاور مي باشد.

عواملموثر دراحداث پاركينگ هاي طبقاتي : هر يك از پاركينك هي طبقاتي حداقل بر اساس يكي از موارد زير احداث مي شود كه عبارتنداز :

1-  تعداد محلهاي اداري وتجاري در آن منطقه

2-   تعداد اتومبيل هاي پارك شده به صورت حاشيه اي در زمانهاي مختلف بررسي وبه صورت ميانگين آمارگيري شود .

3-  دركنار مترو

4-   دركنارمحدودههاي طرح ترافيك … (وسايل نقليه )

5-   فرودگاه ها

6-   نزديك ميادين بزرگ كه امكان پارك وسايل نقليه تا فاصله صد متري نيز مقدور نمي باشد.

7-  ناحيه ي مورد نظر براساس كاربريهاي جاذب سفر وهمچنين آماربرداري از مبدا ومقصد سفرهاي منطقه بدوي مي شود.

8-   نياز به پاركينگ در هر منطقه باتوجه به آمار مبدا ومقصد سفرها و پتانسيل موجود برآورد شود ( به طور خلاصه : محلي به عنوان پاركينگ طبقاتي مناسبتر مي باشد كه ترافيك ورودي به يك منطقه را پيش از اين به نقاط پر تراكم برسد جذب نمايد.)

( مزاياي پاركينگ هاي طبقاتي ) :

1-كاهش پاركينگ هاي حاشيه اي :  اين معضل خصوصا در قسمت هايي كه عرض خيابان كم است وهمچنين ازدحام جمعيت زياد مي باشد بيشتر مشهود است ( كه باعث تصادفات وسايل نقليه وافراد نيز شده است ) البته عرض اين خيابان از ابتا تا انتهاي آن تغيير محسوسي نمي كند ولي ازدحام جمعيت وتردد بيشتر در ابتداي آن نسبت به اواسط وانتها خيلي بيشتر است .

14. بررسي ضوابط موثردر افزايش ظرفيت پاركينگ تهيه وتنظيم : پيام داوودي، تازه هاي ترافيك .  21بهار 83  

7- كمبودن عرض خيابان نسبت به ترافيك محدوده

14. مجله تازه هاي ترافيك – شماره 21 . بهار 83

8- عدم وجود پاركينگ براي مراجعين به بيمارستان مهر كه باعث شده خيابان محتشمي به پاركينگ تبديل شود كه براي رفع اين كمبود مي توان فضاهاي تجاري ومسكوني و هنرستان هوانوردي واقع در بين پاركينگ فعلي و مختص كاركنان و بيمارستان را به پاركينگ اختصاص داد.

9-تجمع شاكيان ومراجعين به دادگاه ها باعث شلوغي پياده رو وايجاد مشكل در تردد عابرين پياده مي شود . كه براي حل اين مشكل بايد در جهت انتقال عريضه نويسان ومراجعين به محوطه ي سر باز جلوي دادگاه اقدام نمود.

10-     مسدود شدن پياده روها ي جلوي بيمارستان مهر در اثر پارك اتومبيل در اين قسمت كه بايد توجه داشت پياده رو محل عبور عابران است ودر صورتي كه به  سردر شود عابران ناچار خواهند بود براي رفت وآمد از مسير سواره رو استفاده مي كنند ، اين كار ضمن ايجاد اختلال در ترافيك سواره براي عابران هم خطر هي زيادي دارد.

    براي رفع اين مشكل مي توان از يك سري مبلمان شهري به نام بولارد (( Bollard))  يا تيرك خياباني استفاده كرد كه اجازه ورود وسائط نقليه موتوري را به داخل پياده رو نمي دهد.

11-    بين خيابان ملا صدرا و كوهسنگي 15 بدليل وجود چندين مركز آموزشي ((  دبستان، راهنمايي و دبيرستان )) در ساعات خاصي از روز (( ساعات تعطيل شدن مدارس )) شاهد تجمع افراد پياده رو در پياده روها و هم چنين ايجاد ترافيك بدليل توقف سرويسها ، والدين و… هستيم.

12-    در جلوي بيمارستان 17 شهريور شاهد پارك تعداد زيادي موتور در پياده رو و هم چنين وجود دستفروشهايي هستيم كه فضاي قابل توجهي را اشغال كرده وتردد عام اين پياده رو را دچار مشكل مي سازند.

كه بادر نظر گرفتن فضايي براي پارك موتورها درداخل محوطه ي پاركينگ بيمارستان 17 شهريور مي توان تاحدي مشكلات عبور ومرور در اين قسمت را كاهش داد .

13- در جلوي بيمارستان 17 شهريور همواره شاهد اختلال در ترافيك هستيم به دليل پارك ماشينهاي مراجعه كنندگان كه موجب ايست نابجاي تاكسي ها ي شخصي (( پارك د وبل )) در مقابل بيمارستان مي شود .

كه با در نظر گرفتن پاركينگ براي مراجعين مي توان اين مشكل را حل نمود .بدين صورت كه اگر  در حاشيه خيابان مقابل بيمارستان پارك نباشد اين قسمت را مي توان به ايستگاه تاكسي اختصاص داد وديگر تاكسي ها و ديگر تاكسي ها دوبله پارك نمي كنند ودر نتيجه مشكلي در تردد وسايل نقليه وجود نخواهد داشت .

14- در قسمت ورودي خيابان اميركبير به ((عنوان يك خيابان اصلي)) از سمت كوهسنگي و تقريبا همواره شاهد وجود يك گره درترافيك محدود هستيم كه موجب ايجاد اختلال در عبورومرور وسايل نقليه در خيابان كوهسنگي مي شود.

براي حل مشكل گره در چهار راهها از چراغ راهنمايي استفاده مي شود ولي به علت اينكه اين چهار راه اهميت چنداني ندارد كه گذاردن چراغ راهنما ضروري بنظر نمي رسد .

15- تجمع ماشين ها ي سواري در حاشيه خيابان كوهسنگي (( بين كوهسنگي 22و24 )) بدليل وجود         مخصوصا بين ساعت 8 تا 11 شب كه با ايجاد محدوديت زماني براي پارك كردن در اين محدوده بوسيله كارت پارك مي توان از بروز اين مشكل جلوگيري كرد.

16- خيابان ابوذر غفاري  بدليل وجود آموزشگاه تعليم رانندگي ايران زمين خيابان كوهسنگي 25 به دليل وجود آموزشگاه تعليم رانندگي اسلامي نيا       ايجاد اختلال در ترافيك هستند .

بدليل كندي حركت ماشينهاي تحت تعليم .

17- در قسمت انتهايي خيابان كوهسنگي به دليل وجود آخرين ايستگاه اتوبوس هاي واحد همواره شاهد شلوغي هم از جهت عابرين پياده ، سرنشينان اتوبوس وهم از جهت وسايل نقليه هستيم كه اين مشكل عموما در فصلهاي بهار و تابستان مشاهده مي شود.      

تحقیق درباره موانع فراروي تحقيقات و راهكارهاي آن در كشور

چكيده :

امروزه پژوهش و تحقيق و توليد علم از نيازهاي مسلم و اساسيِ هر جامعه است كه در سياست گذاريهاي كلان كشورهاي پيشرفته ، در زمرة رديفهاي نخستِ برنامه ريزي به حساب ميآيد . مسلماً حائز اهميت قرار گرفتن اين موضوع در بين برنامهريزان هر كشوري نقش و جايگاه حساسي در روند توسعه آن كشور خواهد داشت .
بي شك پيشبرد هر چه بيشتر اين موضوع در كشورهاي در حال توسعه مثل كشور ما ، نسبت به كشورهاي توسعه يافته ، از اهميت بالاتري برخوردار است زيرا مسأله توليد علمِ آن كشورها سالها است كه جايگاه مناسب خود را پيدا نموده است اما در كشور ما بايد به تبيين جايگاه آن پرداخت و در راه تعالي آن گام برداشت .
در نوشتار حاضر كه به «موانع فراروي تحقيقات و راهكارهاي آن » مي پردازد با نگاهي به پديده توسعه ، توليد علم ، تحقيقات و پژوهش و علتهاي كمرنگ بودن آنها در كشور ، همچنين با نگاهي به پيشينه تحقيقات انجام شده و معرفي مشكلات و راهكارهاي آن و نيز شناسايي مؤلفه هاي چندگانه فرهنگِ علمي ـ پژوهشيِ علم در ايران مورد بررسي قرار گرفته سپس فرضيه هايي كه بر اساس تحقيقات انجام شده به تأييد رسيده اند و طبق تحليلها برحسب آزمونهاي آماري ، همبستگي آنها با توسعه تحقيقات در ايران معني دار گزارش شده است ، ارائه مي شوند و بعد از ارائه يك مدل تحليلي درمورد روابط بين موانع فرهنگي و عدم توسعه تحقيق در ايران به ذكر و شرح راهكارهاي رفع مشكلات نامبرده (در فرضيه ها) پرداخته مي شود . در پايان به دنبال آن دو مبحث ويژه درخصوص آموزش به تفصيل مورد بحث قرار گرفته و با نتيجه گيري خاتمه مي يابد .
واژگان كليد : پژوهش ، توسعه ، تحقيقات ، موانع و مشكلات .
مقدمه :

كاوش ، جستجو ، يافتن پديدههاي نو و روشن شدن مجهولات عالم ، فرآيندي است كه امروزه ، از آن به پژوهش ياد ميشود.

از ابتداي خلقت بشر هم ، تحقيق و پژوهش ، نه به صورت گستردة امروزي ، اما در سطح ابتدايي وجود داشته است. تلاش بشر براي رفع گرسنگي و پوشاك و سرپناه ، دليلي بر اين مدعاست . بشر به تلاش خود ادامه داد و به جايي رسيد كه در ميان يافته هاي خويش دست به انتخاب زد . او در مرحلة بالاتر به فكر يافتن مواد و روشهاي راحت تر و آسان تر افتاد و در مجموع عقل و خرد خويش را در راه خدمت به خويشتن به كار گرفت .

با تأمل در مشيِ زندگانيِ بشر درمي يابيم كه ، عامل به وجود آورندة اختراعات ، ابداعات و اكتشافات بشر ، نيازها بوده اند و اين ابداعات در جهت مرتفع ساختن نيازهاي مادي و اخيراً معنوي او بوجود آمده اند . از طرفي بشر امروزي به خوبي دريافته است كه هرچه از نيروي عقل خود بيشتر استفاده كند در مسير پيشرفت و تكامل خود جلوتر و سريعتر خواهد بود . و هرچه از مسير خلاقيت و استفادة مستمر از نيروي عقل دور شود راه پيشرفت و تعالي را وارونه خواهد پي مود . پس امروزه جامعه علمي بشريت به اين نتيجة مهم رسيده است كه ، از راههاي سعادت و بهروزي اش هموار ساختن زمينه تعقل و پژوهش و متعاقب آن سازندگي و آباداني است .

امروزه عالمان و نظريه پردازان جهان بر اين باورند كه راه پيشرفت و ترقي هر قومي قبل از پيمودن ، شناخت دقيق و صحيح آن راه است ؛ تبيين خط مشي ها ، راهكارها و تعيين مسيرها .

جوامع مختلف جهان ، اين كار را بر عهدة كاردان آن يعني مراكز علمي و جوامع دانشگاهي گذارده اند . زيرا آنها هستند كه با در اختيار داشتن نيروهاي با استعداد و فعال و متفكر و همچنين امكانات لازم در اين مسير پر اهميت گام نهاده و حاصل فعاليتهاي خود را در اختيار ساير افراد بشر قرار مي دهند . پس در واقع دانشگاهها و مراكز علميِ هر كشوري بايد به سانِ «چشم ها» ي هرملتي ، طلايه دار باشند . زيرا آنها هستند كه ديد بصيرتر داشته و در تمايز راه از چاه تواناترند .

اگر نگاهي به وضعيت كشورهاي توسعه يافته و مترقي دنيا بياندازيم ، مي بينيم آنها كشورهايي هستند كه براي دانشگاهها و مراكز علمي خود اهميت واقعي قائل شده و براي رشد ، پويايي و بالندگي اين نهادها هزينه هاي كلان كردهاند . البته منظور از هزينه ، فقط خرج پول به تنهايي نيست بلكه مراد ، بها دادن به كارها و بسيج كردن همگانيِ نيروها و خريدِ نتيجة فعاليت هاي آنهاست .

ماداميكه يك كشور واردكننده علم و تكنولوژي باشد ، از هر نظر فقير خواهد بود . اگر امروز در كشور ما از خودكفايي گندم بحث مي شود ، براي قطع وابستگي واردات گندم است . و همچنان كه در توليد گندم با بسيج نيرو ها و نظام مند نمودن فعاليتها به نتيجه رسيديم ، مطمئناً با برنامه ريزي صحيح و سخت كوشي در راه توليد علم هم به موفقيت هاي بزرگي دست خواهيم يافت . پس بنابراين تاكنون به اين نكته رسيده ايم كه جاده پيشرفت و تكامل هر جامعه اي از مسير علم آن اجتماع مي گذرد . زيرا علم است كه اقتصاد را ، كشاورزي را ، صنعت و خدمات را به صورت بنيادين مي سازد و متحول ميكند و توسعه ميدهد .

در كشورهاي توسعه نيافته ، عدم توفيق در رسيدن به اين تكامل فكري ، معضلي است كه مردم اين سرزمينها را در فقر و بدبختي هاي روحي و اقتصادي فرو برده و غرق نموده است .

در پيچ و خم تاريخ پرتشتت ما ، تا سده اخير عليرغم فراز و نشيب هايي هرچند كوتاه و بلند در برهه هايي از تاريخ ، انديشه و انديشه ورزي و اوج گيريها و كف نشينيهاي پي در پيِ معرفت علمي كشور كمتر توانسته است بصورت يك نهاد در درون ساختار اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي جامعه ايران جاي گرفته و عرض اندام كند . اكنون كه نياز مملكت به پيشرفتهاي علمي و عملي و ترقي تصاعد گونة دانش و معرفت ، بيش از هر زمان ديگري ملموس و آشكار شده است ، بجاست كه با تكيه بر تجربيات آگاهان و بزرگانِ دانش پژوه ، و مطالعه عوامل و عناصر ايجاد كننده مشكلات و معضلات اين طريق خطير ، آنها را شناخت و در پي مرتفع ساختن آنها برآمد .

در كشور ما در سالهاي اخير اقداماتي هرچند ناچيز جهت پيشبرد اين اهداف به وقوع پيوسته است . اما براي نخستين بار در كشور است كه دلسوزاني كه براي اين آب و خاك استخوان در گلو دارند با زحمات زياد ترتيبي داده اند تا شاگردان مكتب حوزه و دانشگاه گردهم آيند و مشكلاتشان را در عرصه پژوهش هم صدا ابراز دارند .

پيشينة تحقيق :

در اين خصوص در سالهاي اخير توسط تني چند از اساتيد و دانشجويان مقاطع تحصيلات تكميلي كه بعضاً عناوين پايان نامه هاي تحصيلي شان بوده است مطالعاتي در دانشگاههاي اصفهان ، علوم پزشكي ايران و شيراز و تهران و ... صورت گرفته است كه بطور خلاصه و با لحاظ نمودن موارد مشترك ميتوان از مسائلي چون موارد ذيل نام برد .
وجود ساعات زياد تدريس اساتيد ، عدم هماهنگي سازمانها با همديگر ، كمبود آزمايشگاه و كارگاهها و همچنين مجهز نبودن آنها ، شناخت ناكافي مديران از مشكلات محققان ، عدم برنامهريزي صحيح كلان مملكتي ، كمبود انگيزه ، عدم دسترسي راحت محققين به اطلاعات ، پايين بودن روحيه تحقيق گروهي بين ايرانيان ، مشكلات و روحيه نامناسب معلمان مدارس ، مشكلات حق التحقيق ، .

در مواردي هم ، موضوعات پراكنده و متنوع تري ، از جمله نكات زير مشاهده ميشود :
عدم نظارت بر عملكرد گروههاي پژوهشي و تحقيقاتي و برخورد كردن در نظارت امور پژوهشي و تحقيقي همانند ساير امور معمولي كشور .

نظام آموزشي نامناسب ، كه راه كپي برداري و استفاده از كارهاي ديگران را آسان نموده و روحيه تلاش و كوشش را از دانشجويان سلب نموده است . سيستم آموزشي بايد به گونهاي باشد تا زمينه فعاليت و پژوهش را در دانشجويان ايجاد كرده سپس دانش طلب خود به انديشيدن وادار شود .

غفلت از ارزشهاي علمي باعث تقدم ساير مسائل بر توليد علم مي شود .
سياسي شدن غير طبيعي دانشگاهها .

عدم آشنايي و شناخت كافي به روش شناسي و متدولوژي .

اقتصاد متكي به نفت .

نبود فرهنگ كار در كشور ؛ به نحوي كه برخي از مردم كشور ما در فعاليتهاي محوله كم كاري كرده ، اتلاف وقت هاي زيادي دارند ، كار مفيد كمي دارند ، بر اساس برنامه ها ، صحيح عمل نميكنند ، از زيربار مسئوليت شانه خالي ميكنند و كار را دلسوزانه انجام نمي دهند .

بروكراسي حاكم اداري ، همچنين توزيع نامتعادل درآمد در جامعه .

فقدان ارتباط صحيح و كافيِ دانشگاه با صنعت .

حذف كردن درسهاي پروژه و پايان نامه هاي دانشجويان دانشگاه آزاد در صورتي كه زمان صرف شده براي تحقيقهاي آنها از حد يك ترم فراتر مي رود . در اين صورت علاوه بر مشكلات و كاغذبازي هاي اداري ، آنها مجبور به انتخاب مجدد آن درس در ترم ديگري نيز خواهند بود . و اين امر بر تمايل آنها به انتخاب موضوعاتي كه با كارهاي عملي مرتبط است به شدت ميكاهد .

نااميدي و فقدان اعتماد به نفس در دانشجويان ، برداشتهاي ناصحيح از برخي مفاهيم ديني ، همچون قضا و قدر ، توكل ، شفاعت ، انتظار و عرفان و...

قطع شدن ارتباط فارغ التحصيلان با دانشگاه و مراكز علمي .

عدم هماهنگي بين دستگاههاي اجرايي و صنايع و كلاً بخشهاي مختلف كشور جهت همكاري با پژوهشگران و مواجه بودن آنها با قوانين پير ، فرسوده و از كارافتادة قديمي .
هجرت متفكران و مجتهدانِ عرصه علم از داخل كشور به مراكزي در خارج از كشور و مواجه شدن مملكت با كمبود نيروي متخصص و كهنه كار .

اكتفا كردن اساتيد به جزوات درسي و نخواستن اساتيد از دانشجويان براي استفاده مستمر از كتابها و منابع بيشتر و در نتيجه عدم استفاده دانشجويان از كتابها و منابعِ مرتبط .
چون واحدهاي عملي در دانشگاهها عليرغم قوانين و بخشنامه هاي سازمانهاي مركزي دانشگاهها ، خيلي كم برگزار ميشود ، بالطبع دانشجويان به همان مطالبي كه در جزوه يا نوع عالي آن يعني كتاب مطالعه نموده اند ، محدود مانده و در عمل وارد صحنه كار عملي نمي شوند . در نتيجه مشكلات آن كار را نمي بينند ، تا چه رسد به فكر كردن در مورد برطرف كردن آنها . زيرا هميشه مشكلات و نيازهاي موجود در كار ، زمينه براي تفكر و پژوهش و يافتن مواد و روشهاي بهتر را فراهم مي سازد .
در همين راستا راهكاريي در اين بين ديده ميشود كه ذكر آنها كمكي است در جهت حل مشكلات :

آموزش مؤثر روش تحقيقهاي علمي به همة دانشجويان و تقويت انتشار مجلات حرفهاي وعلمي. همكاري متقابل دانشگاه و صنعت جهت رفع مشكلات توليد .
شناسايي حقوق مالكيت معنوي دانشمندان و حمايت قانوني از آنها .
تهيه برنامه درازمدت توسعه علمي و فناوري .

ايجاد جوامع مشاوره فني و علمي و احداث پارك هاي علمي و تحقيقاتي و شهركهاي علمي .

ايجاد شبكه ارتباطي مناسب بين دانشمندان كشور .

توسعه اينترنت و ساير شبكه هاي اطلاع رساني به تمام نقاط كشور و كليه مراكز آموزشي ، علمي و تحقيقاتي و تكيه بر پژوهشهاي گروهي و كاستن از تحقيقها و پژوهش هاي انفرادي .

تنظيم برنامه جذب محققين و دانشمندان خارج از كشور ، يا حداقل در دوره هاي كوتاهي از سال جهت انتقال فناوريهاي نوين به داخل كشور .

تقويت بنيه اعتماد به نفس در بين دانشجويان .

شروع كردن از تحقيقهايي هرچند كوچك جهت آشنا شدن با انجام روشها و فنون .
احترام به حق ابداع و اختراع و ….

تشكيل كانونهاي فارغ التحصيلان موفق دانشگاهي .

تقويت و نهادينه كردن صحيح و اصوليِ فرهنگ كار در كشور .

اما در طي تحقيقات مفصل و منظم انجام شده محققين در يك جامعة آماري ، شامل تعداد بسيار وسيعي از محققين كشور و تحليلهاي آماري اين سنجش ، پاره اي از مهمترين مشكلات و موانع رشد و توسعه علمي كشور به عنوان فرضيه ، مورد بررسي ، تجزيه ، تحليل ، آزمونها و آناليزهاي آماري قرار گرفته كه نتايج آنها همبستگي معني دارشان را با توسعه تحقيقات اثبات كرده اند كه به شرح زير ارائه ميشود : ابتدا مولفه هاي فرهنگِ علمي ـ پژوهشي در كشور نام برده ميشود سپس فرضيه هايي كه مورد ارزيابي قرار گرفته و معني دار شده اند ارائه ميشود .

مولفه هاي فرهنگِ علمي ـ پژوهشيِ علم در ايران ؛

1 ـ پنهان كاري و پوشيده گويي

2 ـ تفرد و عدم اعتماد افراد به يكديگر

3 ـ فاصله از قدرت در جامعه علمي ايران

4 ـ تقليدگرايي و پذيرش آنچه كه هست بعنوان نوعي تقدير ازلي و اتكاء بر گزاره هاي پيشيني .

5 ـ دنياگريزي ، آخرتجويي و كم اهميت شمردن حيات اين جهان .

6 ـ تقدس گرايي در برخي پديده هاي علمي .

7 ـ تعصب و غلبه برخي عقايد قالبي .

8 ـ پول محوري در مسئله شناسي و انجام تحقيقات

9 ـ عدم تمايز ساختارهاي علمي و فني در جامعه براي تحقيق ، از غيرِ آن

10 ـ كم ارزش بودن جايگاه تحقيق و محقق در كشور .

11 ـ عدم شايسته سالاري و تخصص گرايي .

12 ـ ضعف روحيه اخلاق جستجوگري و پرسشگري .

13 ـ غلبه خاصگرايي در جامعه علمي كشور .

فرضيه هايي كه طبق بررسيهاي آماري همبستگي آنها با توسعه تحقيقات معني دار بوده و به اثبات رسيده اند :

1 ـ هرچه امكان انتشار يافته هاي تحقيقاتي و سهولت آن جهت دسترسي كمتر ، توسعه تحقيقات ضعيف تر است .

2 ـ هرچه امكان صراحت بيان و نشر عقايد و نظرات علمي پژوهشي كمتر ، توسعه تحقيقات ضعيف تر است .

3- هرچه ميزان گرايش به خاص گرايي در فعاليت هاي پژوهشي بيشتر ، توسعه تحقيقات

ضعيف تر است

4- هرچه تمايل افراد به انجام پژوهش به صورت فردي بيشتر ، توسعه تحقيقات ضعيف تر است .

1-5 هرچه ميزان شك سازمان يافته در مسائل و پديدههاي مورد پژوهش كمتر ، توسعه تحقيقات ضعيف تر است .

2 ـ 5 هرچه ميزان تقدس و ممنوعيت مسئله شناسي و تحقيق پيرامون مسائل و پديده هاي محيطي بيشتر ، توسعه تحقيقات ضعيفتر است .

1 ـ 6 هرچه استناد به داوري هاي پيش از تجربه در تحليل و ارائه يافته هاي تحقيقاتي بيشتر ، توسعه تحقيقات ضعيف تر است .

2 ـ 6 هرچه تمايل و انديشه دنياگريزي و پرهيز از تلاش جهت شناخت و كشف قانونمنديهاي پديده هاي محيطي بيشتر ، توسعه تحقيقات ضعيف تر است .

7 ـ هرچه ميزان تقليد و عدم خلاقيت در انجام تحقيقات بيشتر ، توسعه تحقيقات ضعيف تر است .

8 ـ هرچه ميزان تعصب پژوهشگر در حوزه هاي فرهنگي و علمي بيشتر ، توسعه تحقيقات ضعيف تر است

9 ـ هرچه اعتبار مالي طرح كمتر ، توسعه تحقيقات ضعيف تر است .
10 ـ هرچه جايگاه و منزلت ارزش پژوهش گران و تحقيق پايين تر ، توسعه تحقيقات ضعيف تر است .

1 ـ 11هرچه تمايز نقشها و نهادها و سازمانهاي اقتصادي ، اجتماعي و علمي كشور كمتر ، توسعه تحقيقات ضعيف تر است .

2 ـ 11 هرچه دخالت نهادها و سازمانها و افراد غير علمي در حوزه هاي علمي بيشتر ، توسعه تحقيقات ضعيف تر است .

12 ـ هر چه پذيرش و شيوع فرهنگ نقد و انتقاد ضعيف تر ، توسعه تحقيقات ضعيف تر است .

13 ـ هر چه ميزان اتصال ساختارهاي پژوهشي كشور به منابع قدرت بيشتر ، توسعه تحقيقات ضعيف تر است .

14 ـ هرچه ميزان شايسته سالاري در ساختارهاي مديريتي و پژوهشي كشور كمتر ، توسعه تحقيقات ضعيف تر است.

روشها و راهكارها

1ـ راه كارهاي تخفيف پنهان كاري در تحقيق :

الف ـ آزادسازي اطلاعات و رسانش آن از طريق ايجاد بانك هاي اطلاعاتي و اتصال تمامي سازمانها و دستگاههاي توليد كننده و اطلاعات به شبكه فراگير محلي ـ ملي و تمهيد امكان عدم مداخله علايق و سلايق فردي و شخصي در تبادل اطلاعات
ب ـ تمهيد امكان و تسهيلات انتشار يافته هاي پژوهشي ، نظريه ها و ديدگاههاي مختلف از طريق ابزارهاي مطبوعاتي ، انتشاراتي و الكترونيكي (شبكه هاي اطلاع رساني) .
2 ـ راه كارهاي تخفيف پوشيده گويي در تحقيق :

الف ـ اصلاح آموزه هاي تربيتي و آموزشي در آموزش عمومي و عالي در جهت نقدپذيري ، انتقادگري و تحمل آراي يكديگر از طريق بازآفريني محتوا و روشهاي تدريس ، آزمون و تربيت .

ب ـ اصلاح قوانين مربوط به آزادي بيان و نشر عقايد در قالب مطبوعات و انتشارات ، و در برخورد با دگرانديشان در جامعه و تضمين امنيت فكري ، مالي ، جاني صاحبان انديشه و نظريه ها در رشته هاي مختلف علمي .

3 ـ راهكارهاي تخفيف خاص گرايي در تحقيق :

الف ـ اعمال روشهاي تربيتي و آموزشي كار گروهي در آموزش عمومي و عالي و گسستن حلقه هاي تنگ خاص گرايي از حيث روابط نسبي ، قومي ، زباني و مذهبي در انجام پژوهشهاي ملي .

ب ـ كمك به توسعه انجمنهاي علمي ـ فرهنگي در رشته هاي مختلف علمي و بخشهاي مختلف اجتماعي ، فرهنگي و سياسي جهت تقويت وجود رقابت در كسب توفيقات اجتماعي و اقتصادي و مزايده فرصتهاي اقتصادي و اجتماعي بر پايه مزيت هاي نسبي افراد در يك رقابت سالم و پويا .

4 ـ راهكارهاي تخفيف تفرد و عدم اعتماد به يكديگر در تحقيق :

الف ـ پيش بيني و بازمهندسي نظام پاداش دهي مبتني بر كار و تلاش گروهي و جمعي در حوزه هاي كارشناسي ، علمي و پژوهشي .

ب ـ تقويت و توسعه تشكلها و انجمنهاي صنفي ، علمي ، سياسي ، ادبي و هنري جهت تمرين آموزه هاي خردورزي جمعي ، مشاركت گروهي ، اعتماد افراد به يكديگر و شكستن جو ترس ، ناامني و بي اعتمادي .

5 ـ راهكارهاي تخفيف تقدسگرايي و ضعف شك علمي در تحقيق :

الف ـ ايجاد تحول در نظام آموزش عمومي از حيث محتوايي در خصوص تقويت و ترويج روحيه كنجكاوي و پرسشگري ، بي طرفي ارزشي در علم و مشاركت فعال در تصميم گيريها و سرنوشت فردي و اجتماعي با روشهاي تشويقي مناسب .
ب ـ ايجاد و تضمين فضاي باثبات و امن سياسي ، اقتصادي و اجتماعي براي پژوهشگران در نقد و پرسش گري پيرامون مسائل حساس سياسي ، اجتماعي ، ديني و ارزشي در جامعه

6 ـ راهكارهاي تخفيف دنياگريزي و اثرات آن در تحقيق :
الف ـ شناخت نگرش مسئولان و مديران امور فرهنگي و تربيتي ، دانش آموزان ، دانشجويان و مدرسان آموزش عمومي جهت اصلاح نگرشها پيرامون دنيا گريزي ، عدم پرسشگري ، عدم بيطرفي در تحقيق و تقديرگرايي .

ب ـ شناسايي دامنه و شمول دنياگريزي با تأكيد بر اثرات زيان بار آن در عرصه ها و قلمروهاي مختلف علمي ـ پژوهشي و پيشبيني راهكارهاي اجرايي كاهش آنها در برنامه ريزيهاي بخشي و فرابخشي براي نسل كنوني و كودكان و نوجوانان بعنوان نسل آتي .
7 ـ راهكارهاي كاهش تقليدگرايي در تحقيق :

الف ـ اصلاح نظام ترفيع و پاداشدهي در آموزش عالي و نظام پژوهشي بر پايه ارزشگذاري به تحقيق ، نوآوري و خلاقيت و اختراع علمي فارغ از كپي برداري و تقليدها و ترجمه صرف .

ب ـ اصلاح ترفيع نظام شغلي و پاداش دهي در نظام اداري و بخشهاي صنعت و كشاورزي و رشته هاي مختلف فعاليت علمي و اجرايي (گروههاي اصلي علمي و شغلي) مبتني بر ارزشگذاري بر نوآوري ، ابداع ، و خلاقيت .

8 ـ راهكارهاي كاهش تعصب هاي فرهنگي و قوميتي در تحقيق :
الف ـ ايجاد امكان تشكيل و توسعه تشكلهاي قوميتي ، سياسي ، مذهبي و زباني براي طرح آزاد مسائل ، نيازها ، انديشه ها جهت آزاد سازي فشارهاي محيطي ، اصلاح نگرشها و تعادل در انتظارها و تمايلات .

ب ـ پيش بيني اصلاح نگرش دانش آموزان در آموزش عمومي در راستاي عام گرايي با تأكيد بر رهايي از تعصبات خويشاوندگرايي ، جنسيت گرايي ، قوم گرايي ، گروه گرايي و مطلق انگاريهاي كم شمول با دامنه هاي اندك .

9 ـ راهكارهاي كاهش پول محوري در تحقيق :

الف ـ بهبود وضع بودجه تحقيقات در كشور و شفاف سازي فعاليتهاي غير پژوهشي از پژوهشهاي علمي و اختصاص اعتبار كافي بر حسب شايستگي ، تجربه ، تخصص و زمان انجام پروژه هاي تحقيقاتي .

ب ـ ايجاد صندوقهاي اعتباري ويژه پژوهشگران در نظام آموزش عمومي ، عالي و پژوهشي جهت حمايت از پژوهشگران جوان و كارآمد .

ج ـ دادن اولويت هزينه اي در بودجه سازمانها و دستگاههاي اجرايي به تحقيقات و كاهش تأثير پذيري تحقيقات از كمبود بودجه و عدم تخصيص كامل يا به هنگام اعتبارات پژوهشي .

د ـ بازنگري و اصلاح دستمزدها در بين اجتماعات علمي و پژوهشگران متناسب با شأن علمي و اجتماعي آنان در جامعه .

10 ـ راهكارهاي ارتقاء و بهبود جايگاه محققان در جامعه :

الف ـ ترويج فرهنگ علم باوري ، انديشه ورزي و پژوهش گري در جامعه از طريق نهادهاي آموزش عمومي ، عالي و رسانههاي جمعي .

ب ـ الگوسازي و شخصيت پردازي در علم و پژوهش از طريق فعاليتهاي فرهنگي و تبليغي مناسب و تمهيد نظام پاداش دهي و ارجگذاري بر محققان و انديشمندان .
11 ـ راهكارهاي افزايش تمايزهاي ساختي و معرفتي در بين نهادها و سازمانهاي جامعه :
الف ـ اعمال نظام شايسته سالاري و انتصاب افراد متخصص در مشاغل مرتبط در نظامهاي آموزشي ، اداري ، سياسي .

ب ـ شناساندان و آگاهي بخشي به عامه مردم در خصوص تمايز درست معارف بشري اعم از معارف ديني ، فلسفي ، هنري و علمي از يكديگر و پيش بيني عدم تداخل اين حوزههاي معرفتي در يكديگر از طريق آموزش همگاني در وسايل ارتباط جمعي نوشتاري و ديداري ـ نوشتاري .

12 ـ راهكارهاي ارتقاي اخلاق پرسش گري و اشاعه نقدپذيري و انتقادگري درتحقيق :
الف ـ اصلاح سياست هاي آموزشي در نظام آموزش عمومي از حافظه مداري به پرسشگري و نقادي ، شك گرايي سازمان يافته و معطوف به اهداف خلاقيت و نوآوري .
ب ـ اشاعه فرهنگ و آموزههاي انتقادگري ، نقدپذيري و توليدگري در آموزش و تحقيق در نظام آموزش عالي ، دانشگاهها و مراكز پژوهشي و همچنين واحدهاي پژوهشي سازمانها و دستگاههاي اجرايي در كشور از طريق بهره گيري از روشها و سازوكارهاي آموزشي ، ايجابي و نظارتي .

13 ـ راهكارهاي كاهش وابستگي به منابع قدرت در تحقيق :

الف ـ توسعه نهادهاي مدني جهت توزيع و تكثير منابع قدرت و اطلاعات و خروج از انحصارگرايي در استفاده از رانتها و فرصتهاي محدود جامعه در راستاي شايسته سالاري .
ب ـ اصلاح جذب نيروي انساني بر پايه آزمونهاي تخصصي ، شايسته سالاري و عدالت جويانه و پرهيز از رابطه مداري صرف در اين بخش .

14 ـ راهكارهاي تقويت شايسته سالاري و تخصصگرايي در تحقيق :

الف ـ اصلاح نظام گزينش عقيدتي و سياسي در نظام اداري ـ سياسي كشور و تمهيد امكان حضور و جذب متخصصين رشته هاي مختلف علمي فارغ از انديشه ، نگرش و سوابق خانوادگي و عشيره اي يا وابستگي هاي سياسي و گروه گرايانة آنها .
ب ـ اصلاح نظام تصميم گيري بر پايه يافته هاي پژوهشي در سطح ملي و جهاني و تقويت نظام تصميم سازي و مشاركت پژوهشگران و كارشناسان در اين حوزه .
ج ـ اصلاح نظام گزينش مديران بر پايه شايسته سالاري ، تخصص گرايي ، تجربه و با عنايت به سوابق علمي و فعاليتهاي اجرايي آنان در اين زمينه ها .
با توجه به راهكارهاي پيشنهادي فوق الذكر بنظر مي رسد بخش آموزش عمومي ، عالي و همگاني در اصلاح نگرش و بهبود ساختار و كاركردهاي فرهنگي در نهاد اجتماعات و موسسات علمي ـ پژوهشي در يك افق ميان مدت و بلند مدت مي تواند زمينه عينيّت بخشيدن به راهبردهاي كلاني باشد كه در اين قسمت به دو مبحث توجه ويژهاي ميگردد :
دو نكته مهم :

1 ـ نظام آموزش و پرورش در حال حاضر به گونه اي است كه روحيه علمي و پرسشگري را كمتر ايجاد ميكند . حجم زياد مواد درسي و در بعضي موارد لزوم انطباق كامل پاسخها با پرسشها به گونه اي است كه به تقويت حافظه بيشتر اولويت داده ميشود تا تفكر و تدبر در موضوعات . تحول نظام آموزش و پرورش در اين راستا نيازمند نگرشي نو به فارغ التحصيل دبيرستان ميباشد . اين نگرش در تمامي دروس مي بايست خود را نشان دهد .
بر اين اساس شيوه آموزش نيز مي بايست دچار تغييرات قابل ملاحظه اي شود . هرچند شيوه هاي آموزشي بستگي به معلم دارد اما جهت گيريهاي كلي از نظر طرح پرسش در اذهان و ايجاد روحيه علمي در دانش آموزان قابل تعميم ميباشد . اين امر مستلزم بازآموزي معلمان و دبيران است . ايجاد روحيه علمي مي بايست از مقطع دبستان آغاز شود . كاري كه در كشورهاي توسعه يافته صورت ميگيرد . متأسفانه گزارشهاي تحقيقي كه در پي ايجاد زمينه فكر كردن در دانش آموز است اغلب به دست والدين تهيه مي شود . لذا ساده كردن محتوا و تأكيد بر دانش آموز بسيار مهم ميباشد . آنچه كه در وهله اول مهم است ، چگونه فكر كردن مي باشد . با توجه به اينكه دستيابي به اين هدف مستلزم تدوين برنامه اجرايي و وقوع تحول در نظام آموزش و پرورش است ، لذا در كوتاه مدت نميتوان انتظار اثر بخشي سريع داشت .

2 ـ يكي از ضرورت هاي دستيابي به نيروهاي محققي كه بتوانند در زمينه علوم خالص و كاربردي در جامعه موثر باشند ، شكل گيري متناسب آنها در دوره قبل از دانشگاه است . هرچند در دانشگاهها دانشجويان هوشمند و با خرد كم نيستند اما چنانچه در سطح جامعه ميزان نياز به افراد متخصص و محقق را در نظر بگيريم ، كمبود شديدي احساس ميشود . كسب رتبه هاي حائز اهميت در المپيادهاي علمي جهان نشانهاي از توان بالقوه علمي در كشور ميباشد كه چنانچه از ابتدا به پرورش اين توانها توجه شود قطعاً از نيروي محقق بيشتري برخوردار خواهيم شد .

بررسي‌هاي اوليه نشان ميدهد كه بخشي از علل مهاجرت نيروهاي محقق بدليل كمبود زمينه هاي تحقيقاتي در كشور ميباشد . مهمترين عاملي كه بايد در سطح آموزش عالي كشور دچار تحول گردد ماهيت غالب آموزش در دانشگاههاست . سمت و سو دادن به تحقيقات به نحوي كه به گسترش روحيه علمي و فعاليتهاي متناسب با آن بيانجامد براي شكل گيري جامعه علمي و نهايتاً كمك به ايجاد نهاد علم بسيار موثر است . دستيابي به پروژههاي تحقيقاتي انجام شده و يا در دست انجام هنوز به آساني صورت نمي گيرد .ايجاد چنين تسهيلاتي هم از تكرار ناخواسته موضوعات جلوگيري ميكند و هم به انباشتگي علمي و تحقيقات مي انجامد . تنظيم صحيح عناوين و اولويتهاي تحقيقاتي كمك موثري براي دانشجويان و اساتيد خواهد بود تا عنوان مناسب را برگزينند و بدين ترتيب به فرآيند انباشتگي علم كمك نمايند . گام بعدي در اين زمينه انتشار نتايج تحقيقات است . حداقل تحقيقات دانشجويي و مدرسان دانشگاه كه بر اساس ظوابطي مناسب تشخيص داده ميشود ، تكثير و در اختيار ديگران هم گذارده شود . از اين طريق فضا سازي لازم براي توسعه تحقيقات در سطح دانشگاه و مراكز آموزشي فراهم ميگردد و به تناسب آن تحقيق و محقق از ارزش بيشتر و جايگاه بهتري برخوردار خواهد شد . چنين امري به شكل گيري انجمن هاي علمي و نهايتاً جامعه علمي كه يكي از مقوّم هاي نهاد علم است ، مي انجامد .

چنين راهكارهايي مستلزم دو راهكار بنيادين ديگر است اول توجه تصميم گيران كشور به توسعه تحقيقات و يافتن برنامه ، شيوه ها و رويه هاي توسعه تحقيقات در دانشگاهها و دوم تأمين اعتبار و امكانات لازم براي پيشبرد برنامه هاي مزبور .

در مورد مراكز تحقيقاتي به غير از بحث متحول كردن شيوه هاي آموزشي و محتواي دروس كه موضوعيت ندارد بقيه راهكارها همچون مواردي است كه درباره آموزش عالي مطرح شد . البته مي بايست به ماهيت تحقيقاتي اين مراكز نيز توجه نمود . همچنين محققان اين مراكز مي بايست حتي الامكان داراي يك شغل باشند تا بر عمق فعاليت آنها افزوده شود و تنها فعاليت ديگر آنها ميتواند آموزش باشد . طبيعي است كه تغييرات پيشنهادي در سطوح آموزش و پرورش ، آموزش عالي و مراكز تحقيقاتي امور منفك از يكديگر نبوده بلكه در ارتباط با هم هستند . اين امر در مورد جنبه هاي فرهنگ عمومي كه تحت تأثير سازو كارهاي زيادي قرار ميگيرد و سپس بصورت سازوكاري در جهت توسعه تحقيقات عمل ميكند نيز صادق است . منظور از سازوكارهاي تلفيقي اثرات سينرژيستي يا همافزايي اين امور ميباشد كه در ارتقاي ارزش تحقيق و محقق ، شكل گيري جامعه علمي و نهايتاً توسعه نهاد علم نقش اساسي دارد

نتيجه گيري :

تحقيقات ابزار توسعه است و بدون پژوهش زيربنايي و بنيادي ، امر توسعه امكان پذير نيست . براي اين كه تحقيقات در كنار توسعه شكل بگيرد ، جامعه بايد پذيراي آن شود . به بيان ديگر جامعه بايد تحقيقات مورد نظر خود را به موازات توسعه براي توسعه رشد بدهد . جامعه ما و وضعيت توسعه در كشور ما هنوز به حدي نيست كه پذيراي تحقيقات باشد ، تحقيقات را باور داشته باشد و در صورت لزوم بتواند از آن استفاده كند .
امروز ، كه عصر انفجار دانش است بايد به روند رشد علوم و تحقيقات در جامعه شتاب افزون تري بدهيم و به جِد با معضلات فراروي آن پيكار كنيم . با انتظام بخشيدن به نظام پژوهشي ، آماده سازي زيرساختهاي مهم ، افزايش تعداد محققينِ مجرب ، بومي كردن دانش جهاني ، افزايش نسبت توليد علمي به نيروي انسانيِ تحقيق و توسعه و پژوهش و همچنين بودجه آن ، سهم ايران در توليد دانش جهاني افزايش خواهد يافت . اميد است با همت ، تلاش و جديت دانشگاهيان و دست اندركاران امر ، شاهد آينده درخشاني در عرصه علمي كشور باشيم .

منابع :

-        قانعي راد ، سيدمحمدامين ، جامعه شناسي رشد و افول علم در ايران ، تهران ، نشر مدينه 1379

- طالب ـ مهدي ـ «مسائل و مشكلات مطالعات و تحقيقات اجتماعي در ايران» ـ مجموعه مقاله هاي سمينار جامعه شناسي و توسعه ـ جلد اول ـ سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انساني دانشگاهها (سمت) تهران 1373

- سهرابي ـ زهره بررسي مشكلات موجود در انجام پژوهش از نظر اعضاي هيئت علمي دانشكده هاي دانشگاه علوم پزشكي ايران (پايان نامه كارشناسي ارشد) 1372
- عبدي ـ عباس ـ «جامعه شناسي تحقيقات اجتماعي» مجموعه مقاله هاي سمينار جامعه شناسي و توسعه ـ جلد اول ـ سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انساني دانشگاهها (سمت) تهران 1373

- طايفي ـ علي ، موانع فرهنگي توسعه تحقيق در ايران ـ تهران 1380، انتشارات آزادانديشان

- جمعي از نويسندگان ـ مجموعه مقالات سمينار « دانشگاه ، جامعه ، فرهنگ اسلامي » ، انتشارات وزارت علوم تحقيقات و فنآوري ، تهران ، خرداد 79

- سالاري ، محمود ، بررسي موانع و مشكلات پژوهشي در سازمان كتابخانه ها و مركز آستان قدس رضوي ، (طرح پژوهشي)

- سرايي ـ حسين «تحقيقات علمي ، مطالعات كارشناسي و توسعه علمي» مجموعه مقاله هاي سمينار جامعه شناسي و توسعه ـ جلد اول ـ سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انساني دانشگاهها (سمت) تهران 1373

تحقیق درباره آموزش الكترونيك – تجارت الكترونيك

دامنه ي تعقيرات فناوري اطلاعات علاوه بر حوزه هاي اقتصادي ، بازرگاني و تجاري در حوزه ي آ موزش كه از مهمترين اركان بقا و رشد انسان است نيز گسترش يافته . آ موزش الكترونيك به معني آموزش با ابزارهاي فناوري الكتروني همچون كامپيوتر، اينترنت و با از بين بردن محدوديت هاي همچون زمان و مكان در آموزش . آموزش الكترونيك و آموزش سنتي دو نقطه ي ربروي يكديگرند ، آموزش الكترونيك هم در حوزه آموزش هاي رسمي و هم در حوزه آموزش هاي غير رسمي كاراي دارد . بنا به تاثيرات فناوري اطلاعات در همه عرصه هاي زندگي ، مدتيست كه نظام آموزش رسمي ، مانند دانشگاه ها و مدارس به اشكال مختلف و با تلفيق برنامه هاي آموزشي و فناوري اطلاعات و مفاهيم جديد آن ، در جهت توسعه ي آموزش الكترونيك گام برداشته اند . به نحوي كه اموزش الكترونيك در سطح آموزش عالي يك امر پذيرفته شده به حساب مي ايد و در بسياري از كشور ها من جمله جمهوري اسلامي ايران در تلاش راه اندازي دانشگاه هاي مجازي هستند

آموزش الكترونيك مي تواند پايه و اساس فناوري اطلاعات باشد زيرا نبايد فراموش كرد كه فناوري توسعه يافته تند و پيشرفته مرهون توانمندي و استعداد و مهارت انسان ميباشدو هر اندازه كه انسان از توانائي ذهني و فكري ومهارتي برخوردار باشد به همان اندازه توسعه ي فناوري تضمين خواهد شد و شرط توانمند نمودن انسان ها توسعه ي آموزش است . آموزش پايه و اساس رشدوتوسعه ي انساني وتوسعه ي انساني تضمين كننده ي توسعه ي فناوري است . جوامع موفق و پيشرفته ي ژاپن ، هند ، آمريكا با تحول در نيروي انساني از طريق گسترش آموزش توانستند به توسعه ي پايدار و همه جانبه در فناوري اطلاعات برسند . بايد بياموزيم كه چگونه آحاد جامعه براي زندگي كه هر روز تعقير ميكند و پيچيده تر ميشود آماده شوند و اين امر جز با توسعه ي آموزش امكان پذير نيست . آموزش انعكاسي از به وجود امدن جامعه ي اطلاعاتي است . به گفته الوين تافلر (( تكنولوژي آينده به ميليونها افراد كم سوادي كه حاضر باشند هر كار تكراري را انجام دهند و به افرادي كه كوركورانه دستورات را گردن گيرند و اطاعت محض از مقامات داشته باشند نياز ندارد ، بلكه به انسان هاي كه بتوانند داوري هاي فهيم و دقيق داشته باشند و راه خويش را در محيط هاي تازه پيدا كنند و روابط را در واقعيتي كه به سرعت در حال تعقير است ، به چالاكي تشخيص و تميز دهند نياز دارد به گفته او آينده تا مغز استخوانشان نفوز كرده باشد( كتاب شوك آينده ) . )) .

تحقیق درباره تبليغات و آسيب شناسي آن در بازار ايران (قسمت اول)

                   تاريخ ارسال:۱۰ دی ماه ۱۳۸۴

در اين مقاله پس از تعريف ارتباطات و اهميت آن درفضاي كسب و كار رقابتي عصر حاضر به شيوه هاي مختلف برقراري ارتباطات اثر بخش بين بنگاههاي اقتصادي و مخاطبان هدف اشاره شده است و پس از تعريف تبليغات و شمردن نكاتي در اهميت آن ، به دلايل پايين بودن اثر بخشي تبليغات از ديدگاه آسيب شناسي  پراخته شده است . آسيب شناسي صورت گرفته در اين مقاله بخشي به دليل عدم ديد صحيح مديران بنگاههاي اقتصادي ، برخي به ضعف شركتهاي تبليغاتي و برخي به حوزه هاي نظارتي و مراكز آموزشي و انتشاراتي در حوزه تبليغات مربوط ميشود .

مقدمه :

ارتباط را مي توان جرياني دانست كه درطي آن دو فقره يا تعداد بيشتري به تبادل افكار ، احساسات و عقايد مي پردازند .

شركتها از طريق به كاربردن پيامهايي سعي دارند رفتار ديگران را به نحوي تغيير دهند يا در آنها نفوذ كنند و از اين راه موجب تحقق اهداف سازماني شوند .

شركتها با فرآيند ارتباطات مي خواهند بر محيط خود اثر بگذارند . ارتباطات در دنياي شلوغ امروزي ، مديريت فرآيند خريد مشتري در بلند مدت است .

برهمين اساس بازاريابان به مرحله پيش از خريد ، زمان خريد و پس از مصرف توجه     مي كنند .

چون مشتريان متفاوت هستند ، بنابراين ارتباطات اثربخش در بخشهاي مختلف بازار متفاوت است . بنگاههاي اقتصادي موفق با بررسي ابزارهاي مختلف ارتباطي در جهت دستيابي به اهداف از پيش تعيين شده تلاش مي كنند .

تبليغات يكي از اجزاي پنجگانه ابزارهاي ترويج است كه به همراه پيشبرد فروش ، روابط عمومي ، فروش شخصي و بازاريابي مستقيم ، در برقراري ارتباط با مخاطبان هدف به كارگرفته ميشود . علاوه بر ابزارهاي پنجگانه ترويج ، ساير اجزاي آميزه بازاريابي نيز در ايجاد و توسعه ارتباط با مخاطبان موثرند . دربين ابزارهاي مختلف ارتباطي كه در شكل قبل نشان داده شده اند ، نقش تبليغات در بازار ايران خصوصا" در بازارهاي مصرف حائز اهميت است .

تبليغ معرفي كالا يا خدمات به وسيله شيوه هاي غير شخصي به مسئوليت فرد يا سازمان است. تبليغ راهي مناسب براي آگاه كردن مردم و تشويق آنان به خريد كالا يا خدمتي است كه نياز و خواست ايشان را برطرف كند . سازمانهاي تجاري و شركتهاي بازرگاني ، سازمانهاي غيرانتفاعي ، نهادهاي اجتماعي و حرفه اي و حتي اشخاص سياسي ، همه براي اعلام موجوديت خود وآگاهي مردم از تبليغ استفاده مي كنند .

تبليغات نيرومندترين ابزار آگاهي بخش در شناساندن يك شركت ، كالا ، خدمت يا انديشه و ديدگاه است . تبليغات هنگامي به خوبي كارساز است كه محدود به بازار هدف باشد .

پس اولين گام در تبليغات ، بررسي و شناسايي دقيق مخاطبان هدف از جنبه هاي مختلف فرهنگي ، اقتصادي ، جمعيت شناسي و ... است . بايد پذيرفت كه هر فعاليتي در بازاريابي رقابتي از جمله تبليغات مي بايست با تحقيقات بازاريابي رقابتي از جمله تبليغات مي بايست با تحقيقات بازاريابي شروع شود .

به همين دليل است كه تحقيقات و پژوهش را به عنوان اولين گام در فرمول گامهاي بنيادين فرآيند بازاريابي قرار داده اند .

آسيب شناسي تبليغات در بازار ايران :

متاسفانه به دلايل مختلف از جمله نگرش بعضي مديران بنگاههاي اقتصادي ، عملكرد نامناسب خيلي از شركتهاي تبليغاتي فاقد تخصص ، ضعف مراكز آموزشي و كمبود كتب و مجلات تخصصي ، در بسياري از موارد نتايج قابل قبولي از تبليغات به دست نيامده است .  دراين مقاله با شمردن پانزده عامل به آسيب شناسي تبليغات در بازار ايران پرداخته ميشود.

1- ديد كوتاه مدت بعضي از مديران بنگاههاي اقتصادي

مديران بنگاههاي اقتصادي موفق ، كسب و كار را يك فرآيند طولاني مدت مي دانند و با تدوين اهداف مدون ، برنامه ريزيها و اقدامات مختلف سازماني از جمله تبليغات را در اين فضا طراحي و اجرا مي كنند . ولي بسياري از مديران شركتها متاسفانه اين نگرش را نداشته و داراي ديد كوتاه مدت هستند و انتظار دارند . بازدهي تبليغات در فرصت بسيار كوتاهي و آن هم با هزينه بسيار پايين و اثر بخشي بسيار بالا همراه باشد .

لازم است اين قبيل مديران با شركت در دوره هاي آموزشي ؛ مطالعات مستمر و بهره گيري از مشاوران كارآزموده در تغيير افكار خود متناسب با شرايط كب و كار جديد تلاش كنند وبه دنبال معجزه و معجزه گر نباشند .

2- انتظارات غير اصولي مديران بنگاههاي اقتصادي از تبليغات

در بسياري از موارد از تبليغات اثر بخش در اذهان مخاطبان تصوير مناسبي وجود ندارد و با كمال تاسف در يكي از كتب جديدي كه به بازار عرضه شده است . همان بزرگنماييهاي نابه جا از تبليغات مشاهده شد .

در اين كتاب ادعا ميشود آمريكاييها اگر ده دلار داشته باشند ، يك دلار را خرج توليد  كرده و 9 دلار را خرج تبليغ مي كنند  و همچنين ادعا شده كه تبليغات ميتواند به اسكيمو ، يخچال و فريرز بفروشد و به عرب باديه نشين ريگ بيابان و يا بخاري عرضه كند .

اين تصوير درستي از تبليغات نيست ، و در آن شعور مخاطب دست كم گرفته شده است. بپذيريم كه در فضاي كسب و كار جديد كه به علت گسترش رقابت ميزان آگاهي مشتريان روزبه روز بيشتر ميشود و در كنار آن سطح توقع و قدرت چانه زني مشتريان افزايش     مي يابد ، براي جذب ، نگهداري و رشد دادن مشتريان مي بايست اولين اقدامات شركت ، برنامه ريزي و تلاش براي ارتقاي كيفيت باشد. به عقيده نگارنده هيچ چيز جاي كيفيت را نمي گيرد . تبليغات به وجو نيامده است كه محصول نامناسب را به مشتري بقبولاند بلكه ، كاركرد اصلي تبليغ اثر بخش ، معرفي بجا و شايسته محصول مناسب ( از نظر مشتري ) به ايشان است ، به عبارتي تبليغ يك ابزار شناساندن است . ممكن است اين سوال پيش بيايد كه اگرمحصول كيفيت محصول را داشته باشد چه نيازي به تبليغ است ؟

پاسخ اين است كه در دنياي شلوغ ، صداي شركتي شنيده ميشود كه بلندتر داد بزند ، و پيام مناسب خودرا در زمان و مكان مناسب به مخاطب برساند .

بنابراين تبليغ ، كيفيت ، بسته بندي ، قيمت و ... همگي با هم در متقاعد سازي مشتريان موثرند و بايد يك نگرش سيستمي بين تمام آن قائل بود . همه چيز ايجاد ارتباط مي كند . پس به نقش هر يك از عوامل در برقراري ارتباط با مشتري توجه كنيد .

3- تبليغات نوشدارو نيست

بعضي از مديران بنگاههاي اقتصادي زماني به سراغ تبليغات مي روند كه شركت آنها در بحران جدي است ، و انتظارات نوشدارويي از اين ابزار ارتباطي دارند . ضروري است اين قبيل مديران به برنامه هاي تبليغاتي بنگاههاي اقتصادي معروف جهان نظير كوكاكولا ، توجه كنند و از خودشان سوال كنند كه اگر كاركرد تبليغات در اين مواقع است چرا شركتهاي بزرگ و معتبر كه در اقصي نقاط جهان شناخته شده اند ، خودشان را از تبليغات موثر و مستمر بي نياز نمي دانند ؟ آنها مي گويند چرا با قطع تبليغات فضايي را كه در ذهن مشتريان در اختيار قرار گرفته ايم در اختيار رقبا قرار دهيم تا بعدا" براي بازپس گيري آن دچار هزينه هاي بيشتر و مشكلات بزرگتر شويم ؟

تبليغات مستمر متناسب با چرخه عمر محصول و با تنوع بخشي در آن يك ضرورت است . همان طور كه تداوم توليد محصول مد نظر مديران است ، تداوم تبليغات اثر بخش زير نظر متخصصان نيز الزامي است . به تبليغات درست به عنوان يك سرمايه گذاري نگاه كنيد، اين هزينه اي نيست كه هر وقت اراده كرديد ، آن را قطع كنيد .

4- مشخص نبودن هدف تبليغ

در تدوين استراتژي سه سوال اساسي مطرح است ؟

-         ما كجا هستيم ؟ ( تجزيه و تحليل و شناخت موقعيت )

-         به كجا مي خواهيم برويم ؟ ( رسالت و هدف )

-         چگونه مي خواهيم برويم ؟ ( مشخص كردن تاكتيكها )

بسياري از مديران بنگاههاي اقتصادي و حتي آفرينندگان تبليغ وقتي در معرض اين سوال قرار مي گيرند كه هدف از تبليغ چيست ؟ بلافاصله پاسخ مي دهند كه هدف مشخص است و آن هم افزايش فروش است . اين ميتواند هدف بازاريابي باشد اما براي رسيدن به هدف بازاريابي ، هدف تبليغ نيز مي بايست مشخص شده و سپس در جهت رسيدن به آن ، تاكتيكها تعيين و اجرا شوند .

مقصود از هدف تبليغ ، انجام دادن كاري خاص است كه توسط آن پيامي به يك گروه مخاطب مورد هدف در يك دوره زماني خاص مي رسد .

هدف تبليغ با توجه به تجزيه و تحليل و شناخت موقعيت از بازار هدف ، تعيين جايگاه در بازار و آميزه بازاريابي گذارنده ميشود .

اهداف تبليغ به سه دسته كلي يادآوري كننده ، آگاهي دهنده و ترغيب كننده تقسيم ميشوند .

تبليغ يادآوري كننده :

يادآوري مشتري از اينكه محصول مورد تبليغ در آينده نزديك مورد نياز خواهد بود .

مثال : تبليغ كولر در اسفند ماه

-         يادآوري مشتري از مكاني كه ميتوان محصول را خريداري كرد .

-         مثال : تبليغ فروشگاههاي زنجيره اي در تابلوهاي سطح شهر تهران .

-         زنده نگه داشتن خاطره محصول در ذهن مشتري در فصلهايي كه موسم مصرف محصول مزبور نيست .

-         مثال : تبليغ بستني در زمستان

-         همواره خاطره محصول را در ذهن مشتري زنده نگه داشتن .

-         مثال : تبليغ نوشيدنيها در سراسر جهان و در تمام ايام سال .

تبليغ آگاهي دهنده :

-         بازار را از محصول جديد آگاه ساختن

-         مثال : تبليغ كيسه زباله

-         بيان مصرف جديد براي محصول

-         مثال : استفاده از كيوي براي شيريني پزي و ترشي ...

-         آگاه كردن بازار از تغيير قيمت

-         مثال : تبليغ حراج محصولات

-         توضيح درباره شيوه كاركرد محصول

-         مثال : تبليغ پودر كيك

-         شرح خدماتي كه ارائه ميشود .

-         مثال : تبليغ بيمه

-         اصلاح اثرهاي ناگوار و نادرست و كم كردن ترس يا وحشت خريدار .

-         مثال : تبليغات براي رفع عيب اتومبيل خاص و كاهش ترس دارندگان اين اتومبيل

-         ايجاد تصويري درذهن خريدار

-         مثال : تبليغات يك شركت به عنوان حامي تيم ملي فوتبال

-         تبليغ تشويقي يا ترغيب كننده :

-         سوق دادن سليقه مشتري به محصولي با نام و نشان تجاري خاص

-         مثال : عنوان يك نام تجاري خاص به نشانه پاكيزگي

-         تشويق مشتري و جلب توجه آنها به محصول شركت

-         مثال : تبليغ سس مايونز

-         تغيير دادن ديدگاههاي مشتري درباره ويژگيهاي محصول

-         مثال : تبليغ بانك خاص براي نشان دادن افزايش سرعت خدمات

-         تشويق مشتريان و جلب توجه آنان به فريادهاي فروشنده ( شركت )

-         مثال : تبليغات بانكهاي دولتي براي حسابهاي قرض الحسنه

-         تبليغ مقايسه اي :

برخي از تبليغهاي تشويقي به صورت تبليغ مقايسه اي درآمده است كه در آن شركت به صورت مستقيم و غير مستقيم ، محصولي با نام و نشان تجاري خاصي را با انواع محصولات با نامها و نشانهاي تجاري مقايسه مي كند .

مثال : تبليغ تلوزيوني ماشين لباسشويي ايراني در مقايسه با ماشين لباسشويي خارجي