مقدمه

آنچه در حیات انسانی حائز اهمیت است نیاز به همزیستی با یکدیگر و روابط انسانی است . روابط انسانی موهبتی است که در انسان به ودیعه گذاشته شده تا بتوانند یکدیگر را درک کنند و با هم زندگی کنند . روابط انسانی سرمنشأ رفع همه نیازهای انسانی است . در سایه ی روابط انسانی روان انسان ، تلطیف می یابد ، استعدادش می شکفد و به بار می نشیند .

تعلیم ، تغییر در رفتار است و مدرسه جولانگاه تغییر و تبدیل است . پایه و اساس تغییر هم عشق و محبت است که در روابط انسانی محقق می گردد . تا مدیر با معلم ، مدیر با دانش آموز ، مدیر با اولیاء و … رابطه برقرار نکند چگونه می تواند احساسات و عواطف خود را بدانها منتقل کند و موجب تغییر گردد ؟

از عوامل مهمی که بر روابط انسانی در آموزشگاه اثری غیر قابل انکار دارد شرایط و جو حاکم بر مدرسه است و مدیر به عنوان هماهنگ کننده ، در ایجاد جو مسئولیتی سنگین تر دارد .

● روابط انسانی

روابط انسانی به مطالعه راه های ایجاد زمینه ها و شرایط مناسب برای زندگی و رشد افراد می پردازد . محیط و شرایط مناسب به وضعیت و یا موقعیتی اطلاق می شود که در آن افراد بتوانند از طریق دست یافتن به نیاز های منطقی خود رشد کنند، رشدی که در راستای فطرت آن ها ست. در نهایت، استعداد و توانایی های بالقوه آنان را شکوفا می کند به طوری که با ویژگی های موجود زنده سازگاری داشته باشد .

● جو

«جو» مجموعه ای از حالات، خصوصیات یا ویژگی های حاکم بر یک محیط یا فضای آموزشی مانند مدرسه است که آن را قابل اعتماد یا غیر قابل اعتماد، جاذب یا دافع ، رعب آور یا آرام بخش، بازدارنده یا محرک، خلاق یا راکد و . . . می سازد و موجب می گردد، مدارس یک مقطع تحصیلی، با اینکه از یک دستورالعمل و آئین نامه آموزشی ابلاغ شده تبعیت می کنند دارای جوی متفاوت باشند .

مشاهده شده است عواملی مانند ویژگی های اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، عمرانی و غیره در دو مدرسه نسبتاً نزدیک در یک مقطع تحصیلی کاملاً مشابهت داشته باشند لاکن جو حاکم بر آن ها متفاوت است. در بین دانش آموزان و کارکنان (معلمان و کادر اداری) و حتی اولیا اصطلاحاتی چون جو سالم، جو ناسالم، جو باز، جو بسته، جو مسموم و مانند آن مورد استفاده قرار می گیرد، که به نوعی بر روابط انسانی حاکم بر مدارس حکایت میکند .

▪ جو باز و سالم : جوی است که افراد در آن احساس آزادی می کنند و خود را در تصمیم گیری ها و سرنوشت مدرسه شریک می دانند. در این جو با اعتقاد به اجرای دستورالعمل ها و قوانین اداری شیوه های مناسب برای رشد آموزشی و تربیتی مدرسه اتخاذ می گردد. زمینه برای رشد استعدادها و خلاقیت افراد فراهم بوده و نوعی صمیمیت و احساس پشتیبانی و حمایت در محیط وجود دارد .

▪ جو بسته و ناسالم: جوی ست که افراد از نظر فکری و رفتاری محدودیت هایی دارند بطوریکه در داخل مدرسه نمی توانند خارج از مرز های تعیین شده اظهار نظر و رفتار کنند. قوانین و دستورالعمل ها به صورت آزار دهنده و بازدارنده بر افراد تحمیل می شوند بطوریکه رنجش در افراد بوجود می آید . در این جو، نه تنها خلاقیت و نوآوری افراد رشد نمی کند بلکه دردسر آور است. فرد خود را جدای از مدرسه می بیند و احساس حمایتی از آن در وی ایجاد نمی شود .

▪ جو مسموم: جوی است که علاوه بر بسته بودن و عدم اعتماد، افراد به یکدیگر مظنون هستند و به کنجکاوی در احوال یکدیگر می پردازند و ایجاد آسیب از سوی دیگران را احساس می کنند . آسیب پذیری عاطفی، اجتماعی و روانی در چنین جوی بسیار زیاد است . بر چسب و تهمت زدن ، کاری رایج به حساب می آید و وحشت از حضور در محیط بر افراد حاکم می شود. نتیجه چنین جوی معمولاً خستگی، فرسودگی و بیزاری در افراد است.

● رابطه حسنه

رابطه ی مثبت و هدفداری که با درک متقابل نیازها ، احساسات و عواطف یکدیگر با هم در تعامل بوده و از این رابطه نوعی احساس رضایت و خرسندی در افراد ایجاد می شود .

درک احساسات و بیان و انتقال آن دروازه ی برقراری رابطه انسانی است. چه بسا انسانهای خوش قلبی که توانایی بیان و انتقال احساسات خود را به دیگر افراد ندارند و در عوض انسانهای متظاهری که با بیان احساسات خود در برقراری رابطه موفق هستند بنابراین سنگ زیر بنای ایجاد روابط حسنه در یک محیط آموزشی، شناخت نیازها و احساسات افراد و توانایی برای بیان احساسات متقابل و انتقال آن به افراد است . مدیر برای ایجاد جوی مثبت باید احساسات و عواطف افرادی که با آنها در ارتباط است را بشناسد و در روابط خود، توجه لازم به آن احساسات را داشته باشد .

● اصول مهم درایجاد روابط حسنه از سوی مدیر مدرسه

۱) مدیر باید سعی کند پس از شناسایی احساسات خود، احساسا ت منفی و متعارض (احساس منفی مانند: احساس ترس، گناه، رنج، پوچی، عدم اعتماد، دشمنی، عدم پذیرش و احساس متعارض حالتی که فرد نمی تواند افکار و احساسات خود را یک سویه سازد. مانند: شادی و غم، رضایت و عدم رضایت و غیره) خود را به طریق منطقی از بین ببرد و احساسات مثبت (مانند: امنیت، شادی، پذیرش، اعتماد به نفس، ارزشمندی، محبت، حق شناسی) را جایگزین آنها سازد و این اصل را بکار گیرد که تا «من» نگرش و احساس مثبتی به دیگران نداشته باشم نمی توانم با آنان رابطه برقرار کنم (اصل داشتن نگرش مثبت) .

۲) مدیر باید به این اصل اعتقاد داشته باشد که انسانها در شرایط عادی و معمولی احساسات و عواطف خود را به همان شکلی به او منتقل می کنند که مدیر احساسات و عواطفش را به آنان منتقل کرده است (اصل تعادل مبادله) .

۳) مدیر باید توانایی بروز یا توقف انتقال عواطف و احساساتش را آن گونه که بهترین نتیجه را بتواند بگیرد داشته باشد (اصل کنترل احساسات و عواطف).

۴) مدیر باید بتواند با بهره گیری از الفاظ، کلمات، جملات، حرکات، ایما و اشاره احساسات و عواطف خود را توصیف کند به طوری که طرف مقابل عواطف و احساسات مثبت مدیر را به خوبی درک کند. داشتن روحی لطیف و ستایشگر نسبت به انسان ها و همه مظاهر خلقت ، در تحقق این امر کمک می کند (اصل انتقال عواطف و احساسات) .

● قوانین و فنون کلی در روابط حسنه

▪ قانون اول: با دیگران آن چنان رفتار کنید که مایلید با شما رفتار کنند .

انتظار گوش دادن، بررسی مشکل، رفتاری مناسب همراه با کرامت، اغماض، حداقل انتظاری است که در روابط انسان ها وجود دارد .

▪ قانون دوم: قانون ناگزیری (چاره نداشتن)

انسان الزاماً نمی تواند همه چیز را به همان شکلی که خود می خواهد داشته باشد و یا آن را به هر شکلی که می خواهد تغییر دهد. با رعایت این قانون بجای گریز و فرار از امر ناخواسته بهتر است بگوئیم که چگونه میتوان با وضعیت موجود ساخت و با او زندگی کرد و بالاخره چگونه می شود از او چیزی بهتر ساخت ؟

▪ قانون سوم: قانون دوری از جدال و ستیزه

جدال و ستیزه حتی درگیری لفظی سبب از دست دادن حرمت ، ارزش و احترام هر دو طرف مجادله می شود که به سادگی نمی توان آن را جبران کرد . مدیر نباید در هیچ موردی اهمیت و ارزش خود را طوری دستخوش تهدید قرار دهد که ناچار شود برای حفظ آن با طرف مخالف به ستیز برخیزد . زیرا عاقبت الامر وضعی برای هر دو طرف بوجود می آید که عقب نشینی بدون از دست دادن احترام برای هیچ یک میسر نخواهد بود .

الف) عوامل ایجاد و تحکیم روابط انسانی از دیدگاه کیمبل:

ـ ایجاد جو اعتماد و اطمینان، دوستی و محبت

ـ احساس آزادی بیان، افکار و عقاید، احساس تعلق به مدرسه

- راز داری مدیر، اغماض از بعضی از خطاها

- رعایت عدالت در رفتار (تشویق و تنبیه)، رعایت ادب و نزاکت طرز سخن گفتن

- احترام به افکار و احساسات فرد و شناخت احساسات و انعکاس درک احساس، حفظ خونسردی و متانت در مسائل بحرانی ، مخصوصاً بحث های عاطفی

- از صمیم دل دلسوزی کردن، سعی و کوشش برای بر آوردن نیازها و رفع گرفتاری های افراد

- برقرارکردن روابط غیر رسمی و صمیمی بر مبنای نقاط مشترک

- ایجاد محیط برای بروز و پرورش استعدادها و شکوفایی آنها

- کاربرد به جا و به موقع از قدرت و اختیار و دوری از افراط و تفریط در کاربرد آنها

- توانایی خود را به جای دیگران قرار دادن و درک مشکلات و مسائل از دید طرف مقابل

ب) علایم و نشانه های وجود اختلال در روابط انسانی:

- وجود بی نظمی و لاابالی گری، عدم توجه و یا سرپیچی از قوانین و دستورات اداری .

- وجود بی تفاوتی نسبت به مدیر، پیدایش گروه های مختلف با دید و نظرات متعارض

- عدم هماهنگی بین افراد مدرسه در رابطه با اهداف سازمان

- دلیل تراشی های بی مورد کارکنان، وجود اشتباهات، ضایعات، حوادث در محیط کار

- وجود غیبت های غیر ضروری با تمسک به قوانین و یا تمارض، افزایش نقل و انتقالات بی مورد

- عدم اعتماد نسبت به سازمان و مدیریت در مورد خیر خواهی نسبت به کارکنان

- وجود تملق، چاپلوسی، مبالغه و تظاهر ، وجود احساس خستگی و کسالت و عدم رغبت بین کارکنان

- وجود ترس از تنبیهات بزرگ و غیر منطقی به دلیل اشتباهی کوچک و غیرعمدی

- وجود دوگانگی در گفتار و کردار، وجود غیبت و نفاق و رفتار منافقانه

- وجود گلایه بین کارمندان و کارکنان از مدیریت

- احساس عدم امنیت شغلی، احساس عدم تعلق فرد به سازمان و سازمان به فرد

- احساس بی اهمیت بودن در سازمان و مؤثر نبودن و عدم مشارکت در تصمیمات

از اساسی ترین کارهای مدیر در راستای ایجاد جوی سالم و شرایطی مناسب ، ایجاد احساس خوشحالی و رضایت خاطر در معلمین (کارکنان) ، دانش آموزان و اولیا است .

● راه ایجاد رابطه حسنه با معلمین (کارکنان)

در این جهت توجه مدیر به موارد زیر معطوف می گردد :

احترام به شخصیت و افکار معلمین با تشکیل جلسات جهت بیان ایده و نظرات و جلب مشارکت آنان و تشویق آنها به فعالیت های اجتماعی در راستای ایجاد روابط نزدیک ، صمیمی و دوستانه . داشتن رفتار مناسب (با وقار ، متین و سنجیده در حد شأن جو تربیتی مدرسه و مورد قبول) ، توجه به مشکلات آنان و تلاش برای رفع مشکلات

▪ راه ایجاد رابطه حسنه با دانش آموزان :

احترام به شخصیت دانش آموز به نحوی که در دانش آموز احساس تعلق و پذیرفته شدن ایجاد گردد . با هر دانش آموز منصفانه و عادلانه رفتار شود . دانش آموز احساس کند که مدیر و معلمان دوستان او هستند . دانش آموز بداند که احساسات و توانایی هایش مورد توجه مدرسه است .

▪ راه ایجاد رابطه حسنه با اولیا:

مدیر با شناخت ارزش و نقش خانواده در شکوفائی استعدادها، تربیت ، آموزش و چگونگی ارتباط آنها با مدرسه زیربنایی ترین گام را در ایجاد رابطه حسنه با اولیا بر می دارد. مدیر با شناخت ویژگی ها و خصوصیات اجتماعی ، سیاسی ، مذهبی، اخلاقی و فرهنگی جامعه و خانواده در جلب مشارکت اولیا، با شرکت دادن آنان در وظایف ، مسئولیت ها و عملیات تلاش کند به طوری که نتیجه آن، احساس تعلق و مؤثر بودن باشد.

در این مسیر نیز باید کلید اصلی ارتباط و حلقه اتصال خانه و مدرسه یعنی دانش آموز را دریافت . مدیر باید بداند که اصل اساسی استحکام رابطه با اولیا بر پایه پیوند های روانی ، عاطفی و فکری است . بیان احساسات مثبت و سازنده و دلسوزی نسبت به سر نوشت دانش آموزان و ایجاد نگرش مثبت در اولیا نسبت به مدیریت و مدرسه راهی مؤثر در برقراری روابط انسانی است .

امیر عباس جعفری

منابع :

۱- میرکمالی ، سید محمد : روابط انسانی در آموزشگاه ، نشر یسطرون ، تابستان ۷۹

۲- وایلز ، کیمبل : مدیریت و رهبری آموزشی ، مترجم محمد علی طوسی 

مغز یک انسان بالغ حدود یکصد میلیارد نورون (سلول عصبی) دارد، هر کدام از این نورون ها به وسیله پنج هزار سیناپس یا حتی بیشتر، با نورونهای مجاور خود ارتباط برقرار می کنند. مغز این توانایی را دارد که در هر ثانیه یک میلیون ارتباط جدید برقرار کند. مغز می تواند اطلاعات مربوط به یک قرن زندگی (البته اگر کسی این قدر زنده بماند) را ثبت، بازیابی و اصلاح کند. مغز با استفاده از انواع حس گرها (اعم از حساس به لرزش، پرتوهای مغناطیسی، موادشیمیای و فشار) اطلاعات محیط پیرامون ما را در چند میلی ثانیه اولویت دهی و طبقه بندی می کند.

مغز حدود 640عضله را هماهنگ می کند و محتوای انرژی، تولید مثل و علائم حیاتی را تحت کنترل دارد.

با اندکی فکر و آزاد کردن ذهن، به فلسفه وجود خویش پی می بریم و از تجربیات خود و تجربیات افرادی که تا به حال ندیده ایم، آموزش های لازم را کسب می کنیم.

اما بعضی مغزها توانایی های بیشتری از سایر مغزها دارند!

چرا برخی افراد باهوش تر و با استعدادتر هستند؟ آیا عاملی فیزیکی یا فیزیولوژیکی در این اثر نقش دارد؟

 اکنون ما به بررسی بعضی ازاین مغزهای خارق العاده می پردازیم و خواهیم دید که چرا بعضی از مغزها فراتر از حدود توانایی های مغز انسان به نظر می رسند.

ضریب هوشی بالا

هوش، مفهومی مشکل برای توضیح دادن است، بنابراین، عدم توانایی در نشان دادن مکان مرتبط باهوش در مغز امری غیر منتظره نیست. بیشتر مطالعاتی که تاکنون صورت گرفته، عواملی چون اندازه، حجم، وزن یا محیط مغز را باهوش فرد مرتبط می دانند. برای نمونه، «ساندرا ویتلسون» از دانشگاه «مک مستر» کانادا، مغز 100 فرد را که درزمان حیات خود نمره هوشی (IQ)متفاوتی را در آزمون های مربوطه کسب کرده بودند، پس از مرگ آنها مورد بررسی قرار داد. وی دریافت اگر چه ارتباط های مثبتی بین حجم نیمکره های مغز و نمره ضریب هوش افراد وجود دارد، اما این ارتباط ها به عوامل دیگری مثل جنسیت، دست چپ یا راست بودن فرد هر نوع آزمونی که فرد در آن نمره هوش دریافت کرده است، نیز بستگی دارد. برای مثال، هوش بالا در استفاده از کلمات در برابر تصاویر(هوش شفاهی یا verbal intelligence) به طور قوی در زنان با حجم مغز مرتبط بود و در مردان به راست دست بودن آنها. همچنین در زنان، توانایی تجسم فضایی ارتباط زیادی با حجم مغز آنان داشت، اگرچه این ارتباط ضعیف تر از ارتباط هوش شفاهی با حجم مغز بود.

یقیناً اندازه مغز تمام داستان نیست. در خانم ها و آقایان با اندازه بدنی یکسان، مغز خانم ها کوچکتر است، با این حال تفاوت چشمگیری بین مغز خانم ها و آقایان وجود ندارد. در کتاب رکوردهای گینس، زنی به نام ماریلین واس ساوانت» در بین سالهای 1986 تا 1989 رکورد داشتن بالاترین (IQ) را به نام خود ثبت کرده است. اما مشخص شده به علت محدودیت ها و دشواری های زیاد در تعیین نمره هوش فرد، طبقه بندی افراد بر حسب نمره هوش با محدودیت های زیادی همراه است. برای مثال مشخص شده نمره هوش واس ساوانت، بسته به نوع آزمون، شرایط آزمون و روز انجام آن بین 186 تا 228 متغیر بوده است.

اگر اندازه مغز نمی تواند همه چیز را روشن کند، آیا فعالیت مغزی می تواند سر نخ هایی را ارائه کند؟ در سال 2000 یک گروه تحقیقاتی به رهبری«جان دانکن» از دانشگاه کمبریج انگلستان، منطقه ای از مغز را به نام «نقطه(1)G» شناسایی کردند که به نظر می رسد با هوش عمومی مرتبط است و در آزمون های (IQ) مورد ارزیابی قرار می گیرد. تصویر برداری های PETنشان دادند که روش هایی که برای اندازه گیری هوش عمومی یا «هوش G» تعریف شده اند، نمی توانند بخش های زیادی از مغز را آن طور که انتظار می رود در گیر کنند، بلکه باعث ایجاد فعالیت در بخش هایی بسیار اختصاصی در «قشر پیشانی - جانبی»(2) مغز می شوند. در مورد فعالیت هایی که در بخش G به خوبی اندازه گیری نمی شوند. شاخص های فعالیت پیچیده تر می شوند. کاملاً مشخص نیست که این یافته ها به چه معنا خواهد بود یا این منطقه چه کاری انجام می دهد، اما به نظر می رسد کارآیی و ارتباطات مغزی و فعالیت تمرکز یافته ممکن است مهم تر از اندازه مغز باشد.

هوش ممکن است با «حافظه عملکردی»(3) نیز مرتبط باشد، این بخش در شیار پیشانی جلویی و میانی (4) واقع شده است که منطقه ای نزدیک نقطه G مغز است. اغلب امکان آموزش حافظه عملکردی با تمرین ممکن است و این تمرین ها می تواند(IQ) را افزایش دهند، به خصوص در مورد هوش سیا (5) که توانایی حل مسائل جدید را فراهم می کند. با این حال، این روش ممکن است به جای شناسایی ساختارهای مغزی مرتبط با هوش، فقط نمرات بهتر در آزمون هوش را سبب شود.

اخیراً «فیلیپ شاو» از مؤسسه ملی سلامت روان در بالتیمور، یک تفاوت تکاملی مرتبط با (IQ) را یافته است. گروه تحقیقاتی او، بیش از 300 فرد کودک و نوجوان بین 8 تا 18 سال را در مورد مطالعه قرار دادند و آنها را در سه گروه (IQ) متوسط (IQ > 108) و IQ بالا (IQ > 120) و IQ فوق العاده (IQ > 120) تقسیم بندی کرده اند. با بررسی قشر مغز در این افراد، آنها متوجه شدند که تا سن 18 سالگی هیچ تفاوتی بین اندازه قشر مغز در بین افراد سه گروه مختلف وجود ندارد. اما آنها با بررسی بیشتر قشر مغز افراد متوجه شدند که در افراد گروه IQ متوسط، ضخامت قشر مغز تا سن 8 سالگی به حداکثر خود می رسید و سپس شروع به نازک شدن می کرد، اما در افراد گروه IQ فوق العاده ضخامت قشر مغز تا سن 7 سالگی نسبت به گروه IQ میانگین نازک تر بود اما ضخیم شدن آن تا سن 11 تا 12 سالگی ادامه پیدا می کرد و بعد از آن شروع به نازک شدن می کرد. گروه IQ بالا در بین او دو گروه قرار می گرفتند. شاو نتیجه گرفت که هوش یک پدیده پویاست که با شکل گیری مغز در این دوران مرتبط است.

متخصصان روان شناسی ، قصه گفتن را برای تکامل مغز نوزادان و کودکان لازم می دانند و می‌گویند: با قصه‌گویی ، علاوه بر شناساندن صدای والدین ، صحبت کردن برای کودک راحت می‌شود و کلمات را صحیح و کامل ادا می‌کند دکتر"نرگس کچوئی " روان شناس، در گفت و گو با ایرنا گفت: والدین براین باورند که نوزادهیچ چیز را متوجه نمی‌شود و لازم نیست با او حرف بزنند، این در حالی که مغز نوزاد آماده برای پذیرش و یادگیری است و دوست دارد صدای والدین خود را بشنود و با محیط آشنا شود.

وی گفت : والدین حتما باید نام اشیا ، غذا،اسباب‌بازی و یا هرچیز دیگری را که به نوزاد  می‌دهند برای او بگویند و زمانی که کودک سعی می‌کند به هر لفظی کلمه را ادا کند صحبت  کردن او را قطع نکنند و اجازه دهند آن گونه که راحت است آن را تلفظ کند

وی گفت : والدین حتما باید نام اشیا ، غذا،اسباب‌بازی و یا هرچیز دیگری را که به نوزاد  می‌دهند برای او بگویند و زمانی که کودک سعی می‌کند به هر لفظی کلمه را ادا کند صحبت  کردن او را قطع نکنند و اجازه دهند آن گونه که راحت است آن را تلفظ کند

وی با اشاره به اینکه نوزادان به صدای افراد مونث بهترین پاسخ را می‌دهند ، افزود : مطالعات نشان داده است که صحبت با زبان کودک ، باعث تاخیر در تکامل گفتار نمی‌شود ، سعی کنند در صحبت با کودک ترکیبی از لغات بزرگسالان را با صدای بچه گانه مورد استفاده قرار دهند

کچوئی گفت : در واقع با این عمل بسترسازی مناسبی را برای کودک در ادای صحیح  کلمات فراهم کرده‌ایم .

دکتر "محمود رسالتی" روان شناس نیز با اشاره به اینکه از چهار ماهگی به بعد پنج حس نوزاد از تعامل و واکنش بیشتری برخوردار می‌شود، گفت :بینایی کودکان بعدازچهارماهگی در حال افزایش است به طوری که توانایی پی‌گیری اجسام متحرک را از خود نشان می‌دهد.

وی افزود : والدین باید بعد از چند ماه فضای اتاق کودک را تغییر دهند و او را با دیگر فضاهای بیرون از خانه و دیگر افراد خانواه آشنا کنند .

وی اضافه کرد : کودکان علاقه‌مند به دیدن عکسهایی با رنگهای شاد و پیچیده می باشند بنابر این باید برای آنها کتابهای داستانی تهیه شود که رنگی و با تصویرهای بزرگ باشد زیرا این عمل باعث افزایش آشنایی و عکس العمل کودک می‌شود.

رسالتی با اشاره به اینکه حس شنوایی کودک نسبت به تکلم او حساس‌تر است، گفت:کودک دوست دارد صداهای مختلف را بشنود و در مقابل آنها بسته به علاقه عکس العمل نشان می‌دهد به طوری که حتی آنها را تقلید می‌کند و منتظر تشویق والدین می‌ماند.

رسالتی گفت: والدین باید حس چشایی فرزندان خود را تحریک کنند و بشناسند زیرا برخی از کودکان نسبت به یک سری از غذاها و طعم‌ها آلرژی دارند که این خود باعث بیماری و بیقراری کودکان می‌شود.

وی افزود : درباره حس لامسه کودکان باید اجازه داد آنها همه چیز را در خصوص زبری ،نرمی گرماو سرما احساس کنند تا بتوانند در مقابل آنها عکس العمل نشان بدهند .

وی اضافه کرد : اولین پله برای بیدار و فعال کردن این حس در نوزادان نوازش و در آغوش گرفتن آنها است زیرا با این عمل به او این احساس منتقل می شود که او را دوست دارند و جایش امن است

قصه و تأثیر آن در تربیت کودکان

در کشور ما به رغم وجود گنجینه های علم و معرفت و داستآنها و افسانه های زیبا و آموزنده،اولیا و مربیان بیشترین وقت خود را به مسائل آموزشی کودکان اختصاص می دهند و دانش آموزان نیز در خانه و مدرسه بیشتر اوقات خود را صرف یادگیری های غیر فعال کرده، از سختی و خشکی دروس و اضطراب امتحان و نمره رنج می برند. بدین ترتیب اغلب اولیا و مربیان از هدف اصلی تعلیم و تربیت که پرورش انسان های خلاق، مبتکر و کارآمد است، باز می مانند.

هدف از ذکر این مطالب آشنایی شما با روش های قصه خوانی و قصه گویی برای کودکان دبستانی است که نقش بسزایی در رشد و شکوفایی خلاقیت در کودکان دارد.

ادبیات کودکان چیست؟

ادبیات کودکان شامل قصه، شعر، نمایش، افسانه و داستان است. ادبیات کودکان عبارت است از تلاشی هنرمندانه در قالب کلام، برای هدایت کودک به سوی رشد، با زبان و شیوه ای مناسب و در خور فهم او. به بیانی دیگر، ادبیات عبارت است از چگونگی تعبیر و بیان احساسات، عواطف و افکار به وسیله ی کلمات در اشکال و صورت های گوناگون.

ادبیات، کودک را در همه ی اوقات زندگی پرورش می دهد و باعث مسرت خاطر، وسعت تخیل و قوت تصور او می شود و نیز نیروی ابتکار و ابداع به او می بخشد. داستآنها و اشعاری که  کودکان می خوانند و می شنوند اثری عمیق در فکر و روحیه ی آنان می گذارد و ایشان را برای رویارویی با مسائل رشد و معاشرت با دیگران آماده می سازد و نیز در درک و فهم مشکلات  زندگی آنان را یاری می کند.

ادبیات کودک، به ویژه در زمینه های زبان آموزی و آموختن کلمات تازه به کودکان، نقش قاطعی دارد.

هدف های برنامه ی ادبیات کودکان در آموزش و پرورش دوره ی ابتدایی عبارت اند از:

1- کمک به پرورش قدرت بیان و عواطف و افکار کودکان.

2- تقویت و پرورش نیروی تخیل در کودکان.

3- تحریک قوه ی ابتکار و ابداع در کودکان.

4- ایجاد عشق و علاقه به ادبیات در کودکان.

در تعریف ادبیات کودکان می توان گفت: مجموعه ی نوشته ها، سروده ها و گفتارهایی است که از طرف بزرگسالان جامعه برای استفاده ی خردسالان فراهم می آید، یا خردسالان خود خالق آن هستند.

5- رشد اعتماد به نفس کودک و علاقه مند ساختن او به آزادی و عدالت اجتماعی.

6- برآورده کردن نیازهای عاطفی کودک و آماده ساختن او برای دریافت پیام های اخلاقی و انسانی و شهروندی خوب بودن.

تأثیر قصه در کودکان

داستان و قصه نقش بسیار مهمی در تکوین شخصیت کودک دارد. از طریق قصه ها و داستان های خوب، کودک به بسیاری از ارزش های اخلاقی پی می برد. پایداری، شجاعت، نوع دوستی، امیدواری، آزادگی، جوانمردی، طرفداری از حق و حقیقت و استقامت در مقابل زور و ستم  ارزش هایی هستند که هسته ی مرکزی بسیاری از قصه ها و داستآنها را تشکیل می دهند.

پرورش حس زیبایی شناسی در کودک، متوجه ساختن کودک به دنیایی که اطرافش را فرا گرفته، پرورش عادات مفید در کودک، تشویق حس استقلال طلبی و خلاقیت کودک هدف های اصلی طرح قصه های خوب برای کودکان است.

انتخاب قصه های مناسب

مسئله ی انتخاب کردن قصه، با توجه به انبوه موادی که در اختیار قصه گوست، به ویژه برای قصه گوهای تازه کار و مبتدی، مشکلی اساسی است. حتی بهترین و برجسته ترین قصه گوهای حرفه ای هم قادر به گفتن هر داستانی نیستند. قصه گو، قهرمانان خود را از قصه هایی می سازد که با شخصیت خاص و سبک او متناسب باشند. قصه گوی تازه کار، ابتدا باید سعی کند که ویژگی های شخصیت و سبک گویش خود را ارزیابی کند. سپس از خودش بپرسد: چه نوع داستانهایی را می توانم مؤثر و خوب بیان کنم؟ چگونه می توانم شخصیت خود را با قصه هماهنگ کنم تا هر دو بتوانیم با شنونده ارتباط برقرار کنیم؟

پس از آن که قصه گو کار انتخاب کردن را تمام کرد، وارد مرحله ی آماده کردن داستان برای گفتن می شود که از مهم ترین گام هایی است که در جهت به کار گرفتن فن قصه گویی برداشته می شود. قصه گو باید به خاطر داشته باشد که کار او از بر کردن یا از رو خواندن نیست، بلکه کار او قصه گفتن است که مانند تجربه ای یگانه باقی می ماند.

از بر کردن قصه اغلب نخستین مانعی است که راه سیر طبیعی و خودانگیخته ی یک قصه گویی موفق را سد می کند. قاعده ی درست این است که هرگز نباید داستانی را برای «گفتن» به خاطر سپرد، بلکه با توجه به ساختمان قصه، به خاطر سپردن طرح آن کافی است.

انتخاب و آماده کردن داستان، نخستین گام ها در راه پیشبرد هنر قصه گویی است و هنر قصه گویی بر آنها استوار می شود. قصه گوهای مبتدی و تازه کار به زودی متوجه می شوند زمانی را که برای رسیدن به این مرحله از رشد سپری کرده اند، سرمایه گذاری مفیدی بوده است.

آماده کردن ذهن و بیان ، در ارائه ی موفقیت آمیز یک قصه مهم ترین مُتغیّر به شمار می آید. بدون این انتخاب و آماده کردن بسیار دقیق، قصه گو نباید انتظار به دست آوردن یک تجربه ی موفق را داشته باشد

اعتیاد، مهترین عامل طلاق در‌ایران '

محمد علی زنگانه، معاون اجتماعی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی ایران می گوید از هر شش و نیم ازدواج در ایران یک مورد به طلاق می‌انجامد.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) آقای زنگانه با اشاره به اینکه اعتیاد مهمترین علت طلاق در ایران است، افزود: آموزش پیش از ازدواج و مهارت‌های زندگی در پیشگیری از طلاق بسیار موثر است.

به گفته معاون اجتماعی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی برای پیشگیری از طلاق، باید برنامه‌های جامع توانمند سازی و یادگیری از سنین پائین در کشور آغاز شود.

مشکلات جنسی علت ۳۰ تا ۴۰ درصد طلاق‌ها در ایران است

رسول روشن، دبیر علمی پنجمین کنگره سراسری "خانواده و سلامت جنسی" اعلام کرد: "علت ۳۰ تا ۴۰ درصد طلاق‌ها در ایران مشکلات جنسی است."

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران( ایسنا)، آقای روشن با اشاره به برگزاری این کنگره افزود: " از جلمه اهداف برگزاری کنگره خانواده و سلامت جنسی شکستن تابوی پرداختن به مسائل جنسی، ایجاد بستر برای انجام پژوهش‌های کاربردی و آماده سازی و ارائه بسته‌های آموزشی و اخلاق جنسی است."

آقای روشن همچنین ادامه داد: "باید توجه داشت که مسائل جنسی یک کارکرد طبیعی میان زن و مرد است و می‌تواند بنا به دلایلی دچار نقصان شود."

ازدواج در ایران ۳ درصد و طلاق ۱۰ درصد رشد داشته است

بر اساس اعلام سازمان ثبت اسناد و املاک در ایران تعداد ازدواج‌های این کشور در چهار ماهه ابتدای سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته سه درصد رشد داشته است.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، براساس این گزارش تعداد طلاق‌های ثبت شده نیز در این مدت نسبت به چهارماهه ابتدای سال قبل ۱۰ درصد افزایش یافته است.

اظم چند نفر از «بدها»ى کلاس را به زیرزمین تاریک مدرسه برده بود. بچه ها در کلاس گریه مى کردند و قسم مى خوردند در آنجا حیوانات وحشى دیده اند. ناظم به بچه هاى کلاس هشدار مى داد که اگر درس نخوانید و شیطنت کنید در زیرزمین کنار آن حیوانات زندانى مى شوید. معلم بعد از رفتن ناظم از بچه هاى تنبیه شده پرسید که آیا شما واقعاً در زیرزمین حیوانات وحشى دیدید؟ آنها گفتند بله. او گفت ولى چنین چیزهایى در زیرزمین وجود ندارد. آنجا فقط یک زیرزمین تاریک است. بعداً خودتان بروید و با دقت نگاه کنید.

این دست برخوردها از سوى معلمان چالشى براى نظام تعلیم و تربیت سنتى است. نگرشى که مى کوشد نگاه کودکان را به دنیاى اطراف واقع گرا و مشاهده گر کند چالشى براى این نظام است. اما تلاش دوچندانى از سوى معلمان لازم است تا شکل سنتى آموزش و پرورش ما به سیاق دنیاى مدرن درآید. ما در خاطراتمان معلمان زیادى را به یاد داریم که فقط گوینده بوده اند، درنتیجه ذهن ما مدام درخارج از درس و کلاس سیر مى کرده است. در کلاس بسیارى از معلمان از ترس به خود لرزیده ایم چون موقع درس پرسیدن به ازاى هر «واوى» که جا مى انداختیم یک نمره از ما کم مى شد. در محضر بسیارى از معلمان از اظهار نظر مى ترسیدیم چون ممکن بود مسخره شویم یا به اصطلاح به ما گیر بدهند. به طور کلى در بیشتر کلاس ها ما شنونده صرف و معلم، گوینده صرف بوده است.

نمى خواهیم بسیارى از این تجربیات براى کودکان عصر جدید تکرار شود، ولى واقعیت این است که نوع نگرش برخی از معلمان به حرفه شان مدتهاست که تغییر نکرده است. در حالى که اصولاً نحوه اداره کلاس هاى درس در کشورهاى پیشرفته به کلى با آنچه ما در ذهن داریم و کودکان ما تجربه مى کنند متفاوت است. درجهان امروز در حرفه معلمى تحولات عمده اى به وجود آمده است تا معلمان خود را با مقتضاى عصر جدید و تحولات علمى و فنى و فلسفى دنیا تطبیق دهند.

از زمانى که کودک صورت ناقصى از انسان بالغ تصور مى شد و دائماً به هر وسیله اى از جمله تنبیه و توبیخ، تربیت مى شد زمان زیادى سپرى شده است. در آن عصر کودکان و نوجوانان باید در مقابل بزرگسالان تسلیم محض مى بودند، ولى اینک به قدرت مشاهده، تعقل و تخیل آنها مانند بزرگسالان احترام گذاشته مى شود. کودک دیگر لازم نیست در کلاس شنونده صرف باشد. او باید در کلاس مشارکت کند. نقش معلم نیز با وجود این که همچنان مهم و تعیین کننده است، ولى در دادن یک سرى مطالب بسته و محدود خلاصه نمى شود.

دکتر «محمدرضا بهرنگى» کارشناس آموزشی مى گوید: «در جهان امروز به کارگیرى واژه تدریس به عنوان وظیفه معلم پذیرفته شده نیست، بلکه امروزه باید به شاگردان کمک شود تا به چارچوب ذهنى موردعلاقه برسند و به طور مستقل این چارچوب را توسعه دهند. معلم وسیله و راهنماست نه همه چیز گوى مقتدر. در کلاس جدید نباید بفهمى معلم کجاست. او راه را نشان مى دهد و کمک مى کند تا زمینه هاى فکرى را گسترش دهد. او مى گوید از این راه برو تا به نتیجه برسى. معلم ارتباط مفهومى با ذهن بچه ها دارد و متوجه است که آنها در چه مرحله اى از ساختن مفهوم ذهنى هستند. معلم باید استعدادهاى درونى را بشناسد تا خودش به دنبال مفاهیم برود و شاگردانش نیز داراى چیدمان مفهومى ذهنى شوند و با آن بتوانند با جهان بیرون از ذهن برخورد کنند. معلم باید به شاگردانش کمک کند تا ذهنى پویا داشته باشند. به نحوى که با افزایش سن، ذهنى جوان بر شانه هاى پیر داشته باشند. درحالى که الآن روشها به کودکان مى آموزد که چطور تست بزنند. حتى در آموزش رایانه کودک یاد مى گیرد که تست بزند و مى آموزد چطور نمره اش را بالاتر ببرد.

بچه هاى جدید قبل از مدرسه مى توانند مفاهیم را انتقال دهند و جمله بسازند. در حالى که وقتى وارد مدرسه مى شوند دوباره کتاب شنیدن و گفتن را به آنها مى دهیم. به آنها مى گوییم آنچه را ما مى گوییم بگویید، بشنوید، بخوانید و بنویسید. در حالى که الآن آموزش «الف ب» معنى ندارد. به جایش در جهان از شیوه تجربه و آزمایش استفاده مى شود. دانش آموزان باید مسأله پیداکنند. دنبال حل آن بروند، نتیجه گیرى کنند و بعد مفاهیم را بیان کنند. ما به فناورى اطلاعات و ارتباطات در تدریس نیازمندیم.»

براى این که یک معلم تأثیر بگذارد باید از ویژگى ها و مهارت هاى خاصى برخوردار باشد. دکتر «على اکبر شعارى نژاد» استاد دانشگاه در تحقیقاتى درباره ویژگى هاى معلمان در کتابش باعنوان «مبانى روانشناختى تربیت» مى گوید: «معلم باید یک سرى ویژگى هاى شخصیتى داشته باشد. این ویژگى ها شامل این موارد است: عشق به تغییر یافتن و تغییر دادن، جرأت متفاوت اندیشیدن، بازاندیشى و فراتراندیشى، استعداد ، آمادگى حواس و مغز سالم، ایمان به کار ، به مردم، به علم و ...، امید به تغییر، اعتماد به خود، مردم ، علم و...، اعتدال، شناخت خویشتن، مدیریت زندگى و برخوردارى از فلسفه زندگى روشن. معلم باید از ویژگى هاى حرفه اى خاصى نیز برخوردار باشد. معلمى به ویژه در دنیاى امروز مهارتهاى پیچیده و مستلزم یادگیرى و تمرین است.» این مهارت ها عبارتند از: «مهارت برقرارى و مدیریت ارتباط ها، مهارت یادگیرى مداوم، مهارت مدیریت تغییر رفتار، مهارت مدیریت یادگیرى و آموزش، مهارت مدیریت زمان و مکان، مهارت مدیریت بحران، مهارت مدیریت استعدادها و توانایى ها، مهارت شناخت مخاطب، مهارت شناخت منابع معتبر یادگیرى، مهارت مدیریت تغییر موقعیت ها، مهارت تحلیل و تبیین مسائل واقعى زندگى امروز، مهارت آینده شناسى و آینده نگرى، مهارت مدیریت اختلاف هاى فرهنگى، مهارت مدیریت وسایل و ابزارهاى یادگیرى، مهارت مدیریت کلاس و انضباط یا کلاسدارى، مهارت مدیریت اولیاى دانش آموزان، مهارت مدیریت ارزشیابى، مهارت مدیریت انگیزش ها، مهارت مدیریت روابط و ارتباطات، مهارت جامع نگرى، مهارت مدیریت خدمات اجتماعى و حساسیت و فعالیت و خلاقیت.»

«محبت الله همتى » کارشناس آموزشى نیز درباره ویژگى هاى معلم در دوره آموزش ابتدایى مى گوید: «اولین عنصر یا ویژگى، علاقه مندى به شغل معلمى است که در غیر این صورت این کار، کارى مشقت بار خواهد بود. علاقه مندى سبب موفقیت و درنتیجه پیشرفت خواهدبود. ویژگى بعدى ارتباط مؤثر با دانش آموزان است. در واقع یکى ازمهارت هاى اساسى یک فرد براى احراز شغل معلمى در دوره آموزش ابتدایى مهارت و برقرارى ارتباط با دیگران است. معلم باید بتواند با دانش آموزانش در درجه اول و سپس با محیط خود ارتباط مؤثر برقرارکند.

درک حقیقى به نام تفاوت هاى فردى دانش آموزان و به رسمیت شناختن آن در کار معلمى بسیار مهم و راهگشاست و سبب توجه به نیازهاى گوناگون دانش آموزان مى شود و معلم مى تواند استعدادهاى گوناگون بچه ها را کشف و درک کند و آنها را به درستى در مسیر رشد و تعالى قراردهد. معلم هاى خلاق هم موفق ترند. خلاقیت درکار معلمى معجزه مى کند. اطلاعات به روز از رشته مورد تدریس و کسب آگاهى از تغییرات برنامه درسى معلم را تواناترمى کند، لذا کنجکاوى که محرک اصلى چنین ویژگى است براى یک معلم موهبتى الهى است. کنجکاوى سبب مى شود تا معلم بتواند زمینه پرسشگرى را در فضاى یاددهى - یادگیرى دامن بزند.

تعلیم و تربیت آدمى در بستر زمان معنا و مفهوم پیدامى کند و عینیت مى یابد. از ویژگى هاى یک معلم در دوره آموزش ابتدایى، صبر و بردبارى است. معلمان صبور و بردبار بهتر نتیجه مى گیرند. معلمان با نشاط فضایى سرشار از شادى و شور و شوق یادگیرى را در دانش آموزان ایجاد مى کنند.

این نشاط چه در ظاهر معلم و چه در رفتار باید نمود داشته باشد و نکته آخر اینکه شرافت و حیثیت معلم را نباید به بازى گرفت. تأمین حداقل معیشت بدون دغدغه بسترساز فعالیت هاى یک معلم موفق است.

اما به گمان بسیارى از کارشناسان کمتر معلمى از چنین ویژگى ها و مهارت هایى برخوردار است. درحالى که فناورى هاى جدید، شیوه آموزش درمدارس را متحول کرده است، معلمان آمادگى چندانى براى ورود به عصرجدید ندارند و به تبع آن نمى توانند نسلى را متناسب با این مقتضیات تربیت کنند.

دکتر «بهرنگى» مى گوید: «درحال حاضر از آموزش و پرورش حساس به سرنوشت کشور فاصله داریم. ما نیاز به معلمان حرفه اى با مدارک بالا و آموزش علمى دانشگاهى داریم تا نظم علمى دانشگاهى را با ساخت فکرى دانش آموزان تطبیق دهند. نه چون بیکارى بسیار است عده اى معلم شوند. البته در شوراى آموزش و پرورش شرط معلمى را حداقل لیسانس قرارداده است. ما تقریباً دیگر معلم دیپلمه نداریم و تسهیلاتى قائل شده ایم که دیپلمه ها لیسانس بگیرند. خوشبختانه به این دلیل که تعداد فارغ التحصیلان زیاد شده، هجوم به سمت آموزش و پرورش صورت مى گیرد. منتها یک علت این هجوم آن است که بسیارى آموزش و پرورش را جایى مى دانند که نظارتى برآن نیست. درعین اینکه تحصیلات دانشگاهى هم درآن مطرح است. براى رفع این مشکل لازم است حقوق و مزایا بر مبناى صلاحیت و استعدادهاى حرفه اى به معلمان تعلق گیرد و موجبات ارتقا دراین شغل فراهم شود. همین طور معلمان باید به طور مداوم آموزش ببینند و متحول شوند. با کاهش جمعیت دانش آموزى و ساخت کلاس هاى درس جدید مشکل اصلى ما در مدارس ارتقاى سطح حرفه اى و پژوهشى معلمان است.

الآن کتاب هاى درسى کم محتواست. بچه هاى امروزى با وجود اینترنت و... خیلى بیشتر ازاینها مى دانند، اما چون روش ها خوب نیست فکر مى کنیم حجم کتاب ها زیاد است».

جمعى از کارشناسان عقیده دارند براى تربیت معلمان مؤثر باید روى دانشگاههاى تربیت معلم حساب ویژه اى بازکرد.

این درحالى است که مراکز تربیت معلم درمعرض انتقاداتى قراردارند. شاید عمده مشکل این مراکز به این موضوع برمى گردد که معلم از نظرمادى و معنوى جایگاه برجسته اى درجامعه ما ندارد نتیجه آن که شرکت کنندگان در کنکور آن را در مرتبه هاى پایین تر فهرست انتخاب رشته قرارمى دهند. درنتیجه پایین ترین رتبه هاى قبولى وارد این دانشگاهها مى شوند. به تبع آن استادان برجسته تدریس در دانشگاههاى دیگر را به این دانشگاه ترجیح مى دهند. نتیجه این که دانشجویان فارغ التحصیل این دانشگاهها نیز انتظارات را برآورده نمى کنند.

دکتر «شعارى نژاد» مى گوید: واقعیت این است که معلمان قشر فراموش شده اى هستند. باید آنها را تربیت کرد تا آب راکد نشوند. امسال تربیت معلم تکانى خورده، ولى تاکنون کسانى که از همه دانشگاهها رانده شده بودند وارد دانشسراها مى شدند. آنها حتى خجالت مى کشیدند در کلاس سؤال کنند.

زمانى معلم ها در رتبه بندى مشاغل مرتبه دو را داشتند. اونیفورم مى پوشیدند و نشان مى زدند، ولى به تدریج معلمى شغل چندم شد. با گفتن اینکه معلمى شغل انبیاست و... نمى شود معلمان را راضى کرد. واقعیت این است که بزرگ ترین اصل در مدیریت دنیا پاداش است. باید به آنها امتیازداد. این درحالى است که معلمان مثل سایر کارمندان هم ساعت نمى زنند. براساس تحقیقى که انجام داده ام افزایش حقوق هم تا زمانى که تورم مهارنشود راهگشا نیست.

از این رو تا زمانى که معلمان متحول نشوند نمى توان امیدى به تغییر شیوه آموزش و پرورش داشت. با گسترش فناورى، شکل مدارس و کلاس ها و حتى ساخت میز و نیمکت ها و چیدمان آنها عوض شده است. طبیعى است که در این سلسله تغییرات، تحول در نقش و کارکرد معلم بسیار بیشتر و تعیین کننده تر بوده است.