آنتروپي در مقياس نانومتري

اين مقاله از كشف يك پديده خبر مي دهد كه - يك لوله نانومتري معلق در محلول كلوئيدي به هنگام مجاورت با ديواره، بر اثر نيروهايي كه منشأ آنتروپيك دارند، ابتدا يك سر لوله به ديواره برخورد مي كند و سپس در يك مسير معين و غير رندم به موازات ديواره قرار مي گيرد و در آن حالت به دام مي افتد - نويسندگان مقاله حدس مي زنند كه اساس مجاورت ابتدايي پروتئنهايي كه در سيستمهاي بيولوژيك از يك سر به يك جاي مشخص از سطح قفل مي شوند، به عبارت ديگر كليد مسير رسيدن به قفل را مي يابد، همين اثر مي باشد. در پايان نويسندگان اشاره مي كنند كه علي الاصول مهندسان نانو به هنگام طراحيهاي خود با اين پديدة دنياي نانومتر مواجهند و بايد از اين پديده در ابتكارات خود استفاده كنند و حداقل آنرا در طراحيهاي خود لحاظ كنند.

 نيروهاي بازدارنده- فعل و انفعالات آنتروپيك كه ذرات كلوئيدي را جذب يكديگر ميكند- ميتوانند گشتاوري را بر روي يك ميله نانومتري ايجاد نمايند كه آن را در يك جهت خاص در نزديكي يك ديواره هدايت نمايد. 
در مقياس مولكولي و نانومتري، اگر يك شئ ميله مانند به ديوارهاي نزديك شود، تحت تاثير آنتروپي به جهت خاصي خواهد چرخيد. اين نتيجه، حاصل تحقيقات تيمي از دانشمندان آلماني است كه بيان ميدارد "نيروي بازدارنده" كه بر روي ذرات كلوئيدي عمل ميكند، نه تنها يك نيروي جاذبه، بلكه يك گشتاور جهتدار نيز ايجاد ميكند. 
براي مثال، يك ميله نانومتري معلق در محلول و نزديك به ديواره ظرف را در نظر بگيريد. هرچه اين ميله به ديواره نزديكتر ميشود از توانايي چرخش آزدانه آن كاسته ميشود و در عوض، بيشتر در جهت خاصي نسبت به ديواره به تله ميافتد. اگر از نوسانات گرمايي ميله در اين جهت خاص صرفنظر شود براي بازگرداندن آن به حالت اوليه يك گشتاور لازم است. 
رولند روت از انيستيتو ماكس – پلانك در اشتوتگارت آلمان و همكارانش معتقدند كه اين گشتاور آنتروپيك ممكن است در سيستمهاي بيولوژيكي بر روي فعل و انفعالات بين يك پروتئين و زيرلايهاي كه به آن متصل ميگردد مؤثر باشد. اتصال پروتئين به زيرلايه به صورت نوعي قفل و كليد عمل ميكند كه در آن، زير لايه كاملاً در داخل حفرة قفل مانند پروتئين چِفت ميشود. اما براي اينكه اين چفت شدن اتفاق بيافتد اين زير لايه بايد در جهت درستي قرار بگيرد. آيا ممكن است حفرة پروتئين به منظور فراهم آوردن بهترين جهت نسبت به زير لايه شكل دهي گردد به طوري كه تحت تاثير نيروهاي آنتروپيك قرار گيرد و بدين ترتيب احتمال يك انطباق خوب به حداكثر برسد؟ 
چنين موضوعاتي ممكن است براي ايجاد وسايل نانومتري داراي چفت و بستهايي كه آزادانه در حركتند مورد نظر باشد. مثلاً اگر يك گشتاور آنتروپيك موجب تغيير جهت و انحراف راس يك نانولوله كربني شود، قرار دادن آنرا در داخل يك حفره دشوار خواهد ساخت. 
نيروهاي بازدارنده حاصل تغيير در "فضاي آزاد" قابل دسترسي براي ذرات كوچك (مثلاً مولكولهاي حلال) ، هنگام نزديك شدن دو ذره بزرگتر (مثلاً ذرات كلوئيدي) به يكديگر هستند. به خاطر دافعه بين هسته مركزي ذرات، در نزديكي سطح ذرات كلوئيدي ناحيهاي وجود دارد كه از تجمع تودهاي ذرات حلال جلوگيري ميكند. اما اگر دو ذره كلوئيدي با هم تماس پيدا كنند نواحي جلوگيري كننده آنها بر هم منطبق ميشود و بنابراين فضاي قابل دسترسي براي ذرات حلال و نيز آنتروپي افزايش مييابد و اين باعث جاذبه بين ذرات بزرگتر ميگردد. 
از آنجا كه اين اثر صرفاً يك اثر آنتروپيك است، نيروهاي جاذبه فقط در سيستمهايي با هستة ثابت نمود پيدا ميكند كه نيروهاي جاذبه طبيعي (نظير نيروي واندرووالس) بين ذرات وجود ندارد. نيروهاي بازدارنده ميتوانند رفتار فازي كلوئيدها را كنترل كنند. مثلاً با افزايش غلظت ذرات كلوئيدي در يك سوسپانسيون، اين نيروها باعث جدايي فازي در مخلوطهاي كلوئيدي و يا موجب جابجايي فازهاي چگالتر ميگردند. به نظر ميرسد كه نيروهاي بازدارنده در سيستمهاي بيولوژيكي نيز حضور داشته باشند (هرچند چنين رفتاري ممكن است در يك حلال كاملاً ساختاري مانند آب، بسيار پيچيدهتر باشد) . 
به خاطر نيروي بازدارنده، مناسبترين وضعيت يك ميله توپر در برخورد با يك ديواره، در حالتي است كه ميله به موازات اين ديواره قرار گرفته و بيشترين سطح برخورد با ديواره را داشته باشد. اما روت و همكارانش ميگويند كه نزديك شدن چنين ميلهاي به ديواره بسيار پيچيدهتر از اين ميباشد زيرا در صورت چرخش ميله، نيروي بازدارنده به شكل ظريفي تغيير ميكند. 
در حالت رو در رو ممكن است انتظار رود كه اين ميله در جهت موازي به اين ديواره نزديك شود. عملاً اين پژوهشگران براي پي بردن به اينكه پتانسيل بازدارندگي در اين حالت حداقل مقدار را دارد، از تئوري دانسيته كاركردي - روشي براي يافتن حداقل انرژي برپايه نيروهاي درون ذرهاي- استفاده كردند. 
اما مقادير كمينة ديگري نيز وقتي كه ميله از ديواره كاملاً دور ميشود وجود دارد. اين مقادير را ميتوان با بررسي تغييرات گشتاور ميله نسبت به زاوية آن با ديواره تعيين كرد. در حالت كمينة پتانسيل، اين گشتاور صفر بوده و شيب تغييرات آن نسبت به افزايش زاويه منفي است. به عبارت ديگر نوعي نيروي بازگرداننده وجود دارد كه اين ميله را در يك جهت خاص نگه ميدارد. در حالتي كه ميله دور از ديواره قرار دارد، اين مقادير صفر در زواياي بسيار كمتر از 90 درجه (نسبت به حالت موازي) اتفاق ميافتد. اين پژوهشگران پيبردهاند كه مدلسازيهاي رايانهاي آنان از چنين سيستمي كاملاً منطبق بر محاسباتي است كه با استفاده از تئوري دانسيته كاركردي صورت گرفته است. 
از آنجا كه هر چه ميله به ديواره نزديكتر ميشود موانع پتانسيلي براي تغييرجهت آن افزايش مييابد، اين ميله در حين نزديك شدن به ديواره در يكي از اين جهات غيرموازي به دام افتاده و نميتواند تغيير جهت دهد؛ با آنكه جهت موازي، عموماً پايدارترين حالت است. از اين رو اين محققين ميگويند كه اين ميله در مسير خاصي به ديواره نزديك خواهد شد. به طوري كه ابتدا يك انتهاي آن به ديواره برخورد كرده و پس از آن، اين ميله به تدريج خواهد چرخيد تا از حالت موازي خارج گردد. به هر حال، وضعيت اين ميله به صورت تصادفي تعيين نميشود زيرا برخي جهات متقدم وجود دارد. يك مهندس باهوش نانوتكنولوژي ممكن است بهرهبرداري از اين خاصيت را مد نظر قرار دهد. 
منبع: http: //www. nature. com

منبع:http://www.nano.ir

ونوس، جواهری در آسمان

ونوس، جواهری در آسمان ترجمه: لنا سجادیفر ---------------------------------------------------------------------- ونوس (ناهید یا زهره) به دلیل تشابه اندازه، جرم، چگالی و حجم به خواهر دوقلوی زمین شهرت گرفته است. قطر این سیاره در حدود 12.100 کیلومتر و تقریبا 644 کیلومتر کمتر از قطر زمین می باشد. هیچ سیاره ای به اندازه ونوس به زمین نزدیک نمی شود. در نزدیکترین حالت، فاصله ونوس از زمین حدود 38.2 میلیون کیلومتر است. این تصویر به کمک ارسال امواج رادار به این سیاره تهیه شده و رنگها بر اساس تصاویریست که کاوشگرهای فرود آمده بر سطح ونوس تهیه نموده اند. عکس از ناسا از منظر ساکنین زمین، ونوس از هر سیاره و حتی ستاره دیگری درخشان تر است. در زمانهای مشخصی از سال، ونوس اولین سیاره یا ستاره ایست که در هنگام غروب در قسمت غربی آسمان مشاهده می شود. در زمانهای دیگر، ونوس آخرین سیاره یا ستاره ایست که پس از طلوع آفتاب در قسمت شرقی آسمان وجود دارد. هنگامیکه ونوس در آستانه درخشانترین فاز خود است، در نور روز نیز قابل مشاهده می باشد. ستاره شناسان دوران باستان، جرمی را که به هنگام روز مشاهده می کردند، فسفر (به معنای جسم تابنده) و جرمی را که به هنگام غروب در آسمان می دیدند، هسپروس (Hesperus) به معنای ستاره شامگاهی، نامگذاری کرده بودند. بعدها آنها فهمیدند که این دو جرم در واقع یک سیاره است و آن را به افتخار الهه عشق و زیبایی ونوس نامیدند. مدار ونوس دومین سیاره از منظومه شمسی است که میانگین فاصله آن تا خورشید 108.2 میلیون کیلومتر می باشد. به منظور قیاس، لازم به ذکر است که فاصله زمین، سومین سیاره منظومه از خورشید 150 میلیون کیلومتر و فاصله عطارد، نخستین سیاره منظومه از خورشید 57.9 میلیون کیلومتر می باشد. سیاره ونوس تقریبا در یک مدار دایره شکل به دور خورشید در گردش است. دورترین فاصله این سیاره از خورشید 108.9 میلیون کیلومتر و کمترین فاصله آن 107.5 میلیون کیلومتر می باشد. مدار بقیه سیارات منظومه شمسی بیضی شکل است. یک سال در ونوس معادل 225 روز زمینی می باشد. فاز هنگام رصد ونوس به کمک تلسکوپ تغییراتی در شکل و اندازه آن مشاهده می شود. این تغییرات آشکار را که شبیه تغییرات ظاهری ماه است، فاز می نامند. این تغییرات به این دلیل است که در زمانهای مختلف، قسمتهای روشن سیاره که از زمین دیده می شوند متفاوت می باشند. از آنجائیکه زمین و ونوس هر دو به دور خورشید در گردشند، هر 584 روز یکبار ونوس در گوشه ای از خورشید مشاهده می شود. در این هنگام تقریبا همه قسمتهای روشن سیاره قابل رویت است. با حرکت ونوس به دور خورشید و به سمت زمین، قسمتهای روشن آن کمتر و سایز سیاره بزرگتر به نظر می رسد. پس از گذشت تقریبا 221 روز، تنها نیمی از سیاره قابل رویت است. پس از 71 روز دیگر، ونوس به سمتی از خورشید که زمین نیز در آنجا قرار می گیرد، نزدیک می شود و تنها هلال باریکی از آن قابل رویت خواهد بود. هنگام حرکت ونوس به سمت زمین، این سیاره نزدیک غروب دیده می شود و هنگام عبور این سیاره پس از زمین، صبح زود مشاهده می گردد. گردش سیاره در حالیکه ونوس به دور خورشید در حرکت است، به آرامی حول محور طولی خود نیز گردش می کند. محور طولی ونوس عمود بر صفحه گردش مداری سیاره نیست بلکه نسبت به آن زاویه ای حدود 178 درجه دارد. بر خلاف زمین، ونوس در جهت گردش خود به دور خورشید، حول محور طولی خود نمی چرخد بلکه بر خلاف آن در حرکت است. از منظر بیننده ای که بر روی ونوس است، خورشید از غرب طلوع و از شرق غروب می کند. هر دور وضعی و به عبارتی هر یک روز در این سیاره معادل 243 روز زمینی طول می کشد و از یکسال آن که معادل 225 روز زمینی می باشد، طولانی تر است. سطح و جو گرچه ونوس خواهر دوقلوی زمین است اما شرایط سطح آن با زمین تفاوت های بسیار زیادی دارد. سیاره شناسان مشکلات زیادی برای شناسایی شرایط سطح این سیاره داشتند به این دلیل که جو ونوس همیشه با لایه ای بسیار ضخیم از ابر اسید سولفوریک پوشیده شده است. آنها برای شناخت این سیاره از رادار، تجهیزات رادیویی ستاره شناسی و کاوشگرهای فضایی استفاده می کنند. تا همین اواخر، بیشتر دانش سیاره شناسان از ونوس توسط رادارهای مشاهده گر زمینی، کاوشگر ونرای (Venera) جماهیر شوروی و کاوشگر پایونیر (Pioneer) ایالات متحده به دست آمده بود. در سال 1990، کاوشگر ماژلان (Magellan) ایالات متحده گردش خود به دور ونوس را آغاز کرد و توسط رادار از سطح این سیاره نقشه هایی تهیه نمود. ابر ضخیمی از اسید سولفوریک ونوس را احاطه کرده است. عکس از ناسا سطح ونوس بسیار داغ و بسیار خشک است. به دلیل دمای بسیار زیاد وجود آب مایع در سطح آن غیر ممکن است. سطح این سیاره پوشیده از منطقه های گوناگونی شامل سطوح مسطح، کوهستان، دره و شیار است. حدود 65 درصد از سیاره را دشتهای صاف و مسطح پوشانده است. در این دشتها هزاران دهانه آتشفشان با قطرهای مختلف از 8/0 تا 240 کیلومتر وجود دارد. شش منطقه کوهستانی 35 درصد از سطح سیاره را به خود اختصاص داده اند. ارتفاع یکی از این کوهستانها به نام مکسول (Maxwell) که در منطقه ایشتار ترا (Ishtar Terra) قرار گرفته است 3/11 کیلومتر و طول آن حدود 870 کیلومتر می باشد. این مرتفع ترین منطقه بر روی ونوس است. در منطقه ای به نام بتا رژیو (Beta Regio) دره ای به عمق 1 کیلومتر وجود دارد. چاله هایی نیز در سطح ونوس به دلیل برخورد سنگ های آسمانی با سیاره وجود دارند. ماه، مریخ و عطارد با چنین چاله هایی پوشیده شده اند ولی تعداد چاله ها بر روی ونوس به طور قابل توجهی اندک است. از کمیاب بودن این چاله ها بر روی ونوس، سیاره شناسان چنین استنتاج نموده اند که عمر سطح فعلی سیاره ونوس کمتر از 1 بیلیون سال است. چاله ای برخوردی در ونوس به عرض 37 کیلومتر. این تصویر رایانه ای به کمک اطلاعات ارائه شده توسط ماژلان، تهیه شده است. عکس از ناسا مناطقی بر روی ونوس وجود دارند که به هیچ چیز بر روی زمین شبیه نیست. برای مثال تاجهایی حلقه مانند با قطرهای مختلف (بین 155 تا580 کیلومتر) که دانشمندان تصور می کنند این تاجها در اثر خروج مواد مذاب از دل این سیاره شکل می گیرند. همچنین در ونوس مناطقی وجود دارد که در آنجا شیارها و لبه هایی در جهات مختلف به وجود آمده اند. جو ونوس از بقیه سیارات منظومه شمسی سنگین تر است. به طور عمده این جو شامل دی اکسید کربن، مقدار کمی نیتروژن و بخار آب می باشد. مقادیر بسیار اندکی آرگون، مونوکسید کربن، نئون و دی اکسید سولفور نیز در آن ردیابی شده است. فشار جوی در ونوس 9.122 کیلو پاسکال تخمین زده می شود. این مقدار 90برابر فشار جوی در زمین (معادل 101 کیلو پاسکال) است. دما دمای لایه های بالایی جو ونوس به طور میانگین 13 درجه سانتیگراد می باشد، در حالیکه دمای سطح این سیاره به 465 درجه سانتیگراد می رسد. ونوس داغ ترین سیاره منظومه شمسی و داغ تر از اغلب کوره ها است. گیاهان و جانداران زمینی به دلیل دمای بسیار زیاد ونوس نمی توانند به حیات در این سیاره ادامه دهند. دانشمندان هنوز هیچ گونه ای از حیات را بر روی این سیاره کشف ننموده و تردید دارند که نوعی از آن در آینده پیدا شود. بیشتر دانشمندان بر این باورند که دمای شدید سطح ونوس به دلیل تاثیرات پدیده گلخانه ایست. یک گلخانه به پرتوهای پر انرژی خورشید اجازه ورود می دهد ولی از خروج گرما جلوگیری می کند. ابرهای ضخیم و اتمسفر غلیظ ونوس نیز به همین شکل عمل می کنند. پرتوهای تابناک خورشید به درون جو سیاره راه پیدا می کنند اما انبوه قطرات بسیار ریز اسید سولفوریک و مقادیر زیاد دی اکسید کربن در ابرهای ونوس، به نظر مانند تله ای، بیشتر انرژی خورشید را در سطح سیاره محبوس کرده اند. جرم و چگالی جرم ونوس تقریبا چهار پنجم جرم زمین است. نیروی گرانش آن کمی از گرانش زمین کمتر می باشد از این رو جرمی معادل 100 پوند بر روی زمین، حدود 88 پوند بر روی ونوس وزن خواهد داشت. چگالی ونوس نیز اندکی از چگالی زمین کمتر است. پروازهایی به ونوس ونوس نخستین سیاره ای بود که توسط یک فضاپیمای در حال عبور مورد مشاهده قرار گرفت. فضاپیمای بدون سرنشین مارینر 2 ایالات متحده در 14 دسامبر 1962 از فاصله 34.760 کیلومتری این سیاره عبور نموده و موفق به اندازه گیری شرایط مختلف سطح و اطراف سیاره گردید. برای مثال به کمک تجهیزات خاصی که در فضاپیما وجود داشت، دمای شدید سیاره اندازه گیری شد. مارینر 10 دو فضاپیمای بدون سرنشین شوروی نیز در سال 1966به کاوش در ونوس پرداختند. ونرا 2 (Venera 2) در 27 فوریه از 24.000 کیلومتری ونوس عبور کرد و ونرا 3 (Venera 3) در اول مارس با اتمام ماموریت خود به درون سیاره سقوط نمود. در اکتبر 1967، از دو کشور ایالات متحده و شوروی فضاپیماهایی به ونوس ارسال شد. ونرا 4، فضاپیمای شوروی، کپسول تجهیزات را توسط پاراشوت به داخل جو سیاره انداخت. مارینر 5، فضاپیمای ایالات متحده، از 3.990 کیلومتری سیاره عبور نمود. این فضاپیما میدان مغناطیسی شناسایی ننمود. هر دو فضاپیما وجود مقادیر زیادی دی اکسید کربن در جو سیاره را گزارش کردند. در 15 دسامبر 1970، ونرا 7 ، فضاپیمای شوروی، بر روی ونوس فرود آمد. در 5 فوریه 1974، ایالات متحده کاوشگر سیاره ای خود، مارینر 10 را به نزدیکی این سیاره فرستاد. این کاوشگر برای نخستین بار تصاویری که در فاصله نزدیک از ونوس تهیه نمود را به زمین ارسال کرد. در 22 اکتبر 1975، فضاپیمای بدون سرنشین شوروی به نام ونرا 9 بر روی ونوس فرود آمده و اولین تصاویر از سطح سیاره را تهیه نمود. سه روز بعد فضاپیمای بعدی شوروی یعنی ونرا 10 به ونوس رسید. این فضاپیما تصاویری از سطح ونوس تهیه کرد، فشار جوی سیاره را اندازه گیری نمود و ترکیب بندی سنگ های سطح سیاره را مشخص کرد. چهار فضاپیمای بدون سرنشین در دسامبر سال 1978، به ونوس رسیدند. فضاپیمای ایالات متحده به نام پایونیر ونوس 1 (Pioneer Venus 1) گردش خود به دور ونوس را در 4 دسامبر آغاز کرد. این فضاپیما تصاویر راداری از ونوس را برای ما ارسال نمود، از سطح سیاره نقشه ای تهیه کرد و دمای ابرهای بالای سیاره را اندازه گرفت. در نهم دسامبر، پایونیر ونوس 2 وارد جو ونوس شده و چگالی و ترکیب بندی شیمیایی آن را اندازه گیری کرد. در 21 دسامبر، ونرا 12، فضاپیمای شوروی، در این سیاره فرود آمد. چهار روز بعد ونرا 11 نیز به ورنا 12 پیوست. هر دوی آنها اطلاعاتی در مورد لایه های پائینی جو ونوس ارسال نمودند. دو فضاپیمای دیگر نیز از شوروی در سال 1982 بر سطح ونوس فرود آمدند. ونرا 13، در 14 مارس و ونرا 14، در پنجم همان ماه. هر دوی آنها ضمن ارسال تصاویر به دست آمده، به آنالیز نمونه های خاک این سیاره نیز پرداختند. در اوایل اکتبر 1983، دو فضاپیمای دیگر شوروی به کمک رادار از قسمتهای شمالی ونوس نقشه برداری کردند. ونرا 15 و ونرا 16 کار نقشه برداری خود را در سال 1984 به اتمام رساندند. هر دوی آنها تصاویر شفاف و واضحی از سطح ونوس تهیه کردند. فضاپیمای ماژلان ایالات متحده گردش خود به دور سیاره را در 10 آگوست 1990 آغاز نمود. در تصاویر راداری به دست آمده توسط ماژلان، اجرام یا بخش هایی به وسعت 100 متر قابل تفکیک می باشند. جدول آماری ونوس جرم (کیلوگرم) 4.869e+24 جرم (زمین =1) .81476 شعاع استوایی 6,051.8 شعاع استوایی (زمین =1) .94886

منبع:www.iranika.i

تاریخچه ورود انسان به فضا

ترجمه: لنا سجادیفر ---------------------------------------------------------------------- در سال 1958، دانشمندان ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی تلاش های جدی خود برای ساخت فضاپیماهایی که قادر به حمل انسان به فضا باشند را آغاز نمودند. هر دو کشور ساخت کپسول های بدون بال که در بالای شتابگر مجهز به موشکهای پیشرفته برد بالا، قرار می گیرند را انتخاب کردند. کشف امکان سفر انسان به فضا برای دانشمندان نگران کننده بود. آزمایش هایی که بر روی حیوانات انجام گرفت نشان داد که سفر به فضا گرچه با خطرات فیزیکی همراه نیست ولی احتمال بروز عوامل روانی وجود دارد. برخی کارشناسان از این می ترسیدند که فشار ناشی از پرتاب، پرواز و فرود فضاپیما منجر به ترس شدید و یا بیهوشی در فضانورد گردد. وستوک (Vostok) و مرکوری (Mercury): اولین حضور انسان در فضا فضاپیمای جمینی 5.8 متر ظرفیت دو سرنشین کپسول مرکوری 2.9 متر ظرفیت یک سرنشین کپسول وستوک 4.9 متر ظرفیت یک سرنشین عکس از کتاب تصویر سازی آکسفورد برنامه "وستوک" جماهیر شوروی و برنامه "مرکوری" ایالات متحده نمایانگر نخستین تلاش ها برای فرستادن انسان به فضا بودند. کپسول "وسوتوک" 4500 کیلوگرم وزن داشت. این کپسول بر سر یک موشک پیشرفته R-7 حمل می شد. کپسول شامل یک کابین کروی خلبان، یک اتاقک استوانه ای و بخش محتوی سیستم نیروی محرکه بود. در صورت بروز حادثه به هنگام پرتاب کپسول، فضانورد می توانست به همراه صندلی خود از کپسول خارج شود. سیستم تامین هوا از ترکیب اکسیژن و نیتروژن شبیه به جو سطح دریا استفاده می کرد. کپسول "مرکوری" ایالات متحده حدود 1360 کیلوگرم وزن داشت و بر سر یک راکت رد ستون (Redstone) یا اطلس (Atlas) قرار می گرفت. این کپسول مخروطی شکل می توانست به کمک جتر نجات بر روی اقیانوس فرود آید. سیستم تامین هوا از اکسیژن خالص در فشار کم استفاده می کرد. در صورت بروز نقص فنی به هنگام پرتاب، کپسول و فضانورد با کمک راکت سوخت جامد متصل به نوک کپسول از راکت حامل جدا می شدند. هر اندازه که برنامه های ایالات متحده بر سر زبانها افتاده بود، فعالیت های شوروی محرمانه و به طور نهانی انجام می گرفت. در سالهای 1960و 1961 هر دو کشور آزمایشاتی را بر روی کاوشگرهای بدون سرنشین انجام دادند که بعضی از آنها با شکست به هنگام پرتاب مواجه شد. در این مدت هر دو کشور حیواناتی را به فضا فرستادند. یکی از این حیوانات شامپانزه ای به نام هم (Ham) بود که در 31 ژانویه 1961 به مدت 18 دقیقه در یک کپسول "مرکوری" پرواز کرد. اولین تلفات مربوط به برنامه های فضایی انسان در تاریخ 23 مارس 1961 رخ داد. والنتین بوندارنکو (Valentin V. Bondarenko) کارآموز کیهان نوردی شوروی بود که در سانحه آتش سوزی اتاقک فشار جان سپرد. سازمان های شوروی این حادثه را تا مدتها مخفی نگه داشتند. نخستین انسانی که به فضا رفت خلبان نیروی هوایی شوروی یوری گاگارین (Yuri A. Gagarin) بود. وی درون "وستوک" که بعدها "وستوک1" نام گرفت در تاریخ 12 آپریل 1961 به فضا فرستاده شد. 108 دقیقه پس از پرتاب او به سلامت یک دور کامل به دور زمین زده و فرود آمد. یک سیستم کنترل پرواز اتوماتیک، عملکرد فضاپیما را در تمام مدت پرواز در اختیار داشت. یک پرواز 25 ساعته با 17 دور گردش در مدار در آگوست همان سال توسط فضانوردی به نام گرمن تیتو (Gherman Titov) انجام گرفت. برنامه "مرکوری" اولین پرواز با سرنشین خود را درتاریخ 5 می 1961، در حالیکه یک راکت Redstone فضانورد آلن شپرد (Alan B. Shepard) را در کپسولی به نام Freedom 7 به فضا فرستاد، آغاز نمود. "شپرد" به مدت 15 دقیقه ماموریت "زیرمدار" خود را انجام داد. "زیرمدار" ماموریتی است که در آن سرعت و ارتفاع لازم برای گردش در مداری به دور زمین نمی رسد. نخستین گروه هفت نفره فضانوردان منتخب برای برنامه مرکوری عکس از ناسا در تاریخ 21 جولای 1961، یک پرواز "زیرمدار" که توسط فضانورد ویرجیل گریسام (Virgil I. Grissom) صورت گرفت پایانی تقریبا ناخوشایند داشت. دریچه کناری کپسول مرکوری پس از فرود در اقیانوس آتلانتیک خیلی زودتر از موقع پیش بینی شده باز شد و گریسام با شنا جان سالم به در برد. در تاریخ 20 فبریه 1962، جان گلن (John H. Glenn)، به عنوان نخستین آمریکایی دور زمین به گردش پرداخت. او در زمان کمتر از 5 ساعت 3 دور را کامل کرد. او مسیر کپسول خود را در جهات مختلف تغییر داد و سیستم های زیادی را آزمایش نمود و زمین را مشاهده کرد. سه ماه بعد ستاره شناس اسکات کارپنتر(M. Scott Carpenter) ماموریت گلن را تکرار کرد. در اکتبر 1962، با انجام گرفتن یک ماموریت شش دوره به دور زمین توسط والتر شیرا (Walter M. Schirra) آزمایش فضاپیماها گسترش یافت. آخرین ماموریت "مرکوری" در ماه می 1963، توسط گردن کوپر(Gordon Cooper) انجام شد و یازده روز به طول انجامید. در این میان، جماهیر شوروی ماموریت های "وستوک" را ادامه داد. د رآگوست 1962، "وستوک3" و "وستوک4" با فاصله یک روز ارسال شدند و در فضا در کنار هم قرار گرفتند. دو کپسول دیگر "وستوک5" . "وستوک6" د رژوئن 1963 ارسال شدند. یکی از خلبان ها تقریبا 5 روز در مدار ماند و رکوردی جدید بر جای گذاشت. خلبان دیگر والنتینا ترشکوا (Valentina Tereshkova) اولین زنی بود که پا به فضا گذاشت. وسخود (Voskhod) و جمینی (Gemini): اولین فضاپیماهای چند نفری در سال 1961، ایالات متحده برنامه "جمینی" که می توانست دو فضانورد را در یک کپسول بزرگ تر شده "مرکوری" حمل کند، آغاز نمود. این امر طراحان شوروی را بر آن داشت تا با ایجاد تغییراتی در فضاپیمای "وستوک" ، فضاپیمایی با ظرفیت سه فضانورد طراحی کنند. فشارهای سیاسی برای پیشی گرفتن از امریکا به حدی زیاد بود که مهندسین شوروی به منظور بزرگتر نمودن فضای داخل فضاپیما از برخی موارد ایمنی، از جمله صندلی خارج شونده چشم پوشی کردند. نخستین کپسول فضایی با ظرفیت چند سرنشین، "وسخود"، به معنای طلوع خورشید بود که بعدها به آن "وسخود1" گفته شد. این کپسول در 12 اکتبر 1964 پرتاب شد. فضانوردان ولادمیر کمارف (Vladimir M. Komarov)، کنستانتین فئوکتیستف(Konstantin P. Feoktistov) و بوریس یگورف(Boris B. Yegorov) 24 ساعت را در فضا سپری کردند. آنها اولین فضانوردانی بودند که در کپسول خود، به جای اقیانوس،بر روی زمین فرود آمدند. در مارس 1965، فضانورد الکسی لئونف(Alexei A. Leonov) با قدم گذاشتن در محفظه بادی که به "وسخود2" وصل می شد اولین انسانی بود که در فضا راه رفت. به دلیل نقص فنی که در سیستم کنترل پرواز اتوماتیک کپسول پیش آمد لئونف و پاول بلیایف (Pavel I. Belyayev) ناچار به فرود با سیستم غیراتوماتیک شدند. فرود در منطقه آماده سازی شده انجام نشد و آنها در یک جنگل دور افتاده فرود آمدند. آنها تا روز بعد که گروه نجات از راه رسید، با گرگهای گرسنه دست و پنجه نرم کردند. اولین فضانورد امریکایی که در فضا راه رفت ادوارد وایت در تاریخ 3 ژوئن 1965 عکس از ناسا نخستین ماموریت با سرنشین "جمینی" یعنی "جمینی3" در23 مارس 1965 آغاز شد. فضانوردان "گریسام" و جان یانگ (John W. Young) با مانور راکت های کپسول مسیر آن را به سمت فضا تغییر دادند. با ماموریت "جمینی4" که در تاریخ 3 ژوئن 1965 آغاز شد کمک خلبان ادوارد وایت (Edward H. White II) به عنوان اولین امریکایی که در فضا راه رفت شناخته شد. فضانوردی که در "جمینی5" بود و در تاریخ 21 آگوست 1965 ارسال شد، مدت 8 روز را در فضا سپری نمود. این رکورد با استفاده از سلول های سوخت برای تامین الکتریسیته به دست آمد. "جمینی6" از ابتدا با هدف اتصال به یک راکت "اجنا" که چند ساعت زودتر به فضا ارسال شود، برنامه ریزی شده بود. پس از آنکه راکت بدون سرنشین "اجنا" به دلیل نقص فنی از بین رفت، ناسا "جمینی6" را در ماموریت 14 روزه "جمینی7" به کار گرفت. "جمینی7" طبق برنامه در 4 دسامبر 1965، و " جمینی 6" یازده روز بعد به فضا ارسال شدند. "شیرا" و توماس استفورد (Thomas P. Stafford) فضاپیمای خود را تا فاصله 30 سانتیمتری "جمینی7" نزدیک بردند. سرنشینان " جمینی7" فرانک بورمن (Frank Borman) و جیمز لاول (James A. Lovell) بودند. آنها در فضاپیماهای خود ساعتها بدون جدا شدن فضاپیما ها از یکدیگر به دور زمین حرکت کردند. در 16 مارس 1966، "جمینی8 " با اتصال به راکت "اجنا" در فضا نخستین اتصال در فضا را انجام داد. البته فضاپیما به طور ناگهانی دچار نقص فنی شد ولی دو فضانورد آن "نیل آرمسترانگ" و دیوید اسکات (David R. Scott) موفق شدند که کنترل فضاپیما را در دست بگیرند و به طور اضطراری در اقیانوس آرام فرود آمدند. در چهار ماموریت آخر "جمینی"، آزمایشات نهایی برای اتصال در فضا و ماموریت خارج از فضاپیما (EVA) صورت گرفت. در این ماموریت ها، فضانوردان و کنترل کنندگان پرواز تجارب بسیاری نیز در خصوص مواجه شدن با چالش های سفر به ماه، کسب کردند. Oberg, James. "Space exploration." World Book Online Reference Center. 2004. World Book, Inc. http://www.worldbookonline.com/wb/Article?id=ar522550. ترجمه: لنا سجادیفر

سفر به فضا

فضا چیست؟ ترجمه: لنا سجادیفر ---------------------------------------------------------------------- سفر به فضا سفر به فضا پاسخی است به کنجکاوی انسان برای شناخت زمین، ماه، سیارات، خورشید، دیگر ستارگان و کهکشانها. فضاپیماهایی با سرنشین و بدون سرنشین به مرزهای فراتر از زمین ارسال شده اند تا اطلاعات مستند و تازه ای از کائنات برای ما به همراه آورند. بشر تاکنون موفق به دیدار حضوری ماه و زندگی طولانی مدت در ایستگاه فضایی شده است. سفر به فضا این امکان را به ما می دهد تا زمین را در بستر و موقعیت واقعی آن در هستی بنگریم. چنین سفرهای تحقیقاتی می توانند چگونگی تشکیل خورشید، سیارات و ستاره ها و وجود حیات در جایی فراتر از دنیای ما را معلوم کنند. عصر فضا از روز 4 اکتبر سال 1957 آغاز شد. در آن روز شوروی ماهواره اسپاتنیک 1(Sputnik 1) را برای گردش در مدار زمین به فضا فرستاد. اولین فضاپیمای با سرنشین در روز 12 آپریل سال 1961 به همراه یوری گاگارین (Yuri A. Gagarin) فضانورد اهل شوروی به مدار زمین فرستاده شد. نام این فضا پیما وستوک 1 (Vostok 1) بود. فضاپیماهای بدون سرنشین که به آنها کاوشگر فضا می گویند، به طور وسیعی به اطلاعات ما درباره فضای اطرافمان، سیارات و ستارگان افزوده اند. در سال 1959 یک کاوشگر شوروی به نزدیکی ماه و کاوشگر دیگر آن به سطح ماه رسیدند. در سال 1962 کاوشگر ایالات متحده به سمت سیاره زهره فرستاده شد. در سالهای 1974 و 1976 ایالات متحده دو کاوشگر ساخت آلمان به مدار سیاره عطارد نزدیک خورشید ارسال کرد. دو کاوشگر دیگر ایالات متحده در سال 1976 بر روی مریخ نشستند. علاوه بر سیارات، کاوشگرها برای شناخت سنگها و اجرام کوچک آسمانی نیز به فضا فرستاده می شوند. اولین سفر با سرنشین به ماه در روز 21 دسامبر 1968، زمانیکه ایالات متحده فضا پیمای آپولو 8 (Apollo 8) را ارسال کرد آغاز شد. این فضا پیما 10 بار دور ماه گردش کرد و سپس با موفقیت کامل به زمین برگشت. در تاریخ 20 جولای 1969 فضا نورد امریکایی، نیل آرمسترانگ (Neil A. Armstrong) و باز آلدرین (Buzz Aldrin) اتاقک مخصوص آپولو 11 را بر روی سطح ماه نشاندند. آرمسترانگ اولین انسانیست که بر روی ماه قدم گذاشته است. تا سال 1972 فضانوردان امریکایی 5 سفر دیگر به کره ماه با برنامه سفری آپولو به انجام رساندند. در دهه هشتاد میلادی فضانوردان توانایی خود را برای اقامت طولانی در فضا در دو ایستگاه فضایی اسکای لب (Skylab) و سالیوت (Salyut) افزایش دادند. در سالهای 1987 و 1988 دوفضانورد از شوروی، 366 روز پیاپی را در فضا سپری کردند. در روز 12 آپریل سال 1981 ، شاتل فضایی ایالات متحده، کلمبیا، به فضا ارسال شد. اولین شاتل که بیش از یکبار قابل استفاده بود و اولین فضاپیمایی که می توانست در فرودگاه های معمولی نیز به زمین بنشیند.در روز 28 ﮊانویه 1986 سانحه ای دلخراش به وقوع پیوست. شاتل چلنجر دچار نقص فنی گردید و هر هفت سرنشین آن جان باختند. شاتل مجددا طراحی و در سال 1988 سفرهای خود را آغاز نمود. بار دیگر این سانحه در تاریخ 1 فوریه 2003 رخ داد. این بار شاتل کلمبیا هنگام ورود به جو زمین متلاشی شد و هفت سرنشین آن نیز جان باختند. هلیوس، نمونه اولیه هواپیمای بدون سرنشین با نیروی خورشیدی بر فراز هاوایی عکس از ناسا در سالهای نخست عصر فضا، موفقیت در فضا مرهون پیشرفت کشورها در عرصه های مختلف علمی، مهندسی و نظامی بود. ایالات متحده و جماهیر شوروی دو عضو رقابتی با نام جنگ سرد بودند. در نتیجه دو عضو مذکور در زمینه توسعه برنامه های فضایی با یکدیگر به رقابت پرداختند. در دهه های 70 و 80 میلادی این نبرد فضایی دو عضو را به تلاشهای فراوان و تحقیقات شگفت آوری گماشت. این نبرد در انتهای دهه 80 یعنی زمانیکه دو کشور اهداف مستقلی را در زمینه فضا پیش گرفتند کمرنگ شد. مسئله مورد بحث در توسعه برنامه های فضایی تعادل مناسب بین سفرهای تحقیقاتی با سرنشین و بدون سرنشین به فضا می باشد. بعضی کارشناسان کاوشگر های بدون سرنشین را ترجیح می دهند چرا که ارزان تر، امن تر، و سریعترند. آنها متوجه این نکته هستند که کاوشگرها قادر به انجام سفرهایی می باشند که برای انسان بسیار خطرآفرینند. از طرفی کاوشگرها عموما قادر به انجام عکس العمل های لازم در شرایط خاص و غیر قابل پیش بینی نیستند. امروزه اغلب طراحان و برنامه ریزان فضا، استراتژی تلفیق کاوشگرهای بدون سرنشین و سفرهای تحقیقاتی با سرنشین را ترجیح می دهند. کاوشگرها می توانند به مناطق کشف نشده فضا یا مناطق شناسایی شده سرکشی کنند و اطلاعات معینی را جمع آوری نمایند اما در بعضی شرایط، انسان باید کاوشگر را همراهی کند تا از قدرت ابتکار، انعطاف پذیری و شهامت خود برای کشف اسرار کائنات بهره گیرد. فضا چیست؟ فضا عرصه ای تقریبا تهی است که همه اجرام جهان درون آن در حرکتند. سیارات و ستارگان در برابر گستره پهناور فضا، مانند نقاطی بسیار کوچکند. آغاز فضا هوایی کره زمین را فرا گرفته است و جو آن را تشکیل می دهد. هر چه از زمین دورتر شویم، لایه هوا نازکتر می شود. مرز مشخصی بین جو زمین و فضا وجود ندارد ولی بیشتر کارشناسان می گویند که فضا از ارتفاع 95 کیلومتری (60 مایل) زمین آغاز می شود. فضایی که درست بالای جو زمین است به طور کامل تهی نیست. این فضا حاوی ذراتی از هوا، غبار فضایی و به طور محلی قطعاتی از فلزات یا مواد سنگی که به آنها احجار آسمانی می گویند،می باشد. انواع متفاوتی از پرتوها نیز در جریانند. تا کنون هزاران ماهواره ی مصنوعی به این منطقه از فضا ارسال شده اند. میدان مغناطیسی زمین از اتمسفر این سیاره فراتر رفته و در فضا قابل رویت است. این میدان مغناطیسی، ذرات الکتریکی موجود در فضا را جذب کرده و بدین ترتیب مناطقی از پرتوهای رادیویی به نام کمربندهای ون الن (Van Allen belts) ایجاد نموده است. منطقه ای از فضا که در آن حرکت ذرات باردار تحت کنترل میدان مغناطیسی زمین است مگنتوسفر (magnetosphere) نامیده می شود. این منطقه شبیه به قطره اشکی است که نقطه شروع آن نزدیک خورشید و به سمت زمین گسترده می شود. میدان مغناطیسی زمین فراتر از این منطقه مغلوب میدان مغناطیسی خورشید می گردد. اما وضع در مورد نیروی گرانش زمین کمی فرق دارد به این صورت که این نیرو تا فواصلی نظیر 6/1 میلیون کیلومتر(1 میلیون مایل) همچنان تاثیر گذار است و میتواند ماهواره ها را در مدار خود نگه دارد. فضای بین سیاره ها، فضای میان سیاره ای نامیده می شود. گرانش خورشید حرکت سیارات را در این منطقه کنترل می کند و منجر به گردش سیارات به دور خورشید می شود. فواصل زیاد عموما سیارات را دور از یکدیگر در فضای میان سیاره ای نگه می دارد. برای مثال زمین با فاصله 150 میلیون کیلومتر(93 میلیون مایل) از خورشید در مدار خود در گردش است. فاصله سیاره زهره از خورشید 110 میلیون کیلومتر(68 میلیون مایل) است. زهره سیاره ایست که در هنگامیکه درست بین زمین و خورشید قرار می گیرد کمترین فاصله با زمین یعنی 40 میلیون کیلومتر(25 میلیون مایل) را دارد. در چنین شرایطی فاصله زهره از زمین 100 برابر فاصله ماه از زمین است. فضای بین ستارگان، فضای میان ستاره ای نامیده می شود. فواصل در این منطقه بسیار زیاد است به طوری که دانشمندان از واحد های کیلومتر و مایل استفاده نمی کنند. دانشمندان برای اندازه گیری فواصل در مقیاس میان ستاره ای از واحد سال نوری استفاده می کنند. یک سال نوری برابر است با 46/9 تریلیون کیلومتر(88/5 تریلیون مایل). این مقدار فاصله ایست که نور باسرعت خود یعنی 792/299 کیلومتر (282/186 مایل) در ثانیه به مدت یک سال طی می کند. گازهای متفاوت، لایه هایی از ابرهای بسیار سرد غبار و تعداد کمی ستاره های دنباله داری که میان ستارگان، سرگردانند همینطور اجرامی که هنوز به درستی کشف و شناسایی نشده اند، در فضای بین ستاره ای وجود دارند. Oberg, James. "Space exploration." World Book Online Reference Center. 2004. World Book, Inc. http://www.worldbookonline.com/wb/Article?id=ar522550. ترجمه: لنا سجادیفر

فیزیک اسلامی

«بسم الله الرحمن الرحیم»

نویسنده مقاله:عمادطیبی

شاید وقتی عنوان این مقاله رو میبینید از خودتون بپرسید فیزیک اسلامی؟!!! مگه علم هم اسلامی غیراسلامی داره؟ خب شاید بشه این رو برای علوم انسانی گفت فیزیک اسلامی دیگه چه صیغه ای؟؟!!!

اگه حوصله کنید و و تا انتهای مطلب رو بخونید میخواهم برای شما توضیح بدم که فیزیک اسلامی هم داریم و معنا و محتوای اون رو مشخص خواهم کرد.

در مورد علوم اسلامی برداشت های مختلفی هست یا باید بگیم از کلمه علوم اسلامی استفاده های مختلف میشه.

بعضی از موضوعات هست که اینها بعد از ظهور اسلام و مشخصا و مستقیما بخاطر اسلام بوجود آمد مثلا

مباحث علوم قرآنی مباحث حدیث و... که بصورت علم درآمد و مباحث خیلی گسترده ای در آن مطرح شد.

اینها مستقیما تولید خود اسلام بود و علوم اسلامی نام گرفت.

تعریف دیگر از نام علوم اسلامی علاوه بر علوم فوق علوم که مقدمات علوم فوق را هم شامل می شود.

یعنی مثلا برای برداشت صحیح قرآن و یا فهم حدیث و تشخیص حدیث به علوم دیگری احتیاج هست که اینها مقدمه آن علوم تولیدی اصلی هستند.

مثلا علم لغت شناسی علم کلام علم منطق رجال و...

و تعریف های دیگری هم شده اما تعریفی که ما از علم اسلامی میخواهیم بکنیم به این صورت است که

علمی که مبانی آن و اصول آن مطابق با مبانی اسلام برطبق قرآن و سنت باشد علم اسلامی است.

و آنچه که مبانی آن و دستورعمل های آن با اسلام توافق ندارد علم غیراسلامی است.

حال این سخن یعنی چی؟ چند مثال میاوریم.

مثلا علم اقتصاد فرضا یک سری نظریاتی در اقتصاد هست که در اون شما باید به دنبال سود شخصی باشید هرچند کسب این سودشخصی به فلاکت و بدبختی عده ای دیگه بیانجامد و هدف فقط منفعت شخصی است و برای آن هم دستورالعمل هایی ارائه میدهد یا مثلا در نظام بانکی خود رباخواری رشوه گیری گران فروشی کم فروشی و... را مجاز یا مثلا جز اصول میدونه این اقتصاد مشخصا غیراسلامی است چون مبانی اون با اسلام نمیخونه حالا اینجا مبانی واضحه در اسلام ظلم به دیگران به هرشکلی گناهه ایجادفاصله طبقاتی رباخواری منفعت طلبی مادی غلطه.

از چندین علم مثال میزنم تا موضوع کاملا مشخص بشه.

در مورد معماری

فرض کنید نوعی معماری وجود که در اون آشپزخانه که زنان و دختران در اون کار میکنند از مهمانخوانه که اصولا مهمان نامحرم در اونجا حضور داره کاملا مشخص و معلومه به اصطلاح امرزیopenهست.

یا مثلا معماری خانه به گونه ایست که دستشویی کنار آشپزخانه است.

اتاق خواب زن و شوهر جدا طراحی شده و...

این معماری با مبانی اسلام یعنی با قرآن و سنت پیامبر اسلام نمیخونه

زن باید مصونیت داشته باشه در آشپزخانه راحت باشه.

نباید محل خوراک با دفع یکجا باشه آلودگی ایجاد کنه.

زن و شوهر باید در کنار هم بخوابند و...

حال خانه ای رو تصور کنید که همه ی ویژگی های مثبت رو داشته باشه مثلا در خروجی خانه آینه ثابتی تعبیه شده یا کارای دیگر و مثلا در سنت پیامبر آمده که پیامبراکرم همیشه هنگام خروج یا ورود به خانه حتی آینه ای به شکل آن زمان داشتند که خودشون رو نگاه میکردند و موهاشون رو شونه میکردند.

این معماری میشه اسلامی.

اما یک مثال دیگه که برای ما حائز اهمیته تا برسیم بتوانیم بحث فیزیک اسلامی رو خوب جا بندازیم

و اون فلسفه است.

فلسفه البته تعریف های زیادی داره اما کلا علم استدلالات عقلی است برای شناخت هستی.

که حالا همین رو دقیق تر و فنی در خود فلسفه مثلا موجود بما هو موجود یا شناخت کنه اشیاء و...

تعریف میکنند.

شما متون فلسفی رو میبیند مخصوصا پس از رنساس در اروپا که در این فلسفه خدا رد میشه یا مادیگرایی اثبات میشه و مکاتب مختلف.

کم و بیش هم شنیده اید چیزی به نام فلسفه اسلامی که نام فلاسفه بزرگی چون فارابی ابن سینا شیخ اشراق ملاصدرا و... بر آن هک شده.

اینجا بین خود فلاسفه هم یک بحث مهم و اساسی هست که آیا فلسفه اسلامی داریم یا نه و معنای اون چیه؟!و تعریف های مختلفی هم هست که این ناشی از نگرش هست نه استدلال محض.

و ما طبق نگرش خودمون میگیم فلسفه خیلی از اصولش بین همه ی فلاسفه یکسان و مشخصه و شاید خیلی از مباحث هم بین مکاتبی یکسان باشه مثلا خیلی از مکاتب در نتیجه کاملا مشخص فلسفه به اثبات خدا یا واجب الوجود میرسند از راه های مختلف.

اما در یکجا اینها از هم جدا میشوند و یکی با استدلالاتی به نتایجی میرسد و دیگری به نتایج دیگر.

مشخصا فلسفه اسلامی به نتایجی میرسه که تفکراسلامی موافق با وحی رو شکل میده و اغلب توسط فلاسفه مسلمان این فلسفه اسلامی ایجاد میشه رشد میکنه و ساخته میشه.

این بحث فلسفه و فلسفه اسلامی و فهم این مطلب خیلی برای فیزیک اسلامی ما مهمه اگر مطلب برایتان جا نیافتاد حتما به کتب فلسفه اسلامی مراجعه کنید در ابتدای این کتب این مباحث تا حدودی کامل توضیح داده شده.

امااینجا چندتا سوال مهم و کلیدی هست

آیا باید گفت فلسفه اسلامی یا فلسفه مولود فلاسفه مسلمان؟

یعنی فلسفه ای که واقعا اسلامی است یا فلسفه ای که توسط فیلسوفان مسلمان ایجاد شده یا مثلا یک فیلسوف غیرمسلمان میتونه تولید فلسفه اسلامی کنه.

و آیا اون فلسفه ای که مثلا قبل از اسلام در یونان بوده هم فلسفه اسلامی حساب میشه یا نه؟

چون میدونید هرچند باید گفت قدمت فلسفه به قدمت انسان هست و اولین انسانی که فکر کرده نوعی فلسفه نگری داشته و یا هر انسانی در واقع نوعی شم فلسفی داره اما فلسفه در یونان خیلی پیشرفت داشته و بحث میشده بعد همین متون فلسفی یونان به مسلمانان میرسه و اونها اون رو تجزیه و تحلیل میکنن و خیلی از مباحث رو قبول میکنن و مباحثی رو تغییر میدن و مطالبی رو اصلا قبول نمیکنن.

بحث اینه آیا فلسفه ای که خیلی از موضوعات و مبانی اش رو قبل از اسلام یا غیرمسلمون ها گرفته آیا میتونه اسلامی نامیده بشه یا نه.

و سوال دیگر اینکه آیا اون اصولی که بین فلاسفه غیراسلامی و فلاسفه اسلامی یکسان هست رو باید جز فلسفه اسلامی به حساب آورد یا نه آن را فلسفه مطلق بنامیم؟

اما جواب شوالها رو طبق تعریف و نگرش خود بیان میکنیم.

هرچند مشخصا فلسفه اسلامی اغلب توسط فلاسفه مسلمان رشد پیدا میکنه اما اگر غیرمسلمانی چه قبل از اسلام چه بعد از اسلام مباحثی رو مطرح کرد و به همان نتایج موافق با مبانی اسلام یعنی قرآن و سنت رسید این علم تولیدی او هم فلسفه اسلامی محسوب میشه و حتی برعکس اگر مسلمانی به نتایج فلسفی رسید که این با مبانی اسلام نمیخوند این فلسفه رو اصلا نمیشه اسلامی خوند.

پس تفاوت است بین فلسفه اسلامی و فلسفه فلاسفه مسلمان.

مسلمان رو هم اینجا به معنای مسلمان زبانی یعنی کسی که شهادتین گفته در نظر میگیریم.

اما آنچه از فلسفه که قبل از اسلام بوده یا مبانی و اصول مشترک بین همه فلاسفه چه اسلامی چه غیر اسلامی این ها رو نمیتونیم بگیم غیراسلامی چون خلاف اسلام نیست و داخل اسلامه.

مثلا همه کس قبول دارن جمع متناقضین محاله یک چیز نمیشه هم باشه هم نباشه. یک اصل عقلی است.

این رو هم میشه جز همون فلسفه اسلامی حساب کرد چون اسلام جامع و اصیله.

حالا اگر قبل از ظهور اسلام هم این مبانی بوده باشه تا آنجا که با اسلام یکی است در واقع اسلامی است و اگر نیست اسلامی نیست. ضمن اینکه این نکته هم در نظر بگیرید که طبق قرآن دین نزد خدا فقط اسلام است و این اسلام قبل از بعثت پیامبراکرم هم در ادیان حق الهی نمود داشته و در فطرت پاک بشری پس اینکه هرآنچه از قبل از ظهور اسلام باشد نمیشود گفت اسلامی نیست میتواند اسلامی باشد.

خب حالا با فهم دقیق این مباحث میریم سراغ علم فیزیک که اصطلاحا علم تجربی است.

و اینکه آیا میشه برای فیزیک هم اسلامی غیر اسلامی گفت.

مگر نمیگیم فیزیک علم تجربیه خب فیزیکدان میاد آزمایش میکنه میبینه طبیعت به این شکل هست و بعد به صورت نظریه و قانون این رو تعمیم میده و بیان میکنه این دیگه اسلامی غیر اسلامی نداره طبیعت ثابته.

برای اینکه کنجکاو تر بشید بگم اشتباه نکنید که ما میخوایم بگیم خوب پس همین هم چون از طبیعته و علم ثابته این مثل همون اصول ثابت فلسفه است و این میشه فیزیک اسلامی. خیر نه اینکه بخوایم بگیم فیزیک اسلامی بلکه میخوایم بگیم فیزیک غیراسلامی هم وجود داره؟!!!!

برای اینکه اون استدلال آخر و نتیجه گیری نهایی رو بکنم چندتا نکته جالب که به فهم بحث ما هم خیلی کمک میکنه بیان کنم.

جالبه بدونید خیلی از فیزیکدانان نظریه پرداز یعنی اونها که قاون بیان کردند و در واقع بانیان اصلی فیزیک هستند فیلسوف بودند.

مثلا نیوتون یعنی پایه گذار مکانیک کلاسیک نظریات فلسفی داره مثلا نظریه ساعتی.

این نظریه اون میگه خدا جهان رو مثل یک ساعت با قوانین کوک کرده و این جهان به کار خودش ادامه میده و دیگه کاری به جهان نداره.

دقیقا خلاف اون چیزی که مبانی اسلامی میگه که در استدلال کامل فلسفی آن را ملاصدرا در بحث  حرکت جوهری خودش میگه.

در واقع طبق اسلام خداوند هرلحظه به ما حیات میده اصلا یکی از متعلقات رزق الهی همین وجود و حیات ماست و طبق حرکت جوهری ملاصدرا هرلحظه داره ما رو خلق میکنه.

دستگاه مختصات دکارتی شنیدید که در ریاضی میکشیم.

این دکارت یکی از بزرگترین و مطرح ترین فلاسفه است که در ریاضیات و هندسه هم خیلی کار میکرده و دستگاه مختصات دکارتی از نام او گرفته شده.

اینشتین یعنی مروج اصلی مکانیک کوانتمی و فیزیک هسته ای نظرات فکری و فلسفی داره.

در نامه محرمانه خودش به آیةالله بروجردی بخشی از اعتقادات خودش رو میگه که من نظریه نسبیت رو از بحارالانوار کتاب حدیثی شیعی گرفتم و درک کردم.

اما بحث ما در مورد فیزیک اسلامی

اشکال کار اینجاست که عامه تصور میکنن که بله فیزیکدان فقط میاد آزمایش میکنه و نتیجه آزمایش رو به صورت نتیجه میده بیرون. خیر این شکلی نیست.

البته این اشتباه فهم شاید ناشی از نظام آموزشی اشتباه ما باشه که برای دانش آموز در دبیرستان فرمول فیزیکی رو گذاشتن و گفتن این از نتیجه آزمایش بدست اومده و باید داخلش عدد بگذاری.

و در رشته های مهندسی دانشگاه هم کمی فرمول های پیچیده تر و کلی تر بیان کردند.

تفاوت کار اینجاست که فیزیکدان نظریه پرداز کارش این نیست که فقط آزمایش انجام دهد.

طبیعت ثابت است و طبق قوانین خود که بسیاری از آن را ما نمیدانیم زندگی میکند ما طبق آزمایش روی موارد محدودی از طبیعت در مکان و زمان محدود نتایجی بدست میاوریم حال این نتایج را تجزیه و تحلیل میکنیم و طبق استدلال استقرائی یعنی از جزءبه کل رسیدن یعنی از آزمایش محدود یک قانون کلی رو اثبات کردن یک نظریه را به صورت فرمول یا نظراتی بیان میکنیم و یک نتیجه کلی میگیریم.

تفاوت کار در همین بحث نظریه پردازی و نظریه دادن است.

نظریه از کلمهteori که اصلیتش یونانی است گرفته شده که جالبه برای نظرات فلسفی به کار برده میشده!

تئو یعنی نظر شما،وقتی نتایج آزمایش را گرفتی آن را برای خود تجزیه و تحلیل میکنی حالا طبق عقیده خود ان را به صورت یک نظریه به دیگران ارائه میکنی بحث فیزیک اسلامی یا غیر اسلامی همینجاست.

یعنی شما میتوانی اگر خدا رو قبول نداشته باشی نتایج رو به صورت قانونی بیان کنی که این قانون به طوری تلقی بشه که در اون وجود خدا هیچ لزومی نداشه باشه یا وجود اون رو منکر بشه.

بله مثال های زنده ای هم برای این ادعای خود داریم!که در ادامه خواهم گفت.

میتوانی هم نظریه خود را به صورتی و به فرمولی بیان کنی که وجود خدا رو الزامی بداند.

این مفهوم و برداشت در فیزیک جدید و فیزیک قرن بیستم کاملا مشخص است.

سعی میکنم مثال تخصصی فیزیک نزنم تا مطلب را عامه متوجه شوند اما میتوانید برای درک دقیق تر این مطلب به نوع نظریه پردازی مکانیک کوانتمی مراجعه کنید.

به طور مثال در فیزیک کوانتمی اصلی داریم به نام اصل هایزنبرگ که اگر دقت کنید این اصل کاملا مشخص قانون علیت رو زیر سوال میبرد. جالبه وقتی خود هایزنبرگ همون اوایل قرن 20 میلادی این اصل فیزیکی رو بیان کرد در بیان خودش هم گفت که ظاهر این اصل(هایزنبرگ)،اصل علیت را زیر سوال میبرد.در خود غرب دعوایی بپا شد و فلاسفه علیه او موضع گرفتند که تو اصل علیت رو زیر سوال بردی و میدانید اگه اصل علیت زیر سوال بره که یک اصل بدیهی است خدا که هیچی به این راحتی هیچ چیز قابل اثبات نیست.یعنی شما بگی شما بگی این نیست که هر معلولی علتی داره.!

که همان زمان فلاسفه جوابهای قوی دادند که اصل علیت رد نمیشود و خود هایزنبرگ هم اواخر عمر نظر خود را تعدیل کرد.

جالبه که اینشتین که خود از عاملان اصلی پیشرفت آن بود و امروزه بسیاری از فناوری های نوین بخاطر همین مکانیک کوانتمی است از مخالفان سرسخت این مبانی این نظریه بوده و میگه من میدانم در آینده اگر دانشجویی نظر من رو بنویسد 0میگیرد و اگر نظریه کوانتمی رو بنویسه20.

اما من میدونم روز میرسه که این مکانیک کوانتمی عمرش تموم میشه و رد خواهد شد ولی چون اینشتین خود نظریه جایگزین و بهتری نداشته نمیتونه نظر بهتری رو ارائه کنه.

اما خلاصه مطلب این شد که در واقع طبق تعریف ما فیزیک اسلامی اینطور تعریف میشه که اگر نظریه ی فیزیکی بر پایه مبانی اسلامی بود اون فیزیک اسلامی است حال بخواهد توسط فیزیکدان مسلمان تولید شود یا غیر مسلمان از اصول یکسان و مورد توافق باشد یا غیر آن قبل اسلام یا بعد اسلام.

و نکته اینجا بود که این در قسمت نظریه پردازی است که مبانی اسلامی یا غیر اسلامی موثر است تا نظریه پرداز نتایج آن آزمایشات را به چه صورتی بیان کند و نظریه را ارائه دهد.

اینجا ذهن خلاق و متفکر فیزیکدان خیلی موثر است تا بتواند نظریه پردازی کند چه بسا خیلی از فیزیکدانان بودند که به نتایج آزمایش آگاه بودند مثلا همه انسانها نیروی جاذبه رو میدیدند اما توانایی نظریه پردازی و فرمولیته کردن آن و بصورت قانون عمومی بیان کردن آن را نداشتند.

هرچند در چند قرن اخیر در بین جهان اسلام جز انگشت شماری همچون دکترحسابی فیزیکدانان نظریه پرداز مسلمان کم دیده ایم اما امید است هرچه زودتر چهره های شاخصی ظهور کنند که حتی اندکی از آنها بتوانند در پیشرفت علم و از جمله فیزیک و آن هم اسلامی تحول ایجاد کنند.

                                                                                            و من الله توفیق

                                                                                              و التماس دعا

                                                                                                عمادطیبی