ايدز و نوجوانان

نوجوانان عزيز ايدز بلاي قرن را بشناسيم

ايدز چيست ؟

هنگامي که دنيا برنامه بهداشت براي همه تا سال ۲۰۰۰ را پيگيري مي کرد و زمانيکه جهانيان ريشه کني آبله را جشن مي گرفتند و غلبه بر بسياري از بيماريهاي عفوني مانند فلج اطفال ،‌ ديفتري ، سرخک و کنترل بيماريهاي واگير را نويد مي دادند ، ناگهان در سال ۱۹۸۱ نوعي بيماري عفوني ناشناخته در آمريکا ، اروپا ، آفريقا ،‌ استراليا ، به نام ايدز گسترش يافت . با گذشت حدود ۲۰ سال و صرف ميلياردها دلار هزينه ،‌عليرغم بسياري پيشرفتها هنوز دانشمندان موفق به کشف واکسني براي پيشگيري و دارويي براي درمان قطعي آن نشده اند . با گسترش ايدز در آفريقاي جنوبي و آسيا ، اين بيماري هم اکنون بصورت جهانگير درآمده است . تخمين زده شده که تا ابتداي سال ۲۰۰۱ حدود ۱/۳۶ ميليون نفر آلوده به ويروس ايدز در جهان زندگي مي کنند و ۲۲ ميليون نفر بخاطر اين بيماري جان خود را از دست داده اند .

تنها در سال ۱۹۹۹ ، ۶/۵ ميليون مورد جديد به موارد آلودگي اضافه شده که حدود نيمي از آنها بين ۲۴-۱۵ سال سن دارند . پس شناخت اين بيماري براي شما نوجوانان عزيز ضروري است .

* عامل ايدز

عامل بيماري ويروسي به نام ويروس نقص ايمني انسان( Human Immuno deficiency Virus  HIV) که به سيستم دفاعي بدن حمله کرده و باعث اختلال در فعاليت آن مي گردد . بيشترين سلولهايي که درگير مي شوند ،‌لنفوسيت ها هستند که جزء گلبولهاي سفيد مي باشند .

 نام بيماري (  AIDS ) از حروف اول کلمات زير گرفته شده است و به معني نقص ايمني اکتسابي است :

( Acquired Immuno Deficiency Syndrome )

* تشخيص

تشخيص آلودگي به ويروس ايدز ، فقط با آزمايش خون ميسر است که آن هم از زمان ورود ويروس به بدن انسان تا زماني که شواهد آزمايشگاهي ظاهر شود ،‌ بين ۲ هفته تا ۱۶ ماه فاصله وجود دارد که به آن دوره پنجره گفته مي شود . در اين دوران فرد آلوده کننده است ولي هيچ يک ازعلائم باليني و آزمايشگاهي متداول را ندارد .

* ايدز چگونه سرايت مي کند ؟

* ويروس ايدز از سه راه قابل انتقال است :

۱ - تماس جنسي

۲ - از راه انتقال خون و فرآورده هاي خوني و استفاده مشترک از سرنگ و سوزن آلوده

۳ - از مادر به کودک

۱ - تماس جنسي

۸۰ درصد آلوده شدگان به بيماري ايدز در دنيا به دليل برقراري روابط جنسي با افراد آلوده به اين بيماري مبتلا شده اند .

۲ - انتقال خون و فرآورده هاي خوني و سرنگ و سوزن آلوده

بيماري ايدز از طريق انتقال خون و فرآورده هاي خوني آلوده به ويروس ، قابل انتقال است . در اکثر کشورهاي جهان ، خون و فرآورده هاي خوني را از نظر آلودگي به ويروس ايدز مورد بررسي قرار مي دهند ، پنج درصد از آلوده شدگان به ويروس ايدز از اين طريق آلوده شده اند .

هر وسيله تيز و برنده که بتواند در پوست يا مخاط خراش ايجاد کند يا وارد بدن شود مانند ابزار پزشکي و دندان پزشکي ،‌لوازم حجامت ، سوراخ کردن گوش ، ختنه ، خال کوبي ، طب سوزني ، تيغ سلماني و مسواک مي تواند باعث انتقال ويروس گردد .

اينگونه وسايل ،‌ بايد يک بار مصرف باشند و يا حداقل بصورت مشترک استفاده نشوند ، در مورد وسايلي مانند وسايل دندانپزشکي و پزشکي پيشرفته که امکان چنين کاري نيست بايد حتماً وسايل بخوبي استريل شده باشند .

در حال حاضر مهمترين راه انتقال ويروس در ايران و برخي از کشورهاي ديگر جهان استفاده افراد معتاد از سرنگ يکديگر براي تزريق مواد مخدر بوده است .

راههاي عدم سرايت

عليرغم جداسازي ويروس ايدز بسياري از ترشحات بدن مانند خون ،‌ ترشحات جنسي مردانه و زنانه ، بزاق ، ادرار ، اشک ، عرق ، شيرمادر ،‌ مايعات جنب ،‌صفاق و مغزي نخاعي ، سرايت در اثر تماس با همه آنها صورت نمي گيرد و فقط خون ،‌ ترشحات جنسي و شير مادر عامل انتقال هستند . لذا ويروس ايدز از راه تماسهاي عادي مثل با هم کارکردن ، صحبت کردن ،‌ همسفر شدن ، غذاخوردن و همچنين از راه حمام ، استخر و توالت قابل انتقال نمي باشد .

ايدز در ايران

اولين مورد ايدز در ايران در سال ۱۳۶۶ گزارش شد .  اين مورد يک کودک ۶ ساله هموفيل بود که بدليل بيماري زمينه اي از فرآورده هاي خوني وارداتي استفاده مي کرد . از آن پس تمام خونها و فرآورده هاي خوني اعم از داخلي يا وارداتي ملزم به آزمايش از نظر عفونت قبل از مصرف شدند . اين آزمايشات توسط سازمان انتقال خون ايران انجام مي پذيرد . برابر گزارشات واصله از دبيرخانه ستاد کشوري مبارزه با ايدز ، از آن زمان تا پايان سال ۱۳۷۹ ، ۲۳۸۲ مورد آلوده به ويروس در ايران شناسايي شده است که ۳۱۹ نفرشان به اين بيماري مبتلا و ۲۸۴ نفرشان فوت شده اند .

۶۴٪ موارد ابتلا از طريق اعتياد تزريقي و اشتراک در سرنگ و سوزن ۱۲٪ از طريق آميزش جنسي بوده است .

* چه راههايي براي پيشگيري از بيماري ايدز وجود دارد ؟

۱ - با توجه به اينکه شايعترين راه سرايت در جهان از طريق تماس جنسي است ، بهترين راه پيشگيري از ايدز ، پاي بندي به اصول اخلاقي و خانوادگي و اجتناب از بي بند و باري هاي جنسي است .

۲ - عدم استفاده مشترک از لوازمي که ممکن است در قسمتي از بدن بوسيله آنها خراش يا بريدگي ايجاد شود مانند : تيغ صورت تراش ، خلال دندان يا مسواک .

۳ - استفاده از سوزن و سرنگ يک بار مصرف براي تزريقات و استريل کردن کامل لوازم پزشکي و دندانپزشکي.

۴ - پرهيز از مواد مخدر ، اعتياد تزريقي و استفاده از سرنگ و سوزن مشترک  که راه مهمي براي انتقال ويروس است و از طرف ديگر مصرف هر نوع ماده مخدر چه تزريقي و چه خوراکي ، حتي الکل ، چون باعث کاهش هوشياري و خويشتن داري مي گردد و مي تواند انسان را در برابر رفتارهاي پرخطر قرار دهد .

* آموزش

يکي از مهمترين گروههاي پرخطر ، جوانان مي باشند و کسب آگاهي در زمينه کنترل و پيشگيري از ايدز جزء ضروريات آموزشي تمام کشورهاست .

آنچه بايد جوانان و نوجوانان درباره ايدز بدانند :

·         ايدز تا کنون درمان قطعي نداشته است .

·         ايدز قابل پيشگيري است .

·         ويروس ايدز مي تواند توسط افرادي که در ظاهر سالم هستند نيز منتشر شود .

·         ويروس ايدز از طريق برخوردهاي اجتماعي مثل دست دادن ، غذاخوردن ، صحبت کردن ، حمام و توالت عمومي ، استخر شنا و ... منتقل نمي شود و نبايد از افراد آلوده يا مبتلا به ويروس ايدز وحشت داشت . زيرا اين بيماري تنها از راه رفتارهاي پرخطر به انسان سرايت مي کند و تماسهاي معمول جامعه باعث انتقال بيماري نمی شود .

پس همدردي و حمايت خود را نسبت به اين بيماران و افراد آلوده به ويروس دريغ نکنيد .

* براي اجتناب از آلودگي به ايدز

در برابر تعارفات خانمانسوز مثل سيگار ، مواد مخدر ،‌ شرکت در مجامع خطرناک ،‌ وسوسه در انجام کارهاي ناسالم از طرف فاميل و دوستان ناباب ، مقاومت کنيد .

براي مقاومت در برابر وسوسه هاي شيطاني به قدرت لايزال الهي پناه ببريد .

به اصول و موازين اخلاقي و انساني دين مبين اسلام پايبند باشيد و بدانيد که يکي از دلايل انتشار بيماري و بلاي قرن در اروپا و آمريکا و آفريقا بي بند و باري و هرزگي بسياري از جوانان بوده است .

* علائم بيماري چگونه ظاهر مي شود ؟

با کاهش قدرت سيستم دفاعي به مرور زمان بدن آماده ابتلا به عفونتها و سرطانهائي مي شود که به طور معمول در مردم عادي ديده نمي شوند ، اين بيماريها بصورت بيماريهاي ريوي ، اسهالهاي شديد و مزمن ،‌ تبهاي طولاني ، کاهش وزن ،‌ اختلالات شخصيتي ،‌ بيماريهاي مغزي وپوستي خود را نشان مي دهند که درنهايت منجر به مرگ فرد مبتلا خواهد شد .

بيماران مبتلا به ايدز بي نهايت آسيب پذيرند. بعلت پيش داوري و ترس از سرايت بيماري، اين بيماران در مورد انتخاب مسكن، شغل، مراقبتهاي بهداشتي و حمايت عمومي مورد تبعيض قرار مي گيرند. رفتارهاي نامناسب و تحقيرآميز، موجب انزواي بيمار گشته، فرصت آموزشي را از وي مي گيرد.

آمار ايدز در ايران

هر سال در روز اول دسامبر، که روز جهانی بِيماری ايدز است، در سراسر دنيا فعاليت و تلاش تازه ای آغاز می شود تا با آگاه کردن مردم از راههای جلوگيری از ابتلا به اين بيماری مرگبار، جلوی شيوع سريع آن گرفته شود.تازه ترين آمارهای سازمان ملل متحد نشان می دهد که در طول سال جاری ميلادی تعداد افراد آلوده به "اچ آی وی" يا ويروس بيماری ايدز به حدود پنج ميليون نفر خواهد رسيد. اين ويروس سيستم ايمنی بدن را به تدريج فلج می کند و فرد آلوده را از پای در می آورد.

ایدز چیست؟

ایدز عبارت است از به وجود آمدن ضعف عمده در دستگاه ایمنی بدن (نقص ایمنی) . این امر باعث کاهش توانائی بدن در مقابله با عفونت ها و سرکوب سلولهای غیر طبیعی مثل سلولهای سرطانی میشود.

در مجموع باید گفت که ایدز یک نوع نقص ایمنی ثانویه است که در سیر عفونت با ویروس ایدز ایجاد می شود.

چگونه منتقل میشود؟

راه های عمده سرایت ایدز عبارت است از:

1-      تماس های جنسی با  افراد آلوده

2-      تزریق خون و فرآورده های خنی آلوده

3-      استفاده از سرنگ های مشترک٬ بخصوص در بین معتادان تزریقی بکار بردن ابزار و وسائل آلوده (تیغ ریش تراشی٬ وسائل تاتو وخالکوبی٬ و...)

4-      انتقال از مادر آلوده به جنین.

چگونه پیشگیری کنیم؟

به منظور پیشگیری از سرایت بیماری

1- خویشتن داری ودوری از تماس های جنسی مشکوک

2- پای بندی به اصول اخلاقی و خانوادگی پس از ازدواج

3- با کنترل خون و فراورده های خونی ٬احتمال سرایت آلودگی از این راه بسیار کم است.

4- عدم استفاده از سرنگ های مشترک

5- استفاده  نکردن از مسواک مشترک و به کار نبردن تیغ ریش تراشی استفاده شده توسط دیگران ٬وسائل خالکوبی وتاتو آلوده و...

6- عدم بارداری زن آلوده . H

بهداشت

بهداشت مجموعه‌اي از علوم مختلف است و بطور کلي منظور از آن، انجام کارهايي براي جلوگيري از ابتلا مردم به بيماري و رسيدن به سلامتي است. تعريف سازمان بهداشت جهاني (WHO) از بهداشت به صورت زير است: بهداشت علم و هنر پيشگيري از بيماريها و طولاني کردن عمر و ارتقا سلامتي بوسيله کوششهاي متشکل اجتماعي است.

کوششهاي اجتماعي

منظور از کوششهاي اجتماعي موارد زير است:

آموزش بهداشت بهداشت محيط تشخيص بيماريها پيشگيري عليه بيماريها عفوني ايجاد يک سيستم اجتماعي که هر فرد بتواند از حق طبيعي خود برخوردار باشد.

با فراهم آوردن اين امکانات سلامتي مردم تامين مي‌شود. البته امروزه دامنه بهداشت عمومي توسعه يافته است و تامين سلامتي سالخوردگان، مادران، تغذيه، جامعه، نوتواني، آلودگي هوا و آلودگي صوتي جز وظايف بهداشت قلمداد شده است. در علوم تجربي عوامل در شرايط يکسان نتيجه يکسان بدست مي‌دهند، يعني از ترکيب دو اتم هيدروژن با يک اتم اکسيژن، آب بدست مي‌آيد. اما بايد توجه داشت که در مورد يک امر بهداشتي مثل واکسيناسيون، تنها جنبه علمي قضيه کافي نيست. زيرا يک برنامه بهداشتي موفق لزوما در منطقه و فرهنگ ديگر موفق نمي‌باشد، چون جنبه‌هاي اجتماعي، اقتصادي، رواني و ... نيز موثرند. پس بهداشت هنر است.

هدف ديگر بهداشت، طولاني کردن عمر انسان است. عوامل مختلفي بر طول عمر اثر دارند و از آن جمله رفاه اقتصادي، آرامش فکري، خدمات پزشکي، تغذيه، حقوق بشر، آموزش، ارتباط مردم با دوست و با همديگر، آزادي و روابط دولت و ملت است. بايد توجه داشت باشيم که امروزه اصطلاحات متفاوتي از نظر ظاهر براي بهداشت مطرح است. مثل بهداشت جامعه، جامعه‌شناسي بهداشت، پزشکي اجتماعي، پزشکي جامعه نگر و ... که در واقع همگي مترادف بهداشت عمومي هستند. بايد گفت مفهوم تمام اين عناوين يکي است، ولي طرز نگرش آنها با هم متفاوت است، چون نيازهاي جوامع باهم تفاوت دارد.

بعد سومي هم مطرح است و آن اين که بايد آينده افراد را براي پرورش استعدادها در نظر بگيريم که مترادف با هدفهاي حياتي‌اند و منظور از هدفهاي حياتي اين است که انسان چنان تکامل کند که خليفه‌الله روي زمين باشد. زماني اين امر محقق مي‌شود که فرد از نظر فيزيولوژيکي، رواني و عاطفي و بعد فلسفي و ... در سطح عالي باشد و آن سلامتي در موازات اهداف حيات است، چرا که ما هر قدر امکانات بيشتري را بتوانيم ايجاد کنيم، براي تبديل استعدادهاي بالقوه به بالفعل در راستاي سلامتي مردم قدم برداشته‌ايم.

روشهاي مختلف استفاده از بهداشت عمومي

سيستم معاونت بهداشت عمومي (Public Health Asistanse) تقريبا 55 درصد جمعيت با اين سيستم اداره مي‌گرديد. مخصوص کشورهاي جهان سوم بود که در هر زماني حالت انتزاعي مخصوصي به خود مي‌گرفتند. در اين سيستم مديريت بر اساس تمرکز بوده، يعني مسائل بهداشتي از بالا يعني از مراکز به سازمانهاي کوچک و شهرستانها جاري مي‌شد. يعني بودجه مديريت از مرکز به استانها، شهرستانها و بخشها و روستاها جريان پيدا مي‌کرد. منتها اين تصميم‌گيري با خصوصيات اقتصادي و فرهنگي هماهنگ نبوده، در نتيجه، نتيجه مثبت گرفته نمي‌شد و از طرف ديگر، اکثريت منابع مالي و انساني در شهرها بکار گرفته مي‌شد و روستائيان و شهرهاي محروم، از عدالت و توزيع مناسب برخوردار نبودند. و در سيستم معاونت بهداشتي عمومي حتي 30% کودکان تحت پوشش نبودند و يا مرگ و مير کودکان زير يک سال قبل از سال 1355 ،‌ يکصد و بيست در هزار بود، ولي امروزه مرگ و مير کودکان زير يک سال به کمتر از 28 در هزار رسيده است. يکي از عيبهاي سيستم، عدم پوشش منابع بهداشتي و اداري در روستا بود. طرز ارائه خدمات بهداشتي به سه شکل ذيل بود:

از طريق مراکز بهداشتي و درماني و بيمارستانها :

چون در کشورهاي در حال توسعه، تعداد پزشک کم بود، پزشکان در بيمارستانهاي دولتي از کارايي چندان برخوردار نبودند و حتي کيفيت ارائه خدمات ناقص بوده و اکثريت مردم بخصوص روستائيان دسترسي به بيمارستانها نداشتند و خود پزشکان از رساندن خدمات به مردم بنا به عللي کوتاه مي‌کردند. چون حقوق کافي دريافت نمي‌کردند و بيماران را به مطبهاي خصوصي عودت مي‌دادند و در مردم اين باور بوجود آمده بود که بيمارستانهاي دولتي خدمات کافي ارائه نمي‌دهند.

از طريق بيمه :

چون فقر اقتصادي در کشورهاي در حال توسعه وجود دارد، بدان جهت همه مردم قدت پرداخت حق بيمه نداشته و تنها کارگران و کارمندان با پرداخت حق بيمه از خدمات بيمه استفاده مي‌کردند و آن هم در عمل با اشکال روبرو بود، زيرا بيمه کننده دولت بوده و حالت مشابه کشورهاي غربي را نداشت. بيمه شوندگان نيز از خدمات بيمه ناراضي بودند، اما راه ديگري وجود نداشت.

از طريق طب خصوصي :

معمولا همان پزشکاني هستند که روزها در بيمارستانهاي دولتي مشغول بوده و در عصر با دريافت حق ويزيت، خدمات را ارئه مي‌دهند و آنها نيز به عللي از دادن خدمات به بيمه شوندگان به تعرفه‌هاي دولتي خوشنود نبوده و اخلال بوجود مي‌آوردند. سيستم بيمه پزشکي اين سيستم مخصوص کشورهاي پيشرفته غربي بود که همه مردم با پرداخت حق بيمه از خدمات درماني بهداشتي بهره‌مند مي‌شوند. البته در کشورهاي غربي در آمد سرانه بيشتر است (68% مردم متوسط در آمد را دارند.) و لذا قدرت پرداخت حق بيمه را دارند و چنانچه اشاره شد، رقابت ميان شرکتها وجود دارد، اما در کشورهاي در حال توسعه ارائه‌گر خدمات فقط دولت است و کيفيت خدمات نامطلوب مي‌باشد. ولي در کشورهاي غربي بيمه شوندگان با اختيار خود بيمه‌گر را از بين هزاران بيمه‌گر انتخاب مي‌نمايند و در نتيجه بين بيمه‌گران رقابت وجود داشته و هر بيمه‌گر سعي دارد با دادن خدمات بهتر مشتري جذب کند.

سيستم طب ملي اين سيستم مخصوص کشورهاي کمونيستي بوده که 18% کل مردم دنيا از اين سيستم استفاده مي‌کردند و اين سيستم توسط دولت ارائه مي‌شد. مردم بدون پرداخت کوچکترين وجهي از خدمات بهداشتي استفاده مي‌کردند و اين کشورها از نظر سلامتي وضعشان بهتر بود. اساس اين سيستم بر روي کلوني‌ها يا واحدهاي بهداشتي بود که خدمات بر اساس بهداشت و پيشگيري بود که در سطوح روستاها پراکنده شده بودند و خدمات ارائه مي‌دادند.

يعني تمام مناطق از حداقل امکانات بهداشتي درماني استفاده مي‌کردند و در اثر آن با وجودي که کشورهاي سوسياليستي از نظر اقتصادي و اجتماعي وضع خوبي از ساير جهات نداشتند، ولي از نظر بهداشتي حتي از کشورهاي غربي هم بهتر بودند و اولين کشورهايي بودند که در آنجا به علت رعايت تنظيم خانواده نرخ رشد جمعيت به منفي گرايش کرد.

سيستم شبکه (خدمات بهداشتي اوليه و شبکه‌هاي بهداشتي) به علت پيشرفت سريع و تخصصي شدن علم پزشکي، امکان دسترسي به خدمات درماني براي غير ثروتمندان مشکل بود. بخصوص بدان جهت در کشورهاي در حال توسعه، با پيشرفت علم پزشکي، در ترفيع سلامتي مردم تفاوتي بوجود نيامده بود و هنوز در کشورهاي در حال توسعه مردم از سو تغذيه، افزايش جمعيت، بيماريهاي عفوني و عدم دسترسي به آب تصفيه شده در رنج بودند. براي همين ارکان و شرايط خاصي تعيين شد که عمده ارکان وجه اجتماعي، سياسي و استراتژيک دارد و براي رسيدن به اهداف زير تاکيد مي‌کند:

همکاري و هماهنگي ساير بخشها اجتناب ناپذير است، يعني براي سلامتي تنها وزارت بهداشت درمان نمي‌تواند سلامتي مردم را تامين کند. ساير نهادهاي سياسي و اقتصادي و اجتماعي نيز بايد براي ترفيع و تامين سلامتي مردم همکاري نمايند.

تعهد سياسي دولتها در قبول مسئوليت مردم ضروري است. بهداشت و تامين سلامتي، حق و وظيفه انفرادي و اجتماعي و حکومتي است. مشارکت مردم الزامي است. توزيع منصفانه در مورد منابع بهداشتي و مالي بايد صورت گيرد. حداقل خدمات درماني و بهداشتي و توانبخشي جامعيت يابد. حداقل خدمات بهداشتي اوليه حداقل خدمات بهداشتي اوليه شامل موارد زير است:

آموزش همگاني در زمينه بهداشت بهبود روش تغذيه تامين آب سالم و کافي و بهسازي ايمني سازي عليه بيماريهاي عفوني پيشگيري از بيماريهاي شايع بومي در مان مناسب بيماريها و حوادث پيش بيني و تدارک داروهاي اساسي ارائه خدمات بهداشتي مادر و کودک و تنظيم خانواده

علاوه بر 8 عامل فوق، بايد عوامل رواني و کنترل عفونتهاي تنفسي و اسهال کنترل شود. سازمان بهداشت جهاني هدفهاي ذيل را براي کشورهاي عضو به عنوان استراتژي بهداشت انتخاب کرده و تمام کشورها بايد به اين اهداف تا سال 2000 دست يابند:

کاهش مرگ و مير کودکان زير يک سال به 50 در 1000 افزايش اميد به زندگي که عبارت است از اميد زنده ماندن بعد از تولد افزايش در آمد سرانه تا پانصد دلار اختصاص پنج درصد از توليد ناخالص به بهداشت که در ايران 4 درصد مي‌باشد.

فراهم آوردن تغذيه که ده درصد متولدين کمتر از دو هزار و پانصد گرم وزن داشته باشند. در کشور ما اين شاخص به علت وجود خانه‌هاي بهداشت به پنج در هزار کاهش يافته و در کشورهاي پيشرفته صفر مي‌باشد. (در يک کودک نرمال وزن طبيعي سه هزار و پانصد گرم، قد پنجاه سانتيمتر و دور سر سي و پنج سانتيمتر است.)

افزايش ميزان باسوادي تا هفتاد درصد حداقل با يک ربع پياده روي به آب آشاميدني دسترسي نداشته باشند. در ايران در سال 1357 پنجاه درصد آب بهداشتي داشته و اکنون اين مقدار به هشتاد و سه درصد رسيده است. حداقل نود درصد بر عليه شش بيماري واکسينه شده باشند. (در ايران حداقل نود درصد روستائيها عليه شش بيماري واکسينه شده‌اند.) مرگ و مير مادران چهل در صد هزار است.

بنابراين وظايف ديگر بهداشت عمومي تهيه آب آشاميدني سالم در هر منطقه و واکسينه کردن مردم و کاهش مرگ و مير مي‌باشد.

بهداشت محيط

دانش بهداشت محيط به رفاه انسان، تأثير متقابل انسان بر محيط زيست ومسايل فني و مديريتي مربوط با اينها براي بهبود محيط زيست انسان از نقطه نظر بهداشت مي‌‌پردازد. زير شاخه‌هاي بهداشت محيط شامل بهداشت آب، تصفيه خانه‌هاي آب و فاضلاب، آلودگي هوا، مواد زائد جامد، بهداشت پرتو و غيره مي‌‌باشد.

بهداشت محيط علم و فن کنترل عواملي از محيط زيست که به هر نحوي از انحاء مي‌‌توانند در رفاه، وسلامت جسمي، روحي و اجتماعي فرد تاثير داشته يا در آينده خواهند داشت مي‌شود. در اين تعريف محيط زيست شامل "هر آنچه غير از خود فرد" مي‌شود علاوه بر آن بايد به مسئله رفاه و سلامتي نيز دقت نمود که بهداشت محيط شامل هر دو مي‌شود .مضافاً بر اينکه عواملي که در حال حاضر تاثير دارند يا در آينده تاثير گذار خواهند بود نيز توسط علم بهداشت محيط بررسي و کنترل مي‌‌گردند. بهداشت محيط امروزه به عنوان يکي از رشته‌هاي دانشگاهي تدريس مي‌شود. در اين رشته چهار محور اصلي شامل موضوعات بسيار مختلف و متنوع در زمينه آب، فاضلاب، هوا و زباله مي‌شود. در کنار اين مطالب دانشجويان رشته‌هاي بهداشت محيط با موضوعات ديگري مانند بهداشت پرتوها، انواع گندزداها، انوع روش‌هاي بهسازي محيط، بهداشت مواد غذايي، بهداشت حرفه‌اي، حشره شناسي، سموم و غيره آشنا مي‌‌شوند. اين رشته در مقطع کارشناسي ارشد داراي مدرک مهندسي بوده و دانشجويان در اين مقطع تبحر خاصي در طراحي تصفيه خانه‌هاي اب و فاضلاب و نيز مديريت مواد زائد جامد کسب مي‌‌کنند. رشته بهداشت محيط تا مقطع دکتراي تخصصي در دانشگاههاي ايران وجود دارد و ارتباط بسيار نزديکي با مهندسي محيط زيستدارد

بهداشت رواني

بهداشت رواني (Mental Health)

نگاه کلي

• کلمه بهداشت رواني چقدر براي شما آشناست؟
• چه ارتباطي بين بهداشت رواني واختلالاترواني وجود دارد؟
• چگونه مي‌توانيم بهداشت رواني خود را حفظ کرده يا بهبودببخشيم؟

واژهبهداشت (Health) و سلامتي هميشه انسان را درطول تاريخ به خود مشغول کرده است. تدوين برنامه‌هاي تربيتي – بهداشتي براي حفظسلامتي و مطالعه ، جلوگيري و درمان بيماريها نمونه‌اي از اين اقدامات بشري است. بهداشت در يک تقسيم کلي به دو نوع "بهداشت جسمي" و "بهداشت رواني" تقسيممي‌شود. ولي آنها همپوشي‌هاي زيادي را با هم دارند (بر يکديگر تاثيرمي‌گذارند).

بهداشت رواني از آن جهت که رابطه مستقيمي با "عملکرد فردي – اجتماعي" و آسيب‌هاي رواني – اجتماعي" دارد، از اهميت زيادي برخوردار است و ايناهميت باعث تدوين و اجراي برنامه‌هاي متعدد بهداشت رواني در سه بعد " پيشگيري،درمانوتوانبخشي" مي‌شود اين سه بعد در برگيرندهتمام اهداف و فعاليت‌هاي بهداشت رواني است.

تعاريف بهداشت رواني

تعريف سازمان بهداشت جهاني

سازمان بهداشت جهاني، بهداشت رواني رااينگونه تعريف مي‌کند: "بهداشت رواني در درون مفهوم کلي بهداشت قرار دارد و بهداشتيعني توانايي کامل براي ايفاي نقش‌هاي رواني و جسمي ، بهداشت به معناي نبود بيمارييا عقب ماندگي نيست."

تعريف انجمن بهداشت رواني کانادا

انجمن بهداشت رواني کانادادر يک ديد جامعبهداشت رواني را در سه قسمت "نگرش‌هاي مربوط به خود ، نگرش‌هاي مربوط به ديگران ونگرش‌هاي مربو به زندگي" تعريف مي‌کند. از نظر اين انجمن بهداشت رواني يعني : "توانايي سازگاري با ديدگاههاي خود ، ديگران و رويارويي بامشکلات روزمره زندگي."

عوامل موثر بربهداشت رواني

بهداشت رواني افراد متاثر از عوامل متعددي است،اگر چه اين عوامل به صورت جداگانه مورد مطالعه قرار مي‌گيرند ولي در واقع اين موضوع چند وجهي متاثر از يکديگر است. بدين معني که افراد به علت شرايط محيطي يا عواملفردي تعادل و آرامش روحي شان دچار تغييراتي مي‌شود و هر چه شدت اين عوامل زيادترباشد، تاثير و تهديدش بيشتر خواهد بود. عواملي همچون : "عدم برآورده شدن نيازهاياوليه، ناکامي، استرس، يادگيري، مسائل اجتماعي و رسانه هاي جمعي و... از عمده ترينتاثيرگذاران بر بهداشت رواني هستند.

ابعاد بهداشت رواني

پيشگيري نوع اول (Primary Prevention)

هدف اين نوع از بهداشت رواني ممانعتاز شروع يک بيماري يا اختلال است، "با حذف عوامل کلي کاهش عوامل خطرساز ، تقويتمقاومت افراد ، دخالت در فرايند اختلال" بدست مي‌آيد." برنامه‌هاي آموزش بهداشترواني (نظير آموزش والدين براي تربيت کودکان ، آموزشتاثيرات مصرف الکلو مواد و...)، برنامه‌هايبالا بردن کارايي و توان افراد (نظير برنامه‌هاي تقويتي براي کودکان محروم) ، ايجادسيستم‌هاي حمايت اجتماعي (نظيربيمه‌هاي درماني، ايجاد و حمايت ازگروه‌هاي محلي و اجتماعي حمايت کننده از افراد مبتلا)" نمونه‌هاي پيشگيري نوع اولمي‌باشد.

پيشگيري نوع دوم (Secondary Prevention)

هدف اقدامات اين بعد از برنامهبهداشت رواني ، شناخت به موقع و درمان فوري و مناسب اختلال (يا بيماري) است. تمامنظريه‌ها و اقدامات درماني نظير "دارو درماني،رفتار درماني،شناخت درماني،گروهدرماني ،روانکاويو ..." در غالب اين بعد از بهداشترواني قرار مي‌گيرد.

پيشگيري نوع سوم

هدف اين بعد از بهداشت رواني ، بازگرداندن و حفظ تمام ياقسمتي از توانايي‌هاي از دست رفته فرد به علت اختلال (يا بيماري) است، تا فردبتواند به گونه‌اي مفيد و سازنده به زندگي "خانوادگي ،اجتماعي و شغلي" خود باز گردد. در واقع برنامه‌هاي اين بعد با "توانبخشي" (Rehabilitation) افراد و جلوگيري از بازگشت مجدد اختلال (يا بيماري) در فرد و حفظو پيشبرد سلامت ايجاد شده توسط درمان ، سروکار داشته ، اقدامات قبلي را تکميلمي‌کند.

چشم انداز بحث

موضوع بهداشت رواني و تامين آن براي "مردم ، سازمانها ودولتها" بسيار مهماست، چرا که با کارايي فردي و اجتماعي افراد و در کنار آن باپيشرفت‌هاي "علمي ، صنعتي و..." جامعه گره خورده است. امروزه اکثر کشورها منابعزيادي را براي بهبود بهداشت رواني جامعه صرف مي‌کنند و در کنار آن با تدوينبرنامه‌هاي جامع از "سازمان‌ها و منابع محلي – اجتماعي" نيز استفاده مي‌کنند. متاسفانهايران از اينحرکت جامعه بشري به دور مانده است.

بطوري که افراد و بيماران دچار مشکلاتروحي از ابتدايي‌ترين حق خود يعنيبيمه خدمات درماني بهداشتيمحروم هستند وتاکنون هيچگونه نشانه و حرکت موثري که نشان دهنده اهميت بهداشت و سلامتي اين افرادباشد در دولت ديده نشده است. در واقع افراد و بيماران دچار "مشکلات روحي – رواني" افراد "فراموش شده" در ايران هستند.

منابع :

مهندسي محيط زيست، ترجمه دکتر ايوب ترکيان

http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA

http://daneshnameh.roshd.ir

بهداشت صنعتي چيست ؟

 بهداشت صنعتي شاخه اي از علم بهداشت حرفه اي است كه از بروز بيماريهايي كه در محل كار توسط عوامل شيميايي ، فيزيكي ، و بيولوژيكي بوجود مي آيد ، جلوگيري ميكند . پزشك فقط تشخيص و درمان بيماريها و آسيب ديدگي ها را انجام ميدهد ، ولي يك متخصص  بهداشت صنعتي، تشخيص ، ارزيابي و كنترل وضعيت كار را كه ممكنه باعث بيماريهاي شغلي در ميان كارگران شود را بر عهده دارد . به عنوان يك كوشش واضح بهداشتي ، بهداشت صنعتي سعي ميكند مشكلات را قبل از اينكه وضعيت به بيماري منجر شود ، حل كند . بيشتر از چندين سال است كه محل اصلي بهداشت صنعتي فراتر از كارخانجات و معادن بلكه به بخشهاي خدماتي و اداري نيز توسعه يافته است . بنابراين واژه صنعتي و حرفه اي به جاي هم ، همراه كلمه بهداشت بكار ميروند .

2-اصول بهداشت صنعتي چيست ؟

ابتدا پزشكان بودند كه رابطه بيماري و وضعيت كار را تشخيص دادند. در طي قرن بيستم دكتر آ ليس هميليتون از اولين پزشكان در امريكا بود كه مشغول معالجه كارهاي پر خطر در كارخانه ها بود كه علل مسلم مريضها را از ريشه رسيدگي ميكرد. او كارخانجاتي را كه مستقيماَ وضعيتشان مرتبط با ناراحتيهاي بيماري خطرناك همراه با مسموميت با سرب بود را بازديد كرد .او بر اين مطلب صحه گذاشت  كه انتشار كنترل نشده گرد و غبار به هواي محل كار و تنفس آنها بوسيله كارگران ، اين عوارض را  باعث شده بود . پس از تشخيص دادن مشكل، او بعنوان يك پزشك مرحله بعدي را يافت ، كه آن درمان بود . او مطمئن بود كه ميتوان از مسموميت با سرب جلوگيري كرد ، اگر حجم گرد و غبار منتشره در محل كار كاهش يابد . او بعنوان يك متخصص بهداشت صنعتي فكر كرد و فرايند كار را فهميد و منابع و مقدار تماس و راه حل مساله را شناسايي كرد . بهداشت صنعتي كه با اين نام در اواخر قرن بيستم شناخته شده ، واقعاً تا سالهاي 1930و 1940 شروع نشده بود تا زمانيكه كار پيشگاماني چون آليس هميلتون با مهندسي و شيمي كامل گرديد .

بالاخره بهداشت صنعتي در بخشهاي صنايع سنگين از قبيل معادن ، ريخته گري ، فلزات ، فولاد و كارخانجات اتوماتيك  و هر جايي كه خطر جدي براي سلامتي وجود داشت ، بكار گرفته شد . زمينه ترقي به آرامي فراهم ميشد . بين سالهاي 1910 و 1940   واحدهاي بهداشت صنعتي كوچك شخصي در دپارتمان كاري ( اداره كار ) توسعه يافت . مجمعهاي حرفه اي بهداشت صنعتي در سال1939 تاًسيس شدند .در سال1940 يك درجه مهم دانشگاهي براي بهداشت صنعتي يا مباحث مرتبط  اعطا شد. اگر چه تا سال 1970 كاربرد بهداشت صنعتي محدود بود و در پائينترين سطح مديريتي باقي ماند و فقط در دولت بعنوان ثانويه در بخش سرويس خدمات بهداشت عمومي فدرال بود. در طي اواخر سالهاي 1960 و آغاز 1970پيوند ميان اجتماع، سياست، دانش و اقتصاد بوجود آمد كه براي بهداشت صنعتي و حرفه اي يك جهش بزرگ به جلو بوجود آمد .

 3- چه اجبارهاي قانوني و سياسي اجتماعي بهداشت صنعتي را به پيش برد. ؟

سا لهاي 1960 سالهايي بود كه تغييرات اجتماعي سريعي بوجود آمد. يكي از نتايج اين تحولات حركاتي در جهت تشكيل حقوق بشر و ضد جنگ ويتنام بود و رشد آگاهي هاي بهداشتي محيطي و حرفه اي كارها سازمان يافته شد .محيط زيست بهداشت عمومي سازمان يافتن جوامع و مبارزه براي استاندارهايي براي پيشگيري محيطي و كاري .

در سال 1969 ، EPA  و در سال 1970 ويليامز استجر  OSHA تاسيس شد .OSHA محلي امن و بي خطر را براي كارگران ضمانت ميكند . با تصويب OSHAزمينه شكوفايي بهداشت صنعتي فراهم شد . در پاسخ به تهديد تصويب قانونهايي براي خشونت در محل كار بهداشت و استانداردهاي ايمني كمپانيهاي بزرگ شروع به استخدام متخصصين بهداشتي صنعتي بمنظور مراقبت از كارخانجاتشان كردند . در مجموع گروههاي مشاوره اي ، با افزايش تقاضا براي بازرسي كارگاهها و آموزش كارگران پيشرفت كرد . همچنين OSHA در رده مراكزي براي كنترل بيماريها قرار گرفت (دپارتمان بهداشت و خدمات انساني ) . NIOSH مختص تحقيق درباره علل بيماريهاي شغلي و منابعي كه منجر به افزايش آنها ميشوند ، افزايش يافت و حيطه وظائف بهداشت صنعتي فراتر از كارخانجات و معادن به مراكز خدمات صنعتي و همكاري جهاني گسترش يافت . بهداشت صنعتي يا حرفه اي امروزه بصورت منظم در دانشگاهها و مراكز آموزشي سراسر ايالات متحده آموزش داده ميشود .

4- تحصيلات مورد نياز براي يك متخصص بهداشت صنعتي چيست ؟

درجه ليسانس مورد نياز است كه بهتر است دز يكي از رشته هاي علوم پايه باشد . عموماً بيشتر متخصصين بهداشت صنعتي درجه ليسانس يا مهندسي دارند . و يا  استاد بهداشت صنعتي يا استاد بهداشت عمومي دروس مشترك براي اين درجات شامل آمار حياتي اپيدميولوژي سم شناسي اصول بهداشت صنعتي فرايند تو ليد تهويه صنعتي و خطرات فيزيكي ميباشد . در مجموع  متخصصين بهداشت صنعتي ممكنه گواهينامه بهداشت صنعتي CTH را از  بورد بهداشت صنعتي امريكا ABIH دريافت كنند. شرايط مورد نياز براي آزمون اين گواهينامه اين است كه داوطلب بايستي درجه ليسانس با 60 واحد درسي و 5 سال تجربه بعنوان متخصص بهداشت صنعتي داشته باشد . آزمون تشريحي 2 روز طول ميكشد و آزمون تستي دانش داوطلب در 10 ناحيه علمي بهداشت صنعتي مي سنجد .

چون شغل بهداشت صنعتي بوسيله دولت و فدرال كنترل نمي شد ABIH سازماني خصوصي هيچ شخصي از طرحهايي كه افراد حرفه اي بعنوان متخصص بهداشت صنعتي طراحي كرده اند جلو گيري نمي كند . اگر چه طرحهاي CTH در اين زمينه بطور قانوني نمي تواند استفاده شود .

5-متخصصين بهداشت صنعتي كجا و به چه كاري مشغول ميشوند ؟

كار عمده بهداشت صنعتي در صنايع خصوصي و براي شركتهاي مشاوره اي است . در صنايع خصوصي متخصصين بهداشت صنعتي برنامه هاي ايمني و بهداشتي را مديريت مي كنند ، تماس كار گران را با عوامل زبان آور ارزيابي مي كنند ، پيشنهادات كنترلي ميدهند ،  كار گران را در مورد مسايل ايمني و بهداشتي مستمر آموزش ميدهند و مقداري هم كار براي بيمه كارخانجات دولت محلي ، اتحاديه هاي تجاري ، آكادميها و دانشگاهها و مراكز آموزشي . ميزان فعاليت متخصصين بهداشت صنعتي بستگي به اداره اي كه براي آنها كار مي كنند و عملكرد شان در اين ادارات دارد . ميزان فعاليتشان از مديريت برنامه هاي بهداشتي و ايمني كه هدف است تا پيشگيري كاركنان و تحقيق در باره امكان بيماريهاي مرتبط با كار باشد . البته تعداد زيادي از متخصصين در دولتها بوسيلهOSHA  استخدام ميشوند و براي تراضي صاحب منصبان ( كارفرمايان ) همچنين اتحاديه هاي تجاري براي بيمه اعضايشان توسعه آموزش اعضاي شركت در مذاكرات قرار دادها و نماينده اتحاديه در دادرسي و روشهاي مرتبط با بهداشت و ايمني استخدام ميشوند. متخصصين بهداشت صنعتي بطور آكادميك آموزش ميدهند و تحقيقات را هدايت مي كنند .

6-استاندارهاي ايمني و بهداشتي چه هستند و چطور بوسيله متخصصين بهداشت صنعتي بكار ميروند؟

عموماً استانداردهاي بهداشتي براي عوامل فيزيكي و شيميايي (صدا ، ارتعاش ، گرما ، تشعشع) ميزان آلودگي است كه معتقدند بيشترين كارگر ممكنه هر روز در معرض آن باشد (حتي بيشتر از زمان كار ) بدون اينكه صدمات بهداشتي و بيماري بر فرد عارض شود . اصولاً اين سطوح بوسيله سازمانهاي خصوصي بهداشتي و ايمني حرفه اي و گروههايي كه اهميت استانداردهايي را كه در صنايع داوطلبانه موافقت ميكنند ، تشخيص ميدهد . استانداردها بيشتر بر اصول تجربيات انساني و آزمايش روي حيوانات توسعه يافته است . يكي از سازمانهاي مهم كه استانداردها را توسعه داده است ACGIH ميباشد (متخصصين دولتي بهداشت صنعتي آمريكا). استانداردهاي ACGIH حد آستانه مجاز TLV  را نشان ميدهد كه در تمام كشورها قابل قبول است . در حقيقت زمانيكه OSHA در سال 1971 شروع بكار كرد با تمام TLV هاي موجود خود را تطبيق داد ، TLV هاي پيشنهاد شده سپس حدود تماس قابل قبول را به عنوان حدود قانوني كه قابل اجرا بوسيله قانون فدرال بود را تعيين كرد . در مجموع PEL غلضت تماس را با واحد   بيان ميكرد .

برخي از استانداردها جامع ترند مانند استاندارد براي موادي مانند سرب ، آزبست و كلرووينيل كلرايد . برخي استانداردها شامل جزئياتي براي روشهاي پيشگيري كارگران با استفاده از لباس مخصوص ، ماسكهاي تنفسي ، تستهاي پزشكي و آموزش ميباشد . با توجه ويژه نسبت به ناكافي بودن پيشگيري از بيماريهاي مزمن بحث زيادي بر روي سطوحي است كه بعنوان TLV يا  PEL مطرح است . خيلي از متخصصين در جوامع بهداشت عمومي معتقدند كه TLV يا PEL نماينده توافق ميان دانش علمي و سياستهاي اقتصادي است . چون PEL  ها اغلب بعنوان خطوطي كه سلامتي و بيماري را از هم جدا ميكند ، تفسير ميشوند آنها نقش فرمانده را در بهداشت صنعتي بازي ميكنند اگرچه بيشتر متخصصين بهداشت صنعتي اين عقيده را توضيح ميدهند كه تماس بايستي در پائينترين سطح ممكن نگه داشته شود .« پائينترين سطح ممكن » ممكنه اغلب توسط كارفرمايان (يعني از ديد اقتصادي ) تعريف شود .

از آنجائيكه PEL ها به كميتهاي قابل اندازه گيري آلودگي بازميگردند يك بخش بزرگي از كار متخصصين بهداشت صنعتي مرتبط با اندازه گيري ميزان تماس كارگران است . در چندين دهه گذشته در نمونه برداري و روشهاي تجزيه اي پيشرفت حاصل شده كه براي بهداشت صنعتي ابزاري با حساسيت بالا براي ارزيابي تماس شغلي فراهم نموده است .

7- توضيح دهيد چطور اطلاعات برگه هاي ايمني (MSDS ) و بررسيها ميتواند به شناخت منابع تماس توسط متخصصين بهداشت صنعتي كمك كند ؟

  اگر هنوز مشكل شناخته ، يا مشاهده نشده (مثل نشت لوله ها) بررسي گام به گام اولين مرحله تشخيص خطر است . ابزار اصلي بررسي گام به گام ، محل كار است . در طي يك بازرسي دقيق از تمام نقاط محل كار متخصص بهداشت صنعتي براي فرايندي كه ممكنه منجر به تماس با آسيابها ، ماشينهاي سند بلاست .اسپري سازي يا چربي زدايي شود .تحقيق ميكند و مشاهدات بهداشتي خود را روي كارگران با تمركز بر روي سوالات زير انجام ميدهد

      ü         آيا تماس متناوب است يا منقطع؟

      ü         آيا كارگرانيكه در محيط بسته قرار دارند در آن محل تهويه كافي وجود دارد؟

      ü         آيا كارگران از وسايل حفاظتي (ماسكها) استفاده ميكنند؟

 ü  آيا محل كار علائم آشكارز خطر زا بودن دارد ؟ (از قبيل ماشينهاي گردوغبارزا)

شايد مهمتر اين باشد كه متخصص بهداشت صنعتي بايستي با كارگران و ديگر پرسنل محل كار به منظور تشخيص مسائل ويژه منطقه عملياتي كه فوراً ظاهر نميشود ، صحبت كند . بهيار بايستي سعي كند تا موارد ويژه كه ممكنه داراي خطرات شيميايي يا فيزيكي باشند و افراد با آن در تماس هستند را تعيين مقدار كند مثل صدا ، تششع يا تماسهاي بيولوژيكي . براي ارزيابي خطرات شيميايي، بهداشتي اطلاعاتي را بوسيله خواندن برچسب و برگه هاي اطلاعات ايمني جمع آوري ميكند . تمام كارخانجات به داشتن برگه هاي ايمني مواد روي هر توليد كه عرضه ميشود ، احتياج دارند و كارفرمايان بوسيله OSHA اين اطلاعات را بدست مي آورند و در محل كار خود بايگاني ميكنند . اگرچه برگه هاي لطلاعات ايمني اطلاعات مفيدي را فراهم ميكند شامل اثرات شيميايي آن روي سلامتي و معيار حفاظتي كه براي حمل آن لازم است اطلاعات جمع آوري شده از برگه هاي اطلاعات ايمني در شناخت خطرات مهم است .  

8- پس از اينكه منبع خطر شناخته شد ، چطور شدت مشكل ارزيابي و سطح تماس اندازه گيري ميشود؟

تعيين مقدار ، بوسيله ارزيابي سطح تماس انجام ميشود. راههاي زيادي براي ارزيابي تماس وجود دارد و انواع مختلف تماس ارزيابي ميشود . بيشتر متداول است متخصصين بهداشت صنعتي علاقمندند تماس كارگر را تا زمانيكه او در حال انجام كار روزانه اش در طول كل زمان كاري يا انجام يك كار مشخص است ، اندازه گيري كنند . به منظور اندازه گيري تماس ، منطقه تنفسي كارگر (دهان و بيني) ارزيابي ميشود . اين طريق ارزيابي به ارزيابي شخصي معروف است . بررسي با استفاده از چندين وسيله نمونه گير انجام ميشود . كمربندي كه روي آن پمپ نمونه برداري كوچك قرار ميگيرد و به كارگر وصل ميشود به طور مداوم دبي جريان هوا را نشان ميدهد . نمونه برداري متوسط كه بوسيله پمپ و لوله هاي مخصوص انجام ميشود . نمونه برداري ثانويه ، نوعاً جذب براي گازها و بخارات با وسايلي از  قبيل زغال فعال و فيلتر براي گردوغبار استفاده ميكنيد و براي آناليز ، ذرات آلوده به آزمايشگاه فرستاده ميشوند . بيشتر از چندين دهه است كه  وسائليكه در آناليز شيميايي بكار ميرود  بسيار بهبود پيدا كرده ، و امكان اندازه گيري غلظت آلودگي تا قسمت در ميليون (PPM ) ممكن شده است. همچنين متخصصين بهداشت صنعتي توانايي بسياري در ارائه ابزارهايي كه هم تجزيه و نمونه برداري حجمي از هوا براي آلودگي انجام ميدهد ، پيدا كردند . ابزارهاي قرائت مستقيم عموماً بر اساس خاصيت شيميايي يا فيزيكي آلودگي ، براي تعيين مقدار غلظت آن در هوا استفاده ميشوند . مانند توانايي ورود به حلال ، جذب اشعه با طيف مشخص يا تغيير رنگ در اثر فعل و انفعال شيميايي .برخي از وسائل قرائت مستقيم براي تعيين سريع و تقريبي ميزان تماس كارگران در طي بررسي گام به گام استفاده ميشوند.به منظور تعيين مقدار آن نمونه برداري طولاني مدت لازم است.

برخي ديگر از وسائل قرائت مستقيم ممكنه به وسائل هشدار دهنده (اخطارها) وصل شوند كه كارگران را از وضعيت خطرناك آگاه سازد . اين وسائل ممكنه براي تست يك يا چند ماده شيميايي طراحي شوند .برخي ديگر از اين وسائل آنقدر كوچك هستند كه در كف دست جاي ميگيرند . متخصصين بهداشت صنعتي ممكنه انواع ديگري از نمونه ها را بگيرند كه ممكنه منابع بالقوه خطرزا را آشكار كند براي مثال wipe sample  براي ارزيابي آلودگي روي سطوح كار يا پوست استفاده ميشوند . كارگران ممكنه آلودگي را اگر دستهايشان كمك ميكند . حدود تماس شغلي فقط به غلظت مواد در هوا باز ميگردد و به قدرت جذب پوست توجه نميكند ، بنابراين به منظور ارزشيابي كامل تماس كارگران ميزان مواد شيميايي كه ممكنه روي پوست قرار گيرد يك مشخصه مهم است . در مجموع براي آزمودن آلودگي هوا ، تماس يا دقت بيشتر ، ميزان جذب شده ممكنه بوسيله ميزان آلودگي (يكي از آنها متابوليسمشان ) در بدن اندازه گيري شود . بيشتر ميزان مواد شيميايي در خون ، ادرار يا هواي بازدمي اندازه گيري ميشود . براي مثال تماس با منوكسيد كربن ممكنه بوسيله ميزان مونوكسيد كربن در هواي بازدمي يا اندازه گيري كربوكسي هموگلوبين در نمونه خون سياهرگي اندازه گيري شود . تماس با جيوه ممكنه در ادرار و تماس با بنزن بوسيله فنل در ادرار ارزيابي ميشود . اندازه گيريهاي بيولوژيكي براي ارزيابي سطح تماس سودمند است مواد شيميايي كمي در عموم صنايع به عنوان شاخص تماس بيولوژيك استفاده ميشود كه در حال توسعه يافتن است .

9- پس از اينكه ميزان تماس اندازه گيري شد براي جلوگيري از تماس كارگران چه كاري انجام ميشود؟

كنترل مهندسي شامل تهويه ، تغيير فرايند يا تجهيزات ، جانشيني يك ماده ايمن تر شيميايي ، تكنيك هاي كاهش گردوغبار ، نظافت و كارهاي بهداشتي ، كنترل مديريتي براي كاهش تعداد كارگران مواجه با خطر يا تعيين طول مدت زمان در مواجه شخصي استفاده ميشود اگرچه آنها ميزان خطر در محيط كار را حذف نميكنند و كاهش نميدهند . كنترلهاي مديريتي شامل دوره هاي استراحت ، تغيير شيفت كاري يا محلي كه افراد كمتري در آن كار ميكنند . يا چرخش كاري ، تجهيزات حفاظت فردي (ماسكها،دستكشهاو عينكهاي ايمني) تماس با خطر را براي كارگران كاهش ميدهد . اگرچه از سه روش كنترلي ذكر شده ، آنهايي كمتر مطلوبند كه راحت نيستند،اغلب اوقات غير اختصاصي استفاده ميشوند و ممكنه ضعيف تنظيم شوند . هنگاميكه تجهيزات حفاظت فردي بايستي در محل كار استفاده شود اين مهم است كه تاثير برنامه حفاظت فردي را كارگران باور داشته باشند.و كارگران بطور اختصاصي استفاده از اين تجهيزات را آموزش ببينند . اگر اينطور نيست در اين وضعيت هيچ برنامه ايمني و بهداشتي نبايد كلاً وابسته به تجهيزات حفاظت فردي باشد

بهداشت دوران بارداري

 1- اهداف مراقبتهاي دوران بارداري را توضيح دهيد؟

هدف از مراقبتهاي دوران حاملگي، تأمين و حفظ سلامت مادر و جنين اوست. در طي اين مراقبتها مادران براي زايماني طبيعي آماده مي  شوند. آموزشهاي لازم را در زمينه خطرات، عوارض و مسايل طبيعي همراه حاملگي فرامي گيرند که نتيجه آن حفظ سلامت جسمي و روحي مادر و کاهش مرگ و مير مادران به دليل عوارض بارداري مي شود.

2- بهترين سن حاملگي چه سني است؟

بهترين سن براي بارداري بين 35-18 سالگي است.

3- حاملگيهاي زودرس و ديررس چه عوارضي را به همراه دارند؟

حاملگيهاي زودرس به دليل عدم بلوغ فيزيولوژيک، نداشتن آمادگي و اطلاعات لازم، مشکلاتي را ايجاد مي کند. حاملگيهاي سنين پايين که لگن هنوز به رشد کافي و کامل خود نرسيده است مي تواند براي مادر باردار خطراتي را به دنبال داشته باشد. حاملگي در سنين بالا باعث نقايص مادرزادي مي شود.

4- علائم حاملگي را توضيح دهيد؟

اولين و معمولترين علامت حاملگي در خانمها قطع قاعدگي (عادت ماهانه) است. علايم ديگري نظير بزرگ و حساس شدن پستانها، تهوع و استفراغ صبحگاهي و تکرّر ادرار نيز در بعضي از خانمهاي باردار ديده مي شود.

5- اولين مرحله مراقبتهاي دوران بارداري چه مرحله اي است؟

معمولاً در اولين معاينه، شرح حال دقيقي از مادر گرفته مي شود که در طي آن درباره سابقه بيماري مادر (مثلاً بيماري قلبي يا کليوي) سابقه حاملگيهاي قبلي، سابقه جراحي نيز سؤال مي شود و تاريخ احتمالي زايمان با توجه به تاريخ آخرين قاعدگي محاسبه مي شود.

6- آزمايشهايي که از زن باردار درخواست مي شود را نام ببريد؟

1. اندازه گيري هموگلوبين – هماتوکريت و شمارش پلاکتها.

2. تعيين گروه خوني و RH

3. بررسي از نظر ديابت

4. آزمايش ادرار از نظر وجود عفونت

5. آزمايش VDRL براي تشخيص سفليس

6. تست پاپ اسمير

7- تغييرات طبيعي دوران بارداري در سه ماهه اول را نام ببريد؟

- خواب آلودگي

- احساس سنگيني در پستانها

- احساس سنگيني و پرشدن در لگن

- تکرّر ادرار

- افزايش ترشحات تناسلي

- تهوع صبحگاهي

- اختلالات گوارشي

8- علائم خطر دوران بارداري را نام ببريد؟

- احساس درد، درد زايماني يا هر نوع درد لگني و شکمي

- خونريزي و يا خروج هر نوع مايع

- ورم دستها و صورت

- سردرد شديد يا مداوم

- تاري ديد

- تب و لرز

- سوزش ادرار

- استفراغ مداوم

- احساس کاهش حرکات جنين

9- مواردي که در دوران بارداري مورد تأکيد قرار مي گيرد را نام ببريد؟

1. تغذيه زن باردار

2. استراحت

3. استحمام

4. مراقبت از دندانها

5. لباس زن باردار

6. ورزش

7. مسافرت

8. مراقبت از پستانها

9. واکسيناسيون

10- چرا مادران در دوران بارداري واکسينه مي شوند؟

همه مادران در دوران بارداري عليه بيماري کزاز واکسينه مي شوند. اين کار باعث ايمن شدن آنها و نوزادشان درمقابل بيماري کزاز خواهد شد.

11- آيا مادران باردار مي توانند به مسافرت بروند؟

بارداري، مانعي براي مسافرت مادران نيست به شرطي که در هر حال دسترسي به امکانات پزشکي داشته باشند. چنانچه مادران مسيرهاي طولاني را با اتومبيل طي مي کنند بهتر است هر 2 ساعت يک بار از ماشين پياده شوند و چند قدم راه بروند. در اواخر دوره حاملگي، مسافرتهاي طولاني توصيه نمي شود و لازم است مادران، قبل از مسافرت با پزشک خود مشورت نمايند.

12- از چه مواردي در حاملگي بايد پرهيز شود؟

1. مصرف هرگونه دارو و مواد شيميايي

2.عکسبرداري

3. مصرف دخانيات

13- چه عواملي باعث مي شود دندانهاي زنان باردار مستعد پوسيدگي شود؟

مادران باردار به علل مختلف در معرض پوسيدگي دندانها قرار دارند. کم شدن بزاق، تغييرات هورموني و نوع تغذيه از آن جمله اند. لازم است خانمها به محض اطمينان از حامله بودن به دندانپزشک مراجعه نمايند تا لثه ها و دندانهاي آنها معاينه شود.

14- حاملگيهاي پر خطر را نام ببريد؟

1. حاملگي قبل از سن 18 و بعد از 35 سالگي؛

2. فاصله بارداري کمتر از 2 سال؛

3. حاملگي چهارم به بعد؛

4. مادري که قدش از 45 سانتيمتر کمتر باشد؛

5. مادري که وزن او قبل از بارداري کمتر از 38 کليوگرم باشد؛

6. حاملگيهاي چند قلو؛

7. سوء تغذيه مادر؛

8. سابقه سقط  و زايمان مشکل در مادر؛

15- چه عواملي باعث تغييرات روحي و رواني در مادر باردار مي شود و وظيفه اطرافيان در کمک به بهداشت رواني مادر باردار چيست؟

احساسات مادر نسبت به بارداري، همسر و نوزادش در اين تغييرات مؤثرند. مسايل خانوادگي، وضعيت اقتصادي خانواده، روابط حاکم بر خانواده نيز در اين تغييرات، تأثير دارند. تغييرات هورموني دوران بارداري نيز به بروز اين حالات کمک مي کنند. تمام اين عوامل دست به دست هم داده، ممکن است مادر باردار را زودرنج، کم حوصله و عصبي نمايند.

در اين حال وظيفه اطرافيان و مخصوصاً شوهر، بسيار مهم و کمک کننده است. آنها با ايجاد جوي عاطفي و صميمي مي توانند باعث ايجاد اعتماد به نفس در زن باردار شده، فضا و محيطي آرامش بخش در خانواده ايجاد کنند تا مادر، اين دوران را با سلامتي و اطمينان طي نمايد.

بهداشت زايمان و پس از زايمان

1-   زايمان را تعريف کنيد؟

به مجموعه مراحلي گفته مي شود که در طي آن نوزاد، جفت و پرده هاي جنيني از کانال زايماني خارج مي شوند. زايمان با دردهاي زايماني شروع مي شود، با ولادت نوزاد ادامه مي يابد و با خروج جفت پايان مي پذيرد.

2-   مرحله اول زايمان را توضيح دهيد؟

مرحله اول، بازشدن رحم است که ممکن است از چند ساعت تا دو روز طول بکشد. علت بازشدن دهانه رحم انقباضات رحمي است. اين انقباضات سبب دردهاي زايماني مي شوند. در آغاز مرحله اول، فاصله دردهاي زايماني در حدود 15 دقيقه و مدت هر درد چند ثانيه است. در اين مرحله  کيسه جنيني که محتواي مايع آبکي است خود به خود با دست پزشک يا ماما پاره مي شود و مايعي که جنين در آن شناور است جاري مي گردد.

3- مرحله دوم زايمان را توضيح دهيد؟

مرحله دوم زايمان، جريان واقعي تولد است که ممکن است از ده دقيقه تا يک ساعت و نيم طول بکشد. در اين مرحله است که نوزاد از بدن مادر خارج مي شود و زندگي مستقل خود را آغاز مي کند.

4- اپي زيوتومي به چه منظور صورت مي گيرد؟

در بعضي از زايمانها، به علت اينکه عضلات اطراف مهبل سفت هستند، مرحله دوم زايمان طولاني مي شود؛ در اين صورت پزشک براي جلوگيري از وارد آمدن فشار بر سر جنين و تسريع زايمان، مجراي زايمان را با قيچي مي برد تا مجراي زايماني وسيعتر شده، سر کودک به راحتي خارج شود. اين عمل را اپي زيوتومي مي گويند. با خروج نوزاد، محل بريده شده را با نخي که خود به خود جذب مي شود، مي دوزند.

5- مرحله سوم زايمان را توضيح دهيد؟

پس از به دنيا آمدن نوزاد، در مرحله دوم، انقباضات رحمي خفيفتر مي شود و مادر احساس کاهش درد و آرامش مي کند. اين انقباضات خفيف تا خروج جفت ادامه مي يابد. جفت، معمولاً به طور خود به خود از جدار رحم جدا شده تا نيم ساعت بعد از تولد نوزاد، خارج مي شود. گاه لازم است جفت را با مالش روي شکم يا به کمک دست، خارج کرد.

6- سزارين چيست؟ در چه مواقعي سزارين بر زايمان طبيعي برتري دارد؟

نوعي عمل جراحي است که طي آن با بريدن جدار شکم و رحم، نوزاد بيرون آورده مي شود. هنگامي که اندازه سر نوزاد با لگن مادر هماهنگ نباشد يا لگن مادر در قسمتي بيش از حد تنگ باشد همچنين در مواقعي که جنين وضعيت غيرطبيعي داشته باشد، لازم است زايمان با روش سزارين انجام شود.

7- دوران نقاعت بعد از زايمان چه دوراني است و چه قدر به طول مي انجامد؟

دوران نقاهت پس از زايمان به6 تا 8 هفته اول بعد از زايمان گفته مي شود که در طي آن تغييرات فيزيکي و فيزيولوژيک ايجاد شده بر اثر بارداري برگشت مي کند.

8- تغييرات طبيعي بعد از زايمان چيست؟

- کاهش حجم رحم

- کاهش وزن به ميزان تقريباً 8 کيلو

- ترشح شير از پستانها که در ابتدا به صورت آغوز بوده. با گذشت سه تا چهار روز ترشح شير آغاز مي شود.

- ترشحات رحم که در ابتدا به صورت خوني است ولي به زودي از قرمزي آن کاسته مي شود و به صورت ترشحات بعد از زايمان درمي آيد.

9- مادر چه زماني بعد از زايمان مي تواند غذا بخورد؟

مادر هر زمان که ميل به غذا داشته باشد مي تواند غذاي مايع يا جامد مصرف کند. رژيم غذايي وي همان رژيم دوران بارداري است و خانمهاي شيرده بايد حداقل يک ليتر شير اضافه بخورند.

10- فايده ورزشهاي پس از زايمان چيست؟

براي اينکه عضلات شکم، پشت و لگن و ساير اعضاي بدن که در دوران حاملگي و زايمان دچار تغييراتي شده اند هر چه زودتر به حالت طبيعي برگردند. پس از هفته دوم زايمان، ورزش توصيه مي شود.

11- معمولاً چه مدت پس از زايمان، قاعدگي برمي گردد؟

برگشت قاعدگي در زنان مختلف، متفاوت است. اين زمان ممکن است از 6 هفته تا يک سال پس از زايمان متغيير باشد. مادراني که نوزاد خود را شير مي دهند ديرتر قاعده مي شوند ولي اکثر مادران در ماه پنجم يا ششم بعد از زايمان قاعده خواهند شد.