معلم کارآمد و اثربخش فردی است که علاوه بردانسته‌های علمی، توانایی مدیریت کلاس درس خود را داشته باشد و با توجه به موقعیت و ویژگیهای دانش‌آموزان شیوه مدیریتی متناسب با آن را انتخاب می‌کند. در بعضی از مواقع شرایط کلاس ایجاب می‌کند جوی دوستانه و صمیمی حاکم شود و در زمان دیگر اقتدار معلم و سخت‌گیری‌های او زمینه مناسب برای پر بار بودن کلاس خواهد بود. معلم با ذکاوت و توانمند در عین حالی که در كلاس جوی آرام فراهم می‌کند در جهت رسیدن به هدفهای آموزشی خود گام موثری بر‌ می‌دارد.

نحوه تحول آموزش و پرورش در همه كشورهای جهان چالشی بزرگ برای دولت ها است. حتی پیشرفته ترین نظام های آموزش و پرورش جهان مدام تئوری های جدیدی ارائه می دهند و می كوشند با ایجاد تغییرات لازم در نظام آموزش و پرورش خود، برای رویارویی با مقتضیات عصر جدید آماده شوند. یكی از پیشروترین كشورها در این زمینه انگلیس است. انگلیسی ها به صرف هزینه های زیاد برای تغییرات دائم در نظام آموزشی شان مشهورند. با این همه آنها همیشه از نظام آموزشی خود ناراضی اند و در نتیجه این تغییرات را به طور دائم اعمال می كنند. به عنوان مثال آخرین نظریه آنها این است كه باید از سن دو سالگی آموزش جدی را به كودكان آغاز كرد. نظام آموزش و پرورش ما هم از این قاعده مستثنی نیست. تاكنون بارها تغییراتی در شیوه كار آموزش و پرورش به وجود آمده و حالا كه با كم شدن تدریجی تعداد دانش آموزان ، هم از هزینه های آموزش و پرورش كاسته می شود و هم كلاس ها كم جمعیت تر می شود، بهتر می توان به تحقیقات و پیاده كردن تجربیات موفق سایر كشورها در نظام آموزش و پرورش پرداخت.

یكی از بزرگترین موضوعاتی كه آموزش و پرورش ما می تواند به آن بپردازد ایجاد سیستم آموزش فعال در كلاس های درس است تا دانش آموز فكر كند، كار كند و معلم افكار دانش آموزان را هدایت كند. به عبارتی لازم است آموزش و پرورش از حالت حافظه محوری خارج شود. همچنین لازم است حداقل آموزش ها و مهارت هایی كه دانش آموزان برای ورود به عرصه كار و زندگی نیاز دارند به آنها داده شود. این آموزش هم فقط سواد خواندن و نوشتن نیست. چراكه مفهوم سواد درجهان امروز تغییر كرده است. آموزش باید جزو ذات دانش آموز شود تا او بتواند تحلیل كند و مسئله حل كند و گلیم خودش را از آب بیرون بكشد و نیز توانایی كار با رایانه را برای كسب و تحلیل اطلاعات داشته باشد.

● در تعریف سواد تجدید نظر كنیم
با ورود به قرن ۲۱ میلادی و گذار از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی، سواد دیگر همان معنی كلاسیك توانایی خواندن و نوشتن را ندارد. بلكه مفهوم سواد، سواد الكترونیكی و به عبارتی توانایی استفاده از رسانه های الكترونیكی به خصوص اینترنت است و مؤلفه های دیگری را هم دربرمی گیرد. همین سطح سواد الكترونیكی و به روز شدن اطلاعات فارغ التحصیلان یكی از مهمترین چالش های كشورهای در حال توسعه از جمله ایران، در قرن ۲۱ به شمار می آید. چرا كه در جامعه اطلاعاتی كسی كه خواندن و نوشتن می داند و حتی فراتر از آن تحصیلات عالی دارد ولی به عنوان مثال نحوه استفاده از اینترنت را نمی داند باسواد تلقی نمی شود. همین امر تغییر بنیادین در نظام های آموزشی را می طلبد. در حالی كه در كشور ما هنوز تعداد رایانه نسبت به جمعیت بسیار كم است و هنوز دانش آموزان زیادی پیدا نمی شوند كه به رایانه دسترسی داشته باشند یا نحوه استفاده صحیح از رایانه را بدانند.

ماهرخ مرتضوی كارشناس تكنولوژی آموزشی می گوید: «رایانه و عصر اطلاعات نحوه تدریس و ارزشیابی و برنامه های درسی مدارس را تغییر داده و می دهد. در مدارس جدید دانش آموزان می آموزند تا انبوهی از اطلاعاتی را كه از اینترنت می گیرند پردازش كنند و از این اطلاعات در جهت یادگیری بیشتر استفاده كنند. همچنین آنها می توانند با منابع علمی جهان ارتباط برقرار كنند. در این شرایط اگر دانش آموزان ما سواد الكترونیكی نداشته باشند، نمی توانیم انتظار داشته باشیم كه در آینده همگام با تحولات جدید پیش بروند. چراكه تجار با سواد الكترونیكی می توانند بهتر تجارت كنند، كارمندان می توانند مهارت هایشان را افزایش دهند و مدیران دانش مدیریتشان را افزایش دهند.»

بنابراین اگر ما می خواهیم در دسته كشورهای پیشرفته باشیم و فرهنگ خود را اشاعه دهیم لازم است نهضت سوادآموزی الكترونیكی را جدی بگیریم و آموزش و پرورش سواد الكترونیكی را در سرلوحه اهداف خود قرار دهد. در درجه اول لازم است رایانه و اینترنت با قیمت ارزان در دسترس همه قرار بگیرد و همه رایانه را جزو وسایل ضروری منزل خود به شمار آورند و دانش آموزان در همه مدارس از جمله در مناطق محروم رایانه و اینترنت در اختیار داشته باشند. همچنین از آن مهم تر لازم است كه در درجه اول معلمان آموزش ببینند تا بتوانند خودشان از رایانه و اینترنت به بهترین وجه استفاده كنند و شیوه استفاده از رایانه و اینترنت و تحقیق را به دانش آموزان بیاموزند.

● آموزش مهارت های غیردرسی ضروری است
نظام های آموزشی بسیاری از كشورها هدف ایجاد مهارت های غیر درسی را برای ورود به بازار كار و افزایش آستانه تحمل و بردباری برای مواجهه با پیچیدگی های جوامع امروزی جدی می گیرند. اما با وجود گام هایی كه برداشته شده ما هنوز نتوانسته ایم آموزش های متناسب با فناوری های قرن ۲۱ را در نظام آموزش و پرورش مان لحاظ كنیم و همچنان جای خالی بسیاری از مباحث مربوط به مهارت های زندگی در نظام آموزشی ما به چشم می خورد. بعضی از این مهارت ها، مهارت هایی هستند كه هم در محیط كار و هم در زندگی روزمره و خانوادگی لازمند. به عنوان مثال می توان از مهارت حل مشكل، مهارت تحلیل و روابط عمومی نام برد. بنابراین از نظام آموزشی انتظار می رود حداقلی از مهارت هایی كه مردم به آنها نیاز دارند را آموزش دهد. با كاسته شدن از جمعیت دانش آموزی، نظام آموزشی می تواند در كلاس هایی كه از جمعیت آنها كاسته شده، مهارت هایی نظیر كار گروهی را به دانش آموزان آموزش دهد.

واقعیت این است كه بر اساس شیوه های جدید آموزشی دنیا، دیگر نظام های آموزشی انبوهی از اطلاعات ریز را آموزش نمی دهند و شیوه حافظه محوری را كنار گذاشته اند، بلكه توانایی حضور ذهن، تشخیص، انتخاب، استدلال و مشاركت را می آموزند. در عصر جدید كسانی كه می خواهند وارد بازار كار شوند باید توانایی مناظره، تمركز و گزینش اطلاعات را داشته باشند. به این ترتیب از این توانایی برخوردار می شوند كه به عنوان مثال با رجوع به اینترنت اطلاعات مورد نیازشان را تأمین كنند و خود را در هر زمانی با مقتضیات حرفه خودشان و یا هر حرفه جدیدی كه می خواهند وارد آن شوند وفق دهند.

مرتضی خلخالی كارشناس باسابقه آموزشی می گوید: «دانش آموزان باید مهارت جست و جوی منابع مورد نیاز و استفاده از داده ها و كتاب های مرجع و راهنما و امكانات رایانه و اینترنت را برای اندیشیدن و ابداع داشته باشند و فرصت های فراوانی را برای مشاهده، جست و جو، پیشنهاد طرح ها و اجرای آنها، ارزیابی شواهد و نتایج و استفاده از بازخوردها برای تعدیل مسیر در اختیارشان قرار دهیم.»

● می توان آموزش كارآفرینی را در كتاب ها گنجاند
در كشور ما مدتی است كه كارآفرینی اهمیت زیادی یافته است و بسیاری از دستگاه های دولتی و سازمان ها برنامه هایی را برای افزایش تعداد كارآفرینان تدارك دیده اند. منتها تجربه موفق سایر كشورها نشان می دهد كه برای پرورش انسان های كارآفرین باید مفاهیم مربوط به كارآفرینی به شكل پر رنگی در كتاب های درسی گنجانده شود. مدت هاست كشورهای پیشرفته به این نتیجه رسیده اند برای این كه نسل بزرگسال كارآفرینی پرورش دهند، باید آموزش كارآفرینی را از دوران كودكی و نوجوانی آغاز كنند. چراكه كودكی كه با پول و كسب و كار درست و شرافتمندانه آشنا می شود، در آینده نیز انسانی خلاق و پولساز خواهد بود. جامعه ما نیز به وجود چنین انسان هایی نیاز مبرم دارد.

ژاپن نخستین كشوری بود كه آموزش كارآفرینی را از مدرسه شروع كرد. به این ترتیب نوجوانان ژاپنی در دبیرستان های این كشور آموختند كه چگونه باید در حین تحصیل كار كنند و از كار خود سود به دست آورند. آنها به این ترتیب به جهش صنعتی كشورشان كمك كردند. این تجربه و تجربه موفق سایر كشورها نشان می دهد كه برای پرورش انسان هایی كارآفرین باید مفاهیم مربوط به كارآفرینی به شكل پررنگی در كتاب های درسی ایران نیز گنجانده شود.

از طرف دیگر هم برای این كه انسان های كارآفرینی داشته باشیم، باید به دانش آموزان كمك كنیم كه خلاقیت شان را حفظ كنند. روانشناسان می گویند كه بیشتر كودكان زیر ۵ سال ایرانی خلاق اند ولی فقط تعداد كمی از آنها بعد از ۵ سالگی خلاقیت شان را حفظ می كنند. این به معنای آن است كه نحوه آموزش و پرورش كودكان ما صحیح نیست. ما در خانه و مدرسه ذهن كودكانمان را با اطلاعات از پیش تعیین شده پر می كنیم و این رویه را تا پایان دوران مدرسه ادامه می دهیم. به این ترتیب كودكان و نوجوانان ما توانایی كشف، اختراع، استنتاج و نیز قوه خلاقیت شان را از دست می دهند. به این ترتیب نمی توانیم چنان كه باید افراد كارآفرین پرورش دهیم.

ایراد نوع آموزش ما در این زمینه این است كه از پیش تعیین شده است. در حالی كه كودكان خودشان باید به جست و جوی اطلاعات بپردازند و با محرك های گوناگون از جمله ارتباط با طبیعت، افراد و فیلم های مناسب مواجه شوند. موضوع دیگری كه در آموزش و پرورش كشورهای پیشرفته جدی گرفته می شود این است كه همه كودكان باید دوره پیش دبستانی را بگذرانند. در مهد كودك های این كشورها هم امكانات زیادی برای توسعه تفكر خلاق بچه ها ایجاد شده و برای هر گروه سنی محیط های بازی و اسباب بازی های ویژه مهیا شده است. مهدهای كودك در این كشورها، پرورش خلاقیت های ذهنی، مهارت های فیزیكی، مهارت های ارتباطی و گفتاری، خلاقیت و حس استقلال را هدف قرار داده اند. تمام اینها دست به دست هم می دهد كه از كودكان امروز، افرادی با ایده های نو و كارآفرینانه به وجود بیاید. در نهایت اجباری شدن آموزش پیش دبستانی از نیازهای مبرم نظام آموزش ما است.

البته شرط موفقیت تمام این برنامه ها معلمان هستند. معلمان باید به طور مداوم آموزش ببینند و مطمئن شویم كه با علاقه وارد این حرفه می شوند زیرا تا زمانی كه معلمان متحول نشوند، نمی توان امیدی به تغییر شیوه آموزش و پرورش داشت. حالا كه تعداد دانش آموزان كاهش یافته می توان به بازآموزی معلمان پرداخت و حتی آنها را به خارج اعزام كرد و یا از استادان خارجی برجسته دعوت كرد تا به معلمان آموزش دهند و به تحول در نظام آموزش و پرورش كمك كنند.

منبع: روزنامه ایران، ۱۷ مهر ۱۳۸۷

امروز در سطح بين‌المللي با اصطلاح ”مدرسه پيشرو“ مواجهيم. مدرسه پيشرو مدرسه‌اي است كه در آن نقش مدير، ساختار مدرسه، كاركردها و اصول و مباني حاكم بر آن به شكل نويني تعريف و بازسازي شده است.(1) 
مدرسه پيشرو مدرسه‌اي است كه مي‌تواند كاركرد خود را با توجه به نيازهاي روز جامعه و كودكان تغيير دهد و آن را ارزيابي كند. آنچه مدرسه پيشرو را از مدارس صنعتي متمايز مي‌سازد، تفاوت در ساختار و كاركردهاي مدرسه است. در رويكرد سنتي توجه همه به كميتهاست؛ بنابراين راه‌حل بيشتر مسائل در امكانات اقتصادي جست‌وجو مي‌شود ولي آنچه مدرسه پيشرو را مي‌سازد نگاه متفاوت به تعاملات درون نظام آموزشي، كيفيت برون‌داد‌هاي مدرسه‌ و نقش امكانات مالي در بهبود كيفيت آموزشي است. براساس اين نگرش، داشتن مدرسه پيشرو با وجود كمبود منابع مالي نيز امكان‌پذير است و حتي مدرسه‌اي كه در آن كامپيوتر نباشد، مي‌تواند شوق‌انگيز باشد. در رويكرد نوين، فناوري آموزشي پيچيده و گران‌قيمت ضامن بهبود كيفيت تلقي نمي‌شود بلكه كم‌ارزش‌ترين شيء پيرامون فرد، خانه، مدرسه، كلاس، معلم و دانش‌آموز نيز مي‌تواند يك وسيله كمك آموزشي باشد و فرد را در فرآيند ياددهي ـ يادگيري براي آموزشي اثربخش ياري دهد.

• ويژگيهاي مدرسه پيشرو 
اولين ويژگي مدرسه پيشرو توجه به همه ابعاد وجودي و شخصيتي دانش‌آموز در مدرسه است. مدرسه پيشرو مدرسه‌اي است كه ضمن آموزش مفاهيم پايه رياضي، علوم تجربي، زبان و علوم اجتماعي، جهت ايجاد فرصتهاي عملي، تمرين مهارتهاي لازم براي داشتن يك زندگي موفقيت‌آميز را با در نظر گرفتن تحولات اجتماعي به دانش‌آموزان بياموزد. چنين مدرسه‌اي در درجه نخست همگام با تحولات اجتماعي به ايجاد تغيير در ساختار و نحوه اداره خود مبادرت مي‌كند.

دومين ويژگي مدرسه پيشرو همگامي با تحولات اجتماعي است. البته مدرسه جزئي از نهادهاي اجتماعي است ولي ميان تأثيرپذيري صرف و منفعلانه و واكنش نشان دادن يا فعالانه برخورد كردن و كنش نشان دادن، تفاوت عمده‌اي وجود دارد. مدرسه‌اي پيشرو قلمداد مي‌شود كه بتواند پاسخگوي انتظارات جامعه و والدين باشد، براي آنها چشم‌اندازهاي نويني را مطرح كند و انتظارات آنها را به افقهاي جديدي متوجه سازد.

ويژگي سوم مدرسه پيشرو قابليت نوسازي و به روز كردن خود است. امروز جوامع به سرعت به سوي جهاني شدن(2) سوق مي‌يابند، يا به عبارت ديگر سوق داده مي‌شوند. در چنين موقعيتي مدرسه پيشرو بايد قادر به تربيت شهرونداني باشد كه ضمن علاقه‌مندي به مسائل جهاني، نسبت به تحولات آن واكنش نشان دهند. ضمن اينكه فرهنگ بومي خود را خوب بشناسند و به حد شايسته‌اي از جامعه‌پذيري و هويت‌شناسي رسيده باشند.

چهارمين ويژگي مدرسه پيشرو كاهش عوامل دروني مدرسه است كه باعث بيزاري كودكان از مدرسه مي‌شود. در مدرسه پيشرو مسائلي از قبيل افت تحصيلي، ترك تحصيل، گريز و عدم تعلق به مدرسه در بين دانش‌آموزان وجود ندارد؛ زيرا مدرسه براي آنها مكاني شوق‌انگيز است كه كودكان در آن با حوصله و علاقه به عمق مطالب پي مي‌برند و آنها را مي‌فهمند، تجربه مي‌كنند و با زندگي خود مرتبط مي‌سازند و از اين رو با علاقه به مدرسه مي‌آيند و با اكراه آن را ترك مي‌كنند. در ژاپن بيش از 30 درصد از برنامه‌هاي آموزشي دوره ابتدايي به دروسي چون هنر، موسيقي، كاردستي، ورزش، نقاشي، مهارتهاي خانه‌داري، فعاليتهاي ويژه مانند گردش علمي و تفريحي‌، برپايي جشنواره‌هاي فرهنگي،‌ هنري، ورزشي و … اختصاص يافته است. 
در اين كشور سي روز از سال تحصيلي به برگزاري جشنواره‌هاي مختلف اختصاص دارد كه همه دانش‌آموزان نيز فعالانه در آن مشاركت مي‌كنند.(3)

پنجمين ويژگي مدرسه پيشرو اين است كه درهاي خود را به روي جامعه مي‌گشايد و با آن تعاملي سازنده دارد. والدين مي‌توانند ضمن حضور در كلاس و مشاهده كلاس در مورد فعاليتهاي آموزشي فرزندانشان با معلم گفت‌وگو كنند تا بدانند كه چرا فرزندانشان در درسي ضعيف‌اند و … به عبارت ديگر، در مدرسه پيشرو نه تنها معلم و دانش‌آموزان بلكه والدين نيز در اداره و اجراي برنامه‌هاي آموزشي و درسي نقش مؤثري دارند.

• چگونه مدرسه پيشرو بسازيم؟ 
اولين شرط داشتن مدرسه پيشرو، نگرش و نگاه نو نسبت به برنامه‌هاي آموزشي است. برنامه‌هاي آموزشي در كنار درسهاي رايج به ويژه در دوره آموزش عمومي بايد مشتمل بر هنر، كاردستي، ورزش، گردشهاي تفريحي، علمي، موسيقي و … نيز باشد. در صورت وجود اين فعاليتها در مدرسه، دانش‌آموزان با اشتياق وارد مدرسه مي‌شوند؛ زيرا اين فعاليتها براي آنان شوق‌انگيز و شادي‌آور است.(4)

در مدرسه پيشرو، دانش‌آموزان نه تنها در فعاليتهاي آموزشي و درسي مشاركت فعال دارند بلكه در اداره مدرسه و حتي پرورش حرفه‌اي معلمان نيز شركت مي‌كنند. در يكي از شماره‌هاي مجله ”نشنال جئوگرافيك ورد“(5) ويژه كودكان در سال 1998 كودكي 11 ساله در پاسخ به اين سؤال كه ”به نظر شما بزرگسالان چه مطالبي را بايد بياموزند؟“ مي‌گويد: ”بزرگترها خيلي چيزها را مي‌دانند اما يك چيز را نمي‌دانند و آن اين است كه اگر به دقت به صحبتهاي ما گوش دهند خيلي چيزها از ما مي‌آموزند و ما مي‌توانيم به آنها خيلي چيزها ياد بدهيم“.(6)

دومين شرط داشتن مدرسه پيشرو تجزيه و تحليل برنامه‌هاي آموزشي با رويكرد نوين است. رويكرد سنتي به برنامه‌ريزي آموزشي، رويكردي سيستم‌گراست و به درون‌دادها توجه دارد؛ مثلاً وقتي از مسائل اساسي آموزش و پرورش سخن به ميان مي‌آيد، كمبود منابع مالي، نيروي انساني، فضاي آموزشي، وسايل كمك‌ آموزشي، جمعيت دانش‌آموزي و مسائلي از اين دست را حايز اهميت فوق‌العاده مي‌داند. آنها در اولويت نخست قرار مي‌دهد و كاستيهاي نظام آموزشي را نيز به آنها مربوط مي‌كند. در مقابل رويكرد نوين نتيجه‌گراست و به محصول و برون‌دادها توجه دارد و فرآيند ياددهي ـ يادگيري را مدنظر قرار مي‌دهد. در اين رويكرد فعاليتهاي مدرسه، برنامه‌هاي آموزشي، ساختار مدرسه و اينكه حاصل همه اين فعاليتها چيست و چه انساني از اين نظام بيرون مي‌آيد، مورد نظر است. در اين رويكرد، كيفيت آموزش اهميت ويژه‌اي دارد.

به بيان ديگر فقط اهميت ندارد كه كلاس درس در زير يك چادر يا در مكاني مدرن با تجهيزات كامل برگزار شود،‌ بلكه نكته مهم فعاليتهايي است كه در آن صورت مي‌گيرد، تعاملات انساني است كه آنها را مي‌سازد، روشهايي كه به كار گرفته مي‌شود و تأثيراتي است كه به همراه دارد. در رويكرد نوين به برنامه‌هاي آموزشي، دغدغه مسئولان آموزش و پرورش ميزان بهره‌گيري دانش‌آموز از فعاليتهاي كلاسي، ميزان مشاركت آنها در مدرسه، كلاس و تمرين مهارتهاي فردي و اجتماعي و به عبارتي مهارتهاي زندگي است. برپايه اين نگرش هر مشكلي ناشي از مسائل مالي نيست و با امكانات اقتصادي هم رفع نمي‌شود.

امروزه، بيش از هر چيز بر محصول و كاركرد نظام آموزشي تأكيد مي‌شود؛ بنابراين همه ما به بازسازي رويكردهاي خود به نظام آموزشي نيازمنديم تا مسائل و تواناييهاي آن را بار ديگر تعريف و سازمان‌دهي كنيم و از منظر نويني به آن بنگريم. براي تغيير در ساختار، كاركردها و بهبود كيفيت آموزشي مدرسه بايد قبل از ايجاد هرگونه تغييري، نگرشها و رويكردهاي خود را نسبت به تواناييها، نيازها و دشواريهاي آموزش و پرورش از نو بسازيم.

• پي‌نوشت منابع: 
1) H.j. Freiberg,(ed.), School climate: Meauring, Improring and sustaing Hea Lthy Learning Enviranments, (London: Falmer Press, 1999). 
2) Globalisation. 
3) سركار آراني، محمدرضا، 1382، اصلاحات آموزشي و مدرن‌سازي با تأكيد بر مطالعه تطبيقي آموزش و پرورش ايران، نشر روزنگار، چاپ اول، تهران. 
4) A., Harris, I. Jamieson and L. Rass, School Effectiveness and School Impvovement, (London: Pitman Publishing, 1996). 
5)National Geoqraphic World. 
6) C. Millsap, Kids Network National Geographic, Number 276, 1998.

ویژگی های آموزش نظام آموزش جهانی به عنوان وسیله یی برای ارائه دیدگاه گسترده آموزش پایه است. این ویژگی ها عبارتند از:

۱- آموزش جهانی، راهکارهای آزمایش شده یی را برای بهبود محیط یادگیری و غنی سازی یادگیری مطرح می کند. از این رو از ابزارهای یادگیری استفاده بهینه می شود و اهداف علمی، مهارتی، رفتاری و ارزشی به طور موثرتری شناخته می شود. تاکید بر تشکیل گروه های کاری، یادگیری مشارکتی، تقویت و اتکا به نفس، تنوع یادگیری و ایجاد یک محیط توام با بازی و سرگرمی در کلاس باعث تشویق دانش آموز، تقویت انگیزه آنان و در نهایت حصول نتایج بهینه در یادگیری های شناختی و تاثیرگذار به لحاظ اجتماعی خواهد شد. آموزش جهانی بر استدلال تنش میان دو مقوله امنیت (آسایش) و مبارزه (چالش) استوار است. نظام آموزش جهانی ابزار مناسبی برای پرورش شخصیت، نبوغ و توانایی های ذهنی و جسمانی کودکان و رعایت حق کودک در مشارکت فعالانه در بازی و فعالیت های تفریحی است.

۲- نظام جهانی ارائه کننده الگوها، چارچوب ها، دستورها و راهکارهای لازم برای تجدید نظر و اصلاح برنامه تحصیلی در سطوح و دوره های مختلف است. یکی از شیوه های موفق این برنامه تلفیق آن برنامه درس محور مرسوم با موضوعات نظام جهانی (از قبیل محیط زیست، برابری، بهداشت، صلح و حقوق بشر) است.

۳- سوم آنکه، گوناگونی تدریس و یادگیری در شیوه آموزش جهانی وسیله مهمی برای پیشبرد اصل برابری فرصت های یادگیری است. طبق نظریه شیوه یادگیری، همه دانش آموزان روش های یادگیری خاصی را ترجیح می دهند. به عبارت دیگر هر شیوه یادگیری برای بعضی آسان و مطلوب، برای بسیاری به نسبت رضایتبخش و برای بقیه نامطلوب است. مشکل اساسی روش تدریس سنتی آن است که برای عده یی مثمر ثمر و برای عده یی مخرب است. در صورت کاربرد مستمر، بی حساب و یکنواخت روش های سنتی انتقالی عده بسیاری فرصت پیشرفت در یادگیری را نخواهند یافت. حال چنانچه روش های تدریس و یادگیری فاقد تنوع کافی باشد، هرگز فرصت تحقق آرمان آموزش برای همه میسر نخواهد شد. در یک شیوه تک روشی که ویژگی ها، علایق، قابلیت ها و نیازهای منحصر به فرد افراد را در نظر نگیرد، تحقق اصل بهره مندی هر کودک از تعلیم و تربیت مخدوش خواهد شد. این مهم ترین علت کاربرد روش های یادگیری گوناگون و متنوع از سوی مجریان و مربیان آموزش جهانی به شمار می رود.

۴- نظام آموزش جهانی به طور مستقیم و غیرمستقیم موضوع پایین بودن کیفیت تدریس را که با دست کم گرفتن استعداد دانش آموز و راندمان وی همراه است، مطرح می کند. آموزش جهانی از طریق ارائه برنامه های توسعه حرفه یی، امکان آشنایی معلمان با شیوه های یادگیری تعاملی و تجربی را فراهم می سازد ( نخست معلمان در مقام شرکت کننده در دوره های آموزشی و بعد در مقام مجری و اشاعه دهنده ). معلمان شرکت کننده در این طرح به کسب آگاهی در زمینه های ذیل دست می یابند؛
- استنباط تازه یی از نقش خویش 
- شناخت استعدادهای بالقوه دانش آموزان و ارزیابی دقیق آمادگی آنان برای یادگیری و مسوولیت پذیری 
- «یادگیری »، فرآیندی انگیزشی و لذتبخش است. 
- ایمان راسخ به اهمیت حرفه خویش

۵- شیوه های یادگیری مورد نظر نظام آموزش جهانی گسترده و هدف آن اشاعه یادگیری مستمر مادام العمر است. دانش آموز باید چگونه یادگرفتن را بیاموزد. آموزش جهانی با تاکید بر یادگیری به عنوان یک جریان خود هدایتی و نیز احترام به تجربیات و دیدگاه های شخصی دانش آموزان در کلاس اساس یادگیری مادام العمر را پایه ریزی می کند.

۶- آموزش جهانی با ترویج دگرگونی، آموزشی، فراتر از مرز کلاس و چارچوب برنامه تحصیلی ارائه می دهد. اصلاح و غنی سازی نظام آموزش پایه صرفاً در کلاس تحقق نمی یابد بلکه در کل مدرسه و جامعه نیز دیده می شود. علت این امر که والدین اغلب ارزش آموزش کودکان خود را درک نمی کنند شاید بدین جهت باشد که تجربه های دوران تحصیل خودشان چندان رضایتبخش نبوده است. آموزش جهانی در ارتباط با فرآیندهای دگرگونی کامل مدارس و تقویت مشارکت های همه جانبه در نظام آموزشی و مشارکت میان جامعه و مدرسه تجربیات و تخصص های قابل ملاحظه یی اندوخته است.

۷- ارزیابی فرآیندهای تغییر در قالب نظام آموزش جهانی تدوین شده است. این موضوع با توجه به تاکید بر لزوم ارزیابی عملکرد هر یک از دانش آموزان، اثربخشی ارائه آموزش پایه و برآوردن نیازهای پایه دارای اهمیت است. ابزارهای کاربردی مربیان آموزش جهانی برای ارزیابی ماهیت کیفی دارد، ولی از شیوه های کمی نیز استفاده می شود. در طول اجرای پروژه آموزش جهانی دامنه متنوعی از ابزارهای بازخورد و ارزیابی به کار گرفته شده است.

منبع: روزنامه اعتماد، ۳ مهر ۱۳۸۷

اگر امروز زن و شوهرهایی را می‌بینیم که علی‌رغم عشق و عاطفه کافی نسبت به هم، قدرت برقراری ارتباط صحیح عاطفی و زناشویی ندارند، باید به زمان کودکی و نوجوانی آنها بازگردیم. زمانی که نخستین پایه‌های تربیت روانی و عاطفی فرد گذاشته می‌شود و اگر از همان زمان این پایه‌ها به درستی گذاشته نشود، ممکن است فاجعه بزرگی در انتظار خانواده‌ها و جامعه‌مان باشد. مدرسه نه تنها فارسی و ریاضی بلکه می‌تواند موضوعات بسیار گسترده‌تری را نیز به فرزندان ما به صورت مستقیم و غیرمستقیم آموزش دهد. از جمله این موارد آموزش مسایل مرتبط با سلامت جنسی است. در مورد این موضوع و نقش مشاوران در این زمینه با دکتر رهنما، روان شناس و عضو هیأت علمی‌ دانشگاه شاهد و پژوهشگر کلینیک سلامت جنسی خانواده گفتگو کردیم...

مشاوران مدارس به چه شکل می‌توانند در امر سلامت جنسی نقش داشته باشند؟ آیا اصلا آنها این صلاحیت را دارند که وارد حیطه خطیر آموزش سلامت جنسی شوند؟

بخشی از وظایف مشاور در مدارس، دادن همین آگاهی‌ها است. یکی از روش‌های موثر نیز همین بحث‌های عمومی ‌و آگاهی بخشی کلی است که قدم اول پیشگیری به حساب می‌آید و بحثی است که همه به آن نیاز دارند و البته قبل از زمانی که فرد مشکل جنسی پیدا کند. به ویژه اینکه در جامعه ما مسایل جنسی حالت تابو دارد. این آگاهی بخشی را می‌شود در قالب آموزش‌های رسمی‌ و با بهانه قرار دادن مسایلی که حتما باید آموزش داده شود، مثل ایدز یا بحث اعتیاد، مطرح کرد چون مسایل جنسی مسایلی هستند مرتبط با سایر جنبه‌های زندگی. می‌تواند مشاوره‌های فردی باشد یا مشاوره‌های گروهی یا آموزش‌های گروهی برای دانش‌آموزان راهنمایی یا دبیرستان و یا انتشار بروشورهایی که خود مشاور می‌تواند در این زمینه تهیه کرده باشد. البته هر مشاوری در مدرسه به عنوان اینکه مشاور است نمی‌تواند مسایل جنسی را آموزش دهد، ممکن است لازم باشد از مشاور دیگری دعوت شود که آموزش‌هایی دیده و با مسایل آشناست. این یک بعد قضیه هست یعنی بعد عمومی ‌مساله است که به پیشگیری برمی‌گردد.

وقتی دانش‌آموزی در مدرسه دچار مشکلی شده است، مشاور به چه شکل می‌تواند کمک کند؟

بله، این بعد دوم قضیه است که می‌توان آن را جنبه «درمان»، در مقابلپیشگیری، نامید و بر می‌گردد به زمانی که مساله شدت پیدا کرده باشد و در این حالت باید اقدامات درمانی نیز صورت گیرد. برمی‌گردد به زمانی که مساله حاد می‌شود که به درمان می‌رسیم. به عنوان مثال، زمانی که نوجوان دچار انحراف اخلاقی شده و یا به ایدز و اعتیاد مبتلا شده باشد یا آنجایی که دیگر مشاور باید اقدامی انجام دهد. معمولاً در اینجا باید اقدام کلینیکی گسترده‌تری صورت بگیرد، مشاور باید فرد را به روان پزشک، روان شناس بالینی یا مددکار اجتماعی که می‌تواند رابط بین مدرسه و خانواده باشد، معرفی کند که این مستلزم این است که مشاور با متخصصان بالادستی خود ارتباط داشته باشد. دانش آموز را ارجاع بدهد و بعد پیگیری کنند چون ممکن است فردی را که معرفی کرده نیاز به بستری یا پیگیری‌های عمیق‌تر داشته باشد. ما در این زمینه هم نیاز به برنامه‌ریزی‌های بیشتری داریم.

بعضی معتقدند مطرح کردن این صحبت‌ها و موضوعات مرتبط با سلامت جنسی، برای بچه‌ها و دانش آموزان مشغولیت‌های ذهنی پیش از موعد ایجاد می‌کند و در نتیجه نباید خیلی به بچه‌ها اطلاعات داد. نظر شما چیست؟

ما می‌گوییم یک حد میانه را باید رعایت کرد. این نگرانی درست است اما به خاطر این نگرانی، ما نمی‌توانیم اطلاعات اساسی و موردنیاز فرزندان‌مان را به آنها ندهیم چون در این صورت حس کنجکاوی باعث می‌شود که پاسخ آن را از منابع ناسالم و حتی منحرف‌کننده جستجو کند. ما آن طرف قضیه را هم باید ببینیم. ضمن اینکه باید هوشیار باشیم که اگر در این سن، اطلاعات لازم را به نوجوانان مطابق با جنسیت و سن وی به آنها ندهیم، آنها در زمان بزرگسالی دچار اختلالات روحی و روانی و حتی تربیتی می‌شوند و علاوه بر آن، احتمال اینکه بتواند زندگی سالم و موفقی در آینده داشته باشند،‌ کم می‌شود اما نکته در اینجاست که باید مسایل را به‌ تدریج و درجای خود و به میزان لازم به بچه‌ها منتقل کنیم و شرط لازم هم این است که مشاور ارتباط صحیحی با بچه‌ها برقرار کرده باشد تا در موقع لزوم، بتواند به او آموزش هم بدهد و سوالات وی را به‌طور مناسب پاسخ دهد.

و این آموزش‌ها دقیقا از چه سنی باید شروع شود؟

معمولا در روان شناسی می‌گوییم وقتی که خود فرد می‌آید سوال می‌پرسد، بهترین و مناسب‌ترین سن برای دادن آموزش است. آنجا باید به صورت درست جواب بدهیم و در کنار پاسخ به سوال، مطالب دیگری که لازم است را نیز به او منتقل کنیم.

چه باید کرد؟

باید توجه داشته باشیم که ما از طریق آموزش زمینه را برای تغییر نگرش ایجاد می‌کنیم. در واقع آموزش وسیله است و تغییر نگرش می‌شود هدف. نگرش مورد نظر ما این است که افراد بدانند که سلامت جنسی بخشی از بهداشت روانی خود آنهاست. چون تغییر نگرش در سنین بالاتر خیلی مشکل است. نکته دوم این است که در هر مرحله‌ای باید بخشی از مسایل را آموزش داد تا آموزش یک روند و سیر طبیعی پیدا کند ولی اگر یک دفعه این آموزش‌ها بخواهد هجوم بیاورد، فرد مشکل پیدا می‌کند. نکته سوم اینکه در آموزش مسایل جنسی قرار نیست که ما فقط به بحث رابطه جنسی بپردازیم. مسایل پیرامونی مثل برقراری رابطه یا حریم خصوصی، این موارد هم بخشی از تربیت جنسی فرد است که در برخی از موارد باید از سنین پایین‌تر به آن پرداخته شود.

جای بعضی آموزش‌ها در پیش دبستانی و دبستان است. از جمله اینکه در این سن، بچه‌ها باید به تدریج حریم‌ها را یاد بگیرند و آن وقت است که آموزش ما یک روند طبیعی پیدا می‌کند و اینکه اجازه ندهند که هر کسی لمسشان کند. این موارد را باید به بچه آموزش داد، در قالب‌های جذاب و متناسب باید با توجه به سن کودک یا نوجوان به وی آموزش داد؛ مثلا به شیوه‌هایی از قبیل نمایش، داستان، بازی‌های عروسکی با کودک.

از سوم دبستان تا اول راهنمایی، دوره نهفتگی است، یعنی به صورت موقت مسایل جنسی برای فرد مشغولیت ایجاد نمی‌کند. در این دوره آموزش‌های لازم به صورت تدریجی و به شکلی که تابوی آن برای فرد شکسته شود، لابه‌لای مسایل اخلاقی باید آموزش داده شود اما اگر یک دفعه این آموزش بخواهد هجوم بیاورد، ذهن کودک به هم می‌ریزد. در آموزش مسایل جنسی قرار نیست که ما فقط به بحث رابطه جنسی بپردازیم، مسایل پیرامونی مثل برقراری رابطه یا حریم خصوصی نیز باید آموزش داده شود.

تا این سن، یعنی قبل از بلوغ و قبل از رفتن به دبیرستان نیز آگاهی دادن به صورت عمومی ‌و غیرمستقیم انجام می‌شود اما وقتی می‌رسند به سن دبیرستان و بلوغ، باید برخی موارد دیگر به صورت مستقیم برای آنها مطرح شود که شامل مواردی مانند آموزش مهارت‌های ارتباطی، مثل مهارت برقراری رابطه با جنس مخالف و راه‌های ارضای صحیح عاطفی و تهدیدهای موجود در این زمینه می‌باشد که می‌تواند از آن حالت آگاهی بخشی عمومی فراتر رود.

ما باید همه کمک کنیم. اگر بخواهیم از آسیب‌هایی مثل ایدز و یا انحرافات اخلاقی در جامعه خود به دور باشیم یا سازگاری زندگی زناشویی را بالا ببریم، اگر بخواهیم پدران و مادرانی داشته باشیم که آنها هم به نوبه خود فرزندان سالمی تربیت کنند و فرزندان سالمی ‌داشته باشند، همه باید عزم داشته باشند، از والدین، مسوولان مدرسه، دانشگاهیان، صاحب‌نظران و مسوولان کشوری، همه و همه و این عزم باید تدوام داشته باشد، نه اینکه یک دفعه موجی بیاید که برود و باز بعد از مدتی همه فراموش کنند. این آموزش‌ها باید نهادینه شوند. اگر غفلت کنیم، مشکلاتی جدی خواهیم داشت. مدارس نقش ویژه‌ای در این خصوص دارند چون بین 6 تا 18 سالگی فرزندان ما بهترین سال‌های عمرشان را در مدرسه می‌گذارانند. اگر این فرصت را در مدرسه از دست بدهیم، وقتی که به دانشگاه می‌رسند، دیگر می‌شود تهدید.

منبع: گروه سلامت سیمرغ

هر مدرسه‌اي به مثابه يك كشتي است كه بايستي هدفي را دنبال كند.مدرسه‌اي كه دماغه‌ كشتي خود را در جهت مشخص نگرفته است در درياي مواج سرگردانخواهد ماند. ابتدايي‌ترين و اصلي‌ترين كاركرد يك رهبر آموزشي، داشتن چشم‌اندازي ازآينده و انتقال اين چشم‌انداز به مربيان، والدين، دانش‌آموزان و جامعه است.مدرسه‌اي كه فراتر از ملاك نمره، افزايش درصد قبولي، كنكور تيزهوشان و... معياري ندارد مثل جزيره‌اي تنها و دور افتاده از بطن اجتماع و تحولات شتابنده جامعهپيراموني و جامعه جهاني، دانش‌آموزي به جامعه تحويل خواهد داد كه «ناتوان از زندگيكردن» است.مدرسه‌ اثربخش ابتدا آينده را تصور مي‌كند و سپس آن را مي‌سازد و در اينزمينه بيشترين نقش را به خود دانش‌آموزان مي‌دهد تا با هدايت و حمايت اوليا ومربيان بتوانند براي زندگي در شرايط جديد جامعه خود را مهيا سازند.

برنامه‌ريزي استراتژيك، داشتن اهداف ساليانه، ماهيانه و روزانه، آموزشمديريت زمان، استفاده از گروه‌هاي تخصصي، بهره‌گيري از اساتيد دانشگاه‌ها، استفادهاز منابع عظيم اطلاعاتي از جمله اينترنت و آموزش فرهنگ استفاده صحيح از اين منابع وبسياري ديگر مي‌تواند مدرسه را نه به عنوان بخشي منفعل و منفك، بلكه به عنوانجلودار، موتور محركه و در نهايت گنجينه ذخاير و ثروت اصلي يك جامعه قرار دهد. تحصيلتوأم با «اشك» با يادگيري به همراه «لذت» تفاوتي اساسي دارد. در مدرسه‌اي كه بذراعتماد كاشته شود، ميوه مشاركت چيده مي‌شود. مدرسه در نظام آموزشي اسلامي مكانافزوده شدن است نه كاسته شدن، مدرسه مكاني است براي خوديابي و خودسازي. مدرسه با آشنا ساختن دانش‌آموزان با مجموعه توانايي‌هاي خود آنها را صاحباعتماد به نفس بالا، اهل ريسك حساب شده، عملكرد خردمندانه، تفكر علمي، بينش انتقاديو در نهايت خداجو بار مي‌آورد.

مدرسه‌اي كه روي نقاط ضعف دانش‌آموزان دست مي‌گذارد مثل باغباني است كه به‌جايبذرهاي مفيد و سالم علف‌هاي هرز را پرورش مي‌دهد. مدرسه مكان كرامت‌بخشي به انسان‌هاست، در مدرسه مطلوب، مدير آموزشي نه‌فقطرهبر آموزشي است، بلكه يك رهبر اخلاقي است كه در مدرسه تحت هدايت او معلم، از ياددادن، دانش‌آموز از يادگرفتن، والدين از مشاركت و خود مدير از هدايت مجموعه لذتمي‌برند.در مدرسه اثربخش به تفاوت‌هاي فردي افراد با احترام نگريسته مي‌شود و هر كسيآن‌گونه‌اي كه «هست» پذيرفته مي‌شود تا آن‌گونه كه مي‌بايست «ساخته شود» را، خودداوطلبانه بپذيرد و در آن مسير با اوليا و مربيان همكاري كند. در مدرسه اثربخش فضايمثبتي بر جريان‌ ياددهي- يادگيري حاكم است و هيچ چيز از جمله مدرك تحصيلي، امتحان،نمره و... نمي‌تواند جايگزين منزلت والاي «انسان» شود.هيچ‌چيز به اندازه اصل مشاركت در تصميم‌گيري‌ها نمي‌تواند باعث آزاد شدنانرژي همكارانه افراد به‌ويژه اوليا، مربيان و دانش‌آموزان در جهت رسيدن به اهدافنظام آموزشي شود.  هرچه ميزان اطلاعات افراد از جريانات و تصميم‌گيري‌هاي مدرسهافزايش پيدا مي‌كند انگيزه آنها براي حل مشكلات مدرسه بيشتر مي‌شود. رهبران آموزشيموفق به دنبال ساختن كانال‌هاي ارتباطي و تعاملي با اوليا، جامعه، رسانه‌ها، مربيانو دانش‌آموزان هستند كه تا جريان اطلاعات، در اين كانال‌ها به‌راحتي رد و بدل شده وافراد اندوخته‌هاي عقلي و بضاعت تجربي خود را در اختيار مدرسه قرار دهند.

 مدرسه سالم همان مدرسه‌اي  است كه نقشه‌هاي ذهني گذشته را به چالش مي‌كشد، ملاكشخصيت‌دهي و ارزش افزوده را به‌جاي «نمره افزوده» مي‌گذارد، به‌جاي فشار بر يادگيري «كشش» در يادگيري ايجاد مي‌كند. در مدرسه سالم همه افراد اعم از كاركنان، اوليا ودانش‌آموزان يادگيرنده مي‌شوند و همه از هم مي‌آموزند، افراد با هم عهد و پيمانمي‌بندند كه اطلاعات را به دانش و دانش را به معرفت تبديل سازند.در اين مدرسه اوليا و مربيان بيشتر از خود دانش‌آموزان به يادگيري علاقه نشانمي‌دهند و مي‌آموزند با آموزش بيشتر نه‌فقط به تربيت بهتر دانش‌آموزان كمك كنند،بلكه با بيشتر آموختن رمز بهتر زندگي كردن را نيز بيابند.

منبع: همشهری آنلاین.