شخصیت معلم

معلم نماینده ی محتوای درسی و مدرسه است . دانش آموزان اغلب تمایل خود را برای یک موضوع درسی به معلم و روش آموزش آن درس ربط می دهند . به نظر می رسد شور و اشتیاق و قابلیت های معلم در ارایه ی یک محتوا می تواند به دانش آموزان منتقل شود . ویژگی های شخصیتی معلم یکی از اولین مجموعه ویژگی هایی است که باید در یک معلم موثر جست و جو کرد . بسیاری از جنبه های آموزشی موثر قابل پرورش و ترویج است اما تغییر در شخصیت فرد مشکل است .

شاخص های مثبت

·          مسئولیت کلاس و موفقیت دانش آموز را به عهده می گیرد .

·          در تدریس از تجربیات شخصی خود مثال می زند .

·          احساسات شاگردانش را درک می کند .

·          ارتباطات روشن و واضح برقرار می کند .

·          به اشتباهات خود اقرارمی کند و فوراٌ آن ها را اصلاح می کند .

·          درباره ی روش کار به تعمق و تفکر می پردازد .

·          حس شوخ طبعی از خود بروز می دهد .

·          لباس های مناسب موقعیتش می پوشد .

·          اعتماد و احترام متقابل را حفظ می کند .

·          منظم است و در عین حال انعطاف پذیر و خودجوش است .

·          نسبت به موقعیت ها و نیازهای دانش آموزان پاسخ گو ست .

·          از تدریس لذت می برد و انتظار دارد که دانش آموزان از یادگیری لذت ببرند .

·          در موقعیت های تناقض برانگیز به راه حل برنده – برنده توجه دارد .

·          به سئوال ها و اظهار نظرهای دانش آموزان با دقت گوش می دهد .

·          به دانش آموزان حتی در موقعیت های دشوار با احترام پاسخ می گوید .

·          همواره انتظارات بالا برای پیشرفت را به دانش آموزان منتقل می کند .

·          با تک تک دانش آموزان گفت و گو می کند .

·          با دانش آموزان با برابری و عدل رفتار می کند .

·          در خارج از کلاس با دانش آموزان گفت و گو می کند و ارتباط دو طرفه ی مثبت دارد .

·          در خارج از کلاس برای تک تک دانش آموزان یا گروه های کوچک آنان وقت صرف می کند .

·          در تمام اوقات رفتار حرفه ای خود را حفظ می کند .

·          دانش آموزان را با نام آن ها صدا می زند .

·          آهنگ و بلندی صدایش مناسب است .

شاخص های منفی شخصیتی در تدریس غیر موثر

·          اعتقاد دارد که تدریس صرفاٌ یک شغل است .

·          معمولاٌ دیر به مدرسه و کلاس می رسد .

·          در کلاس مشکلات انضباطی دارد .

·          نسبت به فرهنگ و پیشینه ی دانش آموزان حساسیت ندارد .

·          نسبت به دانش آموزان تعصب مثبت یا منفی نشان می دهد .

·          در طول کلاس بیش از کار با دانش آموزان به تکالیف کتبی آنان رسیدگی می کند .

·          والدین از آن چه در کلاس می گذرد اظهار نارضایتی می کنند .

·          از کلام نامناسب استفاده می کند .

·          دانش آموزان  را تحقیر می کند یا مورد تمسخر قرار می دهد .

·          بدون هیچ دلیل مشخصی ، تدافعی رفتار می کند .

·          با دانش آموزان رفتار ستیزه جویانه دارد .

·          فاقد مهارت های حل تعارض است .

·          برای آن چه در کلاسش اتفاق می افتد ، قبول مسئولیت نمی کند .

سازماندهی آموزش و ج هت دهی به آن

در بسیاری از مدارس از معلمین خواسته می شود که طرح درس های هفتگی را ارایه دهند . این طرح درس ها معمولاٌ به تدابیری برای سبک های یادگیری و نیازهای متفاوت دانش آموزان توجه  دارد . هم چنین در این طرح درس ها به گوناگونی روش های آموزشی  نیز توجه می شود . توجه به این نکته حایز اهمیت است که یک طرح درس ، تام و تمام نیست و صرفاٌ توصیفی از آن چیزی است که در کلاس باید رخ دهد . بنا بر این یک طرح درس خوب تضمین کننده ی آموزشی با کیفیت مناسب نیست ولی یک طرح درس ضعیف به طور حتم به آموزشی غیر موثر منجر می شود .

شاخص های مثبت

·          برای هر روز مدرسه یک طرح درس نوشته می شود .

·          دانش آموزان طرح روزانه را می دانند زیرا فهرست اهداف و فعالیت ها به آن ها ارایه می شود .

·          ارزیابی دانش آموزان و داده های تشخیصی در دسترس هستند .

·          نمونه ی کارهای دانش آموزان در دسترس هستند و بررسی می شوند .

·          طرح درس ها با راهنمای تقسیم بندی برنامه ی درسی مطابقت دارد .

·          ارزشیابی های معلم ساخته با راهنمای برنامه ی درسی هماهنگ هستند .

·          طرح درس ها دربرگیرنده ی اهداف یادگیری تدوین شده در آموزش و پرورش هستند .

·          طرح درس ها به وضوح اهداف را بیان می کنند .

·          طرح درس ها شامل مواد آموزشی در دسترس هستند .

·          طرح درس ها شامل فعالیت ها و استراتژی هایی است که بتواند دانش آموزان با توانایی های متفاوت را فعال کند .

·          طرح درس ها به انواع سبک ها و هنجارها ی یادگیری می پردازد .

·          طرح درس ها شامل تدابیر لازم برای رفع نیازهای خاص دانش آموزان است .

·          استانداردهای وزارتی در کلاس نصب می شود .

·          طرح درس ها شامل اطلاعات گام به گام است .

·          طرح درس ها برای مواقع اضطراری و جانشین شدن ، به راحتی در دسترس هستند و شامل اطلاعات لازم برای اداره ی کلاس در این مواقع می باشند .

شاخص های منفی سازماندهی آموزش و جهت دهی به آن

·          تعداد طرح درس های آنان بسیار کم است و یا اصلاٌ وجود ندارد .

·          ارزشیابی دانش آموزان و داده های تشخیصی در دسترس نیستند .

·          هیچ ارتباطی بین داده های ارزشیابی و طرح درس ها مشاهده نمی شود .

·          هیچ گونه تمایزی در آموزش قایل نمی شود .

·          طرح درس ها با راهنمای برنامه ی درسی و اهداف یادگیری تدوین شده در آموزش و پرورش هماهنگی ندارد .

·          فعالیت هایی انتخاب می شوند که به اهداف یادگیری مربوط نیستند .

·          برای پیش بینی مسایل بالقوه و ناشناخته طرح و برنامه ای وجود ندارد .

·          عمدتاٌ طرح درس ها شامل متن کتاب درسی یا تمرین است .

·          دانش آموزان درگیر یادگیری نمی شوند .

·          طرح درس ها به سبک های گوناگون یادگیری دانش آموزان نمی پردازد .

·          طرح درس ها با نیازهای ویژه ی دانش آموزان انطباق ندارد .

·          اطلاعات گام به گام در طرح درس قابل تشخیص نیستند .

·          طرح درس ها  آشفته و بدون نظم هستند .

·          طرح درس ها کوتاه و بریده بریده هستند و انتقال آرام از فعالیتی به فعالیت دیگر در نظر گرفته نمی شود .

·          الگوی حاکم بر کلاس  ضعیف یا عدم ثبات در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است .

·          طرح درس های اضطراری در دسترس نیست .

·          مواد آموزشی برای معلمین جانشین در دسترس نیست . ( لیست حضور و غیاب ، روال های کلاس ، طرح درس ها ) .

اجرای آموزش

آموزش موثر حاصل ترکیب مدیریت خوب کلاس ، سازماندهی ، طراحی موثر و ویژگی های شخصیتی معلم است . ارایه ی مواد درسی به دانش آموزان در کلاس و فراهم کردن تجاربی برای آنان تا با مواد درسی ارتباطی واقعی ایجاد کنند ، حیاتی است . معلم موثر مانند یک  رهبر ارکستر سمفونی که بهترین اجرا را از هر نوازنده برای تولید صوتی زیبا به کار می گیرد ، تسهیل کننده ی کلاس است . در کلاس درس هر یک از دانش آموزان در محیط مثبت کلاس که حمایت کننده ، چالش برانگیز و پرورش دهندهی اهداف آموزشی است ، به آن اهداف نایل می شود . بهترین طرح درس در غیاب عامل مدیریت کلاس و یا عدم وجود رابطه ی صمیمی معلم با دانش آموزان ، از کارایی بسیار کمی برخوردار خواهد بود . اجرای آموزش مانند اجرای نمایش است که در آن همه ی عوامل پشت صحنه پنهانند و حضار فقط ، صحنه ی نمایش را می بینند .

شاخص های مثبت در اجرای آموزش

·          از سوال های دانش آموزان برای جهت دادن به درس استفاده می کند .

·          از پیش آزمون برای جهت دادن به آموزش استفاده می کند .

·          از عوامل یک تدریس موثر استفاده می کند .

·          برای استفاده ی بیشتر از زمان از روال های ثابت استفاده می کند ( برای مثال ، دانش آموزان دارای نقش هایی برای انجام کارها می باشند ، مانند پخش کردن مواد آموزشی بین بچه ها که معلم مجبور نباشد فرایند تدریسش را متوقف کند ) .

·          استراتژی های سطوح بالاتر تفکر  را در هم می آمیزد .

·          برای فعال کردن دانش آموزان از استراتژی ها و فعالیت های مختلفی استفاده می کند .

·          تعداد زیادی از دانش آموزان را به طور مستمر در کلاس فعال می کند .

·          مطابق با نشانه  ها یی که از دانش آموزان می گیرد ارایه و سرعت درس را تنظیم می کند .

·          از تمام فضای کلاس به نحو موثری استفاده می کند .

·          کلاس به جای معلم محور ، دانش آموز محور است .

·          بازخورد ( کلاسی ، غیر کلاسی و کتبی ) ارایه می دهد .

·          تکالیف درسی بر اساس اهداف طراحی می شود .

·          به دانش آموزان در طراحی برای انجام تکالیف منزل کمک می کند .

شاخص های منفی در اجرای آموزش

·          مواجه با مشکلات رفتاری دانش آموزان می شود .

·          دانش آموزانی منفعل دارد . ( برای مثال : کسل ، حواس پرت ، خواب آلود ) .

·          عملکرد دانش آموزانش در کلاس و در ارزیابی ها ضعیف است .

·          برای کارهای کلاسی ، پروژه ها و فعالیت ها ، دستورالعمل های مبهم ارایه می دهد .

·          به علایم و سرنخ هایی که دانش آموزان می دهند و نشانه ی غیر موثر بودن آموزش است بی توجه است .

·          فاقد روش های متفاوت آموزشی است .

·          فردی کردن آموزش برایش مشکل است .

·          از مواد و واژگان تاریخ گذشته ، استفاده می کند .

·          توصیه هایی را که همکاران یا سرپرستانش گوشزد می کنند ، نمی تواند اجرا کند .

·          به دانش آموزانش می گوید  « درس را یاد بگیرید » .

·          از استراتژی های به روز و بهترین روش ها استفاده نمی کند .

·          از مثال های ضعیف و کلام نا مناسب استفاده می کند .

·          انتقال از یک فعالیت به فعالیت دیگر یا یک درس دیگر را به کندی انجام می دهد .

نظارت بر پیشرفت و توان بالقوه ی دانش آموزان 

معلمین موثر درباره ی نوع عملکرد هر یک از دانش آموزان کلاسی که درس می دهند  ، درک مشخصی دارند ، آن ها از روش های اندازه گیری رسمی و غیر رسمی گوناگونی استفاده می کنند تا تسلط دانش آموزانشان را بریک مفهوم یا مهارت ، کنترل و ارزیابی کنند .  وقتی که دانش آموزی مشکل دارد ، معلم آن بخش از دانش یا مهارتی که دانش آموز را به دردسر انداخته است هدف قرار می دهد و برای پر کردن آن شکاف کارهای ترمیمی لازم را انجام می دهد . در واقع یک معلم موثر به دانش آموزان کمک می کند تا بتوانند عملکرد خویش را ارزیابی کنند . به این معنا که به آن ها در فراشناخت یاری می رساند . از آن جا که مسئولیت نهایی متوجه معلم است ، مستند کردن پیشرفت و عملکرد دانش آموز باید محقق شود . معلم موثری که دانش آموز را  مشاهده کرده و با وی کار کرده است توان بالقوه ی او را  درک می کند ، او را تشویق به  بهتر شدن می کند و برایش انگیزه ای را فراهم می کند تا وی در زمان لازم تلاشی پیگیر از خود نشان دهد .

شاخص های مثبت در نظارت بر پیشرفت و توان بالقوه ی دانش آموزان

·          دانش آموزان را قادر می سازد  تا مسیر عملکرد خویش را دنبال کنند .

·          به تکالیف نمره می دهد .

·          بازخورد شفاهی و کتبی ارایه می دهد .

·          پیشرفت دانش آموزان و دستاوردهای آنان را مستند می کند .

·          تصمیمات آموزشی را بر اساس تحلیل داده های مربوط به پیشرفت تحصیلی دانش آموزان اتخاذ می کند .

·          برای کمک به دانش آموزان و تشویق آنان در کلاس گردش می کند .

·          پیش آزمون می گیرد و نتایج آن را تبدیل به نمودار می کند .

·          ارزیابی های چند گانه را بررسی می کند تا تعیین کند که آیا دانش آموز به مهارت مورد نظر تسلط پیدا کرده است یا نه ؟

·          ارتباط با اولیا را ثبت  می کند .

·          از طرح های پیشنهادی دانش آموزان استفاده می کند و گزارش اجرای آن طرح ها را ثبت می کند .

·          جلسات تیم ها و جلسات معلم با دانش آموزان را ثبت می کند .

·          مرتباٌ  ارزشیابی می کند .

·          از روش های ارزیابی متنوعی استفاده می کند .

·          برای تکالیف ، تولیدات و پروژه های دانش آموزان از معیارهای توصیفی استفاده می کند .

·          بر اساس تحلیل ارزشیابی ها ، آموزش متفاوت ارایه می دهد .

·          در آزمون ها برای دانش آموزانی که نیازهای خاص دارند ، تمهیداتی به کار می برد .

·          نسخه ای از همه ی مکاتبات مربوط به پیشرفت دانش آموزان را نگه داری می کند .

·          جلسات و ملاقات هایی با حضور اولیا و دانش آموزان برگزار می کند .

·          خبرنامه ی کلاسی تهیه می کند .

·          اولیای دانش آموزان را برای فعالیت های خاص کلاس دعوت می کند .

·          در صفحه گسترده ی کلاس (  Web Page) کار دانش آموزان و تکالیف منزل را قرار می دهد .

·          با ارایه ی گزارش غیر رسمی از پیشرفت دانش آموزان ، با آن ها ارتباط برقرار می کند .

·          در ارتباطاتش از بیانی روشن و کلامی مناسب استفاده می کند .

·          در جلساتی که برای کسب آمادگی و مهارت در کار با دانش آموزان ، با نیازهای خاص تشکیل می شود ، شرکت می کند .

شاخص های منفی در نظارت بر پیشرفت و توان با القوه ی دانش آموزان

·          پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را کنترل نمی کند و امکان سوال پرسیدن به آن ها نمی دهد .

·          به ندرت تجزیه و تحلیل می کند و با فاقد داده های مناسب است .

·          روند پیشرفت دانش آموزان را به ندرت  کنترل می کند و یا اصلاٌ  این کار را انجام نمی دهد .

·          گزارش ارتباطات  را نگه داری نمی کند .

·          جلساتی را که با دانش آموزان یا اولیا و سرپرستان آنان دارد ثبت نمی کند .

·          در نمره گذاری جانب افراط را می پیماید – نمرات ردی فاحش  یا در صد غیر واقع بینانه ای نمرات عالی .

·          از ارزشیابی های متنوع به ندرت استفاده می کند یا هیچ بهره ای از آن ها نمی گیرد .

·          آزمون ها را با نیازهای خاص دانش آموزان منطبق نمی کند .

·          ارتباطات با اولیا را مستند نمی کند یا تعداد کمی از آن ها را ثبت می کند . ( ارتباطات شامل : جلسات ، تماس های تلفنی ، پست الکترونیکی  ( e-mail ) ، خبرنامه و صفحه گسترده (  Web Page) . )

·          در ارتباطاتش از کلام نا مناسب ، فنی و مبهم استفاده می کند .

·          برای شناخت نیازهای خاص دانش آموزان در برنامه های آموزشی خاص شرکت نمی کند .

مهارت حرفه ای

معلمین در وسایل ارتباط جمعی به شیوه های گوناگونی تصویر می شوند  - از تصاویری زیان بخش گرفته تا استادی دوست داشتنی در حرفه ی خودشان که دانش آموزان را به عملکردی برتر تشویق می کنند . صدای معلمین موثر را همواره می توان شنید و احساس کرد . معلم موثر در گفت و گو ی با دانش آموزان ، همکاران ، اولیا و مدیریت شرکت می کند ، در دسترس است ، با دیگران با احترام برخورد می کند و در کار خود  متخصص است . معلم حقیقی استاد آموزش است .

شاخص های مثبت در مهارت حرفه ای

·          ارتباطات دو طرفه ی صادقانه ای  را با کادر اداری برقرار می کند .

·          با خانواده های دانش آموزان ارتباط برقرار می کند .

·          پرونده  های دقیق از دانش آموزان تهیه می کند .

·          به صورت فردی و در گروه با همکارانش درباره ی چگونگی تدریس تفکر و بحث می کند .

·          در جلسات مربوط به پایه ی خود شرکت می کند ، مانند یک بازیکن تیم است که در تمام تمرینات تیم شرکت می کند .

·          در ملاقات های هیأت علمی و سایر کمیته های مدرسه حضور می یابد و شرکت فعالانه دارد .

·          روی دانش آموزان تمرکز دارد .

·          وظایف محوله را انجام می دهد .

·          سیاست ها و اهداف منطقه و مدرسه را محقق می سازد .

·          کل مدرسه را در نظر دارد .

·          داوطلبانه به دیگران کمک می کند .

·          گرفتاری های مردم را جویا می شود .

·          در تیم ها و کمیته های مدرسه به دنبال نفش رهبری است .

·          با کارکنان دفتر مرکزی در موقع لزوم تماس می گیرد .

·          با همکارانش با احترام رفتار می کند .

·          با هیأت علمی و کارمندان  تشریک مساعی می کند .

·          از فرصت های توسعه ی حرفه ای استفاده می کند . ( برای مثال : کنفرانس ها ، کلاس های بالاتر از لیسانس ، کارگاه های آموزشی ) .

·          از مدارک آموزش به روز برخوردار است .

·          گزارش های در خواستی را به موقع و دقیق ارایه می دهد .

·          ارتباطات را سازنده و با دستور زبان صحیح ثبت می کند .

·          برای مخاطبین مورد نظر ، با کلامی مناسب می نویسد .

·          در آزمون گرفتن ، وظایفی را که به او مربوط است با دقت و نظم انجام می دهد .

·          طرح درس ها و مستندات ارزشیابی را در زمان مقرر ارایه می دهد .

·          نمره ها را به موقع ارایه می دهد .

شاخص های منفی مهارت حرفه ای

·          در ملاقات ها به طور معمول بازخورد منفی می دهد .

·          برای کمک به مأموریت و دورنمای هدفدار مدرسه تمایلی نشان نمی دهد .

·          از این که خارج از ساعت رسمی با اولیا ، سرپرستان و یا همکاران ملاقات کند امتناع می ورزد .

·          از این که دیگر افراد از کلاسش بازدید کنند ناراحت می شود و یا مورد تهدید قرار می گیرد .

·          برای دریافت مدرک ، حداقل کار لازم را انجام می دهد . ( مثلاٌ مدرک معادل دارد ) .

·          گزارش هایی را که مدرسه درخواست می کند ، دیر تحویل می دهد .

·          نمره ها را دیر تحویل می دهد .

·          گزارش غیر دقیق یا مبهم می نویسد .

·          دفترچه نمره اش را به روز نمی کند یا غیر دقیق است .