628 Is : مقدمه ای بر سیستم های اطلاعاتی کامپیوتر محور

بخش 6 : سیستم حمایتی مدیریتی

 

 

سیستم های حمایت مدیریتی

بیان حمایت تصمیم گیری

• سیستم های اطلاعاتی مدیریت ( MIS )
• سیستم های حمایت تصمیم ( DSS )
• سیستم های حمایت تصمیم گروهی ( GSS ) یا ( GDSS )
• سیستم های اطلاعاتی اجرایی ( ELS )
• سیستم های متخصص

سیستم های حمایت مدیریتی

سیستم های تجزیه و تحلیل داده ها

·         سیستم های اطلاعاتی جغرافیایی ( GIS )

·         کسب داده ها

·         شبکه های عصبی

·         واقعیت مجازی

ترکیب تصمیم گیری

 ساختاری ساختار  

 

 

 

 

تصمیم گیری H.A سیمیون

مراحل تصمیم گیری

ـ هوش

ـ طرح

ـ انتخاب

ـ اجرا

ارتباط محدود

ـ رضایت

ـ محدودیت های شناختی

مقایسه MIS با DSS

MIS                                                                            DSS

تصمیم گیری ساختاری                             تصمیم گیری نیمه ساختاری تا بدون ساختار

کنترل عملیاتی                                         تصمیم گیری تاکنیکی ( جمع آوری منابع )

تصمیم گیری معمولی                                تصمیم گیری حل مسأله یا دقیق

زمان حال و گذشته                                       زمان آینده ( مدل های تاریخی )

گزارش های دوره ای و استثنایی                     گزارش های مهم و دقیق

اندازه گیری پیشرفت از طریق اهداف             تعیین تاکنیک ها در مواجه با اهداف

مجموعه راه حل محدود                                 مجموعه راه حل غیر محدود

طراحی سخت                                                طراحی انعطاف پذیر

SDLC سنتی ـ طرح منجمد ( بدون حرکت )     روش طراحی تکراری ـ بدون حالت منجمد

سیستم های اطلاعات مدیریت ( MIS)

سطح مدیریت

کنترل عملیات ها

·         درون داده ها : داده های عملیات ها

·         پردازش : مدل ساده

·         برون داده ها : گزارش های خلاصه

·         کاربران : مدیران سطح میانی

سیستم های اطلاعاتی مدیریت

• تصمیم های ساختاری و نیمه ساختاری
• تصمیمات تکراری
• کنترل گزارش ایجاد شده
• داده های گذشته و حال
• جهت یابی داخلی

سیستم های حمایت تصمیم گیری ( DSS )

سیستم کامپوتری سطح مدیریت

ترکیب داده ها ، مدل ها ، نرم افزار کاربر برای تصمیم نیمه ساختاری و بدون ساختار

سیستم های تصمیم گیری حمایتی ( DSS )

• تصمیم گیری مهم
• سریع ، مطابق ، انعطاف پذیر
• کاربر برون داد و درون داد را کنترل می کند .
• برنامه ریزی کمتر حرفه ای
• حمایت از فرایند تصمیم گیری
• ابزارهای مدل سازی مهم

سیستم های حمایت تصمیم گیری )DSS )

سطح مدیریت

اجرای ـ تاکنیکی از اهداف استراتژیک

• درون داد : داده هایی با حجم کم
• پردازش : تعاملی
• برون داد : تجزیه و تحلیل تصمیم گیری
• کاربران : افراد حرفه ای ، کارمندان

سیستم حمایت تصمیم :

• مدل : ارائه یک مسئله

سیستم نرم افزاری DSS

• تعامل کاربر : چگونگی این که کاربر وارد مسأله شده و پاسخ ها را دریافت     می کند .
• پایگاه داده های DSS . داده های تاریخی یا رایج از کاربردهای گروه ها

سیستم حمایت تصمیم :

• مدیریت مدل ارائه یک مسئله

ـ کمک به کاربر در تعیین ابزارهای تحلیل مناسب .

• مدیریت داده ها : داده های تاریخی رایج از کاربرها یا گروه ها
• تعامل کاربر : چگونگی این که کاربر وارد مسأله شده و پاسخها را دریافت       می کند .

ـ چگونه کاربر با سیستم تعامل برقرار می کند .

سیستم حمایت تصمیم

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ـ سیستم حمایت تصمیم :

• کسب داده ها : فن آوری برای یافتن ارتباطات در پایگاه های داده ها برای پیش بینی
• سیستم نرم افزاری DSS : ابزارهایی برای تجزیه و تحلیل داده ها .
• تجزیه و تحلیل حساسیت سؤال دربارة این که چه می شود اگر دربارة تغییرات در فاکتورهای مدل

ـ سیستم حمایت تصمیم :

·         سیستم اطلاعات جغرافیایی

ـ اطلاعات نقشه محور

ـ تراکم جمعیتی به وسیلة ناحیه

·         DSS وب محور

ـ دستیابی ابزارهای وب .

سیستم حمایت گروهی ( GSS ) :

سیستم کامپیوتر محور تعاملی : راه حل مسائل غیر ساختاری را به وسیلة تصمیم گیرندگانی که به عنوان گروه کار می کنند آسان می سازد .

مدل سازی بعد از ایجاد عملیات تصمیم گیری گروهی ایجاد می شود .

ـ تکنیک گروهی عددی

تکنیک دلفی

مزایای GSS :

·         گسترش پیش طرح

·         افزایش مشارکت

·         فضای جمعی باز

·         ایجاد ایدة آزاد از انتقاد

·         ارزیابی هدفمند

·         سازمان و ارزیابی ایده آل

·         ایجاد برتری و تصمیم گیری

·         مستدل سازی نشست ها

·         دستیابی به اطلاعات خارجی

·         محافظت از حافظة سازمانی

ـ ابزارهای GSS :

• سؤال کنندگان الکترونیک
• جریان الکترونیک
• سازماندهندگان ایده آل
• ابزارهای سؤال
• ابزارهایی برای رأی گیری / ایجاد برتری ها
• تعیین سهامدار و ابزارهای تجزیه و تحلیل
• ابزارهای شکل گیری سیاست
• دایره های گروهی

سیستم نشست الکترونیک ( EMS )

ـ GDSS گروهی : استفاده از فن آوری اطلاعات برای ایجاد نشست های تولیدی تر ، آسان سازی تصمیم گیری ارتباطی .

سیستم های اطلاعاتی اجرایی ( ESS )

سیستم اطلاعات استراتژیک برای تصمیم گیری های غیر ساختاری از طریق گرافیک های پیشرفته و ارتباطات طراحی شده است .

• سیستم های اطلاعات اجرایی
• حرکت به پایین : توانایی برای حرکت از خلاصه به سطوح پایین تر جزئیات .
• مزایا
• انعطاف پذیری
• توانایی تجزیه و تحلیل
• مقایسه و برجسته کردن گرایش ها
• کنترل عملکرد
• خط زمانی ، در دسترس بودن داده ها ، اجازه ارتقاء عملکرد را می دهد .

ـ سیستم های اطلاعاتی اجرایی ( ESS ) :

سطح استراتژیک

• برون داده ها ، داده های گروهی .
• پردازش : تعاملی
• برون داده ها : انعکاس
• کاربران : مدیران ارشد

سیستم های اطلاعات اجرایی ( ESS ) :

• ایجاد هدف
• تصمیمات ساختاری
• تمرکز خارجی
• داده های تاریخی
• تجزیه و تحلیل SWOT
• سیستم های تخصصی

پایة علمی :

• مدل دانش انسانی
• سیستم تخصصی قانون محور
• سیستم بر پایة حالت اگر ـ سپس

پایة قانون ، جمع آوری دانش اگر ـ سپس

• چارچوب دانش

ـ دانش در قسمت هایی بر اساس ارتباطات به دست آمده سازماندهی می شود .

بحث :

• جنبه های تصمیم در قسمت های کاربردی دیگر که در این فصل بحث شده اند در ارتباط با انبار داری داده ها استفاده می شوند .
• چه طور GDSS و گروه به یکدیگر مربوط می باشند .
• بر پایة تجزیه و آموزش شما یک کاربرد ممکن از GIS را تعیین کنید . چرا شما فکر می کنید که یک کاربرد خوب از GIS وجود دارد ؟

بحث :

مفهوم حرکت به پایین را به صورتی که در EIS استفاده شده است توضیح دهید .

چطور از تعیین تفاوت می کند ؟

• بر پایة تجربه و آموزش شما یک کاربرد ممکن از ES را تعیین کنید چرا شما فکر می کنید که این یک کاربرد خوب در ES دارد .
• کدام قسمت کاربرد بحث شده در تجارت کوچک یا با اندازة متوسط مفید است ؟ توضیح دهید .

بحث بخش 5 :

• چرا شما یک سیستم خدمت رسان یا مشتری سه مسیره یا دو مسیری را انتخاب می کنید ؟
• بعضی از دلایل ارائه شده در این بخش دربارة چرایی این که شرکت ها اجرایی       ( ERP ) را مشکل می دانند چیست ؟ کدام دلایل را شما فکر می کنید مهم تر است چرا ؟
• چه تفاوتی در انبار داری داده ها از فایده های عملیاتی یا پایگاه داده ها وجود دارد؟ چرا این تفاوت ها مهم است ؟
• بحث بخش 5
• تجارب شخصی تان را در نظر بگیرید چه طور تجارب تغییر کرده است ؟
• چه تأثیری اینترنت در خود کار سازی اداری دارد ؟
• آیا شما از یک سیستم که دربارة آن تجربه دارید آگاه هستید ؟ مزایا و معایب این سیستم چیست ؟

ترجمه قسمت D  

سیستم های اطلاعات استراتژیک و باز سازی دربارة فرآیند تجارب در پُرسکورسی

سیستم های استراتژیک

• سیستم های اطلاعاتی مدیریتی ( MIS )
• مدیریت
• استراتژی
• مدیریت استراتژیک ، مدیریت بازاریابی استراتژیک
• سیستم های حمایت تصمیم
• تصمیم گیری
• سیستم های اطلاعات اجرایی ( EIS )

ـ ( SIS )

ـ چه چیزی سیستم اطلاعات را استراتژیک می کند ؟

ـ چگونه سیستم اطلاعات استراتژیک مدیریت می شود ؟

ـ چه چیزی ؟؟؟؟

ـ استراتژی مدیریت برای ( IT )

ـ فن آوری اطلاعات در یک محیط جهانی

ـ سیستم های حمایتی مدیریت استراتژیک

ـ آشفتگی جهانی در تعریف این اصطلاحات وجود دارد در این جا ما قصد تقسیم بندی چیزها می باشد .

مدیریت

ـ سه ایدۀ ممکن

• فعالیت
• مردمی که سازمان را مدیریت می کند
• گسترۀ نقش بازی کردن

جهت فعالیت

ـ مدیریت جهت یک شرکت از طریق برنامه ریزی ، سازماندهی ، همکاری و کنترل منابع انسانی و مواد در راستای دستیابی به اهداف پیش تعیین شده همکاری می باشد .

ـ اضافه بر این فهرست

• ایجاد انگیزه ، توسعه افراد ، ارتباطات ، ارتباطات ، اندازه گیری عملکرد .

 ایده در جهت ـ انسان

ـ مدیریت یک بدنه از حالت اجرایی گروهی می باشد که مسئول حرکت و کار است .

آنتونی ( 1965 ) :

• برنامه ریزی استراتژیک : تعریف اهداف سازمان ؛ مأموریت و دیو
• کنترل مدیریت ؛ به دست آوردن ، آرایش و استفاده از منابع به طور مؤثر
• کنترل عملیاتی ؛ اطمینان از اینکه وظایف خاص به طور مؤثر و کافی صورت می گیرد .

هرم

ایده ایفای نقش

ـ نقش های کلی به وسیلۀ پرسنل مدیریتی در هنگام اجرای کار تطابق می یابد .

( سینتز برگ ) :

• جهت ، ارتباط ، رهبری
• کنترل ، سخنگو ، انتشار
• مؤسس شرکت ، اداره کننده ، منبع ، جمع کننده ، مذاکره کننده

ارتباط بین گستره ها

 

مدیریت به عنوان : تصمیم گیری و کنترل اطلاعات

 

   سیمون ( 1960 )                                      لانگ ( 1989 )

 

 

 

 

 

 

 

 

ایده های سه گانه

 

حل مسأله

مشاهده / کنترل

تشخیص مشکل

ایجاد اهداف

درک مشکل

تعیین انتخابها

ارزیابی انتخابها

انتخاب

اجرا

انواع موقعیت ها و موقعیت های بکار رفته و موقعیت تصمیم

سیمون 1960            گری و اسکات مورتن ، 1971           کین و اسکات مورتن ،1978

 

 

سیستم حمایتی مدیریت ـ CBIS که از مدیریت از طریق حمایت از تصمیم گیری و یا فعالیت اداره اطلاعات حمایت می کند .

موضوعات تأثیر گذار بر el . m

ـ سیاست های شرکت

ـ زمان در دسترس                                           

ـ تجربه

ـ محیط که در آن تصمیم گیری صورت می گیرد

ـ تأثیر تصمیمات گذشته و آینده

ـ تفاوت بین اشخاص

 

مدل سیمون                         حمایت از تصمیم غیر فعال                حمایت فعال

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

سیستم های اطلاعات استراتژیک

ـ سیستم های پردازش انتقالی شامل تغییر طبیعت تجارت نمی شوند .

ـ تغییرات ابزار را در نظر نمی گیرند که به وسیلۀ آن فعالیت موجود در اختیار قرار گرفته می شود .

ـ کامپوتری کردن با هدف توسعه مؤثر صورت می گیرد بنابراین هزینه ها کاهش یافته ، ذخیره سازس کیفی شده و هزینه های کارمندان تحت تخمین قرار گرفته و یا چشم پوشی می شود .

ذخیره سازی هزینه

ـ هزینه های یک کامپیوتر با یک قدرت پردازش ثابت از 5/4 میلیون MIPS در سه نقطه ؛ 1980 ، 1990 ، 2000

ـ در سال 1980 هزینه کامپیوتر برابر 5/4 میلیون دلار است = حقوق سالانه 210 کارگر

ـ در سال 1990 این به 300 هزار دلار کاهش می یابد = حقوق سالانه 6 کارگر . هزینۀ واقعی نزدیک به 100 هزار دلار است .

ـ در سال 2000 هزینه ها برابر با 10 هزار دلار تخمین زده شده است = هزینه تبدیل یک کارگر

 

جستجو برای کاهش هزینه ها

ـ هزینه های کارگر به عنوان یک بحث برای انتقال از سیستم های موجود به شکل مدیر استفاده می شود .

ـ یک بحث اخیراً در ارتباط با کاهش هزینه در کار مدیریتی ، مخصوصاً مدیریت سطح میانی وجود دارد .

چگونه اطلاعات روش شما را تغییر می دهد ( پرتر و میلر 1985 )

ـ هزینه های کاری بزرگترین و آسانترین قسمت جایگزین با استفاده از IT  

ـ هزینه های پست و کاغذ و حمل و نقل به وسیلۀ داده های الکترونیک ( EDI ) و    e_mail جایگزین می شود .

ـ هزینه های دارایی

ـ هزینه های موجودی

ـ تأثیر ذخیره سازی هزینه مورد شک است .

ـ IT می تواند ابزاری برای کسب مزیت رقابتی باشد .

IT به عنوان پایه ای برای مزیت رقابتی

ـ تعریف مرزهای کارهای خاص

• همگرایی

ـ توسعه محصولات یا خدمات جدید

ـ تغییر ارتباطات بین تأمین کنندگان و مشتریان

ـ ایجاد موانع برای داوطلبان جدید

IT  به عنوان پایه ای برای مزیت رقابتی

ـ اهداف اصلی برای IS :

• تعیین روشهای بهتر از انجام کارها
• هدایت به سمت افزایش سود
• عملکرد بیشتر
• گسترش ارائه و تصویر
• توسعه موقعیت های رقابتی

 

چارچوبی برای استراتژی رقابتی ( برتر 1980 )

 

نقش استراتژیک IT

نیروی رقابتی                       پتانسیل IT                                      مکانیزم

داوطلبان جدید                    موانع ورود                                      نصب وفرسایش

تأمین کنندگان            کاهش قدرت چانه زنی                        فرسایش یا مشارکت

مشتریان                          قفل شدن                   تغییر هزینه ها یا اطلاعات مشتریان

محصولات جايگزین           ابتکار                                محصول جدید یا ارزش افزوده

رقابت                           تغيير ارتباطات                               رقابت یا تجمیع

چه چیزی رقابت را به وجود می آورد ؟

ـ ایجاد تکنولوژی

• IT ـ  سرمایه گذاری در موفقیت تجارت مؤثر است .

ـ ایجاد – رقبا

• کپی کردن رقبا

تنظیم کردن استراتژی کاری و استراتژی IT

ـ روش : بالا – پائین با پائین – بالا با خلاق

ـ تکنیک ها : CSFS ، SWOT ، نیروهای 5 گانه ، حالت حسابرسی

ـ انزاذ : مدیران ارشد ، کاربران / حرفه ای ، کار فنی ، رقابت خطی

فاکتورهای موفقیت های انتقادی

ـ فاکتورهای انتقادی برای همۀ سازمانها در صنعت مشابه

ـ موضوعات مربوط به سازمان خاص و موقعیت آن در صنعت

ـ فاکتورهای محیطی از قبیل جنبه های قانونی ، سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی

ـ فعالیت در درون شرکت که کوتاه مدت است

ـ کنترل روشهای مربوط به عملیاتهای شرکت

ـ فاکتورهایی که در تغییرات در محیط کاری به حساب می آیند .

مثالها :

کورتال در مقابل مؤسسه اعتباری تجاری فرانسه

روشهای دستیابی :

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ترجمه قسمت 6 ( E ) :

بخش 10 مدیریت حمایتی و تصمیم گیری

ـ مدیران و تصمیم گیری

• مدیریت فرآیندی است که به وسیلۀ آن اهداف سازمانی از طریق استفاده از منابع مانند مردم ، پول ، زمان ، انرژی ، مواد ، فضا به دست می آید .
• این منابع به عنوان درون داد در نظر گرفته می شود و دستیابی به این اهداف به عنوان برون را فرآیند در نظر گرفته می شوند .
• مدیران این فرآیند با هدف بهبود آن بررسی می کنند .

ـ کار مدیر : سه مقوله :

(1) ـ نقشهای درون شخصیتی مثل : بصری

(2) ـ نقشهای اطلاعاتی مثل کنترل ، سخنگو

(3) ـ نقشهای تصمیم گیری ، اداره ، کنترل ، جمع آوری منابع ، مذاکره

نقش تصمیم گیری مدیر

 

تصمیم های مدیریتی و حمایت کامپیوتری :

• موفقیت مدیریت وابسته به اجرای عملکرد های مدیریتی از قبیل برنامه ریزی ، سازماندهی جهت دهی و کنترل می باشد .
• برای دستیابی به این عملکردها مدیر فرآیند تصمیم گیری را به کار می برد .
• مدیران باید چگونگی استفاده از ابزارهای جدید و تکنیکها را که در تصمیم گیری که به آنها کمک می کند یاد بگیرد .

ü     تکنیکهای کامپیوتری از تصمیم گیری کیفی و کمی حمایت می کند .

مدل سازی و مدلها :

·        یک مدل یک ارائه ساده یا یک انتزاع از واقعیت می باشد .

·        با مدل سازی یک نفر می تواند تجربیات مجازی را اجرا کرده و در واقعیت آن را تجزیه و تحلیل کند .

·        بعضی از مزایای مدل سازی :

ü      ـ  هزینۀ مجازی کمتر از هزینۀ تجربۀ سیستم واقعی است .

ü      ـ مدلها اجازۀ حالت تقلیدی از زمان زا ممکن می سازد .

ü      ـ مدل سازی به وسیلۀ متغییرها آسانتر از سیستم واقعی است .

ü      ـ هزینۀ اشتباهات در حلول یک تجربۀ واقعی کمتر است .

چهار نوع از مدلها

ـ مدلهای میزانی : یک مدل انتزاعی است که یک حالت عینی از مدل فیزیکی است و بر اساس شکل اصلی با مقیاس متفاوت است .

مدلهای آنالوگ : یک مدل متضاد با مدل متضاد با مدل میزان است و شبیه به سیستم واقعی نیست اما مانند آن رفتار می کند .

مدلهای ریاضی : ( کمی ) پیچیدگی ارتباطات در بسیاری از سیستم ها نمی تواند ارائه شود .  یک مدل بیشتر انتزاعی با کمک ریاضی ممکن می شود .

مدلهای ذهنی یک توضیح ذهنی از چگونگی تفکر شخص در یک موقعیت را فراهم می کند .

چرا مدیران نیاز به حمایت IT دارند :

تصمیم گیری ها در زمانی که پردازش اطلاعات رشد کند ، مشکل می شود چون به دلیل گرایش های زیر :

   1 ـ تعداد گزینه های در حال افزایش

   2 ـ تصمیم ها تحت فشار زمان گرفته می شود .

   3 ـ به علت افزایش عدم اطمینان در محیط تصمیم

   4 ـ این اغلب لازم است تا به اطلاعات دست یافته ، با متخصصان مشورت نموده یا یک گروه تصمیم گیری داشته باشیم .

تعیین نیازهای اطلاعاتی برای مدیران

روش دترب ( 1991 ) : فرآیند دو مرحله ای :

ü             مرحله 1 ـ یک بررسی ساختاری اجرا می شود تا نیازهای اطلاعاتی مدیر تعیین   می شود.

ü             مرحله 2 ـ یک نوع گونه از سیستم اطلاعاتی اجرا می شود .

·         روش فاکتوری موقعیت انتقادی ( CSF )

·         روش واسون و فرولیک ( 1992 ) بر پایۀ استراتژیهای زیر می باشد :

ü      تعیین نیازهای اطلاعاتی

ü      پرسش ( روش مصاحبه )

ü      ایجاد نیازها از سیستم اطلاعاتی موجود

ü      ترکیب از خصوصیات سیستم

ü      و کشف از طریق سیستم های در گیر

سیستم های حمایت مدیریتی ( MSS )

ـ تکنیکهای اطلاعاتی اصلی چهارگانه در حمایت مدیران با موفقیت استفاده شد :

DSS : حمایت اولیه را برای انواع تصمیمات تحلیلی و کمی فراهم می کند .

·         سیستم حمایت اجرایی از نقشهای اطلاعاتی مدیران اجرایی حمایت می کند .

·         سیستمهای حمایت تصمیم گیری گروهی از کار مدیران در گروه حمایت می کند .

·         سیستمهای هوشمند حمایتهای چند عملکردی را فراهم می کند .

ـ چار چوبی برای تصمیمات کامپیوتری :

  مسائل مدیریتی در سه مقوله قرار می گیرد :

• مسائل ساختاری : همۀ مراحل هوشمند طراحی و انتخاب ساختاری هستند و بهترین راه حلها شناخته می شوند .
• مسائل برون ساختار : هیچ کدام از این سه مرحله ، هوش ، طراحی یا انتخاب ساختاری نیستند .
• مسائل نیمه ساختاری یا به ترکیبی از راه حلهای استاندارد و قضاوت مشخصی دارد .

  سه مقولۀ گسترده وجود دارد که همۀ فعالیتهای مدیریتی را احاطه می کند .

• برنامه ریزی استراتژیک ـ اهداف و سیاستهای بلند مدت برای جمع آوری منابع
• کنترل مدیریت ـ استفادۀ موثر و تملک منابع در ایجاد اهداف سازمانی
• کنترل عملیاتی ـ اجرای موثر و کافی از وظایف خاص

          علم مدیریت

• روش علم مدیریت بیان می کند که مدیران می توانند از یک فرآیند سیستماتیک برای حل مشکلات استفاده کنند .
• تعریف مسئله :
• طبقه بندی مسئله به مقوله استاندارد
• ایجاد یک مدل ریاضی استاندارد که مسئله زندگی واقعی را شرح می دهد .
• پیدا کردن راه حلهای بالقوه در مدل سازی مشکل و ارزیابی آنها
• انتخاب و ایخاد یک راه حل برای مسئله
• سیستم های حمایت تصمیم گیری

 

  سیستم حمایت تصمیم گیری مساوی است با یک سیستم اطلاعات کامپیوتر محور که داده ها و مدل ها را ترکیب کرده تا مشکلات نیمه ساختاری را با در گیری کاربر حل کند .

  سیستمهای حمایت تصمیم گیری شبیه MIS و MSS به معنی چیزهای متفاوت برای افراد متفاوت می باشد .

  DSS می تواند به عنوان یک روش یا فلسفه و نه روش شناسی دیده شود .

 

ـ خصوصیات DSS :

  فراهم آوردن حمایت برای تصمیم گیرندگان در همۀ سطوح چه شخصی یا گروهی به وسیلۀ اطلاعات هدفمند و قضاوت

  حمایت از تصمیمات وابسته به هم

  حمایت از تمام مراحل تصمیم گیری شامل هوش ، یا دانش ، طرح ، انتخاب و اجرا

  این به وسیلۀ کاربر برای همراهی با تغییرات تطابق می یابد .

ـ آن قابل اجرا و استفاده در بسیاری از موارد می باشد .

  یادگیری و ارتقاء می دهد که با کاربردهای جدیدی و یادگیری اضافی هدایت می شود.

  استفاده از مدلهای کمی

  DSS با مدیریت دانش تجهیز می شود مه راه حل مناسب و ممکن می سازد .

  می تواند برای استفاده از طریق وب صورت گیرد .

  اجازۀ اجرای آسان در تجزیه و تحلیل را می دهد .

 

• زیر سیستم مدیریت داده ها شامل همۀ داده ها می شود که از چندین منبع به دست آمده اند .
• زیر سیستم مدیریت مدل شامل ساختارهای مدلی و مدلها برای توسعه DSS می شود .
• سیستم مدیریت بر پایه مدل ( MBMS ) : DSS ، مدلهای موجود یا قسمت ساختاری را به شرعت ایجاد می کند .
•  

کاربران DSS

دستیاران : این شخص دانش خاص دربارۀ مسائل مدیریتی و بعضی تجارب در تصمیم گیری دارد .

کاربر ابزار تخصصی : این شخص در کاربرد انواع ابزارهای حل مشکلات مهارت دارد . این فرد وظایفی را اجرا می کند که مدیر مهارت آن را ندارد .

تحلیلگر سیستم تجارت : این شخص یک دانش در کاربرد اجرای رسمی ، آموزشی و مهارت در DSS دارد .

تسهیل کنندۀ گروه : هنگامی که تصمیمات گروه به وسیلۀ IT حمایت می شود ، استفاده از تسهیل کننده سودمند می باشد .

 

مدل DSS :

سیستم های حمایت تصمیم گیری گروهی :

·               این سیستم مساوی با سیستم کامپیوتر محور تعاملی که راه حل مشکلات بدون ساختار و نیمه ساختاری را آسان می کند .

·               هدف GDSS توسعۀ بهروری در تصمیم گیری به وسیلۀ سرعت بخشیدن و افزایش کیفیت می باشد .

·               ایجاد GDSS برای حمایت نشستهای رو در رو می باشد .

·               این قبیل GDSS به شکل نرم افزاری ، سخت افزاری ، افراد و روشها احاطه شده است .

عناصر GDSS :

·         سخت افزار یک گروه می تواند در گروه از سخت افزار را داشته باشد .

ü      ـ مدل برای نشستهای الکترونیک

ü      ـ مجموعه ای از کامپیوترهای شخصی

نرم افزار : این نرم افزار مجموعه ای از ابزارها یا بسته ها در سیستم می باشد.

افراد اعضای گروه و تسهیل کننده

روشها : روشهایی که استفادۀ آسان و مؤثر را از تکنیکها ممکن می سازد .

حمایت تصمیم کاری : دارای دو نوع می باشد :

·         سیستم های حمایت تصمیمی سازمانی ( ODSS ) که در وظایف سازمانی و فعالیت تمرکز دارد .

·         سیستم اطلاعاتی اجرایی ( DIS ) که تحت عنوان سیستم حمایت اجرایی یک فن آوری طراحی شده در پاسخ به نیازهای مدیران می باشد .

خصوصیات ( EIS ) :

 قادر نمودن کارگران در رسیدن به جزئیات در هر مدل از اطلاعات

 فاکتورهای موفقیت اصلی و عملکرد کلیدی تعیین می شود .

 در یک مدل دستیابی اطلاعات یا دیگر فاکتورها در هر زمانی به دست می آید .

 تجزیه و تحلیل می تواند با استفاده از مدلهای پیش بینی به دست می آید .

 سیستمهای حمایت اجرایی توانایی تحلیل را ایجاد می کند که در آن درخواستهای خاص برای داده ها مورد نیاز است .

 گزارش بر پایۀ مفهوم مدیریت می باشد که در آن توجه خاص به مسائل مهم داده می شود .

 یکپارچگی با DSS : سیستمهای اطلاعاتی در تعیین مشکل فرصتها موثر هستند .

 EIS سنتی قسمتی از سیستم اطلاعاتی کاری می شوند و تحت نام هوش تجاری شناخته می شود .

 

مزایای DSS برای کاربر :

 

·         کاربر می تواند از DSS در هر جایی استفاده کند .

·         بسیاری از DSS در آرایشهای استفاده می کنند و برای کارگران در دسترس می باشد .

·         وب از سئوالات مربوط به DSS و ایجاد گزارش حمایت می کند .

·         سرورهای وب محور می توانند عملکردها را در برنامۀ DSS اجرا کند .

ü      این توانایی به کاربران می دهد تا کاربردهای DSS را بدون نیاز به مشتری گسترش دهند .

 

مزایای DSS برای سازنده

·         یک DSS می تواند به صفحات وب در ارتباط با پروژه ، کاربر ، و غیره دست یابد.

·         توسعه دهندۀ DSS می تواند کاربردهای DSS را ارتقاء دهد .

·         توسعه دهندۀ DSS می تواند با مشتریان در حلول وب همراهی داشته باشد .

ü            ـ نرم افزار DSS و کاربردها از ASP در دسترس می باشد در چنین حالتی نیاز به برنامۀ DSS نمی باشد .

مزایای DSS بر پایۀ وب :

 قادر می باشد به منابع قوی از داده ها و روش تجزیه و تحلیل برسد .

 می تواند داده ها را به روش دقیق بررسی کند .

 به آسانی قابل استفاده است .

 کار با کاغذ را کاهش می دهد .

 تصمیم گیری بهتر را ایجاد می کند .

 استفادۀ آسانتر از DSS را ممکن می سازد .

 هزینه های توسعه را کم می کند .

نیازهایی برای DSS وب محور :

 مطالعه به وسیلۀ شرکت تجاری 5 نیاز را برای تحویل DSS تعیین می کند :

ü      دستیابی به داده های خود سرویس .

ü      در دسترس بودن و عملکرد بالا .

ü      مشتریان اجرایی ـ صفر

ü      امنیت

ü      داده های متای یکپارچه

تقلید برای تصمیم گیرندگان

·               در DSS تقلید به یک تکنیک برای اجرای تجربیات با یک مدل کامپیوتر در یک مدل از سیستم مدیریتی ارجاع می شود .

·               خصوصیات تقلید :

·               در حالی که مدل ها به طور کلی واقعیت را ارائه می دهند در این حالت از آن تقلید می کنیم .

·               این یک تکنیک برای اجرای تجربیات می باشند .

ü      ـ این می تواند خصوصیات ارائه شده را تحت شرایط متفاوت شرح داده و پیش بینی کند

·               این می تواند برای تصمیم گیری پیچیده مورد استفاده قرار گیرد .

ترجمۀ قسمت 6 ( E )

    مزایای تقلید

   1 ـ اجارۀ شمول پیچیدگی های زندگی واقعی را در مشکل می دهد .

   2 ـ حالت توصیفی دارد ، مدیران را قادر می کند تا سئوالاتی از نوع 0 چه می شد ـ اگر     بپرسند .

  3 ـ می توانند تنوع گسترده ای از انواع مشکل را از قبیل موجودی و کارمندان ، وظایف سطح مدیریتی مانند برنامه ریزی را کنترل کند .

   4 ـ می تواند تأثیر زمان فشرده را نشان دهد و به مدیر تأثیرات بلند مدت از سیاستهای متفاوت ارائه دهد .

   5 ـ می تواند با استفاده از ابزارهای وب اجرا شود .

مثالهایی از DSS

ـ گروه همکاری انبارداری پرایس ، حالت آن لاین DSS را در خرده فروشی ، خدمات مالی و ... پیشنهاد می دهد و بهره خاص ریسک مدیریتی و تصمیمات بیمه ای را به همراه دارد .

ـ تجارت کوچک آفیس مایکرو سافت  شامل" what – if  " است که می تواند برای بررسی تأثیرات مالی از تصمیمات استفاده شود .

ـ IBM : ابزارهای زیادی از تجزیه و تحلیل بازار تا تصمیمات تولیدی و مالی را پیشنهاد می دهد .

ـ بویو ( Boio ) : کاربرد بهبود سود دهی ، به شرکت ها کمک می کند تا پتانسیل کامل از سود را در عرض علائم بازار و تولید در اختیار بگیرند .

 

خط مقدم تصمیم گیری :

·         فرآیندی است که به وسیلۀ آن شرکت ها فرآیندهای تصمیم گیری را خودکار کرده و آن را در سازمان قرار می دهند .

·         این فرآیند از کاربران تجاری از قبیل مدیران خطی ، اجرای فروش به وسیلۀ مشارکت در تصمیم گیری استفاده می کند .

·         نرم افزار خط مقدم تصمیم گیری که در اواخر سال 1999 وارد بازار شد ، می تواند مشکلات استاندارد را حل کند .

ü            بر طبق تحقیق فورسر ، این قبیل سیستم ها برای بقای بسیاری از شرکت ها ضروری هستند ، اما باید برای تکامل تکنولوژی پنج سال را پشت سر بگذارند .

نارسایی های ( DSS )

·        در طول سالها نارساییهایی در همۀ انواع سیستم های حمایت از تصمیم گیری وجود داشته است که بعضی از آنها به شکل زیر می باشد .

ü            مأموریت آن تا حدودی به صورت یک عیب در GDSS می باشد ( NASA ) از GDSS استفاده کرده که در آن اجازۀ عمل به روشهای دیگر داده نشد .

ü            در کنگرۀ جهانی دربارۀ فرودگاه ها نارساییهایی در فرود گاههای دیور ، هنگ کنگ و    مالزی دیده شد که این به دلیل نارسائیهای ( DSS ) می باشد .

ü            برزیلون و پومورد ( 1997 ) بعضی از این نارسائیها در ( DSS ) شرح دادند .

موضوعات مدیریتی :

ü            مزایای غیر محسوس : سیستم حمایت مدیریتی در تصدیق مشکل می باشد چون آنها دارای مزایای غیر محسوسی از قبیل توانایی حل و مشکل سریعتر را دارا می باشد .

ü            مستدل نمودن پرسنل ( DSS ) : بسیاری از کارگران ( DSS ) خودشان را برای توسعۀ بهره وری گسترش می دهند . این برای داشتن موجودی DSS وجود دارد بنابراین اگر کارگر سازمان را ترک کند ابزار بهروری بالا می رود .

ü            امنیت : سیستم های حمایت تصمیم گیری ممکن است حاوی اطلاعات برای کل دورۀ حیاتی سازمانها باشد .

ü            حالت تجاری آمادۀ ( DSS ) : با افزایش استفاده از سیستم خود محور ASP این ممکن است کاربردهای DSS بیشتری به شکل آن لاین یافت شود .

ü            فرهنگ سازمانی : اغلب افراد مزایای DSS را تشخیص داده و حمایت بیشتری از آن به وسیلۀ مدیریت بالا صورت گرفته و بیشتر از DSS  استفاده خواهند شد .

ü            DSS هوشمند ، عاملهای هوشمند را در درون DSS معرفی می کند که می تواند عملکرد آن را افزایش دهد .

ü            موضوعات اخلاقی : شرکت ها با سیستم حمایت مدیریتی ممکن نیاز داشته باشد تا بعضی موضوعات اخلاقی خاص از قبیل خصوصی و قابلیت محاسبه را نشان دهند . قضاوت انسان یک موضوع مهم دیگر DSS می باشد .

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 13 اسفند 1393 ساعت: 10:13 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره سیستم های اطلاعاتی کامپیوتر محور,سیستم حمایتی مدیریتی,مثالهایی از DSS,

 

IT  به عنوان پایه ای برای مزیت رقابتی

ـ اهداف اصلی برای IS :

• تعیین روشهای بهتر از انجام کارها
• هدایت به سمت افزایش سود
• عملکرد بیشتر
• گسترش ارائه و تصویر
• توسعه موقعیت های رقابتی

چارچوبی برای استراتژی رقابتی ( برتر 1980 )

 

 

نقش استراتژیک IT

نیروی رقابتی                       پتانسیل IT                                      مکانیزم

داوطلبان جدید                    موانع ورود                                      نصب وفرسایش

تأمین کنندگان                 کاهش قدرت چانه زنی                  فرسایش یا مشارکت

مشتریان                          قفل شدن                   تغییر هزینه ها یا اطلاعات مشتریان

محصولات جايگزین           ابتکار                                محصول جدید یا ارزش افزوده

رقابت                           تغيير ارتباطات                               رقابت یا تجمیع

چه چیزی رقابت را به وجود می آورد ؟

ـ ایجاد تکنولوژی

• IT ـ  سرمایه گذاری در موفقیت تجارت مؤثر است .

ـ ایجاد – رقبا

• کپی کردن رقبا

تنظیم کردن استراتژی کاری و استراتژی IT

ـ روش : بالا – پائین با پائین – بالا با خلاق

ـ تکنیک ها : CSFS ، SWOT ، نیروهای 5 گانه ، حالت حسابرسی

ـ انزاذ : مدیران ارشد ، کاربران / حرفه ای ، کار فنی ، رقابت خطی

فاکتورهای موفقیت های انتقادی

ـ فاکتورهای انتقادی برای همۀ سازمانها در صنعت مشابه

ـ موضوعات مربوط به سازمان خاص و موقعیت آن در صنعت

ـ فاکتورهای محیطی از قبیل جنبه های قانونی ، سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی

ـ فعالیت در درون شرکت که کوتاه مدت است

ـ کنترل روشهای مربوط به عملیاتهای شرکت

ـ فاکتورهایی که در تغییرات در محیط کاری به حساب می آیند .

مثالها :

کورتال در مقابل مؤسسه اعتباری تجاری فرانسه

روشهای دستیابی :

مشتری

تلفن

مینی تل

 

 

 

 

 

	سرور مشتری
			چارچوب اصلی IBM
				مشورت مشتری

 

 

 

 

 

ترجمه قسمت 6 ( E ) :

بخش 10 مدیریت حمایتی و تصمیم گیری

ـ مدیران و تصمیم گیری

• مدیریت فرآیندی است که به وسیلۀ آن اهداف سازمانی از طریق استفاده از منابع مانند مردم ، پول ، زمان ، انرژی ، مواد ، فضا به دست می آید .
• این منابع به عنوان درون داد در نظر گرفته می شود و دستیابی به این اهداف به عنوان برون را فرآیند در نظر گرفته می شوند .
• مدیران این فرآیند با هدف بهبود آن بررسی می کنند .

ـ کار مدیر : سه مقوله :

(1) ـ نقشهای درون شخصیتی مثل : بصری

(2) ـ نقشهای اطلاعاتی مثل کنترل ، سخنگو

(3) ـ نقشهای تصمیم گیری ، اداره ، کنترل ، جمع آوری منابع ، مذاکره

نقش تصمیم گیری مدیر

 

تصمیم های مدیریتی و حمایت کامپیوتری :

• موفقیت مدیریت وابسته به اجرای عملکرد های مدیریتی از قبیل برنامه ریزی ، سازماندهی جهت دهی و کنترل می باشد .
• برای دستیابی به این عملکردها مدیر فرآیند تصمیم گیری را به کار می برد .
• مدیران باید چگونگی استفاده از ابزارهای جدید و تکنیکها را که در تصمیم گیری که به آنها کمک می کند یاد بگیرد .

ü     تکنیکهای کامپیوتری از تصمیم گیری کیفی و کمی حمایت می کند .

مدل سازی و مدلها :

·        یک مدل یک ارائه ساده یا یک انتزاع از واقعیت می باشد .

·        با مدل سازی یک نفر می تواند تجربیات مجازی را اجرا کرده و در واقعیت آن را تجزیه و تحلیل کند .

·        بعضی از مزایای مدل سازی :

ü      ـ  هزینۀ مجازی کمتر از هزینۀ تجربۀ سیستم واقعی است .

ü      ـ مدلها اجازۀ حالت تقلیدی از زمان زا ممکن می سازد .

ü      ـ مدل سازی به وسیلۀ متغییرها آسانتر از سیستم واقعی است .

ü      ـ هزینۀ اشتباهات در حلول یک تجربۀ واقعی کمتر است .

چهار نوع از مدلها

ـ مدلهای میزانی : یک مدل انتزاعی است که یک حالت عینی از مدل فیزیکی است و بر اساس شکل اصلی با مقیاس متفاوت است .

مدلهای آنالوگ : یک مدل متضاد با مدل متضاد با مدل میزان است و شبیه به سیستم واقعی نیست اما مانند آن رفتار می کند .

مدلهای ریاضی : ( کمی ) پیچیدگی ارتباطات در بسیاری از سیستم ها نمی تواند ارائه شود .  یک مدل بیشتر انتزاعی با کمک ریاضی ممکن می شود .

مدلهای ذهنی یک توضیح ذهنی از چگونگی تفکر شخص در یک موقعیت را فراهم می کند .

چرا مدیران نیاز به حمایت IT دارند :

تصمیم گیری ها در زمانی که پردازش اطلاعات رشد کند ، مشکل می شود چون به دلیل گرایش های زیر :

   1 ـ تعداد گزینه های در حال افزایش

   2 ـ تصمیم ها تحت فشار زمان گرفته می شود .

   3 ـ به علت افزایش عدم اطمینان در محیط تصمیم

   4 ـ این اغلب لازم است تا به اطلاعات دست یافته ، با متخصصان مشورت نموده یا یک گروه تصمیم گیری داشته باشیم .

تعیین نیازهای اطلاعاتی برای مدیران

روش دترب ( 1991 ) : فرآیند دو مرحله ای :

ü             مرحله 1 ـ یک بررسی ساختاری اجرا می شود تا نیازهای اطلاعاتی مدیر تعیین   می شود.

ü             مرحله 2 ـ یک نوع گونه از سیستم اطلاعاتی اجرا می شود .

·         روش فاکتوری موقعیت انتقادی ( CSF )

·         روش واسون و فرولیک ( 1992 ) بر پایۀ استراتژیهای زیر می باشد :

ü      تعیین نیازهای اطلاعاتی

ü      پرسش ( روش مصاحبه )

ü      ایجاد نیازها از سیستم اطلاعاتی موجود

ü      ترکیب از خصوصیات سیستم

ü      و کشف از طریق سیستم های در گیر

سیستم های حمایت مدیریتی ( MSS )

ـ تکنیکهای اطلاعاتی اصلی چهارگانه در حمایت مدیران با موفقیت استفاده شد :

DSS : حمایت اولیه را برای انواع تصمیمات تحلیلی و کمی فراهم می کند .

·         سیستم حمایت اجرایی از نقشهای اطلاعاتی مدیران اجرایی حمایت می کند .

·         سیستمهای حمایت تصمیم گیری گروهی از کار مدیران در گروه حمایت می کند .

·         سیستمهای هوشمند حمایتهای چند عملکردی را فراهم می کند .

ـ چار چوبی برای تصمیمات کامپیوتری :

  مسائل مدیریتی در سه مقوله قرار می گیرد :

• مسائل ساختاری : همۀ مراحل هوشمند طراحی و انتخاب ساختاری هستند و بهترین راه حلها شناخته می شوند .
• مسائل برون ساختار : هیچ کدام از این سه مرحله ، هوش ، طراحی یا انتخاب ساختاری نیستند .
• مسائل نیمه ساختاری یا به ترکیبی از راه حلهای استاندارد و قضاوت مشخصی دارد .

  سه مقولۀ گسترده وجود دارد که همۀ فعالیتهای مدیریتی را احاطه می کند .

• برنامه ریزی استراتژیک ـ اهداف و سیاستهای بلند مدت برای جمع آوری منابع
• کنترل مدیریت ـ استفادۀ موثر و تملک منابع در ایجاد اهداف سازمانی
• کنترل عملیاتی ـ اجرای موثر و کافی از وظایف خاص

علم مدیریت

• روش علم مدیریت بیان می کند که مدیران می توانند از یک فرآیند سیستماتیک برای حل مشکلات استفاده کنند .
• تعریف مسئله :
• طبقه بندی مسئله به مقوله استاندارد
• ایجاد یک مدل ریاضی استاندارد که مسئله زندگی واقعی را شرح می دهد .
• پیدا کردن راه حلهای بالقوه در مدل سازی مشکل و ارزیابی آنها
• انتخاب و ایخاد یک راه حل برای مسئله
• سیستم های حمایت تصمیم گیری

  سیستم حمایت تصمیم گیری مساوی است با یک سیستم اطلاعات کامپیوتر محور که داده ها و مدل ها را ترکیب کرده تا مشکلات نیمه ساختاری را با در گیری کاربر حل کند .

  سیستمهای حمایت تصمیم گیری شبیه MIS و MSS به معنی چیزهای متفاوت برای افراد متفاوت می باشد .

  DSS می تواند به عنوان یک روش یا فلسفه و نه روش شناسی دیده شود .

 

 

ـ خصوصیات DSS :

  فراهم آوردن حمایت برای تصمیم گیرندگان در همۀ سطوح چه شخصی یا گروهی به وسیلۀ اطلاعات هدفمند و قضاوت

  حمایت از تصمیمات وابسته به هم

  حمایت از تمام مراحل تصمیم گیری شامل هوش ، یا دانش ، طرح ، انتخاب و اجرا

  این به وسیلۀ کاربر برای همراهی با تغییرات تطابق می یابد .

ـ آن قابل اجرا و استفاده در بسیاری از موارد می باشد .

  یادگیری و ارتقاء می دهد که با کاربردهای جدیدی و یادگیری اضافی هدایت می شود.

  استفاده از مدلهای کمی

  DSS با مدیریت دانش تجهیز می شود مه راه حل مناسب و ممکن می سازد .

  می تواند برای استفاده از طریق وب صورت گیرد .

  اجازۀ اجرای آسان در تجزیه و تحلیل را می دهد .

• زیر سیستم مدیریت داده ها شامل همۀ داده ها می شود که از چندین منبع به دست آمده اند .
• زیر سیستم مدیریت مدل شامل ساختارهای مدلی و مدلها برای توسعه DSS می شود .
• سیستم مدیریت بر پایه مدل ( MBMS ) : DSS ، مدلهای موجود یا قسمت ساختاری را به شرعت ایجاد می کند .

کاربران DSS

دستیاران : این شخص دانش خاص دربارۀ مسائل مدیریتی و بعضی تجارب در تصمیم گیری دارد .

کاربر ابزار تخصصی : این شخص در کاربرد انواع ابزارهای حل مشکلات مهارت دارد . این فرد وظایفی را اجرا می کند که مدیر مهارت آن را ندارد .

تحلیلگر سیستم تجارت : این شخص یک دانش در کاربرد اجرای رسمی ، آموزشی و مهارت در DSS دارد .

تسهیل کنندۀ گروه : هنگامی که تصمیمات گروه به وسیلۀ IT حمایت می شود ، استفاده از تسهیل کننده سودمند می باشد .

مدل DSS :

سیستم های حمایت تصمیم گیری گروهی :

·               این سیستم مساوی با سیستم کامپیوتر محور تعاملی که راه حل مشکلات بدون ساختار و نیمه ساختاری را آسان می کند .

·               هدف GDSS توسعۀ بهروری در تصمیم گیری به وسیلۀ سرعت بخشیدن و افزایش کیفیت می باشد .

·               ایجاد GDSS برای حمایت نشستهای رو در رو می باشد .

·               این قبیل GDSS به شکل نرم افزاری ، سخت افزاری ، افراد و روشها احاطه شده است .

عناصر GDSS :

·         سخت افزار یک گروه می تواند در گروه از سخت افزار را داشته باشد .

ü      ـ مدل برای نشستهای الکترونیک

ü      ـ مجموعه ای از کامپیوترهای شخصی

نرم افزار : این نرم افزار مجموعه ای از ابزارها یا بسته ها در سیستم می باشد.

افراد اعضای گروه و تسهیل کننده

روشها : روشهایی که استفادۀ آسان و مؤثر را از تکنیکها ممکن می سازد .

حمایت تصمیم کاری : دارای دو نوع می باشد :

·         سیستم های حمایت تصمیمی سازمانی ( ODSS ) که در وظایف سازمانی و فعالیت تمرکز دارد .

·         سیستم اطلاعاتی اجرایی ( DIS ) که تحت عنوان سیستم حمایت اجرایی یک فن آوری طراحی شده در پاسخ به نیازهای مدیران می باشد .

خصوصیات ( EIS ) :

 قادر نمودن کارگران در رسیدن به جزئیات در هر مدل از اطلاعات

 فاکتورهای موفقیت اصلی و عملکرد کلیدی تعیین می شود .

 در یک مدل دستیابی اطلاعات یا دیگر فاکتورها در هر زمانی به دست می آید .

 تجزیه و تحلیل می تواند با استفاده از مدلهای پیش بینی به دست می آید .

 سیستمهای حمایت اجرایی توانایی تحلیل را ایجاد می کند که در آن درخواستهای خاص برای داده ها مورد نیاز است .

 گزارش بر پایۀ مفهوم مدیریت می باشد که در آن توجه خاص به مسائل مهم داده می شود .

 یکپارچگی با DSS : سیستمهای اطلاعاتی در تعیین مشکل فرصتها موثر هستند .

 EIS سنتی قسمتی از سیستم اطلاعاتی کاری می شوند و تحت نام هوش تجاری شناخته می شود .

مزایای DSS برای کاربر :

·         کاربر می تواند از DSS در هر جایی استفاده کند .

·         بسیاری از DSS در آرایشهای استفاده می کنند و برای کارگران در دسترس می باشد .

·         وب از سئوالات مربوط به DSS و ایجاد گزارش حمایت می کند .

·         سرورهای وب محور می توانند عملکردها را در برنامۀ DSS اجرا کند .

ü      این توانایی به کاربران می دهد تا کاربردهای DSS را بدون نیاز به مشتری گسترش دهند .

مزایای DSS برای سازنده

·         یک DSS می تواند به صفحات وب در ارتباط با پروژه ، کاربر ، و غیره دست یابد.

·         توسعه دهندۀ DSS می تواند کاربردهای DSS را ارتقاء دهد .

·         توسعه دهندۀ DSS می تواند با مشتریان در حلول وب همراهی داشته باشد .

ü            ـ نرم افزار DSS و کاربردها از ASP در دسترس می باشد در چنین حالتی نیاز به برنامۀ DSS نمی باشد .

مزایای DSS بر پایۀ وب :

 قادر می باشد به منابع قوی از داده ها و روش تجزیه و تحلیل برسد .

 می تواند داده ها را به روش دقیق بررسی کند .

 به آسانی قابل استفاده است .

 کار با کاغذ را کاهش می دهد .

 تصمیم گیری بهتر را ایجاد می کند .

 استفادۀ آسانتر از DSS را ممکن می سازد .

 هزینه های توسعه را کم می کند .

نیازهایی برای DSS وب محور :

 مطالعه به وسیلۀ شرکت تجاری 5 نیاز را برای تحویل DSS تعیین می کند :

ü      دستیابی به داده های خود سرویس .

ü      در دسترس بودن و عملکرد بالا .

ü      مشتریان اجرایی ـ صفر

ü      امنیت

ü      داده های متای یکپارچه

تقلید برای تصمیم گیرندگان

·               در DSS تقلید به یک تکنیک برای اجرای تجربیات با یک مدل کامپیوتر در یک مدل از سیستم مدیریتی ارجاع می شود .

·               خصوصیات تقلید :

·               در حالی که مدل ها به طور کلی واقعیت را ارائه می دهند در این حالت از آن تقلید می کنیم .

·               این یک تکنیک برای اجرای تجربیات می باشند .

ü      ـ این می تواند خصوصیات ارائه شده را تحت شرایط متفاوت شرح داده و پیش بینی کند

·               این می تواند برای تصمیم گیری پیچیده مورد استفاده قرار گیرد .

ترجمۀ قسمت 6 ( E )

    مزایای تقلید

   1 ـ اجارۀ شمول پیچیدگی های زندگی واقعی را در مشکل می دهد .

   2 ـ حالت توصیفی دارد ، مدیران را قادر می کند تا سئوالاتی از نوع 0 چه می شد ـ اگر بپرسند .

   3 ـ می توانند تنوع گسترده ای از انواع مشکل را از قبیل موجودی و کارمندان ، وظایف سطح مدیریتی مانند برنامه ریزی را کنترل کند .

   4 ـ می تواند تأثیر زمان فشرده را نشان دهد و به مدیر تأثیرات بلند مدت از سیاستهای متفاوت ارائه دهد .

   5 ـ می تواند با استفاده از ابزارهای وب اجرا شود .

مثالهایی از DSS

ـ گروه همکاری انبارداری پرایس ، حالت آن لاین DSS را در خرده فروشی ، خدمات مالی و ... پیشنهاد می دهد و بهره خاص ریسک مدیریتی و تصمیمات بیمه ای را به همراه دارد .

ـ تجارت کوچک آفیس مایکرو سافت  شامل" what – if  " است که می تواند برای بررسی تأثیرات مالی از تصمیمات استفاده شود .

ـ IBM : ابزارهای زیادی از تجزیه و تحلیل بازار تا تصمیمات تولیدی و مالی را پیشنهاد می دهد .

ـ بویو ( Boio ) : کاربرد بهبود سود دهی ، به شرکت ها کمک می کند تا پتانسیل کامل از سود را در عرض علائم بازار و تولید در اختیار بگیرند .

خط مقدم تصمیم گیری :

·         فرآیندی است که به وسیلۀ آن شرکت ها فرآیندهای تصمیم گیری را خودکار کرده و آن را در سازمان قرار می دهند .

·         این فرآیند از کاربران تجاری از قبیل مدیران خطی ، اجرای فروش به وسیلۀ مشارکت در تصمیم گیری استفاده می کند .

·         نرم افزار خط مقدم تصمیم گیری که در اواخر سال 1999 وارد بازار شد ، می تواند مشکلات استاندارد را حل کند .

ü      بر طبق تحقیق فورسر ، این قبیل سیستم ها برای بقای بسیاری از شرکت ها ضروری هستند ، اما باید برای تکامل تکنولوژی پنج سال را پشت سر بگذارند .

نارسایی های ( DSS )

·        در طول سالها نارساییهایی در همۀ انواع سیستم های حمایت از تصمیم گیری وجود داشته است که بعضی از آنها به شکل زیر می باشد .

ü            مأموریت آن تا حدودی به صورت یک عیب در GDSS می باشد ( NASA ) از GDSS استفاده کرده که در آن اجازۀ عمل به روشهای دیگر داده نشد .

ü            در کنگرۀ جهانی دربارۀ فرودگاه ها نارساییهایی در فرود گاههای دیور ، هنگ کنگ و    مالزی دیده شد که این به دلیل نارسائیهای ( DSS ) می باشد .

ü            برزیلون و پومورد ( 1997 ) بعضی از این نارسائیها در ( DSS ) شرح دادند .

موضوعات مدیریتی :

ü            مزایای غیر محسوس : سیستم حمایت مدیریتی در تصدیق مشکل می باشد چون آنها دارای مزایای غیر محسوسی از قبیل توانایی حل و مشکل سریعتر را دارا می باشد .

ü            مستدل نمودن پرسنل ( DSS ) : بسیاری از کارگران ( DSS ) خودشان را برای توسعۀ بهره وری گسترش می دهند . این برای داشتن موجودی DSS وجود دارد بنابراین اگر کارگر سازمان را ترک کند ابزار بهروری بالا می رود .

ü            امنیت : سیستم های حمایت تصمیم گیری ممکن است حاوی اطلاعات برای کل دورۀ حیاتی سازمانها باشد .

ü            حالت تجاری آمادۀ ( DSS ) : با افزایش استفاده از سیستم خود محور ASP این ممکن است کاربردهای DSS بیشتری به شکل آن لاین یافت شود .

ü            فرهنگ سازمانی : اغلب افراد مزایای DSS را تشخیص داده و حمایت بیشتری از آن به وسیلۀ مدیریت بالا صورت گرفته و بیشتر از DSS  استفاده خواهند شد .

ü            DSS هوشمند ، عاملهای هوشمند را در درون DSS معرفی می کند که می تواند عملکرد آن را افزایش دهد .

ü            موضوعات اخلاقی : شرکت ها با سیستم حمایت مدیریتی ممکن نیاز داشته باشد تا بعضی موضوعات اخلاقی خاص از قبیل خصوصی و قابلیت محاسبه را نشان دهند . قضاوت انسان یک موضوع مهم دیگر DSS می باشد .

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 13 اسفند 1393 ساعت: 9:45 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره IT,نقش استراتژیک IT,خصوصیات DSS,

 

 

حافظه

 توصيف كلي

در فرهنگ ما، از حافظه به صورت كاملاً آزاد ياد مي شود. هر روز و در هر جايي كه هستيم عبارات «فراموش نكن وقتي كه برگشتي...» و يا «حافظه ات خوب كار مي كند» و يا مشابه آنها را زياد مي شنويم. در اين اصطلاحات عمومي، حافظه مي تواند به معني تجربيات زندگي كه انفرادي و ويژه هستند باشد و يا به تأثيري كه داروهاي شيميايي بر روي رشته هاي عصبي و نهايتاً بر مغز كه آن تجربيات را گزارش مي دهد، مي گذارد، حافظه گفته مي شود.

در واقع مفهوم حافظه مي تواند از جهاني به صورت استعاره باشد. اين استعاره دلالت مي كند بر اين كه مجموعه اي ثابت و معين از اطلاعات، در يك مكاني كه كاملاً قابل دسترسي باشد، ذخيره شده اند. به نظر ما مغز به روشي كه كامپيوتر كار مي كند، فعاليت دارد اما حقيقت چيز ديگري است. در واقع، انواع مختلف حافظه در قسمت هاي مختلف مغز ذخيره مي شوند. بدين علت كه مغز بشر عضوي پيچيده و فرهيخته است، پس حافظه ي بشر هم به آن اندازه رويدادي پيچيده مي باشد. براي اين كه مطالب براي تان ملموس تر باشد، بهتر است كه ابتدا اجزاي تشكيل دهنده ي حافظه را از هم تفكيك نماييم.

ما اغلب حافظه را امري بديهي مي دانيم و از آن به عنوان فرايند رواني ياد مي كنيم كه دور از كنترل ماست. اما وقتي اجزاي تشكيل دهنئده ي حافظه تان را از هم سوا كرديد، بخش هاي ويژه اي را خواهيد يافت كه با فعاليت و جديت مي توانيد در آن تغييراتي ايجاد كنيد.

فرايند حافظه

ابتدا بايد بدانيد كه براي به ياد آوردن اطلاعات فرايندي وجود دارد. به عبارت ديگر، شما اطلاعات را به مغزتان مي دهيد، اين داده ها براي مدتي آنجا مي مانند و شما بعداً آنها را دوباره مي خواهيد. اين سه مرحله در فرايند حافظه مجزا هستند و به نام هاي رمزگذاري (دادن اطلاعات)، ذخيره سازي (نگهداري اطلاعات در آنجا) و فراخواني (خواستن دوباره ي اطلاعات) شناخته مي شوند. اما قبل از اين كه به جزئيات اين سه مرحله بپردازيم بهتر است مثالي در اين مورد بياوريم.

رمزگذاري

دادن اطلاعات اولين مرحله از اين فرايند سه مرحله اي مي باشد. وقتي شما به ترانه گوش مي دهيد، مغز شما داده هاي خام شنيداري (شعر و موسيقي) را گرفته و آنها را به كُد (مجموعه اي ازشبكه هاي عصبي) تبديل مي كند تا اطلاعات را براي استفاده هاي بعدي ذخيره كند. اگر شما ترانه اي را دوست داشته باشيد، به آن توجه بيشتري خواهيد كرد. اين امر باعث مي شود كه اطلاعات به بهترين نحو ممكن در مغزتان جاسازي شود. به زودي همراه با ترانه، شما هم آوازتان را سر مي دهيد. اين مرور ذهني (تكرار مداوم هر چيز تا زماني كه ذخيره شود) به مرحله ي اول فرايند حافظه يعني دادن اطلاعات كمك زيادي مي كند.

دادن اطلاعات و رمزگذاري هاي همان مرحله ي ورود اطلاعات به مغز براي نگهداري در حافظه مي باشد. اگر چيزي به عنوان اطلاعات به مغزتان داده نشود، هرگز هم هيچ چيزي به خاطرتان نخواهد آمد. اين مرحله از حافظه، مرحله اي است كه شما مي توانيد بيشترين تأثير را در آن ايجاد كنيد. دادن اطلاعات با روش مناسب باعث حافظه ي خوب هم مي شود. اگر اين مرحله به خوبي انجام نگيرد، شما هم نمي توانيد انتظار داشته باشيد كه در مواقع لزوم اين اطلاعات را از مغزتان بخواهيد. آگاهي از روش دادن اطلاعات به مغز، در نهايت باعث بهبود و تقويت حافظه مي شود. اكثر مطالب اين كتاب در واقع نشان دادن ترفندهايي براي بهبود در دادن اطلاعات به مغز است.

ذخيره سازي

بيشتر افرادي كه نگران مشكلات حافظه شان هستند، در واقع نگران توانايي خود در امر ذخيره سازي اطلاعات مي باشند. به عبارت ديگر، به نظرشان مي رسد كه اطلاعات داده شده به مغزشان گم مي شود و يا آنها توانايي شان را براي نگهداشتن اطلاعات از دست مي دهند. مسئله اينجاست كه برخلاف نظر آنها، با هيچ روش مشخصي هم نمي توان بر اين مرحله تأثير گذاشت. حتي كساني كه آلزايمر دارند، توانايي ذخيره سازي اطلاعات را به طور كامل از دست نمي دهند. علت آن، اين حقيقت است كه روش ذخيره سازي مغزمان بسيار پيچيده است.

خاطرات در يك محل مشخصي از مغز ذخيره نمي شوند. در واقع، خاطرات، سراسر مغزمان را به صورت صفوفي از شبكه هاي عصبي پوشانده است. هر خاطره به سيستم هاي مختلفي در مغز متصل شده است. به عنوان مثال، وقتي شما آوازي را سر مي دهيد همزمان ظروف را هم مي شوييد. اين بدان معني است كه حافظه ي خواندن شما از طريقي به سيستم شستن ظروف متصل مي شود، يعني هر وقت كه اقدام به شستن ظرفها مي كنيد، همان ترانه هم به ذهن تان خطور مي كند. به همان ترتيب وقتي به دستان پرچين و چروك تان نگاه مي كنيد ممكن است به ياد همان ترانه هم بيفتد. اين اتصالات ذهني در واقع يكي از دلايل مهم بودن فرايند دادن اطلاعات مي باشد هر اندازه كه مرحله ي دادن اطلاعات با انرژي بيشتري انجام پذيرد، شبكه عصبي شما قدرتمندتر و پيچيده تر خواهد بود.

حافظه ي كارگر

فكر كردن در مورد توانايي تان در نگهداري اطلاعات به عنوان يك مرحله ي دو قسمتي بسيار سودمند است. اولين مخزن ذخيره سازي كه اطلاعات به آن جا سرازير مي شوند، حافظه ي كارگر است. (حافظه ي كارگر با عنوان حافظه ي كوتاه مدت هم شناخته مي شود.) اين حافظه تمام اطلاعاتي را در بر مي گيرد كه شما در هر زمان دلخواهي به آنها احتياج پيدا مي كنيد.

همان طوري كه قبلاً اشاره شد، توانايي مغز شما در نگهداري اطلاعات تحت هيچ شرايطي تغيير نمي كند. در نتيجه مطمئن باشيد كه حتي اگر براي به ياد آوردن مطلبي خيلي به مغزتان فشار آورديد، مغزتان متلاشي نمي شود. هيچ نيازي نيست كه وسايل نگهداري مغزتان را تعمير كنيد. به نفع شماست كه روي مراحل رمزگذاري و بازخواني تمركز كنيد.

انواع حافظه

دو نوع حافظه وجود دارد. چيزي كه شما مي دانيد كه آن را مي دانيد و چيزي كه شما مي دانيد ولي نمي دانيد كه آن را مي دانيد و آن ها را به ترتيب خودآگاه و ناخودآگاه مي نامند.

حافظه ي خودآگاه، هر نوع اطلاعاتي را شامل مي شود كه شما مي توانيد در هر زماني به آساني و از روي ميل به آن دست يابيد. اين اطلاعات مي تواند شامل روز تولد يك دوست، شماره تلفن، مسير پاساژ مورد علاقه تان و... باشد. اين حافظه مجموع تمام موارد مربوط به علم عقلاني شما مي باشد.

حافظه ي ناخودآگاه هوشيارانه قابل دسترس نمي باشد. اين حافظه شامل يادگيري هاي محرّكي، عادت و شرطي شدن مي باشد. حافظه ي ناخودآگاه، مهارت هايي كه از طريق تكرار به دست مي آيند مانند رانندگي و دوچرخه سواري را هم شامل مي شود. اين حافظه با حواس چندگانه و سيستم هاي متعدد درگير است. نام هاي ديگر حافظه ي ناخودآگاه، حافظه ي تلويحي، بي اختيار، و يا حافظه ي ناهوشيار است.

هدف اصلي تمايز اين دو نوع حافظه اين است كه شما بتوانيد به آساني بخش هايي از زندگي تان را كه مي توانيد، تغييراتي در آن ها ايجاد كنيد را تشخيص دهيد. بعيد است كه شما بتوانيد تأثير زيادي روي حافظه ي ناخودآگاه تان داشته باشيد. اما در عوض مي توانيد در حافظه ي خودآگاه تان تغييرات اساسي ايجاد كنيد. در زير مجموعه ي حافظه ي خودآگاه دو عنوان وجود دارد كه به توضيح آن ها مي پردازيم. حافظه ي لفظي و بصري.

نقاش هستيد يا خواننده؟

احتمالاً شما به صورت تقريبي از تفاوت هاي لفظي و بصري آگاهي داشته باشيد و احتمالاً از نقاط ضعف و قوّت خودتان هم تا حدودي اطلاع داشته باشيد. با اين وجود، شايد نتوانيد به بهترين نحو ممكن از توانايي هايتان استفاده كنيد. بهتر است درباره ي حافظه ي لفظي و بصري مطالبي را عرضه كنيم.

حافظه ي لفظي

حافظه ي لفظي، توانايي به خاطر آوردن اطلاعاتي است كه به كلمات مربوط مي شوند. اگر شما جزو كساني هستيد كه با شنيدن ترانه دوست داشتني، قاشق چوبي به دست گرفته و آواز سر مي دهيد احتمال دارد كه حافظه ي لفظي و يا كلامي شما قوي باشد. افرادي كه حافظه ي كلامي قوي دارند به مطالعه هم علاقه دارند. شعرها را به سرعت حفظ مي كنند و دستورات نوشتاري را به نقشه ترجيح مي دهند. اگر فكر مي كنيد بيشتر از نقاش بودن به خوانندگي نزديك تر هستيد، احتمالاً حافظه ي كلامي تان قوي تر است.

حافظه ي بصري

حافظه ي بصري توانايي ذخيره سازي اطلاعات به صورت ديداري است. اگر شما فردي با حافظه ي بصري قوي باشيد، تصور آواز خواندن همراه با راديو هنگامي كه در آشپزخانه كار مي كنيد، اصلاً برايتان جالب نيست. شايد گوش دادن به آواز در شما حس نقاشي روي ديوار را به وجود آورد. اگر از تماشاي آثار هنري بزرگ لذت مي بريد، علامات تابلوهاي جاده اي را زودتر از نوشته هايشان مي بينيد و در يك فيلم سينمايي بيشتر به صحنه ي نمايش توجه مي كنيد تا ديالوگ شخصيت ها، به احتمال زياد حافظه ي ديداري شما قوي تر است. اين گونه افراد نقاشان خوبي هستند نه خوانندگان خوب.

البته اين ها تمايلات شخصي مي باشند. حافظه ي بصري و لفظي اصلاً انحصاري نيستند، ممكن است شما هم از آثار هنري لذت ببريد و هم به خوبي از عهده ي شعر حفظ كردن برآييد. مهم اين است كه شما اين آگاهي را پيدا كنيد تا موقعيت خودتان را تشخيص دهيد. بعضي از افراد در مرز بين حافظه لفظي و بصري قرار دارند. با محاسبه ي اين كه در كدام طيف قرار داريد، مي توانيد نيروي تان را در جهت بهبود اوضاع مورد استفاده قرار دهيد. علت اين امر كاملاً ساده است. اكثر اطلاعات مي توانند هم به طريقه ي بصري و هم لفظي ذخيره شوند.

انتقال اطلاعات لفظي و بصري

همه ي افراد هر روز اطلاعات لفظي را به اطلاعات بصري و بالعكس منتقل مي كنند، بدون اين كه خودشان متوجه شوند. در واقع مثل هر اتفاقي كه مرتبط با حافظه باشد، انتقال اطلاعات به صورت يك فرايند طبيعي انجام مي گيرد. در نتيجه، متوجه اين انتقال نمي شويم با اين وجود اگر مي خواهيد كه حافظه تان را تقويت كنيد، بهتر است با اين انتقال اطلاعات آشنا شده و هوشيارانه از اين مورد كمال استفاده را بكنيد.

براي اين كه كاملاً با اين فرايند آشنا شويد مثالي مي آوريم. در نظر بگيريد كه شما نياز مبرمي به كلاه پشمي داريد. زمستان فرا رسيده است و هر وقت كه شما بيرون مي رويد گوش هايتان يخ زده و به درد مي آيند. تصميم مي گيرد كه به يك مركز خريد محلي برويد ولي شما تازه وارد هستيد و از محل آن اطلاعي نداريد. در نتيجه سراغ كامپيوترتان رفته و اطلاعات مورد نيازتان را دريافت مي كنيد. اين خدمات به دو صورت عرضه مي شوند: دستورات نوشتاري و نقشه ها. اگر شما جزو افرادي هستيد كه حافظه ي لفظي قوي دارند، دستورات نوشتاري را انتخاب خواهيد كرد و اگر جزو افراد بصري باشيد، احتمالاً استفاده از نقشه را ترجيح مي دهيد.

در اينجا احتمال دارد كه شما نتوانيد از قسمت خدمات رساني كامپيوتر اطلاعات مربوط به اين مركز خريد را به دست آوريد و بايستي با اين فروشگاه تماس تلفني گرفته و از محل آن سئوال كنيد. شما با كارمند آنجا صحبت كرده و وي به شما آدرس فروشگاه را مي دهد و شما آن را يادداشت مي كنيد. اگر به طريقه ي بصري مطالب را ياد مي گيرد در آن صورت دوباره با مشكل مواجه مي شويد. براي حل اين مشكل چه راه حلي سراغ داريد؟ حتماً به سراغ نقشه ي خياباني دم دست تان رفته و مسير رسيدن به فروشگاه را روي نقشه پيدا مي كنيد. اين نمونه، در واقع ماهيت انتقال اطلاعات به هر دو طريق يعني لفظي و بصري را نشان مي دهد. تكنيك هاي انتقال اطلاعات به هر دو طريق، ابزار مناسبي است كه با كمك آن مي توانيد روش هايي را پيدا كنيد تا حافظه تان تقويت شود. اگر شما مطالب را بيشتر به صورت بصري ياد مي گيريد، اطلاعات را به صورت داده هاي بصري به مغزتان انتقال مي دهيد. در اين روش، شما اطلاعات را در بخش هايي از مغزتان كه بسيار قوي هم هستند نگهداري مي كنيد و به دنبال آن به ياد آوردن اين اطلاعات براي شما بسيار آسان تر خواهد بود.

هيچ محدوديتي در مورد روش هاي انتقال اطلاعات بين اين دو نوع حافظه وجود ندارد. فقط بايستي كمي خلاق باشيد. اگر شما به سختي مي توانيد نام حيوان خانگي بهترين دوست تان را به خاطر بسپاريد (اطلاعات لفظي). اگر همواره فراموش مي كنيد كه كفش تان را كجا گذاشته ايد و حافظه ي كلامي شما قوي باشد مي توانيد وقتي آنها را در مي آوريد به خودتان بگوييد «كفش هايم را كنار ماشين لباس شو يي گذاشتم». و يا اگر حافظه ي ديداري شما قوي تر است، تصويري ذهني از كفش تان درست در كنار ماشين بسازيد.

[تمرين كنيد: حافظه ي بصري و لفظي]

هر بار كه خواستيد چيزي را به خاطر بياوريد، سعي كنيد از توانايي حافظه تان استفاده كنيد. اگر حافظه ي بصري شما بهتر است، از اطلاعات بصري استفاده كنيد و اگر حافظه ي لفظي شما بهتر است، از اطلاعات كلامي بهره ببريد. به ياد داشته باشيد كه بايستي از خلاقيت تان استفاده كنيد.

همان طور كه قبلاً گفته شد، مي توان حافظه را از جهاني استعاره دانست. صحبت كردن در مورد حافظه، در واقع صحبت كردن در مورد نحوه ي كار كردن مغز است. حافظه در نهايت مدلي قابل تصوّر از يك شيوه ي عملي است.

در اينجا بايد خاطرنشان كنيم كه مكانيسم يكساني از عملكرد مغز وجود ندارد كه حافظه را تشكيل دهد. در عوض، حافظه صف آرايي پيچيده اي از پديده هاي عصبي و رواني است كه در سرتاسر مغز اتفاق مي افتد.

دانشمندان به كمك روش هاي متفاوتي، تحقيقاتشان را روي حافظه انجام مي دهند. تصور فرايندهاي مربوط به حافظه و تفاوت هاي آن ها از حيث لفظي و بصري بودن، امري مشكل و دور از ذهن به نظر مي رسد. روش هايي هستند كه اطلاعات را طبقه بندي مي كنند و ما از اين روش ها براي فهم بهتر استفاده مي كنيم.

مفاهيم اين فصل به شما كمك مي كند تا بهتر و كاربردي تر از حافظه تان استفاده كنيد و روشي پيدا كنيد كه با آن بتوانيد حافظه تان را با كمك بقيه ي مطالب كتاب تقويت كنيد. دو هدف اصلي ما اين است كه مطالب اين كتاب از لحاظ علمي صحت داشته باشند و اين كه اين كتاب بتواند مورد استفاده ي همه قرار گيرد. در آخر اين كه، تلاش كرده ايم تا مطالب اين كتاب ساده ولي فراگير باشد.

در فصل هاي بعدي، ما اين اهداف را همچنان دنبال كرده و به شما راه هاي كاربردي تقويت حافظه را نشان مي دهيم. اما ابتدا در فصل 2 به اهداف حافظه تان مي پردازيم.

چگونه اضطراب روي حافظه تان تأثير مي گذارد؟

وقتي نگران و دلواپس مي شويد، مغز و بدن تان روش «مبارزه يا فرار» را در پيش مي گيرند. اين روش مجموعه اي از عكس العمل هاي فيزيولوژيكي و روان شناسي است كه آبا و اجدادمان در هنگام رويارويي با حوادث طبيعت آن را پيش مي گرفتند. مردي غارنشين را تصور كنيد كه با جانوري پشمالو روبرو مي شود. اين موجود مهيب دهانش را به طور وحشتناكي باز مي كند و تمام دندان هايش نمايان مي شوند. لاي دندان هايش باقيمانده ي آخرين غذايش ديده مي شود. اين فرد كه نزديك است غذاي بعدي هيولا باشد، دايي بزرگ بزرگ بزرگ شماست. اين آدم بايد خو د را آماده كنيد كه يا ديوانه وار بدود يا مبارزه در پيش بگيرد. آن هم چه جور مبارزه اي؟!

خوشبختانه، بدن و مغز مرد غارنشين، برنامه ريزي شده تا آن كار را انجام دهد. به محض اين كه به دهان گشاد جانور ترسناك نگاه مي كند، فشار خونش بالا مي رود، اكسيژن زيادي به مغز و سراسر بدنش فرستاده مي شود و اين باعث مي شود كه بتواند تندتر بدود، سريع تر حركت كند و واضح تر ببيند. براي اين كه ذهن فرد مورد نظر بر روي ضرورت فوري زنده ماندن متمركز شود، بيشتر عملكرد عصبي است كه به تمام قسمت هاي مغز نفوذ مي كند. اين امر باعث مي شود كه مغز بتواند اقتدار كافي در بقاي شخص را به دست آورد.

خوشبختانه يا بدبختانه تكامل فيزيولوژيكي ما همگام با تغييرات سريع جامعه پيش نمي رود. احتمال اين كه بيشتر ما با موجودي ترسناك و گرسنه كه قصد خوردن ما را دارد، روبرو شويم خيلي كم است. اما بدن فيزيكي و مغز ما برنامه ريزي شده تا در اين موقعيت هاي استرس زا هم عكس العمل نشان دهد. اين موضوع حتي در زماني كه شما در مورد عدم توانايي تان در به خاطر آوردن نگران هستيد و يا موارد مشابه هم صحت دارد.

وقتي شما اين تفكر را داريد كه «من حتماً به آلزايمر مبتلا مي شويم» و يا «اگر آن را همين حالا به خاطر نياورم، نتيجه اش وحشتناك خواهد شد» در واقع خودتان را مضطرب مي كنيد و عكس العمل هاي سيستم خودكار عصبي تان را از بين مي بريد كه همان عبارت معروف «مبارزه و يا فرار» است. اين آشفتگي و نگراني مانع جدي به ياد آوردن مي باشد. پادزهر اضطراب، داشتن آرامش است.

آشفتگي مانع جدي حافظه است. پادزهر اضطراب آرامش است.

پس بياييد مفهوم آرامش را هر چند مختصر دريابيم و در اين راستا تمرين هايي به شما مي دهيم تا از طريق آن ها بتوانيد به آرامش برسيد.

آرامش داشتن به چه معني است؟

اضطراب نمي تواند در فردي كه آرامش دارد، ديده شود. اين دو حالت روحي در مقابل هم قرار گرفته اند و همچنان كه مي دانيد اضطراب حافظه را مختل مي كند. غرض از گفتن اينها اين است كه همواره روزنه ي اميدي هم وجود دارد. اگر شما بتوانيد به آرامش روحي و جسمي برسيد، مي توانيد اضطراب تان را كاهش داده و در نتيجه حافظه تان بهبود يابد. مشكل اينجاست كه هيچ كدام از ما به طور واقعي اين آرامش يا همان ريلكس بودن را تجربه نكرده ايم. حال اگر اين تجربه را هم داشته باشيم، چگونه مي توانيم با وجود مشغله ي كاري زياد، مراقبت از بچه ها، صرف مدت زماني طولاني براي رسيدگي به همسرمان، به اين آرامش برسيم. خوب برايتان چند راهكار داريم.

ريلكس بودن مثل اضطراب داشتن يك حالت فيزيولوژيكي است. اين آرامش به دنبال كاهش ضربان قلب، كاهش سرعت تنفس و كاهش مصرف اكسيژن به وجود مي آيد. اصولاً اين حالت متضاد اضطراب است وقتي بدن شما براي مبارزه يا فرار اكسيژن كمتري مصرف كند، اين بدان معني است كه اكسيژن بيشتري براي استفاده در قسمت هاي ديگر مغزتان مثل بخش حافظه در دسترس مي باشد.

وقتي شما به طور كامل ريلكس شديد، ذهن و جسمتان دچار سكون شده و شما احساس امنيت و آسودگي مي كنيد. در يك جامعه ي پر سر و صدا، به صختي مي توانيم به اين حالت يعني ريلكس بودن برسيم و در نتيجه براي رسيدن آن نياز به آموزش داريم.

پس از اين كه با عجله از فروشگاه آن طرف خيابان كه غذاي حاضري تهيه كرديد، رد شده و به خانه برگشتيد و جلوي تلويزيون لم داده و فنجان قهوه را سر مي كشيد، حالت ريلكس بودن به طور كامل در شما به وجود نمي آيد. اين امر شايد استرس شما را هم زياد كند. اگر مشغله ي كاري زيادي داريد، يادگيري رسيدن به آرامش براي تان امري ضروري است.

اكثر كتاب هاي مهم در مورد اضطراب، پيشنهاد مي دهند تا يك برنامه ي آرامشي در فهرست روزانه تان داشته باشيد. اين برنامه بايد روزانه يك ساعت و يا نيم ساعت در نظر گرفته شود تا در آن زمان تكنيك هاي ريلكس شدن مثل ريلكس تدريجي عضلات، تنفس بطني، تفكر و يا تجسم تمرين شود. اگر شما از عهده ي اين برنامه برآييد واقعاً عالي مي شود. هيچ شكي نيست كه تمرين براي ريلكس شدن، براي تقويت و بهبود حافظه تان در هر مرحله اي كه هستيد بسيار سودمند است. اين نوع دستورات براي تقويت حافظه تان از طريق ريلكس بودن، تنها كافي نيست. براي همين به شما تكنيك هايي ياد مي دهيم كه مي توانيد به سرعت درست در لحظه اي كه چيزي را فراموش كرديد، از آن استفاده كنيد. پس از آن، اين توانايي را خواهيد داشت تا به حدي آرامش ذهني و جسمي داشته باشيد كه عملكرد حافظه تان در حد بالا بتواند انرژي لازم براي پيدا كردن اطلاعات مورد نظرتان را دريافت نمايد.

داشتن آرامش براي به ياد آوردن

شما در اداره روي صندلي لم داده و مي دانيد كه فراموش كرده ايد چه كاري را بايد سر ساعت 10:30 امروز بايد انجام دهيد. مطمئن هستيد كه اين جزو برنامه ي كاري امروزتان است ولي يادداشت نكرده ايد و حالا فراموش كرده ايد از دست خودتان عصباني هستيد و مي گوييد: «خيلي خوبه! چرا هميشه اين كار را تكرار مي كنم؟» به مانيتور كامپيوتر چنان نگاهي مي كنيد كه اگر اين نگاه اثر داشت، حتماً كامپيوتر منفجر مي شد. دندان هايتان را به هم فشرده و شانه هايتان را جمع مي كنيد و به خودتان چندين بار متوالي مي گوييد «واقعاً كه احمقانه است، وقتي نمي توانم به ياد بياورم، ماندنم در اينجا چه فايده اي دارد؟»

حال بهترين كاري كه مي توانيد انجام دهيد اين است كه چند لحظه اي تأمل كنيد و از يكي از تمرين هاي زير استفاده كنيد. اين تمرينات مي تواند در تقويت حافظه ي شما بسيار مؤثر باشد.

تنفس بطني

اغلب مردم حتي نمي دانند كه تنفس عميق و كامل به چه معني است. تنفس خوب، يك هنر گمشده در جوامع مدرن خصوصاً در فرهنگ هاي غربي است. در اكثر فرهنگ هاي شرقي تكنيك هاي توسعه يافته ي تنفس هم در مراسم عبادتي و هم در عادات و رويه ي زندگي شان به چشم مي خورد. چون تنفس به وسيله ي سيستم عصبي به صورت كاملاً مستقل كنترل مي شود، پس اين تنفس غير ارادي است، به نحوي كه ما از اهميت تنفس غافل مي شويم. اما مسئله اي كه اينجا مطرح است اين كه اگر ما نفس نكشيم، مي ميريم. اين واقعيتي است كه همگي از آن مطلع هستيم. علاوه بر آن، تنفس صحيح منافع زيادي هم از لحاظ فيزيكي و هم از لحاظ رواني به دنبال دارد. شايد شما شنيده باشيد كه امروزه در اغلب برنامه هاي سلامت كامل، بخش تنفس هم جايگاهي دارد.

در مورد شما هم بايد خاطرنشان كنيم، تنفس عميق، اضطراب را كاهش داده و احساس آرامش را بيشتر مي كند و در نتيجه توانايي شما در به ياد آوردن را افزايش مي دهد. همچنين باعث مي شود كه اكسيژن بيشتري در خون شما جريان داشته باشد كه به نفع شماست. يعني اين افزايش اكسيژن در تمام بخش هاي مغز باعث افزايش قدرت حافظه مي شود. پس بياييد تنفس كردن در حد عالي را تمرين كنيم. تمرين زير به شما ياد مي دهد كه چگونه نفس عميق بكشيم.

تمرين كنيد: تنفس بطني

اولين كاري كه لازم است انجام دهيد، اين است كه كاملاً خود را در شرايط راحت قرار دهيد. اين شرايط به محلي كه شما در آن قرار گرفته ايد بستگي دارد. اگر در اداره هستيد بهتر است در اتاق تان (اگر اتاق خصوصي داريد) را ببنديد. به صندلي تان تكيه داده و پاهاي تان را روي ميز بگذاريد. دكمه ي شلوارتان را باز كنيد. (فراموش نكنيد كه بعد از اتمام تمرين دكمه تان را ببنديد.) اگر در خانه هستيد، بهتر است روي رختخواب تان دراز بكشيد. مكاني كه در آن تمرين مي كنيد نبايد داراي شرايط بخصوص و پيچيده باشد. اگر نمي توانيد مكان مناسبي براي تمرين در نظر بگيريد، درست در همان جايي كه حالا هستيد مي توانيد چشمانتان را ببنديد و اين تمرين را انجام دهيد.

وقتي كاملاً در شرايط راحتي قرار گرفتيد يكي از دستانتان را روي شكم و دست ديگرتان را روي سينه تان قرار دهيد. چشمانتان را ببنديد تا بهتر بتوانيد روي تنفس تان تمركز داشته باشيد. دم و بازدم تان را كاملاً حس كنيد توجه كنيد كه كدام قسمت از بدن تان موقع استنشاق، منبسط مي شود. سينه تان و يا شكم تان؟ به طور طبيعي بايد سينه تان بالا بيايد. (اين تمرين را انجام مي دهيد تا اين حركات طبيعي را تغيير دهيد) سعي كنيد تا اين عمل در پايين شش هايتان صورت پذيرد. متوجه خواهيد شد كه اين حالت وقتي اتفاق مي افتد كه شكم تان را از هوا پر كرده و در نتيجه سينه تان همچنان صاف باقي بماند. وقتي كه شما توانستيد اين عمل را كاملاً تجربه كنيد، چرخه ي زير را 5 بار متوالي تكرار كنيد. تا 5 شماره عمل دم را انجام دهيد و تا شماره ي 5 بازدم را انجام دهيد. شايد شما تأثير اين تمرين را روي آرامشي كه براي حافظه تان مفيد است، متوجه نشويد. ولي عجله نكنيد. مطمئن شويد مي توانيد دم و بازدم تان را تا 5 شماره (كه آهسته آهسته شمرده مي شود) نگه داشته و احساس ناراحتي نكنيد.

5    4    3    2    عمل دم

5    4    3    2    عمل بازدم

سعي كنيد موقع دم، شكم تان را گرد كنيد اما كاملاً سفت نشود. همان كار را در عمل بازدم انجام دهيد. بدين صورت كه هرچه قدر مي توانيد هواي شش هايتان را بيشتر بيرون دهيد بدون اين كه مجبور شويد پس از آن تند تند نفس بكشيد. زمان را مد نظر قرار دهيد. اگر به اين نتيجه رسيديد كه 5 شماره براي شما تأثير ندارد مي توانيد تا 10 شماره پيش برويد.

اين تمرين يك تا دو دقيقه به طول مي انجامد. اگر تمرين فوق را به طور كامل انجام داديد حال خودتان را محك بزنيد، آيا احساس آرامش مي كنيد.

كشش و احساس آرامش

(فرمي از رفع گرفتگي تدريجي عضله)

شايد شما چيزي در مورد رفع گرفتگي تدريجي عضله يا PMR شنيده باشيد. PMR يك روش اصولي براي كشش و آراميدگي همه ي عضلات اصلي در بدن است. اين روش را ادموند جكسوبسن حدود پنجاه سال پيش بيان كرد دكتر جكسوبسن متوجه شد كه با كشش و آراميدگي عمدي عضلات، اشخاص مي توانند تنفس عضلاني را آزاد كنند. (در حالي كه خودشان هم از وجود اين تنش بي خبر بودند.) حال 50 سال است كه فوايد بسيار زياد اين تكنيك در سلامتي افراد ثابت شده است.

انجام كامل اين تمرين حدود 5/1 ساعت طول مي كشد. واضح است با مشغله ي زياد كاري كه داريد، نمي توانيد آن را به طور كامل انجام دهيد. به همين خاطر است به صورت درامتيك و كوتاه روشي براي كشمكش و رفع گرفتگي عضلات اصلي بدن، يادتان مي دهيم تا با آن بتوانيد حافظه تان را هم ارتقا ببخشيد.

تمرين كنيد: كشش و رفع گرفتگي

براي اين منظور بايد در حالت كاملاً راحت قرار بگيريد، درست مثل تمرين تنفس بطني تمام اعضاي بدن و ماهيچه تان را شل نگه داريد. اگر انجام اين كار براي تان ممكن نباشد (مثلاً كفش به پاي تان باشد) يا وقت كافي براي انجامش نداشته باشيد، زياد مهم نيست.

شما مي توانيد اين تمرين را روي عضلاتي انجام دهيد كه براي تان ميسر باشد. با اين وجود بهتر است بدانيد كه اگر روي عضلات بيشتري اين تمرين را انجام دهيد، تأثير آن بيشتر مي شود. اگر اين تمرين را روي عضلات دست (مشت) انجام دهيد، يعني دست تان را باز و بسته كنيد، احتمال اين كه شما تغيير زيادي احساس كنيد كم است ولي اگر همان كار را با عضلات شكم و يا عضلات بزرگ پاهاي تان انجام دهيد، تأثير بيشتري مي بينيد.

هر كدام از تمرين هاي جداگانه ي زير را حدود 10 تا 15 ثانيه انجام دهيد.

به ازاي هر 15 ثانيه تمرين 15 ثانيه هم ريلكس باشيد. وقتي در حالت ريلكس هستيد روي تنش آزاد شده از عضلات تان تمركز كنيد.

پا و ساق پا

كشش: پاهاي تان را از قسمت زانو به سمت جلو بكشيد و نوك انگشت تان را به سمت خودتان بالا بياوريد. انگشت تان را به سمت پايين كاملاً خم كنيد. به صورتي كه با جمع كردن آنها پاهاي تان مثل مشت شوند.

ريلكس: پاها و ساق هاي تان را به حالت شل و ريلكس درآوريد.

ران و كفل

كشش: دوباره پاهاي تان را از قسمت زانو به جلو بكشيد. اين بار پاهاي تان را در حالت ريلكس قرار داده و ساق هايتان را هر چقدر كه ممكن است به سمت پايين فشار دهيد، تا در اين حالت بيشترين تأثير بر روي ران وارد شود. هم زمان، كفل هايتان را به هم فشار دهيد. اگر روي صندلي نشسته ايد. وقتي آنها را به هم نزديك مي كنيد، احساس مي كنيد كه كمي از صندلي بلند مي شويد.

ريلكس: پاها و ساق هايتان را به حالت طبيعي و ريلكس  برگردانيد و كفل هايتان را هم به طور معمولي نگه داريد، به طوري كه روي صندلي به صورت يكنواخت و آرام قرار بگيريد.

پشت و كمر

كشش: پشت، شانه ها و گردن تان را كاملاً به حالت قوز درآوريد به طوري كه همه ي عضلات ستون فقرات را به طور كامل احساس كنيد.

ريلكس: بدن تان را از حالت قبلي درآوريد. مي توانيد به طور ناگهاني، قوزتان را به صورت برعكس درآوريد و در اين صورت احساس ريلكس بودن بيشتري خواهيد كرد.

شكم

كشش: به نحوي عمل كنيد كه انگار مي خواهيد نيمه خيز شويد يعني عضلات شكم تان را جمع كنيد.

ريلكس: از حالت فوق بيرون بياييد. ممكن است حتي بخواهيد شكم تان را كمي هم بيرون بدهيد تا تأثيرش بيشتر شود.

(توجه داشته باشيد كه اين تمرين بسيار مؤثري است كه در هر جايي هم مي توان انجامش داد. اگر به طور صحيح آن را انجام دهيد، زياد مشخص نمي شود يعني مي توانيد در سوپرماركت و حتي جلسات كاري هم انجام دهيد. با توجه به اين حقيقت كه عضلات بطني، جزو بزرگ ترين عضلات بدن محسوب مي شود پس اين تمرين براي تان بسيار سودمند است).

شانه ها

كشش: شانه هايتان را به حدي بالا بياوريد كه هم سطح گوش هايتان شوند.

ريلكس: از حالت فوق بيرون بياييد و اجازه دهيد تا دستانتان آزادانه به پهلوي تان آويزان شوند.

دست ها

كشش: دستانتان را موازي با شانه هايتان به سمت جلو باز كنيد. آنها را مشت كرده و ماهيچه ي پشتي و جلويي دستانتان را سفت كنيد.

ريلكس: دوباره اجازه دهيد تا دستانتان آزادانه به پهلوي تان آويزان شوند.

فك، گردن و صورت

كشش: دندان هايتان را به هم بفشاريد، اخم كنيد و به ابروهايتان چين بدهيد.

ريلكس: قيافه تان را به حالت عادي برگردانيد. بگذاريد فك تان كمي آويزان شود. پيشاني تان را هم كاملاً صاف نگه داريد.

افت ناگهاني

آيا تا كنون اتفاق افتاده كه از سر كار خسته و كوفته برگشته و خودتان را روي صندلي يا كاناپه انداخته و درست مثل عروسك پارچه اي آنجا خوابيده باشيد. چه احساس خوبي به آدم دست مي دهد؟ كاملاً آرام بخش است. حتي با فكر كردن به آن خوابتان مي گيرد. اين روش تكنيك افت ناگهاني ناميده مي شود كه يكي از كارآمدترين روش هاي آرام بخشي است.

تمرين كنيد: افت ناگهاني

اين تمرين، بسيار ساده است. روي صندلي تا تخت خواب بنشينيد. مي توانيد با توجه به موقعيت تان هرجا كه مناسب به نظرتان مي رسد، بنشينيد. تمام كشش ها و تنش ها را از خود دور كنيد. فكر كنيد كه يك عروسك پارچه اي و نرم هستيد. با فكري آسوده خودتان را روي صندلي يا تخت بيندازيد. بگذاريد شانه هايتان كاملاً شل شوند. دستانتان كاملاً آويزان باشند، سرتان به سمت سينه تان پايين بيفتد و دهان تان كمي باز بماند. اگر لازم مي بينيد، پاهاي تان را به هم بچسبانيد. براي اين كه تمام عضلات تان شل باشند، هر كاري كه لازم مي دانيد انجام دهيد.

مسئله مهم اين است كه به طور همزمان نبايد هم شل باشيد و هم سعي كنيد تا چيزي را به خاطر بياوريد. مغزتان هم مثل بدن تان بايد بدون تنش باشد. به خاطر داشته باشيد كه يك عروسك پارچه اي همان طور كه نمي تواند حركت كند، نمي تواند فكر هم بكند. اگر تشويش خاطر داريد، بهتر است قبل از اين تمرين چند نفس عميق بكشيد.

وقتي خودتان را براي يكي دو دقيقه، عروسك پارچه اي جا زديد، دوباره به شكل خودتان كه يك بشر هستيد، درآييد. روي صندلي نشسته و دوباره كاري را كه انجام مي داديد از سر بگيريد.

تجسم سازي

تجسم سازي يك تمرين ذهني است. همه ي تكنيك هاي ديگر اين بخش همراه با تمرين فيزيكي و جسماني هستند. به همين دليل است كه اكثر افراد، با اين روش آسان تر به احساس آرامش مي رسند. تجسم سازي، زماني كه درست استفاده شود، يكي از ابزارهاي قوي براي رسيدن به آرامش است.

تجسم سازي مثل تنفس عميق و PMR يك تمرين كاملاً پيچيده است. اگر شما بخواهيد، مي توانيد اين تمرين را به عادت روزانه ي منظم تبديل كنيد. به بيان ديگر، با اين روش مي توانيد خودتان را هيپنوتيزم كنيد. براي انجام اين تمرين وقت و انرژي زيادي لازم است و مثل ديگر تمرينات اين بخش، ثابت شده كه اين تجسم سازي فوايد فيزيكي و رواني خارق العاده اي به دنبال دارد.

بيشتر تمرينات تجسم سازي برنامه سازي برنامه هايي را پيش بيني مي كند كه با آن فرد، حالت نيمه بيدار پيدا كند و تقريباً مثل هيپنوتيزم عمل مي كند و شما را به يك سفر ذهني راهي مي سازد كه پيشاپيش براي تان آماده شده است. نوارهايي در بازار وجود دارد كه با گوش دادن به آن، مجسم مي كنيد كه در جنگلي بس زيبا گردش مي كنيد. يا در ساحل شني به غرش اقيانوس گوش فرا مي دهيد. يا روي پلي قدم مي زنيد و صداي رودخانه گوش هايتان را نوازش مي كند. اينها تمرينات خوب ولي وقت گير هستند. ما از شما مي خواهيم كه زمينه اي را فراهم كنيد كه خودتان آن را تجسم كرده ايد.

تمرين كنيد: تجسم سازي

روياپردازي يك امر طبيعي براي انسان محسوب مي شود. اما ما از شما مي خواهيم كه اين روياپردازي را به نحوي انجام دهيد كه باعث آرامش شود.

كاملاً راحت و آسوده باشيد. چشمانتان را ببنديد و اجازه دهيد تا مغزتان از دغدغه هاي روزمره خالي شود و چند نفس عميق بكشيد. وقتي مغزتان خواست فعاليتش را از سر بگيرد، تمام خواسته ها و تمايلات تان را از سر راهش قرار دهيد و كاملاً احساس آرامش و امنيت كنيد. ممكن است يك مسافرت فراموش نشدني و يا خاطرات دوست داشتني كودكي تان را به ذهن بياوريد و يا اين كه از يك نقاشي كه عاشقش هستيد و يا بخشي از رمان كه مورد علاقه تان هست، كمك بگيريد. اگر خلاق باشيد مي توانيد يك منظره عالي را به تصوير بكشيد. اين تصورات را كاملاً عيني كنيد. تمام جزئيات صحنه و حتي صداها را هم تجسم كنيد. مي توانيد بوي گل ها در حاشيه ي جاده ي شني را هم استشمام كنيد. آيا مي توانيد رنگ زيباي ماهي هاي گرمسيري را در آكواريومي كه هميشه جزو آرزوهايتان بوده، ببينيد؟

حال خودتان را هم در صحنه ببينيد. خودتان را ببينيد كه صدها سال پيش در جاده ي شني خلوتي در يك روستاي كوچك قدم مي زنيد.

آن طرف گروهي را مي بينيد كه مورد علاقه تان هستند. هوا تاريك است و بوي نان تازه و رايحه گوشت كباب شده و آبجو به مشام مي رسد. وارد خانه مي شويد و آنچه كه بعد از آن اتفاق مي افتد به خود شما بستگي دارد. اين تجسم سازي شماست كه در نهايت به آرامش ختم مي شود.

وقتي احساس آرامش كرديد، پس زمان آن فرا مي رسد كه خود را از اين دنياي ساختگي خارج سازيد. به آرامي به محيط اطراف تان نگاهي بيندازيد. ممكن است بخواهيد كه چند دقيقه اي همچنان آرام بنشينيد و قبل از اين كه به دنياي واقعي برگرديد، نگاه اجمالي به دنياي ساختگي تان بيندازيد.

[توصيه: پس از اين كه تمرين بالا را به نحو احسن انجام داديد، مي توانيد به آرامي به هوشياري تان برگرديد. اگر به سرعت پس از اتمام تمرين از مغزتان كار بكشيد، تمام تلاش تان بي فايده خواهد بود. اطلاعات مغزتان را دوباره مي توانيد جستجو كنيد. ولي به آهستگي اين كار را انجام دهيد. تمام اطلاعات آنجا هستند. آرامش خود را حفظ كنيد و مطمئن باشيد كه آنها را پيدا خواهيد كرد].

انواع دقت

تفاوت بين دقت فعال و منفعل را متوجه شديد. اما فرايند دقت كردن در واقع بسيار پيچيده تر از اين دو تقسيم بندي است. در سال 1988 استانكوف، شش نوع مختلف دقت كردن را بيان كرد. اين شش نوع را به اختصار توضيح مي دهيم.

- تمركز: توانايي نگهداري انرژي ذهني در مورد موضوع مشخص به مدت زياد را تمركز مي گويند. هنگامي كه مي خواهيد كتابي را كه كمي از سطح فهم شما بالاتر است بخوانيد، براي درك آن بايستي فكرتان را مشغول آن كنيد كه به آن تمركز مي گويند.

-  بيداري: توانايي آشكار كردن نشانه هايي كه به ندرت اتفاق مي افتند، در زمان طولاني را بيداري مي گويند. تماشاي افتادن ستاره ها مثال مناسبي براي بيداري است.

- جستجو: توانايي شما در جمع آوري اطلاعات مشخص از بين ساير اطلاعات مشابه را جستجو مي نامند. پيدا كردن يك اسم از بين تمامي اسامي موجود در دفتر اطلاعات تلفن يك نمونه از جستجو مي باشد. همچنان پيدا كردن كلمه ي رمز از جدول هم نمونه اي از اين مورد است.

- توجه منتخب: توانايي راهنمايي انرژي ذهني شما در جهت يك فعاليت، هنگامي كه اطلاعات ديگري هم زمان به ذهن شما مي رسد. مطالعه ي كتاب هنگامي كه با همسرتان تلفني صحبت مي كنيد نمونه اي از اين نوع توجه و دقت كردن مي باشد.

- توجه تناوبي: توانايي توجه به دو محرك متفاوت يكي پس از ديگري را توجه متناوبي مي گويند. مثل كتاب خواندن و تماشاي بخش اخبار تلويزيون.

- توجه دوگانه: توانايي انجام دو كار متفاوت به صورت همزمان. مثلاً گوش دادن به موسيقي همزمان با شستن ظرف ها.

اما منظور از شش قسمتي كردن دقت چيست؟ دو دليل براي اين كار وجود دارد. اول اين كه نوع دقت خودتان را پيدا كرده و از آن براي تقويت حافظه تان استفاده نماييد. دوم اين كه سه نوع آخر (منتخب، تناوبي و دوگانه) انرژي تشخيص زيادي مي خواهند.

[توصيه: كار كردن با كتاب هاي جداول يكي از روش هاي تقويت مهارت هاي دقت كردن مي باشد. پيدا كردن كلمه ي رمز، جورچين ها و جدول كلمات براي اين كار بسيار مناسب هستند. پس براي تقويت مهارت دقت تان و در نتيجه حافظه تان بايستي اندكي روي پازل ها كار كرده و وقت صرف كنيد].

انرژي و فعاليت شناختي

شايد تا اينجا متوجه شده باشيد كه خواسته ي ما اين است كه شما براي دقت و توجه بيشتر همه ي تلاش تان را بكنيد. درست است. دقت كردن تلاش مي خواهد و تنها در سايه ي اين تلاش است كه حافظه تان اصلاح مي شود. اينجا يك جمله كليدي وجود دارد و آن اين كه «تلاش خوب در سايه ي محدوديت هاست».

هر كدام از ما انرژي شناختي محدودي داريم. (البته در افراد مختلف متفاوت است.) از اين منابع محدود بايد به درستي استفاده شود چون استفاده ي بيش از حد عواقب بدي به دنبال دارد. به شما ياد مي دهيم كه چگونه صدها اسم از گروهي را از بر كنيد مثل برنامه هاي تلويزيوني. اما ارزش و فايده ي اين كار در چيست؟ چه سودي به شما مي رسد؟

مهم اين است كه بدانيد نمي توانيد همه چيز را به خاطر بسپاريد و نيازي هم به اين كار نداريد. اگر شما تمام عمرتان را روي اين صرف كنيد كه هميشه از روي اشتياق و فعالانه متوجه امور باشيد و تلاش كنيد كه جزئيات همه اتفاقات روزمره را حفظ كنيد، خيلي زود خسته مي شويد و ممكن است به اين خاطر ديوانه هم بشويد. مغز ما هنگامي دچار لغزش و قصور مي شود كه نحوه ي ذخيره سازي انرژي تشخيص در مورد اطلاعاتي كه واقعاً مهم هستند، اشتباه و بي اراده باشد.

شما مي دانيد كه كدام قسمت از حافظه تان دچار مشكل است (در فصل 2 متوجه آن شديد). و همچنين مي دانيد كه مي خواهيد بهتر به حافظه بسپاريد. اين كتاب به ياد مي دهد تا در مورد آن قسمت ها تمريناتي انجام دهيد.

وقتي از لحاظ روحي خسته باشيد انرژي تشخيص شما تهي مي شود. اگر شما خيلي هم تلاش كنيد در واقع توانايي شما در به ياد آوردن فروكش مي كند. انواع مختلف دقت كردن به مقدار زيادي از اين نوع انرژي نياز دارد. (به ويژه منتخب، تناوبي و دوگانه). شايد متوجه شده باشيد هنگامي كه همزمان هم كتاب مطالعه مي كنيد و هم به اخبار گوش مي دهيد، هيچ كدام از آن ها را به طور كامل به خاطر نمي سپاريد. تا يك اندازه علتش اين است كه شما از منابع محدود قوه ي درك تان خيلي كم استفاده مي كنيد. هر كدام از اين فعاليت ها، نياز به دقت زيادي دارند. اگر شما توجه و دقت تان را نصف كنيد به احتمال زياد باز هم به طور كامل آن ها را به ياد نخواهيد داشت.

يكي از دلايل مشكلات حافظه ي جامعه ي ما اين است كه اطلاعات زيادي به دست مان مي رسد. و همه ي آن ها را نمي توانيم به خاطر بسپاريم. اگر اين كار عملي مي شد، عالي بود. به محدوديت هايتان احترام بگذاريد. اگر دقت كنيد متوجه خواهيد شد كه اگر خودتان را مجبور نكنيد كه همه چيز را به خاطر بسپاريد، چيزهاي بيشتري را به خاطر خواهيد آورد.

WETT

Wett مخفف حروف اول كلماتي است كه به روشي دلالت مي كنند كه از انرژي شناختي محافظت مي كند اين كلمات عبارتند از:

يادداشت كنيد. (Write it down)

آشفتگي ها را حذف كنيد. (Eliminate distractions)

استراحت كنيد. (Take break)

زمان بندي كنيد. (Timing)

يادداشت كنيد

يكي از بهترين راهبردها كه شما مي توانيد در محافظت از منابع انرژي شناختي تان استفاده كنيد، اين است كه خلاصه نويسي كنيد و يا از سالنما استفاده كنيد. در نظر داشته باشيد كه اين عمل باعث بهتر شدن حافظه تان نمي شود. اين يادداشت ها بايد در جاي مناسب و امني نوشته شوند، چرا كه با گم شدن آن ها اوضاع بدتر مي شود. اين يادداشت ها بايد در دسترس هم باشند. اگر شما بايد اول وقت به جايي تلفن بزنيد، بهتر است اين يادداشت را كنار مسواك تان گذاشته باشيد. اگر ضروري است كه هنگام برگشت به خانه، جلوي اداره ي پست توقف كنيد. يادداشت هايتان را در داشبرد ماشين تان بگذاريد. با نگه داشتن اين يادداشت ها ديگر نيازي نيست كه جزئيات كاركرد روزانه تان را به خاطر بسپاريد.

آشفتگي ها را حذف كنيد

مسئله اي كه شما را آزرده خاطر مي سازد اين است كه هنگامي كه همسرتان تلفني با كسي صحبت مي كند و شما كتابي را مطالعه مي كنيد، نمي توانيد روي مطالب كتاب تمركز كنيد. يعني شما مجبوريد به جاي اين كه تمركز داشته باشيد، از دقت كردن منتخب استفاده كنيد. همچنان كه قبلاً  ذكر شد، اين نوع از دقت كردن اساساً بيش از تمركز كردن انرژي شناختي تان را مصرف مي كند.

راه حل مشكل اين است كه تمام آشفتگي هاي محيطي را از ميان ببريد (توجه داشته باشيد كه اين بدان معني نيست كه همسرتان را سرزنش كنيد شما مي توانيد به اتاق ديگري برويد كه صداي مكالمه ي وي به گوش تان نرسد).

وقتي كه لازم است چيزي را به ياد آوريد كه خيلي هم مهم است، قبل از هر كاري تمام آشفتگي هاي محيط را كه ممكن است حواس شما را پرت كند از بين ببريد. گاهي اوقات اين عمل مدت زمان خيلي كوتاهي طول مي كشد. اين عمل در واقع فرصتي را فراهم مي آورد ك دقت كردن شما از يك نوع پيچيده مثل توجه منتخب به نوع ساده تر مثل تمركز، تغيير يابد كه برايتان بسيار مفيد خواهد بود.

جالب اينجاست كه وقتي اين قسمت را مي نوشتم، متوجه شدم كه به سختي مي توانم تمركز كنم. چند دقيقه اي طول كشيد تا بالاخره فهميدم صداي موسيقي كه به گوشم مي رسيد مرا دچار آشفتگي مي كرد. نمي توانستم تمام دقتم را روي نوشته هايم جمع كنيم، چرا كه بيشتر انرژي ادراكي من در گوش دادن به موسيقي مصرف مي شد.

استراحت كنيد

وقتي سر كار هستيد و لازم است كه ليست خريد بعد از ظهر را به خاطر بياوريد، بهترين كار اين است كه قبل از اين كه به ليست نگاهي بيندازيد، كمي وقفه ايجاد كنيد.

بيشتر مواقع چنان خودمان را مشغول مي سازيم كه حتي متوجه نمي شويم كه از انرژي شناختي مان استفاده مي كنيم. (خواب تنها فعاليتي است كه به اين انرژي نيازي ندارد ولي هيچ اميدي نيست كه هنگام خواب چيزي را هم به ياد بياوريم).

وقتي در به ياد آوردن چيزي دچار مشكل شديد، قبل از هر كاري مطمئن شويد كه به خوبي استراحت كرده ايد و هيچ چيزي در ذهن تان پرسه نمي زند. زماني كه خسته هستيد، به جاي اين كه تمام تلاش تان را براي تمركز داشتن بكنيد، بهتر است استراحت كوتاه مدتي داشته باشيد.

[توصيه: وقتي استراحت مي كنيد، بهتر است از تمرينات آرامش بخش فصل 3 هم استفاده بكنيد. اين عمل دو منفعت بزرگ براي تان به دنبال دارد. هم باعث كاهش مصرف انرژي شناختي مي شود و هم باعث تقويت حافظه از طريق كاهش اضطراب و استرس مي شود استراحت و تمرينات آرامش بخش دو جفت بسيار قدرتمند و برنده هستند.]

زمان بندي كنيد

مواقعي وجود دارد كه شما مي دانيد كه دچار آشفتگي خواهيد شد و قادر به تمركز نخواهيد بود. سعي نكنيد كه در آن مواقع چيزهايي را به خاطر بياوريد. به عنوان مثال اگر شما بخواهيد ديالوگ بخش سوم هملت را از بر كنيد، زماني كه بچه ها از مدرسه برگردند، به احتمال زياد، مناسب نخواهد بود. پس منتظر بمانيد تا زماني كه مكان ساكت و آرامي بيابيد و سپس كارتان را شروع كنيد.

در برخي موارد، اين توانايي را نداريد تا براي به خاطر آوردن چيزي شرايط را انتخاب كنيد. با اين وجود، متوجه خواهيد شد كه واقعاً در بعضي شرايط، كنترل شما روي اين مورد بيشتر از آن است كه فكرش را مي كرديد.

دادن اطلاعات

در فصل 4 در مورد دقت داشتن و اهميت آن در قوي تر كردن حافظه مطالبي خوانديد. درست است كه دقت داشتن بسيار حائز اهميت است اما اين مسئله هم درست است كه مرحله ي دادن اطلاعات به دقت كردن زيادي نياز دارد. دادن اطلاعات انرژي شناختي زيادي مي خواهد تا بتواند با مهارت شبكه هاي عصبي كه شامل خاطرات هستند را ساخته و به هم متصل كند. به عنوان مثال شما براي به خاطر سپردن يك شماره تلفن مي توانيد از شرّ تمام آشفتگي هاي محيطي خلاص شده و آنگاه به شماره تلفن نوشته شده روي كاغذ خيره شويد. شايد شما بدين ترتيب آن شماره تلفن را از بر كنيد. با اين وجود روش هاي بهتر ديگري وجود دارند كه مي توانيد با استفاده از آن ها، شماره تلفن را خيلي بهتر و عميق تر حفظ كنيد. اولين روش پيشنهادي، مرور ذهني مي باشد.

مرور ذهني

مرور ذهني عمل تكرار يك چيز براي چندين بار متوالي است تا زماني كه در مغزتان حك شود. اين عمل يكي از طبيعي ترين و كارآمدترين روش هاست كه مي تواند فرايند دادن اطلاعات را تقويت كند. اگر شما بخواهيد كه شماره تلفني را از بر كنيد، ممكن است با صداي بلند چندين بار متوالي آن را براي خودتان بازگو كنيد تا زماني كه اطمينان پيدا كنيد كه در مغزتان فرو رفته است. به عمل سما مرور ذهني مي گويند.

همين حالا به مواردي فكر كنيد كه هرگز آن را فراموش نمي كنيد. مثلاً اسم همسرتان. چند دفعه آن را تكرار كرده ايد؟ چند بار با صداي بلند و چند بار در ذهن تان از او اسم برده ايد؟ چندين ميليون بار؟ چندين بيليون بار؟ هر بار كه آن اسم را بازگو مي كنيد، استحكام شبكه هاي عصبي مربوط به آن اسم را افزايش مي دهيد و بدين ترتيب آن اسم هرگز از خاطرتان محو نمي شود. و اين اهميت مروز ذهني را مشخص مي سازد.

اما به ياد داشته باشيد كه مرور ذهني نمي تواند مستقل از مسئله ي دقت كردن تأثيري داشته باشد. اگر شما با بي ميلي براي چندين بار متوالي شماره تلفني را بازگو كنيد، به احتمال زياد نمي توانيد آن شماره را به مدت طولاني به خاطر بسپاريد. اگر از طرف ديگر، با در نظر گرفتن محيط اطراف تان، يكي از انواع دقت داشتن را انتخاب كنيد و از مهارت هاي Wett كه در فصل 4 ياد گرفتيد، بهره برده و سپس از مرور ذهني هم استفاده كنيد، شانس تان در از بر كردن اطلاعات به صورت تصاعدي افزايش مي يابد.

[توصيه: تكنيك ديگري كه شايد شما بخواهيد آن را امتحان كنيد، تمرين كردن به صورت چرخشي است. به جاي اين كه نشسته و نيم ساعت وقت صرف كنيد تا يك شماره تلفن را از بر كنيد، آن را با فواصل دو تا پنج دقيقه اي انجام دهيد. اين روش بسيار موثرتر است و لازم نيست تا با بي حوصلگي زمان زيادي را براي دادن اطلاعات صرف كنيد.

عمل تكميلي

اين گونه شروع مي كنيم كه براي خريد از سوپرماركت محله تان از خانه خارج مي شويد. درست دم در همسرتان صدا مي زند كه «عزيزم، مي توني مقداري پنير خامه اي و چند تا گوجه فرنگي خورشتي هم بگيري؟ من واقعاً گوجه فرنگي خورشتي دِل مونت رو دوست دارم. اگر از آنها داشتند، حتماً بگير.» ليست خريد در ذهن تان آماده است و شما هم به دقت از اتمام راهبردهاي اين كتاب استفاده مي كنيد تا مطمئن شويد كه چيزي را فراموش نخواهيد كرد. حال در لحظه ي آخر، مجبوريد كه دو مورد جديد را هم به اين ليست اضافه كنيد. چگونه اين كار را انجام مي دهيد؟

استفاده از روش تكميلي، روش كارآمد ديگري است كه با استفاده از آن مي توانيد فرايند دادن اطلاعات را به خوبي انجام دهيد تكميل، عمل توسعه ي فوري اطلاعات در همان زمينه اي است كه شما مي خواهيد آن ها را به خاطر بسپاريد.

وقتي مي خواهيد چيزي را به خاطر بسپاريد، زماني كه بخش هاي مختلف مغزتان را مورد استفاده قرار مي دهيد، به همان اندازه ردّ پاي عصبي بيشتري باقي مي ماند كه بعدها مي توانيد هر وقت كه خواستيد از آن ها استفاده كرده و كاركرد حافظه تان را بهبود بخشيد.

شواهد زيادي وجود دارد دال بر اين كه وقتي ما براي اين كه چيزي را به حافظه بسپاريم از چندين ساختار قوه ي ادراك مان استفاده كنيم، آن چيزها بسيار عميق در حافظه مان فرو مي روند. روش هاي مختلف و متعددي وجود دارند كه مي توانيد با آن ها خيلي ماهرانه اطلاعات را در حافظه ذخيره كنيد. اين روش ها خيلي جالب هستند. چند روش همراه با مثال را مي بينيم.

از حواس پنج گانه تان استفاده كنيد.

شايد روش بي واسطه اي كه مي توانيد براي دادن اطلاعات به مغز به صورت ماهرانه، از آن استفاده كنيد، به كار بردن حواس تان در مورد اطلاعات باشد. وقتي سعي مي كنيم تا چيز را به خاطر بسپاريم، اكثراً از توانايي لفظي مان در مورد آن چيز استفاده مي كنيم. به عنوان مثال مي توانيد روش مرور ذهني را به كار برده و «پنير خامه اي و گوجه فرنگي خورشتي دل مونت» را چندين بار متوالي تكرار نماييد. شايد براي تان بسيار مفيد هم باشد. اما به خاطر داشته باشيد كه كلمات فقط جنبه ي توصيفي دارند و تنها در مورد چيزهاي عيني و واقعي به كار مي روند. خيلي خوب است كه تنها به كلمات بسنده نكنيم و روي اين اطلاعات كار كنيم.

حال كمي در مورد پنير خامه اي فكر كنيد. پنير خامه اي ماده اي سفيد و چرب است كه مي توانيد به آساني روي نان بماليد. حال در مورد غلظت آن فكركنيد. مزه ي آن را در نظر بگيريد. در واقع تصوير پنير خامه اي را در ذهن تان مجسم مي كنيد. به عبارت ديگر، با چشم ذهن تان آن را مي بينيد. وقتي پنير خامه اي را لاي دو انگشت تان مي ماليد، چه احساسي مي كنيد؟ حال اين كار را با گوجه فرنگي انجام دهيد. اگر گوجه فرهنگي را كمي فشار دهيد چه مي شود؟ تصور كنيد كه گوجه فرنگي هايي كه همسرتان با آنها شام درست كرده چگونه هستند؟ مي توانيد تصورات خود را تا جايي كه امكان دارد در ذهن تان مرور كنيد.

داستان بسازيد

مشكلي كه در روش قبل وجود داشت اين بود كه شما در مورد هر نوع اطلاعاتي نمي توانيد از حواس تان استفاده كنيد. چون بعضي از اطلاعات به حواس مرتبط نيستند. در مثال قبلي از شما خواسته شده بود كه چند تا گوجه فرنگي دل مونت خورشتي بخريد. اين گوجه فرنگي مخصوص و از نوع جديدي هستند. براي به خاطر سپردن دل مونت از چه حواسي مي توانيد استفاده كنيد؟ معلوم است! هيچكدام!

به همين خاطر، در بعضي موارد بايستي از روش هاي ديگري استفاده كرد. يكي از اين روش ها كه كارآمد و بسيار بامزه است، داستان سازي است. يعني ساختن يك داستان در مورد همه ي اطلاعاتي كه مي خواهيد آن ها را همزمان به خاطر بسپاريد. شايد كمي مسخره به نظر برسد اما اگر خلاقيت به خرج دهيد، خواهيد ديد كه كاري آسان و پرجذبه است. اين روش سرگرم كننده در به خاطر سپردن اطلاعات بسيار مفيد است. سه مورد وجود دارد كه هنگام ساختن داستان بايستي آن ها را در نظر بگيريد.

1- از تمام مواردي كه بايد آن ها را به خاطر بسپاريد، در داستان تان استفاده كنيد: در مثال قبلي دو مورد بود كه بايد آن ها را به خاطر مي سپرديد. اين موضوع در عين سادگي، پيچيده به نظر مي رسد. اما اين طور هم نيست. فقط بايد اين دو مورد در داستان مطرح شوند.

2- از شوخ طبعي تان استفاده كنيد: با استفاده از شوخي و كمي غلو مي توانيد داستان را جذاب تر كنيد و در نتيجه ماندگاري اين داستان و اطلاعات مورد نظر در ذهن بيشتر مي شود. اين روش كاركرد حافظه تان را بهبود مي بخشد.

3- همزمان از چند روش براي دادن اطلاعات استفاده كنيد: همه ي اين روش ها به تنهايي مي توانند مورد استفاده قرار گيرند اما شما مي توانيد همزمان از چند روش هم بهره ببريد. شما در داستان تان مي توانيد هم از مرور ذهني و هم از حواس تشخيصي تان استفاده كنيد. اگر هر دوي آن ها را با هم به كار ببريد، مطمئناً به حافظه تان كمك بيشتري كرده ايد.

براي ملموس تر شدن موضوع مثالي مي آوريم.

راز خورشت گوجه فرنگي دل مونت: پنير خامه اي

دل مونت مردي ريزاندام با قدي كمتر از 3 فوت بود. گونه هاي وي سرخ رنگ بود و استخوان بندي كوتاه و كلفتي داشت. از سر تا نوك پا با مو پوشيده شده بود. دل مونت در محله به خاطر درست كردن خورشت گوجه فرنگي شهرت داشت. هيچ كس رمز آن را نمي دانست. ولي همه مي دانستند كه اگر شخصي فقط يك بار خورشت گوجه فرنگي او را امتحان كند، ديگر به خورشت گوجه فرنگي ديگري لب نمي زند.

چندين سال قبل، دل مونت راز اين خورشت گوجه فرنگي را كشف كرده بود. يك روز وي تصميم مي گيرد كه يك قاشق پنير خامه اي به اين خورشت اضافه كند. او نمي دانست كه اين مقدار كم پنير خاامه اي چه تغيير بزرگي در خورشت او ايجاد مي كند. دل مونت يك قاشق غذاخوري از ماده ي سفيد و خامه دار را برداشت و توي قابلمه اي كه پر از خورشت گوجه فرنگي بود، ريخت. پنير سفيد رنگ در خورشت قرمز رنگ به آرامي حل شد. پس از اين كه خورشت را مزمزه كرد، متوجه شد كه پنير خامه اي كار خودش را كرده است.

همچنان كه ديديد، داستان تان از واقعيت به دور است. در حقيقت به همان اندازه كه اين داستان غريب و ناشناس باشد، به همان اندازه به آساني مي توانيد اطلاعات موجود در آن را به خاطر بسپاريد. كاري كه بايد انجام دهيد اين است كه آن را جالب بپنداريد، خلاقيت داشته باشيد و از به حافظه سپردن تان لذت ببريد.

مجسم كنيد

آخرين روش پيشنهادي ما به شما همين روش است. در فصل 3 با تجسم سازي آشنا شديد. اما به خاطر هدفي كه اين كتاب، آن را دنبال مي كند، مجبوريم تا تمرينات تجسم سازي را به نسبت كاربردش، به صورت پراكنده بيان كنيم. ممكن است بخواهيد براي به دست آوردن اطلاعاتي در اين مورد، دوباره فصل 3 را مرور كنيد.

در سال هاي اخير از تجسم سازي به نوبه ي خودش به عنوان يك ورزش فكري ياد مي شود. كاملاً ثابت شده است كه تجسم سازي تأثير زيادي روي سلامتي روحي و جسمي شما و همچنين توانايي يادگيري شما دارد. به عبارت ديگر، مجسم كردن، در تقويت و بهبود حافظه نقش انكارناپذيري دارد.

هم اكنون كتاب هاي زيادي در مورد مجسم سازي در بازار وجود دارد و اگر ازا ين روش خوش تان آمد مي توانيد يكي از آن ها را تهيه كنيد. يكي از كتاب هاي خوب، تجسم سازي براي ايجاد تغيير اثر پاتريك فانينگ كه توسط انتشارات نيوهاربنيگر به چاپ رسيده است مي باشد.

براي فهم بيشتر شما به اختصار در مورد اين روش توضيحاتي مي دهيم. با تجسم سازي مي توانيد شبكه هاي عصبي را كه از حافظه تان نگهداري مي كنند. افزايش دهيد. در حقيقت، متوجه خواهيد شدكه تخيل وسيله ي بسيار پرقدرتي است و مغز اين توانايي را دارد كه اين تخيلات را به صورتي بازسازي كند كه كاملاً واقعي به نظر برسند.

وقتي شما چيزي را در ذهن تان مجسم مي كنيد. تنها تصوير آن چيز را به چشم ذهن تان نمي فرستيد بلكه تمام احساس تان را هم درگير مي كنيد شما آن چيز را مي بينيد، لمس مي كنيد، احساس مي كنيد، استشمام مي كنيد. اين فعاليت هاي تجسم سازي تمام شبكه هاي عصبي كه در جريان تجسم سازي موجودند را توليد مي كنند.

احتمال دارد كه شما بدانيد كه چگونه چيزي را در ذهن تان تجسم كنيد ولي شايد مهارت كافي در اين زمينه را نداشته باشيد. به عنوان مثال هر وقت كه شما قيافه ي فرزندتان را در ذهن تداعي مي كنيد، زماني كه توانستيد واقعاً قيافه ي او را ببينيد، آن قيافه را مجسم كرديد.

در اين راستا، راهبردهاي مفيدي وجود دارد كه مي توانيد از آن ها استفاده كنيد. در ابتدا لازم است كه چند دقيقه اي با چشمان بسته بنشينيد و هوشيارانه سعي كنيد تا شيء مورد نظرتان را تجسم كنيد. براي اينكار، بايستي از تمام آشفتگي هاي محيطي دوري گزيده و زمان مناسبي را براي اين كار در نظر بگيريد تا بتوانيد چيزهايي را به خاطر بياوريد. بيشتر افراد بعد از خواندن اين مطلب فكر مي كنند كه هيچ زمان مناسبي در اختيار ندارند. اما براي تان پاسخ مناسبي داريم. اول اين كه، اين عمل ممكن است فقط 2 دقيقه طول بكشد، پس اگر شما آن قدر مشغله ي كاري داريد كه نمي توانيد اين دو دقيقه را پيدا كنيد، بهتر است كه قبل از هر كاري از مقدار كارهاي روزمره تان بكاهيد. دوم اين كه به وقت هايي فكر كنيد كه آن ها را به خاطر تلاش تان براي به ياد آوردن، از دست خواهيد داد. در مورد قرارهايي كه فراموش خواهيد كرد سر موقع آنجا حضور پيدا كنيد و چيزهايي كه بايد از سوپرماركت سر راه تان مي گرفتيد و بعداً مجبور خواهيد شد آنجا برگشته و خريدتان را انجام دهيد. به وقت هايي فكر كنيد كه مجبوريد دنبال دسته كليدتان بگرديد. با اين توضيحات، اين دو دقيقه باعث ذخيره ي مدت زمان نسبتاً زيادي مي شود.

حال، صندلي راحتي پيدا كرده و به آرامي آنجا بنشينيد. چشمان تان را بسته و 5 نفس عميق بكشيد.به محض اين كه احساس آرامش كرديد اطلاعاتي را كه مي خواستيد با چشم ذهن تان ببينيد را تجسم كنيد. اگر جسم باشند، تا حدي كه توانايي داريد، كامل تصور كنيد. تمام جزئيات را به تصوير بكشيد. آيا عطر و بو دارند؟ آيا مي توانيد لمس كنيد؟ چه احساسي به شما دست مي دهد؟ مزه ي آن ها را بچشيد. حواس تان را روي آن ها متمركز كنيد و به اجزاي تشكيل دهنده شان نگاه كنيد. سپس روي كلّ آن ها تمركز كنيد.

اگر بيش از يك شيء باشند، مي توانيد كل مجموعه را تجسم كنيد. به محيط اطراف آن هم نظري بيندازيد. در مورد جزئيات محيط هم كوتاهي نكنيد. خودتان را هم همراه با آن تجسم كنيد.

وقتي كه به طور كامل توانستيد تصوير چيزي را كه مي خواهيد به خطار بسپاريد، در ذهن تان جاسازي كرديد، به آرامي به دنياي واقعي برگرديد. قبل از اين كه به انجام امور روزمره تان بپردازيد، چند لحظه اي آهسته روي صندلي بنشينيد. به اين ترتيب، مطمئن باشيد كه زماني كه مي خواهيد آن چيز را به خاطر بياوريد، آن تصوير به كمك شما مي شتابد.

بازخواني

همچنان كه قبلاً گفتيم، بازخواني مرحله اي از فرايند حافظه است كه اكثر افراد را متوجه مشكل شان مي سازد. وقتي كه مي خواهيم اطلاعات را از مغزتان بيرون بكشيم، مي بينيم كه انكار آن اطلاعات وجود ندارد. در اين حالت، دچار ترس و وحشت مي شويم.

مغز انسان در مقايسه با كامپيوتر بسيار پيشرفته و پيچيده است. متاسفانه حافظه، يك سيستم ساده ي بايگاني نيست كه اطلاعات در يك مكان خاص و مشخص نگهداري مي شوند كه شما به آساني آنجا رفته و آن را بازپس بگيريد. مغز شما خيلي با عظمت و در عين حال پيچيده تر از اين سيستم است. با اين وجود، شما مي توانيد از روش هايي كه مغزتان، اطلاعات را فايل بندي مي كند، استفاده كنيد و در مواقع لزوم آن اطلاعات را فراخوانيد.

آنتي بيوتيك ها

آخرين گروه دارويي بدون برچسب آنتي بيوتيك ها هستند. كلمه ي آنتي بيوتيك همچون چتر وسيعي است كه بر سر گروه هاي مختلف دارويي كه براي درمان انواع عفونت ها به كار مي رود، كشيده شده است. يكي از مهم ترين گروه آنتي بيوتيك ها كه براي ما هم آشنا است، گروه شلاته كننده ها است كه با داروها پيوند يافته باعث رسوب در بافت هايي مثل استخوان مي شود. كليوكينول مثالي از اين گروه است كه از سد خوني مغز عبور كرده و ميل تركيبي زيادي با يون هاي روي و مس در مغز دارد. پژوهشگران بخش پزشكي دانشگاه دوك به اين يافته رسيده اند كه بين مقادير مس و روي در مغز و اختلالات حافظه مثل بيماري آلزايمر رابطه اي وجود دارد. اخيراً استفاده از كليوكنيول در تركيب با ويتامين ₁₂B مورد تحقيق قرار گرفته است. بر اساس اين تحقيق احتمال درمان هاي پزشكي جديدي در عرصه ي بيماري هاي حافظه به وجود مي آيد.

داروهايي با تأٍيرات منفي روي حافظه

بخش پاياني اين فصل داروهايي را معرفي مي كند كه بر روي حافظه تأثير منفي دارند. اين ليست دارويي در يكي از كتاب هاي جديد به نام «تمرين حافظه» اثر ميسون و كوهن 2001 به چاپ رسيده است. به خاطر بسپاريد كه اين داروها بر حافظه به طور مستقيم يا غيرمستقيم تأثير منفي دارد. اين ليست به ترتيب الفبايي نوشته شده است و به شما كمك مي كند تا بدانيد كه آيا داروهاي مصرفي تان در كاهش كاركرد حافظه تان موثر است يا نه؟ اين نكته را هم مد نظر داشته باشيد تأثيري كه هر فرد بيماري از يك داروي مشخص مي گيرد با بيماران ديگر متفاوت است.

داروهايي كه ممكن است باعث اختلالات حافظه شوند.

داروهايي كه در دسترس شما هستند كه براي درمان بيماري خاصي مورد استفاده قرار مي گيرد. اين داروها ممكن است اثرات نامطلوبي روي حافظه تان داشته باشد. اگر فكر مي كنيد داروي مصرفي تان براي حافظه ي شما نامناسب است با پزشك تان مشورت كنيد.

در ذيل شما را با داروهايي كه حافظه تان را به خطر مي اندازد آشنا مي نماييم.

تأثيري كه هر فرد بيماري از يك داروي خاص مي گيرد با بيماران ديگر متفاوت است.

داروهاي فشار خون

- اسپيرونولاكتون (Aldactazide)                -كاريديلول (Coreg)

- متيل دوپا (Aldomet)                                     - نادولول (Corgard)

- هيدروليزين (Apresazide)                      - بندروفلامتيازيد (Corzide)

- تيمولول (Blocadren)                            - تورسميد (Demadex)

- بامتانيد (Bumex)                                 - ريسيرپين (Diupres)

- كارترول (Cartrol)                                 - كلرتيازيد (Diuril)

- كلويندين (Combipres)                         - تريامترين (Dyazide)

- متوكليوتيازيد (Enduron)                       - آمي لوريد (Moduretic)

- ديسرپيدين (Enduronyl)                       - لابي تالول (Normodyne)

- هيدروكلريتازيد (Esidrix)                       - ريسيرپين (Regroton)

- ريسيرپين (Hydropres)                         - ريسيرپين (Solutensin)

- كلرتاليدن (Hygroton)                          - آسباتولول (Sectral)

- پرپرانولول (Inderal)                              - آتنولول (Tenoretic)

- بتاكسولول (Kerlone)                           - آتنولول (Tenormin)

- پنبوتولول (Levatol)                              - پيندولول (Vesken)

- متوپرولول (Lopressor)                          - متولازون (Zaroxolyn)

- اينداپاميد (Lozol)                                - بيسوپرولول (Zebeta)

- تري كلورميتازيد (Metahydrin)                - بيسوپرولول (Ziac)

داروهاي اعصاب و روان

-هيدروكسي زين (Atarax. Vistaril)          - تيوريدازين (Mellaril)

- لورازپام (Ativan)                                  - ماپروبامات (Miltown)

- باسپيرون (Buspar)                              - تيوتيكسن (Navance)

- باتوباربيتال (Butisd Sodium)                  - پنتوباربيتال (Nembutal)

- پرازپام (Centrax)                                 -كلورال هيدرات (Noctec)

- پروكارپرپزين (Comparine)                     - متي پريلول (Noludar)

- فلورازپام (Dalmane)                                      - فلوفنازين (Prolixin)

- گلوتتي ميد (Doriden)                          - تمازپام (Restoril)

- آمي تريپتيليين (Elavil)                         - اگزازپام (Serax)

- مپروبامات (Equanil)                                       - تري فلوپرازين (Stelazine)

- تريازولام (Halcion)                               - كلرپرومازين (Thorazine)

- هالوپريدول (Haldol)                                      - كلروزاپات (Tranxene)

- كلونازپام (Klonopin)                            - ديازپام (Valium)

- كلرديازپوكسايد (Librium)                     - آلپرازولوم (Xanax)

آنتي بيوتيك ها

-نورفلوكساسين (Chibroxin)                             - گريپ فلوكساسين (Raxar)

-سيپروفلوكساسين (Ciloxan/ Cipro)                 - آمانتادين (Symmetrel)

- گانسيس لسوير (Cytovene)                           - متانامين (Urised)

- لاوفلوكساسين (Levaquin)                             - اسپارفلو كساسين (Zagam)

- آفلوكساسين (Ocuflox/ Floxin)             - انوكساسين (Penetrex)

داروهاي آلرژي و سرماخوردگي

-هيدروكسيزين (Atarax)                         - آزاتادين (Optimine)

- ديفن هيدرامين (Benadryl)                    - سيپروهيپادين (Periactin)

- كلرفنيرامين (Chlor- Trimeton)              - ترفنادين (Seldane)

- برامفنيرامين (Dimetane)                      - كلماستين (Tavist- D)

- آستميزول (Hismanal)                          - هيدروكسيزين (Vistaril)

-تيروپروليدين (Myidil)

داروهاي مسكن

-ايبوپروفن (Advil/ Motrin)                       - پروكسيكام (Feldene)

- ناپروكسن (Aleve)                               - ايندومتاسين (Indocin)

- فلوربيپروفن (Ansaid)                                     - اتودولاك (Lodine)

- كولين ساليسيلات (Arthropan)             - مكلوفنامات سديم (Meclomen)

- آسپرين (Ascriptin)                              - فنوپروفن كلسيم (Nalfon)

- آسپرين (Bayer)                                  - كستوپروفن (Orudis)

- فنيل باتازون (Butazolidin)                     - نابومتون (Relafen)

- سولينداك (Clinoril)                                       - پنتازوسين (Talwin)

- آكساپروزين (Daypro)                           - تولمتين سديم (Tolectin)

- سالسالات (Disalcid)                                     - كتورولاك (Toradol)

- مگنزيم ساليسيلات (Doan's pills)          - كولين (Trilisate)

- ديفلانيزال (Dolobid)                                      - ديكلوفناك سديم (Voltaren)

- برومفناك سديم (Duract)

داروهاي ضد اختلالات رواني

- كلوزاپين (Clozaril)                               - متوكلرپراميد (Reglan)

- هالوپريدول (Haldol)                                      - تري فلوپرازين (Stelazine)

- تيوريدازين (Mellaril)                             - كلرپرومازين (Thorazine)

- تيوتيكسن (Navane)                                      - پرفنازين (Triavil)

- فلوفنازين (Prolixin)

داروهاي اعصاب

- بنزتروپين (Cogentin)                           - بروموكريپتين (Parlodel)

- فني توئين سديم (Dilantin)                            - پيريميدون (Primidone)

- بروموكريپتين (Ergoset)                        - كاربيدوپا (Sinemet)

- كلونازپام (Klonopin)                            - آمانتادين (Symmetrel)

- لودوپام (Larodopa)

حقه هاي ضروري حافظه براي بازخواني مؤثر

آيا تا به حال از اتاقي بيرون آمده ايد در حالي كه فكر مي كرديد چرا به آنجا رفته بوديد؟ اكثر مواقع اگر شما به مكاني كه در آنجا تصميم به انجام كاري گرفته ايد، برگرديد، همان كار دوباره به ذهن تان مي رسد، به اين نوع حافظه، وابسته به زمينه گفته مي شود. اگر هنگام بازخواني اطلاعات دچار مشكل مي شويد به زمينه ي آن حافظه فكر كنيد، به جاي اين كه ذهن تان رابه مضمون آن معطوف كنيد. اگر منحصراً به بيرون كشيدن چيز فراموش شده از مغز فكر كنيد، نتيجه ي مطلوبي به دست نياورده و دچار سردرگمي مي شويد، به عنوان مثال اگر نام همسر رئيس تان را به خاطر نمي آوريد، درباره ي زمينه اي كه آن شخص را ملاقات كرديد، فكر كنيد. آيا در مهماني وي را ديده ايد؟ چه احساسي داشتيد، زماني كه وي را ملاقات كرديد؟ چه فصلي از سال بود؟ اينها سرنخ هايي هستند كه به شما كمك مي كنند تا اطلاعاتي كه قبلاً به حافظه سپرده ايد را به آساني به خاطر بياوريد.

به همين ترتيب برگشتن به حالت روحي كه در موقع دادن اطلاعات به مغز داشتيد، مي تواند به شما كمك كند. اگر خيلي خوشحال بوديد، زماني كه اطلاعاتي را به خاطر (حافظه) مي سپرديد، در اين صورت حافظه وقتي با شما همكاري مي كند كه به همان اندازه خوشحال باشيد. به اين نوع حافظه، وابسته به حالت روحي مي گويند.

- ايجاد رابط: حقه ي ديگري كه در فرايند بازخواني به دردمان مي خورد، برقراري رابط مي باشد. به عنوان مثال، اگر جعبه ي خالي تخم مرغ را روي صندلي ماشين تان بگذاريد، هنگام برگشت از سر كار، خريد تخم مرغ از سوپرماركت را فراموش نخواهيد كرد.

- ايجاد رابط الفبايي: اگر موردي را فراموش كرديد مي توانيد از حروف الفبا استفاده كنيد. در مورد هر حرف الفبايي، چندين كلمه اي كه با آن حرف شروع مي شود را مرور كنيد. به احتمال زياد وقتي به حرفي كه اولين حرف كلمه ي فراموش شده ي شماست برسيد، يكي از اولين كلمه ها، كلمه اي است كه شما دنبالش مي گشتيد.

- تقسيم اطلاعات: اين روش در واقع شكستن يك سري اطلاعات زياد به چند قسمت است. يك مورد آشنا از اين روش از بر كردن شماره تلفن هاست. اگر شماره تلفن 7 رقمي باشد به دو گروه عددي تقسيم مي كنيم. قسمت اول كه شامل سه عدد سمت چپ مي باشد، را خواند و چهار عدد بعدي را به دنبال آن مي خوانيم. نمونه ي لغوي و كلامي اين روش، تقسيم اقلام موجود در ليست خريد به گروه هايي همچون گوشت، لبنيات، غذاهاي منجمد و... است. با اين روش بازخواني اطلاعات آسان تر مي شود.

- روش PQ3RST: اين روش كمي پيچيده تر از روش هاي قبلي است، اما بسيار كارآمدتر است. شما مي توانيد در به خاطر آوردن داده هايي كه از طريق خواندن، تماشا و يا گوش دادن به دست آورده ايد، بسيار موفق تر باشيد. PQ3RST تركيبي از حروف اول كلمات داشتن پيش زمينه ي اطلاعاتي (P)، سئوال كردن (Q)، خواندن (R)، دوره كردن (R)، تمرين كردن (R)، و خلاصه نويسي كردن (S)، و امتحان كردن (T) مي باشد. اين روش مخصوصاً در خواندن متون و اطلاعات فني و چسباندن اجزاي تشكيل دهنده ي يك چيز از روي دستورات داده شده مثل درست كرد ن لوازم منزل مفيد مي باشد. ادعا بر اين است كه با موضوع آشنا شويد (Preview)، از خودتان در مورد مسائل حاشيه اي آن اطلاعات سئوال بپرسيد (Question)، سپس اطلاعات را بخوانيد (Read) و دوره كنيد (Review) و تمرين هم كنيد (Rehears)، تكرار كردن كليد به ياد آوردن اين نوع اطلاعات است. سپس نكات مهم مطلب را خلاصه نويسي كنيد (Summarize) و بالاخره خودتان را در مورد مجموع موارد امتحان كنيد. (Test).

- مرور ذهني مؤثر: از سيستم هاي مختلف حافظه براي دادن اطلاعات به حافظه استفاده كنيد و براي اين كار حتماً تمرين داشته باشيد. به عنوان مثال، اگر شما مي خواهيد خريد بادام زميني از فروشگاه را به خاطر داشته باشيد، كلمه ي «بادام زميني» را با صداي بلند بگوييد و سپس جستجوي آن از قفسه ي فروشگاه را تصويرسازي كنيد. بالاخره تصور كنيد كه پوست بادام زميني را با صدا جدا كرده و آن را داخل دهانتان مي گذاريد. با اين توضيحات، شما به سه طريق كلامي، ديداري و تحريك سازي حافظه تان را ايجاد كرديد. به اين طريق احتمال به ياد داشتن خريد بادام زميني از فروشگاه افزايش مي يابد.

ابزارآلات مفيد

حافظه ي كمك كننده: روش هاي زيادي وجود دارند كه مي توانند حافظه ي شما را ياري كنند تا بتواند امور روزمره و كارهاي معمولي را انجام دهد. اين روش ها در حدي هستند كه شما مي توانيد آن را اعمال كنيد درست مثل آب خوردن. مي توانيد از تقويم ديواري استفاده كنيد و تمام قول و قرارهاي مهم را در آن يادداشت كنيد. براي اين كار كه اين وسيله به يك ابزار مفيد براي حافظه تبديل شود بايد هر شب قبل از رفتن به رختخواب و صبح بلافاصله پس از بيدار شدن تقويم را بررسي كنيد. شما مي توانيد از زنگ موبايل تان هم براي قرار ملاقات هاي مهم هم استفاده كنيد.

تمام امور مهم تان را بر اساس اولويت ها رده بندي كرده و ليست آماده را همواره در دسترس داشته باشيد. هنگامي كه كارها را به اتمام رسانديد، روي ليست علامت بگذاريد. در ليست خريد هم مي توانيد اقلام مورد نياز را طبقه بندي كنيد.

شما مي توانيد از پيام گير تلفن منزل تان هم براي يادآوري استفاده كنيد. زماني كه خارج از منزل هستيد و يادتان آمد كه بايد به محض ورود به منزل كاري انجام دهيد كه فكر مي كنيد فراموش تان مي شود، با شماره ي تلفن منزل تان تماس گرفته و پيام مربوط به خودتان را بيان كنيد. به عنوان مثال بگوييد كه داروهايت را فراموش نكن.

مشخص كردن محل پارك ماشين تان: آيا شما هم بعضي مواقع فراموش مي كنيد ماشين تان را كجا پارك كرده ايد. در محل پارك، خيلي از اتومبيل ها شبيه هم هستند و اين امر باعث مي شود كه ما نتوانيم به آساني اتومبيل مان را پيدا كنيم و وقت زيادي را هم تلف مي كنيم و احساس بيچارگي و ندامت هم به سراغ مان مي آيد. براي پيشگيري از اين نوع حوادث، كاري كنيد كه ماشين شما از ديگر ماشين ها متمايز شود. براي نيل به اين هدف مي توانيد به آنتن ماشين تان نوار شب نما وصل كنيد. شما با اين نوار مي توانيد از فاصله ي دور هم ماشين تان را پيدا كنيد.

همچنين ممكن است شما بخواهيد وسيله نقليه تان را هميشه در جايي مشخص از پاركينگ پارك كنيد، به عنوان مثال در رديف آخر يا نزديك ورودي مشخص. شما با اين ابزار ساده مي توانيد از مصرف انرژي بيهوده براي يافتن چيزهاي كوچكي كه در حافظه ي كوتاه مدت تان ذخيره كرده ايد، رهايي يافته و به جاي آن از نيروهاي بيروني كمك بگيريد.

تدابير مورد نياز حافظه

تمام شرايط فيزيكي و محيطي شما مي توانند تأثير زيادي روي توانايي حافظه ي شما داشته باشند. علاوه بر آن ذهن شما هم در اين توانايي موثر است.

تمام شرايط فيزيكي و محيطي شما مي توانند تأثير زيادي روي توانايي حافظه ي شما داشته باشند.

به ذهن و جسم تان استراحت دهيد: وقتي شما در حال اضطراب و پريشاني هستيد، براي مغزتان بسيار مشكل و سخت است كه بتوانيد روي داده هاي جديد و يا بازخواني داده هاي قبلي متمركز شود. به نحوه ي تنفس تان دقت كنيد. با آرامش و از راه بيني هوا را داخل شش ها كرده و از راه دهان آن را پس دهيد. به تدريج مي توانيد نفس هايتان را عميق تر كنيد. ريلكس بودن ذهني و جسماني مي تواند انرژي مغز را براي ورود اطلاعات به حافظه و خروج آن افزايش دهد.

زندگاني سالم

جسم و مغز شما براي بازدهي بيشتر نيازمند رژيم سالم و متعادلي است. مطمئن شويد كه بدن شما روزمره از مواد مغذي و ويتامين ها و املاح معدني كافي برخوردار مي شود. اگر شما از مواد غذايي اطلاع زيادي نداريد و نمي دانيد از كدام نوع و چه قدر بايد مصرف كنيد تا نياز روزانه تان برطرف شود، مي توانيد از كتاب هاي زيادي كه در بازار به نام كتاب هاي تغذيه معروف هستند، استفاده كنيد. همچنين ورزش را در برنامه ي روزانه تان داشته باشيد. تمرين و ورزش سوخت و ساز بدن شما را افزايش داده و جذب مواد غذايي را بيشتر مي كند.

مشروبات الكلي را از برنامه تان حذف كنيد: مورد بعدي براي داشتن يك زندگي سالم اين است كه تمام مواد و مشروبات الكلي را دور بريزيد. همچنين بهتر است علاوه بر آن نمك، شكر، روغن و مواد بي ارزش ديگر را در رژيم غذايي تان به حداقل برسانيد. مقدار مصرفي آب آشاميدني در روز را افزايش دهيد. آب كافي كمك مي كند كه ميزان سديم بدن در حد متعادل باقي بماند، هوشاري ذهن افزايش يابد و هضم غذا، عملكرد كليه ها و جذب مواد غذايي و دارويي بهتر شود. توصيه مي شود روزانه 6 تا 8 ليوان آب مصرف كنيد.

به خواب تان اهميت دهيد: خواب كافي براي داشتن حافظه ي خوب، ضروري است. مانند حافظه، خواب هم يك فرآيند است و هر نوع تغيير نامطلوب و مزمن در هر بخشي از فرآيند خواب، نتايج منفي در حافظه خواهد گذاشت.

فرآيند خواب به پنج بخش تقسيم مي شود. (برخي از مدل ها، آن را شش قسمتي مي دانند. به اين علت كه بيدراي را هم جزئي از آن حساب مي كنند). اولين مرحله، نيمخواب بودن است. به دنبالش خواب سبك مي آيد كه مرحله ي دوم به حساب مي آيد. مرحله ي سوم و چهارم خواب سنگين هستند. مرحله ي پنجم Rem مي باشد كه همان حركت سريع چشم ها است. در اين مرحله حركت چشمان سريع مي شود و ضربان قلب و تنفس هم شتاب مي گيرند. بر اساس يك تئوري، خواب و رؤيا ديدن در اين مرحله صورت مي گيرد، يعني در ذهن يك سلسله حوادث اتفاق مي افتد. حتي با در نظر نگرفتن اعتبار اين تئوري، مشخص است كه كسر خواب توانايي تشخيص ذهن را كاهش مي دهد. اگر شما هم مشكلي در نحوه و زمان خواب تان داريد، بهتر است با يك پزشك متخصص مشورت كنيد.

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 13 اسفند 1393 ساعت: 9:43 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره حافظه های کامپیوتری,فرايند حافظه,ذخيره سازي در حافظه,

 

نانو ساختارها

مقدمه

مواد نانوساختار، مواد توده اي پلي كريستالي هستند كه اندازة دانه آن ها بين 1 تا 100 نانومتر است. به نوعي مي توان گفت نانوذرات، اجزاي تشكيل دهندة برخي از مواد نانوساختار هستند. همانطور كه اشاره شد، به علت نسبت سطح به حجم زياد نانوذرات، تمايل اين مواد به آگلومره يا كلوخه شدن و واكنش با محيط اطراف بسيار زياد است. بسياري از خواص منحصر به فرد مواد نانو كه در ادامه بحث خواهد شد، بخاطر نسبت سطح به حجم زياد نانوذرات و يا مقدار زياد مرز دانه ها در مواد نانوساختار نسبت به مواد معمولي است. در يك ماده نانوساختار تعداد زيادي از اتم ها (بيش از 49% اتم ها)، در مرز دانه ها قرار دارند.

همانگونه كه در شكل (1) ملاحظه مي شود، اتم هاي درون دانه هاي ماده، آرايش ساختاري و منظمي دارند حال آنكه اتم هاي موجود در مرز دانه ها داراي فواصل اتمي متفاوتي بوده و بي نظم هستند. بنابراين در مواد نانوساختار درصد حجمي مرز دانة بالايي وجود دارد كه ساختار غير تعادلي و ناپايدار دارند. در اين جا به بررسي خواص، توليد و كاربرد فلزات و سراميك هاي نانوساختار پرداخته شده است، منظور از مواد نانوساختار در اين فصل همان فلزات و آلياژها و سراميك هاي نانوساختار مي باشد.

خواص مواد نانوساختار

در بررسي خواص مواد نانوساختار مشكلات زيادي از جمله عدم امكان تهيه نمونة مطلوب، وجود تخلخل و ميكروترك، تنش هاي داخلي شديد، وجود ناخالصي ها و گازهاي حبس شده و نيز عدم امكان ارزيابي برخي كميت ها نظير اندازه گيري كرنش به دليل كوچك بودن نمونه ها وجود دارد. وجود چنين مشكلاتي باعث شده تا داده هاي آزمايشگاهي براي اين گروه از مواد محدود باشد.

نفوذ در مواد نانوساختار

همانگونه كه ذكر شد، مواد نانوساختار داراي درصد حجمي بالائي از مرز دانه هستند. اين امر باعث مي شود كه انتقال اتمي و نفوذ در مواد نانوساختار از آنچه در مواد تك كريستال و يا مواد با دانه هاي بزرگ تر اتفاق مي افتد، سريع تر باشد چرا كه در جامدات نانوساختار، فصل مشترك دانه ها مسيرهاي بيشتري براي نفوذ اتم ها فراهم مي كنند. به عبارت ديگر وجود اين فصل مشترك هاي بين دانه اي باعث مي شود كه تقريباً در همة دماها نفوذ از طريق مرز دانه ها، مكانيزم غالب باشد. اين در حالي است كه در مواد پلي كريستال معمولي در دماهاي بيش از نصف نقطه ذوب، نفوذ از داخل دانه ها (نفوذ حجمي)، مكانيزم غالب در نفوذ است.

افزايش ضريب نفوذ در مواد نانوساختار سبب تغيير برخي خواص مواد به شرح زير مي شود:

افزايش حد حلاليت در حالت جامد؛ به عنوان مثال حد حلاليت بيسموت در مس معممولي حدود ^4-10 درصد اتمي است، در حالي كه اين مقدار براي مس نانوساختار حدود 4 درصد اتمي است.

تشكيل تركيبات بين فلزي در دماهاي بسيار كمتر. د واقع چون سرعت نفوذ عناصر درهم افزايش يافته، تشكيل چنين تركيبات بين فلزي سريع تر و در دماهاي كمتري نسبت به حالت معمولي رخ خواهد داد.

افزايش قابليت سينتر شدن پودرهاي نانو. به دليل افزايش نسبت سطح به حجم ذرات، قابليت نفوذ و سينتر شدن پودرها افزايش مي يابد.

لازم به ذكر است اگر مواد نانوساختار از طريق سينترينگ يا تف جوشي نانوذرات توليد شده باشند، داراي تخلخل هايي با ابعاد نانومتر نيز هستند. بنابراين در اين دسته از مواد، تخلخل و حركت مرز دانه ها از ديگر پديده هاي مهم نفوذي هستند. در واقع تخلخل هاي احتمالي موجود در مواد نانوساختار اندازه اي در حد نانومتر دارند. بنابراين حضور اين عوامل در مواد نانوساختار باعث افزايش فصل مشترك ساختارها شده و در نهايت منجر به افزايش ميزان نفوذ در اين مواد خواهد شد.

الف- نفوذ در فصل مشترك ساختارها

معمولاً بررسي رفتار نفوذي مواد نانوساختار در دماهاي پايين انجام مي گيرد. در اين دماها نفوذ درون داده ها بسيار كند صورت مي گيرد و عمدتاً نفوذ در حضور تخلخل هاي نانومتري به همراه مهاجرت فصل مشترك ساختارها اتفاق مي افتد. در واقع به علت درصد حجمي بالاي مرز دانه ها، انرژي داخلي اين مواد بالاست كه اين امر منجر به رشد دانه ها در اين مواد خواهد شد. اين پديده به وسيله مهاجرت فصل مشترك دانه ها اتفاق مي افتد. در اثر مهاجرت فصل مشترك دانه ها، اتم هاي نفوذ كننده در فصل مشترك، از مسيرهاي نفوذ خارج شده و درون دانه ها ثابت نگه داشته مي شوند (نفوذ در حجم دانه ها ناچيز است). بنابراين معادلات نفوذي در مواد نانوساختار (معادله 2) با معادلات مشابه در مواد معمولي (معادله 1) متفاوت خواهد بود.

(1)                                                    

در اين معادله  C ميزان غلظت است كه معمولاً برحسب تعداد اتم ها در واحد حجم بيان مي شود. t , x عمق و زمان نفوذ هستند و D_B ضريب نفوذ در فصل مشترك ساختارهاست.

(2)                                                    

در اين معادله V سرعت حركت فصل مشترك ساختارهاست كه ثابت فرض مي شود و  زمان نفوذ است.

ب- نفوذ در فلزات نانوساختار

در اين قسمت نفوذ در فلزات نانوساختار با متراكم (بدون حضور تخلخل) مورد بحث قرار مي گيرد. تحقيقات انجام گرفته در مورد پالاديم نانوساختار نشان مي دهد كه چگالي تئوري به وسيله فشردن نانوذرات پالاديم با فشاري معادل 4 گيگاپاسكال و در دماي 380 درجة سانتيگراد تحت شرايط خلأ به دست مي آيد. در اين ماده تقريباً تخلخلي وجود ندارد.

براي مطالعة نفوذ در پالاديم نانوساختار بدون تخلخل، از آهن به عنوان عنصر ردياب استفاده شده است. نتايج بررسي ها نشان مي دهد كه در دماهاي كمي بالاتر از دماي اتاق، آهن خيلي سريع در پالاديم نفوذ مي كند. بنابراين انتقال اتمي و نفوذ آهن بيشتر در فصل مشترك دانه هاي پالاديم رخ مي دهد.

ادامه فرايند نفوذ و رشد دانه ها باعث مهاجرت و حركت فصل مشترك دانه ها شده كه با گذشت زمان از ميزان فعل و انفعالات فصل مشترك كاسته شده و در نهايت منجر به كاهش سرعت نفوذ عنصر ردياب مي شود. علت مهاجرت فصل مشترك دانه ها در پالاديم نانوساختار به خاطر اين است كه طي اين عمل فصل مشترك هاي با ساختار غيرتعادلي به ساختار تعادلي نزديك مي شوند. به بيان ديگر، همانگونه كه قبلاً ذكر شد، فصل مشترك دانه ها با مهاجرت خودشان باعث رشد دانه ها و كاهش مساحت مرز دانه ها در ماده و نهايتاً كاهش انرژي داخلي آن مي شوند. بنابراين در اثر مهاجرت فصل مشترك دانه ها، ميزان فضاهاي خالي موجود در مرز دانه ها و همچنين كرنش داخلي مادة نانوساختار كاهش خواهد يافت. البته لازم به ذكر است كه نفوذ شيميايي و تشكيل تركيبات بين فلزي و همچنين تشكيل اكسيدهاي فلزي در مرز دانه ها مي تواند عمل نفوذ را مختل نمايد. به عنوان نمونه، رفتار نفوذي بيسموت در مس بسيار جالب است. بيسموت در مس نانوساختار نامحلول است. بنابراين تمايل زيادي به تجمع در فصل مشترك دانه ها دارد. بنابراين افزايش مقدار بيسموت در مس نانوساختار مي تواند منجر به كاهش انرژي مرز دانه هاي مس نانوساختار شود. با كمي دقت در اين مثال در مي يابيم كه مي توان با اضافه كردن برخي عناصر، جلوي رشد ساختاري مواد نانوساختار را گرفت، و اين مواد را به حالت پايدار رساند. چنين پايدارسازي در مورد سرب حاوي زيركنيم نيز قابل مشاهده است.

نفوذ در سراميك هاي نانوساختار

در مورد سراميك هاي نانوساختار نفوذ بين فازي بسيار مهم است چرا كه اين امر در افزايش نرخ سينترينگ و بهبود خواص شكل پذيري سراميك ها اثرات چشم گيري دارد. به عبارت ديگر با افزايش ميزان نفوذ فازهاي موجود در سراميك هاي نانوساختار، سرعت تف جوشي اين مواد افزايش يافته و همچنين با افزايش ضريب نفوذ در اين مواد، تبديل فازها به يكديگر تسهيل يافته و بنابراين شكل پذيري آن ها بهبود خواهد يافت چرا كه شكل پذيري سراميك ها به ميزان تبديل فازهاي درون سراميك ها وابسته است. بيشتر مطالعات نفوذي در مورد سراميك هاي نانوساختار، روي اكسيدهاي فلزات انتقالي ZrO2 و TiO2 انجام گرفته است.

سراميك هاي داراي تركيب استوكيومتري، انرژي فعال سازي زيادي براي نفوذ درهم دارند كه ناشي از پيوند قوي بين اجزاي تشكيل دهنده آن هاست. انحراف از تركيب استوكيومتري باعث افزايش انرژي داخلي ماده و كاهش ميزان انرژي فعال سازي مورد نياز براي نفوذ در اين مواد مي گردد. بنابراين استوكيومتري نقش بسيار مهمي در رفتار نفوذي سراميك هاي نانوساختار دارد.

براي درك بيشتر نقش فصل مشترك ساختارها در رفتار نفوذي مثالي را مرور مي كنيم. در اين مثال از اكسيژن به عنوان ردياب استفاده شده و طيف سنجي جرم يوني ثانويه براي اندازه گيري خواص نفوذي مورد استفاده قرار گرفته است. اكسيد زيركونيم نانوساختار داراي چگالي نسبي حود 97% و متوسط اندازه دانه 80 نانومتر است كه توسط فشردن نانوذرات اكسيد زيركنيم در دماي سينترينگ 950 تا 970 درجه سانتيگراد به مدت 2 تا 3 ساعت به دست آمده است. نمودار نفوذ اكسيژن (شكل 2) دو فرايند نفوذي همزمان را نشان مي دهد؛ نفوذ حجمي  در دانه ها (Dv) و نفوذ در فصل مشترك دانه ها (D_B) . آناليز نمودارها و داده هاي نفوذ اين ماده نشان مي دهد كه نفوذ در گسترة دمايي 450 تا 950 درجة سانتيگراد در فصل مشترك يا مرز دانه ها، 3 تا 4 برابر بيشتر از نفوذ حجمي است. افزايش عمق نفوذ اكسيژن (شكل 2) منتج از افزايش دماي آنيل نفوذي است.

در مقايسه با نتايج به دست آمده براي اكسيد زير كنيم، اكسيد تيتانيم نيز مورد بررسي قرار گرفته است. اكسيد تيتانيم مورد بررسي داراي چگالي نسبي 95% و اندازه دانه حدود 30 نانومتر است كه با سينترينگ نانوپودر اكسيد تيتانيوم در دماي 750 درجه سانتيگراد در فشار ** گيگاپاسكال ************ اكسيد تيتانيم نانوساختار، نفوذ اكسيژن بسيار سريع تر از اكسيد تيتانيم معمولي است و انرژي فعال سازي نفوذ بسيار كمتري از اكسيد تيتانيم معمولي دارد. نفوذ اكسيژن از فصل مشترك در اكسيد تيتانيم بسيار سريع تر از اكسيد زير كنيم است.

بنابراين به طور كلي مي توان گفت مكانيزم غالب نفوذ در مواد نانوساختار به خاطر درصد حجمي بالاي مرز دانه ها در اين مواد، نفوذ از طريق مرز دانه هاست و بسيار سريع تر و بيشتر از مواد معمولي و مرسوم است.

خواص مكانيكي مواد نانوساختار

توليد فلزات و آلياژهاي با اندازه دانه در حد 50 تا 100 نانومتر باعث دستيابي به موادي با استحكام فوق العاده زياد خواهد شد. در واقع كوچك كردن دانه ها در مواد، ابزار قدرتمندي براي توليد ميكروساختارهاي با خواص مكانيكي عالي شناخته شده است.

نكته مهم اين است كه مكانيزم تغيير شكل و خواص مكانيكي مواد نانوساختار فقط به متوسط اندازة دانه ها بستگي ندارد، بلكه شديداً به توزيع اندازه دانه ها و ساختار مرز دانه ها وابسته است.

در رابطه با استحكام و سختي مواد، رابطه تجربي هال- پچ (معادله 3) نشان مي دهد كه با كاهش اندازه دانه ها، استحكام و سختي ماده افزايش مي يابد.

(3)                                           

در اين معادله  استحكام تسليم ماده،  تنش اصطكاكي لازم براي به حركت درآوردن نابجايي ها، K ثابت معادله و d اندازه دانه است. رابطه متشابهي نيز براي سختي مواد بر اساس رابطه هال- پچ به صورت معادله (4) وجود دارد:

(4)                                           

در اين معادله H سختي ماده، K_h ثابت هال- پچ، ثابت معادله و d اندازه دانه است.

اما همان طور كه از شكل (3) هم قابل مشاهده است، استحكام مواد با ريز شدن دانه ها تا يك اندازة دانه بحراني (d­_c)، افزايش مي يابد. اين اندازة بحراني براي اكثر مواد، بين 10 تا 15 نانومتر گزارش شده است. با ريزتر شدن اندازة دانه، به اصطلاح شيب نمودار هال- پچ منفي شده و استحكام ماده كاهش مي يابد.

به عبارت ديگر با كوچكتر شدن اندازة دانه، زير 10 نانومتر، استحكام كاهش مي يابد. در واقع بيشترين استحكام و سختي ماده زماني است كه اندازة دانه اي حدود 10 تا 15 نانومتر داشته باشد. علت اين رفتار هنور مورد بحث جوامع علمي است. اما مي توان گفت در مواد نانوساختار با اندازه دانة كمتر از اندازه دانة بحراني، منابع توليد نابجايي عمل نمي كنند، بنابراين مكانيزم حركت نابجايي ها و تغيير شكل ماده مختل مي شود. به علاوه در گزارشاتي اعلام شده كه در موادي با اين اندازه دانه، تجمع نابجايي ها ديده نمي شود|v| . در برخي موارد گفته مي شود كه وقتي اندازة دانه از اندازه دانة بحراني كمتر شود، مكانيزم خزشي كوبل و يا لغزش مرز دانه ها در تغيير شكل ماده نقش مؤثري دارند.

كاترل، تنش رديف جلوي نابجايي ها را كه در مرز دانه تجمع يافته بودند، محاسبه نمود (شكل 4).  وي دريافت طول نابجايي هاي تجمع يافته، وابسته به اندازة دانه d است وقتي كه تنش توليد شده در اثر تجمع نابجايي ها در دانه مجاور به ميزان كافي براي فعال كردن منابع فرانك- ريد برسد، تسليم در مرز دانه اتفاق مي افتد و اين تسليم در كل ماده رخ مي دهد.

با توجه به تئوري كاترل، در اندازه دانه هاي بسيار ريز (كمي بيشتر از اندازه دانة بحراني) براي رسيدن به استحكام تئوري ماده، نياز به تجمع تعداد زيادي نابجايي در مرز دانه هاست تا بتوان منابع فرانك ريد را در دانة مجاور فعال نمود.

نيه و وادس ورث، استحكام تسليم تعداد زيادي فلز نانوساختار را اندازه گيري كردند تا بدين وسيله بتوانند كوچكترين اندازه دانة لازم براي قرارگيري دو نابجايي را محاسبه كنند (حداقل تعداد نابجايي براي ايجاد يك تودة نابجايي دو عدد است)./ مقدار استحكام در موادي با اندازة دانة زير اين مقدار بحراني، با كاهش بيشتر اندازة دانه، ثابت باقي مي ماند و يا حتي كاهش مي يابد. اين همان اندازه دانة بحراني است كه به آن اشاره شد. مدل هاي ديگري نيز براي توضيح رفتار هال- پچ در مواد گوناگون ارائه شده اند كه از اعتبار كمتري برخوردارند.

اثر توزيع اندازة دانه در استحكام فلزات نانوساختار در مقالات زيادي اشاره شده است. در تمامي اين مقالات فرض شده كه براي يك تنش اعمالي مشخص، همة دانه هايي كه از اندازة بحراني بزگتر هستند. متحمل تغيير شكل پلاستيك مي شوند در حاليكه دانه هاي كوچكتر در محدوده الاستيك باقي مي مانند. شكل (5) نشان دهندة منحني هاي تنش كرنش براي يك متوسط اندازه دانة ثابت، با توزيع اندازه دانة متفاوت است. مشاهده مي شود كه با كمي تغيير در ميزان توزيع و پراكندگي اندازة دانه ها، استحكام تسليم به اندازة 2/0% تغيير مي كند.

قبل از اين كه بتوان مقايسه اي بين اندازه گيري خواص مكانيكي فلزات نانوساختار و پيش بيني هاي مدل هاي مختلف داشت، لازم است اطمينان نمود كه داده هاي آزمايشگاهي به علت حضور معايب موجود در نمونه، مخدوش نشده باشند. همانطور كه در ابتداي فصل اشاره شد، بيشتر روش هاي توليد نمونه هاي نانوساختار منجر به ايجاد معايب ساختاري در اين مواد مي شود و همان گونه كه قبلاً ملاحظه شد ميزان توزيع و پراكندگي اندازة دانه ها در خواص مكانيكي ماده اثر گذار است و بايد در محاسبات آزمايش منظور گردد. فاكتور ديگري كه آزمايش هاي مكانيكي را ممكن است مخدوش كند، اندازة كوچك بيشتر نمونه هاي نانوساختار است.

در مقالات مختلف راجع به مواد نانوساختار، چگالي نسبي نمونه بين 70 تا 90% است. تخلخل هم تأثير زيادي روي مدول الاستيك و ديگر خواص مكانيكي دارد. بنابراين دانستن چگالي و تعداد حفره ها در آزمايش هاي خواص مكانيكي نمونه ها مهم است.

در مواد نانوساختار معمولاً 3 نوع تخلخل از نظر اندازه وجود دارد:

1- نرخ رساندن اتم ها به منطقه فوق اشباع كه كندانس شدن در آن جا صورت مي گيرد.

2- حفرات با اندازه متوسط در محل تلاقي 3 دانه مجاور هم. اندازه اين حفرات به اندازه ده ها جاي خالي شبكه است.

3- حفرات بزرگتر كه مربوط به عدم وجود دانه ها در مواد نانوساختار است.

با توجه به اين دسته بندي، تخلخل هاي نوع دو و سه نقش اصلي را در كاهش چگالي مواد نانوساختار دارند. ميزان اين دو نوع تخلخل وابستگي شديدي به دماي فشرده سازي و سينترينگ مواد نانوساختار دارد. همانطور كه در شكل (6) مشاهده مي شود با افزايش دماي فشرده سازي، درصد تخلخل هاي موجود در ماده كاهش يافته و بنابراين چگالي افزايش مي يابد. ساختار مرز دانه در مواد نانوساختار به خاطر حضور حفرات و تخلخل ها، معمولاً در حالت غير تعادلي و ناپايدار است. اگر ماده نانوساختا با استفاده از روش هاي تغيير شكل پلاستيكي شديد توليد شده باشد، حاوي تعداد زيادي نابجايي در نزديكي مرز دانه هاست. شبيه سازي هاي انجام شده در تغيير شكل نيكل نانوساختار نشان مي دهد كه بازيابي مرز دانه به وسيله عملياتي مثل آنين، منجر به كاهش پلاستيسيته و افزايش استحكام ماده نانوساختار مي شود. اين در حالي است كه در مواد با اندازه دانة بزرگتر عكس اين مطلب اتفاق مي افتد چون دانه ها در اين نوع مواد به حالت تعادلي نزديك تر هستند.

الف- خستگي مواد نانوساختار

همانگونه كه ملاحظه شد با كاهش اندازة دانه ها به طور كلي استحكام ماده افزايش مي يابد. اين امر مي تواند باعث افزايش حد تحمل خستگي ماده نيز شود. عمر خستگي مواد در بيشتر موارد توسط جوانه زني ترك در سطح آزاد ماده تعيين مي شود. كوچك شدن اندازه دانه ها سبب كاهش ميزان پستي و بلندي هاي اتمي روي سطح ماده شده و سبب تشكيل سطح آزاد صاف تري در ماده مي گردد. بنابراين انتظار مي رود با كوچكتر شدن اندازة دانه ها عمر خستگي و حد تحمل ماده بهبود يابد. البته اين امر بيشتر در مورد خستگي با سيكل زياد صادق است. هرچه اندازة دانه كوچكتر شود، رشد ترك درون ماده كندتر خواهد بود چرا كه با كوچك شدن اندازه دانه ها، مرز دانه ها افزايش يافته و مسيرهاي منحرف كننده ترك درون ماده افزايش يافته و رشد طولي ترك به تأخير مي افتد.

ب- خواص الاستيك فلزات نانوساختار

مطالعات نشان مي دهد كه مدول الاستيك يا مدول يانگ فلزات نانوساختار *** كوچكي از مدول الاستيك مواد با اندازه دانه بزرگتر است (شكل 7) محققين *** داده اند كه مدول يانگ نمونه سربي با اندازه دانة 8 نانومتر حدود 88 گيگا پاسكال است (اين مقدار براي اندازه دانة بزرگ حدود 123 گيگا پاسكال است). البته در برخي مقالات نيز اشاره شده است كه خواص الاستيك با كوچك شدن اندازه دانه مواد تغيير زيادي نمي كند. نتايج مطالعات مختلف روي مدول يانگ مواد نانوساختار نشان مي دهد كه تخلخل هاي با ابعاد نانومتري فاكتوري مهم در كاهش مقادير مدول است. بحث درم ورد علت اين امر بسيار زياد است اما گفته مي شود كه اين تخلخل ها همانند ترك هايي درون ماده عمل كرده و مدول الاستيك را كاهش مي دهند. شكل (8) نشان دهنده برون *** مدول يانگ براي ميزان تخلخل صفر است كه تطابق خوبي با مقادير متداول دارد.

در انتهاي اين بخش و به منظور مقايسه، برخي از خواص مكانيكي نيكل نانوساختار و نيكل معمولي در جدول (1) خلاصه شده است.

خواص مغناطيسي مواد نانوساختار

خواص مغناطيسي مواد نانوساختار يكي از پيچيده ترين خواص اين مواد است و اطلاعات در اين مورد محدود است. خواص فرومغناطيسي تمام مواد با تغيير فاصلة بين اتم ها تغيير مي كند. به همين دليل ضريب مغناطيس اشباع و دماي انتقال فرومغناطيس مواد نانوساختار در مقايسه با مواد معمولي به مقدار قابل توجهي كمتر است.

به عنوان نمونه، از طريق متبلور ساختن فاز آمورف در آلياژهاي نانوساختار پايه آهن كه در حين انجماد سريع تشكيل شده اند، مي توان به خواص مغناطيسي جالبي دست يافت. با توجه به اين موضوع فعاليت هاي زيادي به منظور ارتقاء خواص مغناطيس نرم آلياژهاي نانوساختار انجام گرفته است. از آنجايي كه اين مواد داراي دانه هاي بسيار ريز آهن آلفا در يك زمينه آمورف مي باشند به آن ها Finement مي گويند. روش هاي توليد ديگر غير از متبورسازي، نظير آلياژسازي مكانيكي (به دليل اين كه باعث ايجاد كرنش هاي داخلي در ماده مي گردند) روش هاي مناسبي براي توليد آلياژهاي مغناطيسي نرم نيستند.

ريزساختار مغناطيسي آهن نانوساختار با آهن آمورف يا پلي كريستال متفاوت مي باشد. در مواد پلي كريستال و آلياژهاي آمورف حوزه هاي فرومغناطيسي توسط ديواره اين حوزه ها از هم جدا شده اند در حالي كه در آهن نانوساختار، ساختار حوزه اي وجود ندارد. به عبارت ديگر هر دانه در آهن نانوساختار خود يك حوزه فرومغناطيس مجزاست.

مشخصة ديگري كه مواد نانوساختار از خود نشان مي دهند اثر مگنتوكالوريك ناميده مي شود. اگر يك ماده كه داراي ذرات با خاصيت مغناطيسي كم در يك زمينة غير مغناطيسي يا مغناطيسي بسيار ضعيف است، در يك ميدان مغناطيسي قرار گيرد اسپين هاي مغناطيسي ذرات در جهت ميدان قرار مي گيرند. اين افزايش در نظم مغناطيسي با كاهش در ميزان آنتروپي ماده همراه خواهد بود. اگر اين فرايند به صورت آدياباتيك انجام شود (يعني تبادل حرارتي با محيط اطراف نداشته باشد) كاهش در آنتروپي اسپيني با افزايش آنتروپي شبكه جبران مي شود و بنابراين دماي نمونه افزايش مي يابد. اين افزايش دما اصطلاحاً اثر مگنتوكالوريك ناميده مي شود و يك فرايند برگشت پذير است، به اين صورت كه با حذف ميدان مغناطيسي دماي نمونه كاهش مي يابد.

توليد جامدات نانوساختار با استفاده از نانوذرات و جامدات ديگر

براي توليد جامدات نانوساختار روش هاي مختلفي وجود دارد در اين روش ها هم مي توان پودرهاي نانومتري را فشرده كرد و جامدات نانوساختار را توليد نمود و هم مي توان ماده معمولي با اندازه دانه بيش از 100 نانومتر را به يك جامد نانوساختار تبديل نمود.

تلاش براي توليد و فشرده سازي نانوذرات از سال 1968 شروع شد. اين تلاش ها با سينترينگ Mg( ) براي رسيدن به رفتار سوپر پلاستيك ادامه يافت. در دهه 80 ميلادي وقتي كه توليد نانوپودرها در مقياس بزرگ شروع شد، توجه اذهان به سمت سنتز و پردازش اين نانوپودرها رفت. فشرده سازي معمولاً همراه با درشت شدن دانه ها همراه است. قطعات توليدي نيز كوچك هستند. اين امر، تخمين خواص مواد نانو مخصوصاً خواص مكانيكي را شديداً محدود مي كند. براي نمونه مدول يانگ پايين تر و مقادير داكتيليته كمتر ناشي از حفره هاي باقيمانده، اكسيدها، يا پيوند ناكافي ذرات است. اوايل دهه 90 ميلادي بر اين امر تأكيد شد كه توسعه روش هاي توليد پودرهاي نانو و در ادامه توليد مواد نانو، شديداً مورد نياز است. در نيمه دوم دهه 90 پيشرفت هاي خوبي در زمينه سينترينگ نانوپودرها به وجود آمد و در نتيجه منجر به توليد مواد كاملاً فشرده با اندازه دانه در مقياس نانو شد.

فشرده سازي نانوپودرها نسبت به مواد معمولي كمي متفاوت است. آگلومره شدن نانوذرات، فعاليت زياد و بنابراين آلودگي، رشد دانه ها و نهايتاً از دست دادن خواص نانومتري، همچنين غيرقابل توليد بودن قطعات بزرگ با اين روش ها از مشكلات موجود در فشرده سازي نانوپودرهاست. دماي كمتر براي جلوگيري از رشد دانه ها ممكن است مانع از ايجاد پيوندهاي مناسب بين نانو ذرات شود و بنابراين باعث كاهش شديد استحكام مكانيكي و داكتيليته مي شود.

نانوذرات از نظر ترموديناميكي به شدت ناپايدار هستند. نيروي متحركه عمليات سينترينگ كاهش سطح زياد نانوذرات بر واحد حجم است. با توجه به روابط پيچيده اي كه در مورد سينترينگ وجود دارد، ملاحظه شده است كه كاهش در اندازة دانه، مثلاً از ميكرومتر به نانومتر سرعت سينترينگ را 12 برابر مي كند. در نتيج سينترينگ نانوذرات مي تواند در دماهاي پايين تر و زمان كوتاه تر نسبت به پودرهاي معمولي صورت گيرد.

************************. به عنوان مثال سينترينگ نانوذرات اكسيد تيتانيم (اندازه 12 تا 14 نانومتر) در دماي حدود 1100 درجة سانتيگراد به پايان مي رسد در حاليكه اين دما براي ذرات اكسيد تيتانيم با اندازة 3/1 ميكرومتر حدود 1400 درجة سانتيگراد است.

مزاياي زيادي براي دماي پايين سينترينگ نانوذرات وجود دارد كه از آن جمله مي توان به جلوگيري از تغيير تركيب شيميايي فازها و نيز جلوگيري از انجام استحالة فازهاي ناخواسته اشاره كرد. به عنوان مثال دماي پائين سينترينگ در مورد نانوذرات اكسيد **** از استحاله فاز مونوكلينيك به تتراگونال كه منجر به ايجاد ترك مي شود جلوگيري مي كند.

با توجه به اينكه فشرده سازي نانوذرات و تبديل آن ها به ماده كاملاً چگال نبايد باعث تغيير در نانوساختار شود تا همان خواص منحصر به فرد ذرات حفظ شود، برخي روش هاي فشرده سازي نانوذرات با زمان گرايش كوتاه نظير Shock Wave توسعه يافته اند. البته اين روش ها هنوز در مراحل اوليه براي توليد در مقياس صنعتي هستند. به جز Shock Wave، روش تغييرشكل پلاستيكي شديد نيز مي تواند باعث تغيير شكل ساختارهاي دانه درشت به محصولات با اندازه دانه زير ميكرون (حدود 100 نانومتر) شود. ساختارهاي توليدي توسط اين روش، نيمه پايدار بوده و مستعد به رشد دانه در دماهاي بالا هستند. امروزه نشان داده شده است كه رسوب الكتريكي يك روش مؤثر براي توليد وربه هاي نانوساختاري با چگالي بالاست. در ادامه توضيحات مختصري راجع به روش هاي مذكور ارائه مي گردد.

Shock Wave

روش Shock Wave يك روش مناسب براي اتحاد يا يكپارچه كردن ذرات است كه باعث توليد مواد چگال بدون هيچ تغيير و دگرگوني ساختاري و تركيب شيميايي مي شود. مشخصه اصلي اين روش، تغيير شكل در فشار بالاتر از 5 گيگاپاسكال در دماي كنترل شونده است كه باعث ايجاد تغييرشكل در زمان بسيار كوتاهي (1 تا 10 ميكرو ثانيه) مي شود. بنابراين فشرده سازي توسط شوك مي تواند باعث توليد تنش هاي فشاري در زمان هاي متوالي كوتاهي شود و در نتيجه به شدت باعث تغيير شكل ذرات مي شود. لذا در زمان كوتاهي مواد كاملاً چگال بدون رشد دانه توليد مي شوند.

با استفاده از اين روش مي توان مادة معمولي با اندازه دانة بزرگتر از نانومتر را تغيير شكل داده و در نهايت ماده اي با اندازه دانه هاي در حد نانومتر به دست آورد. به بيان ديگر به جاي استفاده از نانوذرات در اين روش مي توان از يك ماده توده اي معمولي استفاده نمود و در نهايت به يك ماده نانوساختار رسيد.

تغيير شكل پلاستيكي شديد

دو روش عمده براي فرايند تغيير شكل پلاستيكي وجود دارد؛ يكي تنش بالاي پيچشي (HPT) و ديگري پرس زاويه اي با كانال هاي برابر (ECAP).

در روش HPT، نمونه اي به شكل ديسك تحت تنش هاي شديد برشي پيچشي، (در حد چندين گيگا پاسكال) در دماي محيط قرار مي گيرد. يكي از نگهدارنده هاي نمونه مي چرخد و اصطكاك سطحي باعث تغيير شكل ماده از طريق برش مي شود. اين تغيير شكل شديد و لحظه اي باعث ايجاد معايب كريستالي زياد درون دانه ها و همچنين باعث كاهش شديد اندازة دانه ها مي شود.

***********

روش ECAP بيشتر از HTP مورد توجه است چرا كه توانايي ساخت شمش هاي با اندازه دانه زير ميكرون براي مصارف صنعتي با اين روش امكان پذير مي شود. نتايج تحقيقات نشان داده كه هر دو روش باعث ايجاد چگالي نابجايي بالايي در قطعه مي شود كه به طور پيوسته در ساختار توزيع مي شوند.

رسوب الكتريكي

در مقايسه با روش SPD و فشرده سازي ذرات، مزاياي رسوب الكتريكي براي توليد مواد نانوساختار چگال به شرح زير است:

الف) هزينه پايين و كاربرد صنعتي، چون تجهيزات آبكاري كمي احتياج دارند.

ب) سهولت كار، چون پارامترهاي رسوب الكتريكي به راحتي براي دست يابي به اندازه دانه مورد نظر، قابل كنترل هستند.

ج) تطبيق پذيري، چون اين روش براي توليد مواد عاري از تخلخل و پوشش ها به كار مي رود.

د) سرعت بالا،

با تنظيم دقيق پارامترهاي رسوب الكتريكي (مثل تركيب شيميايي حلال، دما، PH و ...)، رسوب نانوساختار روي سطح كاتد به وجود مي آيد. در صنعت به اين روش شكل دهي رسوب الكتريكي نيز مي گويند. جريان الكتريكي مورد استفاده در اين روش براي كنترل بيشتر اندازه دانه ها، جريان پالسي است.

ارب و ال- شريك روي توليد نانوساختارهاي نيكل با اندازه دانه 10 تا 40 نانومتر توسط اين روش مطالعاتي را انجام دادند. محلول شامل سولفات نيكل، كلريد نيكل و اسيد بوريك و بازدارنده ساخارين (C7H4NO3S) است. براي رسيدن به اندازه دانه ريزتر بايد زمان خاموشي پالس بيشتر از زمان روشني باشد. حضور بازدارنده ساخارين به خاطر جلوگيري از رشد دانه هاست.

برخي از كاربردهاي نانوساختارها

با توجه به خواص ذكر شده از مواد نانوساختار، كاربردهاي بسيار زيادي از اين مواد قابل تصور است. خواص مكانيكي عالي مواد نانوساختار منجر به آن شده كه يكي از صنايع توليد كننده عمده ژنراتورهاي بخار نيروگاه هاي اتمي در آمريكا، توليدات خود را به استفاده از اين مواد سوق دهد. در اين مورد خاص، نيكل نانوساختار (با اندازه دانه 100 نانومتر) روي سطح داخلي لوله هاي ژنراتور بخار به وسيله رسوب الكتريكي پوشش داده شده و خواص خوردگي، شكست و استحكام آن را به شدت افزايش داده است. استحكام بالا و داكتيليته بسيار عالي دانه هاي 100 نانومتري نيكل باعث شده كه از پوشش هايي به ضخامت 5/0 تا 1 ميليمتري اين مواد درون لوله هاي بخار استفاده كنند و بدين ترتيب نقش مخرب جريان سيال و انتقال حرارت در ژنراتور بخار و شوك ها و تنش هاي وارده به لوله را به حداقل رسانند.

تحقيقات *********** مواد نانوساختار مي توانند نسبت به ترك خوردگي بين دانه اي و ******** مقاومت بالايي از خود نشان دهند. كاربردهاي مختلف مواد نانوساختار كه از مقاومت به ترك خوردگي آن ها ناشي مي شود عبارتند از باتري هاي اسيدي و كليه كاربردهايي كه نسبت به ترك خوردن بين دانه اي حساس هستند. به عنوان مثال اخيراً روي نوك مته هاي حفاري چاه هاي نفت را از نيكل نانوساختار پوشش داده اند و عمر اين قطعات را 10 برابر كرده اند.

پوشش هاي نانوساختار به دليل دارا بودن سختي بالا، مقاومت عالي در برابر سايش و نيز مقاومت در برابر خوردگي، كانديدي مناسب براي پوشش هاي محافظ در برابر خوردگي و سايش محسوب مي شوند.

اخيراً از مواد نانوساختار در توليد پروب هاي نانومكانيكي استفاده شده است. اين ابزارها قابليت اندازه گيري نيروهايي با دقت پيكونيوتن و جابجايي هايي با دقت 1/0 نانومتر را دارند. در فصل هاي آتي در رابطه با استفاده از اين ابزارها براي مشخصه يابي خواص مكانيكي مواد نانو بحث مي شود. از طرف ديگر استحكام بالاي اين مواد سبب شده كه مقاومت اين ابزارها در برابر سطوح و مواد بسيار سخت بالا رود.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 13 اسفند 1393 ساعت: 9:38 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره نانو ساختارها,نانو ساختارها,خواص مواد نانوساختار,نفوذ در مواد نانوساختار,

 

نانو تكنولوژي

مقدمه:

حدود 100 سال پيش براي اولين بار مسئله استفاده از انرژي عظيم هسته اي مطرح شد. بشر همواره نمي توانست درك تجربي و صحيحي نسبت به اين موضوع داشته باشد، ولي ديري نپاييد كه دانش و تكنولوژي اين انرژي در اختيار بشر قرار گرفت و توانست استفاده از اين انرژي فوق العاده را تجربه نمايد.

ديرزماني، اگر كسي مسئله پرواز در آسمان و يا سفر به خارج از اين كره خاكي و گردش به دور آن را مطرح مي كرد، ديگران حتماً او را خيال پرداز و مجنون قلمداد مي كردند و يا به خاطر اظهار بعضي حقايق فرد را به توبه در كليسا وا مي داشتند! زماني روبات ها و ابركامپيوترها كه چندين محاسبه رياضي را در چند ثانيه انجام مي دهند، فقط در داستانهاي تخيلي نويسندگان پيدا مي شد و اكنون ...

هميشه و در تمامي اعصار، وقتي مطلبي فوق دانش و درك مردم آن زمان مطرح مي شد، در برابر مخالفت ها و انتقادات شديدي قرار مي گرفت ولي بعد از طي روزگار، همگان با پيشرفت هاي فوق العاده در آن زمينه مواجه مي شدند و حتي اين پيشرفت را موجبات فراهم آمدن آسايش بيشتر خود مي ديدند و حالا در عصر ما بحث نانو تكنولوژي مطرح شده است، موضوعي كه در تمامي ابعاد زندگي بشر و رشته هاي مختلف علمي ارتباط مستقيم و مؤثر خواهد داشت.

نانو تكنولوژي چنان رويكرد و نگرش، به تكنولوژي را متحول ساخته كه در صورت تحقق و رسيدن به مقصدي كه ترسيم شده است، شايد بزرگترين جهش انسان براي صعود به قله هاي رفيع علم باشد. اكنون جهان متوجه اين رويكرد متحول كننده شده و متخصصين و دانشمندان در نقاط مختلف اين كره خاكي دست به پژوهش و مطالعات وسيعي در اين زمينه زده اند و طبق گفته برخي از آنان پيشرفت هاي صورت گرفته و روند رو به رشد نانو، بيش از حد انتظار و پيش بيني شده است.

مطمئناً با بودجه هاي كلان تخصيص داده شده و تحقيقات گسترده در آينده اي كاملاً نزديك، انسان خواهد توانست در چيدمان اتم به اتم مواد به دلخواه دخالت كند و وسايل و تجهيزات مورد نياز خود را با هر اندازه و كيفيت و شكلي توليد كند. همان طوري كه بسياري از مباحث علمي از درون فعاليت ها و پژوهش هاي نظامي به دنياي علم راه پيدا كرده است و يا مانند دانش هسته اي سرانجام در مبحث نظامي مورد سوء استفاده قرار گرفته است، دانش نانو نيز از اين مستثني نخواهد بود و سرانجام در زمينه هاي نظامي به پيشرفت هاي قابل ملاحظه اي خواهد رسيد كه در آن وقت دانش هسته اي يكي از زيرشاخه هاي نانو به شمار خواهد آمد با توجه به اهميت اين مسئله مسلم خواهد بود كه از دانش نانو به مراتب استفاده هاي سوء بسيار هولناكتر و تهديد آميزتر صورت خواهد گرفت.

در پي انقلاب ميكروالكترونيك، اكنون جهان در آستانه ورود به انقلاب نانو تكنولوژي با فن آوري ذره اي قرار دارد كه آغازيست براي نوآوري هاي بيشمار در آينده، به گفته كارشناسان، اين تكنولوژي نوين در آينده اي نزديك با تأثير و بسياري از بخش هاي اقتصادي، وضع موجود را به كلي دگرگون خواهد كرد با كمك اين تكنولوژي توليد اشياء با خصوصيات جديد از جمله قدرت درك و گويش توسط ذره هايي كه اندازه هركدام از آنها يك ميليون از ميليمتر بيشتر نيست امكان پذير مي شود با كمك اين تكنولوژي آنچه در گذشته اي نزديك غيرممكن بود، تحقق پيدا خواهد كرد.

بدون ترديد اندازه هر چيزي اهميت خاصي دارد، ولي نبايد تصور كرد كه حجم بزرگتر به معناي بهتر است چرا كه حتي ستارگاني كه شب هنگام در آسمان خداوندي مي درخشند انرژي نوري خويش را از ذرات بسيار ريزي به نام اتم ها كه ساختار تمام هستي از آنهاست مي گيرند. جهان اتم ها و مولكولها امكانات نامحدودي را در اختيار دانشمندان و مهندسين قرار داده كه بتوانند به تحقيقات جامع تر و گسترده تر دست پيدا كنند. يكي از اهداف آنها به زبان ساده عبارت است از ايجاد و ساخت سيستم هاي كاملاً مستقيم از اتم ها مولكول ها تا حداكثر مينياتوري كردن را بتوانند به دست آورند. هدف ديگر ايجاد ويژگي و خصوصيات و ويژگي هايي كاملاً غيرمعمول در مواد با استفاده از افزودن اتم هاي مختلف به آنهاست؛ نانو واژه اي است كه كارشناسان با استفاده از آن مي توانند به اهدافي كه ذكر شد دست پيدا كنند. اين چيزي است كه سي سال پيش حتي روياي دست يافتن بدان در تصور بشر نمي آمد؛ بنابراين امپراطوري ريزترين ذرات به وسيله نانومتر بايك ميلياردم متر اندازه گيري مي شود. اميدواري بسيار نسبت به نانو به وجود آمده چرا كه با كمك آن مي توان ماشين هاي هرچه كوچكتر ساخت كه به وسيله تراشه هاي هرچه كوچكتر و همين طور ترانزيستورهاي خيلي كوچك كنترل شوند. در انتهاي زنجيره سازي در تكنولوژي نانو چيزي كه به وجود مي آيد روباتهاي بسيار كوچكي هستند كه قادرند از مويرگهاي بدن انسان نيز عبور كنند و با از ميان برداشتن رسوبات چربي اقدام به ترميم سلول هاي آسيب ديده بنمايند.

سال 1959 نخستين رجوع به دنياي نانو بود؛ در اين سال فيزيكدان بسيار معروف آمريكايي يعني ريچارد فيليپس فينمن كه برنده جايزه نوبل نيز شده بود در انيستيتوي تكنولوژي كاليفرنيا اصول اوليه نانو را پايه گذاري كرد و او اولين فردي بود كه ديدگاه هايي در خصوص امكانات دنياي نانو پيدا كرد و همان طوري كه معمول نوابغ بوده است ديدگاه خود را با كلامي ساده و بدون اين كه از قبل مطلبي را در اين خصوص تهيه كرده باشد اين چنين بيان كرد:

«آن پايين فضاي بسيار بزرگي وجود دارد.»

فينمن اولين كسي بود كه نموداري از يك مسير را در دنياي نانو ترسيم كرد و اين راهي بود مستقيم به داخل دنياي اتم ها و مولكول ها. همانگونه كه به نظر او رسيد، اين موضوع امكان پذير بود كه بتوان در اطراف اتم ها به طور معلق و شناور درآمد و آنها را به گونه اي آرايش داد كه سازه اي كه از اين آرايش به وجود مي آيد اندازه اي كمتر از ده هزارم ميليمتر داشته باشد. نظرات او تا اواسط دهه هفتاد ميلادي به همان صورت اوليه معتبر باقي مانده بود ولي در آن تاريخ زيست شناسان كشف كردند كه چگونه مي توان مولكولهاي «دي ان اي» را از يكديگر تفكيك كرد و اين از اهميت زيادي برخوردار بود، چون تمامي اطلاعات اجدادي موجودات زنده بر روي مولكولهاي «دي ان اي» ذخيره شده است.

با عنايت به موفقيت هاي به دست آمده در قدم هاي اول در آزمايشگاه ژنتيك، هدف فينمن در خصوص ساخت ماشين هاي غيرآلي از اتمها مجدداً در دستور كار قرار گرفت. اما تا قبل از سال 1980 ميلادي حتي قويترين و مجهزترين ميكروسكوپ هاي الكتروني نيز تصويري گنگ و نامشخص از اتمها را نشان مي دادند و بنابراين لمس آنها و احياناً اعمال هرگونه تغييري بر روي آنها غيرممكن بود. اما در آن سال ميكروسكوپ هاي اتمي كشف شدند، در اين ميكروسكوپها از نوكهاي فوق العاده ظريف و كوچك با عرض حدود يك ميلياردم متر استفاده مي شد كه بتواند راه خود را به سمت سطوح مختلف پيدا كند و در همان از حسگرهاي پيشرفته اي استفاده كرد و اين اجازه به اتم ها داده شود كه اطراف آنها به ميل خود بچرخند. نخستين باري كه محققين موفق شدند چنين مجموعه اي را انجام دهند سال 1989 بود و آن هم تفكيك 15 اتم «زنون» بود.

البته اخيراً خبري از سوي محققين آمريكايي منتشر شد كه حكايت از حك كردن كلمات انجيل بر روي يك تار موي انسان داشت و نيز توسط آنها اذعان شد كه اولين بار بحث بر روي ذرات توسط ارسطو و سقراط انجام گرفته است؛ به هر حال جاي بسي خوشحالي است كه نانو تكنولوژي را به ماركوپلو نسبت نداده اند!

پژوهشگران در مطالعات سلولي از نانو كريستال هاي نيمه رسانا به عنوان ابزار «فلورسنت ساز» براي تشخيص سلول هاي سرطاني استفاده مي كنند. پيتر باركر، رهبر پروژه اي در آزمايشگاه هاي مختص مطالعه سرطان مي گويد: «نانو كريستال ها نويد پيشرفت هاي قابل توجهي در رنگ هاي ارگانيك را مي دهند» او مي گويد: «ذرات نانو امكان تشخيص سرطان سينه را به طور دقيق تر، مطمئن تر، و سريع تر فراهم مي كنند. اما تحقيقات پزشكي بيش از هر نوع كاربرد علمي ديگر نياز به امنيت و نظارت اخلاقي دارد. بعضي عناصر احتمالاً سمي هستند، پس بنابراين آزمايش بر روي انسان خيلي زود است. دانشمنداني كه روي تكنولوژي نانو كار مي كنند به كشف جالب ديگري نيز نائل آمده اند. آنها دريافته اند كه اتم ها سر و صدا ايجاد مي كنند. اتم ها توسط يك جريان الكتريكي خاصي كه به جريان «تونلينگ» معروف است از موقعيتي به موقعيت ديگر جابه جا مي شوند. كنترل صداي اين جابه جايي نوعي سروصدا شبيه «صداي اعتراض اتم ها» را نشان مي دهد.

جهش به جلو و عقب بين محل استقرار اتم و جايي كه ما مي خواهيم آن را قرار بدهيم چنين سروصدايي ايجاد مي كند. يكي از اهداف محققين ساخت موادي با هزاران اتم است، بدين صورت كه ساختار مورد نظر به ميكروسكوپ داده شود و ميكروسكوپ خود، كار را تكميل نمايد.

هدف تحقيقات ايجاد فرمول هايي كارآمد و عملي است كه همه، از توليد كنندگان گرفته تا مصرف كنندگان بتوانند از آنها براي اهداف و توليدات خاص خود استفاده كنند. نانو تكنولوژي زمينه اي ارزشمند است كه در آن مي توان پديده هاي كوانتومي و بسيار كوچك را بررسي كرد، در اصل يك ميز كار بسيار كوچك است. انتظار مي رود 5 الي 10 سال طول بكشد تا بتوان از قطعات نانو در صنعت الكترونيك استفاده كرد و در علم پزشكي نيز اين كاربرد احتمالاً 8 الي 12 سال طول خواهد كشيد. اين تأخير به خاطر جاماندن كسي از كار يا عدم موفقيت كسي نيست، بلكه به علت پيچيدگي و نيز رمزآلود بودن زياد اين مقوله است نانو تكنولوژي توليد كارآمد مواد و دستگاه ها و سيستم ها با كنترل ماده در مقياس طولي نانومتر و بهره برداري از خواص و پديده هاي نوظهوري است كه در مقياس نانو توسعه يافته اند. امروزه بسياري از تكنولوژي هاي موجود، به فرآيندهايي در مقياس نانو وابسته اند. فتوگرافي و كاتاليزور دو نمونه از تكنولوژي هاي قديمي هستند؛ كه به صورت تجربي، در مقياس نانو تكنولوژي هاي قديمي هستند كه به صورت تجربي، در مقياس نانو پيشرفت داشته اند. مفهوم جديد نانو تكنولوژي، آنقدر گسترده و ناشناخته است كه ممكن است روي علم و تكنولوژي در مسيرهاي غير قابل پيش بيني تأثير گذارد. محصولات موجود نانوتكنولوژي عبارتند از: لاستيك هاي مقاوم در برابر سايش، مواد دارويي كه در مقياس نانو توليد شده اند، ديسك هاي ليزري و مغناطيسي كه با كنترل دقيق ضخامت لايه ها از كيفيت بالاتري برخوردارند، چاپگرهاي عالي با استفاده از نانو ذرات با بهترين خواص جوهر و رنگ دانه. بيشتر ساختارها نيز هم اكنون در مرحله تحقيق و يا توسعه هستند كه ليست برخي از آنها در ذيل آمده است:

صنايع اتومبيل سازي و هوانوردي، مواد جديد كه از نانو ساخته شده، لاستيك هايي با مقاومت بيشتر، رنگ كاري هايي كه احتياج به شستشو ندارند، پلاستيك هاي ارزان غير قابل اشتعال، صنايع الكتروني براي كنترل، پوشش هاي خود ترميم و منسوجات، ضبط كامل صدا توسط نانو لايه ها و نقطه چين كردن، صفحه هاي نمايش صاف، تكنولوژي بي سيم ابزار و فرآيندهاي جديد در زمينه ارتباطات، هزاران اصلاح و پيشرفت درباره ظرفيت ذخيره داده ها و سرعت پردازش در سطح پايين، سلاح هاي بسيار كشنده و سبك، لباس هاي منعطف ضد گلوله، روبات هاي ميليمتري و هزاران، هزار مورد ديگر.

بنابر گزارش بانك تعاون آلمان، حجم معاملات براي اجناس ذره اي در بازارهاي جهان از مرز 54 ميليارد دلار گذشته است و تا سال 2010 ميلادي با 220 ميليارد دلار چهار برابر خواهد شد. طبق اطلاعات اتحاديه صنايع ذره اي آمريكا حجم معاملات ذره اي اين اجناس و خدمات مربوط به آن تا سال 2015 ميلادي حتيي به 1/1 ميليارد دلار خواهد رسيد، با توجه به اين بازار قابل توجه، كشورهاي پيشرفته صنعتي در پيشرفت بخش فناوري ذره اي با يكديگر در حال مسابقه هستند.

دولت آمريكا براي سال جاري ميلادي بودجه اي در حدود 850 ميليون دلار براي تحقيقات و فعاليت هاي علمي و فني در اين رشته اختصاص داده است؛ اين بودجه نسبت به سال گذشته ده درصد و نسبت به سال 2001 ميلادي بيش از پنجاه درصد افزايش داشته است.

اما اتحاديه اروپا هم در اين زمينه كوتاهي نكرده و از سال 1994 ميلادي با برنامه هاي متعدد براي پژوهش هاي علمي و كاربردهاي فني تا سال 2006 ميلادي يك ميليارد و سيصد هزار يورو در نظر گرفته است. در اين راستا آلمان با هزينه يك ميليارد يورو بزرگترين سهم را عهده دار است. آلمان در زمينه پژوهش هاي علمي و انتشار آنها بين سال هاي 2000-1996 ميلادي پيش از ايالات متحده آمريكا و ژاپن قرار دارد. بنابر بررسي كميسيون اتحاديه اروپا، آلمان در بخش تكنولوژي ذره اي با 10/7 درصد تحقيقات علمي منتشر شده بين سال هاي 97، 99 در ميان 50 كشور جهان مقام سوم را پس از آمريكا و ژاپن كسب كرده است، طبق تحقيقات به دست آمده سابقه تحقيقات در زمينه نانو تكنولوژي در آلمان به دوره هيتلر و نازيسم برمي گردد كه البته اين تحقيقات با عنوان نانو نبوده است. ژاپن در سال 2004 ميلادي با هزينه اي بالغ بر 800 ميليون يورو در تكاپوي داشتن سهم بيشتري در اين تكنولوژي است.

انقلاب جهاني تكنولوژي با تغييرات اجتماعي، اقتصادي، سياسي و فردي در سراسر جهان همراه است. همچون انقلاب هاي كشاورزي و صنعتي در گذشته، اين انقلاب تكنولوژي نيز از پتانسيل دگرگون سازي كيفيت زندگي و طول عمر، متحول سازي كار و صنعت، تغيير و تبديل ثروت، جابه جايي قدرت در سطح ملت ها و در درون ملتها و افزايش تنش و تعارض برخوردار است. پيامدهاي انقلاب يادشده بر سلامتي بشر شگفت آورترين آنها است، چرا كه خط شكني هاي علمي كيفيت و طول زندگي انسان را به مراتب بهتر خواهند كرد. بيوتكنولوژي ما را قادر خواهد ساخت ارگانيزم هاي زنده از جمله خودمان را شناسايي نموده و چگونگي فعاليت شان را درك نماييم. آنها را دستكاري كرده، بهبود بخشيده و تحت كنترل درآوريم. تكنولوژي اطلاعات امروزه به ويژه در كشورهاي توسعه يافته، تحولات انقلابي براي زندگي ما به ارمغان آورده و خود عامل توان آفرين عمده اي براي ساير روندها به شمار مي رود. تكنولوژي مواد، تولد محصولات، قطعات و سيستم هاي ارزانتر، هوشمندتر، سبكتر، سازگار با محيط زيست، ماندگارتر و سفارشي تر را ميسر خواهند ساخت. علاوه بر اين مواد هوشمند، ساخت و توليد چالاك و نانوتكنولوژي شيوه توليد وسايل را متحول ساخته و توانمنديهاي آنها را بهبود مي بخشد.

1. مواد نو

بعيد نيست كه تحقيقات در حوزه مواد تا سال 2015 متضمن بهبودهايي در خواص بعضي از حوزه هاي اضافي بوده و اثرات چشم گيري در پي داشته باشد. نيمه هاديهايي كه از شكاف باند وسيع برخوردارند به عنوان قطعات قابل مصرف در الكترونيك، با قدرت بالا مورد بررسي هاي تحقيقاتي هستند. مواد با عملكرد تدريجي مي توانند براي ساخت لايه هاي مياني كه اجزاي گوناگون مكانيكي، حرارتي يا الكتريكي را به هم پيوند دهند، بسيار مفيد باشند. هم اينك آندها و كاتدها و الكتروليت هاي پرظرفيت و با عمر طولاني تر براي بهبود باطري ها و سلول هاي سوختي در دست توسعه اند. به جاي دماي هليوم مايع در دماي نيتروژن مايع عمل مي كنند. همچنين وسايلي از قبيل كابل هاي انتقال الكتريكي، ترانسفورماتورها، خازنها، موتورها و محدودكننده هاي جريان ناقص در سطح نمونه ساخته شده و به نمايش گذاشته شده اند مواد نوري غيرخطي هم اكنون براي ساخت ليزرهاي فوق بنفش تحت بررسي هستند، همچنين كوشش هايي براي افزايش آستانه تخريب و بازدهي تبديل، كمينه كردن واگرايي و متناسب سازي مرز جذبي ليزرها در دست اقدام است.

در حوزه اي ديگر، مواد سختي چون پوشش ها و الماس هاي نانو كريستالي به ترتيب براي استفاده در درايوهاي ديسك كامپيوتر و مته هاي حفاري نفت و گاز در دست توسعه اند و سرانجام، مواد با دماي بالا، همچون كامپوزيت هاي با زمينه سراميكي و كامپوزيت هاي بين فلزي چكش خوار براي كاربردهاي هوافضايي و سيستم هاي تبديل پتروشيمي و سيستم هاي انرژي پربازده، موضوع توسعه هاي جدي هستند.

2. نانو مواد

اين حوزه تحقيقاتي، نانو تكنولوژي را با بسياري از كاربردهاي مواد نانوساختاري تلفيق مي كند. يك حوزه بسيار مهم، تزريق نيمه هادي هاي نقطه كوانتومي است، كه از طريق تزريق مواد ابتدايي به طور متعارف از آنها براي قراردادن بخار شيميايي درون سرباره داغ مايع استفاده مي شود، صورت مي گيرد. اين «نقطه كوانتومي» در واقع يك ماكر مولكول است، زيرا با تك لايه اي از سرباره پوشش داده مي شود تا تجمع توده اي گون ايجاد نشود. اين مواد، بسته به اندازه خود، در فركانس ها يا رنگ هاي مختلف نورافشاني كرده و بدين ترتيب امكان چندگانگي نوري در برچسب زني بيولوژيك را فراهم مي سازند. كلاس ديگر مهم نانو مواد، نانو لوله ها هستند. كاربردهاي ممكن نانو لوله ها عبارتند از: نمايشگرهاي انتشار ميداني، سيستم هايي در مقياس نانو براي بارتي ها و مديريت حرارتي. از نانو لوله ها مي توان به عنوان مسلح كننده مواد كامپوزيتي هم بهره برد. موادي كه از نانولوله ها درست مي شوند، احتمالاً به دليل پديده باندينگ يا چفت شدن، 50 تا 100 بار مقاوم تر از فولاد بوده و در عين حال يك ششم آن وزن خواهد داشت، البته به شرطي كه موانع عملي فعلي برطرف شوند.

همچنين از طريق فرآوري مي توان نانوساختارهايي با خواص مكانيكي يا غيرمكانيكي مطلوب درست كرد. مثالها از اين قرار است: تقويت آلياژها يا ساختار دانه اي در مقياس نانو، افزايش چكش خواري فلزات با ميكروساختارهاي چندفلزي در مقياس نانو و افزايش كندي شعله نانو كامپوزيت هاي پلاستيكي.

3. نانو تكنولوژي

تا امروز اقدامات زيادي براي توليد وسايلي با ابعاد بسيار كوچك صورت گرفته است. بسياري معتقدند كه وسايل مقياس نانو اين روند را تا رسيدن به سطوح بي سابقه اي ادامه خواهند داد. اين روند نه تنها ابعاد قطعات ميكروالكترونيك بلكه محاسبه براساس سوئيچ كوانتمي را هم در كوتاه مدت كوچكتر خواهد ساخت. پتانسيل اين پيشرفت ها به حدي است كه در آينده ما را به متحول سازي شيوه مهندسي محيط پيرامون، ساخت و كنترل سيستم ها تعامل در جامعه سوق مي دهند.

1-3 وسايل محاسباتي نانو

الف) تراشه هاي نانو: كنسرسيوم صنعتي پيشرو در بخش توليد نيمه هاديها در آخرين كار راهه بين المللي نيمه هاديها، خواستار توسعه هرچه بيشتر نيمه هاديهاي نانو شده است. بر اساس آينده اي كه اين كار راهه ترسيم كرده است، در سال 2015 طول دروازه نيمه هاديها «35 نانومتر» و تعداد كل عمليات در ريزپردازنده هاي توليد انبوه «4/3 ميليارد» خواهد بود و در پردازنده هايي با عملكرد بالا كه با حجم كمتري توليد مي شوند، اين رقم شايد به «20 ميليارد» برسد. براي تراشه هاي حافظه اي مربوط به اين نيز هدفي در حدود «64 گيگابايت» تعيين شده است. اهداف ترسيمي اين كار راهه، روند نمايي در قدرت پردازش را تداوم بخشيده و تكنولوژي اطلاعات را نيز قوياً تكان خواهد داد. اگرچه هنوز شماري از چالشهاي مهندسي در پيش است اما مشكلات دستيابي به اين سطوح عملكردي چندان لاينحل به نظر نمي رسد. اگر كاستي هاي پيش بيني نشده در توليد اقتصادي اين تراشه ها را در نظر بگيريم راهكارهاي متعدد ديگري امكان پذير خواهد بود. ساختارهاي كامپيوتري داراي تلرانس ضايعات، مانند نمونه هاي كوچك مقياسي كه «هيولت بكارد» ساخت يكي از گزينه هاست. اين روشها، قدرتي اضافي به اهداف عملكرد مي دهند. البته در سال هاي پس از 2015، شايد مشكلات ديگري آشكار شوند كه بعضي از آنها چالش هاي مهمي را برابر تكنيك هاي سنتي توليد نيمه هاديها ايجاد خواهند كرد. به ويژه محدوديت هاي ابعادي براي اتصالات يا سيستم هاي بين ترانزيستورها مي تواند كارآمدي محاسباتي در وسايل را محدود نمايد، زيرا به رغم پيشرفت هاي تدريجي فعلي در حوزه مواد، هنوز ضعف هايي در خواص و سازگاري پذيري مواد وجود دارد. انتقال حرارت در تراشه هاي فوق العاده فشرده چالش هاي مهم ديگري است. اين امر از لحاظ محدوديت هاي فني آن چنان اساسي نيست و بيشتر يك چالش اقتصادي محسوب مي شود، زيرا مقابله با اين حرارت مستلزم طراحي ساز و كارها و تكنولوژي خنك كننده اي است كه هزينه كل سيستم را افزايش مي دهد و در نتيجه بر هزينه حاشيه اي به ازاي هر عملكرد محاسباتي اين دستگاه ها اثر معكوس مي گذارد.

ب) محاسبه بر پايه سوئيچ هاي كوانتمي: يكي از راهكارهاي بالقوه درازمدت براي غلبه بر موانع افزايش قدرت محاسباتي كامپيوترها، توسعه دستگاه هايي است كه از مزيت هاي متنوع پديده هاي كوانتومي بهره مي برند، نوآوري اصلي در اين حوزه، به كارگيري پديده هاي كوانتومي، مثل قطبي سازي اسپيني الكترونها براي تعيين وضعيت سوئيچ هاي منفرد است، اين روش برعكس ميكروالكترونيك سنتي است كه برپايه خواص ماكروسكوپيك تعداد زيادي از الكترون ها استوار است و از خواص مواد نيمه هادي استفاده مي كند. بسياري از مفاهيم كامپيوترهاي كوانتومي، به دليل قدرت فوق العاده، محاسبات موازيشان، جذاب به نظر مي رسند ولي پيش بيني نمي شود كه تا سال 2015 نمود چشمگيري داشته باشند. اين مفاهيم به لحاظ كيفي با آنچه در كامپيوترهاي سنتي به كار مي روند، متفاوت اند و بنابراين نيازمند ساختارهاي كامپيوتري نو خواهند بود. انواع محاسبات كه با استفاده از اين نوع كامپيوترها مي تواند با سرعت شكل بگيرد همان هايي نيستند كه كامپيوترهاي ديجيتالي امروزي از پس آنها برمي آيند. چند تن از دانشمندان اين رشته الگوريتم هايي براي بعضي از مسائل كه محاسبات فوق العاده زياد مي خواهند در كامپيوترهاي ديجيتالي كنوني طراحي كرده اند كه در صورت به كارگيري فيزيك كامپيوترهاي كوانتومي بسيار سريعتر حل خواهند شد. نمونه هايي از اين مسائل عبارتند از: فاكتوريل گيري از اعداد بزرگ؛ جستجو در پايگاه هاي داده هاي بزرگ؛ يافتن تناسب الگو و شبيه سازي پديده هاي مولكولي و كوانتومي.

يك بررسي مقدماتي حاكي از آن است كه سوئيچ هاي كوانتومي احتمالاً ظرف 15 سال آينده نخواهند توانست بر موانع فني عمده همچون تصحيح خطا، همدوسي زدائي و ورودي/خروجي سيگنال غلبه كنند. اگر اوضاع بر همين منوال ادامه يابد بعيد است كه محاسبه بر پايه سوئيچ كوانتومي بتوانند در افق زماني 2015 رقيبي جدي براي كامپيوترهاي ديجيتال باشد.

2-3 وسايل بيومولكولي و الكترونيك مولكولي

بسياري از چالش هاي ساخت و توليد و معماري كه پيرامون كامپيوترهاي كوانتمي مطرح شد، در الكترونيك مولكولي هم صادق است. وسايل الكترونيك مولكولي از طريق ابزارهاي شيميايي و كاربرد تركيب هاي ارگانيك سنتز شده به عنوان سوئيچ هاي منطقي عمل مي كنند. چنين وسايلي را مي توان در تعداد انبوه و به طريقه شيميايي مونتاژ كرده و به شكل يك كامپيوتر سازماندهي نمود. مزيت عمده اين رويكرد صرفه جويي در مصرف انرژي، قابل توجه سوئيچي در آنها را تأييد كرده است. گروه هاي تحقيقاتي پيشنهاد كرده اند از نانو لوله هاي كربني براي اتصالات بينابيني اين وسايل استفاده شود؛ زيرا رشته هاي مولكولي منفرد كربن رسانايي بسيار بالايي ايجاد مي كنند. پيشرفت هاي زيادي نيز در جهت افزايش دماي عملياتي اين سوئيچ ها تا دماي حدود اتاق صورت گرفته است؛ اين پيشرفت ها فرايند سوئيچينگ در معكوس پذير و كل جرياني را كه مي توان با اين وسايل سوئيچ كرد افزايش مي دهد.

بايد خاطرنشان كرد كه هنوز مسائل و مشكلات بسيار بزرگي در راه توسعه الكترونيك مولكولي وجود دارد. يكي از آنها، حافظه هاي مولكولي هستند كه بايد بتوانند وضعيت خود را درست مانند كامپيوترهاي الكترونيك ديجيتال حفظ كنند. از آن گذشته چون فرآيندهاي وسايل الكترونيك مولكولي قطعاً با نقايصي همراه خواهند بود، لازم است يك معماري كامپيوتري با تلرانس نقص، توسعه يابد. ساخت اتصالات بينابيني قابل اطمينان از نانو لوله هاي كربني نيز چالش ديگري است. هم اكنون پژوهش ها و كارهاي بسيار زيادي در هر يك از حوزه ها انجام مي شود و تاكنون پيشرفت هاي پايداري در الكترونيك مولكولي به دست آمده، اما بعيد است كه كامپيوترهاي مولكولي در ظرف 15 سال آينده به حدي پيشرفت كنند كه در مقايسه با كامپيوترهاي الكترونيكي متعارف جذابيت نسبي داشته باشند.

3-3 مسائل و پيامدهاي گسترده تر

بررسي امكان توسعه كامپيوترهايي با كيفيت متفاوت برپايه تكنولوژي متمايز نانو، در نوع خود كاري چالش برانگيز است. تاريخچه 50 سال گذشته كامپيوترها يك تغيير اساسي در مبناي تكنولوژيك كامپيوترها است. اين تغيير نه تنها قدرت محاسباتي كامپيوترها را دگرگون ساخت، بلكه طرز فكر مردم درباره ارزش كامپيوترها را نيز تغيير داد. زماني كامپيوترها را ماشين هاي ساده صرفاً محاسبه گر مي پنداشتند، اما با ظهور ريزپردازنده ها، كامپيوترها به ابزاري در خدمت افزايش بهره وري فردي تبديل شده؛ و حال با افزايش سرسام آور قدرت ريزپردازنده ها، كامپيوتر را ابزاري براي پيدايش رسانه ها و اجتماعات بشري نو هم مي دانند. پيامدهاي بسيار گسترده تر تكنولوژي هاي محاسباتي آينده اصولاً بر پايه دو عامل ذيل بررسي مي شوند:

مفهوم سازي و توانايي تكنولوژي براي جوابگويي به اين تقاضاها. همه پيش بيني ماهيت كاربردهاي نو دشوار است. اما ارزيابي احتمالي انتشار تكنولوژي هاي نو نسبتاً آسان است. تجارب گذشته حول كامپيوترهاي شخصي و ارتباطات حاكي از آن است كه اين گونه تكنولوژي ها در كشورهاي توسعه يافته سريعتر از كشورهاي رو به توسعه انتشار مي يابند. با توجه به پرسش ها و ترديدهاي باقي مانده حول پيشرفتهاي نانو تكنولوژي ظرف 15 سال آينده كامپيوترهاي سنتي ديجيتال كه از تكنولوژي نيمه هادي ها سود مي جويند، محتمل ترين كامپيوترهاي سنتي ديجيتال كه از تكنولوژي نيمه هاديها سود مي جويند، محتمل ترين كامپيوترهاي مورد علاقه مردم خواهند بود. حتي به فرض اطمينان خاطر نسبي از پيشرفت مستمر در اين حوزه، تصور سناريويي كه در ***** تكنولوژي رقابت جو بتواند مزيت عملكردي با قيمتي رقابت را به ارمغان آورد، بسيار دور از انتظار مي نمايد.

شايد تا سال هاي پيش از 2015 همه پيشرفت هاي احتمالي نانو تكنولوژي تحقق يابد، اما قبل از آن كه جهانگير شوند، نانو تكنولوژي بايد بر چالش هاي رقابتي ياد شده غلبه كند.

4. توليد مولكولي و نانو روبات ها

1-4 تكنولوژي

بعضي از كارشناسان مفهوم ساخت و توليد مولكولي را كه در آن اشياء اتم به اتم ساخته مي شوند، ابداع كرده اند. تفاوت رويكرد هاي مرسوم مثل ميكروتكنولوژي و سيستم هاي ميكروالكترومكانيكي با رويكرد توليد مولكولي در اين است كه آنها رويكردهاي «كل به جزء» هستند كه از فنون توليد ماكروسكوپيك و مواد حجيم استفاده مي كنند.

تحقق توليد مولكولي نيازمند پيشرفت فني متعدد است، نخست اين كه بايد «بلوكهاي سازنده» مناسبي پيدا شوند كه مولكولي باشند. اين بلوك هاي سازنده بايد از لحاظ فيزيكي بادوام، از لحاظ شيميايي بادوام، به آساني قابل دستكاري، و از لحاظ عملكرد چندمنظوره باشد. برخي از دانشمندان اين حوزه، ساختارهاي الماس گون بر پايه كربن را به عنوان بلوك هاي سازنده در وسايل نانومكانيكي مانند: دنده، محور و پروانه پيشنهاد كرده اند. از ساير مولكول ها نيز مي توان براي ساختارها و تأمين قابليت هاي يكپارچه ديگر همچون ساختارهاي واكنش شيميايي استفاده كرد. كارهاي بسيار زيادي نيز بايد در حوزه مدل سازي و سنتز ساختارهاي مولكولي مناسب انجام گيرد كه گروه هاي متعددي روي اين زمينه كار مي كنند. «درسل هاوس» و ديگران هم اكنون بلوك هاي مولكولي مناسبي براي اين ساختارها توليد مي كنند.

دومين حوزه عمده اي كه بايد توسعه يابد، توانايي اسمبل ساختارهاي پيچيده بر اساس طراحي ويژه است. چندين پژوهشگر رويكردهاي مختلف به اين مسئله را مطرح كرده اند. تكنيك هاي مختلفي نيز براي جايگذاري هاي فيزيكي در حال توسعه هستند. در رويكرد پيشنهادي كوايت، مك دونالد وايگلر، ميكروسكوپ هاي مولكولي و اتمي همراه با نانوكاوشگرهاي بسيار ريز، اتم ها و مولكول را به كمك نيروهاي فيزيكي يا شيميايي حركت مي دهند. رويكرد پرنتيس نيز ليزر را براي قراردادن مولكول ها در موقعيت مطلوب به كار مي گيرند. تكنيك هاي اسمبل شيميايي را بسياري گروه ها به كار مي برند؛ مثلاً رويكرد «وايت سايد» هربار يك لايه مولكولي و نهايتاً كل ساختار را مي سازد.

سومين حوزه مهم در ساخت و توليد مولكولي، طراحي و مهندسي سيستم هاست؛ سيستم هاي مولكولي به شدت پيچيده در مقياس ماكرو، درست مانند سيستم هاي پيچيده امروزي، نيازمند طراحي قابل توجه زير سيستم ها، طراحي كل سيستم و يكپارچه سازي سيستم ها هستند. هرچند مسائل طراحي در سطح زيرسيستم ها را احتمالاً مي توان از هم تفكيك كرد، اما حجم محاسبات براي طراحي و **** آن فوق العاده بالا خواهد بود. همچنين محدوديت هاي مهندسي همچون تلرانس خطا، يكپارچگي فيزيكي و پايداري شيميايي نيز بايد مميزي شوند. برخي پژوهشگران اين حوزه راهي براي تكامل توانمندي ساخت و توليد مولكولي پيش بيني كرده اند كه شامل اندازه كلي سيستم، نوع تكنولوژي توليد، پيچيدگي سيستم، مواد مصرفي و غيره مي شود. در بعضي نسخه هاي اين مفهوم جديد، نانوروبات ها يا نانو كاوشگرهاي بيشماري به صورت موازي ديده شده اند كه ساختارها را به طور فيزيكي (با 100 الي 100000 قطعه مولكولي) اسمبل مي كنند.

در يكي از مفاهيم پيشرفته ديگر، اصول شيميايي و استفاده از تغذيه هاي ساده را تركيب مي كنند تا وسايل بسيار بزرگتري بسازند. حسب ظاهر هرچه اين تكنيك ها پخته تر شوند و پيش از آنكه كاربردهايي در مقياس قابل توجه بيابند، بايستي كار بيشتري در سطح سيستم ها و مهندسي انجام پذيرد. با آنكه ساخت و توليد مولكولي نويد بخش تحولات جهاني تعيين كننده اي است، اما در ميان تكنولوژي هايي كه در اين جا توصيف شده اند كمتر از همه تحقق خواهد يافت. البته در زمينه توسعه تكنولوژي هاي اجزا كه در نخستين رژيم ساخت و توليد مولكولي جاي دارند، پيشرفت هايي صورت گرفته است. در اين روش اشياء از مولكول هايي ساده ساخته مي شوند و از طريق ميكروسكوپ هاي اتميك در زماني كوتاه به توليد مي رسند. هرچند ساخت اين سيستم ها تا امروز موردي و بيشتر پژوهشي بوده است، انتظار توسعه تجهيزات ساخت و توليدي يكپارچه ظرف 15 سال آينده منطقي است. چنين سيستمي قادر به اسمبل ساختارهايي با 100 الي 100000 جزء و ابعاد كلي ده ها ميكرون خواهد بود، مطمئناً زنجيره خط شكني هاي مهم، پيشرفت هايي را براي توسعه هرچه بيشتر اين حوزه به همراه خواهد داشت، اما ساخت اشياء بزرگ مقياس به شيوه مولكولي تا سال 2015 بسيار بعيد به نظر مي رسد.

2-4 مسائل و پيامدهاي گسترده تر

تحقيقات در زمينه ساخت و توليد مولكولي «نانو» در دوره زماني كنوني به دليل فراواني بسيار هيجان انگيز است. نخست اين كه، بسياري از پژوهشگران توانمندي هاي ابتدائي هريك از حوزه هاي اصلي ياد شده را به صورت تجربي به نمايش گذاشته اند. دوم اينكه، پيشرفت مستمر و چالش هاي كنوني در حوزه ساخت و توليد كل به جزء، توانمندي هاي موجود مولكولي را به سمت مقياس هاي رژيم نانو سوق مي دهد و سرانجام اين كه توانايي ساخت اجسام بسيار ريز آزمايشي، تحليل تجربي ساختارهاي نو از طريق كاربرد قابليت هاي نو و فهم بنيادي تر ساختارهاي مذكور را به كمك مدل هاي كامپيوتري بسيار پيشرفته، و نيز درك ويژگي هاي بنيادي زير ساختارها را به شدت ارتقا داده است. در عين حال، بعضي از افراد منظر ساز كاربردهاي بالقوه اي براي ساخت و توليد مولكولي ابداع كرده اند. اما چون توانمندي هاي تجربي هنوز در مراحل بسيار ابتدائي هستند، پيش بيني بسياري از مسائل دشوار است. رقابت بين المللي براي پيشگامي بلامنازع يا حتي دستيابي صرف به توانمندي هاي پيشرو نانو تكنولوژي همچنان به قوت خود باقي خواهد ماند، اما سرمايه گذاري ها و سمت و سوهاي كنوني حاكي از آن است كه آمريكا و اروپا در بيشتر حوزه هاي ياد شده پيشگامي دارند. شايان يادآوري است كه پيشرفت نانوتكنولوژي رابطه تنگاتنگي با سرمايه گذاري هاي تحقيق و توسعه اي دارد. مثلاً كشورهايي كه از امروز به سرمايه گذاري در نانو تكنولوژي بپردازند شايد در سال 2015 رهبري اين حوزه را از آن خود كنند.

براي آشنايي بيشتر با حجم سرمايه گذاري ها در زمينه نانوتكنولوژي به ارقام سرمايه گذاري در سال 1997 دقت كنيد:

1- ژاپن 120 ميليون دلار

2- آمريكا 116 ميليون دلار

3- اروپاي غربي 128 ميليون دلار

4- همه كشورهاي ديگر اعم از روسيه، چين، كانادا، استراليا، كره، تايوان،و سنگاپور جمعاً 70 ميليون دلار.

قابل ذكر است كه در همان سال پژوهشگران ايراني تقريباً از هزينه شخصي خود جهت تحقيقات استفاده مي كرده اند.

اين بدان معنا نيست كه ساير كشورها از تحصيل توانمندي هاي نانوتكنولوژي يا كاربرد آنها براي غافلگيري هاي تكنولوژيك كم دامنه يا مقاصد نظامي چشم پوشي خواهند كرد. البته اگر دشواري پيش بيني اينگونه نتايج و تخمين احتمال بروز آنها را در نظر بگيريم، برآورد تهديدها يا ريسكهاي ويژه بر اساس روندهاي كنوني دشوار خواهد بود.

5- بحث و نتيجه گيري

1-5 گستره احتمالات تا سال 2015

هرچند پيشگويي آينده محال است؛ اما روندهاي تكنولوژي قادرند بر اساس پويش ها و پيشرفت هاي جاري، نشانه هايي را از آنچه كه ممكن است در آينده روي دهد در اختيارمان بگذارند. به طوري كه كه بحث آن گذشت، تكنولوژي هاي توانزا و موانع چندي وجود دارند كه پيشرفت و تأثير اين روندها را تعديل خواهند كرد. روندهاي مورد بحث همچنين آثار و پيامدهاي گوناگوني در ابعاد جهاني دارند.

سرمايه گذاري بسيار شفاف جاري و خط شكني هاي تكنولوژيك، لازمه تحقق پتانسيل كامل نانوتكنولوژي خواهد بود، اما هزينه هاي تحقيقاتي، مشكلات كاربردي كردن دستاوردهاي تحقيقاتي، پيچيدگي، قابليت دسترسي و حتي استقبال اجتماعي مي تواند از آهنگ اين رشد بكاهد. در بهترين چشم انداز خوش بينانه اي مي توان از آينده نانوتكنولوژي ترسيم كرد، اين تكنولوژي آنچنان توسعه مي يابد كه ساخت و توليد مولكولي بسياري از نانوسيستمها با توانمنديهاي انقلابي عملي مي شود، در مجموع ساخت و توليد نانو، جنبه جهاني به خود مي گيرد، به گونه اي كه كشورهاي رو به توسعه نيز فرصت سرمايه گذاري و مشاركت در اين انقلاب تكنولوژيك را پيدا مي كنند. از ديدگاهي عمل گراتر، شايد تأثير خط شكني تكنولوژيك تا سال 2015 پيشرفتهاي يادشده را در يك مسير تكاملي محدود سازد. در اين مسير، روند جاري متمايل به سيستمهاي ريزتر، سريعتر و ارزانتر از طريق پيشرفت هاي سطح نانو در توليد نيمه هاديها است و در نتيجه قانون مور ادامه مي يابد.

2-5 كلان روندهاي پيشرفت نانوتكنولوژي

با نگاهي دوباره به روندهاي تكنولوژيك ياد شده و مطالعه ساير منابع مي توان چندين كلان روند را تشخيص داد كه با تأثير گرفتن از نانو صورت هاي جديدي به خود مي گيرند كه عبارتند از:

- تشديد ماهيت چند رشته اي تكنولوژي

- آهنگ پرشتاب تغيير

- افزايش دغدغه هاي اجتماعي و اخلاقي

- ضرورت پاسخگويي به تقاضاي فزاينده آموزش

- افزايش طول عمر انسان

- محدود شدن حريم خصوصي افراد

- استمرار جهان گرايي

- اثرات رقابت بين المللي بر سر رهبري توسعه تكنولوژي

كه در ذيل به بررسي مختصر هريك از موارد بالا اكتفا مي كنيم و بحث و نتيجه گيري كلي را به عهده خواننده محترم وامي گذاريم.

الف) تشديد ماهيت چند رشته اي تكنولوژي

بسياري از روندهاي تكنولوژيك به دليل حضور دو يا چند متقاطع پديد آمده اند. نمونه آن، تشخيص پزشكي مولكولي بر پايه سيستم هاي ميكروالكترومكانيك، بيومواد، كامپيوترهاي بيولوژيك، و روبات هاي بيومتريك، و روبات هاي بيومتريك است.

در گذشته تكنولوژي هاي گوناگوني براي كاربردهاي توانزا با يكديگر تركيب شده اند، اما امروزه گرايش روز افزوني به شكل دهي «تيم هاي چند رشته اي» براي پرداختن به چالش هاي سيستم و دورنماسازي از رويكردها مشهود است، كه جاي روابط سلسله مراتبي سنتي تيم ها را گرفته است، به عنوان مثال اكنون ديده مي شود كه دانشمندان علم مواد و كامپيوتر و مهندسان كاربرد سطح همكاري خود را به شدت افزايش مي دهند تا مواد بيوپزشكي براي بافت هاي مصنوعي بسازند يا براي تسهيل سطوح فعال كنترل سيستم، مواد واكنشي را توسعه دهند، همچنين مواد حاوي حسگرها و تحريك كننده ها براي سازه هاي هوشمندانه به همين ترتيب توسعه مي يابند. شكل (1) نشان مي دهد كه چگونه نانوتكنولوژي، تكنولوژي اطلاعات، مواد و ارگانيزم هاي زنده با يكديگر رابطه متقابل ايجاد كرده و سيستم ها و مفاهيم نويني ايجاد مي كنند. مواد كاركرد را تعيين مي كنند، و ظهور نانوتكنولوژي، ساخت و ابعادي كه بتوان كاركرد را آسان نمود ميسر مي سازد. به موازات آن، تركيب تكنولوژي مواد يا بيولوژي و علوم زيستي، سبب كسب دانش و موادي از ارگانيزم هاي زنده شده است، كه ثمره آن انسجام بيشتر يا پديده هاي فراگير از مرحله طراحي تا محصول نهايي است. هر حوزه نه تنها تكنولوژي و مصنوعات خود را به ارمغان مي آورد، بلكه نگرش ها و رويكردهاي ويژه خود به جهان نيز توليد مي كند! تركيب اين تكنولوژي ها متضمن غناي ابزارهاي علمي براي حل مسائل نيز هست و از اين راه پيشرفت هايي به ابر مي آيد كه آميزه اي از بهترين هاي هر حوزه است و كاربردهايي را ممكن مي سازد كه پيش از اين ناممكن مي نمود. مثلاً مهندسان به طور فزاينده اي به بيولوژيست ها روي مي آورند تا دريابند كه موجودات زنده در مواجهه با محيط هاي طبيعي، مشكلاتشان را چگونه حل مي كنند. اين رويكردها كه مبتني بر «تقليد از حيات» است، بهترين رهيافتهاي ابداعي طبيعي را با راهكارهاي طراحي شده و مصنوعي تركيب كرده و ارگانيزم هايي پديد مي آورند كه عملكردشان از ارگانيزم هاي كنوني براي محيط هاي خاص بهتر است. بسياري از روندهاي برجسته، بر تكنولوژي ها در حوزه هاي مختلف اعمال نفوذ مي كنند. شكل (1) مواردي از تعامل بين بيوتكنولوژي، نانو تكنولوژي مواد و تكنولوژي اطلاعات نشان مي دهد. مواد هوشمند داراي توانمندي هاي كاركردي و فرآوري هستند. اين شكل نشان مي دهد كه پيشرفت در توانمندي هاي مواد و تكنولوژي اطلاعات در تركيب با روندهاي ميكروسيستم ها چگونه ظهور سيستم هاي هوشمند را ممكن مي سازد. از سويي ديگر، مي توان سيستم هاي هوشمند را به گونه اي طراحي كرد كه فراهم كننده توانمندي هاي بيونيك براي ارگانيزم هاي زنده باشد. ارگانيزم هاي زنده شيوه هاي بديعي براي ساخت سيستم ها را ارائه مي دهند، سيستم هايي كه خود متكفل ساخت و توليد اجزايشان هستند.

ب) آهنگ شتابدار تغيير

به نظر مي رسد كه پيشرفت و تغيير تكنولوژي آهنگي پرشتاب دارد. در سايه رشد اقتصادي، به ويژه در آمريكا، سرمايه گذاري در تحقيقات كاربردي افزايش يافته، كه اين خود نوآوري در محصولات و ابداع رويكردهاي نو را به ارمغان مي آورد. تكنولوژي كامپيوتر آنچنان به پيش مي رود كه به زودي محصولات آن در عرض 2 تا 3 سال منسوخ خواهد شد. در برخي حوزه هاي مهندسي بيوپزشكي، آهنگ تغيير از اين هم سريعتر است؛ به طوري كه برخي وسايل پزشكي درست زماني كه نمونه اوليه بعدي توسعه مي يابد، منسوخ مي شود. اين پيشرفت شتابان، فاصله بين وضع قوانين و ملاحظه اخلاقي و تكنولوژي را روز به روز عميق تر مي كند، به گونه اي كه پر كردن آن با گذشت زمان دشوارتر مي شود.

پ) افزايش دغدغه هاي اجتماعي و اخلاقي

به رغم دستاوردهاي ارزنده تكنولوژي هاي نو و افزايش قدرت دستكاري محيط و موجودات زنده، بحث بر سر پاره اي مسائل و دغدغه هاي اجتماعي و اخلاقي همچنان گرم خواهد بود. مسائلي همچون حريم خصوصي، مالكيت معنوي، پايداري محيط زيست، همگي به محض ظهور قابليت هاي نوين نانوتكنولوژي مطرح خواهند شد.

ت) ضرورت گسترش و تعميق روز افزون آموزش

همراه با تغييرات پرشتاب تكنولوژي، نياز به يادگيري و آموزش مداوم روز به روز افزايش مي يابد. همان طور كه امروزه مهارت هاي كامپيوتري اهميت مضاعف يافته اند، كاركنان يقه سفيد و يقه آبي احتمالاً ناچار به بهبود مهارت هاي خود در ساير حوزه ها خواهند شد تا در عرصه پوياي تكنولوژي به هنگام باشند و از خطر منسوخ شدگي در امان بمانند. ماهيت چند رشته اي تكنولوژي، مهارت هاي اجتناب ناپذير نيروي كار و تكنولوژيستهايي را كه در حوزه «تحقيق و توسعه» كار مي كنند، دگرگون مي سازد.

«توسعه گران» به طور فزاينده اي نيازمند اين خواهند بود كه پيشرفت ها و مفاهيم بنيادي ساير حوزه ها را بفهمند تا كارشان در گروه هاي چند رشته اي اثربخش شود؛ كه خود برپايي دوره هاي آموزشي گسترده تر را ايجاب مي كنند. اين روند مي تواند تا جايي ادامه يابد كه اعطاي مدارك دانشگاهي چند رشته اي به ويژه براي منظر سازان و پژوهشگراني كه مفاهيم را به يكديگر پيوند مي دهند، ضروري گردد. اين نيز هست كه توده مردم احتمالاً نيازمند درك گسترده تري از علم و تكنولوژي خواهند بود تا هم سياستگذاران و هم مصرف كنندگان بتوانند تصميم هاي بهتري بگيرند. مثلاً مناقشات كنوني پيرامون مواد غذايي اصلاح شده به روش ژنتيك را در نظر بگيريد؛ در اين جا بايد ذهني باز و پرسشگر وجود داشته باشد كه مسئوليت خطير تعديل بحث هاي پيچيده اي را كه از جانب طرف هاي مختلف مطرح مي شود، بپذيرد. به همين ترتيب، فهم پيامدهاي محدود شدن «حريم خصوصي افراد» و عوايد بالقوه و «خانه هايي كه از انواع حسگرها لبريزند و به شدت ردگيري مي شوند» براي افزايش سطح آگاهي رأي دهندگان و مصرف كنندگان بسيار ضروري مي نمايد.

ح) افزايش طول عمر

بشارت هاي اميدبخش مسائل بهداشتي، روند افزايش طول عمر را در كشورهاي توسعه يافته كماكان تداوم خواهد بخشيد. اما به نوبه خود مسائل مربوط به افزايش جمعيت، مراقبت از سالخوردگان و حمايت مالي از بازنشستگان را به همان اندازه برجسته خواهد ساخت. پيشرفت هاي پزشكي نه تنها كيفيت زندگي را بهبود مي بخشد، بلكه طول عمر و حتي دوره بهره برداري افراد را نيز افزايش مي دهد.

خ) محدود شدن حريم خصوصي افراد

عوامل گوناگون تهديد كننده حريم خصوصي افراد عبارتند از:

- انگشت نگاري «دي ان اي»

- نقشه هاي ژنتيك كه استعداد ابتلا به بيماري را نشان مي دهد.

- پايگاه داده هاي اطلاعات شخصي قابل دسترسي از طريق اينترنت

- ساير تهديدهاي تكنولوژي اطلاعات

مسائل مربوط به حريم خصوصي احتمالاً قانون گذاران را به سمت مبحث پيرامون تمهيدات حفاظتي يا حفاظت هاي قانوني و ضوابط سوق خواهد داد و بحث هاي اجتماعي و اخلاقي پيرامون كابردهاي تكنولوژي، ايجاد نيازمنديها و بازارهاي خصوصي و تكنولوژي هاي حامي حريم خصوصي افراد كماكان تداوم خواهد يافت. موقع شناسي، جامعيت و عقلانيت چنين دغدغه هايي نقش تعيين كننده اي در پرداختن به مسئله خصوصي افراد به گونه اي واپس گرا آينده گرا و مترقي ايفا مي كند. البته در سال هاي اخير حريم خصوصي و امنيت اشخاص نسبت به كاركرد و عملكرد در درجه دوم اهميت قرار داشته است. بعيد به نظر مي رسد كه اين گونه دغدغه ها بتوانند سد راه روندهاي تكنولوژي شوند؛ بنابراين بسته به ميزان وفور تكنولوژي در هر منطقه، حريم خصوصي افراد در سطح جهان محدودتر خواهد شد. البته موشكافي مربوط به حريم خصوصي افراد احتمالاً نگرش و رفتار عامه مردم را در قبال چگونگي به كار گيري تكنولوژي متحول مي سازد؛ و در يك كلام، برجسته شدن مسئله حريم خصوصي به عنوان يكي از مطالبات مهم اجتماعي، توسعه تكنولوژيك را متأثر خواهد ساخت.

اگر اين احتمال را بدهيم كه در آينده كمونيسم بار ديگر ظهور كرده و نانو تكنولوژي را در خدمت خود بگيرد بايد اين احتمال را نيز بدهيم كه عواقب وحشتناكي در انتظار ملل خواهد بود و اين احتمال به هيچ وجه دور از انتظار نيست و ما مطمئناً در آينده شاهد ظهور لنينها و استالينها با قدرتي مصمم تر خواهيم بود.

ج) استمرار جهانگرايي

علاوه بر نقش تسهيل كنندگي پيشرفت هاي تكنولوژي اطلاعات، اينترنت، ارتباطات و حمل و نقل بهبود يافته روندهايي همچون «ساخت و توليد چالاك» كه با سرمايه گذاري هاي بومي در زيرساخت، بازيگران جديدي را به عرصه توليد جهاني مي كشانند، همچنان نيروي پيشران جهان گرايي خواهند بود.

د) رقابت بين المللي

با توجه به رقابت بين المللي بر سر توسعه تكنولوژي خط شكن، در هر حوزه طيفي از رويدادهاي محتمل به چشم مي خورد. اين طيف از سيستم رقابت جويي ملي، كه معطوف به سرمايه گذاري هاي تكنولوژيك و توسعه و توليد محصولات تكنولوژي در چارچوب مرزهاي ملي است، تا جريان به شدت آزاد سرمايه و تكنولوژي بين مرزهاي ملي و منطقه اي را در بر مي گيرد. سمت و سوي واقعي روندها به عواملي چند بستگي دارد كه از جمله مي توان به مناسبات اقتصادي هر منطقه در آينده حمايت ها و حقوق بين المللي، مالكيت معنوي، ماهيت شركت هاي فرامليتي، و نقش و ميزان سرمايه گذاري بخش دولتي در تحقيق و توسعه اشاره كرد. اينك سمت و سوي حركت عبارت است از رقابت در سطح ائتلاف هاي اقتصادي منطقه اي، حمايت بيشتر از رژيم جهاني حفظ مالكيت معنوي، گسترش جهانگرايي، و تقسيم مسئوليت ها و وظايف در زمينه اعتبارات تحقيق و توسعه. طبيعتاً اين كلان روندها از عواملي كه در قسمت هاي قبلي اشاره شد، تأثير پذيرفته و تغيير مي كند.

... و ختم كلام

پس از انقلاب هاي كشاورزي و صنعتي، اينك انقلاب تكنولوژي كه سرشتي چند رشته اي دارد، در حال تغيير سيماي جهان است. هم اكنون نيز تكنولوژي اطلاعات زندگي مردم را به ويژه در كشورهاي توسعه يافته دگرگون كرده است و خط شكني هايي كه در تكنولوژي مواد و نانو تكنولوژي روي مي دهد، پيش از پيش بر اين دگرگوني خواهد افزود.

بيوتكنولوژي حيات موجودات زنده را دگرگون خواهد كرد و تكنولوژي مواد و نانوتكنولوژي نيز امكان توسعه دستگاه هايي با توانمندي هاي غير منتظره را فراهم خواهد ساخت. اين تكنولوژي ها نه تنها تأثيرات ژرفي بر زندگي انسان دارند، بلكه چنان در هم تنيده اند كه انقلاب تكنولوژي را به انقلابي چند رشته اي تبديل كرده اند. از اين رو، شتاب پيشرفت در هر زمينه اي مضاعف شده است. به نظر مي رسد كه تأثيرات نانوتكنولوژي از ساير تكنولوژي ها تكان دهنده تر باشد. انباشت خط شكني ها در اين حوزه موجب ارتقاي كيفيت زندگي و تأثيرات فراواني در زندگي بشر خواهد شد. ممكن است ساير روند تكنولوژي در چشم عامه مردم كم اهميت تر به نظر برسد، ليكن با ژرف نگري و بازبيني آنها درمي يابيم كه بسيار انقلابي هستند. تغييرات بنيادي در آنچه كه توليد مي شود و نيز در شيوه توليد آنها، نويدبخش محصولات و توانمندي هاي كاملاً جديد است.

به رغم عدم قطعيت هرگونه آينده نگري پيرامون روندهايي كه محتملاً آينده را شكل مي دهد، مي توان شماري از احتمالات و نتايج تكنولوژي را پيش بيني كرد كه تحقق آنها البته در گرو مجموعه اي از امكانات و عوامل خواهد بود.

ظهور تأثيرات اين تحولات، مسائلي را در پي خواهد داشت. همراه با افزايش درك توده مردم از تأثيرات بالقوه اين روندها بر فرهنگ و زندگي، لازم است تصميم هايي در مورد مسائل گوناگون اخلاقي، اقتصادي، قانوني، محيطي، ايمني، و ديگر دغدغه هاي اجتماعي اتخاذ شود. احتمالاً مهم ترين اين مسائل عبارتند از:

حريم خصوصي افراد، شكافهاي كلان اقتصادي، تهديدها و اخلاقيات بيولوژيك، بويژه مسائلي همچون به نژادي، شبيه سازي انسان، اصلاح ژنتيك، شديدترين واكنش هاي اخلاقي و معنوي را در پي خواهد داشت. اين مسائل ماهيتي بسيار پيچيده دارند، زيرا از يك سو بر راستاي پيشرفت تكنولوژي و از سوي ديگر بر يكديگر تأثير مي گذارند. شهروندان و سياست گذاران نيازمند آنند كه درباره تكنولوژي، اطلاعات كاملي كسب كنند تا با شناسايي و تحليل اين تعامل هاي پيچيده بتوانند مناقشاتي را كه پيرامون تكنولوژي وجود دارد، به درستي بفهمند. تلاشهايي از اين دست، مانع از اخذ تصميم هاي ساده انگارانه مي شوند؛ منافع تكنولوژي را با ملاحظه ارزش هاي فردي بيشينه مي سازند و نقاط عطفي را در فرايند تصميم گيري مشخص مي كنند كه در آنها تصميم گيري ها مي تواند نتايج مطلوبي به بار آورند بي آنكه مسائل ناديده و تحليل نشده بتوانند خدشه اي به اين تصميمات وارد آورند.

بشارتهاي اميدبخش تكنولوژي مربوط به همين جا و اكنون است و فردا نيز ادامه خواهد داشت و سراسر جهان را با تأثيرات گسترده خود در خواهد نورديد، با اين همه، تاثيرات انقلاب تكنولوژي در گوشه و كنار جهان يكسان نخواهد بود و بسته به آمادگي پذيرش ملت ها، ميزان سرمايه گذاري ها و تصميم هايي كه اتخاذ مي شوند، صورت هاي مختلفي خواهند يافت. خوب يا بد راه بازگشتي وجود ندارد زيرا پارهاي از جوامع در مسير اين انقلاب قرار گرفته اند و براي بهره برداري حداكثر از نتايج و منافع آن آماده شده اند. روند جهان گرايي نيز محيط زندگي همه جوامع را تغيير خواهد داد. نقش آفريني اين پيشرفت ها در صحنه جهاني، سيماي دنيا را به كلي متفاوت خواهد كرد.

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 13 اسفند 1393 ساعت: 9:36 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره نانو تكنولوژي,نانو تكنولوژي,نانو مواد,