تحقیق درباره فوايده ماه رمضان

روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان و به تبع آن گرسنگی فواید زیادی دارد که از روی  حدیثها این فواید دستگیر ما می شوند.اگر خدا بخواهد...

1- صفای قلب : زیرا سیری باعث ازدیاد بخار در مغز شده و مغز حالتی شبیه مستی پیدا می کند و نمی تواند خوب فکر کند،سرعت انتقال او کم شده  و قلب کور می شود.برخلاف گرسنگی که باعث رقت و صفای قلب می شود و قلب را آماده تفکری که باعث شناخت می شود،می کند و نوری آشکار پیدا می کند.حدیثی از رسول اکرم نقل شده است :«کسی که شکم خود را گرسنه نگه دارد اندیشه اش تربیت می شود.»

2- تواضع و از بین رفتن سرمستی و ناسپاسی که منشا سرکشی است؛وقتی نفس خوار شد در مقابل پروردگارش خاضع شده و دست از ناسپاسی برمی دارد.

3- شکستن شدت شهوات و نیروهایی است که باعث انجام گناهان کبیره شده و باعث هلاک انسان می شوند.چون بیشتر گناهان کبیره از شهوت سخن گفتن و شهوت جنسی به وجود می آید و کم کردن این دو باعث مصون ماندن از خطرها می گردد.

4- آمادگی برای انجام عبادتها : به دلیل کم احتیاجی به تخلی و بدست آوردن غذا و کمتر بیمار شدن به بیماریهای مختلف است.  

5- توانایی برای انجام تمام عبادتهای مالی : توانایی برای میهمانی دادن،هدیه دادن ، احسان و نیکی رفتن به حج و زیارت و بالاخره انجام تمام عبادات مالی است. 

درجات روزه

1- روزه عوام : با خودداری از مبطلات روزه که فقها در رساله های خود نوشته اند تحقق می یابد.

2- روزه خواص :  با انجام اموری که در روزه عوام گفتیم و جلوگیری اعضای بدن از مخالفت با خداوند، تحقق می یابد.

3- روزه خواص خواص :  با خودداری از امور حلال یا حرامی که انسان را از یاد خداوند باز می دارد تحقق می یابد. 

هر کدام از دو درجه دوم و سوم نیز انواع زیادی دارد. بویژه درجه دوم که انواع بی شمار آن به تعداد مومنین اصحاب یمین است. و حتی هرکدام از خواص،روزه اش به گونه ای است که با دیگری فرق می کند. انشالله همه ما موفق به گرفتن روزه واقعی بشویم صلوات.

ماه مبارك رمضان، ماه خير و بركت ، ماه انسان ساز و ماه نزول بركات است كه هرچه انسان كامل تر باشد از فوايد اين ماه بيشتر بهره مي‌برد.

"ورزش" كه همواره براي سلامتي جسم و روح به آن سفارش شده است ، در اين ماه جلوهپررنگتري يافته و مي‌تواند نقش خود دراين مهم را بهتروبيشتر ايفا كند.

"ورزش" نه تنها با "روزه" منافاتي ندارد بلكه اگربه‌صورت صحيح و اصولي انجام شود، باعث آرامش و كاهش استرس ورزشكاران مي‌شود واستقامت فكري و صبر آنان را تقويت مي‌كند.

ورزش در ماه رمضان از تجمع چربي در بدن جلوگيري كرده و عمل سوخت و ساز را تسهيلمي‌نمايد بطوريكه ورزشكاراني كه روزه مي‌گيرند كمتر دچار مشكلات گوارشي و قند خونمي‌شوند.

ورزشكاران مي‌توانند با يك برنامه غذايي غني،انرژي مورد نياز را براي انجام فعاليت‌هاي ورزشي و حفظ ساختار بدني بدست آورند.

استفاده به موقع و به اندازه از آب ازديگر نكاتي است كه مي‌بايست در طول اين ماه به آن توجه كرد.

در ماه مبارك رمضان كم آبي مي‌تواند در برخي از موارد به خصوص هنگام ورزش كردنمشكل ساز شود اما با تغيير زماني در برناه‌هاي ورزشي مي‌توان بااين مشكل مقابله كرد.

ورزشكاران مي‌توانند برنامه ورزشي صبح خود را به عصر و بعد از افطار منتقل كنند و به اين ترتيب، احتمال وقوع مشكلات را به حداقل برسانند.

به‌افرادي كه امكان تغيير برنامه ورزشي خود را ندارند نيز توصيه مي‌شود كه درهنگام سحر و افطار مقدار بسيار زيادي آب بنوشند تا علاوه براينكه اين نياز بدن را مرتفع كرده باشند ، مقداري آب در بدن ذخيره كنند تا در موقع نياز و از دست رفتن آب بدن، از آن بهره جويند و به اين ترتيب احتمال وقوع خطرات ناشي از كم آبي را به حداقل برسانند.

راهكار ديگر هم اين است كه افراد از مصرف مواد غذايي كه باعث از دست رفتن آب بدن از راه ادرار مي‌شود، خودداري كنند.

در اين بين كافئين يكي از مهمترين اين مواد است كه در قهوه و چاي فراوان وجود دارد.

عطاياي ماه رمضان

پيغمبر گرامي‌ اسلام‌ (ص‌) فرمود: در ماه‌ رمضان‌ به‌ امت‌ من‌ پنج‌ چيز عطا شده‌ است‌، كه‌ قبل‌ از من‌ به‌ امت‌ هيچ‌ پيغمبري‌ از طرف‌ باري تعالي‌ داده‌ نشده‌ است‌: عطاي‌ اول‌: اينكه‌ در شب‌ اول‌ ماه‌ رمضان‌ خداوند با نظر لطف‌ به‌ سوي‌ آنها نگاه‌ كند...

شناخت ماه خدا

امام باقر (ع): خداوند داراى ملائكه‌اى است كه وظيفه آنان استغفار نمودن براى روزه داران در هر روز از ماه رمضان تا پايان اين ماه است و در هر شب هنگام افطار به روزه داران بشارت مى دهند: اى بندگان خداوند اندكى گرسنگى را چشيديد و بزودى سير مى گرديد...

توصيه‌هاي مهم در ماه رمضان

1- بجا آوردن‌ نمازها در اول‌ وقت‌. 2- حضور قلبي‌ و نيت‌ پاك‌ در عبادات‌ . 3- ضرورت‌ شركت‌ در نماز جماعت‌. 4- تلاوت‌ قرآن‌ به‌ ويژه‌ در هنگام‌ سحر و قبل‌ از افطار .

فضیلت ماه رمضان در روایات

ماه مبارک رمضان در حقیقت یکی از نعمات بزرگ پروردگار بوده که به منظور شستشوی وجود مان از گناهان به ما اعطاء گردیده است، لذا به هر خواهر و برادر با درک ماست تا از این لحظات گرانبها و از این شانس طلایی به منظور محو نمودن اشتباهات، خطاها و گناهانی که از ما سر زده است استفاده نماید ، و با باز گشت این ماه مبارک و پر فیض همزمان با آنکه از فواید طبی آن برخوردار می‌شویم، از فواید دنیوی و اخروی آن نیز مستفید گردیم. اینک در این مجموعه به امید آنکه گامی را در جهت پخش و گسترش احکام دینی خویش برداشته باشیم تعدادی از احادیث گرانمایه، حضرت رسول الله (ص) را جمع آوری نموده‌ایم تا همه از آن بهره‌مند شده و ما را نیز شامل دعاهای شبانه روزی خویش گردانند.

خوشا به حال آن خواهر و برادر که هر لحظه این ماه پر فیض و پر برکت را غنیمت شمرده و از آن در جهت مغفرت و بخشش گناهان‌شان استفاده نمایند و حسرت و افسوس به حال آن خواهر و برادری که با فرا رسیدن این ماه مبارک هنوز هم از خواب غفلت بیدار نگردیده و با بی‌تفاوتی و بدون احساس مسئولیت، به گناهان گذشته‌شان ادامه داده و از این شانس طلایی مستفید نمی‌گردنند.

 رسول الله (ص) فرمود: خدای عزوجل می فرماید: هر عمل فرزند آدم برای اوست غیر از روزه که آن برای من است و من پاداش آنرا می دهم و روزه سپری است ( در مقابل دورخ یا گناهان ) و چون روز روزه، یکی از شما باشد ، باید ناسزا نگوئید، و فریاد نکشید و با کسی در گیر نشوید م اگر کسی او را دشنام داد و یا با او جنگ کرد باید بگوید: من روزه دارم و سوگند به ذاتی که جان مصطفی در ید اوست همانا بوی دهن روزه دار در نزد خداوند (ج) از بوی مشک نیکوتر است. و برای روزه‌دار دو شادی است که بدان شاد می‌شود، یکی که چون افطار کند، شاد میشود و دیگری که چون پروردگارش را ملاقات کند به روزه‌اش شاد می‌گردد.

این لفظ بخاری است و در روایتی از او آمده که روزه دار طعام، آشامیدنی و شهوت خود را از جهت من ترک میکند، روزه از برای من است و من بدان پاداش میدهم و حسنه به ده برابرش.

خدای عزوجل می‌فرماید: هر عمل فرزند آدم برای اوست غیر از روزه که آن برای من است و من پاداش آنرا می دهم و روزه سپری است (در مقابل دورخ یا گناهان)

در روایتی از مسلم آمده که هر عمل فرزند آدم چند برابر می‌شود نیکی به ده برابرش تا هفت‌صد برابرش - الله تعالی فرمود: مگر روزه که همانا از برای من است و من بدان پاداش میدهم - شهوت و طعام خود را به دستور من میگذارد و برای روزه دار دو شادی است یک شادی در وقت افطار ش و یک شادی در وقت ملاقات با پروردگارش و بوی دهن روزه دار در نزد خدای متعال از بوی مشک بهتر است.

ای مردم به شما ماه بزرگی رسیده. ماه مبارک، ماهی که در آن شبی است بهتر از هزار ماه. ماهی که خداوند روزه اش را فرض و قیام شبش را نفل قرار داده. کسی که به اجرای کاری نیکی تقرب جوید مانند آن است که فریضه را در ماه دیگری اداء نموده باشد. ماه صبر و ثواب صبر بهشت است، ماه دلجوئی است. ماهی است که روزی مومن در آن فراوان میشود. کسی که در آن روزه داری را افطاری میدهد، برای او با عث آمرزش گناهان و آزادی از آتش دوزخ میشود و به اندازهء اجر روزه دار به وی داده میشود بدون اینکه از ثواب روزه دار کاسته شود. گفتیم ای رسول خدا ، همگی ما توان افطار روزه دار را نخواهیم داشت. فرمود: این ثواب را کسی هم حاصل میکند که یک چشیدنی از شیر یا یک خرما و یا یک نوشیدنی آب به روزه دار بدهد و کسی که روزه داری را سیر می نماید، خدا او را از حوض من مینوشاند که تشنه نمی‌شود تا به بهشت داخل شود.

رمضان ماهی است که اولش رحمت، میانه اش مغفرت و آخرش آزادی از آتش است. کسی که بر زیر دستش در آن روز آسانی میکند، خدایش میامرزد و از آتش دوزخ آزادش میسازد.

برای شما ما مبارک رمضان آمده است که روزه ء آن را خداوند (ج) بالای شما فرض گردانیده که درین ماه دروازه های رحمت باز شده و دروازه های دوزخ بند میگردد و شیاطین بسته میشوند و در این ماه شبی وجود دارد که از هزاران ماه بهتر است و کسی که از خیر و برکت آن محروم گردد، در حقیقت کاملاً محروم گردیده است.

رسول الله (ص) در دههء اخیر رمضان اعتکاف نموده و می فرمود : شب قدر را در دههء اخیر رمضان جستجو کنید.

از عایشه روایت شده که گفت: گفتیم یا رسول الله (ص) اگر دانستم شب قدر کدام است در آن چه بگویم؟ فرمود بگو « اللهم انک عفو تحب العفو فاعف عنی » بار خدایا تو در گذرنده ای و گذشت را دوست داری پس از من در گذر.

کسیکه دروغگویی و عمل به دروغ پردازی را ترک ننمود، خدا به این حاجتی ندارد که وی خوردن و آشامیدن را ترک کند.

هرگاه روز روزه ء یکی از شما باشد، پس دشنام نداده و صدا بلند نکنید، و اگر کسی او را دشنام داد یا با او جنگ نمود باید بگوید : من روزه دارم.

رسول الله (ص) به چند دانه رطب ( خرمای تازه ) افطار می نمود. اگر خرمای تازه نمی بود، پس چند جرعه آب می نوشید.

رسول الله (ص) فرمود: خداوند عزوجل فرمود: محبوب ترین بندگانم نزدم کسی است که در افطار بیش از همه شتاب میکند.

رسول اکرم (ص) فرمود: فرق میان روزه، ما و روزهء اهل کتاب سحری کردن است.

سحری کنید زیرا در سحری ها برکت است.

چون رمضان آید، در های بهشت باز شده و در های دوزخ بسته گردد و شیاطین به زنجیر کشیده می‌شوند.

کسیکه یک روز از رمضان را غیر از رخصت و بیماری بخورد اگر تمام عمر خویش را روزه قضایی بگیرد آنرا جبران کرده نمی‌تواند.

رسول الله (ص) در رمضان تلاش و کوشش می کرد که در غیر آن نمی بود و در دهه ء اخیر رمضان سعی و کوشش می‌کرد که در غیر آن نمی نود.

رمضان ماهی است که اولش رحمت، میانه اش مغفرت و آخرش آزادی از آتش است. کسی که بر زیر دستش در آن روز آسانی میکند، خدایش میامرزد و از آتش دوزخ آزادش میسازد

روزه نیمه‌ی از صبر است و به همین دلیل مومن به آمدن ماه رمضان خوش می‌شود و سینه‌اش گشاده می‌گردد.

کسیکه بخاطر خداوند (ج) یک روز روزه میگیرد، خداوند او را به اندازه هفتاد سال از آتش دورخ دور میسازد.

هر آئینه در بهشت دری است که به آن ریان گفته میشود و روزه داران در روز قیامت از آن داخل میگردنند که هیچکس غیر از ایشان داخل نمیگردد. گفته میشود: روزه داران کجایند ، پس ایستاده میشوند و از آن کسی غیر از ایشان داخل نمی‌گردد و چون داخل شوند در بسته می‌شود و هیچکس از آن وارد نمی‌شود.

قال رسول الله (ص) :

إِنَّ ابواب السماء تفتح فى اول لیلة من شهر رمضان ولاتغلق الى آخر لیلة منه(1)

رسول خدا (ص) فرمود: درهاى آسمان در اولین شب ماه رمضان گشوده مى شوند و تا آخرین شب بسته نمى شوند.

قال رسول الله (ص) :

اذا استهلَّ رمضان غلقت أبوابُ النار (2).

رسول خدا (ص) فرمود: هنگامى كه هلال ماه رمضان پدیدار گردد, درهاى دوزخ بسته شود.

قال ابوجعفر(ع) :

لكلّ شىء ربیع و ربیع القرآن شهر رمضان(3).

امام باقر (ع) فرماید: براى هر چیزى بهارى است و بهار قرآن ماه رمضان است.

عن ابى الحسن على بن موسى الرضا(ع):

من قرأ فى شهر رمضان آیة من كتاب الله كان كمن. ختم القرآن فى غیره من الشهور (4)

امام رضا (ع) :

كسى كه در ماه رمضان آیه اى از كتاب خدا(قرآن) را بخواند.

مانند كسى است كه در دیگر ماه ها تمام قرآن را خوانده باشد.

زمان افطار در کنار خانواده و صدای شجریان که ربنا را با آن صدای ملکوتی‌اش می‌خواند بسیار لذت بخش است. شاید بعضی‌های بگویند افطار هم مثل شام خوردن در کنار خانواده است. اما تفاوتش مثل این است که شما شام را در یک ساندوچ فروشی صرف کنید و یا به یک رستوران درجه یک دعوت شده باشید و برای شما میزی آراسته باشند و شما شام را با یک موسیقی آرام و ملایم میل کنید.

دعوت به افطاری هم با میهمانی‌های معمولی فرق می‌کند. جمعه ‌شبی که گذشت یکی از همسایه‌های ما، بقیه را به یک افطاری ساده در حیاط مجموعه‌ای که زندگی می‌کنیم دعوت کرده بود. در کنار باغچه فرش پهن کرده بودیم و سفره افطار را با سوپ، نان و پنیر و سبزی و زولبیا و بامیه آراسته بودیم.  این اولین باری بود که همه همسایه‌ها دور هم جمع می‌شدند. در این مراسم از دونفر از همسایه‌ها که برای تعمیرات اخیر در ساختان زحمت.

کشیده بودند قدردانی شد و هدیه کوچکی به آنها داده شد. کار زیبایی بود و ساعات لذت بخشی در کنار یکدیگر گذراندیم.

در این ماه، دوستی، مهربانی، همبستگی و کمک به دیگران معمولن پر رنگ‌تر از خشم، تنفر، عصبانیت و تفرقه است.

در ماه رمضان از سوی خدا برای همه مسلمانان دستور روزه داری رسیده است. همین روزهداری است که بین امت اسلام وحدت ایجاد می کند، چرا که با روزه گرفتن حس نوع دوستی در انسان تقویت می شود. 

وی افزود: خداوند می خواهد با گرفتن روزه، بین مسلمانان نوعی برادری که بالاتر از نوع دوستی است، ایجاد شود و با اطلاع از حال هم دیگر بتوانیم جامعه زیباتری به وجود آوریم. 
این استاد حوزه، روزه را تقویت کننده حس صبر و استقامت دانست و تصریح کرد: با گرفتن روزه صحیح می توان علاوه بر پیروزی بر دشمن درونی بر دشمنان بیرونی نیز پیروز شد و اسلام را از شر بدخواهان نجات داد. 

وی با اشاره به لزوم آشنایی با فلسفه روزه گفت: زمانی که انسان به فواید روزه پی ببرد، هرگز دست از آن برنمی دارد. روزه برای نزدیک شدن به خدا و رسیدن به تقواست و با روزه می توان جامعه سالم تری داشت. 

حائری به گسترش فرهنگ انتظار در ماه رمضان اشاره کرد و یادآور شد: هر چه با ماه رمضان نورانیت و معنویت بیشتری کسب کنیم، در جبهه انتظار حضور پررنگ تری می توانیم داشته باشیم. کسانی می توانند ادعای منتظر بودن داشته باشند که از پاکی و تقوای بیشتری برخوردار باشند و در عمل و رفتار به حضرت حجت(عج) بیشتر شبیه باشند.

راهکارهاي تقويت اتحاد ملي وانسجام اسلامي

مقدمه:

اتحاد ملي يک مساله داخلي است وانسجام اسلامي يک مساله خارجي وهرکدام نيازمند راهکارهاي متفاوت (وحتي گاه متناقض) مي باشند. چرا که يک راهکار ممکن است منجر به انسجام اسلامي بالا، اما اتحاد ملي پايين وبالعکس راهکار ديگري ممکن است منجربه اتحاد ملي بالا ولي انسجام اسلامي پايين شود. دراين نوشتار سعي بر ارائه راهکارهايي است که همزمان منجر به اتحاد ملي وانسجام اسلامي بالايي گردند واز ارائه راهکارهايي با نتايج متضاد يا متناقض و گيج کننده پرهيز شده است. پيش از ارائه هرگونه راهکار بايستي عواملي که منجر به اتحاد ملي وانسجام اسلامي در کودکان ونوجوانان مي شوند را شناسايي نماييم وپس از آن با برنامه ريزي هاي دقيق زمينه هاي لازم را براي تقويت شکل گيري نگرش مثبت نسبت به اتحاد ملي وانسجام اسلامي وهمچنين کسب دانش لازم وايجاد رفتارها مناسب فردي وگروهي فراهم کرد. مباني نظري تحقيق، مطالعات رشد کودک ونوجوان و مصاحبه هاي صورت گرفته توسط محقق با تعدادي از دانشجويان عوامل مهم وتاثيرگذار برکودکان ونوجوانان (که مي توان از طريق آنها به تقويت اتحاد ملي وانسجام اسلامي پرداخت) را به شرح مدل ذيل استخراج نمود.

خانواده

والدين و برادران وخواهران نقش بسزايي در رشد همه جانبه فرد وازجمله ايجاد زمينه هاي لازم براي شکل گيري نگرش مثبت نسبت به اتحاد ملي و انسجام اسلامي دارند. لذا يکي از راهکارهاي مناسب به منظور ايجاد بستر لازم براي تقويت اتحاد ملي وانسجام اسلامي و ارائه آن در همان دوران اوليه رشد به کودکان ونوجوانان، بستر سازي اين مطلب در خانواده است. به اين منظور مي توان از نهادهاي مختلف (ازجمله آموزش و پرورش، بسيج، پليس و...) به منظور ارائه آموزشهاي لازم به خانواده جهت چگونگي بستر سازي اين امر در خانواده کمک گرفت.

مدرسه ( معلمان، محتواي آموزشي)

يکي ديگرازعوامل مهم و اثرگذار بر رشد کودکان و نوجوانان مدرسه است. مدرسه به طرق گوناگون رشد همه جانبه کودکان ونوجوانان وهمچنين نوع و ميزان دانش ونگرش آنها را نسبت به موضوعات مختلف از جمله تاريخ مشترک، سرزمين مشترک، و..... اتحاد ملي وانسجام اسلامي تحت تاثير قرار مي دهد. لذا به اين منظور بايستي کتب تحصيلي مورد بازنگري دقيق قرار گرفته ومفاهيم مربوط به اتحاد ملي وانسجام اسلامي (ادبيات وتاريخ مشترک، رسالت مشترک، دين مشترک، فرهنگ وهنر، و....) به نحو دقيق و کارشناسانه درمحتواي کتب تحصيلي، داستانها وحکايتها، ضرب المثل ها و...  وارد گردد. ازاين طريق معلمان که انتقال دهندگان کليدي محتواي کتب رسمي هستند، آنها را به دانش آموزان انتقال داده و موجب درک عميق و نگرش مثبت نسبت به اتحاد ملي وانسجام اسلامي درخود ودانش آموزان (ودر نهايت درکل اجتماع) مي شوند. به اين صورت دانش آموزان به تدريج با اين مفاهيم آشنا شده وآنها را دروني مي کنند و درسرانجام خود آنها نيز به عنوان افرادي که در آينده اين دانش ونگرش مثبت را به ساير افراد اجتماع انتقال خواهند داد درخواهند آمد.

همسالان

همسالان تاثير بسيار زيادي بر رشد کودک و نوجوان دارند. لذا تدارک برنامه هاي مناسب گروهي، بازديد گروهي از موزه ها، آثار واماکن تاريخي ملي (ارگ بم، تخت جمشيد، سي وسه پل، عالي قاپو، هشت بهشت، ايوان مدائن و...) و مذهبي (حرم مطهر پيامبر اکرم (ص) وائمه عليهم السلام) موجود درايران وجهان اسلام تاثيرمناسبي برشکل گيري وتقويت اتحاد ملي وانسجام اسلامي دارد.

رسانه ها ومطبوعات

رسانه ها ومطبوعات به دليل داشتن مخاطبان وسيع ازهمه اقشار جامعه تاثير بسيار زيادي بررفتارهاي افراد جامعه وبخصوص کودکان ونوجوانان دارند. بنابراين آنها مي توانند با تدارک برنامه هاي مناسب براي کودکان ونوجوانان به شکل گيري وتقويت اتحاد ملي وانسجام اسلامي کمک هاي فراواني بنمايند. علاوه برآن هزينه بسياري از برنامه هايي که ازطريق رسانه ها پخش مي شود و همچنين زمان ونيروي انساني که صرف اين برنامه ها مي شود به مراتب نسبت به ساير روشها کم تر است. از طريق رسانه ها مي توان آثار واماکن تاريخي ملي ومذهبي موجود درايران وجهان اسلام را به تصوير کشيد. مي توان برنامه هاي مناسب در خصوص شخصيت هاي معتبراين سرزمين از جمله ابن سينا، فارابي، ملاصدرا، خيام، سعدي، حافظ و...  تدارک ديد وبه اين طريق اتحاد ملي را تقويت نمود. علاوه برآن مي توان برنامه هاي مناسب در خصوص مباني ديني واعتقادي از جمله عدالت، برابري، آزادي، اخلاقيات وهمچنين ساير اصول ومباني اسلامي تهيه وعلاوه بر آن به معرفي پيامبران الهي و بخصوص پيامبر اکرم(ص) به عنوان نماد وحدت جهان اسلام (شيعه وسني) پرداخت وازاين طريق انسجام اسلامي را تقويت  نمود. اين رسانه ها همچنين مي توانند شخصيت هاي معتبر جهان اسلام را دعوت نمايند تا علاوه بر معرفي آنها به جامعه از نظرات آنها جهت پيشبرد انديشه اتحاد ملي وانسجام اسلامي بهره گرفت.

دين ومذهب

دين به عنوان يک عنصر بسيار مهم مي تواند نقشي بسيار حياتي در تقويت انسجام اسلامي بازي نمايد. دراين خصوص دين اسلام وپيامبر اکرم(ص) بايستي کانون توجه کتب، رساله ها، مجلات، مقاله ها، فيلم هاي تلويزيوني وغيره قرار گرفته وتمام نهادها وارگان ها براهميت شخصيت والاي پيامبر اکرم (ص) به عنوان عنصر وحدت جامعه اسلامي تاکيد بيش از حد نمايند. نکته مهمي که دراين خصوص شايان توجه است وبنظر مي رسد درحال حاضردرجامعه کمتر به آن پرداخته مي شود.

اين است که تاکيد بسيارزيادي بر ائمه (ع) صورت مي گيرد. درحاليکه شايد به اين اندازه بر خصوصيات والاي پيامبراکرم (ص) تاکيد نمي شود. به عبارت ديگر برنامه ها بايد به گونه اي باشد که شخصيت ائمه(ع) در سايه شخصيت پيامبر اعظم معرفي گردند و شخصيت رسول اکرم تحت الشعاع قرار نگيرد، زيرا نشان دادن ضعف دراين خصوص يقينا به تضعيف انسجام اسلامي ودر نهايت تضعيف اتحاد ملي منجر خواهد شد. بنابراين ضروري است که مشترکات جهان اسلام استخراج ودر برنامه هاي مختلف کانون مورد توجه قرار گيرند.

زبان

زبان نقش مهم وکليدي در اتحاد ملي وانسجام اسلامي بازي مي کند. با توجه به تنوع زباني در داخل کشور وجهان اسلام بسيار ضروري است مطالعات لازم دراين خصوص صورت گيرد تا نقش اين عامل در اتحاد ملي وانسجام اسلامي روشن شود و پس از آن برنامه هاي مناسب براي ارتقا» اتحاد ملي وانسجام اسلامي با توجه به نقش زبان اجرا گردد.

عوامل اجتماعي - فرهنگي

اجتماعي که درآن قرار داريم ترکيبي است از عوامل فوق الذکر وساير عوامل احتمالي که به آن اشاره نشده است و همچنين ارزشها وفرهنگ وخرده فرهنگ هاي حاکم برآن که رفتار ما را احاطه کرده است. اين فرهنگ در حال حاضر درجاتي از اتحاد ملي وانسجام اسلامي را درخود دارد. لذا ضروري است که اين ميزان درجات در جاي جاي ميهن اسلامي مورد بررسي و شناسايي قرار گيرد تا اطلاعات لازم وکليدي استخراج شده وبرنامه هاي مناسب را با توجه به اطلاعات حاصله از وضعيت موجود جامعه ومقايسه آن با وضعيت مورد انتظار طراحي، اجرا، ارزيابي و اصلاح نمود. باشد که منجر به تقويت اتحاد ملي وانسجام اسلامي و دوري از هرگونه نفاق وگسيختگي درسطح داخلي وخارجي گردد.

مباني اتحاد ملي و انسجام اسلامي

اتحاد داخلي و بين‌المللي يک ضرورت اجتناب ناپذير براي هر ملتي است. ملت پويا ملتي است که در جاي خود از تنش و مناقشات بهره مي‌برد و به موقع از هر گونه اختلاف و تفرقه دوري مي‌جويد. نه يک دستي، سکوت و رکود دارد و نه اغتشاش و درگيري و جدل. زيرا هر دو مايه افول ملت‌هاست.

افراد، گروه‌ها، صنوف و... هر کدام براي تعالي درون گروهي خود بايد فرياد برآورند و از همه ظرفيتهاي قانوني و شرعي براي ترقي و توسعه خود استفاده کنند. اما به هنگام خطر و تهديد امنيت يا منافع ملي از خواسته خود بصورت مقطعي، کوتاه آمده و به فکر دفع افسد باشد.

«تخم وفاق را تو در اين بوستان بکار – ميخ نفق را تو در اين زمين بکن» (اديب الممالک فراهاني)

اينکه در کجا بايد فرياد زد و در کجا سکوت، در کجا بايد عاقلانه و بر مبناي استدلال پيش رفت ودر کجا به مصلحت توجه کرد و... به شناخت اصول و ظرائفي محتاج است که در اين مقال در صدد تبيين آن مي‌باشيم.

اميد است خواننده محترم ( از هر جناح و فکر و سليقه‌اي که باشد ) با دقت و تأمل در اصول ذيل الذکر به کلمه تنومند «وحدت» چنگ زده و با ايثار و شهامت، جلوي خود کامگي و فرصت طلبي را بگيرد.

الف: واکاوي مفردات:

واکاوي مفردات عنوان اين مقاله که توسط رهبر بزرگوار انقلاب براي سال جاري نام گذاري شده است از بار معنايي برخوردار است و تا ريشه آن بررسي نشود نمي‌توان به عمق آن پي برد.

1- مباني:

«جمع مبني به معني: ريشه، پايه و بنيان يک چيز است» که در اين مقال به کنه و ريشه اين اتحاد و انسجام خواهيم پرداخت.

2- اتحاد:

«آنچه مرکب از دو چيز يا بيشتر و با نسبت‌هاي معين باشد. به طوري که چيز سومي از آنها به وجود آيد که با اجزاي خود تفاوت کامل داشته باشد. مثل آب. که مرکب از اکسيژن و هيدروژن است».

ريشه اين فعل «وحد» است که به باب «افتعال» برده شده است. اين باب براي مطاوعه مي‌باشد. مطاوعه يعني قبول کردن آن فعل و ممتنع نشدن. و براي آن در علم «صَرف» مثال مي‌آورند مثل: «کسرت الکوز فانکسر» يعني: من کوزه را شکستم و آن هم قبول شکستن کرد.

فعل «وحدت» وقتي در اين باب آورده مي‌شود به اين معني ميشود که: اتحاد مبتني بر اصولي خواهد بود و هر گاه ضرورت آن احساس شد مي‌بايست به آن عمل کرد و نبايد خواسته‌هاي شخصي، سليقه اي، حزبي و گروهي را بر آن مقدم داشت.

3- ملي:

کلمه «ملت» که جمع آن «ملل» مي‌شود به معني: «پيروان يک دين، مردم يک کشور که از يک نژاد و تابع يک دولت باشند».

ملت در واقع يک واحد بزرگ انساني است که عواملي چون: فرهنگ، دين، جغرافيا، نژاد، قوميت و... ميتواند عامل پيوند آن باشد.

چنانچه در تعريف ملت نيز گفته‌اند: «ملت يک روان است، يک اصل روحاني. دو چيز، که در واقع يک چيزند،... يکي؛ داشتن ميراث مشترک غني از خاطره‌ها و ديگر، سازش واقعي، ميل به زيست با يکديگر و خواستِ تکيه کردن کامل به ميراث مشترک».

پس ملت تجمع يک گروهي است که با اهداف خاصي و در چارچوبي تعريف شده علاوه بر حل کردن نيازات ابتدايي خود، در صدد توسعه فرهنگ، اقتصاد و سياست خود نيز مي‌باشند. بنابراين با توجه به تعريفي که در فرهنگ «عميد» آمده است ( تابع يک دولت...) مي‌رساند که براي رسيدن به اهداف خود بايد سازماندهي شده و با برنامه منظم، به حرکت رو به رشد خود ادامه دهند.

4- انسجام:

انسجام از ماده«سجم» به معني: «منظم و منسجم شدن کلام» مي‌باشد. و نيز در فرهنگ لغت فارسي به معني: «روان شدن، منظم شدن و با هم جور شدن، روان بودن کلام و عاري بودن آن از تقعيد و تکلف» آمده است.

5- اسلامي:

ريشه آن «سلِم يسلَم» که به معني: «سالم و بي عيب و آفت» مي‌باشد. که «اسلام» از باب افعال به معني «تسليم بي قيد و شرط» مي‌باشد. که همزه اين باب معني کثرت مي‌دهد. و اين همان معنايي است که «المنجد» براي آن گفته است. به عبارتي: تسليم بي قيد و شرط شدن يعني کثرت سلامت و زدودن آفت. البته اين همزه مي‌تواند معني «يافتن» هم داشته باشد. يعني در اسلام مي‌توان سلامتي روح و روان را پيدا کرد تا از آفت‌ها و بلاها در امان بود.

اما «يا» اضافه بر کلمه «اسلام»، «ياء» نسبت است. و به معني هر آنچه که مطابق دين حنيف اسلام است.

تعريف عنوان مقاله:

با توجه به همه توضيحاتي که در مفردات اين عنوان آمد، اين عنوان را ميشود چنين معنا کرد:

يافتن ريشه‌هاي وحدت بر پايه توجه به هر آنچه يک ملت و يا ملتهاي مختلف را دور هم جمع مي‌آورد و احترام به آن و نظم بخشيدن عقلايي به اين علقه‌هاي اتحاد و ارتباط براي رسيدن به سلامت و زدودن آفت‌هاي اجتماعي بر پايه براهين بي بديل وحي که نمودِ آن دين حنيف اسلام متجلي شده است و عدم مخالفتهاي شخصي و سليقگي با آن.

«مؤمنان معدود، ليک ايمان يکي – جسمشان معدود، ليکن جان يکي

جان حيواني ندارد اتحاد – تو مجو اين اتحاد از روح باد» ( مولوي، مثنوي معنوي، دفتر چهارم)

ب: مباني اتحاد و انسجام از منظر عقل:

شکي نيست که هر انسان سليم النفسي بر اتحاد و انسجام هر چه بيشتر تأکيد دارد. هر فرد و جامعه‌اي در صدد رشد و توسعه همه جانبه است. مي‌خواهد در همه امور اعم از معنويت و ماديت ترقي کند و اين ممکن نمي‌شود مگر با ارتباطات سالم و بر اساس منافع ملي.

در واقع همه سعي دارند از دانش، تکنولوژي و داشته‌هاي ديگران استفاده کنند بدون آنکه متحمل خسارت قابل توجه‌اي بشوند.

روايتي از حضرت امير(ع) هست که مي‌فرمايد: «الاسلام هو التسليم، والتسليم هو اليقين، واليقين هو التصديق، والتصديق هو الاقرار، والاقرار هو الاداء، والاداء هو العمل».

در اينجا مفهوم تسليم جز يقين نمي‌باشد. و يقين زائيده عقل است نه احساس و عاطفه. پس اتحاد و انسجامي مد نظر است که بر پايه‌هاي عقلانيت و استدلالات قرآن و دين اسلام استوار باشد. اين تسليم، تسليم جاهلانه و کورکورانه نيست. و بي شک نمي‌توانيم راههاي اتحاد و انسجام را کورکورانه طي کنيم.

وقتي درک درستي از دين و مؤلفه‌هاي آن داشتيم و عقل سليم آنرا تأييد کرد، نتيجه آن يک عمل مناسب خواهد بود که آن عمل مناسب زير بناي هر گونه ارتباط و رشد و تعالي است.

در واقع اهميت توجه به جمع و دوري از فرد گرايي و تک محوري و توجه به آداب و سنن صحيح و عبرت آموز و تأمل و تدبر در آن، آموزه دين اسلام مي‌باشد که عقل سالم را بارور مي‌کند. و همچنين در سنت پيامبر (ص) و ائمه هدي(ع) نمونه‌هاي بارز صلح، قهر، سکوت، فرياد، جنگ و... را مي‌يابيم که همه آن براي اتحاد بين مسلمانان و انسجام هر چه بيشتر آنان بوده است. به عبارتي: صلح امام حسن(ع) براي حفظ دين و انسجام مسلمانان همان مقدار قابل اهميت است که قيام حضرت ابا عبدا...(ع) داراي اهميت است و...

اينکه محور‌هاي مختلف در سيره معصومين (ع) را کجا به موقع استفاده کنيم، نيازمند شناخت، درک شرائط زمان و مکان و ظرافت‌هاي لازم است. که خداي ناکرده در ارتباطاتمان به جاي جنگ صلح نکنيم و به جاي فرياد، سکوت. و...

اين نوشتار بر آن است تا با ارائه اصول و کلياتي در اين زمينه، مسير شناخت را هموارتر کند که در بخش آينده به واکاوي اين اصول در کلام وحي و سيره معصومين (ع) خواهيم پرداخت:

ج:مباني اتحاد و انسجام از منظر قرآن و اهل البيت(ع):

با توجه به تعريفي که در آخر مبحث «الف» آوردم با ارائه عباراتي از قرآن و اهل البيت(ع) در صدد ارائه چارچوب اين بحث هستيم.

1- صفات ياران پيامبر(ص):

خداوند تبارک و تعالي در قرآن کريم  صفاتي را براي ياران پيامبر (ص) بر مي‌شمارد که توجه به آن و سعي در ملکه کردن و مداومت بر بقاء آن باعث مي‌شود تا متخلق به اخلاقي شويم که مسير هدايت و وحدت را براي ما هموارتر کند.

که از جمله آنها عبارتند از:

1-1 شدت و سختگيري بر کفار. به اين معني که از آنها تأثير منفي نگرفته و همواره با کساني که به هر شکلي مي‌خواهند آنها را به تاراج ببرند کنار نيايند.

2-1 مهرباني، کمک و ايثار نسبت به برادران ديني خود.

3-1 عبادت آگاهانه و عاشقانه از خصائص اين افراد خواهد بود. اينان به دنبال عبادت کورکورانه و يا رياکارانه نيستند. زيرا عبادتي که منشأ آن يکي از اين دو باشد، نمي‌تواند اثر وضعي بر روح و روان و سيماي اين مؤمنين بگذارد.

2- نزاع نکنيد:

خداوند تبارک و تعالي در آيه ديگري از رياقرآن بي بديل مي‌فرمايد: «از خدا و فرستاده اش پيروي کنيد و جنگ نکنيد، زيرا سست مي‌شويد و شکوه و جلالت شما از بين مي‌رود».

در اين آيه چند نکته حائز اهميت است:

1-2 براي اينکه تفرقه به وجود نيايد، وجود و حضور قانون و رهبر لازم است. يک قانون کامل و جامع باعث مي‌شود تا اختلافات و درگيري‌ها به حد اقل برسد و بعد از آن وجود يک رهبر و فرمانده باعث مي‌شود تا نواقص و ضعفهاي قانون موجب بروز اختلاف نشود.

2-2 در مسير وحدت به صبر و شکيبايي نياز است. زيرا گاهي موضوعي خلاف ميل است و بايد براي آنکه نظم و کثرت مسلمانان به هم نخورد از خواسته شخصي و يا حزبي عدول کنيم و مسئله را تا زماني که طرح آن به وحدت ضرر نزند به تعويق بيندازيم.

3-2 در مسير وحدت و تعويق خواسته به زماني ديگر، ايثار نياز است. و يکي از مظاهر جهاد اکبر مبارزه با نفس است، حتي جايي که انسان بر حق باشد. مثل مصاديق مختلفي که براي حضرت علي (ع) پيش آمد، و حضرت(ع) «استخوان در گلو و خار در چشم» همه آن شرائط را تحمل کرد.

4-2 اختلاف و درگيري باعث کاهش راندمان کاري مي‌شود.وقتي توجه مصروف موضوعات نزاع حزبي و يا فردي شد از توجه به مسائل عام المنفعه کاسته مي‌شود. و همچنين وقتي توجه به امور حسي و احساسي شد، انسان از توجه به امور کارشناسي و اقدامات پژوهشي باز مي‌ماند که هر دو باعث کاهش راندمان کار و استفاده بهينه از منابع مختلف مي‌شود.

5-2 اين آيه اشاره به نزاع و درگيري‌هاي لفظي ميان گروهي دارد. يعني اگر مسلمانان براي موضوعات پيش پا افتاده با هم درگير شوند، هم از مکر و توطئه دشمن غافل مي‌شوند و هم توان اجرايي و فکريي آنان کم مي‌شود. در نتيجه دشمن طمع مي‌کند.

گاهي اوقات بر اثر بي تدبيري، نزاع لفظي و درگيري صورت مي‌گيرد و يا اقداماتي اتفاق مي‌افتد که ضربه آن از حمله دشمن بدتر خواهد بود. لذا طمع و هجوم دشمن نتيجه رفتار ماست. و «خداوند سرنوشت هيچ قومي را تغيير نمي‌دهد مگر آنکه آنها خودشان سرنوشتشان را تغيير دهند».

6-2 اين آيه اشاره به جدل و نزاعهايي دارد که در آن منفعتي نيست. اما بيان ديدگاهها با توجه به ضرورت و اقامه دليل و همراه با انصاف نه تنها به زيان جامعه نيست بلکه مطلوب و باعث روشن شدن نقاط ضعف و چاره‌انديشي براي آن خواهد بود. با توجه به اين سه اصل دولتمردان، اهل قلم، متخصصان و... وظيفه شرعي و ملي دارند تا در قبال اقداماتي که با استنادات علمي در مخالفت است نه تنها سکوت کرده بلکه فرياد بر آورند و ضمن موشکافي ضعفها به راهکارهاي عملي توجه کرده و با نقدهاي منصفانه راه را براي توسعه و شکوفايي باز کنند.

به عقيده نگارنده وقت آن رسيده است تا پس از 30سال از عمر پر برکت انقلاب اسلامي با نقدهاي عالمانه، منصفانه و طبقه بندي شده (از حيث استفاده براي امور مختلف) نقاط ضعف را شناسايي و براي آن تدبير کنيم و نقاط مثبت را تقويت و مسير روبه رشد جامعه اسلامي مان را هموارتر و سريعتر کنيم.

پس نزاع‌ها ومناظراتي که بر پايه انصاف واستدلال باشد نه تنها ضرري ندارد بلکه داراي منافع بي شماري خواهد بود:

3-عبرت از سرنوشت ديگر امت‌ها:

امام علي (ع) مي‌فرمايد: «از بلاهايي که به سبب اعمال زشت و نکوهيده بر سر ملتهاي پيش از شما آمد، بپرهيزيد و احوال خوب و بد آنان را به ياد آوريد... اگر در احوال نيک و بد آنان بينديشيد، همان کاري را عهده دار شويد که عزيزشان کرد... و از کارهايي که پشت آنان را شکست و قدرت آنان را از بين برد، دوري کنيد...».

در اين خطبه حضرت امير(ع) به موضوعات مختلفي از جمله: علو شأن خداوند، نکوهش صفت تکبر، دشمني شيطان، نکوهش اخلاق جاهلي، پرهيز از سران متکبر و خود پسند، ضرورت عبرت از گذشتگان، فلسفه عبادت، علل پيروزي و شکست ملتها و...سخن فرموده است. که در يک فراز آن به علل پيروزي و شکست ملت‌ها اشاره فرموده است. که عمده ترين آن علل را تفرقه، کينه توزي، دشمني و ياري نکردن همديگر مي‌داند. که اگر در جامعه‌اي اين خصوصيتها اتفاق بيفتد، شکست آن جامعه حتمي است و هيچکس را جز خود نبايد ملامت کرد.

در واقع بايد علت سقوط دول و ملل مختلف دنيا را در يافت وبراي آنکه براي خودمان اين اتفاق حاصل نشود تمهيدات لازم با واقع بيني وتدبير لحاظ شود.

4-پرهيز از تعصب:

پيامبر عظيم الشأن اسلام فرمودند: «کسي که تعصب بورزد يا نسبت به وي تعصب بورزند،حلقه ايمان را از گردن خويش باز کرده است».

اين روايت حاوي نکات بسياري است که تقديم حضور مي‌کنم:

1-4-تعصب يعني اصرار وپافشاري بدون دليل واستدلال براي انجام يا ترک موضوعي که منشأ آن جهل وناداني است.

2-4-کسي که متعصب است و به عقل واستدلال توجه نمي‌کند در واقع ايمان ندارد. زيرا ايمان ريشه در عقلانيت و آگاهي دارد. مسلمان تا زماني که در دايره تعصب وجهل گرفتار است مزه و حقيقت ايمان را نخواهد چشيد.

تعصب گاهي در امور ديني است وگاهي در امور اجرايي وکاري. مسلمان و مؤمن مکلف به حرکت وتلاشي است که ريشه در عقلانيت وتدبير دارد واز همه راههاي رسيدنِ به علم و پژوهش استفاده مي‌کند وبدون پشتوانه علمي حرکتي را آغاز نمي‌کند.

3-4 تعصب ؛آغاز تفرقه وپايان همدلي واتحاد است.اگر به حرف واستدلال اهل نظر توجه نشود ودر تصميم گيري‌ها از آنان و فکرشان استفاده نشود، قطعا وحدت وهمدلي حاصل نخواهد شد واين ضايعه بزرگي خواهد بود.

4-4 ما مکلف هستيم نه خودمان متعصب باشيم ونه اجازه بدهيم ديگران به ما تعصب داشته باشند. به عبارتي: نبايد بگذاريم از ما بت بسازند. خواه يک فرد سياسي باشيم، يا مذهبي يا هر صنف وشغل ديگر. تعريف و تمجيدهاي غلط باعث مي‌شود که از ما بت ساخته شود وشايد کم کم هم باورمان بشود که: «من آنم که رستم بود پهلوان»!

در تاريخ افرادي که به وسيله اطرافيان منحرف شدند کم نيستند. اگر آناني که ادعاي مهدويت کردند، افراد جاهل تر از خودشان آنان را تصديق نمي‌کردند، به گمراهي‌هاي بزرگ نمي‌افتادند. و...

پس تعصب يعني اصرار بر جهل و عدم توجه به منطق و استدلال. که مايه سقوط فرد و جامعه خواهد بود. خواه اين تعصب مذهبي باشد يا قومي، سياسي، حزبي و...

امام علي (ع) در اين زمينه مي‌فرمايد: «هيچ کس را نيافتم که بدون علت درباره چيزي تعصب بورزد، جز با دليلي که با آن نا آگاهان را بفريبد...جز شما ! زيرا درباره چيزي تعصب مي‌ورزيد که نه علتي دارد و نه سببي...پس اگر در تعصب ورزيدن ناچاريد، براي اخلاق پسنديده... تعصب داشته باشيد...».

در اين روايت چند نکته حائز اهميت است:

يک: عده‌اي خود را به تعصب مي‌زنند تا بتوانند آدمهاي جاهل و نادان را بفريبند و از اين طريق افکار شيطاني خود را عملي کنند.

دو: عده‌اي بي دليل متعصب اند. که اينان بي هدف، بلکه بازيچه ديگران قرار مي‌گيرند. اما اميد نجات دارند، زيرا بر تعصب خود آگاه نيستند و قصد انحراف ديگران را هم ندارند.

سه: تعصب در امور خير و اخلاق پسنديده، خوب و جايز است. در واقع همان مطلبي که به عنوان عِرق ديني و ملي از آن ياد مي‌کنيم.

بنابرين ؛ تعصب در نوع سوم به معني غيرت است که پسنديده و شايسته است و همراه با شعور و آگاهي است.

5- پرهيز از کشمکش:

وجود نازين پيامبر گرامي اسلام (ص) فرمود: «پس از نهي شدن از بت پرستي، از چيزي به‌اندازه کشمکش کردن با مردم نهي نشدم».

«ملاحاه» (کلمه موجود در اين روايت که به معني کشمکش است ) مصدر ناقص يايي در باب مفاعله است. غالب استعمال اين باب براي انجام کار بين دو نفر است. «لحي» ( فعل ثلاثي مجرد اين باب ) به معني: «پوست درخت را کند» (17) مي‌باشد. اما اگر گفته شود: «لحي فلانا» يعني: «فلاني را سرزنش و ملامت کرد و به او دشنام داد و از او عيب و ايراد گرفت»

«کشمکش» در لغت فارسي مرکب از دو کلمه «کَش» (امر) و «مکَش» (نهي) مي‌باشد که کنايه از: گفتگو، جر و بحث و جنگ و نزاع مي‌باشد». (18)

از آنجايي که اين فعل کاربرد دو طرفه دارد، وقتي يک طرفِ ماجرا شروع به ملامت، دشنام و کشمکش مي‌کند، طرف مقابل هم کوتاه نمي‌آيد و مقابله به مثل مي‌کند. در واقع کشمکش باعث مي‌شود لباس حياء و ادب کنده شود، همانگونه که پوست درخت کنده مي‌شود. و وقتي پوست به شکل قابل ملاحظه‌اي کنده شد، قطعا ادامه حيات اين درخت در جذب مواد اوليه از خاک و تبديل آن به ميوه با مشکل مواجه مي‌شود. و چه بسا درخت نيز خشکيده شود. و آن هنگام که حرمت و حياء بين مؤمنين از بين رفت ديگرارزش و منزلتي براي آنان باقي نمي‌ماند.

«آن که نام تو مسلمان کرده است – از دويي سوي يکي آورده است

خويشتن را تُرک و افغان خوانده‌اي – واي بر تو! آنچه بودي، مانده اي» ( اقبال لاهوري)

مؤمنان وظيفه دارند تا حتي اشکالات و اختلافات خود را در يک فضاي صميمي و به دور از بي نزاکتي و بي ادبي و با استدلال با يکديگر مطرح کنند.

البته کشمکش در جايي ديگر هم اتفاق مي‌افتد و آن در موضعي است که طرف مقابل زبان مشترک براي درک و فهم ندارد. لذا در آن شرائط نيز هرگونه بحث و استدلالي بي نتيجه خواهد بود و ادامه دادن آن باعث ملال خاطر، کشمکش و جدال خواهد شد.

به نظر مي‌رسد عمده جريانهايي که به کشمکش تبديل مي‌شود از نوعي لجاجت و غرض برخوردار است که هدفش خرد کردن طرف مقابل است. گاهي جهل، هواي نفس و مقدس مآبي هم چاشني آن مي‌شود.

6- نقش وحدت بين خواص:

امام علي (ع): «... افامرهم الله بالاختلاف فاطاعوه ! ام نهاهم عنه فعصوه...». (19)

خطبه 18 نهج البلاغه گوشه‌اي از استدلال اميرالمؤمنين(ع) در خصوص کساني است که به نام دين براي خودشان وجهه‌اي کسب کرده‌اند و براي منافع خود تا جايي پيش رفته‌اند که حتي حلال خدا را نيز حرام کردند...

در اين خطبه روي سخن به آدمهاي معمولي و کوچه و بازار نيست. بلکه به همه آناني است که مردم آنها را بعنوان نمايندگان دين مي‌شناسند. اختلاف و بي تقوايي در ميان خواص اهل دين صدمات و لطمات جبران ناپذيري را وارد مي‌کند. کما اينکه از صدراسلام تا کنون بيشترين ضربه را همين افراد منافق، خواصِ دنيا طلب و متنسکان جاهل زده‌اند. و هر کدام داراي خطراتي است که بايد از کيد آن در امان بود. خواص دنيا طلب در «لحظه لازم» به دليل وابستگي به ثروت، قدرت، شهرت و... سکوت مي‌کنند و حتي ممکن است کارش به جايي برسد که چون شريح قاضي حکم قتل حسين (ع) را هم امضاء کند.

کساني که غائله «سقيفه» را به وجود آوردند، مردمان معمولي نبودند. و همچنين جنگ جمل، نهروان، صفين و...

اگر چه روي خطاب در اين خطبه به خواص منحرف زمان حضرت امير(ع) است اما نحوه استدلال منحصر به زمان خاص نيست و مي‌تواند همه ازمنه را در بر گيرد. زيرا حضرت به: وحدت اله، پيامبر و کتاب واحد اشاره مي‌کند و آن را مايه وحدت مي‌داند. و نيز اشاره مي‌کند که دين خاتم دين ناقصي نيست و به اين شکل، عقل و خرد را در درک و فهم دين وارد مي‌سازد که هر گاه شما به شکل استدلالي به نقص دين رسيديد آن وقت اختلاف کنيد. (که هرگز نخواهيد رسيد)

موضوعات بسيار ديگري در اين خطبه (اگر چه خطبه کوتاهي است)نهفته است که به مجال ديگر براي شرح و تفسير نيازمند است.

7- ملاک وحدت براي خواص:

بعد از پذيرش «حکميت» در صفين، «اشعث بن قيس» (که هميشه روحيه اعتراض داشت) به حضرت عرض کرد: «ما را از حکميت نهي فرمودي، سپس پذيرفتي و داور تعيين کردي! ما نمي‌دانيم کدام يک از اين دو کار درست است؟»

امام (ع) دو کف افسوس را بر هم زد و فرمايشي را ايراد فرمود که در فرازي از آن آمده است: «اين القوم الذين دعوا الي الاسلام...» (21)

همانگونه که استحضار داريد؛ علت مشکلات عديده و آزار و اذيت امير مؤمنان (ع) در جنگ صفين سه گونه از خواص بود:

اول: خواص اهل حق منافق که سر دسته آنان معاويه و عمرو بن عاص بود.

دوم: خواص اهل حق مقدس مآب که نمونه آن ابو موسي اشعري بود.

سوم: خواص اهل حق جاهل کژ انديش که نمونه آن اشعث بن قيس بود.

در واقع اين سه جريان باعث به بن بست رسيدن صفين و سالم ماندن معاويه و تضعيف قدرت و اقتدار حضرت امير (ع) شد.

اما آنچه مهم است اين است که امام علي (ع) ضمن دل تنگي براي ياران قديمي خود صفات برجسته آنان را بر مي‌شمارد که اگر آن صفات در مؤمنين باشد هيچگاه شبيه سه دسته فوق الذکر نخواهد شد.

* «آنهايي که به اسلام دعوت شدند و پذيرفتند» معلوم مي‌شود که مسلماناني وجود دارند ولي هنوز اسلام را باور نداشته و آن را نپذيرفته‌اند.

* «قرآن تلاوت کردند و معاني آنرا شناختند» اين جمله مي‌رساند که علاوه بر انس به قرآن، فهم در معاني و شناخت قرآن لازم است که بدون اين فهم آدمي بسان «الاغي خواهد بود که بار آن کتاب است»

* «به سوي جهاد برانگيخته شده و... شيفته جهاد گرديدند». آنان اهل جهاد و عاشق آن بودند. يعني اهل جان فشاني و ايثار. براي ياري دين خدا فقط از زبان و مال استفاده نکردند، بلکه از بالاترين چيز خود( جان ) هم مايه گذاشتند.

* «در مرگ شهيدان به تسليت نياز نداشتند. با گريه‌هاي طولاني از ترس خدا، چشم هايشان ناراحت. از روزه داري فراوان، شکم هايشان لاغر... لب هايشان از فراواني دعا خشک و رنگ صورتشان از شب زنده داري زرد...»

آري خواص براي آنکه بينشان تفرقه به وجود نيايد و در «لحظه لازم حرکت لازم» را انجام دهند مي‌بايست با اين چهار فراز اخير انس بگيرند.

8- نقش دين و غيرت در وحدت:

خطبه 39 نهج البلاغه بعد از تهاجم يکي از فرماندهان سپاه معاويه به «عين التمر» بيان شده است. در اين سرزمين که سرزمين ابادي بود و در قسمت غربي فرات واقع شده بود، «مالک بن کعب» فرماندار منصوب امام علي (ع) در آنجا حضور داشت که حدود 100 نفر نيروي رزمي و اجرايي در اختيار داشت. «نعمان بن بشير» فرمانده سپاه معاويه با 2هزار نفر به آجا حمله کرد.

اميرالمؤمنين (ع) کوفيان را فرا خوانداما آنان توجهي نکردند و اين خطبه در مذمت آنان بيان شده است.در قسمتي از اين خطبه حضرت مي‌فرمايد:

«لا ابا لکم! ما تنتظرون بنصرکم ربکم؟ اما دين يجمعکم؟ و لا حميته تحمشکم؟...» (20)

گاهي حضرت امير (ع) در خطبه‌ها جملاتي بيان مي‌فرمايد که شايد غير از ايشان هيچکس قادر به بيان آن نبود. «لا ابا لکم...» يک توهين بزرگي است که اگر به قدر سرِ سوزني غيرت در وجود مخاطبين مي‌بود، بايد به خود مي‌آمدند و در صدد جبران مافات اقدامات لازم را انجام مي‌دادند. کلمه «لا ابا لکم» يعني: بي اصل، بي ريشه، بي هويت. و حضرت از آنها سؤال مي‌کند که شما اگر مي‌خواهيد خدا را ياري کنيد در انتظار چيستيد؟ دين شما اجازه دفاع نمي‌دهد يا غيرت شما؟

از بيان اين جمله معلوم مي‌شود براي جلوگيري از هرگونه تجاوزي به وحدت نياز است. اگر به شکل اعتقادي و با ايدئولوژي الهي، گروه‌ها با هم متحد شوند، هم خير دنيا مي‌برند و هم از ثواب آخرت بي نصيب نخواهند شد.

اما اگر دين عامل پيوند آنها نيود پس بايد به حکم غيرت، عزت و مردانگي دور هم جمع مي‌شدند و از تجاوز دشمن دفاع مي‌کردند.

جامعه‌اي که نه عرق ديني دارد و نه مردانگي، بي شک مرده است و چوب حراج بر آن خواهند زد.

د: مباني اتحاد از نگاه بنيانگذار انقلاب اسلامي:

بنيانگذار انقلاب اسلامي حضرت امام خميني (ره) از شروع مبارزاتش بيش از 2هزار بار از وحدت کلمه صحبت به ميان آوردند. اينجانب به قدر همت خود در کلام نوراني اش تفحص کرده و گزيده‌اي از آن تفحص را خدمت دوست داران اسلام و انقلاب عرضه مي‌دارم:

1- هدف از وحدت:

در اين وحدت بايد مباني اسلام مورد توجه باشد. زيرا در اسلام همه چيز وجود دارد و ايشان فرموده است:

«هدف،اسلام است. استقلال مملکت است، طرد عمال اسرائيل است، اتحاد با کشورهاي اسلامي است...» (22)

در واقع با وحدت مي‌توان به سه نتيجه رسيد. يکي تعالي اسلام. دوم: استقلال مملکت. چون با تلاش و خرد جمعي و شکوفايي آن مي‌توان ريشه‌هاي وابستگي را قطع کرد... سوم: طرد و جلوگيري از تجاوز دشمنان. چهارم: ارتباط مؤثر با ديگر کشورهاي اسلامي و ارائه يک الگوي مناسب از حکومت ديني.

امام بزرگوار در جهت تأکيد بر مسئله وحدت فرمود: «حفظ وحدت کلمه و مقابله با مشکلات ناشي از دخالت اجانب يک تکليف شرعي است». (24)

2- راه‌هاي وحدت:

در کلام امام بزرگوار علاوه بر توصيه به وحدت راهکارهايي نيز ارائه شده است که مي‌بايست با دقت به آن توجه کرد و شيوه‌هاي اجرايي آن را مورد بررسي قرار داد. از جمله:

3-2 وحدت بين علما و مراجع:

اگر چه فرض وجود اختلاف عمده بين علما و مراجع کم اتفاق مي‌افتد ولي همان مقدار کمش نيز براي ما زياد است. امام(ره) در سال1342 که شايد بعضي از علما خيلي ملتفت جريان انقلاب نبودند، آنها را به حفظ وحدت با مراجع توصيه مي‌کند.و مي‌فرمايد: «اميد است با وحدت کلمه علماي اسلام و مراجع... از حريم اسلام و قرآن دفاع کرده، نگذاريم دست خيانت به احکام مسلمه اسلام دراز شود». (25)

بي شک وحدت بين علماء طراز اول و مراجع در همه ازمنه مي‌تواند چنين دستاوردي داشته باشد. و نبايد غفلت کرد که دشمن به دليل سيلي‌هاي مکرري که از دست پر قدرت علما خورده است در صدد انتقام و تلافي است. اما اين بار انتقام به شکل حذف فيزيکي و ترور نيست. بلکه آلوده کردن آنها و يا وابستگان درجه اول، تهمت، افترا، ترور شخصيت و... است. و بايد هوشيار بود و نقشه پليدشان را قبل از وا خواني آتش زد.

4-2 کار فرهنگي:

«آقايان سعي کنيد در[1-]دانشگاه پرچم اسلام را بالا ببريد.[2-]تبليغات مذهبي بکنيد.[3-]مسجد بسازيد.[4-] اجتماعا نماز بخوانيد. تظاهر به نماز خواندن بکنيد». (26)

اگر دانشگاه کاملا اسلامي شد، تبليغات مذهبي و مساجد از جهت سخت افزاري و نرم افزاري آباد و نماز که سمبل دين است در جامعه اقامه شد...

آن وقت خواهيد ديد که دين چه اثري در زندگي مادي و معنوي مردم خواهد داشت.

3- توجه به مغرضين:

هميشه براي انجام هر کار ماندگار و سالم يک سلسله عوامل بازدارنده وجود دارد. حتي براي انبياء الهي. امام بزرگوار مغرضين مقابل پيامبر (ص) را دو دسته مي‌داند و مي‌فرمايد: «پيغمبر اسلام مي‌خواست در تمام دنيا وحدت کلمه ايجاد کند...منتهي اغراض سلاطين آن وقت از يک طرف، اغراض علماي نصاري و يهود و امثال ذلک از طرف ديگر سد شد». (27)

ترس سلاطين براي از دست دادن قدرت و حکومتشان بود و ترس علماي يهود براي از دست دادن مرجعيت ديني مردم. که يک دسته از آنها با تصديق پيامبر (ص) چون طفل صغيري خوشه چين محضرش شدند اما عده زيادي انکار کرده و گمراه شدند.

4- حفظ اسلام:

«ما اگر چنانچه اين وحدت کلمه و اين خاصيت که عبارت از اسلاميت است که در آن همه چيز هست، اگر اين را حفظش بکنيم تا آخر با پيروزي هستيم». (28)

5- بايد وحدت ايدئولوؤي باشد:

گاهي بعض افراد از «وحدت ايدئولوژي» عبور مي‌کنند و براي رسيدن به مطامع فردي و حزبي خود به دنبال «وحدت تاکتيکي» هستند. امام(ره) خط بطلان بر وحدت تاکتيکي مي‌زند و مي‌فرمايد:

«رمز پيروزي ما اين است که جنبه فقط سياسي نبود، فقط براي نفت و امثال اينها نبود. جنبه، جنبه معنوي بود، اسلامي بود.» (29)

6- وحدت فداکاري مي‌خواهد:

رسيدن به وحدت رنج و زحمت دارد. ايثار و فداکاري مي‌خواهد. وبه خاطر همين امر است که امام فرمود: «اسلام احتياج به مردان وبانوان فداکار دارد». (30)

در اين جمله کوتاه دو نکته مهم وجود دارد. يکي فداکاري و ديگري: توجه به جنس زن و مرد و استفاده از قابليت‌هاي هر دو جنس.

7- بالا و پايين مثل هم:

آنچه براي مسئولان مهم است اينکه به دنبال زر اندوزي نباشند ( البته بنده اعتقاد دارم که مسئولان بايد از امکانات و رفاهيات خوب بهره ببرند اما به شرط آنکه بر اساس جدول ارشديت انتخاب شده باشند که در هر اداره بهترين کارمندان آنجا مسئول باشد تا بتواند با شناخت کامل به رتق و فتق امور بپردازد و گره از کار مردم باز کند. نه با بي تدبيري بر مشکلات بيفزايد. که در اين صورت هر چقدر اين مسئول آدم خوب و متواضعي باشد ناکارآمد وزائد خواهد بود) که نمونه مبارزه با زراندوزي در سيره عملي اهل البيت(ع) و خصوصا امام علي (ع) قابل درک و احصاء است. اما نکته مهم ديگر آنکه: رابطه دولت و مردم يک رابطه صميمي و به دور از ترس باشد. يعني شهروندان براي نزديک شدن به دولتمردان و ارائه نظراتشان دچار ترس و دلهره نباشند. و به راحتي بتوانند حرفشان را بزنند.

دولتمردان هم گوش بزرگي براي شنيدن و زبان کوچکي براي گفتن داشته باشند. اگر حرف آن شخص درست بود به کار گيرند و اگر غلط، بدون آنکه حرمتش را بشکنند، توجهي نکنند.

امام در اين باره سخن زيبايي دارد: «وحدت کلمه و اسلامي بودن يک مملکت اين است که از آن رئيس جمهورش... تا آن کسي که آن پائين هاست اينها يک جور باشند. نه اين از او بترسد و نه او توقع داشته باشد که اين از او بترسد». (31)

8- رياکاري در وحدت:

ممکن است گاهي بعضي از افراد شعار وحدت سر دهند. اما وقتي در عمل به آنها دقت مي‌کني مي‌بيني که تا جايي با وحدت همراهند که به منافع خودشان آسيب وارد نشود.اما اگر قرار شد براي حفظ وحدت هزينه‌اي پرداخت کنند آن وقت از کوره در مي‌روند و حرف ديگري مي‌زنند.

امام امت در اين باره نيز بيان داشته است: «شعار وحدت اگر با عمل همراه نباشد رياکاري است». (32)

عمل مناسب هم با توجه به شرائط زماني و مکاني قابل فهم است. توجه به همه ظرفيتها و منابع موجود، اِعمال همه قوانين بدون تبعيض و مصلحت انديشي شخصي، و عدم قشري نگري به دين و ظرفيت نيروي انساني و ساير منابع ؛ علاوه بر اينکه ايجاد وحدت نمي‌کند بلکه خود، عامل تفرقه و چند گانگي خواهد شد.

و باز امام (ره) فرموده است: اما اگر براي خودم هي مي‌خواهم بکشم، اگر هم مي‌گويم وحدت پيدا کنيد که خودم هم به نوايي برسم، اين مال شيطان است. هيچ اثري ندارد. يعني اثر سوء دارد براي انسان». (33)

9- وحدت به اخلاص نياز دارد:

اگر در شعار وحدت اخلاص نباشد، هرگز وحدت به وجود نمي‌آيد. زيرا در وحدت انسان بايد دعوت به سوي خدا کند. اما اگر اخلاص نباشد دعوت به سوي خود و خودخواهي‌ها مي‌کند.

امام عزيز در اين مورد نيز فرموده: «هم وحدت را حفظ کنيد، وهم اخلاص را». (34)

10- رمز پيروزي انقلاب:

بدون شک رمز پيروزي انقلاب عامل تداوم و توسعه آن نيز خواهد بود. معمار بزرگ انقلاب در اين زمينه فرموده است: «ما اگر توانستيم نظامي بر پايه‌هاي نه شرقي و نه غربي واقعي و اسلام پاک و منزه از ريا و خدعه و فريب را معرفي کنيم، انقلاب پيروز شده است». (35)

در اين جمله مطالب مهمي حائز اهميت است:

الف:ما بايد نظام اسلامي را بدون نياز و وابستگي به قدرتهاي برتر دنيا سازماندهي کنيم که براي اين کار بايد از همه توان، دانش، تجربه، ظرفيت‌هاي فکري و اجرايي کشور استفاده کرد و به بهانه‌هاي مختلف، گروه گروه از فرزندان اين ملت را کنار نزد.

ب: الگو بايد اسلام ناب (پاک)باشد. اسلامي که با اجماع نظر متخصصان عالي آن فهميده مي‌شود.

ج: دوري از ريا، خدعه و فريب بايد در دستور کار و سرلوحه زندگي قرار گيرد. امام (ره) در وصيتنامه خود، راز بقاء انقلاب را اينگونه بيان فرموده است:

«رمز بقاء...همان رمز پيروزي است و رمز پيروزي را ملت مي‌داند...دو رکن اصلي آن: انگيزه الهي و مقصد عالي حکومت اسلامي...» (36)

خيلي جالب است که امام (ره) دانستن رمز پيروزي را به ملت نسبت مي‌دهد نه دولتمردان. شايد به خاطر اين باشد که با عوض شدن دولت‌ها سعي و تلاشي در جهت تعويض سياست‌ها و فرهنگ‌ها شکل مي‌گيرد اما همواره ذُکر و حافظه ملت، ياد و خاطره جان فشاني‌ها و توسل به قرآن و اهل البيت(ع) را فراموش نمي‌کند. همان عواملي که باعث پيروزي شان شد. به همين دليل ملت به انقلاب و اسلام نزديکتر است. و دولتمردان اگر مي‌خواهند از مردم عقب نباشند بايد چنين حرکتي را مشي خود قرار دهند. و تمام تلاششان را مصروف تقويت انگيزه الهي مردم کرده و اهداف عالي اسلام را بر مبناي آموزه‌هاي صحيح دين ترويج کنند. نه تند شوند و نه کند.نه دنبال تصوف باشند ونه تحجر. نه دنبال مقدس مآبي باشند و نه ولنگاري و...

11- تذکر به علما:

امام (ره) در ديدار با ائمه جمعه استان کرمان خطاب به آنان سه نکته را يادآور مي‌شوند:

«سعي کنيد وحدت را حفظ کنيد. وحدت بين خودتان، وحدت بين خودتان و مسئولين، و وحدت بين خودتان و مردم». (37)

در اين جمله کوتاه سه مطلب پر مغز وجود دارد:

يک: وحدت بين خود علما، که از اهميت بسيار برخوردار است. که متأسفانه گاهي اختلافات بين آنها به واسطه نفوذ بعض افراد نزديک به آنها صورت مي‌پذيرد. که در اکثر اين اختلافات معلوم شده است که آنها ذاتا با هم مشکلي ندارند اما اين وظيفه تفرقه ظاهرا بر عهده بعضي از حواريون! اين عزيزان است که بايد به اين مطلب بيشتر دقت بفرمايند...

دوم:وحدت بين علما و مسئولان اجرايي. با اين توضيح که نه بخطر مخالفت خطوط سياسي،آنها را سکه پول کرد و نه بخاطر همگرايي سياسي اشتباهات آنان را ناديده گرفت. همواره ديدبانان اميني براي مقام معظم رهبري و ولي فقيه باشند.

سوم:وحدت بين علما و مردم. قطعا از مردمي ترين نهادها، نهاد روحانيت است. و به دليل ارتباط تنگاتنگي که با همه اقشار مردم دارد، فاصله‌اي بين آنها و مردم نيست. امين مردم است و بايد مدافع حقوق مادي و معنوي مردم باشند. خداي ناکرده اگر روزي حضورشان بين مردم کم رنگ شد و يا حمايت آنها از دولتمردان از دايره حمايت از خادمان ملت فراتر رفت و به دايره حمايتهاي جناحي تبديل شد، اهداف انقلاب و طي طريق کشتي بزرگ انقلاب با طوفانهاي سهمگيني مواجه خواهد شد.

علما و حوزه‌هاي علميه پاسدار راستين اسلام ناب محمدي(ص) هستند. از خادمان ملت تشکر مي‌کنند اما در مورد آنها غلو نمي‌کنند. زيرا در طول تاريخ علماي شيعه صف شکن مبارزه با «غاليان» بوده‌اند.

ه: مباني وحدت از ساير نگاه‌ها:

1- مقام معظم رهبري:

«قرآن، ما را به وحدت توصيه کرده است. قرآن، ما را تهديد کرده است که اگر اتحاد و همبستگي خودتان را از دست بدهيد، آبرو و هويت و قدرت شما نابود خواهد شد». (38)

2- حضرت آيت الله فاضل لنکراني(ره):

«اين جانب به همه علما و دانشمندان و همه گروه‌ها و اقشار مذهبي و ديني توصيه مي‌نمايم که به شرايط اسلام در زمان معاصر توجه نمايند...». (39)

3- سيد محمد خاتمي:

«اتحاد ملي، زمينه مشارکت گسترده مردم را فراهم مي‌کند». (40)

4- سيد جمال‌الدين اسدآبادي:

«اميدوارم حاکم و سلطان همه ملتهاي مسلمان، تنها قرآن باشد. و عامل وحدت و يگانگي آنها، دين آنها باشد». (41)

اگر چه بحت وحدت و انسجام با يک مقاله و حتي چند کتاب، حقش اداء نمي‌شود اما ظريفان نيازبه مطول خواني ندارند و جاهلان نيز گوشي براي شنيدن ندارند.

اميد است اين مطلب مختصر از باب «مشت نمونه خروار» هديه‌اي باشد تحفه درويش به محضر همه مخاطبان فهيم و دوست داشتني مان.

تحقیق درباره بیابان2

بیابان یکی از اکوسیستمهای اصلی خشکی می‌باشد که از زمینهای بوته‌زاری تشکیل شده است که در آنها گیاهان بسیار پراکنده‌اند و بوسیله خاک لخت و شنی از هم جدامانده‌اند. بسیاری از بیابانها در مجاورت رشته کوهها واقع هستند.

اطلاعات اولیه

تمامی اکوسیستمهای کره زمین روی هم زیست کره را تشکیل می‌دهند و بخش فیزیکی این بزرگترین واحد اکولوژیک ، محیط زیست کره زمین است. این بخشفیزیکی خود از سه قسمت به هم پیوسته تشکیل شده است: قسمت آب یا آب کره ، قسمت خشکی یا سنگ کره و قسمت گازی یا هوا کره. از آنجا که تعداد اندکی از گونه‌ها می‌توانند بطور همیشگی در هوا بمانند، دو دسته زیستگاهها را زیستگاههای آبی و زیستگاههای خشکی تشکیل می‌دهند. این دو زیستگاه از استوا تا قطب و از چند هزار متر زیر سطح اقیانوس تا چند هزار متر بالای آن ادامه دارد.

محیطهای آبی به دو بخش اکوسیستم آب شیرین و اکوسیستم دریایی تقسیم می‌شوند. اکوسیستم‌های خشکی عموما بر پایه نوع و رستنی غالب در منطقه ، یعنی علف ، بوته و درخت از هم متمایز می‌شوند. اکوسیستمهای اصلی خشکی ، "بیوم" نامیده می‌شوند. تمامی اکوسیستم‌ها چه خشکی و چه آبی از اجتماعات زیستی ، تشکیل شده اند که در مراحل گوناگونی از رشد قرار دارند و هر یک فرایندی کم و بیش منظم را به سوی یک مرحله نهایی خود دوام که اوج اجتماع زیستی (Climax Community) است، می‌پیمایند. مراحل این گونه رشد پیشرونده ، توالی اکولوژیک (ecoligical succession) را شکل می‌دهد. توالی اکولوژیک در خشکیها تا حد زیادی زیر تاثیر اقلیم است.

مشخصات بیابان از نظر آب و هوا

بیابانها ، بیومهای خشکی هستند که بارندگی سالانه آنها از 250 میلیمتر کمتر است. بسیاری از بیابانها در مجاورت رشته کوههایی قرار دارند که هوا را روبه بالا می‌راند و در آنجا ، هوای سردتر ، بخار آب را سرد کرده و باران ایجاد می‌شود. سپس هوا رطوبت از دست داده به سوی منطقه مجاور حرکت کند و اقلیم بیابانها را بوجود می‌آْورد. مثلا توده‌های هوا که از اقیانوس اطلس به سواحل غربی ایالات متحده می‌رسد، غالبا مقدار زیادی بخار آب در خود دارد. همچنان که این توده هوا از رشته کوه "سیراکازاکاد" بالا می‌رود. بیشتر رطوبت آن به صورت باران فرو می‌ریزد.

بسیاری از مناطق غربی این رشته کوهها سالانه 200-150 میلی‌متر ، باران دریافت می‌کنند، اما مناطق بیابانی از شرق این دو رشته کوه گسترش می‌یابد و بیشتر ایالات ایداهو ویتا را در برمی‌گیرد. گاهی هوای مرطوب بطور غیر معمول به این مناطق خشک می‌رسد، اما معمولا این هوا فقط می‌تواند رگباری ایجاد کند. نظیر همین وضعیت را رشته کوههای البرز در قسمت شمال ایران بوجود آورده‌اند، که در نتیجه گیلان و مازندران مرطوب و بخش جنوبی البرز خشک مانده است.

جانوران و سازگاری آنها به خشکی

موجودات زنده بیابانی سازگاری زیادی نسبت به کمبود آب ، نشان می‌دهند. مثلا بسیاری از جانوران تنها در شبها به جستجوی غذا می‌روند و روزها را در سوراخهای زیرزمینی دور از نور مستقیم خورشید به استراحت می‌پردازند. روده و کلیه بسیاری حیوانات بیابانی مقدار زیادی آب را دوباره جذب می‌کند و در نتیجه مدفوع آنها کاملا بدون آب دفع می‌شود. جانوری مانند موش ، کانگورو که جونده‌ای در بیابانهای غربی ایالات متحده است. می‌تواند بطور نامعین بدون عرضه آشکار آب ، زندگی کند. توان جذب و نگهداری آب این جانور به حدی بالاست که می‌توانند آب مورد نیاز خود را از دانه‌هایی که غذای اصلیش را تشکیل می‌دهند، دریافت کند.گربه وحشی ، جانداری است که ویژه بسیاری از بیابانهاست.

گیاهان و سازگاری آنها به خشکی

سازگاری به خشکی در بین گیاهان بیابانی هم دیده می‌شود. بسیاری از گیاهان مانندکاکتوس مقدار زیادی آب را در هنگام بارندگی پراکنده می‌گیرند و در خود ذخیره می‌کنند. دیگر گیاهان ریشه‌هایی دارند که آب را از اعماق زیرزمین می‌گیرند. بعضی از آنها برگهای کوچک دارند، یا بوسیله کوتیکول مومی از هدر رفتن آب جلوگیری می‌کنند. برخی دیگر از گیاهان نیز بعد از بارندگی رشد و نمو سریع حاصل می‌کنند و دوره زندگیشان در چند روز کامل می‌شود. اگر چه چنین گیاهانی پس از پایان دوره باران به سرعت می‌میرند، اما دانه‌هایشان در حالت زندگی نهفته می‌مانند و همین که شرایط دوباره برای رشد سریع مناسب شد، جوانه می‌زنند.

خاک بیابان

خاکهای بیابان غالبا دارای مقدار زیادی مواد معدنی و نمک است، اما مواد آلی آن ناچیز است. بنابراین اگر برای تبدیل بیابان به زمینهای کشاورزی فقط آب به خاک اضافه شود، تلاشها با شکست روبرو می‌شود. مثلا در دهه 1950 میلیونها دلار برای افزایش محصولات غذایی، در آبیاری بیابانهای افغانستان ، خرج شد. بیابان برای یک دوره 2 ساله شکوفا شد. اما مواد غذایی اندک خاک را گیاهان رو به پایان رساندند و به سبب شوره گرفتن سطح خاک گیاهان از بین رفتند و دیگر هم گیاهی سبز نشد.

همچنان که در غرب ایالات متحده به اثبات رسیده می‌توان در آنجا که اتکا یکسره بر روشهای تخصصی نگهداری خاک و انتقال آب با لوله از چاهها و رودهای دور دست است، بیابانها را بارور ساخت. با این همه ، هزینه تغییر اکوسیستمها زیاد است، این کار خطرهای بالقوه‌ای دارد و نیازمند بررسی دقیق علمی است.

اقلیمهای بیابانی

اقلیمهای بیابانی که دارای بارندگی نامنظم و احتمالا گاهی بدون باران سالیانه هستند، شامل تقسیمات زیر است:

اقلیم بیابانی استوایی: بطور کلی گرم و فاقد فصول حرارتی متمایز که در آن روزها و شبها در تمام ایام منظم و به توالی یکدیگر هستند.

اقلیم بیابانی حاره: عموما گرم و دارای فصول حرارتی مشخص ، دارایفتوپریودیسم نامنظم تر از اقلیم بیابانی استوایی می‌باشد.

اقلیم بیابانی معتدل: دارای فصول حرارتی متمایز و فتوپریودیسم روزانه نامساوی و کاملا متمایز است.

علل ایجاد بیابانها

بطور کلی عوامل مختلفی موجب پیدایش مناطق خشک و بیابانی می‌شود. سه عامل مهم در ایجاد بیابانها عبارتند از:

گرم شدن زیاد منطقه بر اثر تابش خورشید

در منطقه بین المدارین (مدار راس السرطان و راس الجدی) به علت تابش عمود آفتاب بیشترین گرما دریافت می‌شود و بیشتر بیابانها نیز در این عرضهای جغرافیایی قرار دارند.

فشار زیاد جنب حاره‌ای

فشار هوا در همه عرضهای جغرافیایی یکسان نیست. وقتی در جایی فشار هوا کم باشد، هوا به علت سبکی بالا رفته و پس از سرد شدن در صورت وجود رطوبت کافی و سایر شرایط لازم موجب بارندگی می‌شود. هوای گرم و مرطوب استوایی پس از ایجاد بارش به اطراف مدار راس السرطان و راس الجدی ، حرکت می‌کند. اما به علت سنگین شدن و تراکم در عرضهای جغرافیایی مذکور فرو می‌نشیند و یک منطقه پر فشار بوجود می‌آورد. این توده هوا با از دست دادن رطوبت خود فرو می‌نشیند (نشست هوا) ، نتیجه این امر ، خشکی و گرمی هوا و صاف بودن آسمان در این مناطق می‌باشد.

جریانهای آب سرد ساحلی اقیانوسها

جریانهای سرد اقیانوسی که از قطب جنوب به سمت استوا حرکت می‌کنند. در برخی نقاط ساحلی به علت ایجاد هوای سرد و نشست هوا ، مانع ایجاد بارش در این نواحی می‌شوند. مانند بیابان "آرتاکاما" و "اریکا" در آمریکای جنوبی و بیابان"نامیب" در آفریقا.

انسان چگونه موجب گسترش بیابانها می‌شود؟

هر سرزمین توازن و ظرفیت معینی دارد. حال اگر میزان بهره وری بیشتر از توازن آن سرزمین باشد تعادل طبیعی به هم می‌خورد و زندگی گیاهی ، جانوری و انسانی در معرض خطر قرار می‌گیرد. نواحی خشک و نیمه خشک از نظر توان طبیعی بسیار ضعیف و حساس هستند. فعالیتهای انسانی نابخردانه توان این نواحی را به سرعت کاهش می‌دهد و موجب گسترش بیابانها می‌شود. بنابراین بیابان زایی فرایند تخریب زمین با تغییر منابع گیاهی ، خاک و ... است که فعالیت‌های انسان عامل مهم این تخریب محسوب می‌شود.

تحقیق درباره بار الکتریکی

مقدمه

اگر یک روز خشک و آفتابی روی قالی راه بروید، به محض این که دستتان با دستگیره فلزی تماس پیدا می‌کند، جرقه ایجاد می‌شود. و یا هنگام باریدن باران ،آذرخش و رعد و برق را بارها ملاحظه کرده‌ایم. تمام این موارد حاکی از این است که مقدار زیادی بار الکترونی در اجسام پیرامون ما و حتی در بدن ما ذخیره شده است. خنثی بودن غالب اشیا مشاهده‌ پذیر و قابل لمس جهان ، از لحاظ الکتریکی ، این واقعیت را تایید می‌کند که تمام اشیا حاوی تعداد زیادی بار الکتریکی مثبت و منفی هستند که چون تعداد این دو نوع بار الکتریکی یکسان است، لذا از نظر آثار خارجی کاملا اثر یکدیگر را بی‌اثر می‌کنند. فقط هنگامی که این توازن زیبای الکتریکی از بین برود، طبیعت آثار بارهای مثبت و منفی آشکار می‌شود. بنابراین زمانی که گفته می‌شود، جسمی باردار است، منظور این است که بار الکتریکی در جسم اندکی نامتوازن شده است.

یک آزمایش ساده

یک میله شیشه‌ای را در دست خود گرفته و با پارچه ابریشمی مالش دهید. عمل مالش سبب می‌شود که مقدار کمی بار الکتریکی از یک جسم به جسم دیگر منتقل شود، و لذا خنثایی الکتریکی آن دو به هم می‌خورد. حال اگر این میله باردار بوسیله یک رشته نخ از نقطه آویزان کنیم وسیله شیشه‌ای دیگری را که به صورت مشابهباردار شده است به این میله نزدیک کنیم، دو میله یکدیگر را می‌رانند. اما اگر یکمیله پلاستیکی را که با یک پوست خز باردار شده است به این میله نزدیک کنیم، در این صورت میله پلاستیکی انتهای باردار میله شیشه‌ای آویزان شده را جذب می‌کند.

بنابراین نتیجه می‌گیریم که دو نوع بار الکتریکی وجود دارد. یک نوع از آن ، یعنی بار الکتریکی که روی شیشه مالش داده شده ایجاد می‌شود را بار مثبت و نوع دیگر ، یعنی بار الکتریکی ایجاد شده روی میله بار منفی می‌نامیم همچنین نتیجه می‌گیریم که بارهای الکتریکی همنام یکدیگر را دفع می‌کنند و برعکس بارهای الکتریکیغیر همنام همدیگر را جذب می‌کنند.

تاریخچه انتخاب نامهای مثبت و منفی

انتخاب نامهای مثبت و منفی برای بارهای الکتریکی مربوط به بنجامین فرانکلین(Benjamin Franklin) است. او علاوه بر کارهای بزرگی که انجام داد، دانشمندی با شهرت بین المللی بود. فرانکلین واژه‌های بار و باتری را وارد فرهنگ الکتریسیته کرد. بنابراین به رسم احترام شاید بد نباشد که ، هرگاه باتری ماشین حسابمان خالی می‌شود و ما در حین تعویض باتری علامتهای + و – را روی باتری مشاهده می‌کنیم، که نشان دهنده قطبهای مثبت و منفی باتری هستند، به یاد فرانکلین این دانشمند بزرگ عالم فیزیک بیافتیم. 

بررسی کمی نیروی موجود میان ، بارهای الکتریکی

در مبحث الکترواستاتیک که بارهای الکتریکی ساکن و یا با سرعت فوق العاده کم مورد بحث قرار می‌گیرد، نیروهایی که بارهای الکتریکی هم‌نام و غیر هم‌نام به یکدیگر وارد می‌کنند توسط قانون کولن مورد بررسی قرار می‌گیرد. با استفاده از این قانون می‌توان علاوه بر مقدار این نیروها ، نوع آنها را از لحاظ جاذبه یا دافعه بودن مشخص نمود.

کاربرد نیروهای الکتریکی بین اجسام باردار

نیروهای الکتریکی موجود بین اجسام باردار در صنعت کاربردهای زیادی دارند، که از آن جمله می‌توان به رنگ افشانی الکتروستاتیکی ، گردنشانی ، دود گیری ، مرکب پاشی چاپگرها و فتوکپی اشاره کرد. به عنوان مثال در یک دستگاه فتوکپیدانه‌های حامل ماشین با ذرات گرد سیاه رنگی که تونر نام دارد، پوشیده می‌شوند. این ذرات بوسیله نیروهای الکتروستاتیکی به دانه حامل می‌چسبند.

ذرات با بار منفی تونر ، سرانجام از دانه‌های حاملشان جدا می‌شوند. جذب این ذرات توسط تصویر با بار مثبت متن مورد نسخه برداری ، که بر روی یک غلتک چرخان قرار دارد، صورت می‌گیرد. آنگاه ورقه کاغذ باردار ذرات تونر را روی غلتک جذب می‌کند و بعد از پخته شدن و نشستن ذرات بر روی کاغذ ، کپی مورد نظر به دست می‌آید.

قانون بقای بار الکتریکی

یک توپ را با میله پلاستیکی و دیگر را میله شیشه‌ای باردار کنید سپس آنها را به هم بچسبانید. گاهی دوبار ناپدید می‌شوند و همدیگر را از بین می‌برند. برای بیان این مساله می‌توان از یک قانون ریاضی مبنی بر اینکه اگر حاصل جمع دو کمیت صفر شود، یکی از آن دو مثبت و دیگری منفی است، استفاده نمود. طبق قرارداد به میله پلاستیکی را بار منفی و میله شیشه‌ای را بار مثبت نسبت داده‌اند.

بیان ساده ای از قانون بقای بار

وقتی که یک میله پلاستیکی را با خز مالش می‌دهیم، میله بار منفی و خز بار مثبت پیدا می‌کند. آزمایش را با دو جسم خنثی شروع می‌کنیم، یعنی مجموع بار آن دو برابر صفر است. بعد از مالش دادن ، یکی بار مثبت و دیگری بار منفی می‌یابد که باز هم بار کل برابر صفر می‌شود. همچنین وقتی میله‌ای بار مثبت بیابد، بار جسم پلاستیکی که میله شیشه‌ای را با آن مالش می‌دهیم منفی می‌شود.

هیچ کس نمی تواند یکی از این دو بار را خلق کند، بدون آنکه همزمان دیگری را نیز تولید کرده باشد در یک چنین فرایندی مقدار کل بار تغییر نمی‌کند. این مطلب بیانگر قانون بقای بار الکتریکی است. این قانون همانند قوانین پایستگی جرم و انرژی ، اندازه حرکت خطی ، اندازه حرکت زاویه ای و ... در فیزیک یک قانون بنیادی است.

قانون بقای بار الکتریکی در اتم

همه اجسام دارای ذراتی با بار الکتریکی مثبت و منفی هستند. این ذرات هماناتمهایی هستند که جهان مادی را می‌سازند. ابعاد این اتمها از مرتبه آنگستروم است. چندین میلیون از این اتمها ، در کنار هم ، چیزی در حدود یک نقطه نمایان می‌شوند. هر اتم از لحاظ بار الکتریکی خنثی است، زیرا به تعداد مساوی بار مثبت و منفی دارد. بار مثبت اتم و تقریبا تمامی جرم آن ، در مرکز آن ، یعنی در هستهمتمرکز شده است. ابعاد هسته ده هزار برابر کوچکتر از ابعاد کل اتم است. هسته یک خوشه محکم به هم چسبیده متشکل از دو نوع ذره پروتونها و نوترونهاست.

تراکم جرم در این ذرات غیر قابل تصور است. یک تفاوت مهم بین پروتونها و نوترونها این است که پروتونها دارای بار الکتریکی مثبت بوده ولی نوترونها از نظر بار الکتریکی خنثی هستند. تعداد پروتونها هسته ، عنصر شیمیایی را که هسته به آن تعلق دارد، مشخص می‌کند، با این حال قسمت اعظم فضای اتم خالی است، در ناحیه اطراف هسته تعدادی ذره با بار الکتریکی منفی به نام الکترون وجود دارد. جرم الکترون کم است، اما بار آن منفی و مقدارش برابر مقدار بار روی پروتون است. از اینرو در یک اتم خنثی تعداد الکترونها در فضای اطراف هسته درست برابر تعداد پروتونها در داخل هسته است. الکترونها توسط نیروی جاذبه الکتریکیدر نزدیکی هسته به آن مقید می‌شوند.

مبادله بار و قانون بقای بار الکتریکی

گاهی یک تماس ساده میان اجسام ممکن است باعث شود که تعدادی الکترون از یک جسم به جسم دیگر منتقل شود. وقتی میله پلاستیکی با خز مالش داده می‌شود، برخی الکترونها از خز به میله پلاستیکی منتقل می‌شوند. ممکن است تعداد الکترونهایی که به میله پلاستیکی منتقل می‌شوند، در حدود 10⁹ باشد که ظاهرا زیاد است. تعداد کل الکترونهای موجود در میله پلاستیکی در حدود 10²⁴ است. 

در فلزات بستگی الکترونها به هسته ضعیف است و الکترونها می‌توانند آزادانه در داخل ماده حرکت کنند. چون بار به راحتی در داخل میله فلزی به هم وصل نماییم، هر دو کره خنثی می‌شوند. ماده ای که بار الکتریکی را از خود عبور می‌دهد رسانا نامیده می‌شود. در جامدات ، فقط الکترونها می‌توانند حرکت کنند. اما محلول الکترولیت ، آب شور یا گاز داخل لامپ فلوئورسانس رساناهای بسیار خوبی هستند. زیرا حاملین بار مثبت و منفی هردو تحت تاثیر نیروی الکتریکی می‌توانند آزادانه حرکت کنند. در تمام فرایندهای مبادله بار و انتقالات اخیر قانون بقای بار الکترکی به دقت ملاحظه می‌شود. به عبارتی نحوه مبادله بار به توسط قانون بقای بار صورت می‌گیرد. در واکنشهای شیمیایی این قانون همانند قانون بقای جرم ظاهر می شود و واکنش را از نظر الکتریکی مجاز می داند که در طرفین واکنش مجموع بارهای الکتریکی برابر باشند.