نقش هنر نمایش در ثبت و اشاعه ارزش های دفاع مقدس

دکتر مجید سرسنگی معتقد است:فرایند خلق ساختار متناسب برای انعکاس ارزش های دفاع مقدس توسط تئاتر، شکل نگرفته یا دستکم به کندی عمل کرده است.

به گزارش گروه فرهنگ و هنر "مهر"، دکتر مجید سرسنگی  استادیارگروه آموزشی هنرهای نمایشی دانشکده های هنرهای زیبا - دانشگاه تهران با ارائه مقالهای با بیان مطلب فوق به تحلیل و بررسی علمی وضعیت تئاتر دفاع مقدس پرداخته است .بهدلیل اهمیت موضوع و تامل و تعمق این پژوهشگر در این زمینه گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری "مهر" مقاله مزبور را بطور کامل منتشر می کند.

جنگ جزومعدود پدیده های زندگی بشری است که بخش قابل توجهی ازتاریخ - وحتی پیش تاریخ - زندگی انسان را به خود اختصاص داده است . خاصیت لابیرنت گونه یاین پدیده وتاثیرشگرف آن برهمه ی شئونات زندگی بشرموجب آن شده است که اندیشیدن بهآن، چه پیش ازوقوع ، چه درهنگام وقوع وچه پس ازخاتمه، جزودغدغه های اساسی انسانهاییباشد که مستقیم یا غیرمستقیم با جنگ روبروهستند .

هرچند پدیده ی جنگ موجب برانگیختن عکس العمل همه ی افراد جامعه میشود اما طبیعی است که میزان این برانگیختگی دربین هنرمندان بیشترازسایراقشارباشد . انبوه آثارهنری خلق شده براساس جنگ، گواه خوبی براین مدعا است که اندیشه وخلاقیتهنرمند مرزهای محدود جغرافیای جنگ را به قلمرو نامحدود روح انسانها پیوند می زندوتصویری دیگرازآن را برپرده ی تاریخ نقش می زند ، تصویری که گاه دهشتناک تر، سهمگینتروتاثیرگذارترازواقعیت کالبدی جنگ است .

دکتر مجید سر سنگی

هنردفاع مقدس نسبت به هنرمتداول جنگ درفرهنگهای غیرایرانی - اسلامی کاربردی وسیع تر و ژرف ترازخود به نمایش می گذارد ، چرا که ازیک سو ثبتکننده ی یک واقعه تاریخی بوده و ازیک سومنعکس کننده ی زشتی ها وزیبائی های آن استودرعین حال اشاعه دهنده ی ارزش های منحصربه فردی است که می تواند به عنوان الگویتمام عیارفرهنگی انسانی وملکوتی ،شالوده روابط میان انسان عصرحاضررا با خود جامعهودنیای ماوراء الطبیعه دگرگون سازد .دراین میان هنرنمایش - که موضوع اصلی این مقالهاست - به جهت  شباهت تحسین برانگیزماهیت خود با زندگی وکیفیت سحرآمیزارتباطبا مخاطب قادراست با خلق دوباره ی لحظات ، فضا وشخصیتهای دفاع مقدس سهم بسزائیدراشاعه ی ارزش های این دفاع جاودانه شده درتاریخ بشریت ایفا کند.

کید واژه ها : نمایش دفاع مقدس ، تئاتردفاع مقدس ، تئاترجنگ ،ارزشهای دفاع مقدس ، هنرجنگ ، نمایش وجامعه

مقدمه :

جنگ یکی ازمعدود مقولاتی است که درطول تاریخ نمایش، دستمایه یهنرمندان برای  خلق آثاری ارزشمند وماندگارشده است . درکشورما نیزبا وقوع جنگتحمیلی ، آثارنمایشی زیادی دررابطه با دفاع مقدس نوشته یا اجرا شده است .

سئوالات اساسی که این مقاله درپی یافتن پاسخ برای آنها استعبارتند از: "آیا هنرتئاترمی تواند حامل ارزش های دفاع مقدس باشد ؟" ونیزاینکه" چهمعیارها واصولی موجب خلق نمایشنامه یا نمایشی می شود که قابلیت اشاعه ی ارزش هایدفاع مقدس را دارد؟"

روش تحقیق :

این تحقیق به روش کتابخانه ای وبا استفاده ازمنابع مکتوب مربوط بهدفاع مقدس وتئاتردفاع مقدس انجام شده است .بخش هایی ازتحقیق حاضربا بررسی نمایشنامهها ونمایش های تولید شده دررابطه با دفاع مقدس ونیزبرمبنای مشاهدات وتجارب نگارندهدراین خصوص شکل گرفته است .

رابطه ی دوسویه هنرنمایش واجتماع

هنررا - درمعنای عام آن - می توان انعکاس چالشهای همه جانبه جامعهازطریق فرایند تولید خلاقانه ی هنرمند نامید .این تعریف به آن معنا است کهکارهنرمند ، فارغ ازشیوه وسبکی که برای ارائه اثرخود برمی گزیند ، برمبنای جریانزندگی ودغدغه های بشربنیان نهاده می شود. ازاین منظر، می توان تاثیررخدادهایاجتماعی را برخلق آثارهنری مهم وقابل تامل توصیف کرد. رخدادهای مورد اشاره طیفوسیعی ازمسایل اجتماعی را شامل می شوند ، ازیک اتفاق ساده ی محلی تا وقایعی کهتاثیرآنها ازیک محدوده ی زمانی ومکانی خاص فراتررفته وتاریخ زندگی انسان را دستخوشفرازونشیبهای عمده می سازند .

ویلیام جی گریس معتقد است که هنروادبیات منعکس کننده ی شکل ویژه یزندگانی وفرهنگ هرجامعه هستند . به عقیده ی اوهنرنوعی کارفرهنگی واجتماعی است کهدرآن مسیرکمال یابنده ی ادراکات فرد وتحول اجتماع منعکس می شود . او ژرف اندیشیدریک اثرهنری را به خاستگاهی تعبیرمی کند که می تواند موجب حرکت یا جنبشی شود کهدرسرنوشت افراد دیگرتاثیربگذارد .( گریس ، 1965)

هرچند ویژگی تاثیرپذیری ازرخدادهای اجتماعی منحصربه یک یا چند شکلهنری خاص نبوده ودرتمامی اشکال هنری متجلی می شود اما ، دربرخی ازهنرها جلوه یبیشتری را داشته وبه عبارت دیگرفرصت نمود پررنگ تری را می یابد . هنرنمایش ازجمله یاین هنرها است که شاید بیش ازسایراشکال هنری با رویکردی متقابل ودوسویه ،هم به شدتازجریان سیال حیات اجتماعی متاثرمی شود وهم براین جریان تاثیراتی شگرف می گذارد. ( هارتئول ،1985)

بنابراین می توان چنین اظهارکرد که نمایش هنری به شدت اجتماعیاست که درمیان سایرهنرها ازویژگی تاثیروتاثرمتقابل با اجتماع وفرایندهای اجتماعیبرخورداراست .

این را که متمایز کننده ی هنرنمایش با دیگرهنرها است ، می توان بهچند عامل اساسی نسبت داد . اجرای زنده وجود تماشاگرفعال که بیشتردرحکم مشارکت کنندهاست تا نظاره گر، مشابهت های فراوان با زندگی جاری انسان وسخن گفتن باتماشاگرازطریق گفتگوهای نمایشی وامکان تاثیرگذاری تماشاگربراجرا یا به عبارتی وجودیک رابطه ی سه سویه دریک اجرای تئاتر، ازجمله ی مهمترین این عوامل هستند .

بن هانسون ( Ben jonson) درکلامی موجزشباهت نمایش وزندگی را تحتعنوان این که همه ی زندگی ما مانند یک نمایش است بیان می کند ، نمایشی که هرفرد بافراموش کردن خود ازتاثیردیگری دررنج است وگرچه بیشترافراد باید بازیگراین نمایشباشند ، برخی نیزباید درنقش تماشاگرظاهرشوند . (برنز، 1972) مارش کسدی ( Marsh Cassady) درتوضیح تمایزتئاتربا دیگرهنرها ازمنظرنزدیکی با زندگی انسان چنین مینویسد:

" تئاتردرنسبتی غیرقابل قیاس با دیگرهنرها ، ازنقطه نظرسخن گفتنبا مخاطب بسیارخاص و ویژه عمل می کند . درتئاترارتباط کلامی با تماشاگر، درقالبگفتگو( Dialogue) ازاهمیت بیشتری برخورداراست اگرآنرا درمقابل شیوه ارائه زندگی رویصحنه ی نمایش است . همه ی عوامل یک اجرا ، ازنویسنده گرفته تا کارگردان، بازیگران ،طراحان وسایرین ، می کوشند تا به این زندگی شکل دهند" .( کسدی ،5-1997،6)

درمیان وقایعی که یک جامعه را متاثرازخود می سازند، جنگ ازاهمیتخاصی برخورداراست .پیچیدگی های خاص جنگ ومیزان تاثیری که برزندگی انسانها می گذارد، این پدیده های اجتماعی را که مورد تجربه بشر، ازبدوی ترین تا مدرن ترین نوع آن ،بوده است به عنوان واقعه ای منحصربفرد معرفی می کند . سرتاسرتاریخ بشرنقش گرفتهازجنگلهای مختلفی است که با انگیزه ها ، طرفین ، قلمروجغرافیایی ، شکل ونتایجمتفاوت رخ داده ونه تنها درزمان وقوع ، بلکه تا نسلها بعد زندگی انسان را دستخوشتغییروتحولات بسیارساخته اند.

به طورطبیعی جنگ برفرهنگ وهنرجوامع نیز، مانند سایرارکان جامعهمانند سیاست واقتصاد ، تاثیرمی گذارد، تاثیری که شاید به لحاظ ویژگیهای فرهنگوماندگاری آن درژرفای اعتقادات وباورهای یک جامعه ی انسانی بسیارعمیقترازسایرتاثیرات آن است . درطول سالیان درازی که اززندگی بشرمی گذرد ، براساس موضوعجنگ آثارهنری فراوانی خلق وارایه شده است . به عبارت دیگر،پدیده ی جنگ نقشی مستقیمدرخلق تعداد کثیری ازآثارهنری ارزشمند توسط هنرمندان کشورهای مختلف شده وطبقه بندیجدیدی را درحوزه ی فرهنگ ایجاد کرده است که اصطلاحا " هنروادبیات جنگ " نامیده میشود .

همان طورکه پیش ازاین گفته شد ، هنرنمایش - یا درمعنای خاص ترآنتئاتر- بیش ازسایرهنرها قابلیت تطبیق با مسایل اجتماعی راداشته وبصورتی متمایزنسبتبه فرایندهای اجتماعی عکس العمل نشان می دهد . پس بی راه نیست اگربگوییم که بخشقابل توجهی از آراء هنرمندان - وحتی فلاسفه وجامعه شناسان - دررابطه با زوایایگوناگون جنگ ، با استفاده از"تئاتر" ثبت وجاودانه شده است .

به گزارش "مهر"، اگرنگاهی گذرابه تاریخ تئاترجهان داشته باشیم ،به نمونه های بسیاری برخواهیم خورد که طی آن موضوع جنگ دستمایه ی خلق یکتئاترقرارگرفته است . صرف نظرازموضوع جنگ درنمایش های آیینی پیش ازتاریخ ونیزجنگهایمربوط به خدایان واساطیردرتمدنهای کهن مانند مصر، این رویکرد، یعنی استفاده ازموضوعجنگ درتئاتر، قابل اشاره درتراژدیها وحتی کمدیهای تئاتریونان باستان ودیگردورانتاریخ تئاترتاعصرحاضرمی باشد ( نمایشنامه هایی چون : خانه ی محزون The Heartbreak House ) واسلحه وانسان ( The Arms and The Man ) اثربرنارد شاو( Shaw B.) ننهدلاور( Mother  Courage) اثربرشت ( Brecht B.) بسیاری ازنمایشنامه های تاریخیشکسپیر( Shakespeare w.) با خشم به واپس بنگر( Look Back in Anger) اثرجان آزبرن ( John Osborn ) تمام پسران من ( All My Sons) اثرآرتورمیلز( Arthur Millet) لیر( Lear) اثرادوارد بوند (Edward Bond ) پسرویتسلو ( The Winslow Foy) اثرترنس رتیگان ( Terence Rettigan ) جزیره ی قدرتمندان ( The Island of Mignty) اثرمشترک مارگارتدارسی ( Margaret Darcy ) وجان آردن ( John Arden ) ودراوج مسرت( Cloud Nine ) اثرکریل چرجیل ( Cary Churchill) همگی به نوعی متاثرازپدیده ی جنگ نوشته شده وکوششکرده اند تا تاثیرجنگ را اززاویه ای خاص وبا دیدن هنرمندانه برزندگی بشرنشان دهند .

دریک نگاه کلی ، هرجنگ بزرگ وحتی کوچک ومحلی ،برای هنرمندان تئاتربهانه ای بوده است تا آنها نقطه نظرات ، دیدگاه ها وقضاوت های خودرا نسبت به آن جنگخاص یا جنگ عام وجهان شمول ابرازکنند

عمده ترین ویژگی این نوع تئاتر، نگاه عینی ، ملموس وموشکافانه بهانسان درموقعیتهای جنگ وپس ازآن است .درآلمان ، نویسندگانی چون "بل " ، "دیتریش " و" سمون " پدیده ی نازیسم را چنان به انتقاد گرفتند که گویی چهره ی کریه وجهانیقدرت طلبی را درهرزمان ومکان بررسی کرده اند . درفرانسه ، انگلیس ، ایرلندودیگرکشورها نیزکردارانسانها ووضعیت حاد جنگها بادقت  وتامل بررسی شد.( الوند1382،90)

دریک تقسیم بندی عام این نمایشنامه ها را می توان به دودسته تفکیککرد، نمایشنامه هایی که به ویژگی مثبت جنگ مانند: مقاومت ، شجاعت ، ازخود گذشتگیوسازندگی اشاره دارند ونمایشنامه هایی که نکات منفی جنگ مانند : ویرانی ، تجاوز،فساد ونسل کشی رامورد توجه قرارمی دهند .

همچنین این نمایشنامه ها را می توان ازنقطه نظرپرداختن مستقیم بهجنگ یا توجه به مسایل حاشیه ای وتبعاتی جنگ ازهم متمایزکرد وبالاخره نکته آخراینکه، به علت محدودیتهای فنی تئاتر( به طورمثال نسبت به سینما ) برخورد با مقوله یجنگ درتئاتربیشترازرویکرد فیزیکی وتلاش برای نشان دادن صحنه های درگیری به حوزه یاندیشه وحقیقت پنهان جنگ روی آورده است - که البته بیش ازاینکه نقطه ضعفی برای اینهنر محسوب شود ، ویژگی ممتازآن را نسبت به پرداخت ظاهری ومتکی برعملهای هیجانآوربرخی فیلم سینمایی نشان می دهد ، هرچند که درحوزه ی سینما نیزفیلم های ارزشمنددررابطه با جنگ کم نیستند .

تئاتردفاع مقدس و هنرنمایش درایران

به گزارش "مهر"، پیش ازآنکه به چند وچون ثبت واشاعه ی ارزش هایدفاع مقدس توسط هنرنمایش درایران بپردازیم لازم می بینم مختصری درباره ی تاثیردفاعمقدس برهنرنمایش درایران سخن گفته شود. همانگونه که قبلا گفته شد ، جنگ عاملیموثردرعکس العمل خلاقانه تئاتراست . درمورد دفاع مقدس نیزاین امرقابل مصداق است. باشروع دفاع مقدس درکشوری که هنوزدرحال گذر ازتجربه ی بزرگ وبی بدیل بزرگترین وسرنوشتسازترین انقلاب جهان بود ، توجه هنرمندان - یا به عبارت درست تر، بخشی ازهنرمندان - به این واقعه ی مهم جلب شد . ایرانیان درطول تاریخ خود جنگهای بسیاری را تجربه کردهبودند اما این جنگ تحقیقا تفاوتهایی اساسی با دیگرکارزارهای این سرزمین داشت.جنگحاضرکه ازهمان ابتدا دفاع مقدس نام گرفت، دفاع ازآرمانها وارزش هایی بود که مردم رابرای نیل به آنها به انقلابی فراگیرواداشته بود . این جنگ درکنارهدف مقابله با دشمنوبازپس گیری بخشهایی ازکشورکه دراوایل شروع درگیری به اشغال دشمن درآمده بود هدفمهمتری را دنبال می کرد؛ حراست ازآرمانهای انقلاب ، پاسداری ازارزش های دینیوشکوفایی فرهنگی که ریشه درقیام کربلا داشت ." ازاین روحماسه ی دفاع مقدس را بایدبه تمامی ازآن مردم وباورهای عمیق قلبی ودینی آنها دانست." ( الوند ، 1382،79)

تفاوتهای اساسی این دفاع مقدس با جنگهای متداول دنیا باعث شد کهنوع نگرش هنرمندان نیزبه این موضوع متفاوت ازنمونه های خارجی بوده وآثارخلق شدهدراین راستا - حداقل درسالهای اولیه جنگ - با ارزش هایی تطبیق داشته باشند که عبارت " دفاع مقدس " حول محورآنها شکل گرفته بود.

هرچند به طورطبیعی تئاترنیزدرکنارسایرهنرها نسبت به این پدیده یمهم عکس العمل نشان داد وتعدادی نمایش دراشکال وقالبهای مختلف پیرامون مسایل مربوطبه دفاع مقدس ، چه درمناطق جنگی وچه درمناطق دورترازجنگ ، به روی صحنه رفتونیزاگرچه تعدادی جشنواره ویادواره با هدف اجرای نمایش های دفاع مقدس برگزارشد ،اما درقیاس با عظمت جنگ ونیزنسبت به اهمیت داخلی وخارجی آن ، حرکت نمایش کشوردراینخصوص ، چه ازنظرکمی وچه ازنظرکیفی ، انتظارات لازم را برآورده نمی کند.

فقط درده دوره ی جشنواره ی سراسری دفاع مقدس بیش ازسیصد وپنجاهنمایش اجرا شده است . اگرچه دراین جشنواره ها ما نمایش های درخورتوجهی می بینیم ،اما به اعتراف خود برگزارکنندگان ، منتقدان ، هنرمندان ونویسندگانی که خود دراینعرصه تجربیاتی داشته اند ، تئاترجنگ هنوزنتوانسته است به جایگاه درخور شان خود دستپیدا کند وبرتئاترکشورتاثیربگذارد ، چیزی که ازآن انتظارمی رفت ومی رود .( دریانورد ، 1383،9)

برای این کم توفیقی دلایل متعددی رامی توان برشمرد.شاید مهمتریناین عوامل عبارت باشند از:

1. نبود پایه نظری برای این تئاتردرکشوروعدم آشنایی هنرمندانتئاتربا قواعد تئاترجنگ که می تواند متضمن اجرایی مخاطب پسند ومتکی برمعیارهای هنریباشد .

2. برخی ازکسانی که به اجرای اینگونه آثارمی پرداختند فاقد اطلاعودرک صحیح ازماهیت وکارویژه تئاتربودند ، وازسوی دیگرعدهای ازهنرمندان حرفه ایتئاتردرحالی به خلق آثاری درزمینه ی دفاع مقدس مبادرت می کردند که یا با جنگ ،خصوصیات آن وارزش های اصیل دفاع مقدس بیگانه بودند ، یا لااقل دراین زمینهازاطلاعات کافی بهره مند نبودند .

3. تعدادی ازآثاربه تقلید ازتئاترجنگ درسایرکشورها خلق می شد کهطبیعتا به علت تفاوتهای عمده بین جنگ های پیشین درسایرکشورها ودفاع مقدس درایراننمی توانست انتظارات مخاطبین خود را برآورده کرده وحامل ارزش هایی باشد کهازتئاتردفاع مقدس انتظارمی رفت.

4. مرزبندی افراطی بین هنرمندان باعث شده بود که اساسا قشریازهنرمندان خود را ملزم به پرداختن جدی به تئاتردفاع مقدس ندانند.

5. فقدان یک جریان نقادی علمی واصلاح گرموجب آن شده بود که مجالیبرای قضاوت صحیح درمورد آثارمورد نظرپدید نیامده ودرنتیجه هراثرمبنای تجربی برایدیگرآثارقرارنگیرد .

6. پراکندگی تولیدات ونیزجشنواره های مربوط ازتبدیل رویکردتئاتردفاع مقدس به یک جریان مدام وفزاینده جلوگیری می کرد.

7. کم توجهی به فرایند رشد جریان ادبیات نمایشی دفاع مقدس موجبناپایداری ساختاراین تئاترمی شد. ساختاری که درکشورما نه تنها دراین حوزه ، بلکهدرسایرحوزه ها هم هنوز" متن محور" است .

8. نگاه بیش ازحد دولتی ، هم درزمینه  سیاستگزاری وهم درزمینهتولید ، امکان نفوذ اشتیاق به پرداختن به این مقوله را در بافت غیردولتی ضعیف کردهبود.

9. درخود بخش دولتی - یا بهتربگوییم : حکومتی - هم وجود نهادهاودستگاه هایی که یا به صورت موازی ویا درشکل غیرمتعارف آن ، به صورت فعالیتهایمتقابل وخنثی کننده به این امرمی پرداختند ، مزید برعلت بودند .

با همه این اوصاف وعلی رغم همه ی کاستی ها ، درطول هشت سال دفاعمقدس ودردوران پس ازجنگ تا کنون تعداد بسیاری نمایشنامه ، تئاتروجشنواره با مضموندفاع مقدس ارایه شده است که برخی ازآنها هم به لحاظ محتوا وهم به لحاظ تکنیک قابلتامل بوده وبا توجه به استقبال وتوجه مخاطبان - هم ازقشرتماشاگران عادی وهم ازطیفمخاطبان خاص - می توان به آنها عنوان " تئاتردفاع مقدس " را اطلاق کرد ونیزآنها را " حامل ارزش های دفاع مقدس " دانست .

تئاتر،حامل ارزش های دفاع مقدس

همانگونه که قبلا نیزگفته شد ، ازجهات مختلف می توان تفاوتهاییاساسی را بین تئاترجنگ درسایرکشورها -  وبویژه کشورهای غربی - وتئاتردفاع مقدسدرایران قایل شد. آنچنان که حسین فرخی اظهارمی کند ، " آنچه درتئاترجنگی غرب مدنظراست به هیچ وجه نزدیکی ومشابهتی با تئاتردفاع مقدس دردوران هشت ساله ی جنگ عراقبا ایران وپس ازآن ندارد... در تئاترغرب تاثیرات جنگ ، عمدتا درنفی مطلق مقوله ایاست به نام جنگ ونتیجه اش نیزیک نوع سردرگمی ، به پوچی رسیدن وهمه چیزرا سیاهقلمداد کردن بوده است." ( فرخی 27،1382-28 ) این محقق همچنین این دونوع تئاتر را کههردودرپرداختن به مقوله ی جنگ دارای اشتراک هستند ، کاملا متضاد می داند .( فرخی ، 1382)

به گزارش  "مهر"، بررسی نمایشنامه ها وتئاترهایی که درغرب بامضمون جنگ تولید شده اند وقیاس آنها با نمایشنامه ها وتئاترهای دفاع مقدس - درحداطلاع ومشاهدات نگارنده - معترف به این واقعیت است که نمی توان به طورمطلق ایندونوع تئاتررا متضاد یکدیگردانست. عناصربسیاری درتئاترجنگ - ازنوع غربی - وتئاتردفاع مقدس وجود دارد که متضمن شباهت بین این دوتئاتراست.

رویارویی حق وباطل ،صحه گذاری برنقش مخرب جنگ درجامعه ، وجود قهرمانان آرمان خواه ، صلح طلبی ومذمتقدرت هایی که حیات خود را درمیان فضای آشوب زده جنگ می دانند ، ازجمله ی اینعناصرهستند که کم وبیش درهرتئاتری که به موضوع جنگ می پردازد قابل شناسایی هستند - البته درتکمیل این ادعا باید تاثیربدیهی تفاوت های فرهنگی جوامع رانیزازنظردورنداشت .

نکته ی مهم دردست یافتن به تفاوت یا تفاوت اساسی این دونوعتئاتردردل این واقعیت نهفته است که برای نیل به این مقصود باید درپی فهم تفاوتی بودکه بین حماسه ی هشت سال دفاع مقدس مردم ایران دربرابرتجاوزرژیم بعث عراقوسایرحامیانش با جنگ های دیگر وجود دارد. با درک درست ازتفاوت این جنگ ها وویژگیهایی که دفاع مقدس را ازسایردرگیری های قومی ، منطقه ای وبین المللی متمایزمی کند ،قادرخواهیم بود تا تعریفی صحیح ازتئاتردفاع مقدس وتفاوت آن با تئاترجنگدردیگرکشورها ارایه کنیم .

دفاع مقدس - برای مردم کشورما - تنها یک دفاع معمولی دربرابریکتجاوزمعمولی نبود . بلکه ایستادگی تمام عیاری بود که به مفاهیم برخاسته ازقرنهامظلومیت اسلام وتشیع دربرابرتهاجم همه جانبه تفکردین ستیزی معنا می بخشید . دریکچنین بینشی است که " کشتن " و" کشته شدن " تفاوتی پیدا نمی کند. این هردو وظیفه ایاست که درقاموس ادای تکلیف ، یک معنا بیشترندارد. رزمنده ی ایرانی هم مانند سربازیکه درمقابل نازی ها به نبرد مشغول است، صلح اندیش است . اما مفهوم صلح وآرامش برایاورنگی دیگردارد.( جعفریان ، 1368)

درجبهه ی دفاع مقدس نگاه به جنگ ، نگاه به میدان آزمایش الهی است، وبه همین خاطر، شیرینی بودن درمعرکه  امتحانی که ِپیروزی درآن می تواند کمالوسعادت انسان را به همراه داشته باشد ، برکراهت چهره  جنگ توقف پیدا می کند . دراینورطه جنگیدن برای خاک دردرجه ی دوم اهمیت قرارمی گیرد ونتیجه ی جنگ اهمیت خود راازدست می دهد چرا که دردفاع مقدس ، " پیروزی " و" شکست " نیزیک معنا را دارد : ادایتکلیفی که مفهوم آن سربلند بیرون آمدن ازعرصه ی آزمایش الهی است.

به این ترتیب ، بینش ایدئولوژیک نسبت به جنگ جایگزین سایردیدگاههای رایج مادی شده وهاله ای ازتقدس گرد این دفاع مقدس را فرا می گیرد . عناصرونشانههای آشنای مذهبی وارد عرصه ی عمل شده وپیوند این جنگ را با ارزش های دینی تضمین میکنند . دریک چنین نگرشی مذهبی ، شبیه سازی جنگ با خاطرات دینی جامعه رونق می یابد . داستان کربلا وواقعه ی عاشورا ترجیح بند ضرب آهنگ جنگ شده وبا گره خوردن مجدد گذشتهوحال ، تاریخ تشیع امتداد می یابد . رزمندگان خردسال با حضرت علی اصغر(ع )،سالمندان میدان جنگ با حبیب ابن مظاهر، زنان شیردل باحضرت زینب (س ) ودشمنان باسپاهیان یزید قیاس می شوند.جامعه درگیربا این دفاع مقدس ، دانسته یا ندانسته ،بازیگرواقعه ای می شود که برای سال های متمادی روایتگرآن بوده است .ازاین منظر،دفاع مقدس بهانه ای می شود تا جامعه ای که پس ازسالها تحمل اسارت تفکرفرهنگی  خود ،انقلابی اسلامی را پایه ریزی کرده است ، فرصت برداشتن گام هایی دیگررا به سوی صیغلدادن این تحول برداشته وبه صورتی عملی ازمبانی نظری خود دفاع کند.

ویژگی های فوق وبسیاری دیگرکه درمجال این مقاله نمی گنجد ، دفاعمقدس را ازسایرجنگ ها متمایزمی کند نه اینکه دردیگرجنگ ها هیچ ارزشی نهفته نیست ،ونه اینکه نتوان هیچ نکته مثبتی را درآنها یافت ، بلکه هدف تاکید براین واقعیت استکه حماسه ی دفاع مقدس درعصری که بشریت ازفقدان توجه لازم به ارزش های انسانیوغیرمادی رنج می برد ، شیوه ی نوینی را ازنگاه به انسان وجهان ترویج کرد که درشرایطعادی وبا جهانی به ظاهرصلح آمیز، هیچگاه فرصت ظهورنداشت .

حال شاید با مروراین شرح مختصربهتربتوان برای تئاتردفاع مقدس ملاکومعیارتعریف کرد.بی شک تئاتردفاع مقدس - درمعنای واقعی خود - دردرجه اول باید تکیهبراین تفاوت های اساسی دفاع مقدس ودیگرجنگ ها داشته باشد درواقع :

تئاتردفاع مقدس نخست یک جهان بینی وآرمان است وسپس یک تئاتر. یعنیدراین نوع تئاترما با مقوله ای صرف هنرنمایش مواجه نیستیم ، بلکه با تجلی اعتقاد ،آرمان وارزش های یک ملت که برپایه ی جهان بینی دینی آن جامعه قراردارد ، روبه رومیشویم واین تجلی ازطریق بیان نمایشی صورت می گیرد .نمایشی که منحصربفرد بوده ولزوماازقوانین شناخته شده ی هنرنمایش پیروی نمی کند ، بلکه قانونمندی های خاص خود رادارا است .( یثربی ، 1382-46-47 )

به گزارش "مهر"، قضاوت علمی درباره این موضوع که آیا نمایشنامه هاوتئاترهای تولید شده با موضوع جنگ درطول سالیان اخیرتوانسته اند  به رسالت خود ،یعنی انعکاس ارزش های دفاع مقدس ، عمل کنند یا خیر، امرمشکلی است . این دشواریازآنجا ناشی می شود که متاسفانه تعداد تحقیقات علمی انجام شده دراین خصوص بسیاراندکبوده ودرهمان چند پژوهش صورت گرفته نیزموضوع ،چندان عمقی وتحلیلی مورد بررسیقرارنگرفته است . به ناچاربحث دراین زمینه باید بیشترمتکی برمشاهدات وتجارب شخصیباشد به این امید که فراهم شدن زمینه هایی درخصوص تئاتردفاع مقدس این نقیصه راجبران کند .

آشنایی من به عنوان کسی که تجاربی درزمینه ی تولید تئاتربا موضوعدفاع مقدس داشته ونیزاین شانس را داشته ام که ازسال های دوربا اکثرجشنواره هاومسابقات نمایشنامه نویسی دفاع مقدس ارتباط داشته باشم ونیزمطالعاتی را که دراینزمینه داشته ام ، حاکی ازاین است که فرایند تئاتردفاع مقدس را ازآغازتا کنون ، میتوان به سه دوره ی مشخص تقسیم کرد .

1. مرحله آغازین

دراین مرحله که با شروع جنگ تحمیلی آغازمی شود، مضامین نمایش هابا هدف اطلاع رسانی درمورد این واقعه مهم طراحی شده واغلب نمایش ها منعکس کننده یعکس العمل مردم نسبت به این پدیده هستند . نمایش های یاد شده عمدتا توسط گروه هایغیرحرفه ای اجرا شده ومضامین به شدت متاثرازشورانقلابی وروحیه دشمن ستیزی است . هدفاصلی این نمایش ها ترغیب مردم برای مشارکت دردفاع ازطریق ارایه چهره کریه دشمنوجنایاتی است که زندگی مردم را دستخوش تغییراتی جدی کرده است .آنچنانکه فرخی میگوید :" درایران هم زمان با آغاز جنگ، اولین گروه های نمایش نیزشکل گرفتند کهدرپاره ای ازموارد همراه وهمدوش رزمندگان با حضورفرهنگی خویش ، دربه ثبت رساندنونشان دادن لحظه های ایثارودفاع مقدس نقش بسزایی داشتند ."( فرخی ، 1382)

2.مرحله میانی

همزمان با ادامه جنگ ، و به موازات ایجاد تغییرات اساسیدرساختارجامعه ، تئاتردفاع مقدس نیزبه عنوان گونه ای ازنمایش مرتبط با شرایطاجتماعی شکل خود را پیدا می کند .دراین مرحله نگاه به تئاتردفاع مقدس حرفه ای ترشدهوبرگزاری جشنواره های متعدد با این مضمون برآشنایی بیشترهنرمندان با مقوله یتئاتردفاع مقدس می افزاید . دراین مقطع ، مضامین هنوزبه ارایه  تصویرجنگ ، انعکاسفداکاری های رزمندگان و وحشی گری دشمنان تعلق دارد، هرچند که نسبت به دوره پیشیناین نمایش ها هم ازنظرشکل وهم ازنظرمحتوا ازعمق وتکامل بیشتری برخوردارهستند .

3.مرحله دوران پس ازجنگ

دراین مرحله وبافاصله گرفتن ازواقعه جنگ تنوع قابل توجهی درشکل ومضامین نمایش ها دیده می شود . رویکرد گروه های حرفه ای به این مقوله بیشترمی شود وگروه های آماتوری که قبلا برایادای وظیفه به تئاتردفاع مقدس می پرداختند ، ازتجربه نسبتا خوبی برای ادامه یکارخود بهره مند می شوند. موضوعات نمایش ها بیشتربه مسایل حاشیه ای جنگ ونیزبهآثارآن معطوف شده وشخصیت هایی چون رزمندگان ودشمنان بعثی جای خود را به جانبازان ،اسرا ، خانواده های آنها وحتی طبقاتی ازاجتماع که کمتردردوران جنگ با این پدیدهسروکارداشتند اما خود وزندگی خود را متاثرازاین پدیده می دانند ، می دهند. رویکردنگاه منتقدانه نسبت به جنگ افزایش می یابد ونوعی اعتراض ، هم ازسوی شخصیت هایی کهخود درگیرجنگ بوده اند وهم ازجانب شخصیت هایی که ازابتدا نسبت به جنگ وتبعات آنانتقاد داشته اند ، نسبت به واقعه ی جنگ ومسایل جنبی آن متداول می شود . دراین دورهنوعی تئاترکه درزبان اهل نمایش ازآن به عنوان "تئاترضد جنگ" یاد می شود ظهورمی کندکه حتی نمونه هایی ازآن درجشنواره ها ومسابقات نمایشنامه نویسی دفاع مقدس قابلمشاهده است .

دریک بررسی کلی چنین می توان گفت که نمایش هایی که دردوره وقوعجنگ نوشته واجرا شده اند ، تناسب بیشتری را نیزبا ارزش های دفاع مقدس داشته اند. علت این امررا شاید بتوان درچند نکته خلاصه کرد:

* نزدیکی به واقعه ی جنگ باعث می شد که ارزش هایآن ملموس ترباشد .

* کسانی که مبادرت به نوشتن یا اجرای نمایش ها می کردند ، عمدتاخود به نوعی درگیربا دفاع مقدس بوده ، به ارزش های آن وقوف وآنها را باورداشتند .

* حساسیت جامعه ای که درگیربا دفاعی همه جانبه بود ، اجازه ی عدولهای محرزرا ازارزش های دفاع مقدس به هنرمندان نمی داد .

* اساسا جامعه پذیرش آثاری را که نسبت به ارزش های دفاع مقدسبیگانه بودند ، نداشت .

* سیاستگزاران ومتولیان فرهنگی نیز- خصوصا درجریان برگزاریجشنواره های مربوط - نسبت به این موضوع حساس بوده ومراقبت بیشتری را مبذول میداشتند .

"فاصله گرفتن ازجنگ وپیدایش فضای فرهنگی متفاوت با دوران دفاعمقدس موجب خلق آثاری شد که وفاداری کمتری نسبت  به ارزش یاد شده داشتند . حاصل اینفضای فرهنگی جدید نمایش هایی بود که به بهانه پرداخت تحلیلی ونقادانه به دفاع مقدس، بخشی ازارزش های دفاع مقدس را نادیده گرفته یا به صورتی مجهول به ذکرآنهاپرداختند." (عزیزی ،1384) دراین مقطع برخی ازنمایش ها نیزبه شیوه ی نگاه غربی بهجنگ ارایه شدند که طبیعتا ازفضای دفاع مقدس وتئاترآن دوربودند .

ازسوی دیگردرتمام سالیانی که نمایش هایی با مضمون دفاع مقدس اجراشده است ، کوششی جدی برای یافتن قالب مناسب برای ارایه ی ارزش های دفاع مقدس ازطریقهنرتئاترصورت نگرفته است . به عبارت دیگر، فرایند خلق ساختارمتناسب برای انعکاسارزش های دفاع مقدس توسط تئاتر، یا شکل نگرفته ویا به کندی عمل کرده است :

(بارها وبارها شنیده ایم وخوانده ایم که هرنمایشنامه ای ازساختار،سبک والگوی خاص خود پیروی می کند. نمایشنامه های برجسته جهان با رعایت اصولدراماتیک درنحوه پرداخت وکارپرداخت بسیاربا هم متفاوت هستند . اگردردفاع مقدس حرفبرسرارزش های معنوی یا دریافت ها وکشف وشهود های فردی وجمعی این ملت است ، ساختارآننیزباید مبتنی بررشد ونمو طبیعی همان دریافت ها وهمان تضادها وکشمکش های ذاتی آنباشد .( مهندس پور، 1382)

دربررسی نمایشنامه ها وتئاترهای حوزه تئاتردفاع مقدس به آثاریبرمی خوریم که ازسوی قاطبه ی هنرمندان این قلمرو ونیزسیاستگزاران امربه عنوانآثارمنطبق برارزش های دفاع مقدس یا لااقل همسو با این ارزش ها معرفی می شوند . نگارنده به مناسبت تالیف این مقاله پس ازگفتگوبا تعدادی ازاین هنرمندانوسیاستگزاران ونیزرجوع به سوابق اجراهای این تئاترها درجشنواره های مختلف یادراجراهای غیرجشنواره ای ونیزبررسی مجدد آثاری که درمسابقات نمایشنامه نویسی طرحشده بودند به لیست مشترکی ازاین آثاردست یافت. برخی ازاین آثار- که همانگونه کهذکرشد ، مورد توافق نسبی کسانی است که با مقوله ی تئاتردفاع مقدس آشنایی دارند - عبارتند از: کانل کمیل ، نوشته ی حسین فدای حسین ، خاک سبز، نوشته ی حسین فدای حسین، محرم زنده است ، نوشته ی یعقوب صدیق جمالی ، ازخاک تا افلاک ، نوشته ی مهدیمتوسلی ،زخم مدینه ، نوشته ی مهدی متوسلی ، فرودگاه نوشته ی مرتضی سخاوت ، خدای عشق، نوشته ی محمد احمدی ، بوی خوش جنگ ، نوشته ی عبدالرضا حیاتی ویا من مثل دریا ،نوشته ی جواد کاسه ساز.

هرچند فرصت بررسی همه جانبه ی تمامی این آثاردراین مجال نیست ،اما با نگاهی تحلیلگرانه به نمایشنامه های فوق الذکرمی توان برخی ویژگی های بارز- وگاه مشترک - آنها را به ترتیب زیربرشمرد:

1. پرداختن به موضوعات عینی- ونه ذهنی - درباره ی دفاع مقدس .

2. قرابت با تفکراصیل دفاع مقدس .

3. تلاش برای پیوند دادن دفاع مقدس ومعتقدات دینی .

4.استفاده ی موازی ازتاریخ شیعی ، بویژه واقعه ی کربلا.

5.خلق شخصیت های آرمان گرا ودین محور.

6. ارایه ی ویژگی های دینی وانسانی این شخصیت ها چون ایثار، رشادت، شهامت و...

7.نگاه به مقوله ی دفاع به عنوان یک وظیفه ی دینی .

8.پرداختن به جنبه های مثبت وسازنده ی دفاع مقدس .

.نگاه به مقولاتی چون شهامت ، اسارت وجانبازی به عنوان مقولاتیارزشی .

10. مرتبط ساختن دفاع مقدس با جنگ همه زمانی وهمه مکانی بینخیروشر، خوبی وبدی وپاکی وناپاکی .

11.تطابق با معیارهای جامعه .

12. معرفی دفاع مقدس به عنوان یک جهان بینی منحصربه فرد .

نتیجه گیری :

ازمجموع گفتارفوق می توان چنین نتیجه گرفت که تئاتربه علت  ویژگیهایی که دارد،ازجمله شباهت قابل تامل با زندگی دررفتارهای اجتماعی بیشازسایرهنرها ، قابلیت انعکاس پدیده های اجتماعی را داشته وقادراست تاثیربیشتری راازاین منظربرمخاطب بگذارد.

موضوع جنگ ، بصورت عام ، ازجمله موضوعاتی بوده است که ازطریق اینهنربرای جامعه اظهارشده وموجب تاثیربسزایی درجوامعی بوده است که به نوعی درگیرجنگبوده اند .

به گزارش "مهر"، اززمان شروع جنگ تحمیلی ، هنرمندان تئاترکوشیدهاند تا ارزشهای دفاع مقدس را بوسیله هنرنمایش انعکاس دهند . این کوشش درمواردی باتوفیق ودرمواردی با عدم توفیق روبروبوده است . علت اصلی توفیق انعکاس ارزشهای دفاعمقدس ازطریق تئاتردرک صحیح ازبنیانهای فکری دفاع مقدس وتوجه به معیارهایی بوده استکه اینگونه تئاتررا به عنوان تئاتردفاع مقدس معرفی می کند . این معیارها دریک کلاممجمل توجه به ارزشهای دفاع مقدس وتلاش برای انتقال آنها به مخاطب بصورتی است که بامعیارهای فرهنگی ودینی جامعه سازگاربوده وتصویری حقیقی ازدفاع مقدس را به نمایشبگذارد .

تاثیر دفاع مقدس بر سینما و تاتر

 تئاتر هنري است والا و ارزشمند كه نقش مهم و ژرفي در فرهنگ بشري داشته است. هنرتئاتر از ديرباز بشر را تحت تاثير قرار داده است و اين تاثيرگذاري تا به امروزادامه دارد. تئاتر تعالي بخش فرهنگ و روح آدمي است و همين امر سبب شده استپيچيده‌ترين و مهمترين مسائل انساني در تئاتر مطرح شود. موضوع‌هايي چون حسادت،قساوت، جنايت، شهوت، خيانت، ثروت و... همواره دستمايه نمايشنامه‌نويسان جهان قرارگرفته است و افرادي را كه به تماشاي آن تئاترها نشسته‌اند، تحت تاثير قرار داده استاما تئاتر مقاومت به معناي واقعي آن متعلق به دوران جديد و پديده‌اي متاخر است وشايد بيش از هر دوره ديگري به دوران جنگ‌هي جهاني اول و دوم باز مي‌گردد وپيشينه‌اي طولاني در هنر تئاتر ندارد. به عبارت ديگر تئاتر مقاومت، پديده‌اي مدرناست و همگام با تغيير و تحولات و عصر مدرن پيشرفته است. مقاومت و تئاتر منتسب به آنبر اثر هجوم كشورها و گروه‌هاي متجاوز پديده‌ آمده است و اگر مقاومتي شكل گرفته استناگزير هجوم و يا تجاوزي آن سوي ديگر وجود داشته است. به عبارت روشن‌تر هسته‌هايمقاومت در جوامع و كشورهاي مختلف بيشتر در مقابل جنگ‌هاي ناخواسته و تحميلي صورتگرفته‌اند و از همين رو است كه مقاومت وتئاتر، مقاومت به لحاظ مفهومي و بارارزشي آنهمواره قابل توجه بوده است. اگر در يك سو جنگ‌طلبي و تجاوزگري بوده در سوي ديگرمقاومت و طلح‌طلبي تجلي يافته است.
آنچه دوران جنگ تحميلي عراق عليه ايران رامنحصربه فرد كرده است جهان بيني و ايدئولوژي رزمندگان ايراني است. بنابراين جنگعراق با ايران را مي‌توان جنگ ايدئولوژي‌ها ناميد. نشانه‌هاي اين جنگ ايدئولوژيك رادر گفتارها و رفتارهاي رهبر فقيد كشورمان امام خميني(ره) بيش از پيش مي‌توان يافت. امام خميني(ره) جنگ ايران و عراق را جنگ اسلام و كفر ناميد و اگر چه مقامات عراقينظاميان خود را آزاد گذاشته بودند تا حتي به غير نظاميان كشورمان نيز وحشيانه حملهكنند وغير انساني‌ترين رفتارها را در جنگ نشان دادند، اما رهبر انقلاب، مسئولانكشورمان و رزمندگان ما همواره اخلاق جنگ را رعايت كردند و بر دفاعي بودن جنگمانتاكيد مي‌كردند.

تعريف دفاع مقدس

تئاتر دفاع مقدس گونه تئاتر در كشور ماستكه در آن ارزش‌هاي انساني رزمندگان يا خانواده‌هاي ايراني به شيوه‌اي دراماتيك ونمايشي به روي صحنه مي‌روند. بنابراين اين گونه نمايشي در درجه نخست بايد ويژگي‌هاو عناصر هنر در آن جاري و ساري باشد. شخصيت‌ها و يا تيپ‌هاي نمايشي اين گونهتئاترها غالباً انسانهايي هستند كه يا شروع كننده جنگ بوده‌اند و عراقي‌ هستند و ياايراني‌اند و نقش دفاعي به خود گرفته‌اند. در اين نمايش‌ها گاهي خط مقدم و سنگرهايجبهه جنگ مكان وقوع اتفاق‌ها هستند و يا آدمها و انسانهاي مرتبط با جنگ در پشتجبهه‌ها مورد توجه قرار گرفته‌اند و اتفاق‌ها كيلومترها دورتر از جبهه به وقوعمي‌پيوندند. گاهي حملات و تجاوزهاي دشمن چنان محور اصلي نمايش را تشكيل دهند كهگويي همه جنگ در صورت و فيزيك جنگ خلاصه مي‌شود و گاهي چنان انتزاعي به آدم‌هاي جنگپرداخت مي‌شود كه گويي در جبهه تنها خلوت نشيني و مناجاتهاي شبانه اصل بوده و توپ وتفنگ و خمپاره و تانك و هواپيماي بمب‌افكن تنها قصه و خيال بوده است. همه ايننمايش‌ها در رديف تئاتر مقاومت قرار مي‌گيرند و نمي‌توان گستره تعريف دفاع مقدس رابي‌دليل محدود كرد. بنابراين به تعداد نمايشنامه‌نويسان و كارگردانهايي كه درك ومعرفتي از جبهه و جنگ دارند مي‌توان از تئاتر دفاع مقدس تعريف ارائه كرد.

اگرنويسنده متن‌هاي نمايشي‌ و كارگردان در آثار خود ادارك و فهم بهتري از جنگ تحميليداشته باشند و به عبارتي فلسفه جنگ تحميلي را خوب بشناسند و به تحليل درستي برسند،در نتيجه آثار آنها نيز مخاطب جستجوگر و سخت‌گير را ارضا، خواهد كرد و در غيراينصورت مخاطب آن نمايش را باور نخواهد كرد. اما بي‌درنگ بايد ياد‌آوري كرد و براين نكته پاي فشرد كه شناخت و تحليل درست موضوعي تاريخي، همانند جنگ ايران و عراقشرط لازم براي خلق اثري ماندگار است و نه شرط لازم و كافي. كوتاه سخن اينكه شناختفلسفه جنگ تحميلي 8 ساله عراق بر عليه ايران و نيز بازيابي اجزاء گوناگون چنين جنگيتنها نيمي از راهي است كه نمايشنامه‌نويس و كارگردان تئاتر بايد طي نمايند. مارتيناسلين در كتاب نمايش چيست؟ مي‌گويد:«قالب نمايشي تماشاگر را در درك و تفسير متنپوشيد‌ه‌اي كه در پشت متن مشهود قرار گرفته است آزاد مي‌گذارد. به عبارت ديگر وي رادر موقعيت همان كاراكتري قرار مي‌دهد كه مورد خطاب واقع شده است. لذا تماشاگرمي‌تواند به جاي آن كه صرفاً شرح وصف احساسي را بخواند يا بشنود آن احساس رامستقيماً تجربه كند. علاوه بر اين، ضرورت تفسير مستقل كنش‌ها بر دلهره و انتظارتماشاگر در مسير داستان مي‌افزايد. به اين ترتيب تماشاگر در واقع داخل گود قرارگرفته و مستقيماً با رويدادها رودرو مي‌شود.»
تئاتر دفاع مقدس به دليل ويژگي‌هايخاص آن تاثيرات بسياري بر مخاطب خود خواهد گذاشت. زيرا اين گونه‌ي تئاتري آميختهاست با موضوع‌هاي ديني، مذهبي، اعتقادي و فرهنگي جامعه ما. بنابراين مي‌توان بر ايننظريه اسلين تاكيد كرد كه«امكانات نمايش بسيار بيشتر از يك افزار محض عمل مي‌كند وآن انتقال الگوهاي رفتاري جامعه به اعضاي آن است. نمايش همچنين مي‌تواند وسيله‌ايدر خدمت انديشه و روند شناختگر باشد. نمايش نه تنها ملموس‌ترين ـ يعني غيرانتزاعي‌ترين نوع تقليد هنري ازـ رفتار واقعي انسانهاست، بلكه ملموس‌ترين قالبانديشه ورزي و تعمق در اطراف وضعيت‌هاي انساني نيز هست. هر چه سطح تجربه بالاترباشد. انديشه از واقعيت دورتر مي‌شود.»
نتيجه آن كه هرچه به آدم‌هاي جنگ واهداف، آرمان‌ها و موقعيت‌ آنها نزديك‌تر شويم مي‌توان تعريف دقيق‌تر، جامع‌تر وواقع بينانه‌تري از جنگ ايران وعراق ارائه كرد.

خاستگاه تئاتر مقاومت

آنچهمشخص است اين است كه تئاتر دفاع مقدس در ايران هنري تحميلي نيست. چه بسا اگر اينگونه بود پس از نزديك به يك قرن كه از آغاز ايران و عراق مي‌گذرد مي‌بايست اثرياين‌گونه تئاتري وجود نمي‌داشت. در هيچ كجاي دنيا نيز هنرهاي بخشنامه‌اي و دستوريپايدار و ما نبوده‌اندو در گذر زمان از بين رفته‌اند. پديده جنگ ايران و عراق اگرچه از حيث پديدار شناسانه‌اش بررسي شود، موجودي واقعي است اما از نظر محتواييموجودي حقيقي است. كشوري با همه امكاناتش در برابر دشمن متجاوز ايستاد و هشت سالسختي‌ها و مصائب را تحمل كرد و از اين آزمون مهم و طاقت‌فرسا انسانهايي سربرآورندكهگويي بر چشم برهم زدني طي طريق كردند و همچون سالكان ممتاز ره صدساله را در كوتاهزماني پيمودند. به عبارتي ديگر بسياري از رزمندگان ما جنگ را مسير دشوار و صعبيمي‌دانستند كه گذر از آن روح و روان آدمي را صيقل مي‌دهد و او را به معرفتي يگانهمي‌رساند. در واقع از نظر رزمندگان ايراني واقعه جنگ همچون دانشگاهي است كه مدركفارغ التحصيلي آن زماني اعطا مي‌شود كه روح و روان آدمي از كوره‌هاي مذاب سختيگذركرده باشد و به تعلي و تكامل رسيده باشد. از اين رو انساني كه در جنگ شركت كردهاست زودتر به بلوغ فكري و معرفتي مي‌رسد. كساني در اين آزمون دشوار بهترين نمره‌هارا مي‌گيرند كه به وصال حق نائل آمده باشند. از سوي رزمنده ايراني كه تمام ايمان وباور ديني خود را پشتوانه روحي و دفاعي خود مي‌دانست، نمي‌توانست طرف مقابل را نيزحق بداند. بنابراين پديد آمدن عبارت‌هايي چون«جبهه‌هاي جنگ عراق عليه باطل»،«جنگاسلام و كفر»، «اسلام ناب محمدي و اسلام آمريكايي» و... بي‌دليل نيست. زيرا طبيعياست كه ملتي كه در سال 1357 انقلابي بزرگ مرا به پيروزي رسانده و سمت و سوي آن دينيو اسلامي بوده است، اگر مورد حمله و تجاوز قرار گيرد، همانند آن خواهد بود كهمتجاوز نسبت به دين و ايمان آن ملت اعلان جنگ كرده است. از اين رو جنگ عراق عليهايران، جنگ كفر عليه السلام نام گرفت. در دوران جنگ و پس از آن صدها مقاله و كتابپيرامون جنگ ايران و عراق چاپ و منتشر شد و جوانب مختلف جنگ مورد تحليل، نقد وبررسي قرار گرفت و اين تحليل و نقد و بررسي‌ها تنها به كتاب و مقاله پرداختند. درحوزه هنر مي‌توان گفت كه هنرهايي چون تئاتر تاثير بيشتري از واقعه جنگ ايران و عراقپذيرفتند و آثار قابل توجهي در اين زمينه خلق شد. تئاتر دفاع مقدس اگر چه ابتدامتوليان مشخصي نداشت و حركتي خودجوشبود اما رفته شكل و محتوايي مشخص پيدا كرد. چونموضوع دفاع مقدس خاستگاهي ملي، ديني داشت ناگزير تئاتر متاثر از اين موضوع نيزخاستگاهي ملي و ديني يافت. به عبارت صريح‌تر تئاتر دفاع مقدس موضوعي روشنفكرانه ويا انتزاعي نبود تا در خيال و ذهن نمايشنامه‌نويس متولد شود و پرورش يابد. اينتئاتر از دل گروه‌هايي برمي‌خاست كه دفاع مقدس دغدغه‌شان بود و گريبان آنها را رهانمي‌كرد. اين تئاتر از دل آئين و خون و شهادت وايثار برآمده بود و بي پي و ريشهنبود. نمي‌خواهيم بگوييم تئاتر دفاع مقدس در كشور ما ايده‌ال و آرماني متولد شد وبه بلوغ رسيد. تنها مي‌خواهيم بگوييم تئاتر دفاع مقدس در كشور ما ايده‌ال و آرمانيمتولد شد و به بلوغ رسيد. تنها مي‌خواهيم يادآوري كنيم كه اين تئاتر از كدام تاريخو تمدن و با كدام پشتوانه فكري و انديشگي ريشه گسترانده است. اما بايد همواره بهاين سوال نيز پاسخي در خور داد كه وضعيت موجود ما تئاتر دفاع مقدس، چگونه است؟ كميتو كيفيت آن در چه سطحي است و آيا درك و شناخت درستي از وضعيت اكنون تئاتر دفاع مقدسوجود دارد؟

وضعيت موجود تئاتر دفاع مقدس

اگر به تاريخچه تئاتر دفاع مقدسنظري بي‌افكنيم با انبوهي از نمايشنامه‌هاي چاپ شده و چاپ نشده مواجه خواهيم شد. تعداد زيادي از آنها فرصت يافته‌اند كه به صورت صحنه‌اي، تلويزيوني، راديويي،خياباني و عروسكي اجرا شوند و تعداد قابل توجه ديگري از نمايشنامه‌ها به دلايلگوناگون حتي فرصت انتشار نيز نيافته‌اند چه رسد به اينكه تماشاگر آنها را روي صحنهتماشا كند. به طور كلي مي‌توان نمايش‌هاي تئاتر دفاع مقدس را به دو گروه تقسيم بنديكرد:

1-دوران 8 ساله دفاع مقدس(1359تا1367)
2-دوران پس از جنگ(1367تاكنون(

دوران 8 ساله دفاع مقدس

همچنان كه شرح داديم كشور و ملت ايران دچارجنگي ناخواسته شد و براي دفاع از خود ناگزير بود سلاح بردوش گيرد و دشمن را برسرجاي خود بنشاند. در دوران جنگ طبيعي است كه بيشترين توجهات مسئولان و مردم هركشور به موضوع تهييج و ترغيب افراد براي حضور در جبهه معطوف مي‌شود. از اين رو دردوران جنگ ايران و عراق نيز بسياري از آثار هنري و از جمله آثار تئاتري هدفشانتبليغ و زنده نگاه داشتن موضوع در اذهان افراد جامعه بود. اين تئاترها بيشتر حماسيبودند و سعي مي‌كردند جامعه را بيش از پيش با موضوع جنگ آشنا سازند و نسل جوان وفعال جامعه را به سوي رفتن به جبهه ترغيب كنند. در چنين بستري غير طبيعي نمود كهنمايشنامه‌نويس از جنگ و آدم‌هاي جنگ فاصله بگيرد و به نقد موضوع بپردازد. آنچهاهميت داشت نقل موضوع و تحريك احساسات و عوامل انساني بود. بنابراين در ايننمايش‌ها دو هدف اساسي و عمده مورد نظر بود. يكي ايجاد انگيزه براي كساني كه توان واستعداد و نبرد با دشمن را داشتند و ديگري تقويت روحيه رزمندگان ايراني اما شاخصه‌اصلي نمايش‌هاي دوران جنگ اين بود كه اين نمايش‌ها غالبا تبليغي بودند. يعني همهعناصر و اجزا نمايش در خدمت هدفي مشخص بود و آن هدف تبليغ براي مشاركت بيشتر مردمدر مبارزه با تجاوزگر بود. البته در چنين شرايط و در دوراني چنين نظر گاهي طبيعياست.

دوران پس از جنگ

با پذيرش قطعنامه 598 در 27 تيرماه سال 1367 نقطهعطفي در تاريخ ايران و عراق رخ داد و بابهاي تازه‌اي را در حوزه‌هاي فرهنگي و هنريگشود. اكنون كه آرام آرام جنگ به نقطه پاياني خود مي‌رسيد نگاه‌هاي تازه‌اي به اينپديده جهاني و تاريخي بوجود مي‌آمد. حال نمايشنامه‌نويسان و گروههاي تئاتريمي‌توانستند از آن دوران و آدمهاي جنگ فاصله بگيرند و نگاه منتقدانه‌اي به پديدهجنگ و دفاع مقدس داشته باشند اكنون تئاترهاي دفاع مقدس بر آن نبودند كه نقل جنگكنند. آنها در پي نقد جنگ بودند. تبليغ از اين تئاترها رخت بر بسته بود و جامهتحليل بر قامت تئاترهاي دفاع مقدس خود‌نمايي مي‌كرد. البته اين روند به ضرورت شرايطزماني پيش آمده بود و گاهي غير منصفانه و بي‌محابا تا آنجا پيش مي‌رفت كه نقشآفرينان دفاع مقدس در جايگاه متهمي مي‌نشستند.
اكنون پس از گذشت16 سال از زمانپايان جنگ تئاتر دفاع مقدس بيشتر در قالب جشنواره‌ها مطرح مي‌شود. جشنواره‌هايمنطقه‌اي و جشنواره‌هاي سراسري تئاتر دفاع مقدس هر سال برگزار مي‌شود نمايش متعدديبا اين مضمون حداقل براي يك يا دو بار به روي صحنه مي‌روند. اگر چه جشنواره تئاتردفاع مقدس كه امسال يازدهمين دوره آن را پشت سر مي‌گذارد مي‌توانست آغاز زودترداشته باشد و تجربيات بيشتري در اين زمينه كسب شود. اما امروزه تئاتر دفاع مقدستنها در جشنواره خلاصه شده و همين جشنواره نيز از سوي مسئولان تئاتر كشور جدي تلقينمي‌شود. بنابراين تعجبي ندارد كه برخي از سالها به علت نبود بودجه لازم يا نبودهماهنگي ميان نهادها و سازمان‌هاي حامي اين گونه‌ي تئاتري، جشنواره برگزار نشودگويا جشنواره تئاتر دفاع مقدس چندان اثري بر كميت و كيفيت اين نوع تئاترها ندارد.
جدا از وضعيت جشنواره‌ها و به ويژه جشنواره تئاتر دفاع مقدس ـ كه وضعيت دلپسندينيست ـ نكته مهمي در اين زمينه وجود دارد كه بايد به آن توجه كرد. واقعيت اين استكه متاسفانه بيشتر تئاترهاي كشورـ با ژانرهاي مختلف ـ مولود و فرزند جشنواره‌هاهستند و اين در حالي است كه منطقي آن است كه ابتدا توليد و اجراي تئاتر در سالنهاوجود داشته باشد. و بعد جشنواره‌ها متولد شوند و به ارزيابي آن آثار بپردازند. ازسوي ديگر گويا تئاتر دفاع مقدس به تئاتر صحنه‌اي ختم شده است و رسانه‌اي مانندراديو و تلويزيون در اين زمينه وظيفه و تعهدي ندارد. نمايش راديويي و تئاترتلويزيوني يا تله تئاتر وضعيت بغرنجي در سالهاي اخير پيدا كرده‌اند و در ميان معدودآثاري كه از راديو و تلويزيون پخش شده‌اند، نمايش‌هاي دفاع مقدس كمترين نمايش‌هايراديويي و تلويزيوني را تشكيل مي‌دهند. اين در حالي است زبان هنر مي‌تواند هرموضوعي را ماندگار كند. در چنين روزگاري كساني هم كه در زمينه تئاتر دفاع مقدسفعاليت مي‌كنند محك جدي نخورده‌اند و در بي‌رونقي بازار، كالاي خود را عرضهكرده‌اند. برخي از نمايشنامه نويسان را تعهدشان ملزم كرده است تا دست به قلم ببرندو با چنين نگاهي بديهي است كه در بسياري موارد فرم و شكل فداي محتوا مي‌شود. صداقتو راستي در قلمشان هست اما تكنيك و اصول نمايشنامه‌نويسي چندان جدي گرفته نشده است. حال آن كه به قول استانيسلاوسكي اين درست است كه هر كس بايد روش خاص خود رابيافريند اما يك انديشه خوب، اگر بد عرضه شود تا مدتها مرد همي‌ ماند. در واقع ضعفبرخي نمايشنامه نويسان ما در زمينه دفاع مقدس همان موضوع«انديشه خوب و عرضه بد» است.
حال سوال اصلي اين است كه آيا وضعيت كنوني تئاتر دفاع مقدس ايده‌ال وآرماني است؟ در پاسخ بايد گفت اگر چه هيچ گاه انسان از جايگاه و موقعيتي كه در آنقرار دارد، راضي نيست اما اين فزون خواهي و آرمان طلبي به معناي اين نيست كه تئاتردفاع مقدس در موقعيت مطلوب و آرماني قرار گرفته است.

وضعيت آرماني

بررسي وتحليل وضعيت مطلوب امري پيچيده و تامل برانگيز است. رسيدن به چنين نقطه‌اي ازانديشه‌اي پيچيده نشات مي‌گيرد و نمي‌توان با ساده‌انگاري به نقطه مطلوب رسيد. اماانديشه‌ پيچيده چيست و واجد چه ويژگيهايي است. ادگارمورن انديشمند فرانسوي در موردانديشه‌ي پيچيده نظريات جالبي دارد. او مي‌گويد:«انديشه‌ي پيچيده انديشه‌اي است كهعدم قطعيت را در خود دارد و قادر به فهم سازمان نيز هست. انديشه پيچيده مي‌تواندارتباط و پيوند دهد. هم بافت و فراگير و جهاني كند و در عين حال ويژگي‌ و تشخيص وعينيت را بپذيرد.»

تازماني كه به طور كامل انديشه‌ي پيچيده در جامعه تئاتري مانهادينه شود به طور اجمال به موضوعاتي اشاره مي‌كنيم كه تفكر و تامل در آنهامي‌تواند ما را در رسيدن به نقطه مطلوب ياري نمايد.

1-وضعيت توليد نمايشنامه وتئاتري صحنه‌اي، عروسكي، خياباني و نيز نمايش‌هاي تلويزيوني و راديوي از منطق درستيپيروي نمي‌كند.
2-در وضعيت مطلوب جشنواره‌هاي تئاتر دفاع مقدس از نظر كيفيداراي ارزش‌هاي علمي و نمايشي بالايي هستند.

3-اجراي عمومي تئاتر دفاع مقدس دروضعيت مطلوب رونق يافته است و اجراي اين گونه تئاترها در طول سال و در شهرهاي مختلفكشور مشاهده مي‌شود و جشنواره مكاني براي اجراي مجدد و با انگيزه داوري شدن آثار برپا مي‌شود.
4-در وضعيت آرماني نمايشنامه‌ها، مقالات و نقدهاي تئاتر دفاع مقدس بهطور مستمر چاپ و منتشر مي‌شوند و در دسترس علاقمندان قرار مي‌گيرند.
5-تماشاگران و مردم علاقمند به تئاتر داوران بي‌غرض و منصفي هستند.
6-پديده‌هاي فرهنگي يا اجتماعي در بستر زمان دچار آفت فراموشي و يا انحرافمي‌شوند.

7-از آنجا كه تئاتر دفاع مقدس مي‌تواند وسيله‌اي براي انتقال فرهنگ مليو ديني مردم ايران زمين باشد، بديهي است حضور گروههاي تئاتر دفاع مقدس در سايركشورها و اجراهاي متناوب آنها در خارج از كشور ضروري مي‌نمايد.
8-اگر اعتقادداريم كه رونق تئاتر دفاع مقدس به دلايل مختلف، مهم و حياتي است و مي‌تواند جهان رانيز متاثر كند، در وضعيت آرماني گروههاي تئاتري ساير كشورها نيز دركنار گروههايتئاتري دفاع مقدس به اجرا مي‌پردازند.
9-در وضعيت مطلوب سمينارها و نشست‌هايمحلي، ملي و بين المللي در زمينه تئاتر مقاومت رونق دارد و اين گونه نشست‌هاي علميو پژوهشي مي‌تواند فقرر تئوريك تئاتر دفاع مقدس را از بين ببرد و بر غنا و اعتباراين گونه‌ي تئاتري بيفزايد.
10- تئاتر دفاع مقدس تنها به نمايش‌هاي صحنه‌ايمنحصر و محدود نمي‌شود.
11-دفاع مقدس از حيث شكل و محتوا پديده‌اي ملي است وتئاتر دفاع مقدس نيز زائيده آن پديده‌ ملي است. از اين رو تئاتر دفاع مقدس نياز بهپژوهش‌ها و بررسي‌هاي علمي دائمي دارد.
12-اگر چه تئاترهاي مقاومت و تئاتر دفاعمقدس وجهي ايدئولوژيك دارند و نمي‌توان هر نمايشي را اجازه داد تا اجراي عموميداشته باشد اما نبايد فراموش كرد كه آزمون و خطا لازمه رشد و استحكام هر موضوعتجربي است.
13-در وضعيت مطلوب و نقطه آرماني تئاتر دفاع مقدس سطح اطلاعات ودانش هنرمندان و فعالان عرصه تئاتر دفاع مقدس افزايش يافته است. انتشار مداوم ومستمر نشريه خبري- تحليلي تئاتر دفاع مقدس چنين كاركرد مهمي را مي‌تواند به عهدهگيرد.

مشكلات پيش‌رو

تئاتر دفاع مقدس با مشكلات گوناگوني روبروست اما مهمترينآنها را مي‌توان به اختصار اين گونه برشمرد:

1-سياستگذاري و برنامه‌ريزي مدون ومشخصي در زمينه تئاتر دفاع مقدس وجود ندارد و متناسب با سليقه و ذوق مسئولان اينسياست‌ها متغير و حتي متضادند.
2-تئاتر دفاع مقدس متولي مشخصي ندارد و نهادها وسازمانهاي مختلف بخشي است از اين وظايف و مسئوليت‌ها را انجام مي‌دهد.
3-سخت‌‌گيري‌ها و محدوديت‌هايي در اجراي تئاتر دفاع مقدس اعمال مي‌شود و ازهمين رو جسارت و نو‌آوري و خلاقيت در اين گونه تئاتري جلوه‌اي ندارد.
4-تئاتردفاع مقدس داراي بودجه مشخصي نيست و هر سال متناسب با اوضاع و شرايط جامعه تغييرمي‌يابد.

5-كمتر صاحب نظري است كه درباره نمايش‌هاي دفاع مقدس اظهار نظر كردهباشد و به ضعف نمايشنامه‌نويسي و كارگرداني در اين زمينه اشاره‌اي نكرده باشد.
6-جشنواره‌هاي تئاتر دفاع مقدس نتوانسته است آن چنان كه بايد و شايد جايگاهواقعي خود را در ميان جشنواره‌هاي تئاتر بيابد. اين جشنواره‌ دچار روزمرگي و دور وتسلسل شده است و هر سال برگزار مي‌شود بي‌آنكه گشايش يا پيشرفت قابل توجهي در نحوهبرگزاري و كيفيت نمايش‌ها ايجاد شود.
7-تئاتر دفاع مقدس در سالهاي اخير دچارركود و سكون شده است.
8-اجراي عمومي نمايش‌هاي دفاع مقدس اندك است و همين امرسبب شده تا رونقي در گونه‌ي نمايشي وجود نداشته باشد.
9-متاسفانه اطلاع رسانيبسيار ضعيفي در مورد تئاتر دفاع مقدس صورت نمي‌گيرد بسياري از نمايشنامه‌نويسانبراي يافتن منابع و ماخذ مورد نياز خود با مشكل بسياري روبرو هستند.

10-گروههايي كه در زمينه تئاتر دفاع مقدس فعاليت مي‌كنند با يكديگر هيچگونهارتباط و تعاملي با يكديگر ندارند و متاسفانه اين از هم گسيختگي گروهها تنها بهگروههاي داخل كشورمان منحصر نمي‌شود بلكه اين گروهها با گروههاي نمايشي ساير كشورهانيز ارتباطي ندارند.

دكتر منوچهر محسني در كتاب جامعه‌شناسي جامعه اطلاعاتمي‌گويد:« واقعيت آن است كه در زير بناي اصلي شبكه‌هاي اطلاعاتي در مقياس جهانيزبان انگليسي داراي نقش بسيار اساسي است. و اين حداقل از دو جهت است. يكي اينكهاساساً فرمان‌ها عليرغم تبديل چهره‌ مبادله‌اي برنامه‌ها كه مي‌تواند به زبان محليبشد به زبان انگليسي است و دانستن حداقلي از آن تا حدودي ضروري است و اما علت اصليو بسيار مهم اين است كه بالاترين حجم اطلاعات عرضه شده در سطح جهاني به زبانانگليسي است زيرا هم پوشش اجتماعي بيشتري دارد و هم توليد كنندگان عمده انگليسيزبان هستند.»
راهكارهاي برون رفت از وضعيت‌ فعلي
وضعيت فعلي تئاتر دفاع مقدسمطلوب نيست و با مشكلات زيادي روبروست. بيشتر كساني كه چنين عقيده‌اي دارند صرفاًبه ابزار عقيده بسنده مي‌كنند و راهكاري ارائه نمي‌دهند. برخي از اين راهكارها نيزغير منسجم و غير عملي است. مانند آن كه بگوييم براي رونق اين تئاترها هنرمندانتئاتر را بايد مجبور كرد تا براي اجراي تئاترهاي دلخواه خود حداقل يك يا دو سالي يكبار تئاتري با موضوع دفاع مقدس اجرا كنند. اين پيشنهاد و پيشنهادهايي از اين دستناگفته پيدا است كه به كدام سرنوشت و نتيجه‌اي محكوم خواهند شد. بنابراين در ارائهراهكارهاي برون رفت از اين وضعيت بايد جامعه ايراني را شناخت و راهكارهايي بومي ومتناوب با وضعيت فرهنگي و هنري كشور ارائه داد. برخي از اين راهكارها مي‌تواند بهگشايشي در وضعيت كنوني تئاتر دفاع مقدس منجر شود و به طور اجمال بدين شرح بيانمي‌شود:

1-تاسيس پژوهشكده تئاتر دفاع مقدس مي‌تواند نقطه عطفي در ساختار تئاتردفاع مقدس ايجاد كند.

2-چاره‌اي نيست جز آن كه اهميت تئاتر دفاع مقدس را پيش دريابيم و حمايت‌هاي مادي و معنوي از گونه تئاتري را معطوف به زمان مكان خاص نكنيم.
3-افزايش كمي اجراهاي عمومي تئاتر دفاع مقدس سبب مي‌شود تا از دل آن كيفيتمطلوب پديد آيد.

4-اجازه دهيم آزمون و خطاي بيشتري براي نمايشنامه‌نويسان وكارگردان‌هاي تئاتر دفاع مقدس به وجود آيد و آنان با تجربه كردن بيشتر رشد و تعالييابند.
5-بايد تلاش كينم كه گروههاي حرفه‌اي تئاتر در زمينه دفاع مقدس به وجودآيند و در طول سال به شكلي فعال به تمرين، اجرا و آموزش هنر تئاتربپردازند.
6-تئاتر دانشجويي ظرفيت ناشناخته و بالقوه بسياري دارد. شناساييگروه‌هاي تئاتري در دانشگاهها و سرمايه‌گذاري بر روي آنها بهترين و كم هزينه‌ترينشيوه سرمايه‌گذاري است كه نتايج بسياري به همراه خواهد آورد.
7-بايد زمينه‌آشنايي و ارتباط گروههاي تئاتري را با آدم‌هايي كه در جنگ شركت داشته‌اند و يا بهخوبي با جنبه‌هاي آن آشنايي دارند، ايجاد كرد.

سخن پاياني

جنگ تحميلي عراقعليه ايران و مقاومت شگرف مردم در مقابل تجاوزگران به عنوان پديد‌ه‌اي ارزشمند درتاريخ اين مرز و بوم ثبت و ضبط خواهد شد و آيا خلق اثري ماندگار با توجه به اينقطعه از تاريخ معاصر كشورمان با زباني تاثيرگذار از زبان هنر ميسر است؟ هنر است كهپديده‌ و موضوعي را ماندگار و جاودان مي‌كند. ارتقاء بخشيدن به تئاتر دفاع مقدسهمانند انجام دفاع مقدس نياز به عزم ملي دارد و نمي‌توان باري به هر جهت آن را بهسر منزل مقصود رساند. هر چه قدر تئاتر دفاع مقدس بالنده‌تر و پوياتر باشد، هم موضوعدفاع مقدس در جامعه زنده خواهد ماند و هم جامعه تئاتري در كشور به تحرك و شادابيبيشتري خواهد رسيد.

چكيده پژوهش:

در مقاله آسيب شناسي تئاتر مقاومت در ايرانتلاش شده است تا تعريف جامعي از تئاتر مقاومت در ايران ارائه شود و خاستگاه آن راروشن سازد. اين پژوهش برآن است تا وضعيت موجود تئاتر دفاع مقدس را تبيين كند و برضعف‌ها و مشكلات آن انگشت بنهد. در پي آن است كه بگويد كدام مشكلات پيش روي پيشرفتاين گونه‌ي تئاتري قرار گرفته است و فاصله ما با آن وضعيت را نمايان ساخته است و درپايان نيز راهكارهاي برون رفت از وضعيت فعلي و چگونگي حل بحران‌هاي احتمالي را برشمرده است و نتيجه‌گيري كرده است.

روش تحقيق:روش تحقيق اين مقاله كتابخانه‌اي،ميداني و تحليلي بوده است.

منابع:

1-مقدمه‌اي بر تئاتر، اورلي هولتن، ترجمهمحبوبه مهاجر، انتشارات سروش، 1376
2-تئاتر تجربي، جميزروزـ اونز، ترجمه مصطفياسلاميه، انتشارات سروش،1376
3-نمايش چيست؟ مارتين اسلين

4-جامعه شناسي جامعهاطلاعاتي، دكتر منوچهر محسني، نشر ديدار،1380
5-چالش در پرده(گزيده مقالات تئاتردفاع مقدس)، جلد يكم، به كوشش هسته پژوهش نمايش، انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس، 1382
6-درآمدي بر انديشه پيچيده، ادگار مورن، ترجمه افشين جهانديده، نشرني،1379
7-تئاتر معاصر اروپا، ناصر حسيني، جلد اول، انتشارات نمايش،1377

تحقیق درباره جنگ تحمیلی ایران و عراق

مقدمه :

جنگ ها و انقلاب ها برجسته ترين پديده هاي اجتماعي هستند كه سرنوشت اجتماعي جوامع انساني را دستخوش تغيير مي كنند. جنگ ايران و عراق، حادثه تاريخي بزرگ و سرنوشت سازي بود كه در بستر مجموعه اي از عوامل و زمينه هاي متفاوت شكل گرفت و از تاريخ 31 شهريور سال 1359 با تجاوز عراق آغاز شد ودر تاريخ 29 مرداد سال 1367، پس از پذيرش قطع نامه 598 از سوي جمهوري اسلامي ايران به پايان رسيد.

تحليل علل و زمينه هاي وقوع جنگ عبارتند از :

1. اختلافات تاريخي و رقابت دو كشور ايران و عراق 2. معضلات ژئوپلتيكي عراق كه تاكنون منشأ آغاز دو جنگ شده است. 3. ماهيت رژيم عراق و تضاد آن نظام جمهوري اسلامي ايران 4. وقوع انقلاب اسلامي در ايران و تغيير مناسبات منطقه اي با نگراني از صدور انقلاب 5. تغيير توازن قوا و پيدايش خلأ قدرت در منطقه 6. تنش در مناسبات ايران و آمريكا بر اثر سياست هاي مداخله جويانه آمريكا در ايران و واكنش ايران در تصرف سفارت امريكا 7. فروپاشي قدرت سياسي -  نظامي و اقتصادي گذشته در ايران و عدم انسجام دروني براي تصميم گيري و مقابله با بحران ها و تهديدات خارجي.

شكست كودتاي نظامي نوژه، نشان داد كه با وجود باقيمانده عناصر وابسته به رژيم شاه در ساختار جامعه و حمايت آمريكا و غرب و عراق از آنها، امكان براندازي نظام جمهوري اسلامي با تكيه بر نيروهاي مخالف انقلاب وجود ندارد. بر همين اساس، كردزمن معتقد است كه شكست كودتاي نوژه يكي از دلايل تصميم گيري عراق مبني بر آغاز تهاجم آشكار به ايران است.

عراق در فاصله زماني كودتاي نوژه، تا شروع جنگ، بيش از 2 ماه، مواضع و اقدامات مهمي را به منظور آمادگي براي جنگ در زمينه هاي نظامي و ديپلماتيك انجام داد.

تفاوت در تلاش هاي جديد عراق عليه ايران، با گذشته در اين موضو عاست كه بنابر نظر برخي از تحليلگران، اگر در گذشته منشأ اقدامات عراق نگراني از صدور انقلاب ايران به عراق بود، در دوره جديد، به ويژه در نيمه سال 1359 وضعيت سياسي اجتماعي ايران در بدترين حالت قرار داشت؛ زيرا با وجود آنكه بني صدر، رئيس جمهور قانوني كشور بود و اين موضوع به معناي قانونمندي و استقرار نهادهاي توام جمهوري اسلامي در چارچوب اصول قانون اساسي بود. ولي دامنه مناقصات در رأس ساختار سياسي شكور تشديد شد و همين اختلاف نظرها، امكان تصميم گيري در سطر استراتژيك را براي حل و فصل مسائل اساسي كشور با چالش روبه رو ساخته بود . با كشف كودتاي نوژه و عناصر آن در بخش هاي مختلف نيروي هوايي، نيروي زميني و هوانيرو، روشن شد كه براي تحولي در ارتش و ايجاد قدرت دفاعي و بازدارنده به تلاش و سرمايه گذاري و زمان نياز است. بسيج نيز با وجود حمايت هاي امام به دليل اختلافات و ساير مشكلات هويت نظامي پيدا نكرد. همچنين، ركود حاصل از اعتصاب قبل از انقلاب و تدوام آن به شكل ديگري پس از انقلاب بنيه اقتصاد كشور را كاملاً‌ تضعيف كرد. از نظر شرايط بين المللي نيز، اوضاع به سوي يران نبود. هرچند افكار عمومي در جهان اسلام سود ايران بود، ولي انقلاب با مشخصه ديني و مردمي و سپس مقابله با قدرت و اقتدار آمريكا و تصرف سفارت اين كشور، موقعيت بين المللي ايران را در سطح بازيگران وساختار بين المللي ضعيف كرده بود. در اين اوضاع، مخالفان ايراني در داخل و خارج كشور، تحت حمايت و پشتيباني آمريكا، غرب، كشورهاي منطقه و عراق براي تضعيف و براندازي نظام جمهوري اسلامي ايران به عراق فعاليت هايش را عليه ايران كسترش داد. يا صرفاً بر پايه فرصت حاصل از تضعيف موقعيت سياسي، نظامي و بين المللي ايران و هموبا آمريكا عليه ايران عمل كرد؟ پاسخ به اسن سوال مي تواند ميزان صحت و استحكام اين نظريه را روشن سازد كه آياي رفتار ايران موجب تحريك عراق و تجاوز به ايزان شد يا اينكه عراق با اهداف خاص و استفاده از فرصت، به ايران تجاوز كرد و همچننين، با توجه به انگيزه عراق و وضعيت حاكم بر 2 كشور و اوضاع، منطقه آيا امكان جلوگيري از وقوع جنگ وجود داشت.

تلاش عراق به جهت آمادگي براي جنگ در چند زمينه آشكار بود. دولت عراق، بلافاصله پس از پيروزي انقلاب، با تشكيل كمينه اي، مطالعات لازم را انجام داد. و ضمن جمع آوري اطلاعات و برگزاري مانور و مرور آن آمادگي خود را ارزيابي كرد. بازديد فرماندهان و مسئولان عراقي از يگانهاي نظامي افزايش يافت. حتي صدام نيز به گفته يكي از فرماندهان، از محل تيپ عراقي مستقر در پاسگاه قتيبه از منطقه بازديد كرد. در همان زمان يكي از همراهانش در پاسخ به سوال وي درباره نام منطقه، گفت: قصر شيرين است. صدام گفت: در آينده اي نزديك آنجا را با خاك يكسان خواهم كرد. پس از اين بازديد، لشكر 6 عراق به طرف قصر شيرين حمله كرد. به نوشته نيويورك تايمز به نقل از منابع ديپلماتيك عرب 50 هزار سرباز عراقي در طول مرز ايران گرد آمدند، كه عمده اين جمع تجمع نيرو در نواحي خوزستان بود.

درباره توانايي عمده عراق، كردزمن به چند موضوع اشاره مي كند كه نشان مي دهد عراق در اين زمينه ها بر ايران برتري داشا:

1. ثبات سياسي، نظامي بيشتر در خلال دوره پيش از جنگ

2. روابط دوستانه با كشورهاي همسايه كه از اواسط دهه 1970 آغاز شد.

3. دسترسي ماوم به منابع متعدد جنگ اقرارهاي مدرن و پيشرفته ترين سيستم هاي ساخت فرانسه يا شوروي

4. ذخاير مالي و اعتباربالا براي آغاز جنگ

5. تحولي نسبتاً بالنده همراه با رشد تدريجي استانداردهاي زندگي و بهبود اقتصاد

بر پايه همين ملاحظات، تمامي ناظران و كارشناسان از رتري عراق بر ايرن سخن مي گفتند و پيش بيني مي كردند كه اگر اصطكاك فرايند ميان ايران و عراق به جنگ بينجامد عراقي ها نسبت به ايران از آمادگي بسيار بهتري بهرهمند خواهد بود. عراقي ها با چنين اعتمادي به برتري خود بر ايران بر دامنه تجاوزات مرزي خود افزود چنان كه تنها در 3 ماهه دوم سال 1359، اين تجاوزات به 410 مورد بالغ شده بود.

لطيف جاسم، وزير فرهنگ و اطلاعات عراق، بر پايه همين اساس برتري و اراده جنگ، در ميان روزنامه نگاران لبناني در پاسخ به اختلافات ديرينه كشور ايران و عراق گفت: اين اختلافات شديد تر هم خواهد شد، تلاش هاي فعلي تا زماني كه در ايران دولتي روي كارآيد، ادامه خواهد ياقت.

صدام نيز، بر پايه اين تمايلات به تغيير دولت ايراتن، در جمع خبرنگارن رسماً حمايت خود را از گروه هاي ضد انقلاب و تجزيه طلب اعلام كرد. به نوشته كيانوري، پيرو همين سيست، صدام، براي ايجاد دولتي در جنوب ايران، رئيس سازمان امنيت خود را به پاريس فرستاد و از بتيار دعوت كرد كه به بغداد بيايد و او با شاپور بختيار به بغدادآمد. بختيار و صدام طي ملاقاتي طولاني،‌قرار گذاشتند كه پس از اشغال اهواز و آبادان و منافع نفت خيز كه به خيال صدام كار آساني بود، در اين منطقه دولتي مستقل تشكيل دهدن. صدام نيز قول داده بود كه رژيم هاي غربي پس از يكي دو ماه اين دولت را به رسميت خواهند شناخت. مواضعي كه عراق، به نمايندگي از كشورهاي عبي، طي ماههاي قبل درباره جزاير3 گانه اتخاذ كرده بود در دوره جديد با تهديد نظامي عراق براي تصرف آنها تكيه بر زور همراه شد. صدام در مصاحبه اي با يك روزنامه كويتي گفت: اكنون ما نيروي نظامي مناسبي را براي ايران باز پس گيري 3 جزيره اشغاي فراهم كرده ايم. ما پس از 1975، نه سكوت كرده ايم و نه دچار سستي شده ايم؛ بلكه از آن زمان تاكنون ظي 7 سال توان و قدرت نظامي و اقتصادي خود را افزايش داده ايم.

اواين تهاجم نظامي ارتش عراق به ايران در مناطق القوس، سيف سعد و ميمك به تصرف اين مناطق انجاميد. عدنان خير الله، وزير دفاع عراق، در تاريخ 19 شهريور ماه سال 1359 اعلام كرد كه نيروهاي مسلح عراق به مرزهاي بين المللي رسيده اند. وي اضافه كرد، ما تمام سرزمين هاي را كه ايران با زور تصرف كرده بود دوباره پس گرفتيم و اختلافات خود با ايران درباره سرزمين هاي مذكور حل كرديم.

صدام، بعد ها در كنفرانس طائف درباره اين اقدام گفت: درباره سرزمين ها پيش از سقوط شاه در اختيار عراق قرار نگرفته بود و ما در صدد گرفتن آنها بوديم كه انقلاب ايران شروع شد و اين مسئله، موضوع نقل و انتقال آنها را به تأخير انداخت و زمامدارن جديد نيز، پس از سقوط شاه سرزمين هاي ما را بازنگرداندند و بدين گونه ايران سرزمين عراقي غريزي را در اشغال خود نگاه داشت.

با فرض پذيرش صحت ادعاي عراق مبمي بر اينكه از مناطق آن كشور، كه برابر قرار داد 1975 الجزاير باز پس

يري آن آماده شده بود اين پرسش به ميان مي آيد كه چرا عراق پس از تصرف اين مناطق اقدام جنگ كرد؟

پس از تصرف اين مناطق، صدام طي سخناني در اجلاس فوق العاده مجلس ملس عراق در تاريخ 17 سپتامبر سال 1980 (26 شهريور سال 1359، لغو قرارداد 1975 الجزاير را بصورت يك جانبه اعلام كرد. وي طي سخناني گفت: در برابر شما اعلام مي كنم كه ما قرارداد مارس 1975 را كاملاً لغو مي دانيم و شوراي فرماندهي انقلاب تصميم خود را در اين زمينه اتخاذ كرده است. بناربراين بايد روابط قانوني در شط العرب به وضع قبل از مارس 1975 بازگردد و تمام حقوق تصرف شده تحت حاكميت كامل ما قرار گيرد.

دولت عراق در اين دوره، روابط خود را با كشور عربستان بهبود بخشيد و راديو عراق از ابراز هرگونه شعاري در رسانه هاي تبليغاتي خود درباره كشورهاي ارتجاعي خودداري كرد. آنها اكنيت خليج فارس را جزئي جدايي نا پذير از امنيت ملي عراق اعلام كردند.

سرانجام در تاريخ 31 شهريور سال 1359، 192 فروند هواپيماي جنگده نيروي هوايي ارتش عراق به طرف اهدافشان در داخل خاك ايران به پرواز درآمدند. به نوشته وفيق سامرايي پس از اين حمله، صدام و عدنان خير اللله و افسران اطلاعات و عمايات وارد اتاق عمليات شدند. خير الله، وزير رفاع، به صدام گفت: سرور من، جوانها 20 دقيقه قبل پرواز كردند. و صدام به او پاسخ داد: نيم ساعت بعد كمر ايران خواهد شكست. صدام در ساعت 15:30 روز 31/6/1359 طي پياني از راديو تلويزيون عراق علت حمله هوايي عراق به خاك ايران را اعلام كرد و گفت: اگر ايراني ها حاكميت عراق را بر مانطق اشغال شذه بپذيرند، عراق جنگ را خاتمه حواهد داد. بدين ترتيب جنگ ايران و عراق با تجاوز عراق بر ايران آغاز شد و به نوشته روزنامه البيان، چاپ امارات، صدام حسين جنگ را با اتكا به يك وعده پنهاني آمريكا از طريق كشور ثالث آغاز كرد. وعده اين بود كه چنانچه نيوهاي عراقي نتواند ظرف مدت يك هفته سرنوشت جنگ را به نفع خودش رقم بزند، آمريكا از عراق حمايت نظامي به عمل آورد.

بي اعتمادي نسبت به خط مشي و روش و رفتار عراق به ويژه در واكنش آن كشور پس از وافقت ايران يا قطع نامه 598 و نيز تلاش براي پايان دادن به وضعيتي كه اساساً بر پذيرش قطع نامه 598 موثر بود، موجب شد جمهوري اسلامي ايران بر اتمام سريع جنگ و اقدام سازمان ملل در اعلان زمان برقراري آتش بس اصرار ورزد.

واحد پخش خبر راديو در ساعت 2 بعدازظهر 27 تيرماه 1367 بدون هيچ مقدمه اي اعلام كرد جمهوري اسلامي ايران قطع نامه 598 شوراي امنيت را قبول كرده است.

سرانجام دبير كل سازمان ملل اعلام كرد، تاريخ 20 اوت 1987 ميلادي زمان برقراري آتش بس خواهد بود و پس از ان اقدامات لازم قطع نامه انجام خواهد شد.

سرانجام در فاصله كمتر از دو هفته از تعيين زمان برقراري آتش بس در 20 اوت سال 1987 تا اجراي آنف كليه تلاش هاي دبير كل سارمان ملل براي استقرار نيروهاي يونيماگ، در تهران و عراق انجام گرفت و بدين ترتيب، جنگ ايران و عراق پس از گذشت هشت سال از زمان تجاوز عراق به ايران پايان رسيد در حالي كه هيچ دستاورد سياسي يا نظامي براي عراق در بر نداشت و مين امر، زمينه جنگ ديگري (تجاوز عراق به كويت) را د منطقه فراهم ساخت.

 خرمشهر براي جامعه ايران و حتي دشمن و حتي تحليلگران تنها يك شهر نبود بلكه همه جنگ بود. مقاومت خرمشهر از نقش مردم اسطوره جديدي ترسيم كرد و تمام محاسبات نظامي سياسي رواني و تبليغاتي دشمن را برهم زد. ناكامي هاي دشمن با آغاز مقاومت در خرمشهر اغاز شد و آنچه را تصور مي كردند در عرض 24 ساعت يه دست مي آيد 44 روز طول كشيد و قواي فيزيكي و روحي دشمن را منهدم و فرسوده كرد در عين حال اشغال خرمشهر جراحتي بود بر روح و جسم ملت ايران كه با فتح آن برطرف شد و خرمشهر سمبلي شد از شكست و حقارت دشمن و پيروزي ملت ايران.

پيروزي د خرمشهر سرآغاز (تحولي استراتژيك) در سطح منطقه بود فتح خرمشه حادثه اي سرنوشت ساز بود از يك سو بر تحولات سياسي داخل كشور تأثير گذاشت و بي ثباتي سياسي را به ثبات به ثبات تبديل كرد و از سوي ديگر در عرضه نظامي تحولا جديد براساس استراتژي جديد زمينه هاي كسب پيروزي و شكت دشمن را بوجود آورد و ايران بر قدرتي منطقه اي با نشخصه هاي ديني و انقلابي تبديل گشت.

فتح خرمشهر در ادامه تحولات داهلي به مفهوم (پايان آغاز جنگ) بود و روند پيشين را تغيير داد و استقراي جنگ تغيير كرد. فتح خرمشهر پابان مرحله اي بود كه عراق با هدف تجزيه كشور و براندازي نظام جمهوري اسلامي اجرا كرد و در نتيجخ مرحله جديد آغاز شد كه موضوع (نحوه خاتمه بخشيدن به جنگ) بود.

اينك به بيان علل ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر مي پردازيم:

1. پايان دادن بخ چنگ از موضوع برتر با در اختيار داشتن منطقه اي استراتژيك از دشمن آقاي رفسنجاني را بايد صاحب اين نظريه دانست ايشان با تغيير روند تحولات جنگ در آستانه عمليات فتح المبين بخشي از اين نظريه را طرح كرد و پس از فتح خرمشهر در جلسات تصميم گيري ابعاد آن را با استدلال نظاميان تشريح كرد اما با اين نريه كه مستلزم ورود به خاكعراق بود مخالفت كرد. اين نظريه حداقل تا سال 1366 و قبل از صدور قطع نامه 598 حاكم بود ولي تجربيات حاصل از عنليات والفجر 8، (فتح خاو) و كربلاي 5 نشان داد امگان تحقق اين نظريه وجود ندارد زيرا دامنه فشار و افزايش هزينه ها در مقايسه با پيروزي بيشتر بود و حتي اين تصو بود كه با صرف بغداد هم امكان اتمام جنگ با برتري ايران وجود ندارد زيرا خطر تشديد حملات با سلاح هاي غير متعارف به تهران وجود دارد.

2. تغييرماهيت ارائه نشدن پيشنهاد مناسب به ايران براي اتمام جنگ

آقاي رضايي فرمانده پيشين سپاه درباره مسائل جنگ بويژه در پاسخ يه علل ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر اين نظريه را بيان داشتند كه خرمشهر در روند جنگ سمبل پيروزي و شكست بود(1) و با فتح خرمشه فلسفه چرايي جنگ از سوي كساني كه اين جنگ را تحميا كرده بودند پايان يافت و ايران كه تهديد مي شد به  همين دليل فح خرمشهر يك معجزه در جنگ بود و باعث شد وضع سياسي ايران بكلي دگرگون شود آقاي رضايي مي گويد: (دليل اصلي جنگ پس از فتح خرمشهر، ندادن پيشنهاد صلح از سوي قدرت هاي بين المللي بود. در آن سال هيچ فردي از مجموعه سياستمداران و نظاميان نبودند كه با ادامه جنگ و عبور ا ورزهاي بين المللي در جنوب مخالف باشند. اگر پيشنهاد صلح به ايران مي شد و مسائل كليدي و اختلافات اصلي از جمله مرزهاي بين المللي حل مي شد،‌ايران به جنگ ادامه نمي داد(2) ايشان معتقد است فتح خرمشهر استراتژي ها را عوض كرد و نقطه عطف بين دو مرحله جنگ، يعني آغاز و پايان بود.

 3. تصميم گيري جديد برپايه تصرف كانون آتش و قصاص متجاوز

آقاي لطف الله ميثمي(3) در گفت و گوي مطبوعاتي به پرسش علت ورود به خاك عراق پس از دفع متجاو با نظريه اي جديد پاسخ مي دهد وي معتقد است مسئولان كشور از جنگ و

1. مهدى بهداروند. ورود به خاك عراق، ضرورت ها و دستاوردها، وعاونت فرهنگي نيروي هوايي سپاه

2. روزنامه انتخاب، 5/3/1381، ص 2/

3. عضو پيشبن كادر مركزي سازمان مجاهئين خلق اكنون مجلسه چشمانداز را منتشر مي كند.

و قانون آن اطلاعي نداشتند در نتيجه طبقه بندي جديد جنگ پيگير شدند و بعد از فتح خرمشهر آنها بودند كه تصميم گرفتند كه ما وارد خاك عراق شويم(1) امام مخالف ادامه جنگ بودند ولي فرماندهان و نيروهاي ارتش امام را قانع كردند كه ما بايد به خاك عراق وارد شويم (اينگونه كه ما با نظريه (تصرف كانون آتش) وارد خاك عراق شديم و تا آنجا كه من مي دانم،‌نظريه كارشناسي فرماندهان ارتش و مسئولان نظامي اين بود كه بايد برويم و علتش هم قصاص بود.)

4. بي توجهب به پيامدهاي ادامه جنگ در خاك عراق و مشكلات ناشي از جنگ طولاني.

اما در جلسات تصميم گيري به ايم موضوع توجه داشتند كه ا ادمه جنگ، اوضاع تغيير خواهد كرد و چشم انداز روشني براي پايان دادن به آن وجود ندارد و لذا زمان مناسب براي تصميم گيري پس از فتح خرمشهر است. در عين حال، امام بهنظرياتي كمه شخصيت هاي سياسي و نظامي، مبني بر ضرورت ادامه جنگ مي دادند توجه و در پايان موافقت خود را اعلام كردند.

5. پايان دادن ه جنگ با استفاده از فرصت و متكي بر موقعيت ممتاز نظامي و سياسي ايران

نهضت آزادي با اولين موضع گيري مكتوب با صدور قطعنامه پنچمين كنگره نهضت، در فروردين 1362، اين نظريه را طرح كرد(2) نظريه به اينكه نهضت هنگام تصميم گيري در خرداد و تير 1361 هيچ گونه موضع رسمي و مكتوبي را منتشر نكرد لذا اعلام اين نظريه در سال 1362 تنها در چارچوب مواضع حزبي كاركرد سياسي، تبليغاتي داشت.

جنگ ايران و عراق با عناوين متفاوتي مانند (دفاع مقدس، جنگ تحميلي، جهان سومي، جنگ اول خليج فارس) ياد شده. امام خميني رهبر انقلاب به تحولا سياسي اجتماعي توجه مي كردند در چارچوب تفكر ديني با تعريف جديد از عالم و ادم جنگ و جهاد و دفاع دراسلام، ماهيت تجاوز عراق به ايران و هدف اصلي از اين اقدامات را در چارچوب )اسلام و كفر) و (حق و باطل) توضيح مي دادند. مبنايي كه تفكر امام درباره جنگ در درجه نخست برپايه ماهيت حكومت ايرن و عراق بود. اما اقدامات عراق عليه ايران را عملي الحادي و كفر آميز دانستند چنان كه طي سخناني فرموند: (قيام بر ضد كشور اسلامي كه الان در ايران مستقر است همين قيام بر ضد او، در حكم الحاد و كفر است.)

1. روزنامه نوروز 16/3/1381، ص 2

2. پرسش اساسي جنگ، محمد دروديان،‌ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، چاپ دوم، 1382

به مناسبتهاي مختلف بويژه در ابتداي جنگ، هيئت صلح كنفرانس اسلامي و برخي سران كشورهاي اسلمي برپايه مسلما بودن مردم ايران و عراق خواهان اتمام جنگ بودند. و ادامه آن را نوعي برادر كشي مي دانستند آقاي مهاجراني در مصاحبه با يكي از روزنامه ها تأكيد كرد: (جنگ با عراق ايدئولوژيك نبود و كشور اسلامي سر مسائل مختلفي با هم درگير شدند جنگ ين اسلام و كفر نبود.درگيري ميان دو كشور اسلمي بود كه نمي بايست اتفاق بيفتد و در نخستين مراحل بايد خاموش كرد(... به هر دليل در بين مسلمان، جنگي اتفاق افتاده كه اصل بر اتمام آن است نه بر دامنه گسترش جنگ امام عقيد مقابل آقاي مهجراي داشتند. اما حكومت بعثي ها را مشروع و اسلامس نمي دانستند.

فيليپ رابينز سه هدف اصلي را عناصر تشكيل دهنده استراتژي عراق ميداند:

1. مهر انقلاي اسلامي در ايران بود. ديويد اوئن وزير خارجه انگليس در روزنامه گاردين نوشت: ما اميداواريم كه شور التهاب انقلاب اسلامي در طول جنگ منطقه اي به مصرف رسيده و سرانجام فروكش كند.

2. تصرف استان خوزستان و تجزيه ايزان مي توانست در خدمت اهداف توسعه طلبانه عراق باشد تنگناهاي ژئوپلتيك عراق برطرف مي كرد و در عمل به معناي لغو قرارداد 1975 و تضعيف نظام تازه تأسيس در ايران ارزيابي مي شد.

انتخاب هدف اول متأثر از بازتاب هاي انقلابي اسلامي در ميان كشورهاي منطقه و نگراني رهبران آنها از تغيير معادلات منطقه و خلأ ناشي از سقوط شاه و شكست استراتژي آمريكا و پيروزي قاطع عراق ممكن بود مقدمه ظهور قدرت منطقه اي عراق ارزيابي شود.

1. پيروزي هاي ايران بويژه فتح خرمشهر و احتمال سقوط صدام فضايي ايجاد كرد كه در نتيجه آن ايران در سطح منطقه استاتژبك يافت و همين باعث شد كه در نزد بازيگران منطقه و بين المللي نوعي نگراني بوجود آورد.

2. رفتار سياستمداران منطقه اي بين المللي و عراق براساس درك تحولات جديد جنگ و فرآيندهاي احتمالي، كنش و واكنش هاي جديدي را بوجود آورد كه در ذهنيت و باور مردم ايران و تصميم گيرندگان تأثير كرد.

3. وقوع وادث و رخدادهاي جديد در سطح منطقه ودر عرصه هاي سياسي نظامي جنگ، كه پارهاي از آن ها حاصل كنش بازيگرن بود، در شكل گيري روندهاي جديد و در نتيجه اامه جنگ پس از فتحخرمشهر نقش و تأثير داشت.

در جنگايران و عراق با آشكار شدن علائم پيروزي ايران و شكست احتمالي عراق تدريجاً سياست ها و مواضع آمريكا تغيير كرد ودر واقع با پيروزي هاي نظامي ايران،‌ماهيت جنگ تغيير كرد: از نظر آمريكا موقعيت ژئوپلتيك ايران،‌با قرار گرفتن در شمال خليج فارس و در جنوب شوروي اهمت استراتژيك بسياري داشت و به همين دليل، در حوزه منافع آمريكا تعريف شده بود، سياست كلي آمريكا در برابر ايران، اين بود كه(ايران نه بدان اندازه تضعيف شود كه در معرض بي ثباتي و تجزيه قرار گيرد كه در نتيجه شوروي از آن بهره گيرد و نه بدان اندازه تقويت شود كه به گفته نيكلسون براساس قابليت هاي بالقوه براي تبديل به قدرتي منطق هاي نقش و تأثير داشته باشد.)

آمريكا در جنگ ايران و عراق با دو گزينه كاملاً متفاوت مواجه بود، در گزينه نخست يا به رسميت شماختن برتري ايران و خوايتههاي ايران را تأمين نمايد و جنگ خاتمه يابدف چنين اقدامي پيامدهاي استراتژيك در برداشت وبه مثابه تعميق و كسترش انقلاب اسلامي در منطقه و خطر بي ثباتي در كشورهاي متحد آمريكا و در نتيجه تغيير موازنه نيروهاي منطفه بود.

گزينه دوم حمايت از عراق و حفط صدام. بر اثر پيروزي ايران آمريكا براي اجتناب از پيدايش وضعيت جديد از سال 1982 سياست بازي شطرنج با عراق را دنبال كرد.

شوروي و جامعه اروپا ومخصوصاً كشورهاي منطقه به دليل اينكه انقلاب اسلامي بر ساحتار متزلزل ومحافظه كارانه داخلي اين كشورها تأثير مي گذاشت علاوه بر اينكه آغاز جنگ از عراق حمايت مي كرد كمك هاي اطلاعاتي و تبليغاتي در اختيار عراق مي گذاشت.

  عراق: پس از فتح خرمشهر، رفتار عراق متأثر از شكست هاي نظلمي بود و در نتيجه براي جلوگيري از ناكامي هاي عراق و پيروزي هاي ايران صدام با حمايت بين المللي موقعيت خود را با حذف و تصفيه مخالفان داخلي تثبيت و در جبهه هاي جنگ نيز قدرت دفاعي ارتش عراق را در برابر تهاجمات احتمالي ايران تقويت مي گردد.

ايراند فضاي انقلابي با كسب اعتماد به نفس م خودباوري دمن متأثر از پيروزي هاي 8ماهه سبب شده بود كه هرگونه شك و ترديد را در عدم موفقيت يا ضعف اوضاع در ادامه جنگ ورود به خاك عراق براي ديگران از بينبرده و ايران با اين باور كه با فشار نظامي اوضاع را براي عراق دشوار كند و با تصرف منطقه اي با اهميت در عراق موقعيت خود را تثبيت كند تا حاميان عراق با تأمين خواسته هاي ايران، وضعيت را براي خاتمهدادن به جنگ فراهم سازد. در نتيجه به منظور بررسي وضعيت كشور مسئولان با امام جلساتي تشكيل دادند:

جلسه اول روز دئشنبه سوم خرداد برگزار شد، خرمشهر را بطور كامل تسخير كرده ودشمن تسليم سد و در ان جلسه بحث جدي اين بود خوب حالا كه دشمن فرار كرده و نيروهايش متلاشي شده اند حالا مي خواهيم برويم داخل عراق. آخرين چيزي كه بعد از مدتي طولاني بحث شد اما اجازه دادند جاهايي كه مردم نيستند برويد از اين جهت منطقه عمليات رمضان انتخاي گرديد.

(نظر ما واقعاً در اول كار اين نبود قطعاً مي گفند داهل خاك عراق لازم نيست كه ما وارد بشويم. بعد كه به هر حال به يت نتيجه رسيدند كه عراقي ها اگر بفهمند كه مرزشان وارد نمي شويم تسليم نخواهند شد، مي روند و با خيال راحت آن طرف شرارت مي كنند)

جلسه دوم: در ششم خرداد و سه روز بعد از جلسه اول برگزار شد. آقاي هاشمي در گفت و گوي اختصاصي درباره جلسه دوم و نظر ادامه در مورد ادامه جنگمي گويد:

(فرماندهان ارتش و پساه در خدمت اما رفتند و فرماندهان اگر حاگمان بغداد مطلع شوند كه ما وارد خاك اين كشور نمي شويم با خيال آسوده عليهما شرارت خواهند كرد، منطق جنگ اين رانمي پذيرد.

آقاي رضايي از جلسه دوم مي گويد:

آن جا امام سوال كردند شما براي جه مي خواهيد از مرز جلوتر برويد؟ عده اي از دوستان استدلالهاي سياسي كردند و گفتند: مه بهاين دليل مي خواهين برويم برادرهاي ارتش و ما آمديم استدلالهاي نظامي مي كرديم؛ گفتيم كه مثلاض ما اگر از مرز بيرون برويم به اروند ، آن جا اگر هم جنگ حالت معلق پيدا گند يني نه جنگ باشد و نه صلح باشد پشت اروندرود مي شود دفاع كرد.

براي نخستين بار در روزنامه جمهوري اسلامي ايران نظر امام اقل شد. اما با ادامه جنگ مخالف بود ولي بر اثر پافشري مسئولان جنگ نظر خود را تغيير داد. اين مصاحبه آمده: (در مقابل مسانل خرمشهر امام معتقد است كه بهتر است جنگ تمام شود. اما بالاخرع مسئولان جنگ گفتند: ما بايد تا كنار شط العرب برويم تا بتوانيم غرامت خود را از عراق بگيريم.

در آن زمان فرماندهان و برخي سياستمداران جلسه اي با اما داشتند و به بررسي وضعيت جبهه پرداختند و استدلال كردند كه اينك زمان مناسبي براي پايان دادن جنگ نيست. اگر ما بخواهيم سر مرز و در منطقه جنوب ودر منطقه خرمشهر عمدتاً بايستيم و آتش بس را بپذيريم در واقع براي دفاع ازسرزمين ايران و خوزستان بهترين جايي براي پدافن مصلحت مي دانستند رودخانه اروند رود بود. براي اينكه مقداري پيشروي كنند و خود را به پشت اروند رود بچسبانند دفاع در آنجا از سرزمين ايران آسانتر خواهد بود.)

مسئولان سياسي با تئجه به ضرورت هاي سياسي و لحا كردن برتري ايران بدنبال پاياندادن به جنگ بودند و نظامي ها بر اين اسا و متأثر از نظريات مسئولان ساسي در پاسخ به پرسش اما بااستدلال سياسي و مطرح كردند منشأ تصميم گيري براي ادامه جنگ ملاحظات و اهداف سياسي بود ولي در قالب ملاحظات نظامي و دفاعي مطرح شد.

تاريخچه ي جدول تناوبي:

در اوايل سدهي نوزدهم ميلادي، شباهت شيميايي و فيزيكي عناصر توجه شميدانها را به خود جلب كرد.در سالهاي 1817 و 1829 يوهان دوبراينر مقالههايي منتشر كرد و در آنها خواص مجموعههاي سهتايي از فلزات را مورد بررسي قرار داد(Ca, Sr, Ba; Li, Na, K; Cl, Br, I; S, Se, Te) . عناصر هر مجموعه داراي شباهتهايي هستند و وزن اتمي عنصر دوم در هر مجموعه تقريبا ميانگين اوزان اتمي دو عنصر ديگر است.
در سالهاي بعد بسياري از شيميدانها براي طبقهبندي عناصر به صورت گروهها، بر مبناي شباهت خواص آنها تلاش كردند.طي سالهاي 1863و 1866، جان نيوزلند «قانون اكتاو»هاي خود را پيشنهاد كرد. نيوزلند تاكيد كرد كه وقتي عناصر را بر حسب افزايش وزن اتميشان فهرست ميكند، عنصر هشتم به عنصر اول شباهت دارد،عنصر نهم به عنصر دوم، و همينطور نيوزلند، اين رابطه را با اكتاهاي موسيقي مقايسه كرد. متاسفانه، رابطه واقعي پيچيدهتر از آن است كه نيوزلند تصور ميكرد. زماني كه او قانون قانون اكتاوهاي خود را پيشنهاد كرد، كار او تا حدودي ساختگي به نظر ميرسيد و ساير شيميدانها اعتنايي به آن نكردند.اما، سالها بعد به خاطر اين كار، نشان ديوي به وسيلهي انجمن پادشاهي به نيوزلند داده شد.

دوران جديد طبقهبندي عناصر از كارهاي يوليوس موتار ماير(1896) و به ويژه ديمتري مندليف(1869) ريشه گرفت. مندليف قانون تناوبي را مطرح كرد كه ميگفت: وقتي عناصر را به ترتيب افزايش وزن اتميشان مطالعه ميكنيم، شباهتهايي در خواص آنها به صورت تناوبي،مشاهده ميشود. درجدول مندليف، عناصر به گونهاي تنظيم شده بودند كه عناصر شبيه به هم در ستونهاي عمودي موسوم به گروه ظاهر ميشدند.
براي قرار دادن عناصر مشابه در زير يكديگر، مندليف مجبور شد در جدول خود جاهاي خالي براي عناصر كشف نشده منظور كند. او بر اساس سيستم خود توانست خواص سه عنصر كشف نشده را پشبيني كند. كشف اسكانديم، گاليم و ژرمانيم كه خواص هر يك از آنها به خواص پيشبيني شده توسط مندليف شباهت فراواني داشت،اعتبار سيستم تناوبي را نشان داد. وجود گازهاي نجيب (Rn, Xe, Kr, Ar, Ne, He) توسط مندليف پيشبيني نشد. اما، پس از كشف آنها در سال هاي 1892 تا 1898 اين عناصر به خوبي در جدول تناوبي قرار گرفتند.طرح جدول تناوبي چنان بودكه سه عنصر (I, Ni, K) خارج از ترتيب تعيين شده با افزايش وزن اتمي، قرار ميگرفتند. مطالعه بعدي طبقهبندي تناوب، بسياري از شيميدانها را متوجه اين امر ساخت كه خاصيت بنادي ديگري، علاوه بر وزن اتمي، ميتواند عامل خصلت تناوبي مشاهده شده باشد. پيشنهاد شد كه اين خاصيت بنيادي، از جهتي به عدد اتمي كه در آن زمان فقط يك شماره سادهي به دست آمده از سيستم تناوبي بود، بستگي دارد.

قانون تناوبي موزلي:

كار هنري موزلي در سالهاي 1913 و 1914 اين مسئله را حل كرد. وقتي اشعهي كاتدي پر انرژي بر روي يك هدف متمركز ميشود، اشعهي X توليد ميشود. اين تابش X را ميتوان به اجزاي آن با طولموجهاي متفاوت تفكيك كرد و طيف خطي به دست آمده را روي يك صفحه عكاسي به ثبت رساند. وقتي عناصر مختلف به عنوان هدف به كار برده شوند، طيفهاي اشعه X متفاوتي به دست ميآيد؛ هر طيف فقط از چند خط تشكيل شده است.
موزلي، طيف اشعهي X 38 عنصر با عدد اتمي بين 13( آلمينيم) و 79( طلا) را مطالعه كرد. او با بررسي خطهاي مشابه در طيف اين عناصر، دريافت كه بين جذر فركانس خط طيفي و عدد اتمي عنصر مربوطه رابطهاي خطي وجود دارد.به بيان ديگر، وقتي كه عناصر به ترتيب افزايش عدد اتميشان مرتب شوند، جذر فركانس خط طيفي از يك از عنصر به عنصر بعدي هميشه به مقدار ثابتي افزايش مييابد.

به اين ترتيب موزلي توانست بر مبناي اشعهي X، عدد اتمي صحيح هر عنصر را تعيين كند. او با اين روش توانست مسئله طبقهبندي عناصري كه وزن اتمي آنها با عناصر همسايهشان همخواني نداشت (I, Ni, K) را حل كند. موزلي، همچنين نشان دادكه از Ce58 تا lu71 بايد 14 عنصر در جدول تناوبي به دنبال لانتانم قرار گيرند. نمودار موزلي نشان داد كه بايد 4 عنصر كشف نشده ( با اعداد اتمي 43، 61، 72، 75) قبل از عنصر شماره 79 (يعني طلا) وجود داشته باشند. قانون تناوبي بر مبناي كار موزلي دوباره تعريف شد: خواص فيزيكي و شيميايي عناصر، توابع تناوبي عدد اتمي هستند.
اعداد اتمي موزلي با بارهاي هستهاي محاسبه شده فوسط رادرفورد بر مبناي پراش ذرات آلفا، سازگاري تقريبي داشت. در نتيجه موزلي پيشنهاد كرد كه عدد اتمي، Z، شمارهي واحدهاي بار مثبت در هستهي اتم است. او گفت: «كميتي بنيادي در اتم وجود دارد كه از عنصري به عنصر ديگر، با اندازههاي معين افزايش مييابد. اين كميت فقط ميتواند بار مربوط به هستهي مركزي مثبت باشد.»

برگرفته شده از كتاب شيمي عمومي1 نوشتهي چادرلز مورتيمر ويرايش ششم ترجمهي عيسي ياوري نشر علوم دانشگاهي

تحقیق کامل در مورد ورزش بدمینتون

تاريخچه بازي بدمينتون، صدها سال است كه در هندوستان، سيام و ژاپن بازي مي‌شود. نام اين بازي در هندوستان پونا (Poona) بود و افسران انگليسي كه در هندوستان بودند به اين بازي علاقه زيادي داشتند. در سال 1870 ميلادي بعضي از افسران انگليسي و سايل بازي بدمينتون را به انگلستان بردند و در اوقات بيكاري اين بازي را انجام مي‌دادند در سال 1873 در جشني كه توسط دوك بوفورت (Duke of beaufort) در قصر خانوادگي‌اش برپا بود، اين بازي هم انجام شد. از آنجايي كه اسم اين قصر خانه بدمينتون بود، اسم اين بازي هم كم‌كم به بازي بدمينتون معروف شد. باشگاه بدمينتون كه در سال 1877 تأسيس شد اولين قوانين مكتوب اين بازي را اعلام نمود. در سال 1893 انجمن بدمينتون انگلستان بعنوان اولين انجمن ملي بدمينتون تأسيس گرديد و نخستين بازيهاي قهرماني انگليس در سال 1899 برگزار گرديد.

تا سال 1914 حدود 467 باشگاه و تا سال 1923، به تعداد 550 باشگاه و تا سال 1943 در حدود 1000 باشگاه در انگلستان بوجود آمد. امروزه در حدود پنج هزار باشگاه بدمينتون در انگلستان وجود دارد.

فدراسيون بين‌المللي بدمينتون (IBF) در سال 1943 تأسيس گرديد و قرار گذاشته شد كه اولين مسابقات قهرماني جهان در سال 1939 برگزار شود. اما بخاطر جنگ جهاني دوم اين مسابقات انجام نشد و تا سال 1949 به تعويق افتاد. مؤسسين اوليه فدراسيون بين‌المللي بدمينتون 9 كشور بودند كه عبارتند از: كانادا، دانمارك، انگلستان، فرانسه، ايرلند، زلاندنو، اسكاتلند و ولز. ايالات متحده آمريكا چهار سال بعد به فدراسيون بين‌المللي بدمينتون، مسابقات كاپ توماس بود كه در سال 1948 برگزار گرديد. مسابقات كاپ توماس كه مسابقه قهرماني تيمي مردان جهان است توسط رئيس فدراسيون بين‌المللي بدمينتون، سِر جرج توماس برگزار گرديد.

كاپ اوبر (Uber) نيز مسابقه قهرماني تيمي بانوان جهان مي‌باشد كه از سال 1965 برگزار مي‌گردد. بطور كلي هفت مسابقه اصلي در دنياي بدمينتون وجود دارد كه عبارتند از: كاپ توماس، كاپ اوبر، قهرمان جهان، كاپ سادير من (Sudirman) كه بصورت مختلط برگزار مي‌شود، مسابقات جوانان جهان، مسابقات فينال گراندپري و مسابقات جام‌جهاني.

مسابقات جام‌جهاني از سال 1981 آغاز گرديد و تا سال 1997 ادامه داشت. از آن سال به بعد به جاي مسابقات جام‌جهاني، مسابقات بازيكنان برتر جهان توسط فدراسيون بين‌المللي بدمينتون ابداع گرديد. بازي بدمينتون از سال 1992 بطور رسمي وارد بازيهاي المپيك شد و بصورت انفرادي و دو نفره براي مردان و زنان برگزار گرديد. از المپيك سال 1996 بازي دو نفره مختلط هم به موارد فوق اضافه شد.

در سالهاي اخير، بهترين بازكنان جهان از كشورهاي اندونزي، چين، مالزي، كره و كشورهاي اسكانديناوي بخصوص دانمارك و فنلاند بوده‌اند. از دهه هشتاد ميلادي، زماني كه بازيهاي گراندپري جهاني توسط فدراسيون بين‌المللي بدمينتون برگزار گرديد بازي بدمينتون هم يك بازي حرفه‌اي شد و برندگان اين مسابقات در حدود 350000 دلار جايزه بدست مي‌آورند.

تجهيزات و اصطلاحات

قبل از اينكه شروع به ياد گرفتن بدمينتون كنيد بهتر است كه با تجهيزات و اصطلاحاتي كه بعدها با آنها مواجه خواهيد شد آشنا شويد.

تجهيزات

از خريدن تجهيزات بسيار ارزان و يا بسيار گران خودداري كنيد. اما تجهيزاتي بخريد كه مناسب باشند. تجهيزات خوب، بازيكن خوب نمي‌سازد اما كمك به خوب بازي كردن مي‌كند.

راكت

تكنولوژي ساخت راكت هر روزه عوض مي‌شود. قبل از انتخاب راكت با فروشنده صحبت كنيد و از او كمك بخواهيد تا در خريد آن شما را راهنمايي كند. شما حتماً نبايد راكت گران قيمت بخريد، بلكه مي‌توانيد يك راكت مناسب و با پول كمتر تهيه كنيد.

دسته راكت: دسته راكت را بگيريد و امتحان كنيد كه كاملاً راحت در دستتان قرار بگيرد. اندازه دسته راكتها 6/8 تا 2/9 سانتيمتر مي‌باشند بنابراين راكتي را انتخاب كنيد كه نه كوچك باشد و نه زياد بزرگ چون نگهداشتن آنها در دست دشوار خواهد شد. راكتهاي دسته چرمي از همه بهتر هستند اما از راكتهاي حوله‌اي نيز استفاده مي‌شود.

شفت: شفت، دسته راكت را به سر راكت متصل مي‌كند. بستگي به جنس اين قسمت، قيمت ركت‌ها متفاوت هستند. جنس اين قسمت مي‌تواند استيل، گرافيت و فايبرگلاس و يا گرافيت و سراميك فايبر باشد. فعلاً نگران نوع شفت نباشيد، نوع استيل يا گرافيت به اندازه كافي بادوام و سبك هستند. راكت 100 گرمي مناسب مي‌باشد. هر كدام از اين راكتها را كه انتخاب مي‌كنيد بايد كمي قابل خم شدن باشند. براي تست كردن قابليت ارتجاي راكت، آن را با دو دست از قسمت دسته و سر بگيريد (بطور افقي) و به آرامي آنرا به بالا فشار بدهيد. شفت بايد كمي خم شود.

سر راكت: اين قسمت از راكت هم مي‌تواند از جنس گرافيت يا آلومينيوم باشد. از خريدن راكتي كه سر آن فقط از استيل درست شده باشد خودداري كنيد چون تعادل خوبي ندارند. سر راكت در محل سوراخهايي كه سيمها از درون آن عبور مي‌كنند بايد داراي پلاستيك نرم باشد تا در هنگام كشيده‌شدن به روي زمين در هنگام بازي دچار پارگي نشود.

 قطعه تي T: كه سر و شفت را به يكديگر متصل مي‌كند، بعضي از راكتها اين قطعه را ندارند و مستقيماً سر وشفت به يكديگر جوش داده شده‌اند. اگر از فلز درست شده باشند آنها توسط قطعه T به يكديگر وصل مي‌شوند. اين قطعه به گلو معروف است.

سيم‌‌‌‌‌‌‌ها: سيمها مهمترين قسمت يك راكت هستند چون محلي است كه با آن به توپ محكم ضربه مي‌زنند. سيمهايي كه از روده طبيعي درست شده‌اند بهتر مي‌باشند و قابليت انعطاف‌پذيري بهتري نسبت به ديگر سيمها دارند و در نتيجه گرانتر مي‌باشند. بهترين نوع اين سيمها نازكترين و شفافترين آنها از لحاظ رنگ مي‌باشند.

قدرت كششي نوع سيمي كه انتخاب مي‌كنيد اهميت دارد. اگر خيلي سفت باشد كنترل كردن توپ و يا زدن ضربات ظريف به توپ مشكل خواهد بود، اگر هم خيلي شل باشد زدن ضربات محكم با آن مشكل خواهد بود. معمولاً كشش سيمها بايد حدود 9/5 كيلوگرم باشد.

مراقبت از راكت: براي بهتر استفاده كردن از راكتي كه با دقت خريداري كرده‌ايد اين نكات را رعايت كنيد:

هرگز در هنگام عصبانيت آنرا روي زمين پرت نكنيد. از كاور (روپوش مخصوص راكت) براي پوشاندن سر راكت استفاده كنيد تا سيمهاي آن خيس نشود. هرگز راكت را در معرض گرما و يا رطوبت قرار ندهيد. اگر خوب از راكت خود استفاده كنيد براي 2 تا 3 سال احتياج به عوض كردن سيمهاي آن نخواهيد داشت. اگر يكي از سيمها پاره شد از راكت استفاده نكنيد تا خسارت بيشتري به آن وارد نشود. فوري آنرا تعمير كنيد تا قابليت كشش آن باقي بماند.

توپ بدمينتون

توپ بدمينتون مي‌تواند از مواد مصنوعي (سينتيك) يا طبيعي درست شده باشد. توپهاي مصنوعي از هر جنسي كه باشند بايد مانند توپهاي طبيعي كه داراي چوب پنبه و پرهايي كه با يك قطعه چرم نازك به دور چوب پنبه متصل شده‌اند و داراي قابليت پرواز مناسب هستند عمل كنند. توپهاي طبيعي بايد داراي 16 پر در اطراف پايه باشند و تمام پرها هم بايد به يك اندازه بوده و طول آنها هم بين 62 تا 70 ميليمتر باشد. قطر دايره بالاي توپ بين 58 تا 68 ميليمتر مي‌باشد و پرها هم بايد با سيمي از جنس مناسب به پايه محكم بسته شده باشند.

قطر پايه توپ بايد بين 25 تا 28 ميليمتر باشد و انتهاي آن گرد شده باشد. وزن توپ هم بايد بين 74/4 تا 50/5 گرم باشد. توپهاي مصنوعي هم از لحاظ وزن و اندازه بايد داراي خصوصيات توپ طبيعي باشند فقط به جاي پر از مواد سينتتيك استفاده مي‌كنند.

بازيكنان، سطح بالا فقط با توپهاي طبيعي بازي مي‌كنند اما بازيكنان تازه كار در بيشتر باشگاهها از توپهاي مصنوعي استفاده مي‌كنند و قابل قبول هم مي‌‌‌باشد. توپهاي سينتتيك طلايي براي سالنهاي ورزشي با ديوارهاي روشن مناسب مي‌باشد.

در گذشته توپهاي طبيعي خيلي گرانتر از توپهاي سينتتيك بودند، اما امروزه بعضي از انواع آنها حتي از توپهاي سينتتيك هم ارزانتر هستند. بهر حال اگر مي‌خواهيد نوع طبيعي آنرا بخريد مطمئن شويد كه پرهاي آن پر غاز است. انتخاب خود را روي قيمت، دوام و نوعي كه دوستانتان در باشگاه از آن استفاده مي‌كنند بگذاريد. ما توصيه نمي‌كنيم كه نوع توپهاي خود را عوض كنيد اما در اينجا چند نوع خوب آنرا معرفي مي‌كنيم: RSL, DSS, YONEX, CARLTON.

هر نوع توپي راكه انتخاب مي‌كنيد مطمئن شويد كه سرعت مناسب رابراي آن سالن بخصوص دارا مي‌باشد. معمولاً توپهاي سينتتيك را توسط رنگي كه به آنها زده‌اند براي سرعتهاي آهسته، متوسط و سريع درجه بندي كرده‌اند. توپهاي تهيه شده از پر طبيعي هم با عددهاي بين 73 تا 85 درجه بندي شده‌اند. يك توپ درجه 73 طول مسيري را كه مي‌پيمايد 10 تا 15 سانتي‌متر كمتر از توپ درجه 74 مي‌باشد. توپ درجه 85 سريعترين توپها است.

انتخاب سرعت توپ بستگي به دماي هواي سالن بازي دارد. به عبارت ديگر بستگي به مقاومت هوا دارد. در يك سالن كوچك گرم مي‌توانيد توپ درجه 75 را انتخاب كنيد در صورتي كه اگر سالن گرم نبود مي‌توانيد از توپ درجه 78 استفاده كنيد. در سالهاي مدرن لازم است كه از توپ درجه 82 استفاده شود. براي انتخاب توپ مناسب، آزمايشهاي زير را انجام دهيد: پشت خط انتهاي زمين با زاويه 45 درجه محكم به توپ به سمت بالا ضربه بزنيد، اگر سرعت توپ صحيح باشد در فاصله‌اي بين 53 سانتيمتر تا يك متري خط انتهاي زمين طرف ديگر فرو خواهد آمد.

مراقبت از توپ

مراقبت از توپ بسيار مهم است چون قيمت آنها زياد است و اگر درست به آن ضربه نزنيد عمرشان كوتاه خواهد شد.

1.      هرگز در حالت نيم- والي به آنها ضربه نزنيد.

2.      هرگز قوطي نگهداري آنها را له نكنيد و بجايي نزنيد.

3.      هرگز توپهاي طبيعي را در جاي گرم نگهداري نكنيد.

4.      آنها را با انگشت شست و سبابه برداريد.

5.      با سرعت مناسب بازي كنيد.

كفش بدمينتون

كفشي كه پايتان مي‌كنيد اهميتش خيلي بيشتر از بقيه پوشاكي است كه هنگام بازي از آن استفاده مي‌كنيد. كفشها پايه و اساس سرعت هستند. كفشها بايد سبك، راحت و قابليت ارتجاعي زياد داشته و داراي كوشن مناسب داخل آنها باشند. كف كفشها بايد نرم و شيار دارا باشند تا توقف چرخيدن و شروع به حركت را آسان كنند. جنس روي كفش اغلب از نايلون يا جير است. بندهاي كفش بايد از ناحيه بالاي انگشتان پا شروع شده و به بالا بيايد، و زبانه كفش هم بايد داراي كوشن نازكي باشد. كفشهايي كه داراي محافظ در ناحيه انگشتان هستند از صدمه ديدن آنها در هنگام كشيده شدن روي زمين جلوگيري مي‌كنند.

اگر مي‌خواهيد كه سرعت زياد داشته باشيد از پوشيدن كفشهاي سنگين با كف سخت خودداري كنيد. پوشيدن كفش كثيف، بي‌انظباط بودن را نشان مي‌دهد بنابراين هميشه كفشهاي خود را تميز نگهداريد.

لباس بدمينتون

پوشيدن لباس بستگي به اولويت‌هاي خود شخص دارد. تعداد زيادي لباس‌هاي بدمينتون در دسترس مي‌باشند. مردها معمولاً شورت و پيراهن مي‌پوشند، خانمها هم مانند آقايان، اما آنها مي‌توانند از دامن هم استفاده كنند. رنگ لباسها بايد سفيد باشد و مد روز. اگر از رنگها بطور مفيد استفاده شود مانعي ندارد. البته جوراب بايد سفيد باشد.

لباسها بايد از موادي درست شده باشند كه به آساني بتوان آنها را شست و هرگز نبايد خيلي تنگ يا گشاد باشند و جلوي حركات شما را بگيرند. داشتن گرمكن و استفاده از آن بعد از يك بازي سخت براي جلوگيري از كشيده شدن عضلات بسيار ضروري است. پوشيدن لباس سفيد براي مدارس و يا مراكز ورزشي اجباري نيست. اما هر لباسي كه مي‌پوشيد اگر تميز و خوب باشد احساس خوبي به شما دست خواهد داد و خود را يك بازيكن واقعي خواهيد دانست.

ساك ورزشي

داشتن يك ساك ورزشي كه محتوي وسايل لازم باشد براي ليگها و مسابقات لازم است. از آنجائي كه بازيها بايد ادامه پيدا كنند شما بايد لوازم ضروري را در ساك خود داشته باشيد: راكت اضافي با همان وزن و كششي كه معمولاً استفاده مي‌كنيد، سنجاق قفلي، حوله، نوشيدني، هدبند، يك كپي از قوانين بازي و هر چيز ديگري كه فكر مي‌كنيد در طول مسابقات ممكن است به آن احتياج پيدا كنيد را در ساك خود قرار دهيد.

زمين بدمينتون

دياگرام زمين بهتر از هر توضيحي مي‌تواند فاصله‌ها و نام مناطق مختلف زمين را بيان كند. يك زمين ايده‌آل بدمينتون 1/9 متر ارتفاع دارد و خطوط اطراف آن به عرض 8/3 سانتي‌متر مي‌باشد و فاصله آن از ديوارها حداقل 52/1 متر و از زمين مجاور 90 سانتيمتر مي‌باشد. در هنگام روز هم نور نبايد به شدت به آن بتابد و نور چراغهاي داخل سالن هم درخشنده نباشند تا توپ بخوبي ديده شود. زمين بازي هم بايد صاف باشد ولي ليز نباشد. ديرك‌هاي تور بايد بيرون زمين نصب شوند تا نور كاملاً سفت كشيده شود. ارتفاع تور از زمين در نزديكي ديرك 54/1 متر و در وسط زمين 52/1 متر مي‌باشد.

متأسفانه كمتر زميني چنين شرايط ايده‌آلي را دارد، اما هنوز بدمينتون بازي مي‌شود و از آن لذت مي‌برند. حتي در شرايط خيلي بد كه در آن از نور مناسب يا توپ وتور مناسب استفاده نمي‌شود بازي انجام مي‌گيرد و به بازيكن نشاط مي‌بخشد.

كجا مي‌توان بازي كرد

مدارس و باشگاهها محلهايي هستند كه زمين بازي خودشان را دارند، اما شما مي‌توانيد در مراكز ورزشي خودتان يا در كلاسهاي بدمينتون ثبت نام كنيد و اين ورزش را بطور صحيح دنبال كنيد.

اصطلاحات

سرويس درايو زاويه‌دار: براي زدن اين سرويس به آخرين نقطه سمت راست زمين سرويس تا جايي كه قانون اجازه مي‌دهد برويد، سپس به بازيكن مقابل وانمود كنيد كه سرويس پايين خواهيد زد اما آنرا به سرويس درايو تبديل كنيد.

كلير حمله‌اي (ATTACKING CLEAR): يك ضربه پيشرفته از بالاي سر مي‌باشد كه توپ را پايين و سريع به عقب زمين حريف مي‌فرستد.

سرويسهاي بك‌هند پايين (BACKHAND LOW SERVE): مانند سرويس‌هاي پايين است، اما با بك‌هند زده مي‌شود. سرويس‌هاي بالا يا خيلي بالا با بك‌هند زده نمي‌شود، فقط سرويس درايو گاهي اوقات با بك‌هند زده مي‌شود.

كلير دفاعي (DEFENSIVE CLEAR): ضربه از بالاي سر در ارتفاع بالا به توپ و فرستادن آن را از خط انتهايي يك طرف زمين به خط انتهايي طرف ديگر زمين را گويند.

سرويس درايو (DRIVE SERVE): در ابتدا به نظر مي‌رسد كه اين يك سرويس پايين است اما در آخرين لحظه راكت سرعت پيدا كرده و سرويس درايو به قسمتي از زمين مخالف كه حريف در گرفتن توپ در آنجا نقطه ضعف دارد فرستاده مي‌شود.

سرويس آهسته (FLICK SERVE): اين سرويس به نظر بازيكن حريف سرويس پايين مي‌آيد ولي در آخرين لحظه مچ دست را مي‌پيچيد و توپ را كشيده مي‌زنيد تا توپ به انتهاي زمين حريف برود و او را غافلگير كند.

اسمُش فورهند (FORHAND SMASH): يك ضربه حمله‌اي مي‌باشد. منظور از زدن اين ضربه خواباندن توپ در زمين حريف با سرعت زياد مي‌باشد. اسمُش بك‌هند هم داريم.

سرويس بلند (HIGH SERVE): سرويس كشيده و بلندي است كه حريف را به عقب زمين مي‌كشاند و در نتيجه نمي‌تواند روي آن اسمُش بزند در ضمن قسمت جلوي زمين را هم باز مي‌گذارد.

تكرار بازي (Let): زماني كه بازي دوباره بايد تكرار شود.

لوب (Lob): ضربه فورهند يا بك‌هند دفاعي است كه از پايين زده مي‌شود تا توپي را كه به قسمت جلوي زمين پايين‌تر از تور فرستاده‌اند را برگرداند.

سرويس پايين (LOW SERVE): يك سرويس ظريف مي‌باشد كه قبل از رسيدن به تور شروع به پايين رفتن مي‌كند. اگر اين ضربه به دقت زده شود دفاع آن را براي حريف بسيار مشكل مي‌كند.

سرويس خيلي بلند (VERY HIGH SERVE): مانند سرويس بلند است اما با تمام قدرت به بالاترين نقطه تا جايي كه سقف سالن اجازه مي‌دهد زده مي‌شود. اين كار زمان سنجي حريف را براي زدن آن مشكل مي‌سازد.

راهنماي بازي

بازي بدمينتون را مي‌توان يك نفره يا دو نفره بازي كرد. توپ نبايد با زمين تماس پيدا كند و اگر تماس پيدا كرد سرويس جديد زده مي‌شود.

قوانين بدمينتون

بيشتر مسابقات شامل سه گيم است و هر تيمي دو گيم را ببرد برنده مسابقه خواهد بود. يك گيم موقعي تمام مي‌شود كه امتيازات به 15 برسد. (براي خانمها به امتياز 11).

مانند بازي اسكواش، در بدمينتون كسي كه سرويس را مي‌زند و توپ را در زمين حريف مي‌خواباند امتياز كسب مي‌كند. پس براي گرفتن امتياز حتماً سرويس را هم بايد زده باشيد. اگر كسي كه سرويس را نزده توپ را در زمين سرويس زننده بخواباند صاحب سرويس مي‌شود و شانس گرفتن امتياز را از آن به بعد دارد. در بازيهاي دو نفره هر دو نفر يك تيم بايد سرويس بزنند و بعد سرويس عوض مي‌شود.

تكنيكهاي زدن توپ

گرفتن راكت

راكت را صحيح در دست بگيريد تا بيشتر ضربات شما درست زده شود. دو راه ساده براي گرفتن راكت بطور صحيح وجود دارد. در روش اول از شخصي بخواهيد كه سر راكت را گرفته و دسته آنرا بطرف شما دراز كند (بطور افقي و از كنار). بعد مانند دست دادن با راكت دست بدهيد، بالاخره راكت بهترين دوست شما خواهد شد، فكر نمي‌كنيد اينطور باشد؟ در روش دوم، راكت را روي زمين قرار دهيد. سپس مانند اينكه تبر را از زمين برمي‌داريد آنرا از پهلو برداريد.

در هر يك از اين موارد به چهار نكته زير توجه كنيد:

1.      شكل V تشكيل شده بين شست و انگشت سبابه با شفت در يك خط قرار دارند.

2.      انگشتان شما از يكديگر كمي جدا هستند بخصوص انگشت سبابه و انگشت دوم.

3.      انتهاي راكت در كف دست قرار مي‌گيرد تا از حداكثر طول راكت و اهرم كردن آن بتوان استفاده كرد.

4.      اگر دست خود را به طرف راست بچرخانيد و كف دست بطرف بالا باشد و سپس آنرا باز كنيد خواهيد ديد كه راكت بجاي اينكه در كف دستان شما باشد در انتهاي انگشتان قرار گرفته است و اين شما را قادر به كنترل كردن راكت مي‌كند. راكت به اين سبكي بايد مانند چاقوي جراحي در دست شما نگهداشته شود.

اين طرز نگهداشتن اصلي راكت براي تمام ضربات مي‌باشد. طرز گرفتن راكت براي زدن ضربات بك‌هند و نزديك به تور در موقع شرح دادن ضربه توضيح داده خواهد شد. در هنگام گرفتن راكت به روش پايه سر راكت به سمت طرفين مي‌باشد. نگران نباشيد! مچ دست بطور طبيعي در لحظه تماس با توپ راكت را برمي‌گرداند. اين كار حتماً با چرخاندن مچ دست انجام دهيد نه با چرخاندن دسته راكت در داخل دست. به همين دليل اسم اين نوع گرفتن راكت را گرفتن ماهي‌تابه‌اي مي‌گويند. چرخاندن راكت در داخل دست بزرگترين اشتباه در بدمينتون مي‌باشد.

بطور دايم نگهداشتن راكت در دست را كنترل كنيد تا مرتكب چنين خطايي نشويد. همچنين بخاطر داشته باشيد كه راكت را شُل يا خيلي محكم نگه نداريد.

سرويس‌ها

بدمينتون هم مانند تنيس داراي ضربات متنوع و زيادي در زدن سرويس مي‌باشد. قوانين سرويس زدن در بدمينتون خيلي محدود‌كننده مي‌باشند. اين قوانين موجب آن مي‌شود كه سرويس‌كننده با دقت خيلي زياد سرويس خود را بزند. متأسفانه در بدمينتون قوانين بازي طوري است كه تشخيص ضربه خوب و ضربه بد مشكل مي‌باشد و بازي بر پايه دقت ميلي‌متري و عادت گذاشته شده است و به دليل مشكل بودن تشخيص ضربه خوب و بد هميشه بازي بار اعتراض بازيكنان همراه است. قوانين بازي بدمينتون در باشگاهها كمي آسانتر است و بعضي از خطاها را چشم پوشي مي‌كنند. بنابراين سعي كنيد كه از ابتدا صحيح بازي كنيد و قوانين را ياد بگيريد.

سرويس بلند

هدف از زدن سرويس بلند مجبور كردن حريف به رفتن عقب زمين و از بين بردن خطر حمله او مي‌باشد. به هر حال، مواظب زدن چنين ضرباتي عليه بازيكنان با تجربه و اسمُش‌زن باشيد. براي زدن اين ضربه در حاليكه شانه چپ و پاهاي شما بطور مورب بطرف زمين حريف باشد به پهلو بايستيد. در بازيهاي دو نفره محل قرارگرفتن شما در نزديك خط مركزي، چند قدم پشت خط سرويس جلو مي‌باشد. در هنگام آماده شدن توپ را با انگشتان شست و سبابه نگهداشته و دست را كاملاً به جلو در ارتفاع شانه دراز كنيد، به اين ترتيب اگر توپ از دست شما روي پاي عقب قرار گيرد با خم كردن آرنج و كج‌كردن مچ دست راكت را تقريباً به حالت عمودي در پشت و بالاي پاي راست نگهداريد. منطقه هدف را انتخاب كنيد. انگشتان شست وسبابه را از يكديگر باز كنيد تا توپ بطور مستقيم پايين بيفتد. سپس راكت را مانند حالت جارو كردن به سمت پايين بياوريد تا به توپ برخورد كند در اين موقع دست با كج شدن به توپ جهت مي‌دهد و بازو كاملا مستقيم مي‌شود، بدن بطرف تور قرار مي‌گيرد و زانوها كمي خم مي‌شوند.

در فاصله 50 سانتي‌متري قبل از زدن توپ به بازو و شتاب نهايي را بدهيد و مچ دست را مستقيم كنيد تا در لحضه برخورد راكت به توپ ضربه محكم، بطرف بالا، در يك خط و به سمت جهتي كه هدف شما است برود. در همان مسير حركت راكت را ادامه دهيد تا به بالاي شانه چپ برسد. سپس به وضعيت آماده دفاعي قرار بگيريد. ريلكس و مطمئن باشيد و عصباني و نااميد نشويد. شما توپ را فقط به فاصله 9 متري مي‌زنيد و لازم نيست كه زياد بخود سخت بگيريد. فقط مطمئن شويد كه در لحظه برخورد راكت به توپ سر راكت كاملا تحت كنترل شما است.

سرويس كوتاه

سرويس كوتاه عليه بازيكنان اسمش‌زن زده مي‌شود چون در صورت زدن سرويس بلند حريف مي‌تواند از آن استفاده كرده و توپ را اسمُش بزند.

منظور از زدن سرويس كوتاه فرستادن توپ با كمترين ارتفاع ممكن به زمين حريف و فرود آمدن آن بلافاصله بعد از عبور از تور مي‌باشد. زدن چنين ضربه‌هاي ميليمتري چندان آسان نيست و احتياج به سالها تجربه دارد. حريف شما روي انگشتان پا در خط سرويس مي‌ايستد و راكت خود را در فاصله 5/1 متري تور بالا نگه مي‌دارد و مي‌تواند با يك جهش به سمت جلو ضربه، شما را خنثي كند. بنابراين ياد بگيريد كه سرويس‌هاي كوتاه را در حد امكان پايين بزنيد. مانند سرويس زدن در سرويس‌هاي بلند به پهلو بايستيد طوري كه بطرف دريافت‌كننده سرويس باشيد. با پاي چپ و شانه به سمت جلو مستقيم بايستيد، وزن بدن خيلي كم به سمت عقب و روي پاي عقب باشد. توپ را از ناحيه بالاي پرها بين دو انگشت شست و سبابه در حاليكه دست از آرنج خم شده باشد نگهداريد تا در هنگام رها شدن درست در سمت راست پاي پيش‌رونده شما سقوط كند. راكت را با دست راست بگيريد. اطمينان حاصل كنيد كه دست شما در حالت ريلكس راكت را گرفته نه زياد سفت و نه زياد شُل. سر راكت را بطرف پايين به سمت راست و كمي عقب‌تر از ران راست نگهداريد. هيچ قدرتي براي زدن اين ضربه لازم نيست. آرنج دست را تا جايي بالا ببريد كه راحت باشيد و بتوانيد سر راكت را بطور عمودي تا حد امكان بالا بياوريد. اين كار باعث مي‌شود كه مسير حركت توپ افقي بشود. مچ دست به عقب خم مي‌شود. در تمام طول ضربه‌زدن مچ را به همين حالت نگهداريد. حالا هدف را انتخاب كنيد و ريلكس باشيد و عجله نكنيد.

فقط به توپ نگاه كنيد و در حاليكه آرنج خميده و مچ دست هنوز خم شده توپ را به سمت جلو بزنيد. به آن ضربه نزنيد. تماس راكت و توپ در ارتفاع ناحيه زير باسن انجام مي‌گيرد. در حاليكه توپ به سمت جلو در حركت است به سمت جلو گام برداريد و راكت را تا ارتفاع تور بالا ببريد. حالا شما آماده هستيد تا در صورت برگشتن توپ از زمين حريف به زمين شما با آن مواجه شويد. فراموش نكنيد كه اين تمرين را به همين صورت انجام دهيد، چون پايه و اساس بازي شماست.

سرويس آهسته

سؤال مي‌شود كه آيا هميشه بايد سرويس كوتاه بزنم؟ در اينصورت حريف محل سقوط توپ را پيش‌بيني مي‌كند. شما كاملاً درست مي‌گوييد. به همين دليل بايد انواع سرويسهاي ديگر را هم ياد بگيريد تا حريف هيچوقت نتواند نوع ضربه شما را پيش‌بيني كند. يك از اين ضربات غافلگير‌كننده سرويس آهسته است. اين نوع سرويس تا يك مرحله به زدن توپ مانند سرويس كوتاه است با اين تفاوت كه توپ را به ارتفاع بالاتري مي‌زنيد. به اميد اينكه حريف در رفتن به سوي آن پاي خود را نتواند صحيح بردارد در نتيجه امكان زدن اسمُش را از او گرفته و حتي امكان دارد كه توپ روي زمين بيفتد و امتيازي نصيب شما كند.

حركت بايد غافلگير‌كننده باشد، بنابراين اين ضربه كاملا شبيه سرويس كوتاه مي‌باشد اما درست يك لحظه قبل از تماس راكت با توپ مچ دست شما كه براي زدن ضربه سرويس كوتاه به سمت عقب خم شده بود به وضعيت مستقيم در مي‌آيد. توپ به سمت بالا حركت مي‌كند، اما اين حركت فقط به اندازه‌اي است كه از بالاي راكت حريف گذشته و نزديك خط انتهايي سرويس دو نفره فرود آيد. سرويس كوتاه با مچ‌دست خم شده به عقب زده مي‌شود. در صورتيكه سرويس آهسته با مچ‌دست مستقيم زده مي‌شود.

سرويس درايو

اين نوع سرويس هم نوعي ديگر از سرويس كوتاه مي‌باشد و براي غافلگير‌كردن حريف مورد استفاده قرار مي‌گيرد. هدف اين سرويس زدن سريع توپ با كمترين ارتفاع و حدي كه قانون اجازه مي‌دهد به منطقه خالي زمين صورت حريف و يا بك‌هند ضعيف حريف مي‌باشد. اين بار هم تمام مراحل زدن آن مانند سرويس كوتاه مي‌باشد بجز يك مرحله قبل از تماس راكت با توپ كه در اين مرحله حرك آهسته دست راست ناگهان سرعت پيدا مي‌كند. اما براي پايين نگهداشتن ارتفاع توپ در مسير مچ دست مانند سرويس كوتاه عقب نگهداشته مي‌شود.

سرويس درايو زاويه‌دار

اين هم يك از انواع سرويس‌هاي درايو مي‌باشد. براي زاويه بيشتر به توپ‌دادن محل سرويس خود را از نزديكي ناحيه خط مركزي به خط كناري زمين دو نفره انتقال دهيد. مواظب قراردادن پاها باشيد تا مرتكب خطاي پا نشويد. پاي راست درست تاتجلو پيش مي‌رود و پاي چپ كمي جلوتر و به فاصله دورتر از خط قرار مي‌گيرد. شانه شما هم بايد به طور مورب به طرف زمين حريف باشد. در اين وضعيت و تعادل باقيمانده توپ را در حد امكان دورتر و بالاي خط‌كناري نگهداريد. اين كار باعث مي‌شود تا زاويه حمله شما بيشتر شود. حالا سعي كنيد توپ را با قدرت به سمت ناحيه بك‌هند حريف بزنيد.

سرويس خيلي بلند

هدف از زدن چنين سرويسي زدن توپ به بالا تا جايي كه قدرت شما وسقف اجازه مي‌دهد مي‌باشد. براي زدن اين سرويس‌ از همان روش زدن سرويس بلند استفاده كنيد كه قبلاً آموخته‌ايد، فقط در اينجا از حركت شديدتر مچ دست استفاده كنيد و محكمتر هم به توپ و به سمت بالا ضربه بزنيد. بخاطر پايين آمدن توپ بطور عمودي، تايمينگ زدن آن مشكل‌تر خواهد بود.

سرويس كوتاه بك‌هند

هيچكدام از سرويس‌هاي بلند و سرويس خيلي بلند با بك‌هند زده نمي‌شوند فقط سرويس درايو اغلب با بك‌هند زده مي‌شود. بنابراين آنها را فراموش كنيد. نقطه سرويس كوتاه بك‌هند و سرويس آهسته بك‌هند را ياد بگيريد و آنها را تمرين كنيد. هر دو اين سرويسها را خوب ياد بگيريد چون فقط استفاده از يك از آنها چندان مؤثر نيست.

مانند تمام ضربه‌هاي بك‌هند، راكت را در دست بگيريد، شست در پشت دسته راكت نوك پا به سمت جلو، نزديك خط سرويس جلو. پاي چپ كمي عقب‌تر از پاي راست قرار مي‌گيرد. توپ را در دست بگيريد. دست مستقيم و با زاويه 45 درجه بالاي كمر و درست در جلوي شكم قرار مي‌گيرد. با خم كردن دست راست و كج‌كردن مچ دست، سر راكت را بطور عمودي در پشت توپ قرار دهيد. آرنج بايد بالا باشد. در ابتدا اين كار كمي عجيب به نظر مي‌رسد ولي به آن عادت خواهيد كرد. اكنون ريلكس كرده و طبق معمول هدف خود را انتخاب كنيد. حالا راكت را به اندازه‌اي كه مي‌خواهيد عقب ببريد (به سمت بدن) با عقب رفتن راكت به سمت بدن و جلو آمدن در هنگام زدن ضربه، نيروي لازم ايجاد مي‌شود.

دوباره بطور دقيق اين حركت را توضيح مي‌دهم. در حاليكه مچ دست كج است ساعد دست خم شده را به حالت مستقيم درآوريد تا در فاصله 50 سانتيمتري جلوي بدن به توپ ضربه بزنيد، درست در ارتفاع پايين باسن، اين حركت را به آرامي به اندازه 30 سانتي‌متر ادامه دهيد تا توپ در مسير تور به پرواز درآيد. سپس به سرعت راكت را تا ارتفاع نوار بالايي تور بالا بياوريد و به طرف تور حركت كنيد. زدن اين نوع سرويس چهار مزيت دارد:

1.      توپ در فاصله 50 سانتيمتري خط سرويس جلو زده مي‌شود نه در فاصله 60 سانتي‌متري پشت خط سرويس: تقريباً 120 سانتيمتر جلوتر هستيد. (صرفه‌جويي مي‌شود) اين فاصله باعث مي‌شود كه حريف شما 20 درصد زمان كمتري براي حركت كردن داشته باشد.

2.      توپ سفيد درست در مقابل پيراهن سفيد شما قرار مي‌گيرد و تشخيص آن نسبت به زمانيكه توپ در كنار بدن قرار مي‌گيرد مشكل‌تر مي‌باشد.

3.      تاب دادن راكت به جلو براي زدن توپ كوتاه مي‌باشد و درصد خطا را كمتر مي‌كند.

4.      امروزه براي بازيكنان اين ضربه از ضربات هولناك محسوب مي‌شود.

سرويس آهسته بك‌هند

اين نوع سرويس براي كساني كه مچ دست قوي ندارند مشكل خواهد بود. مچ ضعيف باعث مي‌شود كه نتوان توپ را به ارتفاع مناسب فرستاد و در مسير حركت توسط حريف راه توپ سد مي‌شود.

براي فريب دادن حريف سرويس آهسته بك‌هند بايد درست مانند سرويس كوتاه بك‌هند باشد. بخاطر داشته باشيد هرچقدر كه دست را براي زدن سرويس كوتاه بك‌هند عقب مي‌بريد به همان اندازه براي سرويس آهسته بك‌هند نيز عقب ببريد. همچنين بخاطر داشته باشيد، اضافه كردن نيرو مانند زدن فورهند در اين مرحله لازم است و اين نيرو بايد توسط مچ در آخرين لحظه قبل از تماس راكت با توپ بدست آيد و به سادگي نبايد قابل تشخيص از طرف حريف باشد و حركت دست هم نبايد طولاني‌تر باشد. ادامه حركت دست بايد كوتاه باشد.

ضربه فورهند بالاي‌سر

از آنجائيكه امتياز آوردن فقط با زدن توپ به هوا بدست نمي‌آيد و از آنجائيكه ورزش بدمينتون روي تو به ارتفاع 5/1 متر در مقايسه با ورزش تنيس با تور 90 سانتي‌متري و اسكواش تور 48 سانتيمتري انجام مي‌شودبيشتر ضربات از بالاي سر زده مي‌شوند. بنابراين لازم است كه در زدن اينگونه ضربات مهارت و قدرت لازم را داشته باشيد. در حركت قبلي، دست خميده به سرعت مستقيم مي‌شود، ولي در اينجا به حالت خم باقي مي‌ماند و فاقد حركت اضافي راست كردن دست مي‌باشد.

سه نوع ضربه بالاي سر وجود دارد. حالت دفاع و زدن توپ به انتهاي زمين حريف و حالت حمله‌اي و فرستادن توپ به عقب زمين حريف و بالاخره اسمُش‌ها. اگرچه فرستادن توپ به عقب زمين حريف بيشتر حالت دفاعي دارد ولي ما بخاطر آسان بودن آن و موفقيت در زدن آنها اين نوع ضربه را اول توضيح مي‌دهيم. هر ضربه‌اي شامل اين سه مرحله اصلي هستند.

1.      آماده‌شدن: مانند تمام ورزشهاي ديگر آمادگي در اين ورزش از همه چيز مهمتر است. اين آمادگي شامل حركت به سمت توپ و بردن راكت به عقب و آماده زدن توپ شدن مي‌باشد.

2.      اجرا: اين مرحله حياتي ضربه مي‌باشد و شامل آوردن راكت به جلو و ضربه‌زدن به توپ است.

3.      كامل كردن: اگرچه به اندازه مرحله اجرا مهيج نيست، ولي به همان اندازه داراي اهميت مي‌باشد ادامه حركت راكت، توپ را تحت كنترل قرار مي‌دهد تا به هدف برسد. به حالت اوليه برگشتن سريع بعد از هر ضربه و آماده حركت بعدي شدن الزامي است.

دفاع و زدن توپ به انتهاي زمين حريف: اين ضربه با ارتفاع زياد و به عمق زمين حريف زده مي‌شود. دليل بالا زدن توپ آن است كه حريف نتواند به توپ برسد و آنرا برگرداند و در ضمن به شما فرصت آنرا مي‌دهد كه به پايگاه خود برگرديد، اين ضربه توپ را به عمق زمين حريف مي‌فرستد تا اثر برگرداندن توپ را كاهش دهد. اين ضربه شما را از مشكلات رها مي‌كند و فرصت پيدا مي‌كنيد كه دوباره وضعيت خود را تثبيت كنيد.

برخلاف بازي تنيس، توپ بدمينتون بسرعت شتاب خود را از دست مي‌دهد. بنابراين توپي كه از انتهاي زمين زده مي‌شود وقتي كه شما آنرا دريافت مي‌كنيد سرعتش خيلي آهسته‌تر از ضربه‌اي است كه از 60 سانتي‌متر جلوتر زده مي‌شود. برگرداندن اينگونه ضربات هم خيلي آسان است. هنگامي كه در وسط زمين به حالت آماده هستيد و چنين ضربه‌اي به سمت انتهاي زمين شما زده شد محل پرواز توپ را در نظر بگيريد و با دو يا سه گام خود را از پهلوي در مقابل توپ در حال پايين آمدن قرار دهيد طوري كه اگر توپ بيفتد روي پاي عقب شما سقوط كند. در همين موقع راكت خود را بطور مستقيم بالا برده و از ناحيه شانه راست به پشت خود ببريد. براي انجام اين‌كار آرنج خم مي‌شود و مچ دست هم به سمت عقب خم مي‌شود.

حالا در حاليكه وزن بدنتان روي پاي عقب و زانوهايتان كمي خميده است به پهلو قرار گرفته‌ايد. زمانيكه توپ شروع به پايين آمدن كرد راكت را بالا ببريد و بدن را همزمان با آن بالا بكشيد تا از وزن خود براي زدن ضربه استفاده كنيد. 50 سانتي‌متر قبل از برخورد راكت با توپ مچ‌دست را راست كنيد اما نه كاملاً براي بدست آوردن حداكثر استفاده از طول راكت، سر راكت بايد زاويه 45 درجه داشته باشد. حالا راكت را تا ارتفاع كمر در يك خط به سمت هدف پايين بياوريد. حتي با پايين آمدن راكت به سمت پايين تعادل شما خوب خواهد بود و مي‌توانيد به سرعت به پايگاه خود در زمين برگرديد، اميدواريم كه قبل از رسيدن شما به آنجا حريف ضربه برگشت را نزده باشد.

مواظب باشيد و از قرارگرفتن پشت توپ كوتاهي نكنيد چون ضربه شما ارتفاعش زياد ولي طولش كم مي‌شود. هرگز بجاي بردن راكت به عقب را به تأخير نيندازيد چون در اينصورت توپ را هل خواهيد دارد. فراموش نكنيد كه از وزن خود مانند بازو و مچ دست براي ضربه زدن استفاده كنيد. هرگز خميدگي مچ‌دست را زودتر يا ديرتر از هنگام لازم راست نكنيد. اجازه ندهيد كه سر راكت به صورت موجي حركت كند. چون توپ به سمت هدف نخواهد رفت. هرگز تايستيد كه ضربه خود را تحسين كنيد چون امكان دارد كه در برگشت توپ دچار مشكل شويد.

ضربات فورهند

فورهند درايو: اين ضربه‌اي است كه از كنار خط كنار زمين به سرعت زده مي‌شود. هدف از زدن اين ضربه بدن حريف يا فضاي باز زمين حريف مي‌باشد. اين ضربه در بازيهاي مختلط از وسط زمين توسط بازيكن مرد زده مي‌شود.

طرز زدن آن مانند انداختن سنگ به روي آب به حالت تماسي مي‌باشد. به سمت راست بدويد و آخرين قدم خود را طوري كه نوك پا با زاويه به سمت راست بطرف خط‌كناري زمين باشد بلند برداريد. همزمان با دويدن راكت را با خم‌كردن مچ دست و آرنج تا سطح شانه‌ها بين تيغه‌هاي كتف و به پشت برده وآماده ضربه‌زدن بشويد. وزن بدن شما بيشتر روي پاي عقب مي‌باشد.

با راست كردن آرنج و مچ دست، سر راكت را به سمت توپ به حركت درآوريد، همزمان با آن بدن را بطرف تور برگردانيد و اجازه بدهيد كه وزن بدنتان روي پاي جلو قرار بگيرد تا ضربه با قدرت بيشتري زده شود. اگر توپ بالاي خط نوار بالاي تور است سر راكت را كمي پايين بياوريد و اگر توپ هم‌سطح تور قرار دارد به سر راكت نسبت به زمين زاويه قائمه بدهيد وسپس با دست كاملاً كشيده شده در مقابل بدن ضربه را به توپ بزنيد. اين كار باعث به حداكثر رسيدن نيرو و به حداقل رساندن فاصله شما براي برگشتن به پايگاه است.

فورهندپوش: اين ضربه كاملاً شبيه فورهند درايو مي‌باشد و از آن براي فريب دادن حريف استفاده مي‌كنند. اما اين ضربه با نصف نيروي فورهند درايو زده مي‌شود تا توپ بين بازيكن جلوي زمين و بازيكن عقب زمين پايين بيايد.

دراپ‌شات: همانند درايو مي‌باشد و تا يك لحظه قبل از تماس راكت با توپ سرعت دست و مچ بطور خيلي محسوسي كاهش مي‌يابد تا توپ را فقط به آنطرف تور بفرستيد. از آنجاييكه سرعت توپ بسيار آهسته خواهد بود بهتر است كمس سر راكت را بطرف بالا برد تا قوه جاذبه زمين توپ را قبل از رسيدن به تور پايين نياورد. بخاطر داشته باشيد به دليل ضعيف و آهسته بودن سرعت پرواز توپ بايد موقعي از اين ضربه استفاده كرد كه هر دو بازيكن حريف در وسط زمين يا دورتر قرار داشته باشند و يا بازيكن نزديك تور خيلي ضعيف باشد يا تعادلش را از دست داده باشد يا خيلي از خط سرويس جلو دود باشد.