را بنویسید.
تحقیق درباره دریاچه جَزْموریان (جازْموریان)
تحقیق درباره دریاچه جَزْموریان (جازْموریان)
جَزْموریان (جازْموریان) ، دریاچه‌ای فصلی در حوضه آبریزِ هامونِ جزموریان در جنوب شرقی ایران و نیز محوطه‌هایی باستانی در همین ناحیه. این دریاچه را هامون، چاله و باتلاق جزموریان نیز می‌خوانند. در منابع به صورت جازموریان هامون و موریان هامون نیز آمده است.
در اصطلاح علمی، به این نوع دریاچه‌های موقتی با زمینهای قلیایی، پلایا یا كولاب گفته می‌شود.
جاز (در زبان بلوچی: جَز) نوعی بوته خاردار بومی، و موریان، اصطلاحی محلی است برای بیان فراوانی و كثرت هر چیز، و جازموریان به معنای مكانی است كه بوته جاز فراوان دارد .
دریاچه جزموریان در مغرب بلوچستان، در ارتفاع حدود سیصد متری از سطح آبهای آزاد، قرار دارد و پایین‌ترین قسمت حوضه‌های بسته آبریز داخلی به شمار میرود. قسمت شرقی آن در شهرستان ایرانشهرِ استان سیستان و بلوچستان و قسمت غربی آن در شهرستان كهنوجِ استان كرمان واقع است. نزدیك‌ترین شهرها به دریاچه در قسمت شرقی، گُل‌مورتی/ گلمورتی، بمپور و ایرانشهر و در قسمت غربی، رودبار، قلعه گنج و كهنوج است.
مساحت دریاچه در زمان پر آبی 300 ، 3 كیلومتر مربع و در مواقع كم آبی 500 ، 2 كیلومتر مربع است. طول آن صد كیلومتر است و عرض تقریبی آن هنگام پرآبی به 45 كیلومتر می‌رسد آب آن شیرین است، زیرا كف دریاچه از قلوه سنگ و لایه‌های شنی و آهكی تشكیل شده است كه املاح آب در آن فرو میرود . دریاچه در تابستان اغلب خشك است و در اردیبهشت و خرداد و در فصل پاییز نیز كم آب است.
دریاچه جزموریان تقریباً در قسمت میانی حوضه آبریز جزموریان قرار دارد. مساحت حوضه آبریز جزموریان حدود 600 ، 69 كیلومتر مربع است كه حدود 160 ، 34 كیلومتر مربع آن را مناطق كوهستانی و 440 ، 32 كیلومتر مربع آن را دشت و كوهپایه و حدود 000 ، 3 كیلومتر مربع باقی‌مانده را باتلاق و شوره‌زار تشكیل می‌دهد. این حوضه كه تحت تأثیر فرآیندی شبیه به فرونشینی تقریباً به شكل بیضی و با جهت شرقی ـ غربی تشكیل شده، با ارتفاعاتی احاطه شده است. كوههای بارز * (بلندترین قله 741 ، 3 متر) در شمال‌غربی دریاچه و در حدود 52 كیلومتری جنوب‌شرقی شهر جیرفت، و بَزْمان (بلندترین قله 503 ، 3 متر) در شمال‌شرقی دریاچه جزموریان از مهم‌ترین كوههای قسمت شمالی حوضه آبریز است. در جنوب آن نیز رشته‌كوه بَشاگِرد امتداد دارد كه معمولاً خشك و فاقد پوشش گیاهی است و آبهای این حوضه و دریای عمان را از هم جدا می‌كند. برخی از قله‌های این رشته كوه، مَهرِه به ارتفاع 046 ، 2 متر (در حدود 85 كیلومتری جنوب شرقی میناب) و بُونیكِن به ارتفاع 185 ، 2 متر (در حدود 140 كیلومتری جنوب شرقی كهنوج) هستند . از این كوهها رودهای بسیاری سرچشمه می‌گیرند كه در حوضه آبریز جزموریان، همگی به دریاچه جزموریان می‌ریزند. برخی از مهم‌ترین رودهای این حوضه عبارت‌اند از: رود دائمی بمپور كه با جهت عمومی شرقی غربی به طول حدود 275 كیلومتر از ارتفاع 500 ، 1 متری سرچشمه می‌گیرد و پس از آبیاری بخش بمپور * ، از مشرق به دریاچه جزموریان می‌ریزد؛ و هلیل رود * (دیورود) كه با جهت عمومی شمال غربی ـ جنوب شرقی به طول حدود 387 كیلومتر از ارتفاع 300 ، 3 متری سرچشمه می‌گیرد و پس از آبیاری قسمتهایی از استان كرمان، از جمله دهستان جازموریان (در بخش رودبار شهرستان كهنوج)، از مغرب به دریاچه می‌ریزد
بررسیهای زمین‌شناسی نشان می‌دهد كه مصب دو رود مذكور، در گذشته سواحل دریای عمان بوده اما طی فرآیند كوهزایی و چین‌خوردگی و تشكیل چاله جزموریان، جهت رودها به سمت دریاچه جزموریان تغییر كرده است . رودهای كَمْ سفید، ناهوگان، بُن‌گِرو، آوَرْتین، سَرْزِه و سنگ سیاهی و غیره ــ كه هنگام پر آبی از دامنه‌های رشته‌كوه بشاگرد سرچشمه می‌گیرند نیز در این حوضه جریان دارند . آب این رودها، به سبب كمبود پوشش گیاهی و نفوذ نكردن به زمین، معمولاً به صورت سیلابهای شدید به سمت دریاچه جریان می‌یابد .
از لحاظ زمین‌شناسی، قدیم‌ترین لایه این منطقه به دوره كرتاسه (از دوران دوم زمین‌شناسی) تعلق دارد كه نهشته‌های دریایی متعلق به دوره‌های پالئوسن تا ائوسن (از دوران سوم زمین‌شناسی) آن را پوشانده است. همچنین رسوبات جنوب و مشرق جزموریان ــ كه به تناوب از ماسه‌سنگ و مارن (سنگ آهك بسیار نرم كه با جذب رطوبت از هم می‌پاشد) و آهكهای ماسه‌ای بر روی رسوبات قبلی تشكیل شده دریایی هستند كه نشان‌دهنده برقراری شرایط دریایی در این منطقه است. از لحاظ ریخت‌شناسی زمین (ژئومورفولوژی ) نیز حوضه جزموریان یك فرورفتگی است كه با گسلهایی در پیرامون حوضه و نیز كوهها احاطه شده است. مهم‌ترین گسلهای اطراف دریاچه عبارت‌اند از: جیرفت در مغرب كه دنباله گسل ساردوئیه/ سارْدُویه است و با امتداد شمالی ـ جنوبی، حدود 240 كیلومتر طول دارد؛ فَنُوج در جنوب با امتداد شرقی ـ غربی، به طول تقریبی 295 كیلومتر؛ و دامَن، در مشرق كه دنباله گسل نصرت‌آباد است و با امتداد شمالی ـ جنوبی حدود دویست كیلومتر طول دارد. این گسلها در سه طرف، موجب فروافتادگی دریاچه شده است. در حد فاصل این گسلها، گسلهای كوچكی پدید آمده‌اند. گسل كهنوج در مغرب و گسل جزموریان در جنوب. دشتهای تشكیل شده در حوضه جزموریان، حاصل فرآیند درونی و بیرونی زمین است و شكل نهایی آن متعلق به دوره كواترنری (دوران چهارم زمین‌شناسی) است. در واقع، ناهمواریهای این قسمت پس از آخرین فعالیت كوهزایی ایجاد شده و در مرحله فرسایش شدیدِ اوایل دوران چهارم، با انباشت رسوبات و آبرفتها در كف چاله، دشتهای فعلی پدید آمده است. همچنین علت ایجاد فرورفتگی جزموریان، فرورانش پوسته اقیانوسی عمان در شمال مكران نیز ذكر شده است. زمین منطقه نیز به علت جریانهای سطحی نامنظم متشكل از قطعه سنگهای بزرگ، در بعضی قسمتها گچ و در نزدیكی رودخانه‌های اصلی حوضه آبریز، مانند بمپور، رسوبات ریز بافت‌تر ماسه و مارن است .
دریاچه جزموریان در منطقه گرم و خشك قرار دارد و دمای آن گاهی به ْ48 می‌رسد. همچنین متأثر از ارتفاع و عرض جغرافیایی، میزان بارش در قسمت شمالی آن بین پانصد تا ششصد میلیمتر و در قسمت جنوبی میان شصت تا صد میلیمتر است. بادهای غالب در تابستان و زمستان از شمال و شمال‌غربی می‌وزند. به سبب وزش بادهای گرم و خشك و نیز گرمای زیاد در طول سال، میزان تبخیر آب دریاچه بین 300 ، 3 تا 000 ، 4 میلیمتر است.
جزموریان جزو مناطق دارای ذخایر نفت و گاز است. اطراف دریاچه جزموریان از گیا دارای كلپوره، قیچ، كَهور، كُنار، دِرْمَنه، و درختان خرما و مركّبات است و از زیا شغال، كفتار، گراز، روباه، آهو، خرگوش، كبك و دراج دارد .
ارتباط با این دریاچه از استان سیستان و بلوچستان، از راه ایرانشهر ـ بمپور ـ گلمورتی ـ روباهی به مشرق و شمال دریاچه، و از استان كرمان، از راه كهنوج ـ قلعه گنج به مغرب و جنوب و از جیرفت ـ رودبار، زه‌كلات/ زهكلوت به شمال دریاچه امكان‌پذیر است.
هوتها، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین طایفه كرمان و مكران، در مغرب دشتهای اطراف، نواحی بیابانی و كوهپایه‌های مشرق جزموریان (مانند دشت دلگان، دشت اسفند و جلگه چاه هاشم) به سر می‌برند و به دامداری، به ویژه پرورش شتر، و حمل و نقل كالا می‌پردازند. عده‌ای از بلوچها نیز در اطراف دریاچه زندگی می‌كنند.
منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنیداين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 12 فروردین 1394 ساعت: 1:01 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره دریاچه جَزْموریان (جازْموریان),
