بسکتبال

بسکتبال (به انگلیسی: Basketball) یک ورزش گروهی است که در آن دو تیم از پنج بازیکن سعی می‌کنند با پرتاب توپ به داخل حلقه امتیاز کسب کنند. هدف هر تیم از انجام بازی، کسب امتیاز از طریق انداختن توپ در داخل حلقه است. هر توپی که از حلقه حریف عبور کند و داخل آن برود گل نامیده می‌شود. در حالی که در حین انجام بازی قاعده‌ای از قوانین و مقرارات نیز باید رعایت شود.

مهارت‌هایی فردی مانند شوت‌کردندریبل‌زدن و ریباند توپ به همراه کارهای تیمی مثل حمله و دفاع، شروط لازم برای موفقیت شرکت‌کنندگان در این ورزش می‌باشد. این ورزش نخستین‌بار توسط دکتر جیمز نای‌اسمیت در پائیز ۱۸۹۱ ابداع گردید. و نخستین مجموعه رسمی از قوانین بسکتبال توسط وی وضع گرید.

بسکتبال به طور گسترده یکی از محبوب‌ترین و پرطرفدارترین ورزش‌های جهان محسوب می‌شود. ^[۱]

تاریخچه بسکتبال

زادگاه بازی بسکتبال آمریکاست . این بازی در اوایل پاییز سال ۱۸۹۱ میلادی توسط شخصی به نام جیمز نای‌اسمیت پایه‌ریزی و ابداع شد. اما از قرن‌ها پیش در میان ساکنان نقاط مختلف قاره آمریکا، به ویژه آمریکای مرکزی و جنوبی انواعی از بازی و مسابقه رایج بوده که کم و بیش به بسکتبال شباهت داشته‌است.

در ایران، نوعی بازی سنتی و قدیمی در میان گله‌دارها متداول است که آن را (پاتو) (PATO) می‌نامند. در این بازی، دو تیم سوار بر اسب در میدانی وسیع به تاخت و تاز می‌پردازند و هر تیم کوشش می‌کند توپی را که شش حلقه (مانند دستگیره) بر بدنه آن هست، با پرتاب کردن و پاس دادن به یاران خودی، به آن سوی میدان برساند و از حلقه و توری سبدی که در انتهای میدان بر روی ستونی چوبی نصب شده عبور دهد. این بازی تا حدی شبیه بسکتبال است اما شباهت بازی پوک تاپوک با ورزش بسکتبال بیش از پیش است. پوک تاپوک، در میان اقوام متمدن قاره آمریکای جنوبی و مرکزی رواج بسیار داشت به ویژه اقوام مایا و تولتک (در ناحیه مکزیک کنونی) این بازی با توپ و حلقه‌های ثابت در میدانی وسیع انجام می‌شد.

تولد بسکتبال

جیمز نای‌اسمیت یک پزشک کانادایی بود که به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کرد و تابعیت آن کشور را گرفت. در سال ۱۸۹۱ یعنی زمانی که دکتر نای اسمیت در دانشگاه ورزش اسپرینگ فیلد (واقع در ایالت ماساچوست آمریکا) درس می‌داد، رئیس دانشگاه از او خواست ورزشی ابداع و اختراع کند که دانشجویان بتوانند در فصل زمستان در سالن به آن بپردازند تا آمادگی جسمانی خود را برای پرداختن به مسابقات میدانی فوتبال، هاکی و بیسبال، در فصل بهار و تابستان حفظ کند.

نخستین تیم بسکتبال دانشگاه کانزاس در ۱۸۹۹ میلادی

دکتر نای اسمیت پس از بررسی رشته‌های موجود ورزشی، دریافت که ورزش جدید باید:

• توپ در آن نقش داشته باشد.
• به صورت گروهی به اجرا در آید.
• اصل رقابت در آن رعایت شود.
• بر مهارت استوار باشد.
• هیچ گونه خشونتی و برخوردهای سخت بدنی مبتنی نباشد.

حاصل این افکار و اندیشه‌ها ورزشی شد به نام بسکتبال که امروزه پس از سپری شدن نزدیک به یک قرن و اندی از اختراع آن، از پرطرفدارترین و هیجان‌انگیزترین رشته‌های ورزش بین‌المللی است. دکتر نای اسمیت در شروع کار دو سبد که مخصوص حمل میوه بود بر دیوار دو طرف سالن ورزش دانشگاه و در ارتفاعی بلندتر از قد یک انسان قد بلند نصب کرد و به دو گروه از ورزشکاران جوان دانشگاه آموزش داد که توپی را دست به دست بدهند و سعی کنند آن را به درون سبد بیندازند. در این حال، تیم مقابل باید بکوشد که مانع از انجام این کار شود و توپ را هم از چنگ حریف بربایند و تصاحب کند. نخستین مسابقه‌ای که به این ترتیب و به صورتی تجربی ترتیب یافت میان دو تیم ۹ نفره در کالج اسپرینگ فیلد بود و اولین گل تاریخ بسکتبال را هم یکی از بازیکنان به نام «ویلیام چیلس» به سبد انداخت. بعدها شخصی به نام «فرانک ماهان» با توجه به اینکه در زبان انگلیسی سبد را بسکت (به انگلیسی: BASKET) و توپ را بال (به انگلیسی: BALL) می‌گویند، این ورزش را بسکتبال نامید. دکتر نای اسمیت، برای آنکه بازی بسکتبال خشن نشود، مقررات دقیقی برای آن به وجود آورد. بعضی از مقررات اولیه بسکتبال چنین بود:

• بازیکنان حق نداشتند توپ را از دست هم بربایند.
• بازیکنی که توپ را در اختیار داشت، نباید با آن راه برود یا بدود.
• هل دادن و هر نوع خشونت ممنوع بود.
• فقط بازیکنانی که توپ را در اختیار نداشتند می‌توانستند به هر طرف بدوند و جا بگیرند.
• بازیکن توپ به دست باید توپ را به طرف یاران خود پرتاب کند و به آنها برساند.

تیم بسکتبال زنان دانشگاه ترینیتی در ۱۹۱۵

در آغاز، ته سبد هم بسته بود و هر بار که توپ به درون سبد می‌افتاد باید کسی به کمک نردبان توپ را از سبد بیرون بیاورد. در سال ۱۸۹۲ شخصی به نام «لئو آلن» سبد بسکتبال را که تا آن روز از ترکه چوب یا الیاف بود و به همین دلیل به زودی پاره و فرسوده می‌شد، از سیم بافت تا استحکام بیشتری داشته باشد.

دیری نگذشت که این ورزش جدید طرفداران زیادی در میان دانشجویان دانشگاه اسپرینگ فیلد و دیگر دانشگاه‌ها یافت. دکتر نای اسمیت هم مقررات و قوانین بسکتبال را کامل‌تر کرد و نسخه‌هایی از آن را به هر دانشگاه یا باشگاهی که علاقه‌مند بود ارسال داشت. این مقررات در سال ۱۸۹۲ میلادی به صورت کتابچه‌ای برای استفاده عموم منتشر کرد. در سال ۱۹۳۰ دکتر نای اسمیت کتابی درباره خواص بسکتبال تالیف کرد تا نشان دهد که بازی بسکتبال گرچه بسیار پرتحرک است اما حتی برای سالمندان هم خطری ندارد و آسیبی متوجه اعضای حیاتی بدن (قلب و کلیه) نخواهد شد.

قوانین ابتدایی

با گذشت زمان قوانینی برای انجام بازی وضع شد. مثلاً تعداد بازیکنان هر تیم ۹ نفر تعیین گردید. سپس به ۷ نفر تقلیل یافت و بالاخره این تعداد به ۵ نفر کاهش یافت و تثبیت شد. هر بازیکن می‌توانست در موقع وقوع خطا به جای کلیه بازیکنان تیم خود پرتاب آزاد را انجام دهد. هر تیم می‌توانست از شروع تا پایان بازی توپ را در زمین خود به طور دلخواه نگهداری نماید. هر بار که توپ گل می‌شد بازی با بین طرفین یا جامپ بال (به انگلیسی: jump ball) از وسط زمین ادامه می‌یافت. بازیکنان بلند قد می‌توانستند نزدیک سبد قرار گیرند و توپ را به آرامی در سبد جای دهند (قانون سه ثانیه وجود نداشت). در آن زمان سعی شد توجه مدیران مدارس و مسئولان سازمان‌های ورزشی را به آموزش بسکتبال جلب نمایند. باوجود این تلاش مداوم و پیگیر، آموزش بسکتبال برای مربیان حالت جنبی داشت و اساساً فعالیت آن‌ها در ورزش‌های رقابت‌آمیز دیگری مانند فوتبال آمریکایی متمرکز بود.

قوانین مینی بسکتبال

مینی بسکتبال ورزشی است که براساس بازی بسکتبال و برای بازیکنان ۱۱ و ۱۲ سال طرح‌ریزی شده است. هر تیم شامل ۱۲ بازیکن، یک مربی و یک سرپرست خواهد بود. اندازه زمین ۲۶ در ۱۴ متر می‌باشد. خطوط زمین مینی بسکتبال با آنچه در زمین بسکتبال ترسیم می شود مشابه است با این تفاوت که در مینی بسکتبال خط پرتاب ۳ امتیازی وجود ندارد. تخته‌ها بطور قائم در انتهای زمین قرار داده شده و با خطوط اصلی موازی است، اندازه تخته ۹۰ × ۱۲۰ سانتی متر می باشد. ارتفاع حلقه تا زمین ۲۶۰ سانتی متر با قطر ۴۵ سانتی متر می‌باشد. توپ با محیط ۷۳ سانتی متر و وزن ۴۷۵ گرم برای مینی بسکتبال استفاده می گردد. زمان بازی ۴ کوارتر ۱۰ دقیقه‌ای است که زمان استراحت بین کوارترهای اول و دوم، سوم و چهارم ۲ دقیقه و زمان استراحت بین دو نیمه بازی ۱۰ دقیقه می‌باشد.

۱۳ قانون اولیه بسکتبال

1. توپ را می‌توان با یک یا هر دو دست به هر جهتی پرتاب کرد.
2. به توپ می‌توان با یک و یا هر دو دست به هر جهتی ضربه زد (مشت زدن به توپ مجاز نیست).
3. بازیکنان نمی‌توانند با توپ بدوند اما می‌توانند آنرا از محلی که دریافت کرده‌اند پرتاب کنند. بازیکنی که در حال دویدن با سرعت توپ را دریافت می‌کند درصورتیکه سعی در توقف کند مستثنی است.
4. توپ باید در یا بین دستان گرفته شود و از بدن نمی‌توان برای گرفتن توپ استفاده کرد.
5. تنه زدن، نگه داشتن، هل دادن، پشت پا زدن و یا ضربه زدن به بازیکن حریف به هر شکل مجاز نمی‌باشد. اولین تخلف از این قانون توسط هر یک از بازیکنان بعنوان خطا محسوب شده و دومین خطا باعث اخراج وی تا کسب امتیاز بعدی می‌گردد. در صورتیکه قصد آسیب رسانی مشهود باشد، بازیکن برای تمام طول بازی اخراج شده و حق جایگزینی ندارد.
6. مشت زدن به توپ خطا محسوب می‌شود و تخلف از قوانین شماره ۳، ۴ و ۵ خواهد بود.
7. در صورتیکه هر یک از طرفین ۳ خطای متوالی انجام دهد، یک گل برای حریف منظور خواهد شد (منظور از متوالی اینست که حریف در فاصله این خطاها مرتکب خطا نشود).
8. گل زمانی اتفاق می‌افتد که توپ با ضربه و یا پرتاب از زمین به داخل سبد وارد شده و در آن باقی بماند، مشروط بر اینکه مدافعین گل را لمس نکرده و مزاحمتی برای آن ایجاد نکرده باشند. در صورتیکه توپ روی کناره‌ها باقی بماند و حریف سبد را حرکت دهد، گل محسوب خواهد شد.
9. در صورتیکه توپ از زمین خارج شود باید توسط اولین نفری که آنرا لمس می‌کند به داخل زمین پرتاب گردد. در صورت اختلاف نظر، سرداور باید توپ را مستقیماً بداخل زمین پرتاب کند. پرتاب کننده، برای پرتاب توپ از بیرون زمین، ۵ ثانیه زمان در اختیار دارد. در صورت تخلف، توپ به حریف واگذار می‌شود. اگرهر یک از طرفین در تاخیر بازی پافشاری کنند، سرداور خطای آن تیم را اعلام خواهد کرد.
10. داور مسئول قضاوت برای بازیکنان است و باید خطاها را یادداشت کرده و سرداور را پس از ۳ خطای متوالی مطلع کند. همچنین وی می‌تواند بازیکنان را بر اساس قانون ۵ اخراج کند.
11. سرداور مسئول قضاوت روی توپ است و باید در مورد زمانی که توپ در جریان بازی است یا خارج از زمین است و مالکیت توپ و همچنین محاسبه وقت تصمیم گیری کند. سرداور باید گل شدن توپ را تعیین کند، امتیازات را محاسبه نماید و سایر وظائف معمول سرداور را انجام دهد.
12. زمان بازی چهار کوارتر ۱۰ دقیقه‌ای (در ان‌بی‌ای ۱۲ دقیقه) و ۴ استراحت ۵ دقیقه‌ای بین کوارتر هاست.
13. تیمی که بیشترین امتیازات را در این زمان بدست آورد برنده اعلام می‌شود. در صورت تساوی، با موافقت کاپیتانهای ۲ تیم، بازی تا کسب یک گل دیگر قابل ادامه است.

پیشرفت بسکتبال بعد از جنگ جهانی اول

بعد از جنگ جهانی اول بسکتبال تبدیل به ورزشی رقابت‌آمیز و بزرگ شد. با گذشت زمان مربیان بسکتبال وضعیت مناسبی پیدا کردند و فعالیتشان مؤثر واقع شد. بسکتبال شناخته شد و به اروپا گسترش یافت. در سال ۱۹۲۴ نخستین مسابقات جهانی بین تیم‌های بسکتبال فرانسه، ایتالیا، انگلستان و آمریکا در پاریس بر‌گزار گردید و از سال ۱۹۳۲ فدراسیون آماتوری بسکتبال در ژنو با نمایندگی چند کشور تشکیل شد. در مسابقات المپیک۱۹۳۶برلین برای نخستین بار ۲۳ کشور در مسابقات رسمی بسکتبال شرکت نمودند و آمریکا قهرمان المپیک گردید.

تجهیزات مورد نیاز

لباس

آرون اونز، نمونه‌ای از لباس بازیکنان

لباس بازی برای زنان و مردان بلوز بی‌آستین و شلوارک است و نام تیم در جلوی بلوز و شمارهٔ بازیکن در پشت و جلوی آن نوشته شده‌است. در بازی‌های بین‌المللی شماره‌های بازیکنان از ۴ تا ۱۵ است. بازیکنان بسکتبال معمولاً از کفش‌های ساقدار استفاده می‌کنند که از مچ پا حفاظت بیشتری می‌کند.

تخته

تختهٔ ثابت

تختهٔ بسکتبال مستطیلی است به طول ۱٫۸۰ متر و عرض۱٫۰۵ متر که موقعیت آن در فضای بالای زمین در دو انتهای میدان است و یک مربع به طول۵۹ سانتیمر وعرض۴۹ سانتیمتر داخل آن قرار دارد و باید به گونه‌ای قرار گیرد که به اندازه ۱۲۰ سانتی متر با خط انتهای زمین فاصله داشته باشد. ارتفاع تخته از کف سالن برای بزرگسالان ۲٫۹۰متر و برای نوجوانان ونو نهالان بین ۲٫۷۰ متر و ۲٫۸۰ متر است .

انواع تخته

نوعی از تخته‌ها به کمک میله‌هایی آهنی از سقف سالن آویزان می‌شوند که در هنگام عدم نیاز، می‌توان آن‌ها را بالا برد و به سقف سالن متصل کرد. این نوع تخته برقی است. نوعی دیگر از تخته‌ها با میله‌ای به زمین وصل و محکم می‌شوند. در نوعی دیگر، تخته به وسیلهٔ پایه‌ای متحرک بر روی زمین قرار می‌گیرد.

حلقه

حلقهٔ بسکتبال در فاصلهٔ ۳۰ سانتی متری قاعدهٔ تخته به آن متصل می‌شود. قطر حلقهٔ بسکتبال ۴۵ سانتی متر و ارتفاع توری که به شکل سبد به آن متصل می‌شود ۳۰ سانتی متر است.

توپ بسکتبال

توپ بسکتبال

در دو سال نخست که بازی بسکتبال ابداع شد، توپ فوتبال را برای بازی به کار می‌بردند. اما چون این توپ سبک بود در سال ۱۸۹۴ میلادی اولین توپ مخصوص بسکتبال توسط یک کارخانه دوچرخه سازی تولید شد که اندکی از توپ فوتبال بزرگ تر بود. در سال ۱۹۳۷ نوع دیگری توپ بزرگ تر اما سبک تر به بازار آمد و آنگاه در سال ۱۹۴۹ توپی ساخته شد به همین شکل و اندازه و وزن فعلی که هنوز هم مورد استفاده‌است. توپ بزرگتر از توپ‌های معمولی است و آن را از جنس چرم، لاستیک یا پلاستیک می‌سازند و هنگام استفاده باد می‌کنند. میزان فشار هوای داخل توپ باید به حدی باشد که در صورت رها شدن از ارتفاع ۱٫۸ متری، پس از اصابت به زمین کم تر از ۱٫۲ و بیش تر از ۱٫۴ متر از زمین بلند نشود. محیط یک توپ قانونی بسکتبال پس از باد شدن باید حداقل ۷۵ سانتیمتر و حداکثر ۷۸ سانتیمتر باشد. ضمن آنکه در این حال وزن توپ نباید کمتر از ۶۰۰ و بیشتر از ۶۵۰ گرم باشد. توپ این ورزش بزرگ‌ترین و سنگین‌ترین توپ بازی‌های دسته‌جمعی است.

قوانین بسکتبال

دفاع

قوانین زمانی

بسکتبال در چهار دوره ۱۰ دقیقه‌ای (بین‌المللی) یا ۱۲ دقیقه‌ای (اِن.بی.اِی) انجام می‌شود. زمان استراحت بین دوره اول و دوم و بین دوره سوم و چهارم ۲ دقیقه و بین دوره دوم و سوم (بین دو نیمه) ۱۰ دقیقه‌است. وقت اضافه در بسکتبال ۵ دقیقه می‌باشد. پس از استراحت بین دو نیمه زمین حمله و دفاع دو تیم عوض می‌شود. اصطلاحاً به زمین حریف، زمین حمله و به زمین خودی زمین دفاع گفته می‌شود. زمان‌های گفته شده زمان واقعی بازی است. یعنی زمانی که توپ در جریان نیست وقت بازی متوقف می‌شود. مثلاً زمانی که خطایی رخ داده‌است یا هنگام پرتاب آزاد زمان متوقف می‌شود. به همین دلیل زمان انجام یک بازی کامل بیشتر از مجموع عددی زمان‌های بالا است و معمولاً حدود دو ساعت طول می‌کشد.

قانون دبل (Double)

۱.دریبل کردن از زمانی شروع می‌شود که بازیکن کنترل توپ را دراختیار گرفته و با انداختن و زدن آن در تماس با زمین دوباره آن را قبل از اینکه به بازیکن دیگری برخورد کند لمس نماید. زمانی دریبل خاتمه می‌پذیرد که با دست آن را گرفته و یا اجازه دهد توپ در دست یا دست‌ها استراحت نماید. زمانیکه توپ با دست دریبل کننده در تماس نیست، تعداد گامهای برداشته محدود نخواهد بود. بازیکن مجاز نیست پس از خاتمه دریبل، برای بار دوم اقدام به دریبل نماید. درصورتی‌که این عمل را انجام دهد مرتکب تخلف «دبل» شده‌است.
۲.اگر هنگام دریبل کردن از هر دو دست استفاده شود نیز خطای دبل محسوب میشود.
۳.هنگام دریبل کردن میتوان با دست تمام نقاط توپ را لمس کرد مگر اینکه دست را به ناحیه ی زیرین توپ برده در این صورت نیز خطای دبل مرتکب شده است.
۴.توپ در هنگام دریبل تنها تا ارتفاع قد شخص میتواند بالا بیاید و اگر از قد بالاتر باشد خطا دبل انجام شده است.

قانون رانینگ: (تراولینگ)

بازیکنی که توپ را دراختیار دارد می‌تواند یک پای خود را به هر سمتی که می‌خواهد، یک یا چند مرتبه حرکت دهد. درصورتیکه پای دیگرش که آن را پای «پیوت» می‌نامند ثابت باشد. رانینگ حرکتی است که بازیکن صاحب توپ در داخل زمین یک یا دو پای خود را بدون توجه به محدودیت فوق حرکت دهد یا گام‌های او با دریبل‌های بازیکن تناسب نداشته باشد.

خطاهای حرکت رانینگ

• دویدن با توپ بدون دریبل بیش از یک گام (به جز سه گام)
• برداشتن گام اضافه در سه گام، لی آپ و پاور موو ( Power move )
• برداشتن گام ریز در سه گام بطوری که قابل تشخیص نباشد
• کشیده شدن پا روی زمین برای فاصلهٔ بیش از ۵ سانتی متر در هر حرکت
• پرش با توپ و برگشت به زمین بدون رها کردن آن . برای مثال بازیکنی که به قصد شوت، پرش جفت می‌کند اگر به زمین برسد و هنوز توپ را رها نکرده باشد، رانینگ کرده است.
• اگر بازیکن در اوت، هنگام پرتاب اوت با توپ حرکت کند

قانون سه ثانیه

زمانی که تیمی کنترل توپ را در زمین حمله، موقعی که ساعت در جریان باشد، دراختیار دارد، هیچ یک از نفرات آن تیم نمی‌تواند مدت سه ثانیه در منطقهٔ ذوزنقهٔ حریف روی خطوط ذوزنقهٔ حریف بمانند و یا حرکت نکند.

قانون ۲۴ ثانیه

اگر تیمی مالک توپ شده باشد. باید در عرض ۲۴ ثانیه توپ را وارد حلقه حریف بکند یا به طرف حلقه تیم مقابل شوت بزند در زدن شوت توپ باید حتماً به حلقه بخورد تا ۲۴ ثانیه صفر شود اگر توپ به تخته بخورد ۲۴ ثانیه ادامه می یابد و اگر توپ توسط تیم مقابل اوت شود باز هم ۲۴ ثانیه ادامه می یابد. ۲۴ ثانیه موقعی صفر می‌شود که ۱- خطا صورت بگیرد ۲- بازیکن تیم مقابل با پا توپ را به اوت بیندازد. اگر دستگاه ۲۴ ثانیه بوق بزند و توپ از دست بازیکن رها شده و در هوا باشد، اگر گل شود گل قبول می باشد. اگر در هوا با دست بازیکنی لمس شود و گل شود گل مردود می‌باشد . البته این قانون کمی تغییر یافته و در صورتی که از ۲۴ ثانیه، هنوز بیش از چهارده ثانیه مانده باشد، دوباره ۲۴ ثانیه ریست میشود ولی اگر کمتر از چهارده ثانیه یا خود چهارده ثانیه مانده باشد، زمان به چهارده ثانیه ریست میشود.

قانون هشت ثانیه

زمانیکه یک تیم توپ را در زمین خودی تحت کنترل می‌گیرد، باید در عرض ۸ ثانیه توپ را به زمین حمله بفرستد. تخطی از این قانون، تخلف «هشت ثانیه» نامیده می‌شود و داور توپ را در اختیار تیم مقابل قرار خواهد داد.

قانون ۵ ثانیه

۱-بطور کلی هیچ یک از بازیکنان تیم نمی‌توانند توپ را بیش از ۵ ثانیه نزد خود نگه دارند.( در زمان دریبل این شمارش انجام نمی‌گیرد ) ۲- هر زمانی که بازی با پرتاب توپ از بیرون زمین بخواهد شروع شود بازیکن ۵ ثانیه زمان برای شروع در اختیار دارد. ۳- برای پرتاب هر پنالتی، بازیکن ۵ ثانیه زمان دارد.

قانون نیمه (برگشت توپ به زمین دفاعی)

زمانی که یک بازیکن در زمین حریف (زمین حمله) مالکیت توپ را در اختیار می‌گیرد، نباید توپ را به زمین دفاعی (زمین خودی) برگرداند. چه با پاس به یاران خود چه با دریبل کردن خودش آن را به زمین خودی برگرداند. این کار یک تخلف است و توپ دراختیار تیم مقابل قرار خواهد گرفت.

تذکری در این رابطه: درهنگامی که فرد حامل توپ به زمین حریف وارد شد حتی اگر پای او یا توپ زیر دستش وارد زمین خودی شود خطای نیمه (half) صورت گرفته‌است. البته نکته بالا [پای او یا توپ زیر دستش وارد اوت (Out) شود] در مورد وارد شدن توپ به اوت (Out) نیز صدق می‌کند.

انواع خطاها

• در طی بازی بازیکنان حق گرفتن یکدیگر و یا هل دادن، حمله کردن و یا دویدن با توپ را ندارند و در صورت انجام خطا داور توپ را به تیم حریف داده و بازی از همان نقطه خطا یا بیرون زمین پیگیری می‌شود.
• اگر توپ دست یکی از تیم‌ها باشد و در هنگام حرکت آن را از بالای سر حریف رد کند به شکلی که دستش در زیر توپ قرار گیرد خطا است و داور توپ را به تیم مقابل داده و بازی را از نزدیک‌ترین نقطه به اوت (Out) شروع می‌کند.
• اگر در هنگام بازی، زمانی که یکی از بازیکنان تیم مقابل در حال پرتاب توپ است دست یکی از بازیکنان به توپ بخورد خطا صورت گرفته است .اگر فرد پرتاب کنندهٔ توپ در موقعیت پرتاب‌های ۲ امتیازی باشد داور ۲ پرتاپ پنالتی را حکم می‌دهد و اگر در موقعیت پرتاپ ۳ امتیازی باشد ۳ پرتاب پنالتی حکم داده می‌شود. البته در این میان باید به یک مورد نیز اشاره کرد که اگر هنگام پرتاب، توپ فردی که روی آن خطا شده وارد حلقه شود، اگر در موقعیت پرتاب دو امتیاز و یا سه امتیاز باشد داور ۱ پرتاب پنالتی را حکم می‌دهد.
• اگر توپ در زمین حریف و در موقعیت ذوزنقه در دست ما باشد وآن را به سوی تخته پرتاب کردیم و توپ به درون حلقه نرود و بدون آنکه به زمین بخورد دوباره به دست ما برسد اگر پرتاب کنیم خطا است وباید از محیط ذوزنقه خارج شویم بعد پرتاب کنیم.
• اگر توپ در دست حریف باشد و آن را به پشت خود ببرد ویکی از هم تیمیمان توپ را درآن حالت از او بگیرد خطا صورت پذیرفته‌است.

نحوه پاس دادن

اگر فاصله ما با هم تیمیمان زیاد بود اول از همه باید توپ را با دو دست از دو سمت راست و چپ بگیریم به طوری که دو شصت انگشتان ما به سمت خود باشد و توپ را به دو سوم خود یا یک سوم هم تیمییمان پرتاب می‌کنیم. طوری که توپ نهایتاً به دست هم تیمیمان برسد. اگر فاصله ما با یار خودی کم بود و حریف در جلوی ما ایستاده بود می‌توانیم توپ را از زیر دست حریف به یارمان بدهیم و اگر حریف به سمت ما هجوم بیاورد می‌توانیم توپ را از یک سمت به پشت خود برده و از سمت دیگر به جلوی خود آورده و به یارمان بدهیم.

نکته : میتوانیم در خارج از زمین هم به هم تیمیمان پاس بدهیم تا پاس را او که زیر فشار پرس نیست انجام دهد این حرکت معمولاً در زمان پرس شدید بسیار کارساز خواهد بود

پست هاى بسكتبال

در بسكتبال بطور كل سه پست اصلى وجود دارد، دو بازيكن در پست گارد، دو بازيكن در پست فروارد و يك بازيكن در پست سنتر. در بسكتبال رسمى و حرفه اى اين سه پست به پنج پست جداگانه تبديل مى شود كه عبارتند از : گارد رأس ، شوتينگ گارد ، فروارد كوچك ، فروارد قدرتى ، سنتر.

گارد رأس

گارد رأس (point guard) يا پست١ معمولا بهترين پاس دهنده ى تيم است و توانايى حمل توپ (ball handling) او از بقيه افراد تيم بيشتر است و معمولا آمار پاس گل و توپ ربايى آنه از همه ى افراد تيم بيشتر است. گارد رأس بازيكنى سريع است كه مى تواند شوتهاى سه امتيازى و يا نزديك بزند. گارد رأس بعنوان مربى زمين شناخته شده و بايد بازى را مطالعه كند و ضعف دفاعى را تشخيص دهد. گارد رأس وظيفه رهبرى حمله و بردن توپ به زمين طرف مقابل را دارد و بازدهى تيم را با دادن پاس گل افزايش مى دهد. گارد رأس كوتاه قد ترين بازيكن تيم است و معمولا قدّى بين ١٨٠ سانتيمتر تا ١٩٠ سانتيمتر دارد. از گارد رأس هاى مطرحليگ ان.بى.اى مى توان به دريك رز ، كريس پاول و كايرى اروينگ و الن آيورسن اشاره كرد و از گارد رأس هاى ايرانى مى توان مهدى كامرانى را نام برد.

شوتينگ گارد

شوتينگ گارد(shooting guard) يا پست ٢ معمولا بازيكنى به استقامت فروارد و با سرعت گارد رأس است.در كنار مهارت حمل توپ و شوت زدن مهارت پاس خوبى دارد و مى تواند وظايف گارد رأس را انجام دهد . در بازى، شوتينگ گارد وظيفه دفاع از خطرناك ترين تهديد حمله اى تيم مقابل را دارد. از بازيكنان معروف اين پست در ان.بى.اى مى توان به دوين ويد و كوبى برايانت و اسطوره بسكتبال آمريكا مايكل جردن اشاره كرد. قد شوتينگ گارد ها معمولا از گارد بلند تر است و قدى بين ١٩٠ سانتيمتر تا ٢ متر دارند. بازيكنان اين پست معمولا مى توانند به جاى فروارد هم بازى كنند.

فروارد كوچك

فروارد كوچك (small forward) يا پست ٣ برخلاف اسمش بازيكنى تنومند و با استقامت بالاست كه بايد همه ى توانايى ها را از قبيل پاس، دفاع ، شوت و حمل توپ داشته باشد. فروارد كوچك بايد تواناىي بردن توپ به نزديكى سبد و لى آپ كردن و گرفتن خطا را داشته باشد و بتواند بخش عظيمى از امتيازش را از خط پرتاب آزاد بدست بياورد. وظيفه دفاع از حلقه بر عهده فرواد كوچك و فروارد قدرتى است پس بايد توانايى بلاك كردن را هم داشته باشد. از بازيكنان مطرح اين پست در ان.بى.اى مى توان به لبران جيمز ، كوين دورانت اشاره كرد و از بازيكنان مطرح ايرانى نيز مى توان صمد نيكخواه بهرامى را نام برد. فروارد كوچك معمولا هم قد شوتينگ و گاهى كمى بلند تر از اوست.

فروارد قدرتى

فروارد قدرتى (power forward) يا پست٤ وظيفه اى مثل سنتر دارد و بايد بتواند زير حلقه امتياز بگيرد و در دفاع به قدرى بزرگ(اندازه ى بدنى) باشد كه بتواند يار بزرگتر تيم مقابل را دفاع كند و سريع باشد تا يار كوچكتر را هم دفاع كند. پاور فروارد بايد بتواند توپ هاى زيادى را ريباند كند و از توانايى بلاك كردن خوبى نيز. برخوردار باشد. قد پاور فروارد از فروارد كوچك بلند تر است و چيزى حدود ٢٠٣ سانتيمتر تا ٢١٣ سانتيمتر است. از پاور فروارد هاى مطرح ان.بى.اى مى توان به بليك گريفين و سرجى ايباكا و كوين لاو اشاره كرد و از پاور فروارد هاى ايران نيز مى توان ارسلان كاظمى را نام برد.

سنتر

سنتر (center) يا پست ٥ يا بيگمن(big-man) يكى از مهمترين پست ها است معمولا نزديك سبد بازى مى كند و بلند قامت ترين بازيكن تيم است. مهارت هاى آنها در ريباند كردن ، امتياز آورى زير سبد و درست كردن ديوار براى بازيكنان ديگر براى نفوذ به سبد(setting screen) است. در بسكتبال حرفه اى بازيكنان معروف زيادى در گذشته در اين پست بازى مى كردند بازيكنانى مثل حكيم اولاجوان ، ويلت چمبرلين ، پاتريك اوينگ و شكيل اونيل و در حال حاضر دوايت هاوارد و تيم دانكن از بهترين هاى اين پست هستند كه در ان.بى.اى بازى مى كنند. قد معمول سنتر ها بلند تر از ٢١٠ سانتيمتر است. از سنتر هاى معروف بسكتبال ايران مى توان حامد حدادى را نام برد.

انواع پرتاب

نحوه پرتاب شوت

در تمامی پرتاب‌ها از جهات مختلف، باید به چند نکته توجه کنیم:

• برای پرتاب شوت توپ را باید به شکل Tیا V برعکس گرفته شود یعنی دست چپ در کنار توپ ودست راست روی توپ (روی قسمتی که روبروی ماست )قرار داده شود.
• برای پرتاب توپ باید با دست چپ به توپ جهت داده شود و با دست راست پرتاب شود؛ به طوری که تنها مچ دست خم شود.
• هنگام پرتاب(۲ ثانیه قبل از پرتاب توپ به سبد)باید پاها را مقداری خم کرده و بعد به حالت اولیه در بیاوریم هنگامی که به حالت اولیه درآمد آنگاه پرتاب میکنیم.
• به هنگام پرتاب پاها باید به اندازه عرض شانه باز شود.

پرتاب ۳ گام

در هنگام بازی می‌توانیم از پرتاپ‌های سه گام استفاده کنیم. سه گام به این شکل است که وقتی به نزدیکی حلقه حریف رسیدیم درهمان حالت دویدن می‌توانیم ۳ گام برداریم و توپ را به داخل حلقه بیندازیم. به شکلی که ۲ گام برداریم و گام آخر را می پریم و توپ را در حلقه بیندازیم. به علت پرش بهتر به صورت سه گام بهترین راه برای انجام دانکینگ می‌باشد .

پرتاب به وسیله تخته

• اگر روبروی حلقه بودید می‌توانید با استفاده از مربع روی تخته آن را در درون سبد بیندازید به طوری که آن را دقیقاً به وسط مربع بزنید.
• اگر در دو سمت چپ یا راست حلقه بودید می‌توانید به ضلع بالایی مربع پرتاب کنید.
• اگر زیر حلقه بودید می‌توانید از گوشه‌های مربع استفاده کنید به طوری که مقداری به سمت عقب خم شده (دراین حالت برای بهتر پرتاب کردن می‌توانید فقط یک پای خود را به سمت عقب بیاورید) و اگر به سمت چپ خم شده‌اید باید توپ را به گوشه چپ مربع بزنید و اگر به سمت راست خم شده‌اید توپ را به گوشه راست مربع بزنید.
• در تمامی این موارد سرعت توپ نقش مهمی دارد مسلم است که هر چه فاصله نزدیک تر می‌شود سرعت توپ هم باید کم تر شود.

نکته : معمولاً بازیکنهای حرفه ای بدلیل پایین امدن درصد موفقیت از تخته برای زدن گل استفاده نمی‌کنند

بلاک Block

در هر پرتاب باید به زاویه توپ توجه داشت. زیرا اگر زاویه پرتاب ما کم باشد و یا پرتاب ما در زمان نادرست صورت گیرد توپ در اصطلاح بلاک (Block) می‌شود. اکثر مواقع بهترین زاویه برای پرتاب توپ زاویه ۴۵ درجه‌است.

پرتاب ریباند

اگر تیم ما توپ را به سوی حلقه حریف پرتاب کرد و آن وارد سبد نشد، می‌توانیم با روش ریباند آن را وارد سبد کنیم. روش ریباند اینگونه‌است که در هنگامی که توپ توسط یار ما زده شد و به تخته برخورد کرد و درون سبد قرار نگرفت، ما می‌توانیم هنگامی که توپ در حال برگشتن است پریده و توپ را در همان حال که پایمان روی زمین نیست با دست آرام به تخته زده و آن را درون سبد جای دهیم . البته ما میتوانیم توپ را گرفته و به زمین برگردیم و یک شوت آرام زده و توپ را وارد سبد کنیم.

روش امتیاز دهی

امتیاز هر گل (پرتاب موفق در حلقهٔ حریف) با توجه به موقعیت بازیکنی که اقدام به شوت کرده‌است متفاوت است. اگر بازیکن خارج از خط سه امتیازی باشد، گل سه امتیاز و اگر داخل آن باشد دو امتیاز دارد. هر پرتاب آزاد (پنالتی) یک امتیاز دارد. در بسکتبال تساوی وجود ندارد و آن قدر وقت اضافه به بازی داده می‌شود تا یکی از دو تیم برنده شود. زمان استراحت بین وقت‌های اضافه ۱ دقیقه‌است.

داوران بسکتبال

داوران بسکتبال لیگ اسپانیا

تعداد داوران یک مسابقهٔ بسکتبال 6 نفر است. از این 6 نفر 3 داور در درون زمین بر جریان بازی نظارت می‌کنند که یکی از آن‌ها سرداور و دو نفر دیگر داور هستند . در کنار زمین هم ۳ نفر هر یک وظیفه‌ای خاص را انجام می‌دهند . یک نفر ثبت کنندهٔ امتیازها و خطاها (منشی) یک نفر مسئول ۲۴ ثانیه و هم وقت نگهدار است. خطاهای عمده‌ای که داوران به آن توجه دارند عبارتند از: خطا در حمله، رانینگ، دبل، سه ثانیه، خطاهای برخورد و سد مسیر.

لیگ‌ها و مسابقات

حرفه‌ای‌ترین لیگ بسکتبال ان‌بی‌ای (NBA) می‌باشد. این لیگ بین تیم‌های باشگاه‌های حرفه‌ای آمریکای شمالی (ایالات متحده آمریکا و کانادا) بر‌گزار می‌شود.

مسابقات لیگ حرفه‌ای ان‌بی‌اِی

این لیگ مسابقات به صورت دو دسته در کنفرانس شرق و غرب بر‌گزار می‌شود که در پایان قهرمان این دو کنفرانس نیز به رقابت با هم می‌روند. علاوه بر این مسابقات، هر ساله مسابقه‌ای تحت عنوان بازی ALL-STARS انجام می‌شود که در آن ستاره‌های کنفرانس شرق و غرب با یک بازی نمایشی به رقابت با هم می‌پردازند. مسابقه ALL-STARS شامل مسابقه slam dunk - شوت ۳ امتیازی و ... می‌باشد که طرفداران بسیار زیادی دارد.

بسکتبال نمایشی آمریکا AND ۱

در آمریکا گروهی از بسکتبالیست‌ها که اغلب در بسکتبال رسمی آمریکا شهرت چندانی نیز ندارند (به جز تعداد محدودی از آن‌ها) تحت عنوان AND 1 فعالیت می‌کنند. گروه AND 1 با انجام بازی‌های نمایشی و بسیار حرفه‌ای و برگزاری مسابقاتی با جذابیت بسیار بالا هواداران بسیار زیادی را به سمت خود جلب کرده‌اند. لازم به ذکر است که در این بازی‌ها برای زیبایی بیشتر بازیT برخی از قوانین رعایت نمی‌شود. این بازی‌ها در قالب خیابانی (streetBALL) و سالنی بر‌گزار می‌شود ولی هیچ یک از آنها جنبهٔ رسمی ندارند.

بسکتبال خیابانی

نام بسکتبال خیابانی (street BALL) به آن دسته از بازی‌ها اطلاق می‌شود که در زمین‌های سرباز بازی می‌شود. قوانین آن، قوانین بسکتبال عادی است با تغییرات جزیی‌ای که به نسبت محل بازی متفاوت است. این دسته از بازی‌ها دارای حرکات نمایشی اند و بعضی از قوانین بسکتبال واقع در سالن در آن رعایت نمی‌شود. بازیکنان این بازی‌ها مگر در موارد خاص از لباس هماهنگ با یکدیگر استفاده نمی‌کنند.

قوانین بسکتبال خیابانی (street BALL)

بسکتبال خیابانی تنها در یک نیمه از زمین بازی می‌شود حلقه‌های موجود در این نوع از بازی بسیار محکم و ضخیم است زیرا حرکات نمایشی که در این نوع از بسکتبال صورت می‌گیرد بسیار روی حلقه اثر میگدارد (مثل دانک) واگر حلقه ضعیف باشد شکسته می‌شود. قوانین:

• بازی از پشت یک نیمه توسط یکی از دو تیم صورت می‌پذیرد.
• تعداد هر تیم نباید از ۳ نفر بیشتر باشد (البته چون این قانون رسمی نیست بیش از ۳ نفر نیز ممکن می‌باشد اما چون زمین شلوغ و بازی کردن درآن دشوار می‌شود بهتر است از ۳ نفر در هر تیم استفاده شود)
• اگر تعداد یک تیم ۲ نفر و تعداد تیم مقابل ۳ نفر باشد پرتاب‌های اوت(out) تیمی که ۲ نفر است آزاد است(البته این قانون نیز توافقی است)
• هر تیمی که گل زد خودش از پشت نیمه بازی را را شروع می‌کند یعنی توپ را به تیم مقابل نمی‌دهد.
• اگر یار تیم ما توپ را به حلقه زد و توپ وارد سبد نشد و در موقعیت ذوزنقه به دست ما رسید باید از آن محیط خارج شویم و بعد به سوی حلقه پرتاب کنیم در غیر این صورت خطا صورت پذیرفته‌است.
• دراین نوع بازی خطاهای ۲۴و۳و۸ ثانیه وجود ندارد.
• اگر توپ از نیمه زمین خارج شود اوت(out) است.
• قوانین رانینگ(running)ودبل (Double)دراین بازی وجود دارد.

بسکتبال در ایران

دائرةالمعارف بریتانیکا، سال ورود بسکتبال به کشور ما ایران را ۱۹۰۱ میلادی برابر با ۱۲۸۰ هجری شمسی ذکر کرده‌است. اما آنچه مسلم است، اولین نشانه‌های ورود بسکتبال به ایران در سال‌های ۱۳۱۰ و ۱۳۱۱ دیده شده که آن هم توسط کارکنان سفارتخانه‌های خارجی در ایران بوده‌است. در سال ۱۳۱۴، یک مربی ورزش به نام «فریدون شریف زاده» ورزش بسکتبال را به دانش آموزاندبیرستان البرز (کالج البرز) تهران معرفی و پایه‌گذاری کرد و کم کم دیگر مربیان ورزش به گسترش و آموزش این ورزش پرداختند. در سال ۱۳۲۴، فدراسیون بسکتبال ایران تشکیل شد و نخستین حضور بسکتبال ایران در میدان‌های بین‌المللی، در بازی‌های المپیک لندن (۱۹۴۸) بود.^{[نیازمند منبع]}

منابع

• ویکی‌پدیای انگلیسی
• قوانین بسکتبال (با اندکی اصلاح)

مقدمه

فرآ یند برنامه ریزی دربرگیرنده كلیتی است پیوسته در جریان ، از این رو تلقی رویدادها، اشـیاء یـا افعال به مثابه واقعیتهای ا یست ایی كه در زمان و مكان ثابت اند مردود است. برنامه ریزی شهر ی و قرآ یند آن نیز امری مستمر، همیشگی و پویا است و نمیتوان با آن به صورت مقطعی ، موقـت و ا یـ ستا برخورد نمود . بخشی از برنامه ریزی شهری ، برنامه ریزی حمل و نفل شهر ی است كه به همراه برنامـه ریزی بخش های كاربر ی اراضی ، زیر ساخت ها و سایر بخش ها، بعد كالبدی برنامه ریزی جامع شهر ی را تشكیل می دهد . حمل و نقل در كنار مسكن ، كار و گذران اوقات فراغت ، به عنوان یكی از چهار عملكـرد اساسی شهر قلمداد شده است ، به گونه ا ی كه زندگی شهری امروز را بدون آ ن نمی توان تـصور نمـود . وجود نارسایی در روند برنامه ریزی شهری و حمل و نفل شهر ی ، آثار و عوارض زیانبار گـسترده ا ی را همچون مصرف بالای انرژی، تأخیر در رسیدن به مقصد، آلودگی هوا ، كاهش ایمنـی شـهری و افـزایش خطرهای جانی ، از بین بردن بافتها و پیوندهای سنتی شهر و نظایر اینها، به بار آورده است . مقاله حاضـر كه در پیت بیین نقش مؤثر انجام توأم و هماهنگ برنامه ریزی حمل و نقل شهر ی با برنامه هـا ی شـهری است سعی دارد كه ضمن ارائه راه حل هایی برای رسیدن به حمل و نقل پایدار ، اصول برنامـه ریـزی و سیاستگذاری برای رسیدن به حمل و نقل پایدار را معرفی نماید.

نقش بيانيه رسالت در استفاده اززمان 

زمان و استفاده بهينه از آن موضوعي است كه همواره مي تواند مطرح باشد و موردتوجه بسياري از مردم قرار گيرد. اين موضوع براي مديران بويژه اهميت دارد و آنان اززمره كساني هستند كه بايد وقتشان طلا باشد.

اساسي ترين كار در زندگي اين است كه اساسي ترين ها را به طور اساسي نگاه داريم .اساسي ترين ها، اولويتهاي هستي ساز ما هستند و بر بنيان هاي انگيزشهاي ما تعيين مي شوند. انگيزشهاي ما از درون ويژگيهايمان آشكار مي شوند. به راستي ، آميزه "ويژگيها وانگيزه ها"ي ما قطب نماي زندگي ما هستند. محدوديت زمان بزرگترين چالش در اجراي هدفهاي ماست . استفاده فزون از زمان ، كارآيي را بالا مي برد و كاميابي در رسيدن به هدفهارا سرعت مي بخشد. مديريت زمان ابزار اين كار است كه در سه نسل رشد يافته است :

نسل اول زمان - براساس "يادداشت برداشتن "شكل گرفته است . از قبيل "نوشتن گزارشها"،"شركت كردن در جلسه ها"، "تعمير ماشين " و...افرادي كه اين رويه را به كار مي برند، مديريت زمان را تا حد نوشتن ليست كارهايي كه مي خواهند فراموش نكنند، مي پندارند. اگر آن كارها در آن روز پايان نيافت جزو ليست كارهاي روز بعد قرار مي گيرند.

نسل دوم زمان - در پي "برنامه ريزي وآماده كردن " است . افرادي كه اين رويه را به كارمي برند از "تقويم ها" و "كتابچه هاي قرارگذاري "استفاده مي كنند. پافشاري اين نسل به "كارآيي "،"هدف گذاري و رسيدن به آن "، "برنامه ريزي " و"تعيين كردن فعاليتهاي آينده " است .

نسل سوم زمان - رهيافت آن "برنامه ريزي "،"اولويت دادن " و "كنترل " است . اين نسل بيش ازهرچيز به روشن ساختن اولويتها و ارزشها اهميت مي دهد. بااين شيوه از خود مي پرسيم كه چه چيزي را مي خواهيم ؟ و بعد براي رسيدن به آن برنامه ريزي مي كنيم . اين برنامه ريزي اولويت دهي به فعاليتها را مشخص مي كند.
سخنران كه دكتراي فلسفه دارد در ادامه گفت :

بااستفاده از هريك از اين سه نسل مديريت زمان ،"شكاف كيفي " را در زندگي خود احساس مي كنيم زيرا به اولويتهاي هستي ساز خود كه كيفيت زندگي ما را تعيين مي كنند اهميت شاياني نمي دهيم . اين سه نسل در پي "انجام كار" و"به دست آوردن نتيجه " هستند و بااستفاده از آنها"زمان كيفي " را كه آشكار سازنده هستي ماست به فراموشي مي سپاريم .

قطب نما چه جهتي را نشان مي دهد؟

نسل چهارم زمان از هنگامي شروع شد كه انگيزشها و ويژگيها در برنامه هاي ما تاثيرگذارشد. اين ويژگي در نسل سوم وجود نداشت .بنابراين در نسل چهارم مي توان به مديريت زمان ،عنوان "بهينه سازي زمان " را اطلاق كرد.

بيانيه رسالت 

همه ما در مسير كار و زندگي ممكن است براي رسيدن به هدف ، مسير مارپيچي را طي كنيم . مديريت زمان يا بهينه سازي زمان اين امكان را به ما مي دهد كه در مسير اصلي حركت كرده وبدين ترتيب از اتلاف زمان جلوگيري كنيم .

براي اجراي مديريت زمان "بهينه سازي زمان " بايد به موارد زير توجه كرد:

1 - ابتدا اولويت را بنويسيد. اين اولويتهابه معناي منشور فرد يا سازمان محسوب مي شود.اين اولويتها "بيانيه رسالت " بايد برروي كاغذ وبه صورت تحليلي نوشته شود بايد از حاشيه رفتن و داستان نويسي خودداري كرد. مطالب نبايد زياد تفصيلي باشد "ايراني ها وخاورميانه اي ها معمولا براي نوشتن يك مطلب به حاشيه پردازي و تكرار مكررات مي پردازند واز موضوع اصلي فاصله مي گيرند". براي نوشتن بيانيه رسالت نبايد احساس را دخالت داد. بايد به صورت منطقي ، راههاي بهينه رسيدن به هدف را براي خودمان مشخص كنيم .

2 - بيانيه رسالت را در زمانهاي موردنياز عوض كنيم ، زيرا اولويتها مرتبا عوض مي شوند. بنابراين بيانيه رسالت غيرقابل انعطاف نيست .

3 - در تقابل با نيروهايي كه بااعمال فشار سعي در تغيير مسيرها دارند نبايد تسليم شد. بيانيه رسالت بايد همواره به عنوان شاخص براي حركت ، مدنظر ما باشد. اين به هوش و ذكاوت مابستگي دارد تا در مقابل نيروهاي مزاحم تسليم نشويم و همواره در بهينه كردن مسير حركت خودبكوشيم .

فرآيند مديريت زمان يك فرآيند صرفا فني نيست . براي انجام آن از علوم انساني نيز بايدكمك گرفت . از آنجايي كه در علوم انساني نيز بحث ها غالبا ايده آليستي است و مسائل تكنيكي در آنها مطرح نمي شود بنابراين براي مديريت زمان از هر دو مبحث علوم انساني و علوم فني بايد به صورت توام كمك گرفت و آنها را بايكديگر تلفيق كرد.

مديريت زمان يك فرآيند و يك ذهنيت است كه در زبان انگليسي به آن "پارادايم "مي گويند. پارادايم از كلمه يوناني "پاراديزو"به معني "كنترل زمان " گرفته شده است . براي مديريت زمان بايد الگوي فكري و ذهني عوض شود.

مديريت زمان فراتر از تنظيم زمان براي انجام كارهاي گوناگون است . آنچه مهم است حركت درجهت بيانيه رسالت است . بايد در جهت رسيدن به هدف ، به صورت بهينه اولويت ها را مشخص وعمل كنيم . همه فعاليتها، هم سو با بيانيه رسالت به عنوان يك اصل ، شكل مي گيرد.

اولين كار درست يك مشاور مدير اين است كه از مدير شركتي كه به او مشاوره مي دهد بيانيه رسالت شركت را بخواهد. بايد از مدير شركت پرسيد كه آيا به بيانيه رسالت عمل مي نمايد ياخير؟

در يك شركت بيانيه رسالت را يك نفرنمي نويسد بلكه اين بيانيه ، تقابل افكار چندين نفر كه در شركت ذينفع هستند مي باشد.

بيانيه رسالت انعكاس ارگان زنده اي است كه ما هستيم . بيانيه رسالت "MISSION" براساس تفكر و تصور ما "VISION" انتخاب مي شود واگر درست انتخاب نشود از شاخه به شاخه پريدن جلوگيري خواهد كرد. اگر VISION روشن نباشد نمي توان MISSION را به درستي نوشت .انگيزه ها در بخش VISION قرار دارد.

حيطه هاي كاري 

انسان در زندگي روزمره خود با چهار حيطه كاري مواجه است كه بايد با مديريت درست ،برنامه زماني براي اجراي آنها تنظيم كند. اين چهار حيطه عبارتند از:
1 - حيطه كارهاي مهم كه اضطراري نيستند.معمولا 80 درصد برنامه ريزي زماني براي انجام كارهايمان در اين حيطه قرار دارد. اين برنامه ريزي معمولا براي انجام كارهاي درازمدت و قبل ازوقوع آنها تنظيم مي شود.

2 - حيطه كارهايي كه هم مهم و هم اضطراري است . حدود 15 تا 20 درصد برنامه ريزي زماني ما در اين حيطه قرار دارد. اگر براي اجراي كارهاي مهم از قبل برنامه ريزي نكرده باشيم درزمان اجرا حالت اضطراري پيدا كرده و ناچاريم در زماني كوتاه براي اجراي آن كار، برنامه ريزي زماني كنيم .

3 - حيطه كارهايي كه مهم نيست ولي اضطراري است . براي اين كارها نمي توان برنامه ريزي زماني كرد و به طور ناگهاني براي ما اتفاق مي افتند. اينگونه كارهاي اتفاقي مي تواند تا 15 درصد اززمان ما را به خود اختصاص دهد.

4 - حيطه كارهايي كه نه مهم است و نه اضطراري ، يك تا 2 درصد زمان ما مي تواند براي انجام كارها تلف شود.

بنابراين براساس اين جدول بايد براي كارهايمان برنامه زماني تنظيم كنيم تا از زمان خود استفاده كيفي ببريم و به اصطلاح از "كيفيت زمان " استفاده كنيم . 
"جدول حيطه كارهاي روزمره انسان "

عوامل بيروني (تهديدات و فرصتها)

تهديدات : يك سري عوامل محدود كننده در برنامه ريزي وجود دارد كه در صورت مواجه شدن با آنها اگر فاقد برنامه باشيم اين تهديدات خودماني مي شوند و تبديل به ضعفهاي دروني مي شوند.

فرصتها : در بعضي مواقع يكسري امكانات بالقوه در محيط وجود دارد كه اگر روي آنها يكسري برنامه ريزي انجام شود، آنها به صورت يك مزيت محيطي در مي آيند و بالفعل مي شوند و از آن مي توان در برنامه ريزي استفاده كرد.

مراحل برنامه ريزي شامل :

شناخت وضع موجود ،پيش بيني وضع آينده ،اولويت بندي اهداف ،تعيين مراحل برنامه ،زمان بندي مراحل برنامه ،اجرا ،نظارت

 براي شناخت وضع موجود مي بايست در برنامه ريزي تصوير كاملي از اهداف، منابع موجود و شرايط محيط سازمان و آثاري را كه اين عوامل بر روي هم دارند را داشته باشيم.

در پيش بيني وضع آينده، فاصله بين اهداف و استراتژيكها بايد مشخص شود و ضرورت انجام تغييرات و اقدامات آينده را بتوان پيش بيني كرد.

اگر محيطي كه در آن هستيم دستخوش تغييرات چنداني نشده باشد، پيش بيني برنامه خيلي ساده است ولي اگر محيط دستخوش تغييرات زيادي شده باشد مي بايست پيش بيني برنامه خيلي دقيق و كامل انجام گيرد.

بعضي وقتها اين تغييرات معطوف به هدف بوده و بعضي وقتها تحقق اهداف دچار مشكل مي شود.

استراتژيك مطلوب :

در اين مرحله مي بايست، استراتژيك هاي مختلف را ارزيابي كنيم و بهترين استراتژيك ممكن را انتخاب كنيم و نقاط ضعف و وقت آن را پيدا كنيم.

براي تصميم گيري در برنامه ريزي مي بايست استراتژيكي را انتخاب كنيم كه مفيد و داراي قدرت حل مشكلات باشد و بتوان آن را با امكانات سازمان تطبيق داد.
وقتي استراتژيكي انتخاب مي شد مي بايست آن را اجرا و مورد ارزيابي قرار داد.

(تكنيكهاي برنامه ريزي)

•نمودار پايان نماي گانت :

ساده ترين و قديمي ترين روش برنامه ريزي استفاده از نمودار گانت مي باشد. اين نمودار اثرات تغيير، متغيرهاي مختلف را مورد بررسي قرار مي دهد. نمودار گانت از دو محور افقي و عمودي تشكيل شده است.

•محور افقي :

در اين محور زمان بر حسب ساعت، روز، ماه ، سال نشان داده مي شود.

•محور عمودي :

در اين محور مراحل انجام كار مشخص مي شود.

•نكته : از تلاقي اين دو محور مستطيلهايي تشكيل مي شود كه هر كدام از آنها نشانه انجام يك فعاليت مي باشد.

در برنامه ريزي شبكه اي بايد به نكات زير توجه كرد:

در برنامه ريزي شبكه اي از علايم و نشانه ها استفاده مي شود.

بردار : همه وظايفي كه بايد براي ايجاد يك رويداد انجام گيرد، فعاليت ناميده مي شود. فعاليت ، يك قسمت مشخص شده از پروژه است كه داراي يك نقطه شروع و يك نقطه پايان است.

گره : گره يا مربعي است كه نشان دهنده يك رويداد يا يك حادثه است. اين رويداد در يك لحظه از زمان پس از اتمام يك يا چند فعاليت واقع مي شود، بنابراين اين گره نشان دهنده محل شروع يا پايان يك فعاليت است.

مزاياي استفاده از فن برنامه ريزي شبكه :

طرح ريزي كامل قبل از شروع برنامه ،تسريع در جريان انتقال اطلاعات ،آگاهي بيشتر مديريت از مسايل موجود و مرتبط كردن آنها با مسايل جاري،تعيين زمان مطلوب براي شروع ، پايان در كل عمليات،تعيين نقاط اجتماعي بروز مشكلات،ارايه پيشنهادي لازم براي انتخاب بهترين روش،فراهم كردن، امكان لازم براي ارايه گزارش پيشرفت كار ،بهبود كنترل مديريت.

برآورد هزينه ها

 بخش 1 : مباني و تعاريف !   

‌برآورد دقيق از هزينه هاي پروژه بخشي ضروري از اركان اصلي كنترل ومديريتي است .

دليل واضح انجام برآورد هزينه ها كمك به تصميمات مربوط به قيمت گذاري است ولي اين

به معني همه كار نيست . برآورد هزينه اغلب براي تمام پروژه هاي بازركاني مشتمل بر

پروژه هاي درون سازماني و پروژه هايي كه بدون بهاي قطعي فروخته مي شوند لازم است .

برنامه ريزي  ، پيش - تخصيص دادن منابع پروژه ، برقراري بودجه براي منابع مالي ،

كنترل نيروي انساني و هزينه و اندازه گيري دستيافتهاي پروژه در مقابل كارآيي مورد

نظر همگي نيازمند تهية برآوردهايي سالم هستند .

مباني و تعاريف ضروري هزينه ها

در چرخه هاي حسابداري معمولا" چنين استنباط شده است كه كلمة ‘‘ هزينه ‘‘ هرگز نبايد

به تنهايي بدون صفات كيفي بكار رود. بايد بطور دقيق روشن گردد كه چه نوع هزينه اي

مورد نظر است . طرق بسياري را مي توان در اعمال هر هزينه توصيف كرد ، ولي در محدودة

اين فصل ، لازم است برخي واژه هايي كه بر آورد كنندة هزينه است و مدير پروژه بايد

از آن آگاه باشد را چارچوب بندي كنيم . نيازي نيست كه لغات خود توصيفي چون " هزينه

هاي  نيروي انساني " يا " هزينه هاي مواد " و... را شرح دهيم ، فهرست زير محدودبه

چند واژة ضروري است كه ممكن است براي خوانندگان آشنا نباشد . واژه ها بر اساس حروف

الفباي انگليسي مرتب شده اند .

هزينه يابي جذبي Absorption Costing

به بازيافت سربار نگاه كنيد

هزينه هاي  تحت خطي      below- the-line cost

اين واژه به عنوان نامي انتخابي براي فوق العاده هاي بسياري كه در ابتداي برآورد

هزينة كلي و پايه  به آن اضافه ميشود بكار ميرود . اين هزينه ها ميتوانند شامل

ملاحظاتي براي افزايش هزينه، افت و خيز نرخ ارز و ساير ملاحظات بيشتر باشد.

افزايش هزينه ها Cost Escalation

افزايش هزينه ، افزايش در هر يك از اجزاي هـــزينه هاي پروژه  است در زمانيكه هزينه

آن جزء بين دو تاريخ متفاوت ( مثلا ، زمان حال و دو سال بعد )  . بدليل افزايش حقوق

و دستمزد و فشارهاي ناشي از تورم بر بهاي پرداخت شده براي مواد و قطعات خريداري شده

، افزايش هزينه اغلب با نرخ درصد ساليانه بيان مي گردد .

هزينه هاي مستقيم  Direct Costs

هزينه ها يي كه به طور مستقيم به يك كار يا بخشي از تجهيزات پروژه نسبت داده مي

شوند ، هزينه هاي مستقيم نام دارند . لذا اگر شخصي دو ساعت را صرف ساخت يك قطعة

مركب كه اختصاصا" مي تواند به عنوان ملزومات يك پروژة مجزا شناخته شود صرف كند

آنگاه هزينة زمان صرف شده توسط شخص هزينه اي مستقيم خواهد بود و مي تواند به اين

عنوان ثبت شده وبراي پروژه مطالبه شود .

هزينه هاي كارخانه اي   factory costs

  قابل اعمال براي پروژه هاي ساخت و توليد ، هزينة كارخانه اي هزينة يك كار يا

پروژه پيش از اضافه كردن اضافه بها  براي سود( مبلغ مربوط به سود ) است . اين هزينه

مشتمل بر تمام هزينه هاي مستقيم و غير مستقيم نيروي انساني ، مواد و مخارج مي باشد

. البته با هزينه هاي طراحي اغلب به عنوان هزينه هاي غير مستقيم توليد برخورد مي

گردد. ولي بدليل اين كه مثال يك پروژة طراحي و ساخت يكي از اجزاء خاص توليد براي

يكبار است ، هزينه هاي طراحي مهندسي مي توانند مستقيما" وابسته شده و براي كار

مطالبه شوند .

هزينه هاي ثابت  fixed costs

هزينه هايي ثابت ناميده مي شوند كه بدون تغيير باقي بمانند و حتي وقتي كه حجم كار

بين صفر تا حداكثر تغيير مي كند نيز صرف شوند . اين هزينه ها شامل هزينه هايي چون

حقوق مديريت ، حقوق پرسنل اجرايي ، كرايه ، نرخ دارايي ، ماليات شغلي ، گرمايش ،

بيمه و غيره باشد . هزينه هاي ثابت اغلب مي توانند با هزينه هاي غير مستقيم (

سربار) برابر فرض شوند .

هزينه هاي غير مستقيم ( هزينه هاي سربار - سربار ) indirect  costs 

 تدارك و مكان يابي يك كارخانه يا دفتر مديريت عمومي و اجرايي ، گرمايش ، روشنايي ،

نگهداري و غيره همگي هزينه هايي هستند كه عموما" در روند اجراي يك فعاليت بايد

متحمل آن گرديم . با اين وجود اين هزينه ها نمي توانند بطور مستقيم در هر كار يا

پروژه اي يكسان باشند ، بنابراين هزينه هاي غيرمستقيم ناميده مي شوند . اين هزينه

ها مي توانند شامل هزينه هاي مخارج كارگران و مواد باشند . به اين هزينه هاي غير

مستقيم اغلب هزينه هاي سربار اطلاق مي گردد وبراي سادگي به آنها " سربار " مي گويند .

توجه كنيد كه تدارك تسهيلات كارگاهي براي يك پروژة ساختماني ، كه ابتدا مي تواند

شامل جايابي و خدماتي باشد كه بايد به عنوان هزينه هاي غيرمستقيم به دفتر اصلي يا

دفتر شهر ارجاع شوند و به عنوان هزينه هاي مستقيم طبقه بندي شوند و به همين دليل

اين هزينه ها اختصاصا" براي پروژة مورد نظر تهيه شده و تنها مي توانند براي آن

پروژة در نظر گرفته شده مطالبه شوند .

تفاوتهاي خاصي بين شركتها در تفسير هزينه هاي مستقيم و غير مستقيم وجود دارند . به

عنوان مثال  برخي از شركتها هزينة چاپ نقشه براي پروژه ها را نيز مطالبه كرده و

آنها را با صدور صورتحساب براي مشتزي پوشش مي دهند.ساير شركتها ممكن است چنين هزينه هايي را به عنوان هزينه هاي غير مستقيم در نظر بگيرند و آنها را به صورت سربارمطالبه نمايند .برخي اوقات طبقه بندي هزينه ها تحت عنوان هزينه هاي مستقيم يا

غير مستقيم حتي از پروژه اي به پروژة ديگر متفاوت است و بستگي به اين دارد كه هر

مشتري چه چيزي را به عنوان هزينة مستقيم دز نظر گرفته  است .

برآوردكنندگان هزينه و مديران پروژه بايد در اين زمينه كه چه چيزهايي هزينه هاي

مستقيم و غغير مستقيم را در شركت تشكيل مي دهند آگاهي داشته و نيز بايد به هر پيش

بيني خاصي كه در پيشنهاد يا قرارداد هر پروژه موجود است توجه كنند .

اگرچه  هزينه هاي مستقيم  غالبا هزينه هاي ثابت هستند اما مي توانند شامل بخشي از

هزينه هاي متغير باشند . نگهداري يك ادارة مركزي دائمي جزو هزينه هاي ثابت غير

مستقيم در نظر گرفته خواهد شد چرا كه اين ادارة مركزي صرفنظر از جهش حجم كاري اين

هزينه را بوجود مي آورد . اجاره كردن يك دفتر موقتي براي كاركنان در بخشهاي اجرايي

، يك هزينة متغير است ، بطوريكه تعدادشان بستگي به حجم كاري داشته و مديريت مي

تواند بطور دلخواه تصميم به افزايش يا كاهش تعداد كاركنان موقتي ( و همينطور هزينه

هاي آنها ) بگيرد . طبقه بندي هزينه هاي سربار به هزينه هاي ثابت و متغير در بسياري

از مباحث موجود در اين كتاب مناسب نيست ، ولي در صنايع فرآيندي و توليدي به عنوان

يك عامل كنترل بها ي مرتبط با سوددهي و حجم توليد بسيار با اهميت است . با اين حال

در تمام كارهاي مشتمل بر پروژه هاي صنعتي ، مديريت خواهان كاهش هرچه مقدور تر هزينه هاي سربار خواهد بود ، چرا كه هزينه هاي سربار زياد بخت شركت را براي رقابت در

بازار مصرف كاهش مي دهد . اين وقتيكه ساده ترين و سريعترين صرفه جويي مي تواند

انجام گيرد در مورد هزينه هاي سربار متغير نيز صدق مي كند .

بـار نيـروي كــار Labor burden

بار نيروي كار ميزاني است كه _ اغلب به صورت يك درصد توصيف مي گردد_ به كاركنان

اصلي ساعتي يا هفتگي اضافه مي شود تا جبران تعطيلي ، وقوع احتمالي بيماري يا ساير

غيبت ها را بنمايد ، و مقادير بر حسب سرمايه  بوسيلة كارفرما به عنوان سود كاركنان

يا بر اساس قانون  قابل پرداخت است .( براي مثال در انگلستان اين ميزان مشتمل بر

سهم ماليات و بيمة ملي كارفرما است ).

بــار مـــواد Material burden

مواديكه براي يك پروژه خريداري مي شوند، كه به خودي خود به عنوان هزينه هاي مستقيم

در نظر كرفته مي شوند ، به نوعي بوسيلة پيمانكاران به منظور پوشش هزينه هاي نظارت و

حمل آنها با اضافه بها محاسبه مي شوند .

اين اضافه بها اغلب از 15 درصد يا كمتر براي اقلام خيلي بزرگ كه مستقيما به كارگاه

حمل مي شوند تا 25 درصد براي مقادير كم هزينه كه هزينه هاي حمل مرتبط با مقاديرشان

زياد است تغيير مي كنند . متداول ترين نرخ براي بارمواد 15 درصد است .

هـزينه هاي سـربـار overhead costs _ نگاه كنيد به هزينه هاي غير مستقيم .

بازيـافت هزينه هاي سربــار  overhead recovery

اكثر سيستمهاي هزينه يابي پروژه ها بر مبناي مطالبة نيروي انساني مستقيم ( شامل بار

نيروي انساني ) ، بصورت حاصلضرب زمان ثبت شدة هر كار در هزينة استاندارد ساعتي مورد

نياز براي هر رده عمل مي كنند. آنگاه يك مقدار نسبي( اغلب به عنوان يك نرخ درصدي ) 

مي تواند به اين هزينة نيروي انساني اضافه شود تا بخشي از هزينه هاي سربار غير

مسثقيم شركت را پوشش دهد .

در برخي صنايع ، نرخ سربار مي تواند تا 100 % ، 200 %   و حتي بيشتر برسد ( به

عنوان مثال ، در شركتهايي با سطح تحقيق و توسعة منابع بسيار بالا ) . در صنايع

متمركز بر نيروي انساني ، با تحقيق و توسعة اندك و بدون سطح مقدماتي بالا ، نرخ

سربار ممكن است 50 درصد يا بيشتر باشد . از آنجا كه موقعيت شركتها( حتي جاييكه كار

مشابهي را انجام ميدهند ) بطور قابل ملاحظه اي از يكي به ديگري متفاوت است براي

مثالهاي اين كتاب نمي توان ميزان نمونه اي عنوان نمود . شركتي كه مي كوشد هزينه هاي

غير مسثقيم خود ( و نرخ سربار خود ) را به حداقل برساند آشكارا موقعيت قابل رقابتي

از نظر هزينه و قيمت داراست .

اين روش بازيابي هزينه هاي سرباز به عنوان ‘‘ وصول ‘‘ در هزينه هاي مستقيم نيروي

انساني هزينه يابي جدبي نام دارد. مقرر كردن نرخ  يك كار حسابداري كه خواهان مهارت

و ادراك است ميباشد . حصول پاسخ صحيح بستگي به پيش بينيهاي دقيق حجم و برآورد و

كنترل هزينة سربار موثر دارد .

 اگر حجم كاري برنامه ريزي شده جنبة عيني نداشته باشد ، نيروي مستقيم كمتري مي

تواند هزينه شده تا در كاهش مشابهي در بازيافت برنامه ريزي شده نتيجه بخش باشد .

وقتي چنين چيزي رخ مي دهد شرايط موجود ‘‘ سربار تحت بازيافت  ‘‘ نام دارد .

هزينة اوليه Prime cost

جمع همة هزينه هاي مورد نياز براي يك كار خاص يا يك پروژه ( نيروي انساني مستقيم

بعلاوة مواد مستقيم بعلاوة مخارج مستقيم ) اغلب هزينة اوليه ناميده مي شود .

هزينه هاي استاندارد Standard costs

برآورد بودجه و محاسبه و گزارش دهي هزينه براي هر فعاليت يا پروژة در دست اجرا 

وقتي كسل كننده و غير فابل انجام خواهد بود كه از تمام نرخهاي مختلف پرداختي به

اشخاص استفاده شود . براي مثال در مهندس با كارايي مشابه و عنوان كاري يكسان ممكن

است دو حقوق مختلف دريافت كنند . چنين اختلافهايي به دلايل بسيار معتبري مي توانند

در هر سطحي از مديريت يا نيروي كار رخ دهند . برآورد كنندة هزينه به هيچ وجه نمي

تواند افرادي كه ماهها يا سالها بعد از برآورد هزينه آغاز به كار كرده و در كارها دخيل خواهند شد را مشخص كند . حتي اگر بتوان نامها را  مشخص كرد ، هيچ تضميني براي اينكه همان افراد آن كار را انجام دهند وجود ندارد .

راه حل خوبي كه براي اين مسئله وجود دارد تطبيق با هزينه هاي استاندارد است .

 براي هزينه هاي نيروي انساني ، قدم اول طبقه بندي افراد بر مبناي چند قاعدة مناسب

است ( اغلب بر مبناي كاري كه انجام مي دهند و سطح كلي آنها در ساختار حقوقي ) است .

براي مثال در اينجا طبقه بندي كه يك شركت براي  كاركنان دفتر مركزي خود در پروژه

هاي سرمايه اي  شامل پروژه هاي  مهندسي ، خريد و مديريت ساختمان انجام داده است

آورده شده است :

      رتبــه مـشمـوليـن تـوضيــحــات

      1- روساي شركت ، مديران قسمتها و كاركنان متخصص مشاور صف

      2- مديران پروژه ها و مديران دوايرشامل مهندسين كلية تخصصهاي مهندسي

      3- مهندسين پروژه و مهندسين ارشدبدون توجه به تخصصهاي مهندسي

      4- مهندسين پايين رتبـهبدون توجه به تخصصهاي مهندسي

      5- گروه دفتر طراحي راهبرها و بازبين ها

      6- نقشه كش ها و طراحــــان 

      7- كاركنان اجراييشامل مامورين خريد ، كارمنــــــدان بازرگـاني منشي ها

      كاركنـان دفـتري وكلية كاركناني كه در خدمات اجرايي مشغولند و بدون توجه به

      ارشديت يا حقوق آنها بهتر است كه تعداد طبقات متفاوت در حداقل نگه داشته شوند ( در صورت امكان كمتر از 10 طبقه). حسابداران هزينة ميانگين حقوقي را براي آنها در هر رتبة استانداردي تعيين مي كنند . آنگاه همة برآوردها و كارهاي واقعي با استفاده از اين رتبه ها و نرخ هاي استاندارد ، هزينه يابي مي شوند . چون استانداردها در حدود بخش حسابداران محاسبه مي شوند ، اين روش همچنين مزيت حفظ اسرار درآمدي اشخاص را داراست : برآوردكنندگان هزينه ها و كاركنان اجرايي چروژه تنها نيازمند داشتن نرخ هاي استاندارد جاري هستند . با اين وجود نرخهاي استاندارد به خودي خود بايد محرمانه تلقي شوند ( براي مثال ممكن است كه توسط رفيب مورد استفاده قرار گيرند ).

هزينه هاي  متغير Variable costs

هزينه هاي متغير ، هزينه هايي هستند كه در يك نرخ به سطح فعاليت كاري بستگي دارند .

اين هزينه ها بطور نمونه منحصر به هزينه هاي مستقيم مي شوند ولي ممكن است محتويات

كوچك غير مستقيمي داشته باشند .

مغايرت هزينه ها  Cost variance

يك اختلاف هزينه به هر انحراف اندازه گيري شده بين هزينه هاي برآورد شده ، برنامه

ريزي شده ويا بودجه بندي شده و هزينه هاي اندازه گيري شده براي عملكرد مطابق برنامه

اطلاق ميگردد . اين مغايرتها بخصوص در گزارشهاي هزينه اي اهميت دادند چرا كه قوانين

گزارش دهي يا مديريت را بلا استثناء برآورده مي سازد . واژة مغايرت همچنين در هزينه

يابي استاندارد براي تشريح خطاهايي كه بايد كوچك بوده و حاصل بكارگيري ميانگين هاي

محاسبه شده است ، بكار مي رود . خطاهايي كه وقتي هزينه يابي  دستمزدها و دفتر كل

خريد بطور دوره اي با هزينه يابي پروژه تطبيق داده مي شوند آشكار مي گردند .

مغايرتها بخصوص در مديريت پروژه مفيد هستند ، چرا كه خطاها را مشخص نموده و مباني

مديريت را بلا استثنا برآورده ميكنند .

  آقاي علوي جزئيات بيشتر راجع به نحوه بر گزاري اين آزمون خواسته اند كه جهت آشنايي

بيشتر علاقمندان؛ توضيحات بيشتر به شرح زير تقديم مي‌گردد:

 هدف :

اندازه گيري دانش داوطلبين درباره پيکره دانش مديريت پروژه PMBOK®/Guide و نحوه بکارگيري اين دانش در موقعيت هاي واقعي

مواد لازم جهت کسب گواهي نامه PMP

1-تحصيلات

2- تجربيات در زمينه مديريت پروژه

3- وفاداري بر اصول اخلاقي حرفه اي مديريت پروژه

4-  شرکت در آزمون PMP

شرايط تحصيلي و تجارب جهت شرکت در آزمون

الف : مدرک شرکت در حداقل 35 ساعت دوره آموزش حضوري مرتبط با مديريت پروژه و مورد تاييد PMI

ب :مدرک ليسانس يا معادل

حداقل 4500 ساعت تجربه کار پروژه در 3 تا 6 سال گذشته يامدرک پايان تحصيلات متوسطه حداقل 7500 ساعت تجربه کار پروژه در 5 تا 8 سال گذشته

- تعداد سوالات و نحوه قبولي در آزمون

200 سوال چهار گزينه اي در 270 دقيقه (4.5 ساعت)

حد قبولي در آزمون در سال 1999 : 68.5% يا 137 پاسخ صحيح

زبانهاي آزمون : انگليسي ، چيني ، کره اي ، ژاپني ، اسپانيولي ، ايتاليايي ، برزيلي

، پرتغالي ، آلماني وفرانسوي .

- کشورها و محل برگزاري آزمون :

در بيش از 1700 نقطه جهان و در بيش از 120 کشور جهان .

هم اكنون بيش از75000 PMP    در دنيا صادر شده است.

- کشورهاي همسايه برگزارکننده اين آزمون :

1- پاکستان

2- امارات متحده عربي

توضيحات بيشتر :

   آزمون مديريت پروژه حرفه‌ايPMP !   

PMI

انستيتوي مديريت پروژه PMI  كه امروز رهبري جهاني در زمينه گسترش استانداردها ؛

كاربردها و مفاهيم مديريت پروژه در دنيا را برعهده دارد ؛  در سال 1969 با هدف

تبادل دانش و حرفه‌اي كردن مديريت پروژه در سطح بين‌المللي تأسيس گرديد و يكي از

معروف ترين موسسات فعال در زمينه مديريت پروژه در جهان بوده كه طيف گسترده‌اي از

خدمات آموزشي شامل سمينار ؛ كنفرانس و دوره‌هاي آموزشي را ارايه مي‌دهد. اين مؤسسه

غيرانتفاعي درحال حاضر بيش از 000,100 عضو دارد. اين اعضاء كـه مـديران پروژه از

كشـورهاي مختلف دنيـا هستند، در يك ارتبـاط مؤثر با يكديگر، در تبادل تجربيات پروژه

هاي مختلف از كشورهاي با فرهنگ كاري متفاوت و تهيه استانداردهاي مديريت پروژه و …

با هم همكاري مي كنند.اين انجمن از طريق برگزاري سمينارها، نشريات، گروه هاي تخصصي، آموزش، تحقيق، صدور گواهي‌نامه هاي تخصصي حرفه اي مديريت پروژه (PMP) و… به توسعه قابليت‌هاي مديران پروژه‌ها كمك مي نمايد. ارتباط با شركت‌هاي مشاوره مديريت پروژه، نرم افزارها، كتاب‌ها و مؤسسات آموزشي و ...نيز از طريق سايت PMI امكانپذير است. در اين راستا آخرين نسخه استاندارد جهاني “دانش مديريت پروژه“ PMBOK 2004 كه ويرايش سوم اين استاندارد است؛ توسط PMI در دسامبر 2004 منتشر گرديد.

گواهي‌نامه PMP

گواهي‌نامه PMP شناخته‌شده‌ترين و معتبرترين گواهي‌نامه حرفه اي مديريت پروژه در

جهان مي‌باشد که توسط انجمن مديريت پروژه آمريکا (PMI) در اقصي نقاط جهان به افراد

موفق در آزمون آن اعطاء مي گردد.  هدف از برگزاري آزمون PMP ، اندازه گيري دانش

داوطلبين درباره پيکره دانش مديريت پروژه PMBOK - Guide ونحوه بکارگيري اين دانش در موقعيت‌هاي واقعي است و دارنده اين مدرک بعنوان فرد متخصص و صاحبنظر در دانش حرفه‌اي مديريت پروژه شناخته مي‌شود. مواد لازم جهت کسب گواهي نامه PMP ، تحصيلات، تجربيات در زمينه مديريت پروژه، وفاداري بر اصول اخلاقي حرفه‌اي مديريت پروژه و شرکت در آزمون PMP مي‌باشد.اين آزمون در بيش از 1700 نقطه جهان و در بيش از 100 کشور و به زبانهاي انگليسي، چيني، کره‌اي، ژاپني، اسپانيولي، ايتاليايي، برزيلي،

پرتغالي، آلماني و فرانسوي برگزار مي‌شود. اين آزمون حاوي 200 سؤال چهار گزينه‌اي

بوده و حد قبولي در آزمون 5/68 % يا 137 پاسخ صحيح به سؤالات و در مدت 270 دقيقه

(5/4 ساعت) مي باشد. کلاً دارندگان مدرک PMP در جهان 50،000 از 120 کشور جهان

مي‌باشند. در اعتبار اين مدرك همين بس كه امروزه بسياري از شركتهاي تراز اول دنيا

همچون ناسا ؛ مايكروسافت ؛ جنرال الكتريك و ... شرط داشتن PMP را براي مديران

پروژه‌هاي خود الزامي نموده‌اند.

اين آزمون همچون تافل هر ماهه در دبي برگزار مي‌گردد و  منبع اصلي براي آزمونPMP

همان كتاب PMBOK است ليكن مطالعه دقيق اين كتاب براي موفقيت در اين آزمون كافي نبوده و امروزه كتب مختلفي جهت تكميل آن به بازار آمده‌اند كه می توان با رجوع به

سايت آمازون از معروفترين و پرفروشترين آنها اطلاع يافت .

   چالشها و فرصت هاي شركت هاي ايراني در قراردادهاي نفت و گاز !    

مقاله مشترك حقير با آقاي دكتر عربي – مدير فراساحل فاز يك پارس جنوبي – تحت عنوان "مديريت ايراني پروژه كلان توسعه فاز يك ميدان گازي پارس جنوبي ( چالش ها، راهكارها و دستاوردها)" در كنفرانس "چالشها و فرصت هاي شركت هاي ايراني در قراردادهاي نفت و گاز" پذيرفته شده و روز سه شنبه آينده 13/11/83  ساعت 11 در سالن اصلي كنفرانس در مركز همايش‌هاي صداو سيما ارايه مي‌گردد.

درصورت تمايل و درخواست؛  متن تصويري مقاله خدمت دوستان از طريق ايميل ارسال

مي‌گردد.

  مزيتهای P3e نسبت به P3 !   

 از مهمترين سوالاتي كه كاربران و علاقمندان به نرم افزارهاي پريماورا  مي‌پرسند ؛

تفاوتهاي دو نرم افزار P3  و P3e است .

آقاي علي وصالي زحمت كشيده و مزيتهاي P3e  را نسبت به P3 از سايت يكي از نمايندگي

هاي كمپاني پريماورا در آمريكاي شمالي فرستاده‌اند كه ذيلا تقديم علاقمندان مي‌گردد :

INFORMATION TECHNOLOGY

  Moving to P3e will allow all projects to be stored in one common database.

  All project & schedule updates/ revisions/ will be “real time” with Teammembers having improved and immediate project visibility.

  P3e can be setup on either an Oracle or MS SQL database.

  No issues with compatibility with future windows releases (P3 will have  compatibility issues with the subsequent windows 64 Bit release(.

  Ongoing Support and enhancements being pursued by Primavera’s development  team.

  Enhanced integration and data sharing with vendor schedules and updates

EASE OF USE FOR SCHEDULERS

·        P3e’s user interface is much easier and more intuitive to learn than P3since it follows current Windows standards. Search functions, copy and paste andnumerous other commonly used features will allow the current P3 users to migratequickly while allowing new schedulers to pick up the tool much quicker.

  Customizing and saving personalized views of data, which can be global or user   specific allow all Schedulers to share filters, layouts and codes.

  Organize your projects with 20 Levels of Project Structure hierarchy including  an easy to use Work Breakdown Structures (WBS). Take advantage of the WBS   structure rather than using activity codes to develop this. A true rollup oflevel 1-5 planning can then be achieved without elaborate summarizations   schemes.

  Creating WBS elements separately from activities allows for the proper   definition of project scope and Work Orders, prior to specifying detailed Work  Order Tasks.

  An unlimited number of hierarchical activity codes, which can be globally  defined or project specific, will reduce keystrokes carried out by users by   allowing them to pick one code instead of numerous codes when identifying a  piece of equipment.

  Enhanced security allows schedulers to collaborate amongst the projects while  still keeping a higher level of security to ensure that data integrity is not   accidentally compromised in a shared project. This security allows securitydown to the WBS level (viewing/editing capabilities) as well as allowing  creation of standard security profiles for each user type in the system.

  Enhanced graphical user interface allows the schedulers to print

  better-looking reports and even publish easily to HTML.

  The user interface is also more intuitive and has a lot of copy and paste  functions that increase productivity and reduce keystrokes.

  Using the Methodology Manager will allow for the storing of templates such asstartup and shutdown sequences or capital project templates.

 Using the project architect, the schedulers can easily pull in the templates  and use the size and complexity wizard to develop a reasonable schedule much  quicker than with P3.

 Overall sharing of structural elements such as codes, calendars, resources etc   will save time spent developing these lists.

RESOURCE MANAGEMENT

  Sharing a centralized resource pool among all the projects will allow for   better coordination of work particularly for the Centre of Site group and   overall improvement of resource planning and management.

  Resources can be organized hierarchically (With up to 20 levels of

  hierarchical structure). Rates and limits can have unlimited variations over  time and not just six segments as in P3. This reduces the maintenance of the

  limits considerably and gives more accurate leveling capabilities. Programming  the integration of the limits can also be developed to work with HRavailability forecasting systems.

  Viewing Resource allocation across all projects, not just one at a time,

  facilitates resource management and provides more realistic resource leveling. Program intelligence into the resource leveling priority requirements.

  Each resource may be assigned multiple roles (skill sets), which ease resourceselection. The use of roles would help in management of capital projects as  well as crew specific tasks that occur in maintenance.

  Unlimited number of calendars exist, which allow you to define at the global,

  project, or resource level.

  Unlimited resource curves can be developed which can be effective in  long-range planning and capital projects development

  Activity specific controls exist for the calculation of budgeted hours versus  duration and units/time. This gives tremendous control on the behavior of each  activity in the schedule that P3 could not emulate.

 PERFORMANCE MEASUREMENT

  Performance measurements across the planning and scheduling groups can be  optimized much more readily in P3e. The optimization that can be achieved will  streamline the KPI reporting process significantly across the groups.

  Global coding structures facilitate common reporting on an enterprise widebasis.

  Enterprise solution enables simultaneous access by multiple users for all  project information from Key Performance Indicators (KPI’s) such as EarnedValue, and Schedule Compliance to detailed work assignments and regulatory  compliance tracking.

  Improved data storage capabilities including 25 character activity ID’s,  unlimited user defined fields, unlimited project level codes, unlimited number  of layouts also allows for easier development of workweek schedules and movedactivity counts.

 IMPROVED COMMUNICATION

  P3e has add-on tools that are web enabled that allow for better coordination  and communication of project objectives with external vendors that may be  located around the world. These tools can also be used to improve internal   communications with maintenance managers, turnaround and engineering managers,  as an example on what is planned would improve performance significantly.

  The improved communications extend to resource allocation and management with   flags to warn of potential problems with over allocations that may occur  across projects.

  Develop performance measure as well as Web interface for casual or remote  users of the system

below-the-line cost

Accounting term for production costs incurred for equipment, props, special effects, rentals, location fees, and anything else of a technical nature needed for a specific commercial shoot. This also includes any insurance or taxes that must be paid as a result of the production requirements of the commercial. See also above-the-line cost.

Escalation

Escalation is the phenomenon of something getting more intense step by step, for example a quarrel, or, notably, military presence and nuclear armament during the Cold War. (Compare to escalator, a device that lifts something to a higher level.) The term is said to be originally coined by Herman Kahn.

In psychology it is a change in behavior, usually from stable or acceptable towards unstable or unacceptable.

In early 2007, the term "escalation" was used to describe a troop increase mandated by president George W. Bush during the War in Iraq. The term was under contention for implying an increase in violence.

GAP 200.320

Direct costs are those which can be identified specifically with a particular sponsored project and which can be directly assigned to such activities, relatively easily and with a high degree of accuracy. For example, the supplies needed for a research project are easy to identify, as are the salaries of the individuals who will work on the project and travel expenses for those individuals.

Allowable Costs
The primary source for identifying costs which may be charged to grants, contracts, and other agreements is a circular prepared by the Office of Management and Budget, OMB Circular A-21, Cost Principles for Educational Institutions. The document identifies costs that may be charged to these agreements and further clarifies which of those costs may be charged as direct costs and which may be charged as indirect costs. While not all of the projects sponsored at Duke are federally funded, and while not all sponsors allow the inclusion of indirect costs in a project budget, the distinction between direct and indirect costs must be maintained throughout the University.

Not every cost associated with a project may be included in the budget. For example, entertainment costs are not allowable either as direct or F&A costs.

Unallowable Costs
A sponsor's progam announcement may identify costs which cannot be included in the budget, although they would qualify as direct costs according to OMB A-21.

Sponsors may also limit the dollar amount in certain buget categories. For example, salary caps may be set in place as part of appropriation legislation or agency policy. Many federal agencies also limit payment to individual consultants.

Defining Direct and F&A Costs
Direct costs are those which can be identified specifically with a particular sponsored project and which can be directly assigned to such activities, relatively easily, and with a high degree of accuracy.
For example, the supplies needed for a research project are easy to identify; however, costs such as heating and air conditioning the rooms and labs used by the project staff are not. The latter are indirect, defined as those that are incurred for common or joint objectives, and which cannot be identified readily and specifically with a particular sponsored project. (The federal government has recently changed the terminology used to refer to indirect costs. They are now called facilities and administrative, F&A, costs.)

Federal regulations provide principles for determining what costs are applicable to agreements with the government and identify which of those costs may be charged as direct and which must be charged as F&A costs. Furthermore, the rules state that the distinction between direct and F&A costs must be maintained consistently throughout the University regardless of the source of funding.

Fixed cost

Fixed costs are expenses whose total does not change in proportion to the activity of a business, within the relevant time period or scale of production. For example, a retailer must pay rent and utility bills irrespective of salebe considered part of fixed costs, but treated differently. Unit fixed costs decline with volume, following a rectangular hyperbola as the inverse of the volume of production.

Variable costs by contrast change in relation to the activity of a business such as sales or production volume. In the example of the retailer, variable costs may primarily be composed of inventory (goods purchased for sale), and the cost of goods is therefore almost entirely variable. In manufacturing, direct material costs are an example of a variable cost.

Along with variable costs, fixed costs make up one of the two components of total cost. In the most simple production function, total cost is equal to fixed costs plus variable costs.

In microeconomics and business, the difference between fixed costs and variable costs (and the related terms average cost and marginal cost) is crucial, as each will influence production decisions for profit maximization differently. In the most simple cases, fixed costs do not affect production decisions, because they cannot be changed, and management will choose to produce if sales prices are above the cost of each additional unit (marginal cost).

Fixed costs should not be confused with sunk costs. From a pure economics perspective, fixed costs may not be fixed in the sense of invariate; they may change, but are fixed in relation to the quantity of production for the relevant time period. For example, a company may have unexpected and unpredictable expenses unrelated to production, and these would not be considered part of variable costs.

It is important to understand that fixed costs are "fixed" only within a certain range of activity or over a certain period of time. If enough time passes, all costs become variable. Similarly, not all indirect costs are fixed costs; for example, advertising expenses are indirect costs that are variable over a slightly longer time frame, as they may not be subject to change in the short term, but may be easily adjustable over a longer time frame.

In accounting terminology, fixed costs will broadly include all costs (expenses) which are not included in cost of goods sold, and variable costs are those captured in costs of goods sold. The implicit assumption required to make the equivalence between the accounting and economics terminology is that the accounting period is equal to the period in which fixed costs do not vary in relation to production. In practice, this equivalence does not always hold and depending on the period under consideration by management, some overhead expenses (such as sales, general and administrative expenses) can be adjusted by management, and the specific allocation of each expense to each category will be decided under cost accounting.

In business planning and management accounting, usage of the terms fixed costs, variable costs and others will often differ from usage in economics, and may depend on the intended use. For example, costs may be segregated into per unit costs (costs of goods sold), fixed costs per period, and variable costs as a proportion of revenue. Capital expenditures will usually be allocated separately, and depending on the purpose, a portion may be regularly allocated to expenses as depreciation and amortization and seen as a fixed cost per period, or the entire amount may be considered upfront fixed costs.

Indirect Costs

Indirect costs are the real costs of University operations which are not readily assignable to a particular project. Officially known as Facilities and Administrative costs, these costs are determined by federal auditors under the guidelines of OMB Circular A-21. Indirect cost rates are negotiated with the Department of Health and Human Services (DHHS)--the federal cognizant audit agency for the University of Michigan. These rates are applicable to all federally sponsored projects and, in accordance with University policy, are also extended to include all other sponsored activities.

The approved indirect cost rates applicable to all proposed projects are shown in Indirect Cost Rates chart. Full recovery of these costs is expected on all grants or contracts.

The University will honor indirect cost rates established by non-profit, non-governmental sponsors if identified as the written policy of the organization, and the policy is uniformly applied to all recipients of funds.

All other differentiations of indirect cost rates must be discussed with DRDA in advance of the proposal submission.

labor burden

An aggregate cost consisting of all indirect labor costs incidental to operations. also called indirect labor.


Related Research Articles from the InvestorGuide.com University

Introduction to Budgeting
Learn how to get your financial house in order. Here we describe the overall approach we recommend: choose a system, calculate your current income and expenses and compare the two, set specific goals and monitor your progress as you work toward them.

Goals and Progress
Continuing the discussion of our simple 7 step budgeting process, this article includes information on how to set goals, and consequently how to achieve them.

Income and Expenses
Information on necessary steps in any budgeting process. Topics include determining your income, determining your expenses (whether they are fixed committed expenses, variable committed expenses, or discretionary expenses), and comparing the two.

ABSTRACT

In this paper, we propose a quasi-synchronous checkpointing algorithm and a low-overhead recovery algorithm based on it. The checkpointing algorithm preserves process autonomy by allowing them to take checkpoints asynchronously and uses communication-induced checkpoint coordination for the progression of the recovery line which helps bound rollback propagation during a recovery. Thus, it has the easiness and low overhead of asynchronous checkpointing and the recovery time advantages of synchronous checkpointing. There is no extra message overhead involved during checkpointing and the additional checkpointing overhead is nominal. The algorithm ensures the existence of a recovery line consistent with the latest checkpoint of any process all the time. The recovery algorithm exploits this feature to restore the system to a state consistent with the latest checkpoint of a failed process. The recovery algorithm has no domino effect and a failed process needs only to rollback to its latest checkpoint and request the other processes to roll back to a consistent checkpoint. To avoid domino effect, it uses selective pessimistic message logging at the receiver end. The recovery is asynchronous for single process failure. Neither the recovery algorithm nor the checkpointing algorithm requires the channels to be FIFO. We do not use vector timestamps for determining dependency between checkpoints since vector timestamps generally result in high message overhead during failure-free operation.

Cost-Variance Index

Editor's note: This is the first installment of what will become a regular quarterly feature in Electrical Wholesaling. Over the years, the magazine has been well aware of the interest in and importance of analyzing product pricing from an historical perspective, through the "Electrical Price Index (EPI)" that appears regularly in EW's sister publication, Electrical Marketing newsletter.

We are delighted with the opportunity to offer our readers this Cost-Variance Index, which is published in cooperation with Trade Service Corp., San Diego, Calif. , a supplier of business information services. This is the same index that appeared in TED magazine for many years. If you have been tracking product prices over the years through the Cost-Variance Index in that publication, hang onto your old information. We will be providing the index in the same format.

The Electrical Marketing EPI will also continue to be published in its existing format. The main difference between the EPI and the Cost-Variance Index is that the EPI's data comes primarily from the Bureau of Labor Statistics and an analysis of that data is done by DRI McGraw-Hill Economics, Lexington, Mass. In contrast, Trade Service builds the Cost-Variance Index from pricing data it receives directly from manufacturers that contribute to its well-known pricing service.

The Cost-Variance Index (CVI) increased just 0.87% during the first quarter of 1998. This is the third-smallest first-quarter gain in the index's 20-year history despite government reports of a vigorous economy, low unemployment, low mortgage rates and high consumer confidence. The only time the first-quarter growth was lower was in 1988 and 1989, when there was actually a decline in the index of 2.22% and 0.87% respectively.

The index reflects the movement in the relative cost of the 18 commodity groups in a typical electrical distributor's inventory. Although the U.S. economy and corporate profits are strong, the construction market is healthy, consumer confidence robust and the number of price changes occurring within the electrical industry for the quarter is up 30%, the net result is less than a 1% increase to the index.

"Conduit fittings and boxes" (index weight 13.86%) posted the strongest first quarter figures, rising 4.22%. Of the 18 commodity groups, 12 posted gains, three were unchanged, and three declined in value, the most significant being the "Wire, cord and cable" commodity (index weight 17.91%) which represents the most heavily weighted portion of the index. The table below illustrates the first-quarter variances, the 12-month (April-to-April) variances, and the weighted percentage of the index commodities.

Using the Cost-Variance Index. Electrical distributors can use the Cost-Variance Index in several different ways. Several distributors interviewed for this article say they use the index as a benchmarking tool when evaluating year-end inventory, calculating LIFO (last in first out) reserves and as a measurement tool in evaluating their ability to negotiate with suppliers. Still others use the index to quote blanket orders to customers so they can figure out what may happen to the price of various commodity groups included in a blanket over a given time period.

Changes in the Cost-Variance Index reflect the shift in the inventory investment of a "typical" distributor. The figures for each quarter are obtained by reviewing the price movement of more than 27,000 electrical products. Each item is weighted according to its relative importance. This weighting was derived by obtaining actual inventories and on-hand quantities from several electrical distributors of varying size from across the U.S.

If a distributor's product mix does not conform to the "typical" distributor base that's provided here, reweight the commodity classifications to reflect a particular stocking pattern and then compare them to the index.

The forecast. The second and third quarters are normally quiet periods for price change activity. Given the low level of announced price changes on the horizon, 1998 should be no exception. This stability makes the CVI more vulnerable to swings in the global metals markets. Specifically, changes on the copper and zinc exchanges could be key factors. Copper has been trading around $ 0.75 per pound on the New York Mercantile Exchange. Copper prices have lost approximately $ 0.35 annually in both 1996 and 1997, and the Asian economic crisis continues to offset vigorous U.S. and European demand for these metals. What does this have to do with anything? Our best projection suggests the 1998 combined Cost-Variance Index will increase by 1% to 2%.

Table 2 shows the first-quarter variance over the past 22 years and compares it to the year-end variance.

Database activity. In the first quarter of 1998 there were 295,000 items updated in the overall electrical industry database maintained by Trade Service. An average of 22,692 items were updated each week in the period, which was at least double the ac.tivity in the three previous quarters. By comparison, the number of updated items in the first quarter of 1997 was 195,000. Currently, it's expected that the "lamps" commodity will a price change before mid-year.

Variable cost

From Wikipedia, the free encyclopedia

Variable costs are expenses that change in proportion to the activity of a business. In other words, variable cost is the sum of marginal costs. Along with fixed costs, variable costs make up the two components of total cost. Direct Costs, however, are costs that can be associated with a particular cost object. Not all variable costs are direct costs, however; for example, variable manufacturing overhead costs are variable costs that are not a direct costs, but indirect costs.Variable costs are sometimes called unit-level costs as they vary with the number of units produced.

Explanation

For example, a manufacturing firm pays for raw materials. When activity is decreased, less raw material is used, and so the spending for raw materials falls. When activity is increased, more raw material is used and spending therefore rises. Note that the changes in expenses happen with little or no need for managerial intervention.

A company will pay for line rental and maintenance fees each period regardless of how much power gets used. And some electrical equipment (air conditioning or lighting) may be kept running even in periods of low activity. These expenses can be regarded as fixed. But beyond this, the company will use electricity to run plant and machinery as required. The busier the company, the more the plant will be run, and so the more electricity gets used. This extra spending can therefore be regarded as variable.

In retail the cost of goods is almost entirely a variable cost; this is not true of manufacturing where many fixed costs, such as depreciation, are included in the cost of goods.

Although taxation usually varies with profit, which in turn varies with sales volume, it is not normally considered a variable cost.

Prime Costs Controls

Prime costs are combination of the Cost of Goods Sold and Payroll. In more detail, the percentages look like:

Total prime costs should run between 60% to 69% of sales. The closer to 60%, the better. Realize that each restaurant is different from the next. For example, a steak house could have a high food cost and low payroll cost. On the other hand, a pasta house could have a low food cost and high payroll cost.  Prime costs are a very important ratio for monitoring a restaurant. If an operator consistently has a prime cost in excess of 69%, the odds are that the operator is losing money. However, there are some exceptions.  Some restaurants have a high prime cost of 70%-72% and still make a nice profit.  These restaurants are able to do so because of high volume business and low rent.

Lowering the cost of running the restaurant is easier said than done. The sooner an operator can identify a problem, the quicker the problem can be remedied. Taking the time to run weekly statements will result in significant

Standard costing is an important subtopic of cost accountng. Standard costs are usually associated with a manufacturing company's costs of direct material, direct labor, and manufacturing overhead.

Rather than assigning the actual costs of direct material, direct labor, and manufacturing overhead to a product, many manufacturers assign the expected or standard cost. This means that a manufacturer's inventories and cost of goods sold will begin with amounts reflecting the standard costs, not the actual costs, of a product. Manufacturers, of course, still have to pay the actual costs. As a result there are almost always differences between the actual costs and the standard costs, and those differences are known as variances.

Standard costing and the related variances is a valuable management tool. If a variance arises, management becomes aware that manufacturing costs have differed from the standard (planned, expected) costs.

• If actual costs are greater than standard costs the variance is unfavorable. An unfavorable variance tells management that if everything else stays constant the company's actual profit will be less than planned.
• If actual costs are less than standard costs the variance is favorable. A favorable variance tells management that if everything else stays constant the actual profit will likely exceed the planned profit.

The sooner that the accounting system reports a variance, the sooner that management can direct its attention to the difference from the planned amounts.

If we assume that a company uses the perpetual inventory system and that it carries all of its inventory accounts at standard cost (including Direct Materials Inventory or Stores), then the standard cost of a finished product is the sum of the standard costs of the inputs:

آهنگري دقيق

لغت آهنگري دقيق يك فرآيند مجزاي آهنگري نيست تنها به معنايي از آهنگري نزديك مي‌شود. هدف از اين نگرش توليد يك شكل خالص است يا حداقل نزديك به آن در مقايسه با قطعه آهنگري شده.

عبارت خالص نشان دهنده عدم نياز به ماشينكاري يا فرآيندهاي نهائي كردن سطح آهنگري شده مي‌باشد. بنابراين يك شكل خالص آهنگري شده به هيچ كار اضافي در هيچ يك از سطوح آهنگري شده نيازي ندارد. گرچه اعمال ثانوي ممكن است براي ايجاد سوراخها، رزوه ها و جزئياتي از اين دست نياز باشد.

 يك آهنگري نزديك به خالص مي‌تواند برخي سطوح و نه در تمام آنها تنها نياز به يك ماشينكاري حداقل يا نهائي كاري داشته باشد. آهنگري دقيق گاهي با آهنگري تلرانس بسته ياد مي‌شود تا تا كيدي داشته باشد به هدف بدست آمده. فقط در طي عمليات آهنگري ابعاد و دقت نهائي سطوح مورد نياز است در قطعه تمام شده.

فرآيند هاي آهنگري سرد به صورت سنتي، دقيق تلقي مي‌شوند. ودر مباحث اكستروژن سرد در باره آن بحث خواهد شد.در اين جلد درباره جزئيات صحبت نخواهد شد. به صورت مشابه فرآيند هاي آهنگري پودري نيز در گروه آهنگريهاي دقيق طبقه بندي مي‌شوند. (مبحث آهنگري پودري را ببينيد) بايد توجه شود كه آهنگري پودري تنها هنگامي‌اقتصادي است كه تهيه قطعه از يك توده خام قابل انجام نباشد.

 در بيشتر مواقع سعي شده دقت بيشتري روي فرآيند هاي سرد انجام شود. بطور سنتي آهنگريهاي گرم جز فرآيندها ي دقيق به شمار نمي‌روند.

آهنگري نيم گرم حالتي است كه در زير دماي تك فاز انجام شود و مزاياي هر دو روش آهنگري سرد وگرم را دارا مي‌باشد. مثالهاي اين مبحث روي آهنگري فولاد متمركز شده است.

اطلاعات جزئي تر مربوط به آهنگري دقيق آلياژهاي آلومينيوم و تيتانيوم نيز در مبحث آهنگري آليازهاي آلومينيوم و آهنگري آلياژهاي تيتانيوم قابل دستيابي است.

مزاياي آهنگري دقيق:

در ارتباط با مشكلات دسترسي به تلرانسهاي بسته و كيفيت سطح قابل قبول آهنگري گرم به صورت سنتي با يك وسعت ماشينكاري طراحي شده اند (در حدود3mm يا بيشتر). انگيزه براي آهنگري دقيق حذف ويا كاهش فرآيند گران ماشينكاري است اين هزينه ها نه تنها قيمت ماشينكاري است كه هزينه مواد براده شده نيز شامل مي‌شود.

صرفه جوئي ناشي از مواد به وضوح صرفه جوئي ناشي از ماشينكاري نكردن نيست ولي مي‌تواند لحاظ شود.

وزن يك قطعه كه به صورت سنتي آهنگري شده است اغلب دو برابروزن قطعه تمام شده ماشينكاري شده است.

و اين مربوط به نوع قالبهائي است كه استفاده مي‌شود. يك مطالعه انجام شده توسط انجمن صنعتي آهنگري تخمين زد كه حدود 20 تا 40 درصد وزن هر قطعه آهنگري شده پرت مي‌باشد. گرچه گاهي اوقات جهت اطمينان از پر شدن قالب در تمامي‌گوشه ها اين پرت ها ضروري است.

در طراحي دقيق اين پرتها كاهش داده شده ويا گاها حذف مي‌شوند.(مثال 1 را ببينيد).

علت ديگر جهت استفاده از آهنگري دقيق اين است كه خواص يك قطعه آهنگري دقيق شده اغلب از ماده اي كه پس از آهنگري معمولي ماشينكاري مي‌شود بهتر است. واين به علت ساختار مولكولي در اين فرآيند است.

و مزيت ديگر استفاده از آهنگري دقيق در كارگا ه هاي توليد ي، نرخ بالاتر توليد آن است.

كاربرد آهنگري دقيق :

پس از اينكه تصميم بر اين گرفته شود كه يك قطعه بايد به روش آهنگري توليد شود بايد يا به روش سنتي ويا به روش دقيق انجام شود. وتمام قطعات قرار نيست به روش دقيق انجام شوند.

و همينطور كه قبلا گفته شد دقت يك فرآيند آهنگري بستگي به دقت نهائي توليد، هندسه مورد نياز، تلرانسهاي ابعادي وكيفيت سطح دارد. اين نيازها بايد براي هرقطعه تشخيص داده شوند. اثر اين نيازها در پارامترهاي توليد بايد در تحليل طراحي مورد نظر قرار گيرد.

ماهيت فرآيند آهنگري بازه وسيع هندسي قطعات مورد استفاده خواص مشخصه اين فرآيند هستند.

فرضيات هندسي :

فرض اوليه براين است كه آهنگري بايد قابليت اين را داشته باشد كه پس از عمليات، به راحتي قطعه جدا شود. پس قطعات با شيب منفي نمي‌توانند بااين فرآيند توليد شوند. علاوه بر اين صفحات موازي با محور آهنگري اغلب نيروه هاي اصطكاكي زيادي هنگام فورج قطعه ايجاد مي‌كنند. بنابراين آهنگري اغلب با اضافه كردن مقداري شيب به اينچنين سطوحي انجام مي‌شود.

واين ايجاد زاويه نيز مسائلي ايجاد مي‌كند.

ـ ظرفيت مكانيزم خروجي وسايل آهنگري كه بار مورد نياز را تهيه مي‌كند.

ـ كشش مواد قطعه در دماي خروجي، قطعه بايد بار مورد نياز جهت خروج را تحمل كند.

ـ خوردگي قالب وصدمه ديدن سطح قطعه ممكن است بخاطر اصطكاك اتفاق بيافتد.

فيزيك جريان فلز طي عمليا ت آهنگري همچنين كاربرد هاي آهنگري دقيق را محدود مي‌كند. بعنوان مثال براي فلزات اين امكان وجود ندارد كه تيغه هاي نازك ويا گوشه هاي تيز را پر كنند. علاوه بر اين نيروهاي زياد در قالب نيز ممكن است باعث بروز مشكلات در جريان فلز شود.

 خنك شده قطعه توسط قالب نيز جريان فلز را محدود مي‌كند. واين يكي از دلايل استفاده از آهنگري قالب داغ يا هم دما مي‌باشد. (قسمت آهنگري در قالب داغ ـ هم دما را ببينيد) و همچنين جريان فلز در آهنگري دقيق نيز مي‌تواند باعث بروز مشكلاتي بشو د.

ديدگاه اقتصادي :

ديد گاه هاي اقتصادي نيز كاربردهاي آهتگري دقيق را تحت تاثير قرار ميدهد. اگر تنها قيمت فرآيند آهنگري در نظر گرفته شود آهنگري دقيق عموما از نوع سنتي آن گرانتراست.

اين بر عوامل موثر در آهنگري دقيق بر مي‌گردد. كه در ادامه در بالا آن بحث خواهد شد. كه مقدار زياذي از آنها در آهنگري سنتي صرف نظر ميشوند.

اگر تعداد قطعات كم باشد استفاده از آهنگري دقيق اقتصادي نيست.

آهنگري دقيق هنگامي‌جالب تراست كه هدف توليد قطعه اي با سطوح پيچيده و مشكل جهت ماشينكاري است. واين روش از لحاظ هزينه قابل مقايسه با فرزكاري، تراشكاري ويا سنگ زني است.

دقت ابعادي قابل وصول با اين روش مي‌باشد ودر بعضي مواقع دقتهاي بهتر نيز بدست آمده است. و دوباره اگر مقايسه اي انجام شود بين قطعه اي كه با آهنگري دقيق تمام سطوح آن نهائي شده است با قطعه هاي كه نياز به ماشينكاري دارد. نقع اين روش مشخص مي‌شود.

ديدگاه طراحي قالب :

طراحي ابزار جهت آهنگري بايد شامل تحليل تمامي‌اثراتي كه مي‌توانند در دقت قرآيند موثر باشد بگردد. بايد در نظر گرفته شود كه قالب مقداري انبساط انجام مي‌دهد به علت تماس با قطعات داغ، وهمين ديد گاه بايد براي قطعه كار باشد كه پس از آهنگري شدن انقباض  خواهدداشت.

تاثيرات حرارتي قطعه وقالب تقريب زده شده است.(معادله 1 را ببينيد)

تغيير شكل ارتجاعي ابزار و وسايل آهنگري حين فرآيند رخ مي‌دهد وبايد اثر آن روي دقت قطعه در نظر گرفته شود. در اكثر موارد اين تغيير شكل ناچيز مي‌تواند صرف نظر شود.

ابعاد قطعه آهنگري شده متناسب با ابعاد حفره قالب كاهش خواهد داشت.

يك لايه روغن نيز روي قالب موجود است كه اكثرآن نيز ميتواند ناديده گرفته شود.

ضخامت بيشتر روغن باعث جلوگيري از اكسيدا سيون سطحي مي‌گردد.

چنانچه قبلا در باره آن بحث شد جريان فلز فرض مهمي‌در آهنگري دقيق مي‌باشد.طراحي قالب بايستي طوري باشد كه پر شدن تمامي‌حجم قالب را كنترل كند.

كار پذيري قطعه نيز يك مبناي بررسي است. اين امر درآهنگري دقيق بسيار بحراني تر است چون تغيير شكلهاي بيشتري نياز است تا به دقتهاي لازم برسيم.

در عمل لحاظ كردن پارامترهاي فوق بسيار مشكل است.

تحليل دقيق دماي قطعه وقالب نيازمند يك تحليل دقيق انتقال حرارت است. محاسبات تغيير شكل ارتجاعي نيازمند داشتن نيروي آهنگري و تحليل تنش مي‌باشد وتحليل جريان فلز براي طراحي از تمام اينها مشكل تر است.

مدل رياضي :

مدل رياضي فرآيند آهنگري بر اساس روش اجزا محدود، توسعه پيدا كرده براي كمك به مهندس طراح كه نيازمند اين تحليل هاست. اين مدلها در قالب برنامه هاي كامپيوتري ارائه شده ومي‌تواند نمودارهاي تنش ودما را به طراح نشان دهد.

بررسي شبيه سازي و مدل در قسمت (تكنيكهاي مدل كردن) آمده است تحليل آهنگري دقيق بر اساس مدل كامپيوتر مفيد است اگر قالب نيز با همين روش طراحي و ساخته شده باشد. هدف از شكل خالص ويا حداقل نزديك آن، باعث اين خواهد بود كه آهنگري دقيق و ابزارهاي آن دقيقتر و مشكلتر باشد. علاوه براين محاسبات دقيق مربوط به حجم وسطح كه به طور خودكارتوسط نرم افزار انجام مي‌شود در قالبهاي آهنگري دقيق بحراني هستند.

شبيه سازي فيزيكي :

 شبيه سازي فيزيكي يكي از انتخابها براي شبيه سازي رياضي آهنگري دقيق توسط كامپيوتراست شبيه سازي فيزيكي ساخت يك مدل و قطعه قالب را در گير ميكند. بعنوان مثال مشاهد ه جريان يك ما ده خميري در دماي اتاق مفيد واقع شده ه جهت دريافت جريان فلز حين آهنگري قالب در شبيه سازي فيزيكي نوعي مخصوص پلاستيك شفاف است كه قادر مي‌سازد مارا كه مشاهده پيوسته اي از فرآيند داشته باشيم. الگوهاي جريان فلز نيز مي‌تواند با استفاده از مداد رنگي مشاهده شود. شبيه سازي فيزيكي در مبحثي بنام تكنيك هاي شبيه سازي استفاده شده در آهنگري دقيق بحث شده است.

حتي با استفاده از روشهاي تحليلي با هم نكاتي در ساخت قالب فقط جنبه تجربي داشته ودر كارگاه قابل دسترسي است. در برخي موارد پارامترهاي آهنگري ويا ابعاد حفره قالب مي‌تواند تنظيم شود براي دستيابي به دقت هاي لازم. ميزان توسعه عموما با مقدارزياد كار تحليلي افزايش پيدا مي‌كند.

راهبرد بهينه براي آهنگري دقيق ايجاد تعادل مابين سعي وخطا در ساخت واستفاده از روشهاي تحليلي است.

 نگرش تحليلي براي حالتي كه تجربه اي موجود نيست مي‌تواند مفيد واقع شود.

نرم افزارهاي قدرتمندي نيز جهت اين امر موجود مي‌باشد واز تلفيق آن با دانش وتجربه مي‌تواند به پيش فرضهايي در زمينه ساخت قالبهاي آهنگري دقيق دست يافت.

فرضيات كنترل فرآيند :

پس از معين كردن يك قطعه براي آهنگري دقيق، در ساخت قالب بايد به كنترل فرآيند توجه شود. ودر ارتباط با عوامل مطرح شده در زير بايستي حداقل مطالعه صورت گيرد.

دقت قالب :

يك آهنگري دقيق نياز به قالب دقيق دارد. دقت ابعادي بدست آمده، بهترازدقت ابعادي قالب نخواهد بود. پس بايستي دقت ساخت قالب از دقت مورد نظرجهت قطعه بالاترباشد. اين همانند كاربرد گيج ها مي‌باشد كه بايستي دقت ساخت آنها ازآنچه مورد اندازه گيري مي‌باشد، بيشترباشد.

پس از ساخت قالب بايستي بازرسي شود تا اطمينان حاصل شود كه احتيا جات طراحي را شامل شود يا خير. اين بازرسي مشكل خواهد بود اگر قالب داراي سطوح منحني باشد.

 و اگر قالب بازرسي نشود، مشكل خواهد بود تا منشا خطاهاي بوجود آمده را پيدا كرد.

اساس اندازه گيري توسط گيج برروي قطعات نمي‌تواند براي اندازه گيري قالب مورد استفاده قرار گيرد.

ماشينهاي اندازه گيري محوري (cmm) اغلب براي بازرسي قالب استفاده مي‌شوند.

براي طراحي قالب لازم است دقت ماشينهاي مورد استفاده در ساخت قالب را بداند.

بعنوان مثال : اگر قرار است حفره قالب توسط اسپارك انجام شود دقت الكترود ودقت باربرداري بايستي دانسته شود.

پس از قرارگيري قالب در توليد دقت آن فرق خواهد كرد بعلت وجود فرسايش در سطح قالب واين از عوامل مهم تغيير دقت ابعادي است.

 وقتي فرسايش اندك مي‌تواند خروج از اندازه مورد نظر را در پي داشته باشد. هزينه تعمير قالب ويا جاگذاري هسته جديد بايستي در بعد اقتصادي طراحي ديد ه شود.

دقت تنظيم :

كنترل جهت وتنظيم قالب در پرس نيز همانقدر مهم است. نگهدارنده هايي كه براي بستن بلوكه هاي قالب استفاده مي‌شوند نيز از درجه اهميت بالايي برخوردارند.

تنظيم قالب، ضخامت قطعه آهنگري شده را تحت تاثير قرار مي‌دهد و ضخامت، خود جزو عوامل هندسي قطعه است كه مي‌تواند درجه اهميت زيادي داشته باشد.

 از طرف ديگر ضخامت وحجم نهائي قطعه به يكديگر وابسته هستند. از آنجائيكه آهنگري دقيق براي پرت كم ويا بدون پرت طراحي مي‌شود، مورد ضخامت كاملا بهراني است. اگر تنظيم قالب طوري باشد كه پرت درخط جدايش تشكيل شود، در آنصورت گوشه هاي تيز پر نخواهند شد. واگر تنظيم از حد معمول دو كف قالب را به هم نزديكتر كند، قالب صدمه خواهد ديد.

دقت ماده اوليه:

در آهنگري دقيق يك مرحله اي ماده اوليه، برشي از ميلگرد ويا يك مقطع استاندارد ديگر است ولي در نوع برنامه اي يا چند مرحله اي progressive)) محصول هر مرحله ماده اوليه است براي مرحله بعدي. ولي در هرصورت دقت ماده اوليه اثر مستقيم در دقت محصول هر مرحله دارد. همانطور كه در بالا بحث شد ارتباط تنظيم قالب با حجم ماده اوليه و حجم محصول كاملا بحراني است.

 هنگامي‌كه شكل ماده اوليه پيچيده است، گسترش ماده در آن مهم است جهت اطمينا ن از صحت جريان فلز حين فرآيند. آهنگري دقيق نياز به ماده اوليه دقيق دارد.

درآهنگري چند مرحله اي، هر مرحله بايستي به عنوان يك فرآيند دقيق در نظر گرفته شود.

حجم همچنين مي‌تواند با وزن كردن نيز كنترل شود. ويا پيش بيني مكاني جهت فرار مواد اضافي در قالب در صورت اضافه بودن مواد به آنجا هدايت شود.

 كيفيت سطح ماده اوليه نيز مهم است چرا كه مي‌تواند كيفيت سطح قالب را تحت شعاع قراردهد. جلوگيري از اكسيد اسيون يكي از عوامل مهم است ودر بخش فرآيند هاي حرارتي درباره آن بحث شده است.

 كيفيت سطوح برش خورده نيز مهم است گرچه گاهي اوقات قالبها طوري طراحي مي‌شوند كه آن سطوح در سطوح غير بحراني محصول واقع شوند.

 كنترل تركيبات شيميايي وريز ساختارهاي متالورژي ماده خام مي‌تواند در كاربردها آهنگري دقيق مهم باشد. بعنوان مثال: هنگام آهنگري، فولاد نبايد كربن از دست بدهد وبراي مواد خالص نبايد تغييري در ساختارمولكولي آنها حاصل شود.

كنترل روانكاري :

از ميان تمام متغييرهاي آهنگري، روانسازي به سختي قابل اندازه گيري است گرچه روانسازي بعنوان بحرانيترين عامل موفقيت يك فرآيند آهنگري دقيق شناخته شده است. روانسازي بر نيروي آهنگري، وضعيتي كه مواد، حفره قالب را پر مي‌كنند، يكنواختي متالورژيكي محصول، ساختارمولكولي و كيقيت سطحي اثر مي‌گذارد. ابزارهاي خودكاردراين زمينه موجود است.

كنترل دماي قطعه كار:

دماي قطعه كاريك متغيير بحراني در آهنگري دقيق مي‌باشد. اين قسمت به كنترل اين عامل مي‌پردازد قطعه كار دچار يك تغيير دماي است حين فرآيند آهنگري. در اكثر موارد دماي قطعه كار، دماي خروجي از كوره درنظر گرفته مي‌شود در آهنگري دقيق بايستي روي اين دما بين +_10 C تا+_20 C  كنترل وجود داشته باشد. واين بازه كوچكترخواهد شد درمواقعي كه دقت بالاتري مورد نياز است.

عموما نه عملي است ونه لزومي‌دارد كه تغييرات دمايي قطعه مستقيما اندازه گيري شود. قطعه به محض خروج از كوره شروع به از دست دادن دما مي‌كند. نوع انتقال قطعه از كوره تا پرس نيز مي‌تواند موثر باشد و در اين مرحله مي‌توان از ابزارهاي خودكار استفاده كرد.

قطعه بيشترسرد مي‌شود هنگامي‌كه درتماس باقالب قرار مي‌گيرد. اين انتقال حرارت به ضريب هدايت گرمايي قطعه وقالب و ضخامت ماه روانسازي بستگي دارد.

هنگام عمليات آهنگري كه تما س بيشتر و نزديكتري بين قطعه و قالب صورت مي‌گيرد، اين انتقال حرارت بيشتر مي‌شود.

بنابر اين زمان تماس قالب يا قطعه با اعمال نيرو نيز بر سرد شدن قطعه اثر مي‌گذارد. براي يك قالب با هندسه معلوم زمان تماس با قطعه ثابت است.زمان تماس يك عامل مهم است اگر چه اشكال قالب فرق كند.

در برخي تحليل هاي دمايي آهنگري ممكن است ضرورت احساس شود كه روي دماي تغيير شكل نير حساب شود. درصد بالايي (معمولا بالاي 90%) از انرژي مكانيكي فرآيند آهنگري تبديل به حرارت مي‌شود. و دماي افزايش پيدا مي‌كند. پس دماي قطعه در طي آهنگري بايك تعادل مابين حرارت از دست داده شده به محيط و حرارت توليد شده حين تغيير شكل نتيجه مي‌شود.

دماي قطعه دقت آهنگري را تحت تاثير قرار مي‌دهد.

ـ اثر انقباض حرارتي

ـ اثر حرارت بر جريا ن مواد تنش و حالت الاستيك قطعه و قالب

ـ اثر حرارت بر خواص روانسازي

چنانچه  در بالا  بحث شد با بررسي طراحي قالب، ابعاد قطعه آهنگري شده مستقيما به حرارت آهنگري وابسته است به علت انقباضات حرارتي.

براي بررسي اثرات حرارتي يك دماي ميانگين براي قطعه در نظر گرفته مي‌شود.تحليل انتقال حرارت در آهنگري براي اين مقصود توسعه پيدا كرده است.

معادله يك مي‌تواند براي تخمين مقدار انبساط حرارت بكاررود.

معادله (1)             

كه درآن D يك بعد خطي، T دما، ضريب انبساط حرارتي مي‌باشد.

انديسهاي FوD به Die – Forging باز مي‌گردند. انديس O به دماي محيط اشاره مي‌كند.چنانچه در بالا نشان داده شد دماي قطعه يك مقدار ميانگين خواهد بود. دماي قالب نيز همچنين يك مقدار ميانگين ميباشد.

اگر انبساط حرارتي براي قطعه و قالب خطي نباشد يك مقدار ميانگين بايستي بكار رود. علاوه بر انقباض حرارتي، درجه حرارت دقت فرآيند + آهنگري را به علت اختلاف جريان تنش در مواد قطعه تحت الشعاع قرار مي‌دهند. هم چنانكه در محث انتخاب فرآيند حرارتي آمده است.

چنانچه در مبحث " فرضيات طراحي قالب" بحث شد دماي آهنگري مي‌تواند انتخاب شود و جريان تنش مي‌تواند تخمين زده شود. و مقدار نيروي آهنگري مي‌تواند محاسبه شود. تغيير شكل ارتجاعي قالب در برخي مواد و وسايل آهنگري مي‌تواند تخمين زده شود. و حالت مناسب ميتواند در طراحي قالب استفاده شود.

اگر تغيير شكل ارتجاعي مهم باشد تغيير در دماي قطعه رخ دهد، اين اهميت، جريان تنش را تغيير مي‌دهد. جريان تنش بسيارحساس است نسبت به تغييرات دمايي در دماهاي بالا. و جداول جريانهاي تنش نيز در دماهاي بالا بيشتر هستند. پس اثرات ارتجاعي پيش از پيش مهم خواهند بود.

دماي قطعه مي‌تواند رفتار روانساز را عوض كند. اهميت يك روانسازي ثابت براي رسيد ن به يك فرآيند دقيق را قبلا متذكر شديم. دماي قطعه اثر مهم و خاصي درآفريند روانسازي دارد. اگر يك پوشش روان كننده بصورت مستقيم روي قطعه پيش از شكل دهي وجود داشته باشد.

اکسيد اسيون قطعه اهميت داشته باشد بايد توجه شود که عامل دما مي‌تواند موثر باشد. و در مبحث انتخاب فرآيند هاي گرمايي درباره آن بحث شده است. و بطور کلي اکسيد اسيون بايستي درآهنگري دقيق مورد توجه قرارگيرد. کنترل دماي آهنگري مي‌توانند کنترل متالورزيکي فرآيند را در برداشته باشد. فرآيند سخت شدن شکل گيري مجدد شيک بلوري دقيقا با دماي آهنگري در ارتباط است. جابجائي هاي متالورزيکي نيز ميتواند حين فرآيند آهنگري روي دهد. در نظر گرفتن رفتارهاي متالورزيکي اگر پس از فرآيند عمليات حرارتي لازم است، بايد انجام گيرد : جابجايي هاي متالورزيکي همچنين مي‌تواند اثرات ابعادي نيز داشته باشد. واين بايد در آهنگري فولاد که در دماي 815 تا 340 انجام مي‌شود در نظر گرفته شود.

جابچائي فازي در فولاد اندکي بالاي دماي آهنگري روي مي‌دهد. اين امر با تغيير ي در حجم همراه است. دماي وقوع اين مسئله بستگي به نوع آليازبکار رفته دارد.

ارتباط دماي آهنگري و دماي جابجائي متالورزي، ريز ساختارها را معين مي‌کند.

بنابراين تنوع دماي آهنگري مي‌تواند تعيين کننده ديگر خواص ها باشد.

نهايتا نحوه خنک کردن قطعه پس از آهنگري نيز بايستي مورد توجه قرار گيرد که از تشکيل ساختارهاي ناخواسته جلوگيري شود.

کنترل دماي قالب:

دماي قالب در آهنگري دقيق داراي اهميت مي‌باشد. به دليل اهميت دماي قطعه که قبلا درباره آن صحبت شد.

دماي قالب مستقيماً دماي قطعه را تحت تأثير قرار مي‌دهد (به‌واسطة انتقال حرارت هدايتي).

سردشدن قطعه توسط قالب اهميت پيدامي‌كند اگر ديواره‌هاي نازك آهنگري شده‌باشند. اگر دماي قالب از دماي محيط بيشتر شود، انبساط قالب، اثرات ابعادي نيز خواهد داشت.

دماي قالب همچنين روانسازي رانيز دستخوش تغييرات مي‌كند. دماهاي خيلي بالا يا خيلي پايين كيفيت روغن را عوض مي‌كند. پس توجه شد كه قطعه نمي‌تواند در يك دماي خاص نگاه داشته شود. به علت عوامل تغييردهنده همچنين تغيير از سطح تا عمق قطعه.

قالبها عموماً پيش‌گرم مي‌شوند يكي از دلايل استحكام نه‌چندان زياد قالبها دربرابر تغييرات زياد دمايي است. علت ديگر، اندازة تقريباً ثابت قالب، حين توليد است.

اطلاعات راجع به تغييرات دمايي هرقالب مهم است چراكه اثرات آن درنقاط خاص،‌ درقالب مي‌تواند مسئله‌ساز شود. چقرمگي يكي از خواص مواد است كه دراثر مام تغيير مي‌كند. اگر اين خاصيت مورد اهميت باشد بايستي اثر دما بيشتر مورد توجه قرار گيرد.

قابليت خستگي حرارتي نيز درقالب مي‌تواند به اين تغيير دمايي ارتباط داشته باشد. تنش مي‌تواند در سطح قالب بوجود بيايد. دماي قالب مي‌تواند به كمك روانساز يا خنك كننده‌ها ثابت نگاه‌داشته شود. دماي سطح قالب مي‌تواند اندازه‌گيري شود. دماي داخلي هم به كمك ترموكوپل‌هاي كارگذاشته شده در قالب مي‌تواند اندازه‌گيري شود.

فرضيات تجهيزات :

فرضيات مهم انجام شده و تجهيزات به‌كار گرفته شده در آهنگري دقيق، مي‌تواند كامل كننده اين مبحث باشد. وسايل مورد استفاده جهت روانسازي مورد بحث قرار گرفت جزئيات بيشتر راجع به وسايل مختلف مورد استفاده در بخش زير به‌طور كامل آمده است.

تجهيزات برش قطعه :

براي دستيابي به دقتهاي لازم و كيفيت‌هاي سطحي بايستي راجع به جدايش و برش قطعه اوليه دقت بيشتري شود.

برش با پرس مهمترين روش بدست‌آوردن مواد اوليه آهنگري است. كنترل طول قطعه اوليه از اين جهت مورد اهميت است كه عامل اصلي حجم محصول را باعث مي‌شود. كنترل قطري مواد اوليه نيز به همان اندازه مهم است. برش مواد اوليه مي‌تواند خودكار باشد كه نياز به سيستم تغذيه در وسيله برشي مي‌باشد. علاوه بر حجم قطعه برش خورده كيفيت دوسطح بريده شده نيز داراي اهميت مي‌باشد. درحالت كلي سطح بريده شده بايستي عاري از حفره و هرگونه نابجايي باشد. دوسطح بايستي موازي و عمود بر محور قطعه باشد.

چنانچه دربالا بحث شد، فرآيند برش مهمترين راه براي توليد مواد اوليه است. درمواردي قطرهاي بالاي مواد اوليه يا موادي با استحكام بالا به سختي برش مي‌خورد، دراين موارد شمش قبل از برش مي‌تواند پيش گرم شود.

دستگاههاي برش پرسي خودكار نيز مي‌تواند دراينگونه مواقع مفتولهاي پيش گرم شده را برش دهد. شمش مي‌تواند توسط اره نيز برش بخورد. فرايند اره‌كاري كند و پرهزينه است ولي كنترل روي اندازه، به اندازه كافي مي‌تواند داشته باشد. كيفيت سطح برش نيز قابل قبول است. بعلاوه اره‌كاري قابليت سازگاري با اندازه‌هاي مختلف شمش فلزي را دارا مي‌باشد. براي قطرهاي بيشتر و مواد داراي استحكام بالاترنيز مي‌تواند استفاده شود.

وسايل گرماساز :

همچنانكه درباره وسايل آماده‌سازي مواد اوليه بحث شد، گرم‌كردن قطعات نيز احتياج بعدي هست. ايجاد يك لايه اكسيد يكي از مشكلات آهنگري مواد آهني است. اين مشكل مي‌تواند با سريع گرم كردن مرتفع شود. نرخ اكسيداسيون در دماهاي پايين اغلب براي آهنگري دقيق استفاده مي‌شود. (شكل 7 را ببينيد)

كه در دمايC ْ1100 اگر قطعه باقي بماند اكسيداسيون مشكل ايجاد خواهد كرد. درجاييكه گرم كردن سريع امكانپذير نباشد و ضخامت لايه اكسيد قابل قبول نباشد دريك محيط عاري از اكسيژن (مثلاً ازت) مي‌تواند عمليات گرم كردن انجام شود و چنانچه بحث شد كنترل دمايي كاملاً بحراني است در آهنگري دقيق.

پخش حرارت توسط قطعه بايستي كنترل شود جهت ايجاد اختلاف در جريان تنش يا ساختارهاي متالورژيكي.

تغييرات دمايي قطعه مي‌تواند چنانچه مواد اوليه گرم شود رخ دهد. نحوه خروج مواد برش خورده از كوره، تماس با انبر، يا نوار نقاله و نحوه گذاشتن در قالب تماماً مؤثر بر ميزان كاهش دماي قطعه مي‌شوند.

بازه دمايي  تا  درجه سانتيگراد دراغلب فرايندهاي آهنگري موجود مي‌باشد. بازه مورد نياز بستگي به جزئيات كاربرد هر حالت دارد. بازه‌هاي كوچكتر و كنترل بيشتر منجر به فرآيند دقيق‌تر مي‌شود.

ايجاد حرارت القايي اغلب براي آهنگري دقيق استفاده مي‌شود. هرچند استفاده از كوره‌هاي گازي نيز مرسوم است. كنترل گرمايش القايي بستگي به قطر شمش، قطر سيم‌پيچ و جريان الكتريكي دارد.

تجهيزات آهنگري :

اكثر تجهيزات مورد استفاده در آهنگري معمولي به نوعي در آهنگري دقيق نيز مورد استفاده قرارمي‌گيرند. جهت يك آهنگري دقيق بايستي تجهيزات لازم بدقت مورد استفاده قرار گيرند. براي هر قطعه مخصوص با اندازه معلوم، تجهيزات مجزا انتخاب مي‌شوند. نوع ماده اوليه، نرخ توليد نيز عوامل ديگر هستند. هزينه‌هاي سربار و نرخ انرژي را نيز نبايد فراموش كرد.

يك تعادل بهينه ميان عوامل فوق منتهي به توليد با قيمت حداقل مي‌شود.

پتكها مي‌توانند به عنوان وسيله توليد در آهنگري دقيق به‌كار روند هرچند رسيدن به الزامات كنترل فرآيند بسيار مشكل است چراكه پتكهاي برقي اغلب به‌عنوان وسيله توليد در آهنگري دقيق به‌كارنمي‌روند.

بلوكه‌هايي به‌عنوان شرط محدود كننده ضخامت مي‌توانند به‌كارروند جهت كنترل اندازه. حساسيت جريان تنش و حرارت مي‌تواند باعث بروز مشكلاتي بشود. به‌علاوه اگر سردكردن قطعه نيز اتفاق بيفتد. طبيعت كاربرد پتكها باعث بروز اين مسائل مي‌شود.

پرسهاي هيدروليك نيز مي‌توانند استفاده شوند. همانند پتكها با استفاده از بلوكه‌هاي ثابت درون قالب مي‌توان روي ضخامت كنترل داشت. اگر سرعت زياد تغييرشكل لازم باشد بايد پرس پيچي استفاده شود. گرچه پرس پيچي هم مانند پتك نمي‌تواند دقت زيادي روي ضخامت داشته باشد.

و اينجاهم استفاده از بلوكه‌هاي ثابت جهت كنترل ضخامت مي‌تواند مفيد باشد. به‌علت نوع ساختار مكانيكي پرس پيچي مي‌تواند طوري استفاده شود كه تنها مقدار انرژي مورد نياز را به قطعه واردكند.

براي قطعاتي كه نيروي زياد تغيير شكل نياز دارند نمي‌توان از پرس پيچي استفاده كرد گرچه پرسهاي پيچي با ظرفيت بالا نيز ساخته شده اند.

اكثر آهنگري‌هاي دقيق روي پرسهاي ضربه‌اي انجام مي‌شوند. و به‌علت نوع طراحي، اختلاف ساختاري با پتكها و پرسهاي پيچي و هيدروليكي دارا مي‌باشند. داراي كورس متغير با دقت بالا دركنترل ميزان آن، به‌همين علت مي‌توان كنترل زيادي روي ضخامت قطعه توليد شده داشت. مشكلي كه مي‌تواند به‌وجود بيايد به‌علت ثابت شدن كورس حين فرآيند، اگر تغيير دمايي در تجهيزات رخ دهد كورس خودبخود تغيير خواهدكرد و دقت را تحت‌الشعاع قرارخواهدداد و اجزاي مختلف نيز ممكن است تحت اثر نيروهاي آهنگري تغييرشكل دهند. گرچه اثر اين عوامل بسياركم و قابل صرفنظركردن است. اثرآنها درحدود صدم ميليمتر است. يك پرس مكانيكي داراي مزايايي جهت توليد در آهنگري دقيق است.‌ (شكل 1 را ببينيد)

پرسهاي افقي نيز در توليد استفاده مي‌شوند. نرخ بالاي توليد، خنك‌كردن سريعتر قالب ازجمله خصوصيات اين‌نوع توليد است. اين ماشينها براي توليد فولاد در تعدادي قالب كه كنارهم قراردارند ساخته شده‌اند. مواد خام به‌صورت سيم‌پيچ و از طريق القايي گرم شده و به‌درون قالب تغذيه مي‌شوند. اينگونه مواد خام ابتدا به صورت پرسي بريده‌شده و سپس مرحله به مرحله درون قالب هدايت مي‌شوند.

نرخ توليد به اندازه قطعه بستگي دارند. بين هزار تا پنج‌هزار قطعه در ساعت مي‌تواندباشد. جهت سرشكن كردن نرخ قالب بايستي حداقل 100000 قطعه توليد شود.

كنترل دمايي قالب و قطعه در توليد خودكار بحراني است. زيرا قطعات كوچك و نرخ توليد بالاست و هرگونه خطا و تغييري، مشكلات زيادي ايجاد خواهد كرد.

انتخاب دماي فرآيند :

همانطور كه در تعريف اين مبحث آمده، بالاترين دقتها در آهنگري سرد به‌دست مي‌آيد پس در مواردي كه دقت بالا مورد نظر است بايستي آهنگري سرد انجام شود.

آهنگري در دماهاي بالا هنگامي‌استفاده مي‌شود كه :

1- نيروي آهنگري در دماي محيط از ظرفيت پرسهاي موجود فراتر رود.

2- مواد مورد استفاده نمي‌توانند جريان خواسته‌شده را داشته‌باشند.

3- سخت شدن كرنشي ناشي از كار سرد مطلوب نباشد.

با استفاده از عوامل فوق خواهيم ديد كه بسياري از توليدات بايستي توسط آهنگري گرم توليد شوند. افزايش دما، استحكام قطعه را كم كرده و جريان فلزي راحتتر انجام مي‌شود. برخي مواد كه آهنگري سرد آنها امكانپذير نيست براحتي مي‌توانند آهنگري گرم شوند. بسياري مواد قبل از آهنگري سرد بايستي آنيل شوند. مانند فولادهاي كربن متوسط يا كربن بالا.

و درصورت استفاده از آهنگري گرم لزومي‌به اين كار نيست.

برخي شكلهايي كه در آهنگري سرد توليد آنها محدوديت دارد نيز مي‌توانند در حالت گرم آهنگري شوند به‌عنوان مثال گوشه‌هاي تيز يا تيغه‌هاي نازك.

انتخاب دماي فرايند برپايه خواص مواد و استحكام آن مي‌‌باشد.

ضرايب وابسته به كرنش و ضرايب مستقل از كرنش استفاده مي‌شوند براي بيان رابطة زير :

d=k(e)ⁿ :جريان تنش

e: كرنش حقيقي

K و n ثابت

دردماهاي بالا رابطه فوق فرق خواهد كرد و خواهيم داشت :

d=c(e)^m

در جدول 3 و 4 و 5 ارتباط دما و جريان تنش آمده است.

درمورد فلزات آهني، آهنگري گرم، معمولي‌ترين روش براي تغيير شكل دقيق است.

جداول 1 و 2 دماهاي مورد استفاده براي آهنگري مواد آهني را نشان مي‌دهد. برخي داده‌ها براي آلياژهاي فولادي در شكل 5 آمده است.

و شكل 6 اثر كربن بر شكل‌پذيري گرم را نشان مي‌دهد. گرچه دماي بالا شكل‌پذيري را آسانتر مي‌كند، ولي ايجاد لايه اكسيد مشكل بزرگ است.

براي آهنگري فولاد اثر دما در شكل 7 نمايش داده شده‌است. اثر حرارت قطعه بر قالب نيز مهم است.

آهن

اطلاعات اولیه

آهن،عنصرشیمیاییاست که درجدولتناوبیبا نشان Fe وعدداتمی 26 وجود دارد. آهن فلزی است که در گروه 8 و دوره 4 جدول تناوبی قرار دارد.

تاریخچـــــه

اولین نشانه‌های استفاده از آهن به زمانسومریانومصریانبر می‌گردد که تقریبا" 4000 سال قبل از میلاد با آهن کشف شده از شهابسنگها اقلام کوچکی مثل سر نیزه و زیور آلات می‌ساختند. از 2000 تا 3000 سال قبل ازمیلاد ، تعداد فزاینده ای از اشیاء ساخته شده با آهن مذاب ( فقدان نیکل ، اینمحصولات را از آهن شهاب سنگی متمایز می‌کند ) در بین‌النهرین ، آسیای صغیر و مصر بهچشم می‌خورد؛ اما ظاهرا" تنها در تشریفات از آهن استفاده می‌شد و آهن فلزی گرانبهاحتی باارزش‌تر ازطلابه‌حسابمی‌آمد.

بر اساس تعدادی از منابع آهن ، بعنوان یک محصول جانبی از تصفیه مستولید می‌شد - مثل آهن اسفنجی – و بوسیلهمتالوژیآن زمان قابل تولید مجدد نبوده است. از 1600 تا 1200 قبل از میلاد در خاورمیانه بطور روز افزون از آین فلز استفادهمی‌شد، اما جایگزین کابرد برنز در آن زمان نشد.

تبر آهنی متعلق به عصرآهن سوئددرگاتلندسوئدیافت شده است. از قرن 10 تا 12 در خاورمیانه یک جابجایی سریع در تبدیلابزار و سلاحهای برنزی به آهنی صورت گرفت. عامل مهم در این جابجائی ، آغاز ناگهانیتکنولوژیهای پیشرفته کار با آهن نبود، بلکه عامل اصلی ، مختل شدن تامینقلعبود. این دوره جابجایی کهدر زمانهای مختلف و در نقاط مختلفی از جهان رخ داد، دوره ای از تمدن به نامعصر آهنرا بوجود آورد.

همزمانبا جایگزینی آهن به جای برنز ،فرآیند کربوریزاسیونکشف شد که بوسیله آن بهآهن موجود در آن زمان ، کربن اضافه می‌کردند. آهن را بصورت اسفنجی که مخلوطی از آهنو سرباره به همراه مقداری کربن یا کاربید است، بازیافت کردند. سپس سرباره آنرا باچکش‌کاری جدا نموده وم حتوی کربن را اکسیده می‌کردند تا بدین طریق آهن نرم تولیدکنند.

مردم خاور میانه دریافتند که با حرارت دادن طولانی مدت آهن نرم درلایه ای از ذغال و آب دادن آن در آب یا روغن می‌توان محصولی بسیار محکم‌تر بدستآورد. محصول حاصله که دارای سطح فولادی است، از برنزی که قبلا" کاربرد داشت محکمترو مقاوم‌تر بود. در چین نیز اولین بار از آهن شهاب سنگی استفاده شد و اولین شواهدباستان شناسی برای اقلام ساخته شده با آهن نرم در شمال شرقی نزدیکXinjiangمربوط به قرن 8 قبل از میلاد بدست آمده است. این وسایل از آهن نرم و با همان روشخاورمیانه و اروپا ساخته شده بودند و گمان می‌رفت که برای مردم غیر چینی هم ارسالمی‌کردند.

در سالهای آخر پادشاهی سلسله ژو ( حدود 550 قبل از میلاد) به سببپیشرفت زیاد تکنولوژی کوره ، قابلیت تولید آهن جدیدی بوجود آمد. ساخت کوره‌هایبلندی که توانایی حرارتهای بالای k 1300 را داشت، موجب تولید آهن خام یا چدن توسطچینِی‌ها شد. اگر سنگ معدن آهن را با کربن k 1470-1420 حرارت دهیم، مایع مذابی بدستمی‌آید که آلیاژی با 5/96% آهن و 5/53% کربن است. این محصول محکم را می‌توان بهشکلهای ریز و ظریفی در آورد. اما برای استفاده ، بسیار شکننده می‌باشند، مگر آنکهبیشتر کربن آنرا از بین ببرند.

از زمان سلسله ژو به بعد اکثر تولیدات آهن درچین به شکل چدن است. با این همه آهن بعنوان یک محصول عادی که برای صدها سال مورداستفاده کشاورزان قرار گرفته است، باقی ماند و تا زمان سلسله شین ( حدود 221 قبل ازمیلاد ) عظمت چین را واقعا" تحت تاثیر قرار نداد.

توسعه چدن در اروپا عقبافتاد، چون کوره‌های ذوب در اروپا فقط توانایی k 1000 را داشت. در بخش زیادی ازقرون وسطی در اروپای غربی آهن را همچنان با روش تبدیل آهن اسفنجی به آهن نرم بدستمی‌آوردند. تعدادی از قالب‌گیریهای آهن در اروپا بین سالهای 1150 و 1350 بعد ازمیلاد در دو منطقه در سوئد به نامهایLapphyttanوVinarhyttanانجامشد.

دانشمندان می‌پندارند شاید این روش بعد از این دو مکان تا مغولستان آنسوی روسیه ادامه یافته باشد، اما دلیل محکمی برای اثبات این فرضیه وجود ندارد. تااواخر قرن نوزدهم در هر رویدادی یک بازار برای کالاهای چدنی بوجود آمد، ماننددرخواست برای گلوله‌های توپ چدنی.

در آغاز برای ذوب آهن از زغال چوب همبعنوان منبع حرارتی و هم عامل کاهنده استفاده می‌شد. در قرن 18 در انگلستان تامینکنندگان چوب کم شدند و اززغالسنگکه یک سوخت فسیلی است، بعنوان منبع جانشین استفاده شد. این نوآوریبوسیلـــهAbraham Darbyانرژی لازم برای انقلاب صنعتی را تامین نمود.

پیدایـــــــش

آهن یکی از رایج‌ترین عناصر زمین است که تقریبا" 5% پوستهزمین را تشکیل می‌دهد.
آهن ازسنگ معدن هماتیتکه عمدتا" Fe₂O₃ می‌باشد، استخراج می‌گردد. این فلز را بوسیله روش کاهشبا کربن که عنصری واکنش‌‌پذیرتر است جدا می‌کنند. این عمل درکورهبلنددر دمای تقریبا" 2000 درجه سانتی‌گراد انجام می‌پذیرد.

در سال 2000، تقریبا" 1100 میلیون تن سنگ معدن آهن با رشد ارزش تجاری تقریبا" 25 میلیارد دلارآمریکا استخراج شد. درحالیکه استخراج سنگ معدن آهن در 48 کشور صورت می‌گیرد،چین،برزیل، استرالیا،روسیهوهندبا تولید 70% سنگ آهن جهان پنج کشور بزرگ تولید کنندگان آن به‌حساب می‌آیند. برای تولیدتقریبا" 572 میلیون تن آهن خام 1100 میلیون تن سنگ آهن مورد نیاز است.

خصوصیات قابل توجه

جرم یکاتممعمولی آهن 56 برابر جرمیک اتم معمولیهیدروژنمی‌باشد. عقیده بر این است که آهن ، دهمین عنصر فراوان در جهان است. Fe مخفف واژهلاتینferrumبرای آهن می‌باشد. اینفلز، از سنگ معدن آهناستخراج می‌شود و به‌ندرت به حالت آزاد (عنصری) یافت می‌گردد.

برای تهیه آهنعنصری ، باید ناخالصیهای آن با روشکاهششیمیاییاز بین برود. آهن برای تولیدفولادبکارمی‌رود که عنصر نیست، بلکه یکآلیاژو مخلوطی است از فلزات متفاوت ( وتعدادی غیر فلز بخصوص کربن ). هسته اتمهای آهن دارای بیشترین نیروی همگیر در هرنوکلئون هستند بنابراین آهن با روش همجوشی ، سنگین‌ترین و با روش شکافت اتمی ،سبکترین عنصری است که بصورت گرمازایی تولید می‌شود.

وقتی یک ستاره که دارایجرم کافی می‌باشد چنین کاری انجام دهد، دیگر قادر به تولید انرژی در هسته‌اش نبودهو یک ابر اختر پدید می‌آید. آهن رایج‌ترین فلز در جهان به حساب می‌آید. الگوهایجهان شناختی با یک جهان باز پیش‌بینی زمانی را می‌کند که در نتیجه واکنشهای همجوشیوشکافت هسته، همه چیز به آهن تبدیل خواهدشد!

کاربردهــــــــــا

کاربرد آهن از تمامی فلزات بیشتر است و 95 درصد فلزاتتولید شده در سراسر جهان را تشکیل می‌دهد. قیمت ارزان و مقاومت بالای ترکیب آناستفاده از آنرا بخصوص در اتومبیلها ، بدنه کشتی‌های بزرگ و ساختمانها اجتنابناپذیر می‌کند. فولاد معروف‌ترینآلیاژ آهن است و تعدادی از گونه‌های آهن به شرح زیر می‌باشد:

·         آهن خام که دارای 5%-4% کربن و مقادیر متفاوتی ناخالصی از قبیلگوگرد،سیلیکونوفسفراست و اهمیت آنفقط به این علت است که در مرحله میانی مسیر سنگ آهن تاچدنوفولادقراردارد.

·         چدن ، شامل 5/3%-2% کربن و مقدار کمیمنگنزمی‌باشد. ناخالصی‌های موجود در آهن خام مثل گوگرد و فسفر که خصوصیات آنرا تحت تاثیر منفیقرار می‌دهد، در چدن تا حد قابل قبولی کاهش می‌یابند. نقطه ذوب چدن بین k 1470-1420 می‌باشد که از هر دو ترکیب اصلی آن کمتر است و آنرا به اولین محصول ذوب شده پس ازگرم شدن همزمان کربن و آهن تبدیل می‌کند. چدن بسیار محکم ، سخت و شکننده می‌باشد. چدن مورد استفاده حتی چدن گرمای سفید موجب شکستن اجسام می‌شود.

·         فولاد کربن شامل 5/1% - 5/0% کربن و مقادیر کم منگنز ، گوگرد ، فسفر و سیلیکوناست.

·         آهن ورزیده ( آهن نرم) دارای کمتر از 5/0% کربن می‌باشد و محصولی محکم وچکش‌خوار است، اما به اندازه آهن خام گدازپذیر نیست. حاوی مقادیر بسیار کمی کربناست ( چند دهم درصد). اگر یک لبه آن تیز شود، به‌سرعت تیزی خود را از دستمی‌دهد.

·         فولادهای آلیاژ حاوی مقادیر متفاوتی کربن بعلاوه فلزات دیگر مانندکروم،وانادیم،مولیبدن،نیکل،تنگستنو ... می‌باشد.

·         اکسیدهای آهن برای ساخت ذخیره مغناطیسی در کامپیوتر مورد استفاده قرارمی‌گیرند. آنها اغلب با ترکیبات دیگری مخلوط شده و خصوصیات مغناطیسی خود را بصورتمحلول هم حفظ می‌کنند.

ترکیبات

معمولترین حالات اکسیداسیون آهن عبارتند از:

حالت فروس²⁺Fe

·         حالت فریک³⁺Fe

·         حالت فریل⁴⁺Fe که با تعدادی آنزیم ( مثلا" پیروکسیدازها ) پایدارشده است.

·         آهن ( VI) هم معروف است (اگرچه کمیاب می‌باشد). درصورتیکه به شکل فرات پتاسیمباشد، ( K₂FeO ) یکاکسیدکنندهانتخابی برای الکلهای نوع اول می‌باشد. این ماده جامد فقط در شرائط خلاءو ارغوانی تیره پایدار است، هم به صورت محلول سوزآور و هم بصورت یک ماده جامد.

·         کاربید آهن Fe₃C به نام سمنتیت معروف است.

بیولـــــــوژی

آهن ، اتم اصلی مولکولهِم ( بخشی از گلبول قرمز) و بنابراین جزءضروری تمامی هموپروتئین‌ها محسوب می‌شود. به همین علت ، وجود این عنصر در حیواناتحیاتی می‌باشد. همچنین آهن غیر آلی در زنجیره‌های آهن – گوگرد بسیاری ازآنزیمهایافتمی‌شود. باکتریها اغلب از آهن استفاده می‌کنند. وقتی بدن در حال مبارزه با یک عفونتباکتریایی است، برای عدم دستیابیباکتریبهآهن ، این عنصر را پنهان می‌کند.

ایزوتوپها

آهن بطور طبیعی دارای چهار ایزوتوپ پایدار Fe-54 , Fe56 , Fe-57 , Fe-58 می‌باشد. فراوانی نسبی ایزوتوپهای آهن در طبیعت تقریبا" Fe-54 8/5% ، Fe-56 7/91%، Fe-57 2/2% و Fe-58 3/0% است.Fe-60 که نوکلید پرتوزای غیر فعال است، داراینیمه عمر 5,1 (Myr) می‌باشد. بیشتر تلاش گذشته برای اندازه گیری ترکیبات ایزوتوپیآهن به‌علت فرآیندهایی که توام با نوکلئوسنتز ( مانند مطالعات شهاب سنگها ) وشکل‌گیری کانی‌ها هستند، حول محور تعیین انواع مختلف Fe-60 صورت گرفتهاست.

در وهله‌های مختلف ، شهاب سنگهایSemarkonaوChervony Kutمی‌توان بین تمرکز Ni-nickel|60 ( محصول اخترچه Fe-60 ) وفراوانی ایزوتوپهای پایدار آهن ارتباطی یافت که دلیلی برای وجود آهن 60 در زمانشکل‌گیری منظومه شمسی می‌باشد. احتمالا" انرژی آزاد شده توسط فروپاشی آهن 60 بههمراه انرژی رها شده بر اثر فروپاشی نوکلئید پرتوزای Al-26 ، در ذوب مجدد و تفکیکاخترچه‌های بعد از شکل‌گیری آنها 4,6 میلیارد سال پیش تاثیر داشته است. فراوانی Ni-60 موجود در مواد فرازمینی نیز ممکن است آگاهی بیشتری در مورد منشاءمنظومهشمسیو تاریخ ابتدایی آن ارائه نماید.

در بین ایزوتوپهای پایدار فقط آهن 57 دارای اسپین اتمی است،(2/1-). به همین خاطر آهن 57 در شیمی و بیوشیمی بعنوان یکایزوتوپ اسپینی دارای کاربرد است.

هشدارهـــــــــا

مصرف بیش از حد آهن خوراکی ایجاد مسمومیت می‌کند، چونمقدار زیاد آهن فروس با پروکسیدهای بدن واکنش کرده ، تولید بنیانهای آزاد می‌کند. وقتی مقدار آهن در بدن طبیعی است، مکانیسمهای ضد اکسیداسیون خود بدن قادر به کنترلاین فرآیند می‌باشد. اگر مقدار آهن بیش از نرمال باشد، مقادیر غیرقابل کنترلبنیانهای آزاد بوجود می‌آید.

مقدار کشنده آهن برای یک کودک 2 ساله تقریبا" 3گرم بوده و یک گرم آن مسمومیت جدی در پی خواهد داشت. گزارشهایی مبنی بر مسمومیتکودکان در اثر مصرف 10 تا 50 عدد قرص سولفات آهن در کوتاه مدت وجود دارد.مصرف بیشاز حد آهن بر اثر خوردن غیر عمدی داروها عامل جدی مرگ و میر در کودکان است. افزایشغیرقابل کنترل آهن در بدن ، موجب بروز بیماری به نامhemochromatosisمی‌گردد. آهن اضافی در کبد جمع شده ، موجب بیماریآهن زدگیsiderosisو آسیبهای عضوی می‌شود. به همین دلیل افرادیکه کمبود آهن ندارند، نباید مکملهای آهنمصرف کنند.

آلومینیوم

تاریخچه کشف آلومینیوم

"فردریک وهلر" بطور کلی به آلومینیوم خالصاعتقاد داشت .(لاتین :alum alumen). اما این فلز دو سال پیشتر بوسیله "هانسکریستین ارستد" شیمیدان و فیزیکدان دانمارکی بدست آمد. دررومویونان باستاناین فلز را بعنوان ثابت کننده رنگ در رنگرزی و نیز بعنوان بندآورنده خون در زخمها بکار می‌بردند و هنوز هم بعنوان داروی بند آورنده خون مورداستفاده است. در سال 1761 ، "گویتون دموروو" پیشنهاد کرد تا alum راآلومین (alumin) بنامند.

پیدایش و منابع

اگر چه Al ، یک عنصر فراوان در پوسته زمین است(18%) ، اینعنصر در حالت آزاد خود بسیار نادر است و زمانی یک فلز گرانبها و ارزشمندتر ازطلابه حساب می‌آمد. بنابراین، بعنوان فلزی صنعتی اخیرأ مورد توجه قرار گرفته و در مقیاسهای تجاری تنها بیش از 100 سال است که مورد استفاده است. در ابتدا که این فلز کشف شد، جدا کردن آن ازسنگها بسیار مشکل بود و چون کل آلومینیوم زمین بصورت ترکیب بود، مشکل‌ترین فلز ازنظر تهیه به شمار می‌آمد.

آلومینیوم برای مدتی از طلا با ارزش‌تر بود، اما بعداز ابداع یک روش آسان برای استخراج آن در سال 1889 ، قیمت آن رو به کاهش گذاشت وسقوط کرد. تهیه مجدد این فلز از قطعات اسقاط (از طریق بازیافت) تبدیل به بخش مهمیاز صنعت آلومینیوم شد. بازیافت آلومینیوم موضوع تازه ای نیست، بلکه از قرن نوزدهمیک روش رایج برای این کار وجود داشت. با اینهمه تا اواخر دهه 60 این یک کار کممنفعتی بود تا زمانیکه بازیافت قوطیهای آلومینیومی آشامیدنیها بالاخره بازیافـت اینفلز را مورد توجه قرار داد. منابع بازیافت آلومینیوم عبارتند از: اتومبیلها ، پنجرهها ، درها ، لوازم منزل ، کانتینرها و سایر محصولات ... .

معرفی

آلومینیوم ،عنصرشیمیاییاست که درجدولتناوبیدارای علامت Al وعدداتمی 13 می‌باشد. آلومینیوم که عنصری نقره‌ای و انعطاف‌پذیر است، عمدتأ به صورتسنگ معدنبوکسیتیافت می‌شود و از نظر مقاومتی که در برابراکسیداسیوندارد، همچنین وزن و قدرت آن ،قابل توجه است. آلومینیوم در صنعت برای تولید میلیونها محصول مختلف بکار می‌رود ودر جهان اقتصاد ، عنصر بسیار مهمی است.

اجزای سازه‌هایی که از آلومینیومساخته می‌شوند، در صنعت هوانوردی و سایر مراحل حمل و نقل بسیار مهم هستند. همچنیندر سازه‌هایی که در آنها وزن پایداری و مقاومت لازم هستند، وجود این عنصر اهمیتزیادی دارد.

ویژگی‌های قابل توجه

آلومینیوم ، فلزی نرم و سبک ، اما قوی است، با ظاهرینقره‌ای - خاکستری مات و لایه نازکاکسیداسیونکه در اثر برخورد با هوا در سطح آن تشکیل می‌شود، از زنگ خوردگی بیشتر جلوگیریمی‌کند. وزن آلومینیوم تقریبأ یک سومفولادیامساست.ِ چکش خوار ، انعطاف پذیر و به راحتی خم می‌شود. همچنین بسیار بادَوام و مقاومدر برابر زنگ خوردگی است. بعلاوه ، این عنصر غیر مغناطیسی ، بدون جرقه ، دومین فلزچکش خوار و ششمین فلز انعطاف‌پذیر است.

کاربردها

چه از نظر کیفیت و چه از نظر ارزش ، آلومینیوم کاربردی‌ترین فلزبعد ازآهناست و تقریبأ در تمامیبخشهای صنعت دارای اهمیت می‌باشد. آلومینیوم خالص ، نرم و ضعیف است، اما می‌تواندآلیاژهایی را با مقادیر کمی از مس ، منیزیوم ، منگنز ، سیلیکون و دیگر عناصر بوجودآورد که این آلیاژها ویژگی‌های مفید گوناگونی دارند. این آلیاژها اجزای مهمهواپیماها و راکتها را می‌سازند.

وقتی آلومینیوم را در خلاء تبخیر کنند،پوششی تشکیل می‌دهد که هم نور مرئی و هم گرمای تابشی را منعکس می‌کند. این پوششهالایه نازک اکسید آلومینیوم محافظ را بوجود می‌آورند که همانند پوششهاینقرهخاصیت خود را ازدست نمی‌دهند. یکی دیگر از موارد استفاده از این فلز در لایه آینه‌های تلسکوپ‌هاینجومی است.

برخی از کاربردهای فراوان آلومینیوم عبارتند از:

·         حمل و نقل ( اتومبیل‌ها ، هواپیماها ، کامیون‌ها ، کشتی‌ها ، ناوگانهای دریایی، راه آهن و ... (

·         بسته‌بندی ( قوطی‌ها ، فویل و... (

·         ساختمان ( درب ، پنجره ، دیوار پوشها و ... (

·         کالاهای با دوام مصرف کننده ( وسایل برقی خانگی ، وسایل آشپزخانه ، ... (

·         خطوط انتقال الکتریکی ( به‌علت وزن سبک اگرچه هدایت الکترِکی آن تنها 60% هدایتالکتریکیمسمی‌باشد(

·         ماشین آلات

اکسید آلومینیوم (آلومینا) بطور طبیعی و بصورت کوراندوم ،سنگ سمباده (emery) ، یاقوت (ruby) و یاقوت کبود (sapphire) یافت می‌شود که در صنعتشیشه‌سازی کاربرد دارد. یاقوت و یاقوت کبود مصنوعی درلیزربرای تولید نور هم‌نوسان بکار می‌روند. آلومینیوم با انرژی زیادی اکسیده می‌شود و در نتیجه در سوخت موشکهای با سوخت ودمازاها مورد استفاده واقع می‌شود.

استخراج آلومینیوم

آلومینیوم یک فلز واکنشگر است و نمی‌تواند از سنگ معدنخود بوکسیت (Al₂O ) بوسیله کاهش باکربنجدا شود. در عوضروش جداسازی این فلز از طریقالکترولیزاست. (این فلز در محلول اکسیده شده ، سپس بصورت فلز خالص جدا می‌شود.) لذا جهت اینکار ، سنگ معدن باید درون یک مایع قرار بگیرد. امابوکسیتدارای نقطه ذوب بالایی است (2000درجه سانتی‌گراد) که تامین این مقدار انرﮊی از نظر اقتصادی مقرون به صرفهنیست.

برای سالهای زیادی بوکسیت را در فلورید سدیم و آلومینیوم مذاب قرارمی‌دادند و نقطه ذوب آن تا 900درجه سانتی‌گراد کاهش می‌یافت. اما امروزه مخلوطمصنوعی ازآلومینیوم ، سدیم و فلوئورید کلسیم ، جایگزین فلورید سدیم و آلومینیوم شدهاست. این فرایند هنوز مستلزم انرژی بسیار زیاد است و کارخانجات آلومینیوم دارایایستگاههای برق مخصوص خود در اطراف این کارخانه‌ها هستند.

الکترودهایی که درالکترولیز بوکسیت بکار می‌روند، هر دو کربن هستند. وقتی سنگ معدن در حالت مذاب است،یونهای آن آزادانه حرکت می‌کنند. واکنش در کاتد منفی اینگونه است:

Al³⁺ + 3e ----> Al

در اینجا یون آلومینیوم در حالت کاهش است(الکترونها اضافهمی‌شوند). سپس فلز آلومینیوم به سمت پایین فرو می‌رود و خارج می‌شود.

آندمثبت ، اکسیژن بوکسیت را اکسیده می‌کند که بعد از آن با الکترود کربنی واکنش کردهتا تولیددی‌اکسیدکربننماید.

اینکاتدباید عوض شود، چون اغلب تبدیل به دی‌اکسید کربن می‌شود. بر خلاف هزینهالکترولیز، آلومینیوم فلزی ، ارزان با کاربرد وسیع است. امروزه آلومینیوم را می‌توان از خاکهمعدنی (clay) استخراج کرد، اما این فرایند ، اقتصادی نیست.

ایزوتوپها

آلومینیوم ، دارای 9ایزوتوپاست که عمده‌ترین آنها بین 23 تا 30 مرتب شده‌اند. تنها Al-27 ( ایزوتوپ پایدار ) و AL-26 (ایزوتوپ رادیو اکتیو) بطور طبیعی وجود دارند. AL-26 از پراشیدن ذرات اتمآرگوندراتمسفرکهدر نتیجه پروتونهای اشعه کیهانی رخ می‌دهد، تولید می‌شود. ایزوتوپهای آلومینیوم ،کاربردهای عملی در تعیین قدمت رسوبات دریایی ، خاستگاه منگنز ، یخهای دوران یخبندان، کوارتز در صخره‌ها و شهاب سنگها دارد.

AL-26 اولین بار در مطالعات ماه وشهاب‌سنگها بکار رفت. اجزاء شهاب‌سنگها بعد از جدا شدن از پیکره مادر در مدت سفرخود در فضا در معرض شدید بمباران اشعه کیهانی هستند که باعث تولید آلومینیوم 27پایدار می‌شود. بعد از سقوط روی زمین ، حفاظ اتمسفر مانع از تولید AL-26 بیشتر ازقطعات شهاب‌سنگها می‌شود و واپاشی آن در تعیین عمر زمینی آنها موثر است. تحقیقاتروی شهاب‌سنگها ثابت کرده است که AL-26 در زمان شکل‌گیری سیاره ما نسبتا به مقدارفراوان وجود داشته است. احتمالا انرژی آزاد شده در نتیجه واپاشی AL-26 ، ذوب شدنمجدد و جدایی سیارکها بعد از شکل گیری آنها را 2-4 میلیارد سال پیش در پی داشتهاست.

هشدارها

آلومینیوم یکی از معدود عناصر فراوانی است که ظاهرا هیچ فعالیتموثری در سلولهای زنده ندارد. اما درصد کمی از مردم به آن حساسیت دارند. آنها تجربهکرده‌اند تماس هر نوع از آن موجب التهاب پوستی می‌شود. مصرف داروهای بند آورنده خونو مواد ضد عرق باعث ایجاد جوشهای خارش آور و سوء هاضمه می‌گردد. عدم جذب مواد غذاییمفید از غذاهای پخته شده در ظروف آلومینیومی همچنین تهوع و سایر علائم مسمومیت درنتیجه خوردن اینگونه محصولات مانند Maalox ، Amphojel ، Kaopectate .

درسایر افراد آلومینیوم مانند فلزات سنگین ، سمی نیست، اما در صورت مصرف زیاد علائمیاز مسمومیت دیده شده است. اگرچه استفاده از ظروف غذای آلومینیومی به خاطر مقاومت دربرابر زنگ‌زدگی و خاصیت هدایت گرمایی بالای آنها بسیار رایج است، در کل ، هیچگونهعلامتی در مورد ایجاد مسمومیت آنها دیده نشده است. مصرف زیاد داروهای ضد اسید ومواد ضد عرق که حاوی ترکیبات آلومینیومی هستند، احتمال مسمومیت بیشتری دارند. بعلاوه احتمال ارتباط آلومینیوم بابیماری آلزایمرمطرح شده است، گرچه اخیرااین فرضیه رد شده است.

املا

املاء رسمی این عنصر ، IUPAK) Aluminium) است، گرچه عموماآمریکایی‌ها و کانادایی‌ها آنرا بصورت Aluminum نوشته و تلفظ می‌کنند. "همفریدیوی" در سال1807 Aluminum را برای عنصر کشف شده در آنزمان ارائه کرد، اما بعدا تصمیم گرفت تا این نام را بهAluminium تغییر دهد که باوجودiumدر نام بیشتر عناصر تطبیق کند. بعدها املا Aluminium در بریتانیا وآمریکا متداول شد، اما بعد بتدریج آمریکایی‌ها برای اهداف غیرتخصصی این نام را به Aluminum برگرداندند. نام رسمی این عنصر در آمریکا و در رشته شیمی تا سال 1926بصورت Aluminium بکار رفت. از این تاریخ به بعد انجمن شیمی آمریکا تصمیم به استفادهاز املاء Aluminum در نشرِات خود گرفت.

پلاستیک

تاریخچه

اولین قدم در موردصنعت پلاستیک، توسط فردی به ناموایسا هیکاتانجام گرفت که تلاش می‌کرد ماده‌ای بجای عاج فیل تهیه کند. چونعاج فیل بعنوان ماده‌ای سخت ، گرانقیمت و همینطور کمیاب کاربردهای فراوانی داشت. ویتوانستنیترات سلولزرا (که به غلط نیتروسلولز گفتهمی‌شود) ازسلولزتهیه کند. پس نیترات سلولز اولین پلاستیک با منشا طبیعی است.

ویژگیهای مواد پلاستیکی

یک ویژگی مهم مواد پلاستیکی در صنعت ، فرآیند پذیربودن یاProcessibleبودن آن است. اگر ماده‌ای قابل ذوب یا قابل حل باشد، درصنعت قابل استفاده است و گرنه نمی‌توان از آن استفاده صنعتی کرد. چون نمی‌توانیم آنرا برای تهیه مواد بکار ببریم.

ویژگی سلولز و نیترات سلولز

سلولز نه قابل حل و نه قابل ذوب است و قبل ازذوب تجزیه می‌شود. پس فرآیند پذیر نیست. اما نیترات سلولز هم قابل حل و هم قابل ذوباست. یعنیوایسا هیکات، سلولز فرآیند ناپذیر را به نیترات سلولز فرآیندپذیر تبدیل کرد.

ویژگی استات سلولز

نیترات سلولزایراداتی دارد. از این رو تلاشبرای جایگزین کردن یک پلاستیک دیگر به جای آن آغاز شد. در سال 1908مایلزاستات را تهیه کرد که هم مزیت نیتروسلولز را دارد و هم کارکردن با آن آسانتر است وخطرات کمتری دارد.

اولین پلاستیک سنتزی

اولین پلاستیک سنتزی ،رزین فنل- فرمالدئیدبود که در تلاش برای ساخت مواد پلیمری کاملا سنتزی ، در سال 1907لئو بلکندموفق شد از متراکم کردنفنلبافرمالدئید، رزین فنل فرمالدئید را که بعدها تحت عنوانبالکیت (بعنوان محصول نهایی) نامیده شد، تولید کند. اینرزینهم در محیطهای اسیدی و هم قلیایی قابلتهیه است.

فنوپلاستها

از متراکم شدن فنل با فرمالدئید در محیط اسیدی یا بازیفنوپلاستیا رزین فنل-فرمالدئید حاصلمی‌شود. ماکزیمم PH که در صنعت با آن کار می‌شود 8/5 است و برای ایجاد این PH البتهدر محیط بازی به محیط ،NH₃یا NaOH اضافه می‌شود. برای این که چسب نجاریحاصل شود، در انتهای مولکول ، باید گروه OH باشد. هر چه گروههای OH بیشتر باشدچسبندگی بیشتر خواهد بود. پس برای تولید چسب بهتر ، باید فرمالدئید اضافی برداریم. بهترین چسب آن است که گروه فرمالدئید آزاد داشته باشد.

آمینوپلاستها

این پلاستیک‌ها از متراکم شدناورهیاملامینبا فرمالدئید در محیط اسیدی یا بازیبدست می‌آیند. دمایاین واکنش باید بین 60تا 80 درجه سانتیگراد باشد. چسب فنل فرمالدئید بعلت بدبویی در بازار نیست. ولی اینچسب ، در بازار موجود است. ملامینیا 8 ، 4 ، 6 _ تری آمینو _ 1 ، 3 ، 5 _ تری آزیدبافرمالدئید می‌تواند در محیط اسیدی یا بازی ،واکنش چند تراکمیانجام دهد وبرحسب شرایط تنظیم واکنش ،پلیمریک بعدی ایجاد کند.

وقتی که شرایط را با تنظیم PH در محیط اسیدی و دمای زیادتغییر دهیم، پلیمر یک بعدی به سه بعدی تبدیل می‌شود و همراه با 20 درصدکائولنتبدیل بهفرمیکالمی‌شود که ماده استخوانی روی میزهایکابینت‌هاست که در خلا تحتفشاربالا پرس می‌شود. حال اگر 40 - 30 درصدکربناتکلسیماضافه کنیم، تبدیل به زیر سیگاری و مواد دیر اشتعال پذیر می‌شود که قیمتآن ، فوق‌العاده افت می‌کند. اما قدرت مکانیکی آن بالا می‌رود.

کلید و پریزبرق بدون استثنا از اینمادهمی‌باشد.

ترموپلاستها

پلیمرهایی هستند که در اثر فشار ، تغییر شکل می‌دهند و بعد ازحذف نیروی خارجی ، این تغییر شکل همچنان ادامه می‌یابد و باقی می‌ماند. به عبارتدیگر ،خاصیت پلاستیسیتیدارند. این پلیمرها در اثرگرمابتدریج نرم می‌شوند و با افزایش دما بهحالت فیزیکیجامدخود تبدیلمی‌شوند. این خصلت ، کاربرد این پلیمرها را تضمین می‌کند یا بوجود می‌آورد. اگرترموپلاستیکی را بصورت پودر یا حلقه‌های کوچک حرارت دهیم، ابتدا نرم و سپس مذاب ووسیکوز می‌شود و اگر آنها را قالب بگیریم، شکل قالب را به خود می‌گیرد.

مس

اطلاعات اولیه

مسیکی از عناصرجدولتناوبیاست که نشان آن Cu وعدداتمیآن 29 می‌باشد.

پیدایش

مس معمولا" به شکلمعدنییافت می شود.کانیهایی مثلآزوریت،مالاکیتوبرنیتهمانند سولفیدهایی از جملهکالکوپیریت ( CuFeS2) ،کوولین ( CuS)،کالکوزین ( Cu2S) یا اکسیدهایی مانندکوپریت (Cu2O) از منابع مس هستند.

خصوصیات قابل توجه

مسفلزنسبتا" قرمز رنگی است کهاز خاصیت هدایت الکتریکی و حرارتی بسیار بالایی برخوردار می باشد.( در بین فلزاتخالص ، تنها خاصیت هدایت الکتریکینقرهدر حرارت اطاق ازمس بیشتر است) چون قدمت مصنوعات مسی کشف شده به سال 8700 قبل از میلاد برمی گردد،احتمالا" این فلز قدیمی ترین فلز مورد استفاده انسان می باشد.مس علاوه بر اینکه درسنگهای معدنی گوناگون وجود دارد ، به حالت فلزی نیز یافت می شود.( مثلا" مسخالصدر بعضی مناطق).
این فلز را یونانیان تحت عنوان Chalkos می شناختند. چون مقدار بسیار زیادی از این فلز در قبرس استخراج می شد رومیان آنرا aes Cyprium می نامیدند. بعدها این کلمه به فرم ساده تر cuprum درآمد و در نهایت انگلیسی شده وبه لغت Copper تبدیل شد.

کاربردها

مس فلزی قابل انعطاف و چکش خوار است که کاربردهای زیادی در موارزیر دارد:

·         سیمهایمسی

·         لوله هایمسی

·         دستگیره های درب و سایر وسایل منزل

·         مجسمه سازی. مثلا" مجسمه آزادیشامل 179000 پوند مس می باشد.

·         آهنرباهای الکتریکی.

·         موتورها، بخصوص موتورهای الکترومغناطیسی.

·         موتور بخاروات.

·         کلیدهاوتقویت کنندههای الکتریکی.

·         لامپهای خلاء،لامپهای پرتوی کاتدیومگنترونهایاجاقهای مایکرو ویو.

·         هدایت کننده موجبرای تشعشع مایکروویو.

·         به علت خاصیت هدایت بهتر آن نسبت بهآلومینیوم،کاربرد مس درICها به جای آلومینیوم رو به افزایش است.

·         بعنوان جزئی ازسکه ها.

·         دروسایل آشپزی، از جملهماهی تابه .

·         بیشتر سرویسهای قاشق چنگال ( flatware) قاشقها،چنگالهاوچاقوهادارای مقادیری مس هستند(نقره نیکلی).

·         اگرنقره استرلینگدر ظروف غذاخوری بکار رفتهباشد ،حتما"باید دارای درصد کمی مس باشد.

·         بعنوان بخشی ازلعابسرامیکی و در رنگ آمیزیشیشه .

·         وسایل موسیقی،بخصوصسازهای بادی.

·         بعنوان یکبیواستاتیکدر بیمارستانها وپوشاندن قسمتهایمختلف کشتی برای حفاظت در برابربارناکلهاوماسلها.

·         ترکیباتی مانندمحلول فلینگکه در شیمی کاربرد دارد.

·         سولفات مسکه بعنوان سم و تصفیه کننده آبکاربرد دارد.

تاریخچه

مس برای تعدادی از تمدنهای قدیمی ثبت شده ، شناخته شده بود وتاریخ استفاده از آن حد اقل به 10000 سال پیش می رسد. یک آویزه مسی ، متعلق به سال 8700 قبل از میلاد در شمال عراق کنونی پیدا شد.نشانه هایی مبنی برذوبو خالص کردن مس از اکسیدهای آن مانندمالاکیتوآزوریتتاسال 5000 قبل از میلاد وجود دارد.در عوض اولین نشانه های استفاده ازطلاتقریبا" به 400 سال قبلاز میلاد بر می گردد.

مصنوعات مسی وبرنزیکه از شهرهایسومریو مصنوعاتمصریکه از مس و آلیاژ آن با قلع یافت شدهتقریبا" متعلق به 3000 سال قبل از میلاد هستند.در یکی از اهرام یک سیستم لوله کشیبا مس پیدا شده که مربوط به5000 سال پیش است.مصریان دریافتند افزودن مقدار کمیقلع، قالب گیری مس را آسانتر می کند لذا آلیاژهای برنزی که در مصر کشف می شوند تقریبا" قدمتی همانند مسدارند. استفاده از مس درچینباستان حداقل به 2000 سالقبل از میلاد مربوط بوده و تا 1200 سال قبل از میلاد در این کشوربرنز مرغوب ساختهمی شده است.در نظر داشته باشید چون مس به راحتی برای استفاده و کاربرد مجدد ذوب میشود ، دوران ذکر شده تحت تاثیر جنگها و کشورگشائیها قرار می گیرد.در اروپا مردیخیOetzi ،مردی که به دقت نگهداری می شود و متعلق به3200 سال قبل از میلاد است،تبری با نوک مسی در دست دارد که درجه خلوص فلز آن 7/99% می باشد.مقدار زیادآرسنیکموجود در موهای او نشان دهنده سرو و کار او با پالایش مس می باشد.
استفاده اربرونزدر مرحله ای از تمدن به قدری فراگیربود که آن مرحله راعصر برونزمی نامند.
برنجبراییونانیانشناخته شده بود اما اولین بار بصورت گسترده توسطرومیانبکار رفت.
به خاطر زیبایی درخشانش- بطوریکه در باستان برای ساخت آئینه از آناستفاده می شد -ونیزبه دلیل ارتباط آن با قبرس که مربوط به الهه بود ،در اسطورهشناسی وکیمیاگریفلز مس با الهه هایآفرودیتوونوسپیوند دارد.در کیمیا گری علامتی را کهبرای مس در نظر گرفته بودند ،علامت سیارهزهره(ونوس) نیز بود.

نقش بیولوژیکی

وجود مس برای کلیه گیاهان و حیوانات عالی ضروری می باشد. مسدرآنزیمهایمتنوعی،از جمله مراکز مس cytochrome c oxidase و آنزیم حاوی Cu-Zn بهنام superoxide dismutase وجود دارد و فلز اصلیدر رنگدانه حامل اکسیژن hemocyanin است.RDA برای مس در بزرگسالانسالم 9/0 میلی گرم در روز می باشد.
مس در جریان خون عمدتا" رویپروتئین پلاسماییبنام ceruloplasmin حرکت می کند. اگرچه مس اول درروده جذب می شود، این عنصر همبسته باآلبومینبه سوی کبد منتقل می شود.
یکحالت ارثی کهبیماری ویلسوننامیده می شود موجب باقیماندن مس در بدن و عدم ورود آن بهصفراتوسطکبدشود.این بیماری در صورتعدم درمان می تواند منجر به آسیبهای کبدی ومغزیشود.

ترکیبات

آلیاژهایبسیاری از مس وجود دارد- برنجآلیاژ مس/رویوبرنزآلیاژ مس/ قلعاست.
متداول ترین حالات اکسیداسیون مس شامل حالت مربوط به مس یک طرفیتیcuprous، 1+Cu و حالتcupric،2+Cu می باشد.

کربنات مسبه رنگ سبز است که بوسیله آن ظاهرمنحصر به فرد بامها یا گنبدهای با پوشش مس روی بعضی ساختمانها ساخته می شوند.
اکسیدهای مس ( مانند :اکسید مسایتریموباریم 7δ Yba2Cu3O یا YBCO) پایه های بسیاری ازابر رساناهای غیر معمولرا تشکیل می دهند.
ترکیبات دیگر : سولفید مس

ایزوتوپها

علاوه بر تعداد زیادی رادیوایزوتوپ ، دو ایزوتوپ پایدار Cu-63 و Cu-65 موجود است.تعداد بسیار زیادی از این رادیوایزوتوپها دارای نیمه عمرهایی بهمقیاس دقیقه یا کمتر دارند ، طولانی ترین نیمه عمر متعلق به Cu-64 است که مدت آن 7/12 ساعت ،با دو حالت فرسایشی که منجر به محصولات جداگانه می شود.

هشدارها

با تمامی ترکیبات مس باید طوری رفتار شود گوییسمی هستند ( مگر خلاف آن مشخص باشد). این فلز در حالت پودزی خطر آتش زاییدارد.30 گرم سولفات مس برای انسان کشنده است.مس موجود در آب آشامیدنی با غلظتی بیشاز 1 میلی گرم در لیتر موجب لک شدن لباسها و اقلام در آب می گردد.مقدار بی خطرمس درآب آشامیدنی انسان بر حسب منبع آن متفاوت است اما مرز آن بین 5/1 تا 2 میلی گرم درهر لیترمی باشد.

شناخت محیط رشد:مس

مس نیز به مقدار بسیار کم در تولید کلروفیل، پروتئین،کربوهیدرات ها و همچنین در فعال ساختن برخی از آنزیم ها مورد نیاز است. در صورتکمبود مس برگها کوچک مانده و سرشاخه های جوان را دچار برگ سوختگی می کند. هر چهواکنش خاک اسیدی تر باشد، مس قابل استفاده تر است. برای رفع کمبود مس از سولفات مسبه تنهایی و گاهی مخلوط با آهک (به نام محلول بردو) استفاده می شود که البته بازدهآن در خاکهای ایران بسیار کم است.

منبع : دانشنامه رشد

دانش آموز: فاطمه لطفی