مقدمه

فرآ یند برنامه ریزی دربرگیرنده كلیتی است پیوسته در جریان ، از این رو تلقی رویدادها، اشـیاء یـا افعال به مثابه واقعیتهای ا یست ایی كه در زمان و مكان ثابت اند مردود است. برنامه ریزی شهر ی و قرآ یند آن نیز امری مستمر، همیشگی و پویا است و نمیتوان با آن به صورت مقطعی ، موقـت و ا یـ ستا برخورد نمود . بخشی از برنامه ریزی شهری ، برنامه ریزی حمل و نفل شهر ی است كه به همراه برنامـه ریزی بخش های كاربر ی اراضی ، زیر ساخت ها و سایر بخش ها، بعد كالبدی برنامه ریزی جامع شهر ی را تشكیل می دهد . حمل و نقل در كنار مسكن ، كار و گذران اوقات فراغت ، به عنوان یكی از چهار عملكـرد اساسی شهر قلمداد شده است ، به گونه ا ی كه زندگی شهری امروز را بدون آ ن نمی توان تـصور نمـود . وجود نارسایی در روند برنامه ریزی شهری و حمل و نفل شهر ی ، آثار و عوارض زیانبار گـسترده ا ی را همچون مصرف بالای انرژی، تأخیر در رسیدن به مقصد، آلودگی هوا ، كاهش ایمنـی شـهری و افـزایش خطرهای جانی ، از بین بردن بافتها و پیوندهای سنتی شهر و نظایر اینها، به بار آورده است . مقاله حاضـر كه در پیت بیین نقش مؤثر انجام توأم و هماهنگ برنامه ریزی حمل و نقل شهر ی با برنامه هـا ی شـهری است سعی دارد كه ضمن ارائه راه حل هایی برای رسیدن به حمل و نقل پایدار ، اصول برنامـه ریـزی و سیاستگذاری برای رسیدن به حمل و نقل پایدار را معرفی نماید.

نقش بيانيه رسالت در استفاده اززمان 

زمان و استفاده بهينه از آن موضوعي است كه همواره مي تواند مطرح باشد و موردتوجه بسياري از مردم قرار گيرد. اين موضوع براي مديران بويژه اهميت دارد و آنان اززمره كساني هستند كه بايد وقتشان طلا باشد.

اساسي ترين كار در زندگي اين است كه اساسي ترين ها را به طور اساسي نگاه داريم .اساسي ترين ها، اولويتهاي هستي ساز ما هستند و بر بنيان هاي انگيزشهاي ما تعيين مي شوند. انگيزشهاي ما از درون ويژگيهايمان آشكار مي شوند. به راستي ، آميزه "ويژگيها وانگيزه ها"ي ما قطب نماي زندگي ما هستند. محدوديت زمان بزرگترين چالش در اجراي هدفهاي ماست . استفاده فزون از زمان ، كارآيي را بالا مي برد و كاميابي در رسيدن به هدفهارا سرعت مي بخشد. مديريت زمان ابزار اين كار است كه در سه نسل رشد يافته است :

نسل اول زمان - براساس "يادداشت برداشتن "شكل گرفته است . از قبيل "نوشتن گزارشها"،"شركت كردن در جلسه ها"، "تعمير ماشين " و...افرادي كه اين رويه را به كار مي برند، مديريت زمان را تا حد نوشتن ليست كارهايي كه مي خواهند فراموش نكنند، مي پندارند. اگر آن كارها در آن روز پايان نيافت جزو ليست كارهاي روز بعد قرار مي گيرند.

نسل دوم زمان - در پي "برنامه ريزي وآماده كردن " است . افرادي كه اين رويه را به كارمي برند از "تقويم ها" و "كتابچه هاي قرارگذاري "استفاده مي كنند. پافشاري اين نسل به "كارآيي "،"هدف گذاري و رسيدن به آن "، "برنامه ريزي " و"تعيين كردن فعاليتهاي آينده " است .

نسل سوم زمان - رهيافت آن "برنامه ريزي "،"اولويت دادن " و "كنترل " است . اين نسل بيش ازهرچيز به روشن ساختن اولويتها و ارزشها اهميت مي دهد. بااين شيوه از خود مي پرسيم كه چه چيزي را مي خواهيم ؟ و بعد براي رسيدن به آن برنامه ريزي مي كنيم . اين برنامه ريزي اولويت دهي به فعاليتها را مشخص مي كند.
سخنران كه دكتراي فلسفه دارد در ادامه گفت :

بااستفاده از هريك از اين سه نسل مديريت زمان ،"شكاف كيفي " را در زندگي خود احساس مي كنيم زيرا به اولويتهاي هستي ساز خود كه كيفيت زندگي ما را تعيين مي كنند اهميت شاياني نمي دهيم . اين سه نسل در پي "انجام كار" و"به دست آوردن نتيجه " هستند و بااستفاده از آنها"زمان كيفي " را كه آشكار سازنده هستي ماست به فراموشي مي سپاريم .

قطب نما چه جهتي را نشان مي دهد؟

نسل چهارم زمان از هنگامي شروع شد كه انگيزشها و ويژگيها در برنامه هاي ما تاثيرگذارشد. اين ويژگي در نسل سوم وجود نداشت .بنابراين در نسل چهارم مي توان به مديريت زمان ،عنوان "بهينه سازي زمان " را اطلاق كرد.

بيانيه رسالت 

همه ما در مسير كار و زندگي ممكن است براي رسيدن به هدف ، مسير مارپيچي را طي كنيم . مديريت زمان يا بهينه سازي زمان اين امكان را به ما مي دهد كه در مسير اصلي حركت كرده وبدين ترتيب از اتلاف زمان جلوگيري كنيم .

براي اجراي مديريت زمان "بهينه سازي زمان " بايد به موارد زير توجه كرد:

1 - ابتدا اولويت را بنويسيد. اين اولويتهابه معناي منشور فرد يا سازمان محسوب مي شود.اين اولويتها "بيانيه رسالت " بايد برروي كاغذ وبه صورت تحليلي نوشته شود بايد از حاشيه رفتن و داستان نويسي خودداري كرد. مطالب نبايد زياد تفصيلي باشد "ايراني ها وخاورميانه اي ها معمولا براي نوشتن يك مطلب به حاشيه پردازي و تكرار مكررات مي پردازند واز موضوع اصلي فاصله مي گيرند". براي نوشتن بيانيه رسالت نبايد احساس را دخالت داد. بايد به صورت منطقي ، راههاي بهينه رسيدن به هدف را براي خودمان مشخص كنيم .

2 - بيانيه رسالت را در زمانهاي موردنياز عوض كنيم ، زيرا اولويتها مرتبا عوض مي شوند. بنابراين بيانيه رسالت غيرقابل انعطاف نيست .

3 - در تقابل با نيروهايي كه بااعمال فشار سعي در تغيير مسيرها دارند نبايد تسليم شد. بيانيه رسالت بايد همواره به عنوان شاخص براي حركت ، مدنظر ما باشد. اين به هوش و ذكاوت مابستگي دارد تا در مقابل نيروهاي مزاحم تسليم نشويم و همواره در بهينه كردن مسير حركت خودبكوشيم .

فرآيند مديريت زمان يك فرآيند صرفا فني نيست . براي انجام آن از علوم انساني نيز بايدكمك گرفت . از آنجايي كه در علوم انساني نيز بحث ها غالبا ايده آليستي است و مسائل تكنيكي در آنها مطرح نمي شود بنابراين براي مديريت زمان از هر دو مبحث علوم انساني و علوم فني بايد به صورت توام كمك گرفت و آنها را بايكديگر تلفيق كرد.

مديريت زمان يك فرآيند و يك ذهنيت است كه در زبان انگليسي به آن "پارادايم "مي گويند. پارادايم از كلمه يوناني "پاراديزو"به معني "كنترل زمان " گرفته شده است . براي مديريت زمان بايد الگوي فكري و ذهني عوض شود.

مديريت زمان فراتر از تنظيم زمان براي انجام كارهاي گوناگون است . آنچه مهم است حركت درجهت بيانيه رسالت است . بايد در جهت رسيدن به هدف ، به صورت بهينه اولويت ها را مشخص وعمل كنيم . همه فعاليتها، هم سو با بيانيه رسالت به عنوان يك اصل ، شكل مي گيرد.

اولين كار درست يك مشاور مدير اين است كه از مدير شركتي كه به او مشاوره مي دهد بيانيه رسالت شركت را بخواهد. بايد از مدير شركت پرسيد كه آيا به بيانيه رسالت عمل مي نمايد ياخير؟

در يك شركت بيانيه رسالت را يك نفرنمي نويسد بلكه اين بيانيه ، تقابل افكار چندين نفر كه در شركت ذينفع هستند مي باشد.

بيانيه رسالت انعكاس ارگان زنده اي است كه ما هستيم . بيانيه رسالت "MISSION" براساس تفكر و تصور ما "VISION" انتخاب مي شود واگر درست انتخاب نشود از شاخه به شاخه پريدن جلوگيري خواهد كرد. اگر VISION روشن نباشد نمي توان MISSION را به درستي نوشت .انگيزه ها در بخش VISION قرار دارد.

حيطه هاي كاري 

انسان در زندگي روزمره خود با چهار حيطه كاري مواجه است كه بايد با مديريت درست ،برنامه زماني براي اجراي آنها تنظيم كند. اين چهار حيطه عبارتند از:
1 - حيطه كارهاي مهم كه اضطراري نيستند.معمولا 80 درصد برنامه ريزي زماني براي انجام كارهايمان در اين حيطه قرار دارد. اين برنامه ريزي معمولا براي انجام كارهاي درازمدت و قبل ازوقوع آنها تنظيم مي شود.

2 - حيطه كارهايي كه هم مهم و هم اضطراري است . حدود 15 تا 20 درصد برنامه ريزي زماني ما در اين حيطه قرار دارد. اگر براي اجراي كارهاي مهم از قبل برنامه ريزي نكرده باشيم درزمان اجرا حالت اضطراري پيدا كرده و ناچاريم در زماني كوتاه براي اجراي آن كار، برنامه ريزي زماني كنيم .

3 - حيطه كارهايي كه مهم نيست ولي اضطراري است . براي اين كارها نمي توان برنامه ريزي زماني كرد و به طور ناگهاني براي ما اتفاق مي افتند. اينگونه كارهاي اتفاقي مي تواند تا 15 درصد اززمان ما را به خود اختصاص دهد.

4 - حيطه كارهايي كه نه مهم است و نه اضطراري ، يك تا 2 درصد زمان ما مي تواند براي انجام كارها تلف شود.

بنابراين براساس اين جدول بايد براي كارهايمان برنامه زماني تنظيم كنيم تا از زمان خود استفاده كيفي ببريم و به اصطلاح از "كيفيت زمان " استفاده كنيم . 
"جدول حيطه كارهاي روزمره انسان "

عوامل بيروني (تهديدات و فرصتها)

تهديدات : يك سري عوامل محدود كننده در برنامه ريزي وجود دارد كه در صورت مواجه شدن با آنها اگر فاقد برنامه باشيم اين تهديدات خودماني مي شوند و تبديل به ضعفهاي دروني مي شوند.

فرصتها : در بعضي مواقع يكسري امكانات بالقوه در محيط وجود دارد كه اگر روي آنها يكسري برنامه ريزي انجام شود، آنها به صورت يك مزيت محيطي در مي آيند و بالفعل مي شوند و از آن مي توان در برنامه ريزي استفاده كرد.

مراحل برنامه ريزي شامل :

شناخت وضع موجود ،پيش بيني وضع آينده ،اولويت بندي اهداف ،تعيين مراحل برنامه ،زمان بندي مراحل برنامه ،اجرا ،نظارت

 براي شناخت وضع موجود مي بايست در برنامه ريزي تصوير كاملي از اهداف، منابع موجود و شرايط محيط سازمان و آثاري را كه اين عوامل بر روي هم دارند را داشته باشيم.

در پيش بيني وضع آينده، فاصله بين اهداف و استراتژيكها بايد مشخص شود و ضرورت انجام تغييرات و اقدامات آينده را بتوان پيش بيني كرد.

اگر محيطي كه در آن هستيم دستخوش تغييرات چنداني نشده باشد، پيش بيني برنامه خيلي ساده است ولي اگر محيط دستخوش تغييرات زيادي شده باشد مي بايست پيش بيني برنامه خيلي دقيق و كامل انجام گيرد.

بعضي وقتها اين تغييرات معطوف به هدف بوده و بعضي وقتها تحقق اهداف دچار مشكل مي شود.

استراتژيك مطلوب :

در اين مرحله مي بايست، استراتژيك هاي مختلف را ارزيابي كنيم و بهترين استراتژيك ممكن را انتخاب كنيم و نقاط ضعف و وقت آن را پيدا كنيم.

براي تصميم گيري در برنامه ريزي مي بايست استراتژيكي را انتخاب كنيم كه مفيد و داراي قدرت حل مشكلات باشد و بتوان آن را با امكانات سازمان تطبيق داد.
وقتي استراتژيكي انتخاب مي شد مي بايست آن را اجرا و مورد ارزيابي قرار داد.

(تكنيكهاي برنامه ريزي)

•نمودار پايان نماي گانت :

ساده ترين و قديمي ترين روش برنامه ريزي استفاده از نمودار گانت مي باشد. اين نمودار اثرات تغيير، متغيرهاي مختلف را مورد بررسي قرار مي دهد. نمودار گانت از دو محور افقي و عمودي تشكيل شده است.

•محور افقي :

در اين محور زمان بر حسب ساعت، روز، ماه ، سال نشان داده مي شود.

•محور عمودي :

در اين محور مراحل انجام كار مشخص مي شود.

•نكته : از تلاقي اين دو محور مستطيلهايي تشكيل مي شود كه هر كدام از آنها نشانه انجام يك فعاليت مي باشد.

در برنامه ريزي شبكه اي بايد به نكات زير توجه كرد:

در برنامه ريزي شبكه اي از علايم و نشانه ها استفاده مي شود.

بردار : همه وظايفي كه بايد براي ايجاد يك رويداد انجام گيرد، فعاليت ناميده مي شود. فعاليت ، يك قسمت مشخص شده از پروژه است كه داراي يك نقطه شروع و يك نقطه پايان است.

گره : گره يا مربعي است كه نشان دهنده يك رويداد يا يك حادثه است. اين رويداد در يك لحظه از زمان پس از اتمام يك يا چند فعاليت واقع مي شود، بنابراين اين گره نشان دهنده محل شروع يا پايان يك فعاليت است.

مزاياي استفاده از فن برنامه ريزي شبكه :

طرح ريزي كامل قبل از شروع برنامه ،تسريع در جريان انتقال اطلاعات ،آگاهي بيشتر مديريت از مسايل موجود و مرتبط كردن آنها با مسايل جاري،تعيين زمان مطلوب براي شروع ، پايان در كل عمليات،تعيين نقاط اجتماعي بروز مشكلات،ارايه پيشنهادي لازم براي انتخاب بهترين روش،فراهم كردن، امكان لازم براي ارايه گزارش پيشرفت كار ،بهبود كنترل مديريت.