بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع :

اثرات نماز بر انسان

دبیر گرامی :

تهیه و تنظیم :

زمستان 95

فهرست مطالب

مقدمه :3

تأثیر نماز بر رفتار انسان و زندگی روزمره او3

1.تعظیم به خدا و تحقیر تمام قدرت های دنیوی.. 3

2.ضبط نفس و زدودن گناهان. 4

3.رعایت حقوق. 4

4.خودسازی.. 4

5.وحدت جهت و مکان شناسی.. 4

6.تمرکز حواس و حضور ذهن.. 5

تاثیرات جسمی نماز بر انسان. 5

1- یافته های جدید درباره سجده کردن. 5

2- "اضطراب" بیماری شایع قرن اتم و كهكشان است.6

3- تاثیرات نماز بر جسم انسان. 6

●تأثير نماز بر سلامت کليه ها8

●تأثير نماز بر بيماري فشار خون. 9

منابع :10

مقدمه :

نماز در لغت به معنای پیوند، ارتباط، دعا و درخواست است.از نماز در قرآن با نام های مختلف یاد شده است.از جمله: 1ـ صلاة، آیه 8 سورە انفال 2ـ ایمان، آیه 2 سورە بقره 3ـ تسبیح، آیه 30 سورە روم 4ـ قرآن، آیە 17 سورە بنی اسرائیل 5ـ حسنه، آیه 11 سورە هود 6ـ ذکر، آیه 238 سورە بقره 7ـ کتاب موقوت آیه 103 سورە نساء

خداوند متعال در آیە 103 سورە نساء می فرماید:

﴿انّ الصلاة کانت علی المؤمنین کتاباً موقوتاً﴾ «نماز برای مؤمنان، واجبی همیشگی و تبدیل ناپذیر است.»

در این آیه نماز برای اهل ایمان به عنوان کتاب موقوت معرفی شده است یعنی برنامه ای که باید در وقت خود اجرا شود.نماز یک نوع پرستش مشترک درمیان تمام ادیان است.

نماز موجب نزدیکی انسان به پروردگار خود می شود و با توجه به آیات و روایات بالاترین و عالی ترین حالت قرب انسان به خدا سجده بر خاک است که این کار بارها در نماز تکرار می شود.

تأثیر نماز بر رفتار انسان و زندگی روزمره او

اثرات نماز بر رفتار و زندگی یک نماز گزار واقعی به خوبی قابل مشاهده است. مهمترین آثار نماز بر زندگی انسان شامل:1ـ تعظیم به خدا و تحقیر تمام قدرت های دنیوی 2ـ خود سازی 3ـ ضبط نفس 4ـ زدودن گناهان 5ـ رعایت حقوق 6ـ وحدت جهت 7ـ صلح و مسالمت طلبی 8ـ تمرکز حواس و حضور ذهن 9ـ توسعه و رشد اقتصادی 10ـ وقت شناسی 11ـ جهت گیری در کار 12ـ حساب و کتاب داشتن 13ـ حفظ نظافت و… می شود.که در این مقاله برخی موارد توضیح داده می شود.

1.تعظیم به خدا و تحقیر تمام قدرت های دنیوی

گاهی اوقات انسان وقتی یک صاحب قدرت را مشاهده می کند ممکن است دچار ترس و وحشت زیادی بشود ولی کسی که نماز می خواند و تکبیر (الله اکبر) می گوید، هرگز از بزرگی و عظمت هیچ صاحب قدرتی نمی ترسد.انسان نماز گزار با گفتن الله اکبر به خودش تلقین می کند که خداوند بالاتر و بزرگتر از همه چیز و همه کس است و تمام قدرت های دنیوی در مقابل او حقیر و ناچیز است انسان نمازگزار در برابر خداوند سجده می کند و فقط از دستورات خداوند اطاعت می کند و هیچ صاحب قدرت و هیبتی نمی تواند او را از اطاعت و بندگی خدا باز دارد.همچنین نماز به انسان درس تربیت، آزادگی، استقلال و رشد می دهد.

2.ضبط نفس و زدودن گناهان

در جریان زندگی، انسان باید در برخی از موارد خود را به رعایت نظم در برنامه ها اجبار نماید و الزاماتی در برنامه خود تحمیل کند.عبادت و بندگی و در یاد خدا بودن وجدان مذهبی انسان را پرورش می دهد و تیره گی های ناشی از گناهان را زایل می کند.چون نماز جنبه عملی دارد توان اجرایی آن در دوری از فساد و به یاد آوردن خدا بیشتر از وحی است.باز داشتن از گناه، جزئی از طبیعت نماز است و نماز، انسان را به یاد مبدأ و معاد می اندازد و به این صورت باعث جلوگیری از فحشا و منکر می شود.

3.رعایت حقوق

به منظور قبول واقع شدن نماز انسان باید شرایطی را رعایت کند از جمله لباس نمازگزار، مکان نماز، آب وضو باید مباح باشد، همچنین باید به مواردی مثل رعایت حقوق مردم از قبیل پرداخت زکات، پرهیز از دروغ و غیبت و تهمت و توجه به حقوق دیگران و نیز پرداخت قرض و دین خود به مردم نیز توجه داشته باشد.در اینجا در کنار نماز و عبادت، توجه به حقوق دیگران نیز دارای اهمیت می شود و خداوند می فرماید اگر می خواهی مرا پرستش کنی باید حقوق مردم را نیز محترم بشماری و من نمازی را که در آن به رعایت حقوق انسانها توجهی نشود قبول ندارم.

4.خودسازی

نماز باعث خودسازی انسان می شود.خداوند در آیه 153 سورە بقره در این باره می فرماید:﴿یا ایها الذین آمنوا استعینوا بالصبر والصلاة إنّ الله مع الصابرین﴾ ای اهل ایمان در راه خودسازی خویش از دو چیز کمک بگیرید: 1ـ صبر و تحمل در برابر سختی ها و از جا در نرفتن 2ـ نماز و توجه به خدای یگانه که به او ایمان دارید و محققا خدا با کسانی است که در راه حق استقامت دارند و سختی ها را تحمل می کنند تا به اهداف انسانی خود برسند.نماز به انسان درس آزادگی، استقلال، صبر و استقامت می دهد.

5.وحدت جهت و مکان شناسی

با توجه این که طبق آیات قرآن نماز خواندن به سمت مغرب و مشرق، شمال و جنوب فرقی نمی کند و به هر طرف رو کنیم در همه سو و همه طرف خدا هست. ﴿اینما تولو فثم وجه الله﴾(سوره بقره، آیه 115).ولی در اسلام خداوند به خاطر مصلحت تربیتی نماز می فرماید که همه مردم به یک طرف نماز بخوانند تا انسانها یاد بگیرند که در تمام افعال و کارهای خود وحدت و هماهنگی داشته باشند.بنابراین آنان باید قبل از نماز قبله را بشناسند.

6.تمرکز حواس و حضور ذهن

در اسلام دستور داده شده از هر کاری که موجب حواس پرتی و عدم تمرکز حواس در نماز می شود، پرهیز شود.مثلا ایستادن در مقابل درب باز، مقابل آیینه، در برابر هرگونه تصویر و تابلو و نماز خواندن در جای باز و خیابان و جایی که باعث مزاحمت شود.

امام علی(ع) نیز در این مورد می فرمایند:

«هیچ کس از شما با حالت کسالت و خواب آلودگی به نماز نایستد و در حال نماز به افکار خود مشغول نشود چرا که نمازگزار در برابر پروردگار بزرگ است و جز این نیست که خدا به بنده به اندازه ای سود می دهد که به او رو کرده باشد.»

نماز روزانه پنج نوبت فکر را در تمرکز حواس قرار می دهد و پرورش تمرکز ذهن را آسان می کند.تأثیر نماز در این مورد این است که بهتر است در محیط کار شرایط تمرکز حواس کارکنان فراهم آید.زیرا حواس پرتی کارگر و کارمند نه تنها سبب اتلاف وقت بلکه سبب ایجاد نقص در محصول کار نیز می شود.

تاثیرات جسمی نماز بر انسان

1- یافته های جدید درباره سجده کردن

هر اندازه که محور طولی انسان کاهش یابد، میزان در معرض اشعه‌های الکترومغناطیسی قرار گرفتن او نیز کم می‌شود.

در زمان سجده کردن هم محور طولی انسان و هم به دنبال آن میزان تاثیرگذاری الکتریسیته‌ها کم می‌شود و سپس عمل تخلیه از طریق تماس پیشانی با زمین صورت می‌گیرد، البته در زمان سجده به دلیل آنکه دیگر نقاط بدن هم با زمین ارتباط می‌یابند، عمل تخلیه آسان تر انجام می‌شود و انسان از بیماری‌های روحی، جسمی و حتی سرطان در امان می‌ماند.

شیوه درست تخلیه الکتریسیته‌ی بدن به همان شیوه‌ای است که انسان در زمان نماز گزاردن دارد و به سوی مکه نماز می‌خواند، چرا که این حالت بهترین حالت است و شخص احساس آرامش و راحتیبیشتری خواهد داشت. الا بذكر الله تطمئن القلوب (سوره رعد/آیه 28)

2- "اضطراب" بیماری شایع قرن اتم و كهكشان است.

 پیشرفت سریع و پیچیده تمدن و در عین حال بی توجهی به ارزش های مذهبی و خانوادگی هر روز بیش از پیش برای افراد و اجتماع اضطراب های جدید به وجود می آورد. از نظر روان پزشكان، اضطراب با یك احساس منتشر و مبهم دلواپسی كه اغلب ناخوشایند و بدون دلیل استمشخص می شود كه معمولا با یك یا چند مشكل جسمی همراه می گردد. از جمله شخص ممكن است علامت های جسمی چون احساس تپش قلب، تنگی نفس و درد قفسه سینه، خالی شدن سردل، تعریق، سردرد، تكرر ادرار، اسهال، گزگز دست و پاها، لرزش و… را نیز به همراه داشته باشد.

اضطراب، گاهی به شكل طبیعی در اشخاص سالم بروز می كند و گاهی به صورت بیمارگونه و دائمی در می آید كه نیاز به درمان و مراقبت پزشكی دارد. با اینكه دلایل علمی گوناگونی از دیدگاه های مختلف به عنوان دلایل بروز اضطراب و تشدید آن ارائه شده است اما همچنان دور شدن از ایمان مذهبی، به عنوان یك عامل مهم در بروز اضطراب نقش غیرقابل انكاری داردو به این ترتیب نقش پیشگیری كننده و حتی درمانگر مذهب درمورد اضطراب قابل بررسی است. آرامش حاكم بر روح و روان و در نتیجه آن سلامت جسم اشخاص مذهبی، در مقایسه با آشفتگی روانی و جسمی و اضطراب لامذهب ها از دیر باز مورد توجه پزشكان بوده است.

به این ترتیب در بعد پیشگیری از اضطراب و برای آرامشدائمی جسم و روان، "نماز" نقش خارق العاده ای را ایفا می كنددر مورد اضطراب، بد نیست به این نكته اشاره كنیم كه شخص نمازگزار با ایمان به قدرت لایتناهی پروردگاری كهدر مقابلش كرنش می كند، خود را در مقابل هر عاملیكه قصد به خطر انداختن و ترساندن (و در نتیجه مضطرب ساختن) او را داشته باشد ایمن می یابد و ضمن تكرار باور اعتقادی خود طی نمازهای پنجگانه یومیه این ایمنی همه جانبه را، به روان خود تلقین می كند و سرانجام آرامش عمیق را در وجود خود ملكه می سازد.در راستای این موضوع تحقیقات علمی در برخی كشورهای مسلمان نشان می دهد كه بیماران مضطربی كه در كنار درمان های رایج ضد اضطراب، به خواندن نماز و قرآن و حتی احادیث نبوی مشغول شده اند، از بهبودی بالاتری نسبت به سایرین برخوردار بوده اند.

 3- تاثیرات نماز بر جسم انسان

برخی از کارشناسان معتقدند نماز خواندن تنها غذای روح انسان نیست , بلکه جسم انسانها را نیز تقویت می کند و آنها را در مبارزه با مشکلات روزمره یاری می دهد . وقتی چشمها در حالت نماز ثابت می ماند جریان فکر هم خود به خود آرام شده و در نتیجه تمرکز فکر افزایش می یابد. ثابت ماندن چشم باعث بهبود ضعف و نواقصی مانند نزدیک بینی می شود و به لحاظ روانی این حالت باعث افزایش مقاومت عصبی فرد شده و بی خوابی و افکار ناآرام را از انسان دور می کند.

ایستادن در حالت نماز باعث تقویت حالت تعادلی بدن شده و قسمت مرکزی مخچه که محل کنترل اعمال و حرکات ارادی است را تقویت می کند و این عمل باعث می شود فرد با صرف کمترین نیرو و انرژی به انجام صحیح حرکات بعدی بپردازد.

نماز قسمت فوقانی بدن را پرورش داده و ستون مهره ها را تقویت کرده و آن را در حالت مستقیم نگاه می دارد. تقویت احشاء و ماهیچه های شکم , حفظ سلامت دستگاه گوارش و رفع یبوست مزمن سوء هاضمه و بی اشتهایی از دیگر خواص نماز خواندن و رکوع در نماز است. کارشناسان می گویند در حالت رکوع ماهیچه های اطراف ستون مهره ها منبسط می شود که در متعادل و آرام کردن سمپاتیک موثر است. مدت زمان خواندن ذکر رکوع نیزباعث تقویت عضلات صورت و گردن ساق پا و رانها می شودو به این ترتیب به جریان خون در قسمتهای مختلف بدن سرعت می بخشد.

تنظیم متابولیسم بدن فراهم نمودن زمینه از بین رفتن اکثر بیماری ها از بدن , کمک به افزایش حالت استواری و استحکام مغز و بهبود ناراحتی های تناسلی و نارسایی های تخمدان از دیگر خواص رکوع در نماز است. سجده نیز ستون مهره های بدن را تقویت کرده و دردهای سیاتیک را آرام می کند. سجده علاوه بر از بین بردن یبوست و سوء هاضمه ,پرده دیافراگم را تقویت کرده و به دفع مواد زاید بدن به دلیل فشرده شدن منطقه شکمی کمک می کند.

سجده همچنین باعث افزایش جریان خون در سر شده که این امر با تغذیه این غدد باعث حفظ شادابی , زیبایی و طراوت پوست می شود. حالات سجده به واسطه بازشدن مهره ها از یکدیگر باعث کشیده شدن اعصابی کهقسمتهای مختلف بدن را به مغز وصل می کند,شده و این اعصاب را در یک حالت تعادلی قرار می دهد که این امر برای سلامت انسان بسیار حائز اهمیت است سجده باعث آسودگی و آرامش در فرد شده و عصبانیت را تسکین می دهد.

استحکام بخشیدن و تقویت عضلاتپاها و ران ها , کمک به نفخ معده و روده , بهبود فتق , از خواص نشستن بعد نماز است. روشن است که نماز فلسفه خاص خود را دارد که معراج مومن و مایه ی قرب به حق است و آن را باید فقط برای خداوند تعالی خواند و نه به انگزه فواید و آثاری از این دست, ولی آگاهی ازاین دست نظرات علمی نیز می تواند برای برخی مفید باشد. عوامل عفوني مختلف اعم از باکتري ها، ويروس ها و انگل ها، مي توانند باعث درگيري دستگاه گوارش انسان و مشکلات متعدد ناشي از آن شوند. اين مشکلات مي توانند از يک خارش ساده شبانه بر اثر ابتلا به نوعي انگل، تا اسهال هاي وحشتناک تظاهر کنند. اما يکي از برجسته ترين مواردي که در آن شعار معروف علم طب: " پيشگيري هميشه مؤثرتر از درمان است " صدق مي کند، همين مورد عفونت هاي گوارشي است.

دانش پزشکي، امروزه عامل انتقال بسياري از عوامل عفوني را اصطلاحاً Fecal Oral (مدفوعي ـ دهاني) شناسايي کرده است که يک گروه عمده از اين عوامل عفوني داراي اين ويژگي هستند که پس از اجابت مزاج بر روي دست باقي مي مانند و بعداً در موقع غذا خوردن و از طريق دهان وارد بدن مي شوند و ايجاد بيماري مي نمايند . از اين جهت امروزه در همه ممالک پيشرفته اولين اصل بهداشتي که براي مقابله با عفونت هاي گوارشي به همگان (به خصوص کودکان) آموزش داده مي شود، شستشوي دست ها قبل از غذا خوردن و پس از اجابت مزاج است و به اين ترتيب تأثير نظافت دست ها در پيشگيري از گروه زيادي از بيمار هاي عفوني، باور نکردني است. فرمان وضو که در آيه شريفه ۶از سوره مبارکه مائده در قرآن مجيد-، صادر شده است، به سادگي و صراحت امر به شستشوي دستان (تا آرنج) مي کند و ۱۴قرن پيش با بيان دستوري پيرامون نماز ، پيام آور نکته اي مي شود که علم بشري در آستانه قرن ۲۱به اهميت بيش از پيش آن، دست يافته است.

مقارنت اوقات نماز با سه وعده معمول غذايي (صبحانه و نهار و شام) يا حتي وعده هاي غذا هنگام روزه داري (سحر و افطار) سبب مي شود که شخص نماز گزار، موقع انجام وضو (که معمولا متعاقب اجابت مزاج نيز هست) خود به خود به شستشوي دست ها بپردازد و هر گونه عامل بيماري زاي عفوني را از دست هاي خويش بزدايد و در نتيجه موقع صرف غذا، هيچ عامل عفوني ناشي از دست هاي آلوده موفق به ايجاد بيماري در بدن او نشود.

●تأثير نماز بر سلامت کليه ها

سلامت دستگاه ادراري انسان، به خصوص کليه ها، تأثير بي ن هاي ت مهمي در ادامه حيات انسان دارند و بيماري کليوي از دردناک ترين و پر مخاطره ترين، گرفتاري هاي جسمي است.

در اين ميان عفونت دستگاه ادراري که يکي از شايع ترين علل مراجعه بيماران به مطب پزشکان مي باشد، علاوه بر آن که خود بخود و به تن هاي ي بيماري آزار دهنده اي است، گاهي سبب بروز بيماري هاي ديگر نيز در بدن انسان مي شود. به عنوان مثال برخي عفونت هاي دستگاه ادراري مي توانند، گاهي باعث نارسا شدن و از کارافتادگي کليه شوند يا عفونت کليوي در خون و در نتيجه در تمام بدن پخش شود يا برخي عفونت ها ممکن است به ايجاد سنگ کليه در بيماران منتهي شوند، که همه اينها نشانه اهميت موضوع است.

ادرار پس از آنکه توسط دو کليه انسان توليد شد، توسط دو لوله موسوم به " حالب" که کليه ها را به مثانه وصل مي کنند، به مثانه تخليه مي شود تا بدان وسيله از بدن دفع گردد. حال چنانچه مثانه به موقع از ادرار خالي نشود، ادرار از مثانه به حالب ها و حتي کليه باز مي گردد و همين "برگشت ادرار از مثانه به حالب ها، سبب ايجاد استعداد در فرد براي ابتلا به عفونت کليه مي شود" و به اين ترتيب کساني که در شبانه روز، بنا به هر علتي به ندرت ادرار مي کنند به طور جدي در معرض خطر هستند. اما در رسايل فقهي توضيح المسائل، يکي از مبطلات وضو و نماز ، خروج بول و غائط و نفخ کليه (گاهي کليه ها را دردي مي گيرد شبيه به درد کليه اما شن يا سنگي در کليه ها يا مجاري ادراري وجود ندارد. اطباء سنتي معتقدند گاهي مقداري از گازها و حباب هاي هواي داخل خون از راه مويرگ ها به کليه منتقل شده و تجمع تعدادي از آنها در کليه ها حالتي را به نام نفخ کليه به وجود مي آورد)، از بدن انسان درج شده است و اين موضوع سبب مي شود که شخص نماز گزار و احياناً "دائم الوضو"، براي پرهيز از ابطال عبادتش به طور معمول و بر حسب عادت ، قبل از وضو ، به تخليه ادرار بپردازد.(تعبيه توالت در مجاورت وضو خانه مساجد در واقع به منظور پاسخ به اين عادت پسنديده و سلامت ي بخش صورت مي گيرد)

به اين ترتيب حداقل سه بار، دفع ادرار از بدن، در زمان هاي ي به فواصل مناسب نسبت به يکديگر و در حدي که براي يک انسان طبيعي لازم است، فرد را در مقابل ابتلا به عفونت هاي کليه و دستگاه ادراري مصون مي سازد و مي تواند به عنوان نکته اي مهم پيرامون نماز مورد توجه قرار گيرد.

●تأثير نماز بر بيماري فشار خون

افزايش فشار خون يکي از شايع ترين دلايل مراجعه به پزشک در سرتاسر دنياست. به علت عوارض خطرناک و متعددي که اين بيماري براي بسياري از اعضاي بدن از جمله قلب، مغز، کليه و چشم و .. دارد، سعي و اهتمام فراواني در دانش پزشکي براي پيشگيري و کنترل اين بيماري وجود دارد.

در تمامي منابع معتبر علمي، براي پيشگيري از ابتلا به افزايش فشار خون و همچنين کنترل تعداد زيادي از بيماران که افزايش فشار خون ي در حد خفيف يا متوسط دارند، رعايت برخي اصول و استفاده از درمان هاي غير دارويي توصيه مي شود. درمان هاي غير دارويي ضمن آن که هزينه چنداني را بر بيمار تحميل نمي کنند، در پايين آوردن فشار خون و ممانعت از بروز و پيشرفت آن مؤثرند.

چهار درمان اوليه و بسيار مهم غير دارويي که در منابع جديد علمي براي کنترل فشار خون مورد توجه قرار مي گيرند ، عبارتند از:

۱)کاهش اضطراب و استرس

۲)کاهش يا عدم مصرف الکل

۳)کم کردن وزن

۴)انجام ورزش هاي سبک به طور منظم در شبانه روز

اما با توجه به نقش بسيار مهمي که نماز هاي واجب يوميه، در ايمن کردن انسان در مقابل استرس ها و مشکلات گوناگون زندگي ايفا مي کنند( از جمله تأثير نماز بر اضطراب که در قسمت هاي بعدي مورد توجه قرار خواهد گرفت ) و نيز با توجه به الزامي که نماز به شخص نماز گزار مبني بر عدم مصرف مشروبات الکلي مي دهد، مي توان اين امر را قدم مؤثري در پيشگيري و کنترل فشار خون تلقي کرد. از طرفي نماز با حرکات موزون و قيام و قعود و رکوع و سجود منظمي توأم است که قابل مقايسه با يک نرمش سبک روزانه مشابه آنچه که در درمان هاي غير دارويي فشار خون توصيه مي شود، مي باشد. همچنين اگر به ياد آوريم که مسلمان نماز گزار، رو به قبله مکتبي نماز مي خواند که خداي آن مکتب از پُرخوري و شکم پارگي بيزار است و مثلاً "عالمان فربه و چاق را دشمن مي انگارد " متوجه خواهيم شد که هر چهار درمان غير دارويي مذکور، براي کنترل و پيشگيري افزايش فشار خون ، در وراي احکام نوراني نماز نهفته است. 

منابع :

www.sid.ir

www.asemankafinet.ir

موضوع :

راه هاي مقابله با تهديد امنيت اجتماعي از دیدگاه قرآن

درس  :

آمادگی دفاعی

دبیر گرامی :

تهیه و تنظیم :

فهرست مطالب

چکیده4

نکات کلید :4

مقدمه. 5

ضرورت جهاد از نگاه علي(ع)5

راهكارهاي مقابله با تهديدات.. 6

اصول اساسي وحدت.. 7

نتیجه گیری.. 8

منابع :8

راه هاي مقابله با تهديد امنيت اجتماعي از دیدگاه قرآن

چکیده

بي گمان امنيت از مهم ترين دغدغه بشر است. از اين رو در همه بخش هاي زندگي، امنيت را به شكلي تعريف و از آن دفاع مي كند تا جايي كه آن را مولفه اي از دو مولفه اصلي خوشبختي مي شناسد و براي دست يابي به آن به عنوان هدف اصلي، برنامه ريزي هاي دقيقي انجام مي دهد.

امنيت جان و امنيت غذايي و امنيت شخصي تا امنيت جمعي را مي توان به عنوان مهم ترين انگيزه بشر و هدف از حركت ها و كنش ها برشمرد. اين گونه است كه بهشت كامل انساني جايي است كه انسان در آن از همه نوع امنيت و آرامش برخوردار باشد. اگر دغدغه آرامش روحي و رواني براي هر فردي، دغدغه و هدف اصلي است، آرامش و امنيت جمعي نمي تواند از اين دايره بيرون باشد و لذا امنيت و آرامش به شكل لايه هاي در هم تنيده خودنمايي مي كند. بنابراين تلاش انسان دست يابي به همه انواع و اقسام آرامش و امنيت و حفظ و نگهداشت آن است.

امنيت اجتماعي و امنيت ملي نيز شاخه اي از شاخه هاي اين درخت عظيم است كه به نظر مي رسد به عللي يكي از شاخه هاي مهم واساسي آن مي باشد. از اين رو هر كسي كه بخواهد امنيت و آرامش شخصي و فردي خويش را تامين كند به امنيت اجتماعي و ملي نيز توجه و اهتمام ويژه اي پيدا مي كند، زيرا بي تامين امنيت اجتماعي و ملي شايد حداقل در جوامع امروزي سخن گفتن از امنيت و آرامش شخصي لغو و بيهوده باشد.

برپايه اين نظريه و رويكرد به امنيت ملي و اجتماعي است كه هر كسي حتي براي تامين امنيت و آرامش شخصي، به امنيت اجتماعي و ملي توجه پيدا مي كند و در مقابل تهديدات مي ايستد تا امنيت جامعه و كشور به هر شكلي حفظ شود و در سايه سار آن از امنيت شخصي بهره مند شود.

در این مقاله به بررسی راهكارهاي قرآني مقابله و برخورد با انواع تهديدات نسبت به امنيت ملي و جمعي می پردازیم .

نکات کلید :

امنیت – تهدید – فرامین قرآن

مقدمه

شايد در دوران بسيار قديم كه تاريخ از آن چيزي حكايت و گزارش نمي كند، اشخاص، امنيت و آرامش را در امنيت و آرامش شخصي تعريف مي كردند، ولي ديگر در جهان معاصر نمي توان از امنيت شخصي سخن گفت و از امنيت اجتماعي، امنيت جمعي، امنيت جامعه و يا امنيت ملي سخني به ميان نياورد؛ زيرا امنيت و آرامش شخصي چنان با امنيت ملي در هم تنيده شده كه اگر اين دومين تامين نشود سخن گفتن از امنيت شخصي و آرامش حتي روحي و رواني فردي، امري گزاف و لغو خواهد بود.

كساني كه در كشوري چون عراق و افغانستان زندگي مي كنند، ازهيچ آرامشي برخوردار نيستند؛ زيرا هر آن در انتظار وقوع رخدادي چون تجاوز به حريم خصوصي، غارت اموال و هتك حرمت، عرض و آبرو و از دست دادن جان به شكلي از اشكال چون حملات انتحاري هستند.

در چنين فضايي امكان سرمايه گذاري بلندمدت براي افراد و يا شركت ها نيست. از اين رو تنها در انديشه گذران زندگي و عبور از فاجعه امروز مي باشند. آنان تنها براي حفظ جان و كمي سرمايه و توشه براي فردا زندگي مي كنند و هيچ گونه سرمايه گذاري فكري و مالي و بدني حتي براي ميان مدت انجام نمي دهند، چه رسد به آن كه براي آينده اي طولاني و بلندمدت برنامه ريزي كنند.

حضور مهاجمان بيگانه و عناصر تخريب گري كه همه بنياد جامعه و ملت را هدف قرار داده و بي توجه به كرامت و شرافت انساني تنها در انديشه قتل و غارت و تجاوز به نواميس مي باشند، نمي تواند مجالي براي فكر و برنامه و آينده و سرمايه به جا گذارد. وضعيت زيست در جوامع بي دولتي چون سومالي يا دولت هاي نيم بندي چون عراق و افغانستان، بسيار فاجعه بار است به گونه اي كه نمي توان حتي آن را با جنگل و جانوران آن مقايسه كرد، زيرا در جنگل، جانوراني زيست مي كنند كه دست كم قوانين تكويني طبيعت را رعايت مي كنند و حدود و ثغوري براي رفتارهاي خويش دارند. و لذا در هنگام سيري متعرض كسي نمي شوند. اما انسانهايي كه از مقام انسانيت سقوط كرده و در مقام «بل هم اضل» نشسته اند از جانوران جنگل نيز خطرناك تر و بي باك تر هستند. درنده خويي انسان به سبب همان وجود كمالات خاص و ويژه انسان به وي اين امكان را مي دهد كه بسيار زشت تر و پست تر عمل كند. از اين رو قتل و كشتار انسان هاي بي گناه به شكل ميليوني و بمب هاي خوشه اي، اتمي و حملات كوركورانه و بي هدف، نه تنها داستان روزانه مردم است كه بدان عادت كرده اند بلكه بازيچه كودكان است تا در بازي هاي رايانه آن را تمرين كنند و در يك فرآيند عادي سازي بدان عادت نمايند.

در چنين فضا و موقعيتي سخن گفتن از امنيت رواني، يا امنيت شخصي، سخن گفتن از افسانه هاست. بنابراين اگر كسي در انديشه امنيت شخصي و رواني و روحي براي خود است مي بايست نخست به امنيت جمعي و اجتماعي و ملي توجه و در تأمين آن اقدام كند.

ضرورت جهاد از نگاه علي(ع)

اميرمؤمنان علي(ع) در نامه هاي بسيار و متعددي كه براي مردم فرستاده و در سخنراني هاي زياد خود به ايشان گوشزد مي كند كه اگر بخواهند امنيت شخصي خود را تأمين كنند نمي توانند با بي توجهي به مسئله جهاد و تأمين امنيت جمعي، آن را تأمين نمايند. ايشان در نامه سرگشاده كه در آن عموم مردم را مخاطب خويش مي سازد مي فرمايد براي تأمين امنيت شخصي و عدم تجاوز به عرض و مال و ناموس خويش مي بايست از خانه و شهرها بيرون رفت و به مقابله با دشمن در بيرون مرزها برخاست؛ زيرا هر قومي كه دست از اسلحه بشويد و جامه رزم بر كناري نهد و در خانه خويش سكونت يابد مورد تجاوز قرار مي گيرد و هستي اش بر باد مي رود. ايشان حتي تبيين مي كند كه براي تأمين امنيت خانه و شخص مي بايد به امنيت عمومي و جمعي انديشيد، زيرا دشمن اجازه نمي دهد كه شخصي ولو بي گناه از امنيت برخوردار باشد. به اين معنا كه اگر شخص بخواهد با كنار كشيدن خود از مسايل و موضوعات اجتماعي جامعه، خود را در دژ امنيت و آرامش قرار دهد، خيالي باطل كرده است؛ زيرا دشمن در هنگام حمله، به جداسازي نمي پردازد و با حملات كوركورانه و يورش هاي بي امان همگان را به تيغ مي كشد و جان و مال را مي برد.

آن حضرت(ع) در نامه اي مي نويسد: گزارش ها نشان مي دهد كه دشمنان وارد خانه زنان مسلمان و زنان اهل كتاب و هم پيمان وارد شده و خلخال از پا و گوشواره از گوش كنده و بي هيچ مزاحمتي رفته اند حضرت در همان نامه در جايي ديگر مي نويسد: ملتي در خانه هايشان مورد هجوم دشمن قرار نگرفتند مگر آن كه خوار و ذيل شدند.

به نظر امام(ع) اگر ملتي براي مقابله با هجوم و يورش هاي دشمنان، خود يورش پيشگيرانه نداشته باشد، دشمنان خود را از مرزها مي گذرانند و به داخل شهرها و خانه هاي شما مي آيند و با غارت و تجاوز و تعدي، شما را خوار و ذليل مي كنند و كشور را اشغال كرده و مالك جان و مال و عرض شما مي شوند.

در حقيقت امام(ع) به اين مهم توجه مي دهد كه امنيت و آرامش شخصي در خانه و كاشانه زماني تأمين مي شود كه امنيت ملي و جمعي تأمين شده باشد. بنابراين هيچ كسي نمي تواند خود را از تعرضات مصون بداند، چه اين شخص طرفدار اين گروه باشد يا آن گروه، چه از اهل ايمان و اسلام باشد يا اهل پيمان و اهل كتاب، همه در هنگام يورش هاي دشمن به شهرها و درون كشور از امنيت بي بهره خواهند بود و آثار و تبعات آن گريبانگير همه خواهد شد.

راهكارهاي مقابله با تهديدات

بي گمان علت اصلي گستاخي دشمنان را مي بايست در تفرقه و اختلاف امت و ملت دانست و تا زماني كه مردم از اتحاد و وحدت برخوردار و بهره مند هستند دشمن نمي تواند در ملتي نفوذ كند و از راه حملات و يورش هاي بيروني آسيب جدي بر ايشان وارد سازد.

خداوند در آياتي چند تبيين مي كند كه اختلاف هاي كوچك و بزرگي كه در امت پديد مي آيد موجب مي شود تا دشمن از رخنه پديد آمده استفاده كند و با بزرگ نمايي و يا بزرگ كردن رخنه براي خود راهي فراهم آورد و به اهداف خود دست يابد.

اين سنت و قانون الهي است كه هر ملتي كه در دام اختلاف افتاد، از درون و بيرون تحت فشار قرار گرفته و از ميان رفته و جز نام و نشاني از آن ها باقي نمانده است. در برخي از آيات از برباد رفتن سخن مي گويد و مي فرمايد كه اختلافات موجب مي شود تا «يذهب ريحكم». اين بدترين تعبير درباره از ميان رفتن و نيست شدن است كه در فرهنگ قرآن و ادبيات عربي گفته شده است.

بنابراين مهم ترين عامل نه تنها در مقابله با تهديدات بلكه عامل بازدارنده از حملات، حفظ وحدت اجتماعي و انسجام ملي است. از اين رو دشمن مي كوشد پيش از هر حمله فيزيكي نخست اين سد استوار را بشكند و با ايجاد اختلافات و تفرقه در صفوف ملت و امت آنان را به خود سرگرم سازد.

از ديگر راهكارهاي قرآني براي مقابله با تهديدات، آمادگي كامل نظامي و روحي و معنوي از سوي ملت است، لذا فرمان مي دهد تا از نظر منابع انساني و مالي و تداركاتي خود را تجهيز كنيد به اندازه اي كه در دل دشمن ترس و وحشت بيفتد: واعدوا لهم ما استطعتم من قوه... ترهبون به عدوالله و عدوكم.

شايد بسياري از تجهيزات هرگز به كار گرفته نشود ولي هر عامل ارعابي كه بتواند ترس و رعب در دل دشمن افكند مي بايست از عامل انساني و غيرانساني فراهم آيد تا در نقش عامل پيشگيرانه عمل كند. به سخن ديگر، آمادگي كامل و درحد نهايي مي بايست همواره به گونه اي باشد كه دشمن از هر نظر در وضعيت پايين تر و پست تر باشد تا وسوسه حمله را به دل راه ندهد و همواره از شما در ترس و وحشت به سر برد.

در حقيقت سياست هاي تهاجمي دولت اسلامي و ملت و امت اسلام مي بايست به عنوان يك راهبرد اساسي در برنامه ها وجود داشته باشد. دشمن نبايد فرصت اين را بيابد كه ترس و وحشت از وي دور شود و احساس امنيت كند. بنابراين ايجاد ناامني روحي و رواني در دشمن بايد به عنوان سياست اصلي مورد توجه امت و دولت اسلامي باشد تا دشمن به خود اجازه ندهد در انديشه تجاوز باشد چه رسد كه آن را عملي سازد و يا حتي به درون شهرها و خانه هاي مسلمانان وارد شود؛ زيرا چنان كه ديديم و امير مومنان علي(ع) نيز گوشزد كرده هرگاه دشمن به شهرها و خانه هاي شما به هر شكلي وارد شده باشد، امنيت و آرامش و آسايش را از شما سلب مي كند.

اصول اساسي وحدت

در جهان معاصر، دشمن خود را از نظر تجهيزات و نفرات در آمادگي بالاتري قرار داده است و بلكه با ابزارهاي پيشرفته مخابراتي حتي در خانه هاي مسلمانان آشيانه كرده و حضور بيست و چهار ساعته دارد. رسانه هاي آنان تفرقه و اختلاف را دامن مي زنند و وحشت و هراس در دل مسلمانان مي افكنند تا مالكيت و تسلط آنان را بپذيرند.

براي تامين اتحاد و وحدت مي بايست نخست به اصول اساسي وحدت امت يعني توحيد و يكتاپرستي بازگشت و در سايه رهبري و امامت امام گام برداشت. از اين رو خداوند بازگشت به اصول اساسي دين و پيروي و اطاعت از آن و هم چنين رهبري را به عنوان مهم ترين عامل وحدت مورد تاكيد و توجه قرار مي دهد و در آياتي بسيار بر اطاعت و پيروي از خدا و رسول پافشاري مي كند.

البته مومنان براي اين كه وحدت را در ميان خويش تقويت كنند مي بايست رفتارهاي ملايم و ملاطفت آميز را درپيش گيرند و نسبت به يكديگر سخت گيري نكنند، زيرا نرمي و ملاطفت بين مردم موجب مي شود تا انسجام و وحدت تقويت شود و كينه ها و كدورت ها از ميان برود.

از آن جايي كه دشمن در درون دل ها لانه مي كند و با وسوسه هاي خويش مردم را مي هراساند و دل هايشان را خالي مي كند، لازم است تا با اين پديده با استفاده از ذكرالله و يادكرد دايم او مبارزه شود. در جهان امروز دشمن با استفاده از ابزار رسانه به طور شبانه روز در درون خانه ها ترس و واهمه را تلقين مي كند. بنابراين تنها با ذكرالله و نام اوست كه آدمي مي تواند طمأنينه به دست آورد و قدرت مقاومت و دفاع را بيابد.

در آيات 32 و 33 سوره يوسف، خداوند از ذكرالله به عنوان يكي از مهم ترين علل و عوامل مقابله با هرگونه تهديدي ياد مي كند و به مردم گوشزد مي كند كه چگونه مي توان با دشمن كه از راه وسوسه دروني وارد مي شود مقابله كرد و تهديدات او را از ميان برداشت.

در شرايط سخت و دشوار كه اميد هر كسي بريده مي شود لازم است كه انسان ياد خدا را بر زبان و دل داشته باشد و با توكل به خدا به مقابله با دشمن برخيزد.

(آل عمران آيه 172)

بي گمان هر كسي بر اين باور باشد كه اگر كشته شوم و يا پيروز در هر دو حالت پيروز ميدان است نمي توان چنين كسي را هرگز شكست داد. انسان مسلمان و مومن به سبب باور به وظيفه و تكليف مي داند كه اگر به وظيفه خويش به عنوان تقرب الي الله عمل كند، در هر دو حالت پيروزي و شكست، اوست كه پيروز مي باشد، زيرا به وظيفه و تكليف خود عمل كرده و در صورت پيروزي، از نعمت هاي بزرگ و كمال بخش دنيا چون آرامش و آسايش بهره مند مي شود و اگر شهيد شود نيز در بهشت رضوان الهي جاي مي گيرد و از آسايش و آرامش ابدي برخوردار مي شود. بر اين اساس هرگز ترسي به نام شكست او را نمي آزارد و نمي هراساند. اين درحالي است كه دشمن تنها به پيروزي در دنيا مي انديشد و اگر احتمال شكست دهد هرگز به جنگ نمي آيد، زيرا كشته شدن را عين نابودي و هلاكت مي داند و به جهان آخرت و پاداش باور و اعتقادي ندارد.

بنابراين براي مقابله با تهديدات دشمن مي بايست روحيه و باور مردم را افزايش داد و به آنان فهماند كه آن چه وظيفه بشر است انجام تكليف و مسئوليت است و اين كه انسان مأمور به وظيفه مي باشد نه مأمور به نتيجه. بنابراين چه كشته شود و چه پيروز گردد او قطعا پيروز واقعي است.

گاه لازم است كه انسان نسبت به تهديدات دشمن بي اعتنايي كند و آن را در دايره جنگ رواني قرار دهد؛ زيرا دشمن تنها به خالي كردن دل ملت توجه دارد و با ابزارهاي رواني مي كوشد تا دل ها را بهراسند. در اين جا است كه مومنان مي بايست تنها از خداوند هراسناك باشند و از غير او ترسي به خود راه ندهند و تهديدات دشمن را به عنوان جنگ رواني ارزيابي كرده و به آن بي توجهي كنند؛ زيرا توجه كردن به اين گونه تهديدات ممكن است دشمن را به اين فكر بيندازد كه در كار خويش مي تواند موفقيت كسب كند. اما هرگاه تهديدات وي با بي اعتنايي مواجه شود دشمن در مي يابد كه اصولا ملت در يك فضا و موقعيت برتري قرار دارد كه براي تهديدات وي پشيزي ارزش قايل نيست. اين روش را پيامبراني چون ابراهيم(ع) در برابر دشمنان خويش به كار مي بست كه آيات 80 و 81 گزارشي از اين سازوكار به دست مي دهد.

نتیجه گیری

در شرايط كنوني كه تمام كفر در برابر تمام ايمان و اسلام ايستاده و در تمامي سرزمين هاي اسلامي مومنان را تهديد مي كند مي بايست با حفظ وحدت و توكل به خدا و فراهم آوري عوامل بازدارنده، دشمن را نه تنها به بيرون مرزها برانيم بلكه مي بايست كاري كنيم كه ديگر وسوسه حمله به خود راه ندهد.

منابع :

www.sid.ir

www.noormags.com

موضوع :

اسفناج

دبیر گرامی :

تهیه و تنظیم :

زمستان95

اسفناج

پیشینه

آیا می دانید اسفناج را ایرانیان به جهان شناساندند. پیشینیان ما از دو هزار سال قبل، این گیاه را در سرزمین گسترده مان کشت می کردند. بعدها کاشت و استفاده از آن در سایر نقاط جهان هم رایج شد. اسفناج در غرب از دوران شکوفایی یونانیان و رومیان آغاز گردید. اسم اسفناج در زبان انگلیسی و تقریبا تمامی زبان هایی که از لاتین مشتق شده اند، از واژه پارسی «اسپناج» گرفته شده است. عرب ها، اسفناج را شاه سبزی ها نام نهاده اند. در سال 647 بعد از میلاد، اسفناج از خاورمیانه به چین آورده شد و تقریبا 500 سال بعد (در قرن دوازدهم) در اسپانیا کشت می شده است. ولی از رواج آن به منزله یک سبزی

خوراکی در اروپا و آمریکا تنها دو سده می گذرد. هم اکنون این سبزی در ایالات متحده چنان متداول شده که تا حدودی در سراسر آن از کالیفرنیا گرفته تا فلوریدا کاشته می شود. می توان گفت که نیمی از اسفناج امریکا در کالیفرنیا و یک سوم آن را در تگزاس می کارند. ایالت کالیفرنیا از لحاظ تولید صنعتی اسفناج در جهان پیشتاز است. این میزان فراوان تولید سبب شده است تا انواع گوناگونی از اسفناج به دست آید. کلاً سه گونه اصلی از سبزی مذکور هست که عبارتند از: اسفناج با برگ های صاف، چروکیده و نیمه چروکیده. اسفناجی که برگ های ناصاف و چروکیده کلم برگ مانند دارد، همان نوع اصلی است که از شرق به غرب برده اند. این رقم اسفناج به عنوان سبزی تازه، بهتر و مرغوب تر از دو گونه دیگر است و بیشتر در صنایع غذایی کاربرد دارد.»

فواید اسفناج

منبع غنی ویتامین «آ» و فولیت است.

سرشار از ویتامین «ث» وپتاسیم می باشد.

منبع پتاسیم گیاهی به شمار می آید.

معایب و مضرات اسفناج

اسید اکسالیک (جوهر ترشک)، جذب آهن و کلسیم را می کاهد و ممکن است تشکیل سنگ های کلیه و مثانه را سرعت بخشد.

به رغم باور همگان، اسفناج منبع فوق العاده خوب آهن نیست، زیرا میزان اسید اکسالات آن، بدن را از جذب مواد معدنی باز می دارد. ولی برگ های سبز پررنگش یقینا دارای بسیاری از مواد مغذنی ارزشمند از آن جمله مواد ضد اکسید کننده (آنتی اکسیدان ها) و بیو فلاونوییدهاست که در جلوگیری از پیدایش مواد و فرایندهای سرطان زا مؤثر می باشند. به عنوان مثال، اسفناج انباشته از کاروتنوئید، رنگیزه های گیاهی است که سبب تیره شدن رنگ سبز آن می گردند. در میان این کاروتنوئیدها، بتاکاروتن ها هستند که منبع گیاهی ویتامین «آ» و «لوتنین» به شمار آمده و احتمالاً هر دو از پیدایی سرطان های ریه و پروستات پیشگیری می کنند. یک پیمانه اسفناج خام یا یک وعده اسفناج پخته، ذخیره یک روز کامل ویتامین «آ»ی آدمی را فراهم می سازد. یک پیمانه اسفناج تازه هم 190 میکروگرم (یک میلیونیم گرم) فولیت، ماده مغذی خاص زنان باردار یا بانوانی را که قصد حاملگی دارند، تأمین می کند. زیرا در جلوگیری از نقایص عصبی مادرزادی اثربخش است. امکان دارد کمبود فولیت هم کم خونی شدیدی بار آورد. یک پیمانه اسفناج تازه که سرشار از ویتامین «ث» می باشد، 90 درصد مقدار مجاز خوراکی توصیه شده (آر. وی. ای) از این ویتامین و همچنین 500 میلی گرم پتاسیم و 10 درصد مقدار مجاز خوراکی توصیه شده «ویتامین ب 6» و ریبوفلاوین را به دست می دهد. اسفناج، منبع سودمند پروتئین است که مقدارش فزون تر از بیشتر سبزی ها می باشد. هر چند چنین پروتئینی فاقد اسید آمینه میتونین است، اما خوردن برنج یا خوراک حاوی غلّه در یک وعده غذایی باعث تأمین آن می گردد.

جنبه منفی مسئله، حاکی از آن است که غلظت زیاده از حد اسید اکسالیک موجب می گردد که فواید غذایی اسفناج قدری نقصان پذیرد. گرچه اسفناج از مقدار فراوانی آهن، کلسیم و مواد معدنی دیگر برخوردار است، لیکن اسید مزبور مانع جذب آن می گردد. چنانچه اسفناج همراه با سایر مواد غذایی غنی از ویتامین «ث» خورده شود، احتمال جذبش بیشتر می شود. وانگهی امکان دارد اسید اکسالیک برای افراد مستعد به تشکیل سنگ های کلیه و مثانه ناشی از اکسالات نیز مشکل آفرین باشد.

سبزی چند کاره: برگ های نورس یا کمی پخته اسفناج، خوش مزه اند. در هر صورت، باید آنها را کاملاً شست و برگ های پلاسیده وساقه های چغر (سفت) را دور انداخت.

مصرف اسفناج

اسفناج را می توان خام یا پخته خورد. به منظور اجتناب از زیاد پختن، سعی کنید آن را با بخار بپزید یا به شیوه چینی تفت دهید. شیوه های پخت، بافت و طعم سبزی یاد شده را حفظ کرده و فقدان ویتامین محلول در آب را به حداقل می رسانند. اگر چه ضمن پختن، پاره ای از این مواد غذایی از بین می روند، لکن در واقع صرف21 پیمانه از سبزی پخته، بیشتر از خوردن 1 پیمانه سبزی خام ارزش غذایی دارد، چون دارای دو پیمانه برگ است. علاوه بر این، حرارت باعث می شود که پروتئین موجود در اسفناج، آسان تر تجزیه گردد. در صورتی که اسفناج خام همراه با پرتقال یا برش های گریپ فروت به خاطر داشتن ویتامین «ث» اضافی خورده شود، ارزش غذایی اش افزون می گردد.

پیش از خوردن اسفناج، مواظب باشید که هر چه مواد آلوده همچون خاک و شن دارد، از رویش بزدایید. یک روش مؤثر این است که اسفناج را در کاسه آب سرد فرو ببرید تا شن های چسبیده به آن به ته ظرف بروند سپس سبزی مذکور را بردارید و برگ هایش را بشویید.

«افسانه ای که راجع به آهن دار بودن اسفناج شدیدا در میان مردم رواج دارد، اولین دفعه به وسیله دکتر «فون وولف» در سال 1870 بر سر زبان ها افتاد. تمام ماجرا از آنجا آغازید که وی طی مقاله خویش با جابه جا نهادن یک رقم اعتبار، مقدار آهن موجود در اسفناج را 10 برابر رقم حقیقی آن اعلام داشت. بعدها در سال 1937 یک شیمیدان آلمانی، پژوهش های مجددی روی اسفناج انجام داد و این اشتباه را تصحیح کرد ولی با همه این، مردم ترجیح می دهند که مطالب نادرست و گزاف آلود را بپذیرند. بی شک اینها بدان معنی نیست که از خوردن اسفناج غفلت ورزند. اسفناج حاوی مقدار بسیاری کلسیم است. هرچند اکسالات با پیوند شدن به کلسیم، از میزان جذبش می کاهد ولی بدن قادر است حدود پنج درصد از کلسیم موجود در اسفناج را جذب کند.»

آمیزه های شیمیایی

اسفناج از لحاظ داشتن ویتامین «ب3» بسیار غنی است. از همین روی داروی مهمی جهت برطرف ساختن بیماری پلاگر شمرده می شود.

خواص دارویی

برگ اسفناج از دیدگاه طب باستان ایران اندکی سرد و تر است و عده ای معتقدند که متعادل است یعنی نه سرد و نه گرم.

1. برگ اسفناج، منبع غنی ویتامین های «آ ـ ب 3 و ث» و آهن و پتاسیم است.

2. بدن را قلیایی می کند.

3. خنک کننده و به منظور کاستن از تب مفید است.

4. ورم روده کوچک را برطرف می سازد.

5. برای لاغر شدن و وزن کم کردن فایده دارد.

6. خوردن اسفناج در رفع تشنگی مؤثر است.

7. جهت زدودن آماس و درد گلو سودمند می باشد.

8. برای قطع سرفه های خشک، برگ اسفناج را با جو پوست کنده و روغن بادم بپزید و بخورید.

9. آش اسفناج با گشنیز برای رفع سردردهای ناشی از بدگواری (سوء هاضمه) و اختلال دستگاه گوارش، مفید است.

10. اگر آش اسفناج را با آب لیمو، سماق و یا آب غوره بخورید، سردرد را بر طرف می سازد.

11. پژوهش های دانشمندان حاکی از این است که اسفناج در پیشگیری از

سرطان های روده بزرگ، معده، پروستات، حنجره و رحم اثربخش است.

12. اسفناج، کلسترول خون را می کاهد.

13. سبزی مفیدی برای تقویت اعصاب است.

14. لثه را سفید و از فساد دندان ها جلوگیری می کند.

15. برای زیاد کردن شیر مادر، مؤثر است.

16. تخم اسفناج، ملین و خنک کننده است.

17. چون اسفناج دارای کلروفیل است، عضله های روده را تحریک کرده و تخلیه مدفوع را سهولت می بخشد.

18. اگر کسی مشکل دفع ادرار دارد، می تواند با مصرف نصف فنجان آب اسفناج، این ناراحتی را مداوا کند.

هشدارها

از آن جایی که اسفناج به سبب دارا بودن اگزالات برای بیماران مبتلا به ورم مفاصل و سنگ های کلیه و مثانه مناسب نیست، باید در مصرف آن احتیاط کرد. در ضمن آنانی که سردمزاجند، باید اسفناج را با ادویه گرم مانند زنجبیل و هل میل کنند.»

ارزش غذایی 100 گرم اسفناج

منابع:

1. تمجیدی، مهدی: «اسفناج، ملکه سبزی ها»، تهران امروز، ش 169.

2. یادداشت های پراکنده از مآخذ معتبر.

رونق تجارت در زمان صفویه

شکوفایی و رونق اقتصادی ایران طی زمامداری شاه عباس اول که بر اثر اقدامات و اصلاحات گسترده او به ویژه در زمینه اقتصاد و رشد و توسعه تجارت، خاصه تجارت ابریشم، پدید آمد، در دوره جانشينی او، شاه صفی، کاستی‌هایی به خود گرفت و در برخی جنبه‌ها دچار تزلزل و نقصان شد.

در این بین، عمده‌ترین کالای طبیعی ایران عصر صفوی، ابریشم بود که به همین لحاظ، صادرات عمده ایران را نیز تشکیل مي‌داد. محصول ابریشم، عمدتا در استان‌های شمالی- گیلان، مازندران و استرآباد (گرگان)- و تاحدی کمتر در اردبیل، شروان، شماخی، قراباغ، خراسان و اطراف یزد به دست می‌آمد.

تولید ابریشم در اواخر قرن دهم هجری، در نتیجه جنگ‌های ایران و عثمانی، تنزل پیدا کرده بود؛ اما شاه عباس اول کوشش‌های راسخی را جهت توسعه محصول ابریشم به عمل آورد. آمار و اطلاعات درباره صنعت ابریشم، چندان معتبر نیست. براساس تخمین سال 1618م.، حدود 232000 من یا 125 تن محصول ابریشم تولید شده است. اولئاریوس، دو دهه بعد، پرحاصل‌ترین محصول ابریشم این نواحی را در سال به این قرار عنوان می‌کند: گیلان در حدود 8000 عدل، شروان در حدود 3000 عدل، خراسان در حدود 3000 عدل، مازندران در حدود 2000 عدل و قراباغ در حدود 2000 عدل.

به این ترتیب، مجموع حاصل ابریشم ایران در سال، چیزی نزدیک به بیست هزار عدل (هر عدل در آن زمان حدود 36 من وزن داشت) یا حدود 192 تن بوده که بخشی از آن در ایران مصرف می‌شده و بقیه، با کشتی‌های هلندی و انگلیسی، به هندوستان، عثمانی، ایتالیا، انگلستان و هلند و دیگر کشورها صادر می‌‌شده است. دکتر جهانبخش ثوابق در باب تزلزل تجارت ابریشم در دوره  پس از شاه عباس می‌نویسد:

در این دوره، ابریشم ایران به لحاظ کیفیت بالایی که داشت، نه تنها رقابت فزاینده‌ای در بازارهای اروپا در مقابله با ابریشم هندوستان و ایتالیا داشت، بلکه در بازار عثمانی نیز از ابریشم سوریه و یونان برتر بود و با آنها رقابت می‌کرد. مصرف سالانه ابریشم را در ایران، در زمان شاه عباس، بسیار کم و در حدود یک هزار عدل نوشته‌اند. در این دوره، ابریشم که کالای ممتاز کشور در آن عصر بود، بیشتر به خارج صادر و یک کالای صادراتی محسوب مي‌شد. انحصار خرید ابریشم در دست شاه و فروش آن نیز در انحصار وی بود؛ و بهره‌وری بیشتر مالی از این محصول، از فروش ابریشم به عثمانی- که رقیب صفویه بود- جلوگیری می‌کرد.

در زمان شاه عباس، قیمت‌گذاری ابریشم بیشتر توسط وی و بنا به خواست شخصی او انجام می‌گرفته و او بیشتر به صورت مزایده و رقابت در خرید اقدام می‌کرده است؛ چنانکه پس از مخالفت ارامنه با قرارداد فروش انحصاری ابریشم ایران به عمال شرکت هند شرقی، شاه عباس فرمان داد که نمایندگان اسپانی و شرکت انگلیسی و ارمنیان در دیوانخانه گرد آیند و در آنجا ابریشم ایران به مزایده گذاشته شود تا هر کس گران‌تر خرید، به او بفروشند. در نتیجه، ارمنیان برای اینکه دیگران را از میدان به در کنند، ابریشم را به بهای هر سی و شش من (یک عدل) به پنجاه تومان خریدند؛ قیمت گزافی که سابقه نداشت و شاه عباس هم تمامی محصول ابریشم آن سال را به آنها فروخت.

صادرکنندگان عمده ابریشم، علاوه بر تجار ارمنی، انگلیسی‌ها و هلندی‌ها بودند که رقابت شدیدی با هم داشتند.

کمپانی‌های اروپایی ابتدا همگی تقریبا با دربار معامله می‌کردند. ابریشم و سایر محصولات ایران- شامل پارچه‌های زربفت، تافته، چرم دباغی نشده، مخمل و غیره- از مسیرهای تجاری به کل اروپا صادر می‌شد. در قرن‌های دهم و یازدهم هجری قمری، ایران در تجارت ابریشم که شاه عباس آن را به نحو بسیار موثری به انحصار درآورده بود، مقامی شایان داشت. هنگامی که در 1029 ﻫ. ق/ 20-1619 م.، عاملان انگلیسی «اعتصاب خریداران را برای وادار کردن شاه به پایین آوردن قیمت اعلام کردند، دریافتند که تهیه ابریشم از بازار آزاد برای صدور غیرممکن است.»

شاه عباس به خوبی توانست امر تجارت به ویژه تجارت ابریشم را اداره کند؛ و این، یکی از موفقیت‌های بزرگ او محسوب مي‌شود. بازرگانانی که مستقیما در نواحی تولید خرید مي‌کردند، باید برای هر بار ابریشم خریدشده (برای صادرات 12 تومان و برای عمل آوردن در ایران 4 تومان) مالیات مي‌پرداختند. سفرای ایران در دربار فرمانروایان اروپایی هم وظیفه داشتند که هنگام اقامت در خارج، مقداری ابریشم بفروشند و عایدات آن را برای شاه بفرستند.

با به سلطنت رسیدن شاه صفی، کنترل شاه بر تجارت از میان رفت و نابسامانی در امر تجارت داخلی و خارجی پدید آمد. شاه صفی در همان آغاز زمامداری در مخالفت با برخی اقدامات شاه عباس و به منظور جلب نظر مردم و ارائه چهره ای رعیت پرور از خود، انحصار ابریشم نواحی گیلان را رفع و مقرر کرد که مردم در فروش ابریشم خویش به هر کسی که بخواهند، مختار باشند. شاه صفی با لغو این انحصار اگرچه سعی کرد رضایت مردم را جلب و از احتمال شورش آنها جلوگیری کند، نظام تجارتی را که شاه عباس سامان داده بود، مختل کرد. او حتی دستور داد عده‌ای از کارگران و افراد گرجی، ایروانی و نخجوانی را که شاه عباس کوچ داده و برای ساختن شهر فرح آباد و کار و تولید در آنجا به مازندران آورده بود و تعدادشان به هفت هزار نفر مي‌رسید، به زادگاهشان برگردانند. بسیاری از این افراد در امر پرورش کرم ابریشم و درخت توت (جهت تغذیه کرم ابریشم) و تولید ابریشم مهارت داشتند و شاه عباس توانسته بود از این نیروهای ارمنی و گرجی، در اصفهان، مازندران و جاهای دیگری در این امور اقتصادی استفاده کند.

سخن دلاواله ایتالیایی، موید این مطلب است. وی مي‌گوید: شاه عباس دستور داد گرجی‌ها و مسیحیان و یهودیانی که او آنها را به خطه کوچ داده بود، همه کرم ابریشم پرورش دهند و برای اینکه از زیر این بار شانه خالی نکنند، شاه اجازه نمی داد که برگ درختان توتی را که در زمین آنها واقع شده بود، به دیگران بفروشند. این کار برای آن بود که هر کس درخت توت داشت، کرم ابریشم پرورش دهد؛ و شاید به همین دلیل بود که شمال ایران، به قول «شاردن»، مي‌توانسته است در سال چهارصد و بیست و دوهزار من- یک میلیون و دویست هزار کیلو- ابریشم محصول بدهد.

شاه صفی سپس به واسطه دریافت مقادیر زیادی رشوه از جامعه ارامنه، به هر کس که متقاضی بود، پروانه خرید ابریشم داد. این وضع، به آشفتگی تجارت این محصول و کل امر تجارت منجر شد و میزان عوایدی کشور را از تجارت کاهش داد.

از طرفی، با بروز شورش‌ها و آشوب‌های داخلی و وقوع درگیری‌های نظامی با همسایگان و آشفته شدن ایالات سرحدی، میزان تولید محصولات و به ویژه کیفیت محصول ابریشم، نقصان گرفت. کاهش تولید و نامرغوب بودن کیفیت کالاهای تولیدی، در خرید و فروش آنها تاثیر نامطلوب گذاشت و در نتیجه، سطح کلی تجارت کاهش یافت. زدوبندهای سیاسی، سوءاستفاده کارگزاران داخلی برای دریافت رشوه، عدم نظارت بر کیفیت محصولات، تاخیر در عرضه میزان کالای توافق شده براساس قرارداد (به ویژه با کمپانی‌های خارجی) هم بر قیمت محصولات به ویژه قیمت ابریشم تاثیر مي‌گذاشت و هم از تقاضای خرید مي‌کاست؛ زیرا محصولات نامرغوب با قیمت بالا برای خریداران مقرون به صرفه نبود و حتی این امر با اعتراض و واکنش کمپانی‌های خارجی طرف قرارداد نیز مواجه مي‌شد. این وضعیت، نتیجه عدم سیاست مشخص اقتصادی توسط شاه صفی به خصوص در امر کنترل و نظارت و ایجاد سازمانی برای تجارت کشور بود.

برخی آیین ها و جشن ها در دوره صفوی

جشن نوروز

مقدمه نوروز چنین است که در میدان‌های عمومی با نقاره، شیپور و سنج از نیمه شب تا ظهر نوازندگی می‌کنند. پس از آن مردم بلافاصله محل کار خود را ترک می‌گویند و همه با هیاهو و خوشحالی به مساجد، میدان‌ها و ساختمان‌های عمومی روی می‌آورند. همه به هم تبریک می‌گویند، همه‌جا پر از شادی و سرزندگی است. بازی می‌کنند، سر به سر هم می‌گذارند، صحبت می‌کنند، قلیان و چپق می‌کشند و آن را دست به دست می‌گردانند و هرکس پک کوچکی به آن می‌زند. شعرا و هنرپیشگان عرض هنر می‌کنند، در جلسات و دسته‌های مذهبی شرکت می‌جویند تا اینکه روز به پایان می‌رسد و آن‌گاه باز هرکس در چهار دیوار خود دنبال جشن و شادی می‌گیرد و بخشی از شب را به شادی و خوشی در جمع خویشان خود می‌گذراند.» (سفرنامه انگلبرت کمپفر، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی، 1363، ص 139)

عزاداری

با روي كار آمدن دولت صفويه و رسمي گرديدن مذهب تشيع توسط حكمرانان اين سلسله، برگزاري هرچه باشكوه تر مراسم عزاداري در اشكال روضه خواني، نوحه خواني، واقعه خواني، مرثيه سرايي و سينه زني در قالب اجتماعات وسيع شكل فراگيري به خود گرفت. اروپاييان كه در قالب فرستادگان سياسي، نظامي، بازرگان، مبلغ مذهبي، در اين دوران به دربار ايران آمده اند، در سفرنامه ها و گزارشهاي خود به چنين اجتماعاتي اشاره دارند. اما گرچه در پاره اي از اين يادداشت ها به صحنه هاي نمايش گونه سوگواري ها توجه شده و از اشخاصي سخن گفته اند كه با لباس هاي رنگارنگ مشغول عزاداري بوده اند و نبردهاي ساختگي توسط صدها تن عزادار صورت مي گرفته است، ولي با كاوشي در اين منابع، ردپايي از مراسم تعزيه خواني، به شكل تكامل يافته در اعصار بعد، در زمان صفويه مشاهده نمي شود.

آذين‌بندي و چراغاني

 چراغان و آتش‌افروزي از رسوم بسيار كهن سرزمين ما است كه با آئين باستاني ايران ارتباطنزديك دارد. درزمان صفويه اين رسم بطرز باشكوهي احيا شد و صنعت آذين‌بندي و چراغاني بصورتي كاملاً ابتكاري و استثنائي رواج گرفت. معمولاً اين مراسم بمناسبت ورود پادشاه به يك شهر و يا دراعياد ملي و مذهبي انجام مي‌گرفت شاه‌عباس بزرگ باين مراسم بسيار علاقه‌مند بود و بدستور مستقيم او چندين‌بار بزرگترين مراسم چراغان و آتش‌بازي در اصفهان و بعضي ديگر از شهرها برپا ميشد.

نمايشات ميداني

 يكي از مهمترين تفريحات دوران صفويه اجراي نمايشاتي بوده است كه در ميدان بزرگ شهرها صورت ميگرفته است. شاردن تاجر و جهانگرد معروف فرانسوي (1643- 1713  ميلادي) كه درايام پادشاهي شاه‌عباس دوم و شاه سليمان بايران آمده است در سفرنامه بسيار ارزنده خود مطالب جالبي از وضع اجتماعي ايران آنروز آورده است وي ضمن اشاره به اقسام بازيهايي كه جنبه ورزش و تفريح داشته مينويسد:

«عمليات ورزش و بازي را من با هم مي‌آميزم چون اصطلاح پارسي ورزش بهر دو يكسان اطلاق ميشود. ايرانيان مدعي هستند كه مقصود از ورزش بازيهاي آبرومند است درصورتيكه بازي عبارت از ورزشهاي فاقد اهميت و اعتبار است. درحقيقت هم ورزشهاي ايراني بازيهاي ماهرانه‌ايست كه براي نرمش و نيرومندي بدن و قابليت استفاده و استعمال اسلحه انجام و اجرا مي‌گردد ولي چون براي پرداختن باين عمليات بايستي قبلاً آماده و تنومند بود لذا فقط در هيجده يا بيست سالگي بورزش آغاز مي‌كنند و جوانان تا آنموقع تحت تعليم استادان علم و دانش و زيرنظر خواجگان پرورش مي‌يابند».

نمايش انتخاب شاطر

شاطران مأمورين چابك و تندرويي بودند كه با پاي پياده مأموريتهايي را كه مستلزم طي مسافت طولاني و عبور از راههاي سخت بود انجام ميدادند. اينان براي انتخاب شدن بايستي يك مسافت طولاني بدوند. هريك اط شاهان صفوي تعدادي شاطر داشتند كه آنها را ازبين داوطلبين اين شغل طي آزمايش بسيار سخت و اعجاب‌انگيز انتخاب مي‌كردند. كسيكه داوطلب انجام آزمايش بود مدتي زير نظر استاد فن بدويدن مي‌پرداخت و هنگاميكه آماده مي‌شد جريان امر بعرض پادشاهان ميرسيد و دستور شاهانه براي اجراي مراسم جشن انتخاب شاطر صادر مي‌شد.

قهوه‌خانه و سازمان آن

قهوه‌خانه‌ها مهمترين مراكز استراحت و وقت گذراني مردم در روزگار صفويه بود و دربيشتر شهرهاي بزرگ قهوه‌خانه‌هاي دراطراف ميدان نقش‌جهان قرار داشت بدنه شمالي ميدان را به اطاقهاي متعددي تقسيم كرده بودند و درهركدام قهوه‌خانه‌اي داير بود. هريك ازاين اطاقها داراي سكويي بود بشكل نيمدايره و دروسط آن حوضي قرار داشت كه آب جاري ازآن عبور مي‌كرد و برصفاي قهوه‌خانه مي‌افزود.

رامشگران و نغمه‌پردازان

با اينكه هنر رامشگري و نغمه‌سرايي در ادوار اوليه حكومت صفوي خصوصاً ايام سلطنت شاه‌طهماسب اول از رونق افتاده بود ازآن ببعد تحولي پيدا كرد و دستجات خواننده و نوازنده‌بكار خود رونقي دادند. صاحب عالم‌آراي عباسي در ذكر مطربان و اهل نغمه مربوط بدوران شاه‌طهماسب مينويسد: «مشاهير اين طبقه را كه در اردو بودند مثل حافظ احمد قزويني كه درگويندگي طاق و در پيچش آواز و نمك خوانندگي شهره افاق بود و حافظ لله‌تبريزي و غيرهم از اردو اخراج كردند و استاد حسين سرنايي را چون بمجالس ميرفت گرفته چند محبوس كردند و آخر قسم دادند سواي سرنا كه در نقاره‌خانه همايون نوازد درجاي ديگر ننوازد. اما جمعي كه درآن زمان بودند در زمان اسمعيل‌ميرزا در اردو جمع شدند…» سپس نو‌يسنده از دسته‌اي هنرمند عصر نام ميبرد كه از خوانندگان حافظ جلاجل، حافظ مظفرقمي، حافظ هاشم و از زمره سازندگان ميرزا محمد كمانچه‌اي، محمد مؤمن عودنواز، شاهسوار طنبور و چهار تارنواز استادذ سلطان محمد چنگي شمسي شترغوهي استاد معصوم كنانچه‌اي، استاد سلطان محمود طنبورها ي نام‌آور بودند.