آنفلونزاي پرندگان

تهيه و تنظيم:

دكتر سعادت‌خواه - كارشناس مسئول بيماري‌هاي واگير مركز بهداشت استان آذربايجان‌شرقي

منبع:

دستورالعمل كشوري مراقبت آنفلوانزاي پرندگان در انسان

مكاتبات معاونت سلامت و مركز مديريت بيماري‌هاي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي

مقدمه:

بیماری آنفلونزای پرندگان نوعی از آنفلونزای A می باشد که در جمعیت حیوانات بخصوص ماکیان (بیماری در سایر حیوانات نظیر خوک ، سگ ، گربه و ... نیز دیده شده است) ایجاد می گردد و می تواند در انسان نیز موجب ایجاد نوع حاد با مرگ و میر بالا شود . سويه H5N1 که توانایی ایجاد فرم حاد بیماری را در انسان دارد اخیرا در جمهوری روسیه و قزاقستان در بین پرندگان شیوع یافته بطوری که تاکنون 120 هزار قطعه ماکیان در روسیه و 9 هزار قطعه ماکیان در قزاقستان تلف یا معدوم شده است (تاکنون 150 میلیون قطعه طیور در آسیای جنوب شرقی بعلت ابتلا به این نوع سویه ویروس م عدوم یا تلف شده است ). پرندگان مهاجر از جمله غاز و اردک منبع طبيعي مي‌باشند و بعلت مهاجرت اين پرندگان از جمهوري هاي ياد شده كشور ما نيز در خطر بروز موارد بيماري در بين پرندگان اهلي و وحشي بومي ‌و به تبع آن افراد انساني مي‌باشد. هر چند انتقال ويروس از پرنده به انسان به آساني صورت نمي‌گيرد و موارد انساني گزارش شده نيز بيشتر در ارتباط با تماس مستقيم با پرندگان آلوده يا تلف شده بوده است ليكن در صورت موتاسيون و فراهم شدن شرايط انتقال ويروس به انسان و همچنين كسب توانايي انتقال ويروس از انسان به انسان ديگر (هنوز تأييد نشده است) مي‌تواند منجر به يك پاندمي ‌آنفلوانزا گردد. طيور در معرض خطر ابتلا جوجه‌ها، بوقلمون، اردك و غاز مي‌باشند و انواع بومي‌اين پرندگان به دليل احتمال تماس با انواع پرندگان مهاجر بيشتر امكان بروز بيماري را داشته و مي‌توانند بعنوان منبع بيماري مطرح ‌باشند.

در ايران هنوز اين سويه ويروس بعنوان عامل بيماري‌زا در انسان و يا جمعيت حيوانات ثبت و گزارش نشده است ولي افرادي كه با طيور سر و كار دارند (كاركنان مرغداري‌ها، پرسنل دامپزشكي، پرسنل محيط زيست و...) و يا از مناطقي كه بيماري اندميك مي‌باشد مراجعت كرده‌اند در معرض خطر بوده و بايستي تحت مراقبت قرار گيرند.

موارد زير در معرض خطر بيماري مي‌باشند:

وجود علائم باليني بيماري تنفسي حاد كه علتي براي آن مشخص نشود.

مرگ بدليل بيماري تنفسي حاد كه نتوان علتي براي آن مشخص نمود.

تماس‌هاي شغلي شامل: كارگران مزارع ماكيان اهلي (مرغداري‌ها، پرورش اردك، بوقلمون و شتر مرغ) و خوك، افرادي كه در حمل طيور زنده و يا معدوم شده فعاليت دارند و افرادي كه در مغازه‌هاي فروش حيوانات زنده كار مي‌كنند.

آشپزها و مشاغل مشابه كه با ماكيان اهلي زنده يا اخيراً كشته شده سر و كار دارند.

فروشندگان پرنده‌هاي دست‌آموز.

دامپزشكان شاغل در صنعت طيور.

افرادی که در آزمایشگاههایی که نمونه ها برای ویروس آنفلونزای A/H5 و A/H7 بررسی می شوند ، فعالیت دارند .

کارکنان مراقبت های بهداشتی

افراد ساكن در مناطقي كه مرگ ماكيان خانگي و پرندگان وحشي بيش از حد مورد انتظار اتفاق افتاده است.

سابقه مسافرت 7 روز قبل از شروع علائم به کشور یا منطقه ای که طغیان آنفلونزای A ( H5N1 ) در جمعیت حیوانی گزارش شده است (ويتنام، چين، لائوس، تايلند، كمبوجيه، اندونزي، كره، ژاپن، پاكستان، روسيه و قزاقستان) به همراه حداقل يكي از موارد زير:

تماس (كمتر از يك متر) با ماكيان زنده يا مرده، پرندگان وحشي يا خوك در هر جايي از كشورهاي فوق.

مراجعه به محلي كه ماكيان اهلي يا خوك مبتلا (تأييد شده) در 6 هفته قبل وجود داشته‌اند.

تماس (لمس كردن يا فاصله شنيدن صحبت معمولي) با يك مورد انساني تأييد شده آلوده به آنفلوانزاي A/H5

تماس (لمس كردن يا فاصله شنيدن صحبت معمولي) با يك شخص مبتلا به بيماري حاد تنفسي با علت نامعلوم كه بعداً منجر به مرگ وي شده است.

اطلاعات مورد نياز:

نظر به اهميت راه انتقال بيماري اطلاعات اوليه در مورد سابقه تماس جهت اقدامات بعدي بسيار با اهميت است و اطلاعات زير در موارد تشخيص داده شده مورد نياز مي‌باشد:

- زمان شروع علائم بيماري

- سابقه تماس با ماكيان

- وجود مرگ و مير بيش از حد انتظار در ماكيان منطقه

- شغل

- سابقه تماس با موارد تأييد شده انساني

- سابقه تماس با افرادي كه بدليل ابتلا به بيماري حاد تنفسي بدون علت مشخصي فوت كرده‌اند

تعاریف موارد مبتلا به آنفلونزای A/H5 و A/H7

تعریف مورد مشکوک مبتلا به آنفلونزای A/H5 و A/H7

هر بیمار تب دار (درجه حرارت بیشتر از 38 درجه سانتی گراد ) به همراه حداقل یکی از علائم سرفه ، گلودرد ، تنگی نفس ، و كونژونكتيويت

به همراه حداقل یک از یافته های زیر :

1 ) سابقه تماس در 7 روز قبل از شروع علائم با پرندگان بخصوص مرغ که بدلیل یک بیماری مرده باشد .

2)وجود سابقه تماس در طی 7 روز قبل از شروع علائم با يك مورد تایید شده آنفلونزای A/H5 و A/H7 که در مرحله واگیر داری بیماری بوده است (یک روز قبل از شروع علائم تا 7 روز بعد از شروع علائم) .

3) سابقه تماس در طی هفت روز قبل از شروع علائم با سطوح و محیط آلوده به عامل آنفلونزای پرندگان

4) در طی هفت روز قبل از شروع علائم سابقه کار در آزمایشگاهی که نمونه های انسانی یا حیوانی مشکوک به آلودگی آنفلونزای پرندگان بسیار بیماری زا ( HPAI ) داشته اند .

5) وجود یک تست آزمایشگاهی مثبت آنفلونزای A که نتواند نوع ویروس را مشخص کند .

II مرگ بدلیل بیماری حاد تنفسی با علت نامشخص و حداقل یکی از موارد زیر :

1) اقامت در مناطقي كه موارد مشكوك يا تأييد شده آلودگي با آنفلوانزاي بسيار بيماري‌زا ( HPAI ) گزارش شده است.

2) وجود سابقه تماس در طي 7 روز قبل از شروع علائم با يك مورد تأييد شده انساني آنفلوانزاي A/H5 كه در مرحله واگيرداري بيماري بوده است.

تعریف مورد احتمالی مبتلا به آنفلونزای A/H5 و A/H7 :

هر بیمار مشکوک به همراه شواهد آزمایشگاهی محدود برای آنفلونزای A/H5 و A/H7 (جداسازی آنتی بادی اختصاصی H5 یا H7 در یک نمونه سرم )

تعریف مورد قطعی مبتلا به آنفلونزای A/H5 و A/H7 :

مورد مشكوك يا محتمل به همراه حداقل يكي از آزمايش‌هاي زير:

1) نتیجه کشت مثبت برای آنفلونزای A/H5 و A/H7

2) PCR مثبت برای آنفلونزای A/H5 و A/H7

3) روش IFA با بکار بردن موکلونال آنتی بادی آنفلونزای A/H5 و A/H7 مثبت

4)چهار برابر افزایش تیتر آنتی بادی اختصاصی آنفلونزای A/H5 و A/H7 در دو نمونه سرم

پيگيري موارد مشكوك انساني:

موارد مشكوك انساني بايستي طبق ليست خطي از شهرستان به دانشگاه و از دانشگاه به مركز مديريت بيماري‌ها گزارش گردند و فرم بررسي اپيدميولوژيك تكميل و پس از بهبودي يا فوت ارسال گردد.

موارد مشکوک بایستی تا 24 ساعت پس از قطع تب در بیمارستان تحت نظر قرار گیرند ، یا در صورتی که علت دیگری برای بیماری تشخیص داده شده زودتر مرخص گردند .

اقدامات پیشگیری از ا نتقال تنفسي و بهداشت دست‌ها (شست و شوی دست ها با آب و صابون به مدت 15 تا 20 ثانیه )برای کاهش خطر انتقال ویروس بسیار با اهمیت است .

ارزيابي موارد مشكوك:

یک نمونه از مجرای تنفسی برای موارد مشکوک گرفته شود (برای مثال سواپ نازوفارنكس ) ، نمونه باید برای آنفلونزای A به روش RT-PCR بررسی شود و در صورت مثبت بودن برای H1 و H 3 با همین روش بررسی شود .

دو نمونه سرم مرحله حاد (هفته اول شروع بيماري) و مرحله نقاهت (بعد از سه هفته از شروع بيماري) جهت بررسي آنتي‌بادي آنفلوانزاي پرندگان تهيه شود.

اقدامات لازم در هنگام بروز آنفلوانزاي پرندگان در مرغداري‌ها براي افراد در معرض خطر

پس از تایید اولین مورد آلودگی ماکیان به A/H5 در صورت بروز مورد مشکوک به آنفلونزا در مرغداری بر اساس گزارش اداره کل دامپزشکی استان ، داروی ضد ویروس Oseltamivir به میزان 75 میلیگرم روزانه و در صورت نبود این دارو داروی آمانتادین به میزان 200 میلیگرم روزانه برای کارکنان مرغداری و افراد شاغل در آن شروع می گردد تا نتایج آزمایشگاهی نشان دهد که علت بروز آنفلونزای H5 نمی باشد که پس از اعلام علل دیگر دارو قطع می گردد و در صورت تایید وجود H5 دارو حداقل برای 7 روز یا زمانی که افراد در تماس ماکیان عفونی در مرغداری مزبور و مرغداری های با شعاع یک کیلومتر یا سطوح و محیط آلوده هستند ، تجویز می گردد .

در صورت تأييد وجود H5 در اولين فرصت نسبت به واكسيناسيون اين افراد و شاغلين در مرغداري هاي تا شعاع پنج كيلومتري بر عليه آنفلوانزاي انساني نيز اقدام مي‌گردد. همچنين استفاده از وسايل ايمني شامل: دستكش يك بار مصرف، روپوش يا لباس مناسب آستين بلند، چكمه يا روكفشي یک بار مصرف ، عینک برای محافظت غشاء مخاطی چشم ، کلاه ، ماسک های یک بار مصرف N-100 یا N-99 یا N-95 که برای عوامل خطرناک دیگر محیطی (برای مثال ذرات معلق یا گرد و غبار) توصیه شده است .

پس از هر بار استفاده همه وسایل باید بطور مناسب معدوم گردند . شتشوی دست ها با آب و صابون برای 15 تا 20 ثانیه پس از در آوردن وسایل ایمنی یا هر گونه تماس مشکوک الزامی است . استفاده از وسایل و انجام اقدامات فوق با نظر دامپزشکی استان و واحد بهداشت محیط برای همه افرادی که در مرغداری مشکوک کار می کنند و در معدوم کردن مرغ های مشکوک مشارکت دارند الزامی است و معدوم کردن آنها لازم است .

برای ضد عفونی کردن وسایل آلوده به خون و مایعات بدن بیماران مشکوک ، هیپوکلرید سدیم 1% و برای ضدعفونی کردن سطوح فلزی صاف که مواد سفید کننده نمی توان استفاده کردبرای مثال روی میز ، از الکل 70% استفاده می شود .

توصیه به مسافران

منعی برای مسافرت افرا به مناطقی که آلودگی A/H5 و A/H7 ثابت شده است وجود ندارد . هیچگونه شواهدی که نشان دهد بیماری از انسان به انسان منتقل می شود وجود ندارد و افراد محدودی که مبتلا شده اند تماس مستقیم با پرندگان بیمار داشته اند .

به افرادي كه قصد مسافرت به كشورهايي كه طغيان بيماري گزارش شده است دارند موارد زير توصيه مي‌شود:

از مراجعه به مراكز پرورش ماكيان و مراكز فروش حيوانات زنده و هر مكاني كه احتمال آلودگي با مدفوع ماكيان يا ساير حيوانات وجود دارد خودداري كنند.

همانند ساير بيماري‌هاي عفوني يكي از مهمترين و مؤثرترين اقدامات پيشگيري رعايت مكرر بهداشت دست‌ها مي‌باشد.

ويروس‌هاي آنفلوانزا بوسيله گرما از بين مي‌روند بنابراين غذاهاي بدست‌ آمده از ماكيان شامل تخم‌مرغ بايستي كاملاً پخته شوند.

پس از مراجعت چنانچه تا 7 روز دچار تب و علائم تنفسي شدند به مركز بهداشت مراجعه نمايند و سابقه مسافرت خود را اعلام نمايند.

  بيماري آنفلوانزاي پرندگان از طريق ترشحات بدن پرنده آلوده به ويروس اين بيماري منتقل مي شود بنابراين مهمترين اقدام براي پيشگيري از اين بيماري خودداري از دست زدن به بدن پرنده آلوده به اين بيماري است. بيماري آنفلوانزاي پرندگان انواع مختلفي دارد كه اكثر آنها فقط در ميان پرندگان قابل انتقال است فقط نوع فوق حاد آنفلوانزاي پرندگان با عنوان آنفلوانزايH5N1 بين انسان و پرندگان مشترك است و امكان انتقال اين بيماري از پرندگان به انسان وجود دارد. ويروس آنفلوانزاي پرندگان از طريق ترشحات بدن پرنده آلوده به ويروس اين بيماري ممكن است به انسان منتقل شودبه همين علت پزشكان توصيه مي كنند در صورتي كه با جسد يك پرنده مرده مواجه شديد به هيچوجه به آن دست نزنيد چون ممكن است علت مرگ آن آنفلوانزاي فوق حاد پرندگان باشد و لمس آن موجب انتقال اين بيماري مي شود. ويروس آنفلوانزاي پرندگان از طريق خوردن گوشت پرنده منتقل نمي شود به خصوص اگر گوشت پرنده در حرارت بالاي 70 درجه پخته شده باشد، بنابراين توصيه پزشكان اين است كه در هر صورت گوشت پرندگان به صورت كاملا پخته مصرف شود و براي كندن پوست و پر آنها حتما از دستكش استفاده شود. بيماري آنفلوانزاي پرندگان به علت ماهيت آن بيشتر يك بيماري شغلي محسوب مي شود و بيشتر شكارچيان و افرادي كه در مرغداريها كار مي كنند در معرض خطر اين بيماري قرار دارند، اين افراد بايد حتما آموزشهاي لازم را براي پيشگيري از اين بيماري ببينند، حتما بايد هنگام لمس پرندگان دستكش به دست داشته باشند و دهان و بيني خود را بپوشانند. مهمترين توصيه پزشكان به مردم عادي به خصوص كودكان براي پيشگيري از بيماري آنفلوانزاي پرندگان اين است كه به هيچوجه به پرندگان مرده دست نزنند و در صورت لمس هر پرنده‌اي بلافاصله دستهاي خود را آب و صابون بشويند. در زمان حاضر هنوز هيچ موردي از بيماري آنفلوانزاي پرندگان در داخل كشور گزارش نشده است و وزارت بهداشت با همكاري سازمان حفاظت محيط زيست و وزارت جهاد كشاورزي به شدت مناطق آلوده به اين بيماري را تحت كنترل دارند و هر مورد مرگ و مشكوك پرندگان را بلافاصله نمونه گيري مي كنند. از ميان كشورهاي همسايه ايران اكنون تركيه بيش از بقيه با اين بيماري درگير شده است و تاكنون حداقل 4 نفر بر اثر اين بيماري در تركيه مرده اند كه دو نفر آنها كودكاني بوده اند كه به پرنده مرده دست زده بودند. اكنون نگراني از ورود اين بيماري به داخل كشور از مرزهاي غربي افزايش يافته است به همين علت ترددهاي يكروزه به تركيه ممنوع شده و جوجه ها و مرغداريهاي نزديك مناطق مرزي تعطيل شده‌اند. دستگاههاي مسئول با همكاري وزارت كشور همه ترددها در مرزهاي غربي كشور را كنترل مي كنند خودروهاي عبوري از مرز بارزگان ضدعفوني مي شوند. علاوه بر آن با توجه به وضعيت كشور عراق نگراني از وجود اين بيماري در اين كشور نيز افزايش يافته است به همين علت به زائران و افرادي كه به اين كشور سفر مي كنند نيز توصيه مي شود اصول بهداشتي ذكر شده را با دقت بيشتري رعايت كنند و در صورتي كه سفر آنها ضروري نيست آن را به تعويق بيندازند. با وجود اين به علت مهاجرت پرندگان در فصل زمستان از مرزهاي شمالي و امكان استقرار آنها در هر جاي كشور، خطر آنفلوانزاي پرندگان فقط به مناطق غربي و شمالي كشور منحصر نمي شود و در هر نقطه اي ممكن است پرنده آلوده به ويروس«H5N1» وجود داشته باشد بنابراين توصيه هاي پيشگيرانه ذكر شده از قبيل خودداري از لمس پرندگان مرده يا مشكوك و شستن بلافاصله دستها در صورت لمس آنها، استفاده از دستكش هنگام ذبح يا پركندن پرندگان و نيز پختن كامل مرغ و پرندگاني كه مصرف خوراكي دارند الزامي است. هنوز در مورد امكان انتقال ويروس آنفلوانزاي پرندگان از انسان به انسان مطلب اثبات شده اي وجود ندارد و به نظر نمي رسد امكان انتقال اين بيماري از انسان به انسان وجود داشته باشد با اين حال با توجه به انتقال بيماري آنفلوانزاي انساني از انسان به انسان و اين امكان كه ممكن است فردي به طور همزمان آنفلوانزاي انساني و پرندگان را با هم بگيرد توصيه مي شود، افرادي كه در معرض خطر اين بيماري هستند واكسن آنفلوانزاي انساني را تزريق كنند تا امكان جهش ژنتيكي ويروس اين بيماري به نحوي كه امكان انتقال انسان به انسان آن باشد، فراهم نشود. بيماري آنفلوانزاي پرندگان هنوز واكسن ندارد البته پژوهشگران در سطح دنيا مشغول تلاش براي كشف واكسن اين بيماري هستند و پيش بيني مي شود به زودي واكسن اين بيماري نيز كشف شود، در حال حاضر فقط واكسن آنفلوانزاي انساني در اختيار پزشكان است و علاوه بر آن داروي درمان اين بيماري نيز با عنوان داروي «تاميفلو» به ميزان كافي در كشور خريداري شده و مقادير بيشتري نيز اين دارو به زودي از خارج كشور خريداري و توسط وزارت بهداشت براي مواجهه با خطر اين بيماري دپو مي شود.

هپاتيت به انواع مختلفى تقسيم مى‌شود كه علت آن تفاوت در نوع ويروس اين بيمارى است. ويروس‌هاى هپاتيتى كه با حمله به بافت كبد منجر به تخريب اين بافت و موجب بيمارى هپاتيت مى‌شوند از نظر ژنتيكى بسيار به يكديگرشبيه هستند.

تعداد زيادى از بيماريها از دسته بيماريهاى ويروسى هستند يعنى حضور يك ويروس در بدن منجر به بيمارى مى‌شود. اين گروه از بيماريها درمان خاص و قطعى ندارند. هنوز دارويى ساخته نشده است كه بتواند ويروس را از بين ببرد. در اين حالت تنها سيستم ايمنى بدن بايد با بيمارى مبارزه كند. در نتيجه اگر دارويى براي بيمارى ويروسى تجويز شود تنها براى بالا بردن مقاومت بدن و حمايت از سيستم دفاعى درونى است.

بيشتر بيماريهاى دشوار و طولانى مدت، بيماريهاى ويروسى هستند. از جمله اين بيماريها، بيمارى هپاتيت است. بيمارى هپاتيت به انواع مختلفى تقسيم مى‌شود كه علت آن تفاوت در نوع ويروس اين بيمارى است. ويروس‌هاى هپاتيتى كه با حمله به بافت كبد منجر به تخريب اين بافت و موجب بيمارى هپاتيت مى‌شوند از نظر ژنتيكى بسيار به يكديگرشبيه هستند. آنچه كه اين ويروس‌ها را از هم متمايز مى‌كند تفاوت كوچكى در ساختار اطلاعاتى آنهاست. هر ويروس ذره كوچكى است كه ذخيره اطلاعاتى ژنتيكى خاص خود را به همراه دارد. بر پايه همين تفاوت كوچك ويروس‌هاى هپاتيتى به انواع مختلفى تقسيم و نامگذارى مى‌شوند. با آنكه نشانه‌هاى اوليه بيمارى هپاتيت در تمامى انواع اين بيمارى مشابه است اما نوع و شدت آسيب‌هاى كبدى در هر يك متفاوت است. ويروس هپاتيت نوع C كه موجب بيمارى هپاتيت C مى‌شود يكى از اين ويروس‌هاى اين گروه است.

بيمارى هپاتيت C كه طبق آمارهاى موجود بيش از 170 ميليون نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند با نشانه‌هاى عمومى بيمارى هپاتيت همراه است. علائمى مثل تهوع، اسهال و ضعف عمومى. اما زردى پوست يا زردى سفيدى چشم در بيمارى هپاتيت C ديده نمى‌شود. اين مسئله يكى از تفاوت‌هاى بارز اين نوع هپاتيت با ساير انواع هپاتيت است.

دوره خفتگى بيمارى، يعنى از هنگام ورود ويروس تا شروع فعاليت آن ممكن است بين دو تا 20 ماه به طول انجامد. اين امكان هست كه پس از ورود ويروس بيمارى هپاتيت C سيستم دفاعى بدن بتواند تا مدتى مقاومت كند. گلبولهاى سفيد كه در خون شناورند مى‌توانند ويروس‌ها و باكترى‌ها را ببلعند و آنها را در خود هضم كنند. ويروس بيمارى هپاتيت C ممكن است تا مدتى در گلبولهاى سفيد به صورت خفته باقى بماند اما اين ويروس مى‌تواند به دلايل نامعلومى فعال شود. شروع فعاليت ويروس گاه به يك سرماخوردگى ساده شبيه است. از آنجا كه بيمارى هپاتيت C با زردى همراه نيست غالبا فرد متوجه ابتلا خود به بيمارى نمى‌شود. اما فاكتورهاى كبدى خون كه ميزان فعاليت آنزيم‌هاى كبدى را نشان مى‌دهند به شدت بالا مى‌رود كه نشان‌دهنده بر هم خوردن تعادل در كبد و آغاز بيمارى است.

روند بيمارى در بيمارى هپاتيت C سريع‌تر و آسيب‌هاى حاصل از آن شديدتر است. از جمله آسيب‌هاى جانبى اين بيمارى دردهاى مفصلى و از بين رفتگى بافت كليه است. متأسفانه بيمارى هپاتيت C بيش از 80 درصد موارد به سيروز كبدى مى‌انجامد. با تشخيص سريع بيمارى و بهره‌گيرى از داروهاى كمكى و بازدارنده مى‌توان از تخريب بيشتر بافت كبد جلوگيرى كرد و بيمارى را تا حدى كنترل كرد.

هپاتيت‌ها به شدت مسرى هستند. مهمترين راه انتقال بيمارى هپاتيت C از طريق تماس مستقيم با خون فرد بيمار و آلوده است. متأسفانه اين بيمارى در زندانها و در معتادان تزريقى آمار بالايى نشان مى‌دهد.‌ درمان بيمارى بسيار پرهزينه و مشكل است. مهمترين راه مقابله جلوگيرى از انتقال ويروس است.

واكسن بيمارى هپاتيت C تا به امروز كشف نشده است. اما واكسيناسيون عليه هپاتيت نوع B بدن را بيش از 75 درصد نسبت به هپاتيت نوع C نيز ايمن مى‌كند.

  «ام اس چيست؟» ام اس هنگامي در بدن آغاز مي‌شود كه گلبول‌هاي سفيد كه نقش دفاعي در بدن دارند به ميلين كه حفاظتي براي رشته‌هاي عصبي است و كمك مي‌كند كه پيام‌هاي الكتريكي با سرعتي چندين برابر منتقل شوند، بجاي يك عامل بيگانه حمله مي‌كنند و هر بار كه اين گلبول‌ها به رشته‌هاي اعصاب مربوط به يكي از اندام‌هاي بدن حمله كنند، آن اندام دچار مشكل مي‌شود. «انواع ام اس» شايد بتوان گفت دو بيمار ام اس را نمي‌توان يافت كه چگونگي شروع و ادامه بيماريشان شبيه هم باشد ولي در كل بيماري ام اس را مي‌توان به چهار دسته‌ اصلي تقسيم كرد. 1-ام اس خوش‌خيم (Benign MS) كه در اين نوع فقط تعداد كمي حمله رخ مي‌دهد كه اين حملات نيز معمولا با بهبودي كامل همراه است. اين نوع ام‌اس در طي زمان بدتر نمي‌شود و معمولا موجب هيچ ناتواني ماندگاري نخواهد شد. 2- نوع عود كننده و فردكش يابنده (Relapsihg Remitting MS ) كه اكثر مبتلايان بيماريشان را با همين نوع آغاز مي‌كنند و به اين صورت است كه در آنها هر حمله بيماري، يك دوره آرام در پي دارد كه بيماران در اين مدت مشكلي ندارند، حمله‌ها نيز معمولا غير قابل پيش‌بيني‌اند. 3- نوع پيشرونده ثانويه (Secondary Progressive MS ) ، اين دسته مي‌توان ادامه نوع قبلي دانست يعني پس از چندين سال حمله‌ و آرامش بيمار به حدي مي‌رسد كه بدون وجود دوره‌هاي واضحي از حمله با گذشت زمان ضعيف‌تر مي‌شود. 4- نوع پيشرونده اوليه (Primary Progressive) در اين نوع بيماري هرگز حالت‌هاي عود يا فروكش را ندارند و از همان حالت ممكن است هر زماني متوقف شود يا همچنان بدتر شود. «علائم و مشكلات شايع در ام اس» تظاهرات و سير بيماري ام اس از شخصي به شخص ديگر متفاوت است. چشم‌ها نيز معمولا اولين و شايع‌ترين عضو درگير هستند، قدرت بينايي نيز معمولا در اشخاصي كه درگيري چشمي داشته‌اند تا حدي كاهش مي‌يابد. اندام‌هاي دست و پا نيز ممكن است دچار مشكلات حسي و حركتي شوند مثل احساس كرختي، به خواب رفتگي يا سوزن سوزن شدن، اشكال در راه رفتن و حركات اداري ديگر را مي‌توان نام برد. گوش‌ها گاهي دچار مشكلاتي نظير وزوز يا كاهش شنوايي مي‌شوند. احساس نياز مكرر به دفع ادرار، بند آمدن و احتباس ادرار، بي‌اختياري در دفع ادرار و بالاخره كاهش ميل و توانايي جنسي از مشكلاتي هستند كه در دستگاه ادراري - تناسلي بيماران به وجود مي‌آيند. از دست دادن تعادل هنگام راه رفتن خصوصا در تاريكي ممكن است به خاطر درگيري مخچه باشد به جزء اين موارد مي‌توان به مشكلاتي نظير تمركز حواس و گاهي بي‌حواسي، اضطراب، افسردگي، احساس درد در ماهيچه‌ها، اشكال در سخن گفتن، اشكال در اجابت مزاج اشاره كرد. گروهي از عوامل مي‌توانند زمينه ساز ايجاد مشكلات جديد باشند كه از آنها مي‌توان به گرما و رطوبت، وزرش‌هايي كه حرارت بدن را بالا مي‌برند، تب و مهمتر از همه اينها فشار روحي و عصبي كه استرس رواني مي‌گويند. «ام اس و فيزيوتراپي» يكي از مشكلات اصلي ما، ضعف و محدوديت در حركت است كه از طرفي به علت درگيري قسمت‌هاي حركتي در مغز و نخاع و از طرف ديگر به علت كم حركت شدن خود بيماران كه به يكي از اين عوامل مربوط مي‌شود؛ افسردگي و بي‌حوصلگي، ترس از افتادن و كم بودن تحرك داراي عوارضي مانند كوتاه و ضعيف‌تر شدن عضلات ، زخم بستر، يبوست و ... تفاوت بيماران ام اس با افرادي كه بعد از شكستگي و باز كردن گچ نيازمند به فيزيوتراپي هستند، در اين است كه فيزيوتراپي بيماران ام اس ، براي مدت نامحدودي صورت مي‌گيرد. منظور ما از انجام حركات فيزيوتراپي رسيدن به وضعيت بهتر جسمي و روحي است. «چه بخوريم؟» معمولا زماني كه فرد بيمار شد بعد از اين كه به دنبال دارو و درمان رفت به فكر مي‌افتد كه چه مواد غذايي استفاده كند و از چه غذاهايي پرهيز كند. تاكنون هيچ رابطه مشخص بين مواد غذايي و ام اس پيدا نشده است، حالا كه مي‌دانيم بوسيله رژيم غذايي نمي‌توان ام اس را درمان كرد ولي با يك برنامه‌ريزي خوب غذايي مي‌توانيم از يكسري عوارض بيماري جلوگيري كنيم. به عنوان مثال استفاده كافي از ميوه‌ها و سبزيجات علاوه بر تامين درصد بالايي از ويتامين‌هاي ضروري مي‌تواند به بهتر كار كردن دستگاه گوارش و جلوگيري از يبوست كمك بسزايي كند. ما مي‌توانيم آزادانه غذاهاي متنوعي مصرف كنيم و يا از هر برنامه غذايي كه مي‌پسنديم پيروي كنيم به شرطي كه حاوي مواد اصلي و ضروري بدن باشد. اين مواد شامل پروتيئن‌ها، هيدرات‌هاي كربن (نشاسته و قند)، چربي‌ها، ويتامين‌ها و املاح مي‌باشد. طبق جدول پيشنهادي انجمن ام اس آمريكا براي يك رژيم غذايي متعادل، بهتر است بخش اصلي غذا از هيدراتهاي كربن و سپس ميوه‌ها و سبزيجات، گوشت و سرانجام كمترين سهم آن از چربي‌ها باشد. «درمان ام اس» داروهاي موجود براي درمان ام اس از نظر كاربرد به سه گروه اصلي تقسيم بندي مي‌شوند، 1- براي حملات بيماري، در اين دوره زماني معمولا به صورت تزريقي وريدي و يا خوراكي تجويز مي‌شوند و معمولا طول هر دوره بين چهار تا هفت روز طول مي‌كشد. از اين مواد، متيل پردنيزولون (سولومدرول يا دپومدرول) بيشتر به كار مي‌رود و به جز آن از دگزامتازون، پروفيرون، بتامتازون هم استفاده مي‌شود. 2- براي كنترل علائم بيماري: بيش از 30 داروي مختلف به اين منظور به كار مي‌روند، مثلا از آمانتادين براي كم كردن اختلالات حركتي و از باكلوفن براي مقابله با سفتي عضلاني (اسپاسم) استفاده مي‌شود. 3- براي كنترل دوره بيماري: براي اين منظور سه دارو وجود دارد كه دو عدد از آن‌ها از دسته اينترفرون‌ها هستند، اينترفرون‌ها مواد پروتئيني هستند كه به طور طبيعي در بدن براي مقابله با بعضي عفونت‌ها توليد مي‌شوند. اين سه دارو عبارتند از: 1- اينترفرون بتا، يكA (آوونكس) 2- اينتروفرون بتا، يك B (بتاسرون)، 3- گلاتيرامراستات (كوپاكسون) از روش‌هاي درماني ديگر مي‌توان به تاثير خوب بعضي از اين روش‌ها دقيقا اثبات شده است مانند كاردرماني، فيزيوتراپي، گفتاردرماني و ماساژ . اما روش‌هايي ديگري هم هست كه بيماران نتايج خوبي از آن گرفته‌اند، مثل مديتيشن ، يوگا، هوميوپاتي، انرژي درماني و .... «چه كساني ام اس مي‌گيرند؟» هنوز چگونگي شروع ام اس دقيقا مشخص نشده است ولي امروزه دريافته‌اند كه مثلا شيوع اين بيماري در مناطق مختلف دنيا با هم متفاوت است. به عنوان مثال در كشورهاي شمال اروپا و آمريكا و افرادي نيز كه پوست، مو و چشم روشن دارند شيوع آن بيشتر ديده مي‌شود ولي در سياه‌پوستان و ژاپني‌ها كمياب است. همچنين ام اس در خانم‌ها بيشتر از آقايان ديده مي‌شود و شروع آن معمولا در سنين 20 تا 40 سالگي است. در مورد اثر مهاجرت به ابتلاء به ام اس ديده شده در افرادي كه قبل از 15 سالگي به سرزمين ديگري مهاجرت كرده‌اند ميزان شيوع بيماري مانند ميزان شيوع آن در مردم سرزمين جديد است. اين بيماري بيشتر در كساني بروز مي‌كند كه شخصيت خاصي دارند چنين افرادي معمولا مسئوليت پذير ولي حساس هستند كه هنگام بروز ناملايمات خيلي خودخوري مي‌كنند.