درمانهاي سنتي سوختگي

خلاصه

استفاده از داروهاي گياهي در درمان آسيبهاي پوستي مانند زخم و سوختگي با انجام تحقيقات مختلف و تأييد اثربخشي آنها مرسوم گرديده است. اثرات مفيد گياهاني مانند آلوئه، هميشه بهار، لاواند و ... در بهبود زخمها و سوختگيها كاربرد آنها را در طبابت نوين تأييد نموده است.

مقدمه

اخيراً استفاده از درمانهاي گياهي به طور فزاينده‎اي در ميان بيماراني كه بدنبال روش‎هاي درماني سنتي هستند، مرسوم شده و مورد پسند بيماران و پزشكان قرار گرفته است. تعداد ويزيت‎هاي انجام شده توسط پزشكان طب سنتي در آمريكا به سرعت در حال افزايش است. در 1997 تعداد اين ويزيت‎ها تقريباً 629 ميليون مورد بود كه از تعداد كل ويزيت‎هاي پزشكان مراقبت‎هاي اوليه فراتر مي‎باشد.در اين سال تقريباً 27 بيليون دلار براي درمانهاي سنتي هزينه شده و 24/3 بيليون دلار آن مربوط به درمانهاي گياهي مي‎باشد. بطور تخميني تقريباً 50% از مردم انواعي از طب سنتي را مورد استفاده قرار مي‎دهند و بسياري از بيماران اين موضوع را به پزشك خود نمي‎گويند. در آلمان يك مرجع تنظيم كننده بنام كميسيونE بررسي گسترده گياهان شايع را انجام و كيفيت، اثربخشي باليني و موارد استفاده 300 فرآورده گياهي را مورد ارزيابي قرار داده (3,4) و اين بررسي‎ها به استاندارد شدن درمانهاي گياهي منجر شده است. در حال حاضر ايالات متحده قوانين سختي در مورد فرآورده‎هاي گياهي اعمال مي‎نمايد. در اروپا و آسيا طي هزاران سال درمانهاي گياهي به طور موفقيت‎آميزي در درمان اختلالات پوستي به كار رفته‎اند. اكنون اين درمانها بصورت علمي مورد پژوهش قرار مي‎گيرند.

بررسي اثربخشي تعدادي از درمانهاي گياهي براي وضعيت‎هاي درماتولوژيك در حال انجام است و بعضي از آنها شواهد علمي قابل توجهي از اثربخشي را نشان داده‎اند. تركيبات گياهي زيادي براي بيماريهاي مختلف از جمله بيماريهاي پوست جهت فروش عرضه مي‎شوند. اكنون كه ارتباطات پيشرفته بين پزشكان سرتاسر دنيا وجود دارد، مهم است كه اطلاعات مربوط به درمانهاي گياهي، اثرات آنها و تداخلات داروئي را به اطلاع يكديگر برسانيم تا ارائه راههاي درماني سنتي به بيمارانمان امكان‎پذير باشد. اين مقاله براي آموزش و استفاده از اين چالش‎هاي درماني نوشته شده است. اطلاعاتي كه با يك روش عملي تأليف شده باشند ممكن است اكثر بيماران را قادر سازند از اين درمانها كه اكنون در سرتاسر جهان مورد استفاده قرارمي‎گيرند، سود ببرند. در اين نوشتار داروهاي گياهي داراي شواهد علمي مبتني بر اثربخشي باليني و نيز گياهان رايج كه در درمان اختلالات پوستي مفيد بوده‎اند مورد بررسي قرار گرفته اند. بي‎خطر بودن هر گياه مشخص شده است تا پزشك قادر باشد درمانهاي گياهي را كه ممكن است در كار باليني مورد استفاده قرار دهد، بهتر بشناسد. همچنين تداخلات دارويي و عوارض شايع داروهاي گياهي در زمينه بيماريهاي پوستي بيان شده است.

Aloe vera

يك برگ تازه از آلوئه را برش داده و ژل حاصل از آن را روي پوست قرار دهيد، يا پوست آن را جدا كنيد و باقيمانده برگ را روي پوست بماليد. برگهاي گياه آلوئه (صبرزرد)، 2 ماده؛ ژل و يك شيره يا لاتكس توليد مي‎كنند. ژل را از قسمت داخلي برگ بدست مي‎آورند و طي قرن‎ها براي درمان موضعي زخم‎ها و سوختگي‎ها به كار برده‎اند. شيره يا لاتكس يك مايع تلخ زرد رنگ است كه از بخش‎هاي ويژه‎اي از پوسته داخلي برگ استخراج مي‎كنند و معمولاً بصورت پودر فروخته مي‎شود و اثرات ملين بسيار قوي دارد.

چندين گزارش موردي و مطالعه روي حيوانات نشان داده كه آلوئه سوزش، خارش و اسكار همراه با درماتيت ناشي از اشعه را كاهش مي‎دهد. همچنين بهبود زخم‎هاي مزمن پا، زخم‎هاي ناشي از جراحي و سرمازدگي اعضاء را تسريع مي‎نمايد. مكانيزم اثر در مطالعات in vivo حيواني مطالعه شده است.

آلوئه، ترومبوكسان A2 و B2 و پروستاگلاندين 2? را كه موجب انقباض عروقي و تجمع پلاكتي مي‎شوند، كاهش ميدهد وبنظر ميرسد پرفيوژن پوستي را افزايش و خطر از دست رفتن بافت بعلت ايسكمي را كاهش مي‎دهد. مطالعات in vitro نشان داده‎اند كه يك كربوكسي پپتيداز كه برادي كينين(عامل قدرتمند ايجاد كننده درد در التهاب حاد) را غيرفعال مي‎كند، احتمالاً درد در محل درمان را كاهش مي‎دهد. ساليسيليك اسيد در آلوئه وجود دارد و با مهار توليد پروستاگلاندين بعنوان يك مسكن وضد التهاب عمل مي‎كند.

لاكتات منيزيوم موجود در آلوئه با مهار هيستيدين دكربوكسيلاز كه تبديل هيستيدين به هيستامين را در Mast cells كنترل مي‎كند بعنوان يك ضد خارش تأثير دارد.(6) همچنين به نظر مي‎رسد برطرف شدن التهاب بعلت خواص Immunomodulatory پلي‎ساكاريدهاي ژل به ويژه Acetylated mannas باشد.(9) در in vitro آلوئه فعاليت باكتريسيد و ضد قارچ دارد. عارضه جانبي عمده در استفاده موضعي از ژل آلوئه، درماتيت تماسي آلرژيك است. همچنين تأخير ترميم بعد از لاپاراتومي يا سزارين گزارش شده است. در صورت استفاده درست، مصرف خوراكي آلوئه بسيار مطمئن است.

Honey

طي قرنها از مصرف موضعي عسل براي تسريع بهبود زخمها استفاده شده و در درمان سوختگي‎ها، زخم بستر (Decubitus ulcer) و زخم‎هاي عفوني مفيد بوده است. در in vitro عسل در برابر ارگانيزمهاي شايع عفوني كننده زخم‎هاي جراحي، داراي فعاليت آنتي باكتريال و ضد قارچ بوده است. در 1998 طي مطالعه كوچكي، 9 شيرخوار مبتلا به عفونت زخم بزرگ و باز با كشت مثبت متعاقب عمل جراحي كه در آنها درمان استاندارد (بيش از 14 روز آنتي بيوتيك مناسب داخل وريدي و شستن با كلرهگزيدين) با شكست مواجه شده بود، مورد بررسي قرار گرفتند. اين زخم‎ها 2 بار در روز با 5 تا 10 ميلي‎ليتر عسل تازه تغيير نيافته، تحت درمان قرار گرفتند، 5 روز پس از شروع درمان بهبود باليني قابل توجهي مشاهده و در روز بيست و يكم پس از آغاز درمان تمامي زخم‎ها كاملاً بسته، تميز و استريل بودند.در ديگر كارآزمايي تصادفي كنترل شده، گاز آغشته به عسل با يك ورقه Polyurethan در سوختگي‎هاي با ضخامت نسبي (Partial-thickness) مقايسه و از نظر آماري زخم‎هايي كه با عسل درمان شده بودند نسبت به زخم‎هايي كه با ورقه پلي اورتان تحت درمان قرار گرفتند، زودتر التيام (به طور متوسط 8/10 روز در مقابل 3/15 روز) و از نظر عوارض مانند عفونت، گرانولاسيون بيش از حد و انقباض زخم (Contracture) يكسان بودند. بنظر مي‎رسد، خواص عسل در ترميم زخم‎ها به علت ويژگيهاي دبريد كننده آنزيم كاتالاز، جذب ادم ناشي از خاصيت عسل در جذب رطوبت (Hygroscopic)، توانايي آن براي گسترش گرانولاسيون و اپي‎تليزاسيون از لبه‎هاي زخم و خواص آنتي ميكروبيال آن باشد. اگرچه گزارشهايي در ارتباط با درماتيت تماسي ناشي از عسل وجود دارد اما عوارض جانبي مهمي گزارش نشده است.

Marigold

گياه Calendula officinalis كه بيشتر به نام گل هميشه‎بهار معروف است، از قديم‎الايام بصورت موضعي مورد استفاده قرار مي‎گرفته و در حال حاضر بعنوان يك آنتي سپتيك و ترميم دهنده زخم توسط كميسيون E آلمان مورد تأييد قرار گرفته است. ( 4صفحه 119) گياه فروشان معاصر فرآورده موضعي هميشه بهار را براي زخم‎ها، سوختگي‎ها، تاول‎ها، بثورات جلدي، خشكي و ترك پوست، زونا و واريس توصيه مي‎كنند. استفاده از فرم دهانشويه آن نيز براي رفع التهاب دهان و ناحيه حلق مرسوم است. پماد يا كرم هميشه بهار با مخلوط كردن 2 تا 5 گرم از گل‎هاي آن با 100 گرم پماد چندبار در روز به كار مي‎رود. فرم دهانشويه و لوسيون آن با آميختن 1 تا 2 قاشق چايخوري (10-5ميلي‎ليتر) تنطور هميشه بهار با 25/0 تا 5/0 ليتر آب تهيه مي‎شود.

 عارضه جانبي مهم درماتيت تماسي آلرژيك است. هيچ عارضه جانبي خطرناكي گزارش نشده است و براي مصارف موضعي و خوراكي بيخطر مي‎باشد.

بنظر مي‎رسد اثرات ضد التهابي آن بعلت تري ترپنوئيدها باشد. در مطالعه بر روي حيوانات، هميشه بهار گرانولاسيون را تحريك و گليكوپروتئين‎ها و كلاژن را در زخم‎ها افزايش مي‎دهد و در invitro داراي خواص آنتي ميكروبيال و تعديل كننده ايمني است.

Tannins

گياهان بسياري داراي تانين هستند كه بعنوان يك قابض به خشك شدن زخم‎هاي مترشحه و خونريزي دهنده كمك مي‎كنند. از جمله اين گياهان ميتوان به برگ گردوي انگليسي،قضيب ذهب (Goldenrod)، Labrador tea، اسطوخدوس (Lavender)، گل ماهور (Mullein)، پوست بلوط، ريوند چيني (Chinese rhubard)، گل راعي (St John's wort) و ترشك (Yellow dock) اشاره نمود.

از تانين‎ها به صورت موضعي در ضايعات باز ترشح‎دار، زخم‎ها، هموروئيد و سوختگي‎هاي درجه 3 استفاده شده است. تانين‎ها بر روي سطوح خونريزي دهنده يك اثر قابض يا هموستاتيك را بعلت انقباض عروقي موضعي و احتمالاً افزايش ميزان انعقاد موجب مي‎شوند. عصاره آبي گياهان محتوي تانين بعلت انقباض عروقي و تشكيل لخته مصنوعي (احتمالاً ناشي از واكنش تانين‎ـ پروتئين) فعاليت هموستاتيك خود را نشان مي‎دهند كه منجر به ايجاد يك توپي (Plug) مكانيكي براي متوقف نمودن خونريزي از عروق خوني كوچك مي‎شود. اين اثر ميتواند براي خونريزيهاي خفيف داخلي نيز مفيد باشد.

كاربرد موضعي تانين‎ها روي پوست واجد اثرات مطلوب در سوختگي‎ها، اگزماي همراه با ترشح و عفونت‎هاي ويروسي است. در اوايل قرن بيستم، اسپري‎هاي محتوي تانين بعنوان درمان ترجيح داده شده در سوختگي‎هاي شديد مورد استفاده قرار گرفتند. مجموعه تانين ـ پروتئين تشكيل شده بعنوان يك غشاي مصنوعي نيمه تراوا بنام eschar عمل مي‎كنداما بعلت ايجاد سطوح سمي تانيك اسيد كه گاهي اوقات از طريق پوست آسيب ديده جذب مي‎شد، اين روش متروك گرديد.

تانيك اسيد به سلولهاي ريشه‎اي (Stem Cells) اپي‎تليال آسيب رسانده و سبب تشكيل اسكار وسيعي مي‎گردد. با اينحال در چين هنوز هم از اين روش با استفاده از تانين‎هاي متراكم كه سميت كمتري داشته و اپيدرم در حال بازسازي را تخريب نمي‎كند، استفاده مي‎شود.

ساير گياهان محتوي تانين عبارتند از : گياه انجيلي Hamamelis (witchhazel)، نوعي علــــف نقره ايPotentilla tormentilla (tormentil)، بلـــــوط Quercus (oak)، غـــافــث Agrimonia (agrimony)، علف مبارك Geum(avens)، Krameria (rhatany)، شمعداني وحشي Geranium (Cranesbill)، تاتاري Carduus benedicta (blessed thistle)، صمغ عربي Acacia catechu (catechu)، دو دندان Bidens (bur-marigold)، Sanguisorba (burnet)، پاي شير Alchemilla (ladies mantle) وانجبار Polygonun (bistort)

استفاده از ساير فرم هاي داروئي در سوختگي‎ها:

بطور معمول استفاده از گياهان يك راه مطمئن براي تقويت سيستم‎هاي بدن است، مهم آنست كه قبل از استفاده از گياه درماني، تشخيص مسجل گردد. از گياهان مي‎توان بصورت عصاره‎هاي خشك (كپسولها، پودرها و چاي)، گليسيريت‎ها (عصاره‎هاي گليسريني)، يا تنطورها (عصاره‎هاي الكلي) استفاده كرد. در صورتيكه دستور ديگري مدنظر نباشد، چاي را با ريختن يك قاشق چايخوري گياه در يك فنجان آب داغ مي‎توان تهيه نمود. براي تهيه دم كرده، 5 تا 10 دقيقه برگ يا گل و 10 تا 20 دقيقه ريشه گياه را دم مي‎كنند و 4-2 فنجان در روز نوشيده مي‎شود. تنطورها را بايد به تنهايي يا در تركيب با ساير گياهان به كار برد.

-براي فعال كردن سيستم ايمني و كاهش خطر عفونت درطي فاز حاد بيماري 60-30 قطره از قسمتهاي‎مساوي از تنطورهاي كوكب كوهي (Echinaceae purpura) cone flower، و ختم ذهبيgoldenseal (Hydrastis Canadensis) ، را هر 4-3ساعت يكبار به كار بريد.

- گياه آب بشقابي Gotu kola (Centella asiatica) با موفقيت بسيار در سوختگيهاي درجه 2 و 3 به كار رفته است. كاربرد موضعي روزانه از چروكيدگي و تورم پوست پيشگيري يا آن را محدود و از تشكيل اسكار جلوگيري مي‎نمايد. همچنين بهبودي را زياد و فيبروز را كم مي‎كند.

- گياهاني كه جريان خون به پوست را بهبود مي‎بخشند مي‎توانند تحويل مواد غذايي به پوست را تسهيل نموده و مواد زايد متابوليكي راكاهش دهند. تركيبي از قسمتهاي مساوي از گياهان زير را بصورت چاي (يك فنجان 4 تا 6 بار در روز) يا تنطور (30تا60قطره 3 تا 4 بار در روز) تهيه نماييد.

Yarrow (Archillea millefolium)

Cleavers (Gallium aparine) بي‎تي راخ

Prickly ash bark (xanthoxyllum clava herculis).

Marigold (Calendula officinalis) هميشه بهار

Ginger root (Zingiberofficinalis)زنجبيل

-براي برطرف نمودن درد حاد در سوختگي، قسمت‎هاي مساوي از تنطور

Jamaican dogwood (piscidia erythrina)

Valerian (Valeriana officinalis) سنبل‎الطيب

St. John's wort (Hypericum perforatum) گل راعي

California poppy (Escholzia californica) جام طلايي و

را با نصف قسمت ازياسمن زرد gelsemium (Gelsemium sempiverens) مخلوط نموده و در مرحله حاد 10 تا 15 قطره هر 15 دقيقه (تا 8 دوز) به كار بريد. براي برطرف نمودن دردهاي ژنراليزه 30قطره 3 تا 4 بار در روز استفاده نماييد.

- مصرف خارجي فرآورده‎هاي روغني گل راعي براي درمان و مرحله پس از درمان آسيبهاي حاد، كوفتگيها، دردهاي عضلاني و سوختگيهاي درجه 1 مورد تأييد كميسيون E قرار گرفته است .

- برگ هماور Comfrey (symphytum officinalis) : يك فنجان چاي غليظ محتوي 10 قاشق چايخوري پر از اين گياه تهيه و براي شستشوي ناحيه استفاده نمايند. براي مدت طولاني بصورت خوراكي استفاده نشود زيرا خطر بالقوه براي آسيب كبدي را بدنبال دارد.

- پودر نارون Slippery elm (ulmus rubra)، ريشه ختمي Marshmallow (Althea officinalis)، Goldenseal و ريشه هماور را مخلوط و براي تسريع بهبودي وكاهش خطر عفونت در محل سوختگي به كار بريد.

- در فرانسه برگ گردو به صورت موضعي براي درمان آفتاب سوختگي و سوختگيهاي سطحي به كار رفته است.

نسخه هاي سنتي

نسخه شماره 1-  دارو جهت درمان سوختگی با آتش

دارو : برگ خشک شده درخت چنار  ( Plantanus orientalis)

طرز تهیه و استعمال  : برگها را سائیده و روی موضع پاشیده شود .

توجه : این دارو بطور کلی جهت خشک كردن زخمها مورد استفاده قرار می گیدر .

نسخه شماره 2-  دارو جهت درمان سوختگی با آتش

دارو : میوه نارس زیتون ( Olea euroepea)

طرز تهیه و استعمال  : میوه ها را له كرده بصورت ضماد در موضع استعمال کنید .

نسخه شماره 3-  دارو جهت درمان سوختگی با آتش

دارو : روغن کنجد ( Sesamum indicum)

روش و مقدر مصرف  : روغن کنجد را بلافاصله بعد از سوختگی به محل سوختگی بمالید.

نسخه شماره 4-  دارو جهت درمان سوختگیها و زخمها

دارو : سرشاخه ها گلدار یا برگ گیاه علف چای (هوفاریقون )  (Hypericum perforatum)

طرز تهیه و استعمال  : بصورت پماد در موضع استعمال شود .

نسخه شماره 5-  دارو جهت درمان سوختگی با آتش و زخمهای بزرگ

دارو : برگ تازه لبلاب ( عشقه )  ( Hedra helix )

طرز تهیه و استعمال  : بصورت پماد در موضع استعمال شود .

نسخه شماره 6-  دارو معالج سوختگیها با آتش

دارو : روغن تخم کتان (Linum usitatissimum)

روش استعمال  :  در موضع استعمال شود .

نسخه شماره 7-  دارو معالج زخمها بویژه زخمهای دیر علاج و زخمهای عمیق

دارو : اسانس بابونه اصلی ( Matricaria chamomilla)

روش استعمال  :  در موضع مالیده شود .

توجه : این دارو همچنین جهت معالجه زخمهای بیخ ران و سوختگیها نیز استعمال می شود.

نسخه شماره 8-  دارو جهت رفع آماس و التیام زخمها

دارو : برگ یا ریشه یا تمام گیاه گل خطمی ( Althaea officinalis)

طرز تهیه و استعمال  :  به صورت ضماد در  موضع استعمال کنید .

نسخه شماره 9-  داروی آرام کننده و خنک کننده پوست سوخته در اثر آتش یا آفتاب زدگی

دارو : روغن زیتون ( Olea europea)

طرز تهیه و استعمال  : در موضع سوختگی یا آفتاب زدگی مالیده شود .

توجه : این دارو علاوه بر این در مورد مارگزیدگی و گزش حشرات و همچنین درمان استسقا و آب آوردن نسوج بصورت موضعی مورد استعمال قرار می گیدر .

نسخه شماره 10- 

دارو : برگ یا ریشه یا تمام گیاه پنیرک ( Malva silvestris)

مقدر  استعمال  : 30 تا 50 گرم

طرز تهیه و استعمال : بصورت جوشانده در یک لیتر آب تهیه و سپس جهت شستشوی زخمها استعمال کنید .

نسخه شماره 11-  دارو جهت معالجه زخمها و بریدگیها

دارو : تنتور ریزوم یا تمام گیاه همیشه بهار کوهی ( تنباکوی کوهی )   ( Arnica montana)

طرز تهیه و استعمال : تنتور را با آب به نسبت 1 به 2 یا 1 به 3 رقیق كرده و سپس جهت شستشوی زخمها و بریدگیها استعمال  شود .

نسخه شماره 12-  دارو ی التیام دهنده و معالج زخمها

دارو : تنور گل همیشه بهار  ( Calendula officinalis)

طرز تهیه و استعمال :  با مقدری آب مقطر رقیق كرده و زخم را با آن شستشو کنید .

نسخه شماره 13-  دارو جهت معالجه سوختگیهای ساده

دارو : پیاز ( Allium cepa)

طرز تهیه و استعمال :  پیاز را له كرده روی موضع قرار دهید .

نسخه شماره 14-  دارو ی معالج زخمها

دارو : گل گیاه شاه بلوط هندی ( Aesculus hipocastanum)

مقدر استعمال : 20 گرم

طرز تهیه و استعمال :  بصورت دم كرده در یک لیتر آب تهیه و جهت شستشوی زخمها استعمال شود .

نسخه شماره 15-  دارو ی التیام دهنده زخمها

دارو : قسمت گوشتدار میوه گردو ( پوسته خارجی ) (Juglans regia)

مقدر استعمال : 50 گرم

طرز تهیه و استعمال :  بصورت جوشانده در یک لیتر آب تهیه و جهت شستشوی زخمها استعمال کنید .

نسخه شماره 16-  دارو ی معالج زخمها

دارو : تخم شنبلیله ( Trigonella foenum-graecum)

طرز تهیه و استعمال :  بصورت جوشانده تهیه و جهت شستشوی زخمها استعمال کنید .

نسخه شماره 17-  دارو ی جهت درمان  زخمها

دارو : برگ دردوست (عشقه ) ( Hedra helix)

مقدر استعمال : 15 گرم

طرز تهیه :  بصورت دم كرده در یک لیتر آب و جهت شستشوی زخمها استعمال کنید .

نسخه شماره 18-  دارو ی معالج زخمهای دیر جوش

دارو : ریشه زنبق ( Iris florentia)

طرز تهیه و استعمال :  ریشه های تمیز را بصورت پودر درآورده و سپس روی زخمها بپاشید .

نسخه شماره 19-  دارو ی معالج زخمها

دارو : گل گیاه علف ماهور  ( Verbascum thapsus)

طرز تهیه و استعمال :  بصورت دم كرده تهیه و جهت شستشوی زخمها توصیه نموده اند .

نسخه شماره 20-  داروی ضد عفونی کننده و التیام دهنده زخمها

دارو : برگ گیاه زبان گنجشک ( Fraxinus excelsior)

مقدر استعمال : 3 تا 5 گرم

طرز تهیه و استعمال :  بصورت ضماد تهیه و استعمال کنید .

نسخه شماره 20-  داروی ضد عفونی کننده و التیام دهنده زخمها

دارو : برگ گیاه پده ( Populus euphratica)

مقدر استعمال : 3 تا 5 گرم

طرز تهیه و استعمال :  بصورت ضماد یا آب شستشو تهیه و استعمال کنید .

نتيجه‎گيري

استفاده از درمانهاي سنتي منجمله گياه درماني در حال افزايش است.بسياري از اين درمانها براي قرنها مورد استفاده قرار گرفته و نتايج خوبي نشان داده‎اند. چندين كارآزمايي تصادفي كنترل شده نيز نتايج اميدبخشي را براي استفاده از گياه درماني در درمان اختلالات درماتولوژيك منجمله زخمها و سوختگيها نشان داده‎اند. با اينحال تحقيقات بيشتري مورد نياز است و همت علاقمندان اين رشته را مي‎طلبد.