تحقیق درباره زبان فارسي در وبلاگ‌هاي فارسي

زبان فارسي از دو جنبه براي ما ايرانيان و فارسي‌زبانان اهميت دارد. جنبه اول اين است كه زبان فارسي با تاريخ و فرهنگ و تمدن ما پيوندي ديرينه و ناگسستني دارد، به‌طوري كه امروزه زبان فارسي يكي از مهم‌ترين اركان هويت ملي ما ايرانيان به‌حساب مي‌آيد. به‌همين دليل، پاسداشت و تقويت زبان فارسي، ارج نهادن به اين ميراث ارزشمند فرهنگي و استحكام بخشيدن به بنيان هويت ملي ما تلقي مي‌شود. اما جنبه دوم هم اين است كه زبان فارسي زبان رسمي كشور ما و زبان آموزش و ارتباطات فكري و علمي ما است و بخش مهمي از تفكر ما در چارچوب قواعد اين زبان شكل مي‌گيرد. به‌همين علت، كيفيت ارتباطات فكري و رشد علمي و فني ما، كاملاً وابسته به كيفيت زبان ما، يعني زبان فارسي است. مقاله حاضر با تأكيد بر جنبه دوم، كيفيت زباني وبلاگ‌ها را به‌عنوان محلي براي دادوستد فكري مورد بررسي و ارزيابي قرار مي‌دهد.

گسترش زبان فارسي در اينترنت

نزديك به دو سال از ظهور پديده‌اي به نام وبلاگ در جامعه ما مي‌گذرد. رشد وبلاگ‌نويسي در جامعه ما كه از آن با عنوان «موج فارسي وبلاگ‌نويسي» نيز ياد شده است، هرروزه گسترش بيشتري مي‌يابد و ابعاد وسيع‌تري به خود مي‌گيرد.

امروزه وبلاگ‌هاي متعددي با محتواي علمي، آموزشي، ادبي، اجتماعي، سياسي، مذهبي، ورزشي، فكاهي و غيره وجود دارند كه در هر روز ده‌ها و صدها بار مطالب آنها خوانده مي‌شود. سهولت استفاده از ابزار وبلاگ، متخصصان رشته‌هاي گوناگون را به استفاده از وبلاگ به‌منزله يك رسانه تخصصي ترغيب كرده‌است. علاوه بر آن، آزادي نسبي رسانه وبلاگ از قيدوبندهايي كه ساير رسانه‌ها را محدود مي‌كند، در رواج وبلاگ‌نويسي بي‌تأثير نبوده‌است.

شايد بتوان گفت كه اولين موج وبلاگ‌نويسي فارسي با انتشار راهنماي ساخت وبلاگ فارسي آغاز شده‌است. بدون شك، دومين موج نيز با شروع‌به‌كار سايت «پرشين بلاگ» كه امكان راه‌اندازي وبلاگ براي كاربران فارسي‌زبان را با سهولت بيشتري فراهم مي‌كند آغاز شده‌است. اما پيامد قابل‌توجه ديگري كه رشد وبلاگ‌نويسي در ايران داشته‌است، پيدايش سايت‌‌هاي اينترنتي فارسي‌زباني است كه صاحبان وبلاگ‌ها ايجاد كرده‌اند، و اين خود موج جديدي از گسترش كاربرد اينترنت در جامعه ايران به‌حساب مي‌آيد.

يكي از تبعات مهم گسترش سايت‌ها و وبلاگ‌هاي فارسي، انتشار حجم زيادي از اطلاعات به‌زبان فارسي در شبكه جهاني اينترنت، و در نتيجه آن، ارتقاي جايگاه زبان فارسي تا حد زبان اول ارتباطات اينترنتي در نزد ايرانيان و فارسي‌زبانان در سراسر جهان است.

مشخصات زبان وبلاگ‌هاي فارسي

توصيف كلي زبان وبلاگ‌ها كار چندان آساني نيست، زيرا آزاد بودن نويسندگان در شيوه نوشتن و تفاوت‌هاي بسيار زياد در تخصص‌ها و سليقه‌هاي آنها، باعث شده‌است كه هر وبلاگي زبان خاص خودش را داشته باشد. بااين‌حال، به‌نظر مي‌رسد كه بتوان ويژگي‌هايي را ذكر كرد كه در غالب وبلاگ‌ها مشترك باشد. اين ويژگي‌ها به‌شرح زير است.

1- از آنجا كه وبلاگ‌ها عمدتاً از متن تشكيل شده‌اند، زبان آنها طبيعتاً گونه نوشتاري زبان يا زبان نوشتاري است. اما زبان نوشتاري وبلاگ‌ها به زبان گفتاري بسيار نزديك است.

2- زبان وبلاگ‌ها عموماً زبان غيررسمي يا محاوره‌اي است. به‌علاوه، مطالب وبلاگ‌ها عموماً از قول خود نويسنده بيان مي‌شود.

3- زبان وبلاگ‌ها، عمدتاً همان زبان فارسي معيار است كه در تهران به آن تكلم مي‌شود.

4- زبان وبلاگ‌ها حاوي واژه‌هاي متعددي از حوزه فني رايانه يا كامپيوتر است.

5- در زبان وبلاگ‌ها، واژه‌هاي بيگانه متعددي استفاده مي‌شود كه بعضاً با خط بيگانه نيز نوشته مي‌شوند.

6- رسم‌الخط وبلاگ‌ها عمدتاً غيراستاندارد و متغير است، و مثل خود زبان محاوره، در معرض نوآوري‌هاي آني است.

7- نوشته‌هاي وبلاگ‌ها حاوي غلط‌هاي تايپي و نگارشي نسبتاً زيادي است، هرچند كه اغلب وبلاگ‌هاي مهم و پرخواننده، نگارش قابل‌قبولي دارند.

8- رسم‌الخط وبلاگ‌ها، تابع محدوديت‌هاي محيط الكترونيكي و عدم تطبيق آن با الزامات خط فارسي است.

زبان مناسب براي رسانه وبلاگ

اهميتي كه پديده وبلاگ به‌عنوان رسانه‌اي مستقل و مؤثر در دنياي ارتباطات دارد، غيرقابل‌انكار است. به‌نظر مي‌رسد كه اكنون روآوردن برخي از روزنامه‌نگاران به وبلاگ‌نويسي و استفاده منابع خبري مختلف از مطالب وبلاگ‌ها نيز، موجب تقويت نقش رسانه‌اي وبلاگ‌ها شده‌است.

كاركرد اصلي هر رسانه، انتقال «پيام» به مخاطب است. اما آنچه يك رسانه به مخاطب خود عرضه مي‌كند، صرفاً پيام مستقيمي كه در متن جملات و عبارات آورده مي‌شود نيست، بلكه «پيام» متشكل از تمام آن چيزهايي است كه مخاطب به‌صورت مستقيم و غيرمستقيم مشاهده و دريافت مي‌كند. به‌عنوان مثال، حتي طراحي قالب وبلاگ نيز بر ذهن بيننده وبلاگ تأثير مي‌گذارد و چه‌بسا بيش از محتواي مطلب در جذب خواننده مؤثر باشد.

يكي از مهم‌ترين اجزاي سازنده پيام، زبان ارتباطي رسانه است كه نقش مهمي در كيفيت ارتباط و ميزان تأثيرگذاري رسانه بر مخاطب خود دارد. به‌عبارت ديگر، لحن گفتار، طرز جمله‌بندي، واژگان به‌كاررفته، و حتي رسم‌الخط مورداستفاده نيز، بر ذهن خواننده مستقيماً تأثير مي‌گذارد.

با توجه به كاركرد رسانه‌اي وبلاگ، شايسته است كه نويسندگان وبلاگ‌ها، با توجه بيشتر به نقش و كاركرد رسانه‌اي كه در اختيار دارند، دو اصل مهم  زير را مورد توجه قرار دهند.

1- انتخاب گونه زباني مناسب، براي تضمين كيفيت ارتباط و انتقال مؤثر پيام

2- حفظ سلامت زبان و رعايت استانداردهاي آن به‌عنوان يك وظيفه رسانه‌اي

تقويت زبان فارسي در وبلاگ‌ها

كاربرد زبان سالم و استاندارد در همه رسانه‌ها و ازجمله وبلاگ‌ها، بهترين راه تقويت زبان فارسي است. به‌علاوه، توجه به كيفيت زبان هر وبلاگ فارسي، جز آنكه به تقويت زبان فارسي كمك مي‌كند، به تقويت خود وبلاگ هم كمك بزرگي مي‌كند. اين موضوع با توضيح دو اصلي كه در بخش قبلي مطرح شد روشن‌تر مي‌شود.

انتخاب گونه زباني، متناسب با محتواي مطالب وبلاگ و فرم ارائه آن و شخصيتي كه نويسنده براي وبلاگ خود قائل است، اهميت زيادي دارد. به‌عنوان مثال، براي انتشار اخبار غيررسمي و طنز‌آميز، نمي‌توان از زبان ساده علمي استفاده كرد. به‌همين ترتيب، براي بيان مطالب علمي نيز، نمي‌توان زبان پيچيده و پرابهام ادبيات را به‌كار گرفت. به‌علاوه، فراموش نكنيم كه برداشتي كه هر خواننده از شخصيت خود ما و وبلاگ ما مي‌كند، بر اساس اطلاعاتي است كه با مشاهده وبلاگ ما دريافت مي‌كند. بنابراين، اگر مثلاً براي خود شخصيتي جدي قائل هستيم بهتر است كه از نگارش به‌زبان طنز و شوخي خودداري كنيم.

از طرف ديگر، همه نويسندگان وبلاگ‌ها، بنا به اهميتي كه زبان فارسي به‌عنوان زبان رسمي ما دارد و به‌حكم مسئوليتي كه به‌عنوان صاحب رسانه دارند، بايد خود را موظف بدانند كه در جهت حفظ سلامت زبان فارسي در رسانه خود تلاش كنند. براي اين منظور لازم است كه نويسندگان وبلاگ‌ها، بر كاربرد زبان در وبلاگ خود نظارت كنند و استانداردهاي نگارشي زبان فارسي و خط فارسي را رعايت كنند.

منظور از اين حرف اين نيست كه همه نويسنده‌ها با يك سبك بنويسند، يا مثلاً از رسم‌الخط يكساني پيروي كنند، بلكه منظور عدم سهل‌انگاري در كاربرد زبان و خط فارسي است. مثلاً هر نويسنده‌اي مي‌تواند به‌سليقه خود رسم‌الخطي را برگزيند كه پيام موردنظرش را بهتر به خواننده منتقل كند. اما اينكه رسم‌الخط وبلاگ به‌علت اشتباه تايپي دگرگون شود، و نويسنده اهميتي به اين امر ندهد، قابل‌قبول نيست.

بد نيست مجدداً به اين واقعيت اشاره شود كه هر خواننده وبلاگ، ضمن خواندن متن يادداشت‌ها، با مشاهده كيفيت نگارش، درباره شخصيت وبلاگ و نويسنده آن نيز قضاوت خواهد كرد.

بنابراين، آنچه در پايان به دوستان وبلاگ‌نويس در زمينه زبان وبلاگ پيشنهاد و توصيه مي‌شود، به‌طور خلاصه موارد زير است.

1- انتخاب گونه زباني متناسب با شخصيت و محتواي وبلاگ و فرم ارائه آن

2- دقت در انتخاب واژه‌ها و عبارت‌ها، و رعايت قواعد دستوري و نگارشي

3- اصرار بر نوشتن به خط فارسي و به‌كار بردن واژه‌هاي مناسب فارسي به‌جاي واژه‌‌هاي بيگانه

4- رعايت رسم‌الخط يكنواخت در نوشته‌ها، و مرور و ويرايش مطالب قبل از انتشار