اوقات فراغت :  

ماده یک قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، یک سوم از اوقات فراغت هر فرد ایرانی را پس از فراغت از کار و خوابیدن به گذران اوقات فراغت و تفکر و اندیشیدن (عبادت) تخصیص داده است.

در متون، فراغت به معنای آسودگی و آسایش و آزاد بودن که تلویحا آزادی از کار و هرگونه عمل جبری در آن  نهفته شده، آمده است اوقات فراغت از زمانی که بعنوان یک مقوله جامعه شناسی مورد نظر قرار گرفته از نظر گاههای گوناگون تعاریف متفاوتی برای آن قائل شده‌ اند در فرهنگ لیتره (littre) فرصت و زمانی که پس از انجام رساندن کار و شغل روزانه باقی می‌ماند آمده و لغتدان دیگری چون اوژ (Ause) برای فراغت یا لیژور (leisure) مفهومی جدید و محدودتری قائل شده و آنرا سرگرمی تفریحاتو فعالیتهای دانسته که هنگام آسودگی از کار عادی با شوق و رغبت به آنها روی می‌کنند. امروز مفهوم فراغت اوقاتی که کار نمی‌کنیم می‌باشد.

دو مازیه جامعه شناسی فرانسوی ،‌ فراغت را چنین بیان می‌کند مجموعه فعالیتهایی که شخص پس از رهایی از تعهدات و تکالیف شغلی خانوادگی و اجتماعی با میل و اشتیاق به آنها می‌پردازد و غرضش استراحت ، تفریح یا توسعه دانش خود یا به کمال رساندن شخصیت خویش یا به ظهور آوردن استعدادهای خلاقیت و یا بالاخره بسط مشارکت آزادانه در اجتماع » است این تعاریف در عین داشتن نکات عمومی و مشترک برای کلیه گروههای اجتماعی و فرهنگی مصداق دارد.

از بیان مطالب فوق چنین نتیجه می‌شود که اوقات فراغت 2 وجه دارد.

اول: وجه عملکرد و کیفی که لزوما با نوعی رضامندی و خلاقیت همراه است .

دوم: وجه ساختاری که از نظر فرم و شکل بایستی با ساختار انسانی و خانواده برای رفع نیازها تکیه نماید.

نظریه پردازانی که بر جنبه‌های ساختاری و فضایی (Spatial) اوقات فراغت تکیه داده‌اند، تاکید بر انطباق نوعی فرم با عملکرد (فانکشن)‌ دارند. فرمی و شکلی که ناشی از رفتار و احتیاجات انسانی، خانواده و جامعه باشد. خصلت‌ها  و ویژگیهای ساختار این فضاها برای گذران اوقات فراغت را بشرح زیر می‌توان خلاصه کرد:

1-       ایجاد شرایطی برای خصوصی بودن و تنهایی برای فرد و خانواده‌اش (محرمیت)

2-       ایجاد ارتباط با طبیعت یا پدیده‌های طبیعی که انسان را بر هستی و گذران مرتبط سازد.

3-       برخورداری و ارائه موقعیت مکانی و زمانی که در اختیار قرار می‌دهد و نوعی آزادی در تملک زمان، وقت و مکان برای فرد و خانواده بوجود می اورد.

4-       فراهم آوردن زمینه‌های تجمع و همگرایی اجتماعی با مردم و کسانی که بی‌واسطه و تصادفی جمع شده‌اند و نوعی برخوردهای رو در رو اجتماعی برای فرد ایجاد می‌کند.

5-       ایجاد انگیزه‌های مسرت و شادمانی و هر انگیزه‌ای که برای مدتی تفکر و اندیشه او را به مسائلی غیر از آنچه که در مسیر فعالیتهای زندگی روزمره و شغلی داشته است خارج می‌سازد.

6-       ارائه امکانات قابل دسترسی و مورد قبول از نظر اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی باشد.

7-       تنوع در فضاها و تفاوت در اندازه‌ها می‌تواند فضاها را برای گروههای مختلف قابل شناسایی و وضوح نماید.

8-       زمینه خلاقیت و کنجکاوی را فراهم آورده و جنبه‌های فرهنگی و آموزشی آن پیام آورباشد.

9-       ضمن ایجاد نوآوری و ابهام انگیزی در فضاسازی ، نوعی ارتباط ارگانیک با سلایق داشته باشد.

ایده‌های طراحی پروژه    

پروژه مجموعه فرهنگی ورزشی و اقامتی مخابرات خراسان رضوی به مساحت حدود 32 هکتار در کیلومتر 18 جاده مشهد شاندیز (سایت ویرانی) واقع شده است.

در طرح این مجموعه چند عامل مهم مد نظر قرار گرفته.

1-     پاسخگویی به مسایل فضایی و کالبدی در مقیاس شهر مشهد

2-     پاسخگویی به مسایل عملکردی و زیبایی شناختی در مقیاس معماری مجموعه

3-     ایجاد هویت و فرم‌های نمادین و طراحی فراگیر در مجموعه با توجه به موقعیت مناسب و پتانسیل‌های پروژه

در مرحله اول طراحی پس از بررسی ها و مطالعات اولیه سایت به استقرار و مکانیابی عناصر درون سایت با توجه به ویژگیها و پتانسیل‌های موجود پرداخته شد و سعی بر ایجاد فضاهایی پویا گردید.

در ادامه پیشبرد طرح ، نقطه ورودی اصلی به مجموعه پس از گذر از دروازه‌ اصلی میدان تعبیه شده که حرکت و پخشایش بار از آنجا صورت گیرد. مکانیابی این بخش به گونه‌ای انجام شد که استفاده کنندگان از مجموعه قدرت انتخاب و آزادی در فضا داشته باشند و در ادامه با طراحی مسیرهای دسترسی سواره و پیاده لازم علاوه بر ایجاد سیرکولاسیون سیال و روان در مجموعه به ایجاد هیجان و انگیزه لازم در کل مجموعه کمک نمودیم چرا که انسان در مسیرهای منحنی‌ و دوار زاویه دیدها و نماهای مختلفی را مشاهده می‌کند و این عمل باعث می‌شود که بسیاری از پرسپکتیوهای زیبا را در حال حرکت مشاهده نماییم همچنین در حاشیه سایت، مسیر امنیتی برای کنترل و حفظ امنیت تعبیه شد.

در ادامه در پی مطالعه ارزشها و نقاط قوت و ضعف سایت و برنامه ریزی فیزیکی به طراحی و استقرار عناصر اصلی طرح در محل‌های مورد نظر پرداخته شد.

در طراحی هندسه کلی سایت هدف این بوده که مجموعه فاز به فاز اجرا گردد منتها بدلیل اینکه ممکن است در مدت زمانی طولانی کل سایت ساخته شود طراحی به گونه‌ای انجام شده که بخش‌های مختلف مجموعه دردرون خود نوعی تکامل داشته باشند و باالحاق سایر بخشها این تکامل و تعامل ادامه داشته باشد لذا طرح به گونه‌ای است که در زمان اجرای مرحله به مرحله هر کدام از مراحل،  هندسه استوار و پایداری برای خود داشته باشند. و در نهایت در طرح کلی ما شاهد یک انسجام طراحی شده در کل عناصر سایت با هم خواهیم بود.

در طراحی این مجموعه سعی شده با توجه به رسالت شرکت مخابرات مجموعه‌ای عام المنفعه با تاکید بر ساختار تکنولوژیک و امروزی ایجاد شود. همچنین سعی شده مجموعه‌ای خاص و متمایز از دیگر پروژه‌های مشابه با تاثیرپذیری در فرم و تشکیل خط آسمان مناسب مطرح شود.

از دیگر نکات قابل ذکر در ایده‌های طراحی مجموعه ،‌توجه به نوعی طراحی فراگیر به نحوی که تمامی سایت از طرحی زیبا ، سیال و روان ضمن جوابگو بودن به کلیه عملکردهای لازم برخوردار باشد. همچنین به امکان سنجی بستر طرح و ایجاد این امکان از طریق بکارگیری طبیعت و معماری خطوط و سطوح و احجام (به شکل معماری حقیقی یا مجازی) در راستای تقویت بخشی به پروژه اقدام شده است.

در برخورد با فضای میانی سایت یعنی مجموعه مایکروویو سعی بر این شده که بتوانیم مسیرهای دسترسی اصلی سواره  به این مجموعه در وضع موجود را تغییر دهیم و سعی کنیم از توپوگرافی موجود در این بخش استفاده لازم را در جهت فضا سازی بنماییم همچنین ساختمانهای آن بخش را با بکارگیری فضای سبز و درختچه‌هایی با ارتفاع مناسب کمرنگ نماییم.

توپوگرافی موجود در این بخش امکان استفاده از معماری تفریق را در دل این تپه ایجاد می‌کند.

ورودی اصلی مجموعه با سر در طراحی شده به شکلی قرار گرفته که به رینگ میانی مجموعه به راحتی اتصال پیدا می‌کند و در این بخش میدان و فضای پارکینگ عمومی تعبیه شده است. استفاده کنندگان به دو جهت اصلی می‌توانند هدایت شوند مسیر اول از میدان ورودی به سمت شرق زمین هدایت می‌شوند که فضاهایی مثل ورزش صبحگاهی ، دریاچه ، بوفه روی دریاچه ،‌آلاچیق و در ادامه به زمینهای ورزشی متنوع مثل تنیس ، والیبال ، بسکتبال ، فوتبال و همچنین در ادامه به سمت شرق سایت سالن ورزشی چند منظوره پیش بینی شده است. از دریاچه این بخش چندین استفاده به عمل آمده است علاوه بر طراوت و زیبایی که آب به مجموعه می‌بخشد امکان استفاده از آن در جهت ورزشهای آبی چنانچه مورد نظر کارفرما باشد مقدور است . استادیوم ورزشی به شکل یک مجموعه ورزشی دیده شده است که  امکان ورزش دو میدانی در آن فراهم باشد. و برای مرحله اول کار ، جایگاه تماشاچیان در جهت غرب استادیوم (پشت به نور غرب) تعبیه شد.

جمعیتی در حدود 1500 تا 2000 نفر برای تماشاگران در این مرحله پیش‌بینی نمودیم و چنانچه این جمعیت رو به فزونی باشد توسعه در جهات لازم برای مجموعه استادیوم قابل پیش‌بینی است پیست دوچرخه سواری هم در درون مسیر حاشیه‌ای سایت (رینگ امنیتی) تعبیه شده که امکان استفاده از یک مسیر گسترده و طولانی برای ورزشکاران فراهم باشد.

برای جلوگیری از عدم تداخل در دسترسیها و عملکردهای چندگانه مجموعه، از خیابان کنار گذر سایت مسیر و دروازه‌ای به داخل سایت گشوده شد که این مسیر باعث دسترسی مناسب به مجموعه مایکروویو و استادیوم ورزشی و سایر قسمتهای لازم را می‌شود برای این بخش نیز پارکینگی با سطح مناسب حدودا برای 200 دستگاه خودرود پیش بینی شده است.

تفکیک ورودی این بخش چندین خاصیت دارد. اول که باعث می‌شود که هیاهو و شلوغی مربوط به ورود و خروج استفاده کنندگان از فضا به داخل سایر بخش‌ها کشیده نشود دوم فاصله مناسب استادیوم با جاده اصلی باعث ایجاد فضای امن و راحتی برای ورزشکاران گردد که حضور ورودی مجزا و پارکینگ مجزا به این آرامش کمک می‌کند سوم این ورودی به مجموعه مایکروویو هم سرویس دهی می‌کند و چنانچه لازم باشد خودروهای سنگین وارد مجموعه مایکروویو شوند آرامش مجموعه و خانواده‌ها تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد.

حراست و حفاظت از مجموعه تاسیسات درون سایت (مایکروویو) هم به شکلی در نظر گرفته شده که دیوارهای ارگانیک با ارتفاع کوتاه در پیرامون این مجموعه شکل گرفته شده و با حصارهای مشبک مانند در بالای دیوار (فنس) حراست صورت میگرد.

پس از گذر از ورودی اصلی در جهت غرب سایت با فضاسازی‌های لازم ، مجموعه فرهنگی مجموعه تعبیه شده است که این مجموعه فرهنگی در امتداد محور پیاده بسیار قوی که به شکل خطی طراحی شده قرار گرفته است. فرم و حرکت آزاد این مجموعه به شکلی قرار گرفته که خود یک المان و نماد خاص در مجموعه باشد در روبروی آن هم آمفی‌تئاتر روباز قرار گرفته که امکان اجرای برنامه‌های لازم بخصوص در شبها را برای خانواده‌ها داشته باشد. در اطراف مجموعه فرهنگی سعی شده که فضاسازی‌های لازم با طراحی کفسازی‌ها و المانها و باغ مجسمه صورت گیرد تا به مقوله فرهنگ در این بخش اهمیت و ارزش خاص داده شده باشد.

در جداره جنوب غربی سایت هم ورود و خروج وسایط نقلیه برای استفاده کنندگان از بخش‌های غربی مجموعه پیش‌بینی و طراحی شده است. همچنین در این بخش نیز با ایجاد پارکینگ‌ها و فضاسازی با درختان و آب روان و سطوح سبز رفاه و زیبایی و آرامش به این جبهه سایت داده شده که افراد می‌توانند به سمت رستوران و در ادامه مجموعه باغ تابستانی و تالار گردهمایی در فضای باز و آلاچیق‌ها راه یابند.

در ادامه طراحی جبهه غربی سایت به سمت شمال غرب فضاهای اقامتی خانواده‌ها به شکل ویلا یا آلاچیق و ... ایجاد شده است که در قالب یک هندسه خطی و ارگانیک به نحوی که با هندسه زمین درگیر باشد طراحی شده‌اند هتل آپارتمانهایی در لایه بعدی این فضاها قرار گرفتند که کشیدگی شرقی غربی دارند و می‌توانند از نور مناسب بهره‌مند گردند. همچنین فضاهای لازم برای بازی خردسالان نیز در دل این مجموعه تعبیه شده است که به خانواده‌ها امکان تفرج و گردشگری بهتر را بدهد. در ابتدا شروع حد فاصل فضاهای اقامتی و رفاهی نیز هتلی به شکل برج مانند تعبیه شده است که هدف از جانمایی این هتل در این بخش علاوه بر عملکرد اصلی آن دیدبه آن از جاده اصلی بوده است همچنین طرح توسعه و گسترش برای آن در سایت در نظر گرفته شده است قرارگیری فضاهای اقامتی و مکانیابی این فضاها بر اساس استفاده مناسبی از دید و منظر، مناظر اطراف و رودخانه و سایر امکانات مجموعه در نظر گرفته شد و در ادامه سایت به سمت شمال طرح توسعه و گسترش این فضاها پیش‌بینی شده است.

برای ایجاد تنوع و زیبایی بیشتر در وسط سایت از فضاسازی‌ها با طرح‌های ارگانیک به شکل مسیرهای حرکتی پلکانی ، سطوح شکسته و استراحتگاههایی آلاچیق‌ها مانند و محل عرضه نوشیدنی و غیره استفاده شده است.

مسیرهای حرکتی درون مجموعه به شکل کاملا سیال و روان قرار گرفته‌اند و این مسیرها به وسیله پوشش‌های سبز احاطه شده‌اند که هم در هندسه کلی فضا با ترکیبی مناسب‌تر قرار گیرند و هم اینکه لطافت و طراوت حاصله از گیاهان باعث ایجاد احساس مناسب و شعف در استفاده کنندگان شود.

در طول طراحی پروژه سعی بر این بوده که تمامی بخش‌های سایت از معماری مناسب و طراحی شاخص بهره‌مند باشد. و حتی در بعضی بخش‌ها سایت سعی شده به نوعی از معماری سبک high-tech که به نوعی ساختار تکنولوژیک دارد استفاده شود و از پتانسیل‌های موجود مثل نور ، دید و منظر، راه‌ها ، پوشش گیاهی و سایر بخش‌ها بهره لازم برده شود.

برای تمامی بخش‌های طراحی شده با توجه به محدوده‌ها و مکانیابی‌ها سعی شده طرح توسعه و گسترش پذیری در آینده پیش بینی شود فضاهای خالی که بعضا در بعضی فضاهای سایت پیش بینی شده است (مثل شمال سایت) برای توسعه بخش‌های لازم (ورزش و یا اقامتی) پیش بینی شده است برای رستوران و باغ تالار گسترش پذیری از جهت جنوب و شمال امکان پذیر است و همچنین سایر فضاها

با توجه به اینکه گسترش سطحی شهر مشهد در سمت جاده شاندیز با سرعت صورت می‌گیرد این پروژه به صورت پروژه تاثیرگذار شهری در مقیاس شهر مشهد و استان خراسان رضوی و به نوعی پروژه ملی مبدل خواهد شد.

در بخش توجه به ضوابط،  سعی شده که با توجه به حفظ حریم سبز جاده که از آکس جاده شاندیز به عمق 70 متر داخل سایت کشیده میشود این کمربند سبز حفظ شده با توجه به ضوابط مستحدثاتی ، در این حریم وجود ندارد و فقط به فضاسازی با پوشش سبز و ایجاد رینگ امنیتی پرداخته شده است.

وجود قطار شهری نیز می‌تواند در رونق و توسعه و گسترش مجموعه در آینده نزدیک به شدت تاثیر گذار باشد . همچنین وجود ورزشگاه ثامن که جمعیت قابل توجهی را به سمت پروژه هدایت می‌کند در این راستا بی‌تاثیر نخواهد بود.

برای فاز به فاز اجرا شدن پروژه سعی شده علاوه بر آنکه هر بخش در فاز خودش اجرا شود طرح کامل باشد و در نهایت از تجمیع بخش‌ها به یک طرح هماهنگ و یکپارچه و پیوند خورده برسیم برای این منظور ، مراحل زیر به ترتیب پیشنهاد داده می شوند:

1-     کاشت پوشش گیاهی و احداث زیر ساختمانهای فضای سبز

2-     احداث زیرساختهای وزرشی و آماده‌سازی

3-     احداث زمینهای ورزشی و ابنیه ورزش

4-     شبکه بندی معابر

5-     احداث رستوران و تجهیز فضای باز اطراف و محدوده پذیرایی

6-     احداث دریاچه و تکمیل تاسیسات فضای باز و پارک

7-     احداث بخش فرهنگی

8-     احداث فضای سبز مجموعه ویلایی، ویلاها ع هتل‌ آپارتمانها و اقامت موقت

9-     احداث هتل و سایر بخش‌های مرتبط با اقامت

10- توسعه بخش‌های لازم در صورت صلاحدید کارفرمای محترم

پروژه مجموعه فرهنگی ورزشی و اقامتی مخابرات بدلیل استقرار در موقعیت مناسب منطقه گردشگری مشهد ، پروژه‌ای عام المنفعه و سودآور خواهد بود چرا که به دلیل جاذبه‌های خاص که در آن می‌توان تعبیه کرد عده‌ زیادی از همشهریان و مسافران و زائران را در قلب خود پذیرا خواهد بود ضمن اینکه بسیاری از فضاهای آن مثل رستوران و باغ تالار برای مواقع زیادی از سال در اختیار عموم مردم خواهد بود و صرفه اقتصادی و توجیه اقتصادی را برای این پروژه عظیم می‌توان پیش‌بینی نمود.

امید به آنکه مورد توجه و عنایت قرار گیرد.