کیفیت دانه برنج های معطر

کیفیت دانه برنج های معطر
کیفیت دانه برنج به وسیله خواص فیزیکی و شیمی فیزیکی آن تعیین می شود. خواص فیزیکی شامل اندازه و شکل دانه، راندمان تبدیل، درجه تبدیل و ظاهر دانه است. کیفیت پخت و خوراکی توسط خواص شیمی فیزیکی متعددی نظیر محتویات آمیلوز، درجه حرارت ژلاتینی و پیوستگی ژل یا همبندی ژل مورد سنجش قرار می گیرد. تانگ و همکاران بین آمیلوز و همبندی ژل و نیز بین آمیلوز و درجه حرارت ژلاتینی رابطه معنی دار بالا، ولی بین آمیلوز و افزایش طول دانه پس از پخت رابطه معنی دار مثبتی را نتیجه گیری کرده اند. بیش تر برنج های کیفیت بالا نرم پخت هستند. درجه نرم پخت بودن و افزایش حجم پس از پخت به وسیله مقار آمیلوز تعیین می گردد. 
برنج های با آمیلوز خیلی پایین(2 – 1%) واکسی نامیده می شوند. چنین برنج هایی چسبناک، سفت هستند و پس از پخت انبساط حجم نمی یابند. برنج های آمیلوز متوسط نم دار پخت شده و پس از سرد شدن سفت نمی شوند. تعداد زیادی ارقام برنج در هندوستان( و ایران) از این نوعند. برنج های با آمیلوز بالا پس از پخت دارای افزایش حجم هستند و چسبناک نبوده و پس از سرد شدن سخت می گردند و عموما کم تر، ترجیح داده می شوند. همبندی ژل یکی دیگر از نشانویژگی های اصلی معتبری برای حالت برنج پخته است. برنج های آمیلوز پایین و متوسط معمولا دارای همبتدی ژل نرمی هستند و بیش تر مورد استقبال قرار می گیرند. تأثیر محتویات پروتیین در افزایش طول دانه پخته نیز گزارش شده است. ارقام مختلف برنج معطر از نظر درجه عطر متغیرند و به صورت های عطر قوی، متوسط و ضعیف طبقه بندی می گردند. ترکیبات تبخیری برنج منجر به بروز عطر و مزه شان می شود. بعصی از این ترکیبات مهم تجارتی شناسایی شده اند. 2 – استیل – 1 – پیرولین یکی از مهم ترین ترکیباتی است که در ارقام متعددی از برنج های +معطر دارای عطری مشابه ذرّت بودانی است. این ترکیب عمدتا برای خصوصیات عطر ارقام برنج عطری محسوس است.
کیم (1999) چندین ترکیب قابل تبخیر در برنج را شناسایی کرد که، شامل 16 هیدرو کربن، 15 الکل، 16 آلدهید و ستن، 4 اسید و 10 ترکیب گوناگون دیگر بودند. معمولی ترین هیدروکربن ها، پارافین ها بودند، درحالی که بیش ترین ترکیبات عطری( الکلی) شامل n- پنتانول و استراگول بود. آلدهیدها و ستن ها عبارت بودند از: n- هپتانول و n- نونانول. n- بوتانول و n- هگزانول در برنج های معطر فقط پس از پخت تشخیص داده شد. نوع و مقدار همه ترکیبات قابل تبخیر تحت تأثیر زمان و مکان کشت قرار دارند، اما بیش ترین تأثیر مربوط به میزان درجه حرارت است. ترکیبات هیدروکربنی در برنج های معطر و غیر معطر تفاوت های معنی داری نداشت. اما برنج عطری ممکن است، مقادیر زیادی الکل، آلدهید و ستن، ترکیبات اسیدی و غیره داشته باشد. محویات 2- استیل -1-پیرولین برنج معطر 15 برابر غیر معطر، و به ترتیب 14/0 و 009/0 میکرو گرم بر گرم بود. کیفیت برنج به تناسب عواملی مانند مصرف، خواص و زمینه های محلی مصرف کنندگان تعیین می شود. ظاهر بازار پسندی بیش ترین اهمیت را دارد. روش تبدیل و نوع دستگاه تبدیل کننده برنج در مشخصات برنج سفید تأثیر بسیار دارد. در تولید مواد غذایی به خواص شیمی فیزیکی شان بیش تر تأکید می شود. کیفیت غذایی لازم و پذیرش مصرف کنندگان در مورد پخت و خوراکی بستگی به عطر، طول دانه، طویل شدن دانه پس از پخت، چسبندگی دانه، مزه و غیره دارد.
برتری های کیفی در کشورهای مختلف گوناگون است. در نواحی گرمسیری آسیا کهنه کردن برنج رواج دارد، اما در کشورهایی مانند: ژاپن، استرالیا، کره بخش هایی از چین و ایتالیا، جاهایی که آن ها برنج نرم پخت و چسبناک زیر گونه ژاپنی را مصرف می کنند، کهنه سازی رواج ندارد(یاپ،1987). برای برنج دانه بلند معطر باسماتی در کشورهای شرق میانه تمایل شدیدی وجود دارد، در هالی که گاهی اوقات، همین نوع برنج در غرب مورد پذیرش قرار نمی گیرد( شوبحا رانی و همکاران، 1996). مصرف کنندگان هندی، بیشترین ارزش را برای برنج های معطر قایلند وپس ار آن به افزایش طول دانه پس از پخت توجّه می کنند. بنگلادش، نیجریه و لیبی برنج نیم جوش را مصرف می کنند، درحالی که برنج های گلوتینی غذای اصلی تایلندی ها و لائوسی هاست. بنابراین، عوامل تاریخی و فرهنگی جامعه یکمنطق ه خاصّی در محدودیت پذیرش کیفی برنج نقش با اهمیتی را ایفا می نماید.
کیفیت دانه برنج به طور وسیعی تحت تأثیر عوامل محیطی قرار دارد. بهترین رقم نسبت به ویژگی های کیفی، در مناطق کشت آن تعیین می شود. یک رقم بدون توجه به میزان محصولش ممکن است به طور وسیعی کشت شود، درحالی که تولید در نواحی مختلف با صفات کیفی مخصوصا عطر فرق خواهد داشت. در مناطق اصلی زراعی هندوستان، برنج های بومی ترجیح داده می شوند. این مناطق از هزاران سال تجربه کشاورزی سرچشمه می گیرند. 
عوامل مؤثر در کیفیت برنج
اگرچه همه صفات برنج معطر به طور زادشناختی اداره می شوند و به ارث می رسند، اما بروزشان تحت شرایط طبیعی به محیط و خاک و عملیات مدیریتی بستگی دارد. چنین وضعیت هایی در این نوشته به طور انکی تعیین شده است. 
با این که، برنج های معطر و کیفیت بالا در مدت زمان مدیدی کشت شده اند، دستاوردهای تحقیقاتی این برنج ها تنها در سال های اخیر شناخته شده است. همچنین این کانون توجّه در مورد ارقام و میزان تولید آن ها بوده است. نتایج تأثری عملیات زراعی و شرایط محیطی بر روی کیفیت برنج کافی نیست. هرچند، این بخش نه تنها براساس آزمایش و تجربه کشاورزان استوار است، اما به تأیید محققان نیاز دارد.
درجه حرارت
کیفیت برنج های معطر به مقدار زیادی تحت تأثیر درجه حرارت به ویژه در زمان گلدهی، پرشدن دانه و رسیدگی آن قرار دارد. کشاورزان و محققان، هردو قشر قبول کرده اند که تشکیل عطر( و بقاء آن) با درجه حرارت پایین در مرحله پرشدن دانه بهبود می یابد. برنج های باسماتی برای عطر به تر به درجه حرارت نسبتا خنک تر( 21 درجه سانتی گراد در شب و 25 درجه حرارت در روز) نیاز دارند. منگ و ژو در سال 1997، مشاهده کردند که میانگین درجه حرارت روزانه 18 درجه سانتی گراد سبب تولید بهترین کیفیت برنج می شود. درصد برنج سالم، درصد برنج گچی، میزان تأثیر محلول قلیایی،محتویات آمیلوز و پروتیین به طور محسوسی نیز تحت تأثیر درجه حرارت قرار دارد.
به طور کلی، درجه حرارت با آمیلوز دارای همبستگی منفی و با درجه حرارت ژلاتینی مثبت است. آسوکا و همکاران گزارش دادند، درجه حرارت محیط در خلال رسیدگی دانه در ساختار آمیلوز و آمیلوپکتین نشاسته برنج مستقل از اثر درکل آمیلوز، به خوبی تأثیر می کند. اما دلاکروز و همکاران(1989) اظهار داشتند، با آفزایش درجه حرارت محیط آمیلوز کاهش می یابد، درحالی که، پیوستگی ژل و درجه حرارت ژلاتینی هیچگونه رابطه ای با درجه حرارت محیط ندارد. دلاکروز(1991) در مطالعات فیتوترونی مشاهده کرد، درجه حرارت ژلاتینی باسماتی 370 از درجه حرارت ثابت روز 33 و شب 25 درجه سانتی گراد تأثیر نمی پذیرد. کاهش در مقدار آمیلوز به موجب افزایش درجه حرارت، با کاهش شفافیت در ظاهر دانه همراه است. در درجه حرارت ثابت 22 درجه سانتی گراد روز و شب، رقم زیر گونه ژاپنی Dongjinbyeo مقدار پروتیین و ارزش واپارچگی (ِDishntegration) بالاتری مشاهده گردید. او و همکاران در سال 1991 درباره اثر درجه حرارت بالای (27 تا32 درجه سانتی گراد و پایین 17 تا 22 درجه سانتی گراد در مراحل آغاز و پایان دوره رسیدگی برروی بعضی از خواص شیمی- فیزیکی نشاسته پروتیینی لایه بیرونی و درونی دانه برنج رقم زیرگونه ژاپنی کوشی هیکاری مطالعه کردند. معلوم شد، تحت درجه حرارت بالای زمان رسیدگی اولیه، برای نشاسته پروتیینی داخلی تر و زمان پایان آن برای نشاسته پروتیینی بیرونی تر ، درجه حرارت ژلاتینی افزایش می یابد. به طور مشابه ترکیب اسید چرب لیپیدهای لایه بیرونی تر نشاسته به درجه حرارت نسبت به نشاسته پروتیینی درونی تر پاسخ متفاوتی را نشان می دهد. 
لی و همکاران(1989) گزارش دادند، عوامل محیطی مانند: درجه حرارت، دوره نوری و رطوبت نسبی در مقایسه با دانه گچی، درجه حرارت ژلاتینی، همبندی ژل در طول دانه(L)، پهنای دانه(B) و نسبت طول به پهنای ( L:B) دانه برنج تأثیر اندکی دارد. هرچند چنین آثاری بین ارقام برنج متفاوت گزارش شده است. طویل شدن دانه نیز تحت تأثیر عوامل محیطی به ویژه درجه حرارت زمان رسیدگی قرار می گیرد( دلاکروز، 1991). درجه حرارت شب و روز در دوره رسیدگی، 21 و 25 درجه سانتی گراد بیش ترین میزان طویل شدن دانه را نتیجه داده است. این نتایج متفاوت در در طویل شدن دانه بین باسماتی کشت شده در پنجاب که طویل تر از دوگری (سیند) است، به دلیل درجه حرارت بالا می باشد ( کوش و همکاران، 1979). زمان گلدهی و رسیدگی کشت دوم آن ها مصادف با روزهای سرد بود که موجب بهبود کیفیت دانه شده است. اما کاهش میزان محصول در برنج های معطر مورد آزمایش توسط سینق و همکاران (1995، 1993) گزارش کردند.
عوامل خاک
تأثیر عوامل خاک در عطر و نشانویژگی های کیفی دیگر برنج احتمالا از طریق تغذیه گیاه و اثر متقابل مواد غذایی با ترکیبات تبخیری مؤثر در عطر تحقق می یابد. اما این عمل به طور درستی تعریف نشده است. در هندوستان کشاورزان مدعی هستند که رقم عطری در آن کشت می شود، بسیار متغیر است. کشاورزان زیادی اظهای می دارند، محصول برنج در دو مزرعه مجاور، حتی اگر زراعت در هردو مزرعه از یک نمونه بذر کشت شده باشد، تفاوت معنی داری را نشان می دهد. 
به نظر کشاورزان، خاک های سبک و شرایط دیم کاری، تشکیل ترکیبات عطری را مستعد تر می سازد. از طرف دیگر، برنج های معطر غالباً در خاک های رسی – شنی مناطق پرباران یا جاهایی که امکان آبیاری وجود دارد، کشت می شدند. مزارع هموار با خاک رسی و آب فراوان نیز برای کشت برنج باسماتی مناسب است. برنج باسماتی که در خاک فقیر و قلیایی یا در کم آبی کشت می شود، در دوره پرشدن دانه، شکم سفیدی بیش تری را موجب می گردد، در حالی که چنین عواملی در کیفیت پخت اثر معکوسی برجای می گذارند. هر چند کاهش رطوبت خاک در مساعد کردن تشکیل عطر نیز گزارش شده است.
بافت خاک برای تأثیر در کیفیت دانه نیز گزارش شده است. دو رقم متفاوت تایوانی، تایچونگ 67 و تایچونگ سن 3 ، در شرایط گلخانه و در چهار محل مختلف با خاک های شنی، شنی لومی و رسی لومی کشت شده بود، نشان داد، درصد برنج سالم، شفافیت شکم سفیدی، همبندی ژل، محتویات آمیلوز، مقدار پروتیین و کیفیت خوراکی در نقاط مختلف، تفاوت های معنی داری را حایز است.
تغذیه گیاه و به کاربردن کود



نیتروژن خاک

استفاده از کودهای نیتروژنی اثر معکوسی در کیفیت پخت و خوراکی دارد. سوناریت و همکاران (1996) نشان دادند، عطر، نرمی، سفیدی، حجیم بودن و براقی برنج پخته شده، نسبت معکوسی با میزان به کاربردن کود نیتروژنی دارد. عموماً، خاک فقیر از نظر نیتروژن، دانه برنج معطر با کیفیت بالا تری را تولید می کند. پرز و همکاران (1996) مشاهده کردند، استفاده از کود نیتروژنی در زمان گلدهی، می تواند کیفیت تبدیل و غذایی برنج را بهبود دهد. به کار بردن چند مرحله ای کود نیتروژنی برای به دست آوردن کیفیت دانه بالا توصیه شده است.

به کار بردن مقادیر زیاد کود نیتروژنی در اثر محلول قلیایی، انبساط حجمی و جذب آب اثر معکوسی ندارد. به کار بردن کود نیتروژنی بیش تر در ارقام دانه بلندی مانند: کاستری، باسماتی پاکستانی و باسماتی 370 به مقدار 3 تا 9/9 در صد محتویات آمیلوز را افزایش می دهد. با افزایش میزان کود نیتروژنی محتویات پروتیین نیز بالا رفت، جذب آب به وسیله دانه برنج کاهش یافته و اثر محلول قلیایی (درجه حرارت ژلاتینی) بدون تغییر باقی ماند. افزایش محتویات پروتیین به دنبال انتقال زیاد نیتروژن به دانه های بارور در برنج های ژاپنی کیفیت خوراکی را پایین می آورد. در مرحله تشکیل گل آبیاری با آب سرد، در درصد دانه های بارور تأثیر منفی داشته است. عقیمی ایجاد شده با جریان آب سرد محتویات پروتیین را افزایش و کیفیت خوراکی را کاهش داد. 

یوسف و همکاران(1980) گزارش دادند، هنگامی که 150 کیلو گرم در هکتار کود نیتروژنی در چهار مرحله به پروره های IR579 ، Giza159 و Giza170 داده شد، بیش ترین عملکرد دانه و محتویات پروتیین همراه با کیفیت خوب را حاصل کرد. صفات کیفی مختلف مانند: ارزش قلیایی، انبساط حجمی و جذب آب به طور معکوس تغییر نکرد. به هر حال، سطح بالای نیتروژن، راندمان برنج سالم را کم کرده و محتویات آمیلوز را در ارقام دانه بلند کاستری IET8579، باسماتی پاکستانی و باسماتی370 را افزایش داد. 

علفکش و کود های نیتروژنی در بعضی از خصوصیات کیفی دانه مانند: پوست کنی، تبدیل، راندمان برنج سالم، طول دانه(L) پهنای دانه( B) و نسبت طول به پهنای دانه (B:L) تغییر قابل توجهی ایجاد نمی کند.

پتاسیم و منیزیم خاک

کودهای پتاسیمی در کیفیت پخت و خوراکی برنج تأثیر مطلوبی دارد. به کار بردن کود پتاسیم به مقدار زیاد، میزان محصول پروره برنج های معطر را به حد بیشینه ای می رساند و عطر بیش تر و دانه سفیدتر و براقی بیش تری را ایجاد می کند. اما نرمی کم تر می شود. استفاده از کود پتاسیم از راه افزایش وزن دانه، میزان محصول برنج معطر را بالا برده، پوکی دانه را پایین می آورد. اگر کود پتاسیم در مراحل مختلف اندام زایی به کار رود، محتویات نشاسته و کربوهیدرات های دانه را بدون توجه به مرحله کوددهی افزایش می دهد. درحالی که به کار بردن آن در مرحله هفتم و نهم محتویات آمیلوز را زیاد می کند. اوه و همکاران (1991) مشاهده کردند که کمبود K دانه گچی را زیاد می کند. دانه های گچی بیش تر از دانه های سالم هستند و با کیفیت پخت و خوراکی پایین ترند. 

گوگرد خاک

به کاربردن گوگرد کم در خاک های فقیر در رقم برنج معطر خائوداوک مالی (Khao dawk mali 105) میزان عطر، نرمی، سفیدی، دانه گچی و براقی برنج جوشیده را افزایش داده است. هرچند، مقدار بیش تر از اندازه بهینه در این نشانویژگی های کیفی تأثیر معکوس دارد. 

فسفر وروی خاک

به کار بردن در پراسنجه های (Parameters) کیفیتی دانه برنج تأثیر قابل توجهی دارد. عطر، نرمی، سفیدی و برّاقی در برنج خائوداوک ملی 105 به مقدار P در دانه شلتوک، نه محتویات P در گیاه بستگی دارد. چنین خصوصیات کیفی در استفاده از P بیش تر بروز می یابد و در نتیجه میزان محصول افزایش می یابد. به کار گیری P با میزان تولید بالاتر و کیفیت ضعیف تر همراه است. فسفر پروتیین دانه را زیاد می کند. با استفاده از Zn محتویات آمیلوز را می توان ترقی داد. به کاربردن کود روی در سطح پایین N: P: K ( 10: 15: 30) در رقم تاراوری باسماتی (Taraori Basmati) طول دانه را افزایش داد. 

کود های زیستی و آلی

کودهای آلی در کیفیت پخت برنج اثری ندارد. به کاربردن نیتروژن با مخلوط کشت ازتوباکتر و جلبک سبز آبی محتویات پروتیین دانه را افزایش داد.

عملیات زراعی

عملیات زراعی مانند: روش آماده کردن زمین، نوع کشت، زمان نشاء کاری و برداشت بیش ترین تأثیر را در کیفیت و تولید برنج های معطر دارد. علی و همکاران ( 1992) اثر روش های مختلف آماده کردن زمین را برروی کیفیت دانه برنج مطالعه کردند. آن ها مشاهده کردند که خشکانیدن زمین (مدت 30 روز در شرایط مرطوب) پیش از نشاء کاری در وزن هزار دانه، راندمان تبدیل برنج سالم و کل، طول دانه پخته، محتویات پروتیین و همبندی ژل بیش ترین تأثسر را داشته است. درصورتی که آماده کردن زمین خشک با آبیاری و سپس نشاء کاری، پایین ترین مقدار را داده است. شکاف طولی دانه پس از پخت، پایین تر از مزرعه ای است که کاملاً خشکانیده شده بود.

در دو برنج باسماتی با افزایش تراکم بوته، وزن هزاردانه، طول دانه، راندمان تبدیل کل، راندمان برنج سالم و محتویات پروتیین کاهش یافت. اثر تراکم بوته در ابعاد دانه، محتویات آمیلوز و طول دانه به طور متناقضی گزارش شده است. 

از نظر کشاورزان، عطر برنج در کشت مستقیم (بذرپاشی مستقیم) بهتر از نشاء کاری است. چه ائنگ و همکاران (1995) گزارش دادند، نشاء کاری ماشینی نشاء برنج، توزیع نشاء در خاک آبی و بذرپاشی مستقیم بر روی خشکانیدن و آبیاری خاک بهترین کیفیت دانه و بالترین میزان محصول را تولید کرده است.

عموماً، نشاء 30 روزه پروره (Cultivar) باسماتی در نیمه اول ژولا نشاء شد. نشاء کاری اولی و دومی در رااندمان تبدیل و کیفیت پخت برنج تأثیر معنی داری را نشان داد. نشاء کاری باسماتی 370 و باسماتی 385 به ترتیب در اول و شانزدهم همین ماه، بهترین کیفیت برنج را ایجاد کرد. انتقال نشاء در مرحله زودتر، عطر را در هردو پروره پایین تر آورد. با تأخیر در نشاء کاری، محتویات آمیلوز و ارزش قلیایی افزایش یافت. هنگامی که نشاء کاری در پانزدهم ژولی انجام شد، نشاء های جوان ( سن سی روزه) بهترین میزان محصول را فراهم کرد، ولی نشاء های مسن تر با تأخیر نشاء کاری و فاشله کشت کم تر، اثر مفید تری داشت (Dhiman,1995). هنگامی که ارقام معطر، پس از 15 ژولی نشاء شدند، در میزان محصول کاهش معنی داری ملاحظه گردید. تأخیر در نشاء کاری باسماتی 370، باسماتی 1، هاریانا باسماتی 1 و کاستریی در آوگست، پوست کنی، تبدیل و راندمان برنج سالم را بهبود بخشید (Rao و همکاران، 1995).

یک روش نشاء کاری جدیدی برای بهبود عطر نیز شناخته شده است. در این روش، برنج دوبار نشاء کاری می شود، نشاء کاری اول به صورت دسته بندی در خاک قرار داده شده و در نشاء کاری دوم، پس از 15 روز، دسته ها را باریشه درآورده و با فاصله معمولی نشاء میگردد. زمان برداشت، عامل دیگری است که در عطر و صفات کیفی دیگر می تواند تأثیر داشته باشد. تأخیر در برداشت پس از رسیدن، ممکن است، عطر را کاهش دهد و در کیفیت خوراکی تأثیر کند. چادری و ایکبال (1986) گزارش دادند، هنگامی که محصول برنج سی روز پس از 50% گلدهی با رطوبت تقریبی 22 – 20 درصد برداشت شدند، بازدهی محصول و راندمان تبدیل برنج سالم بیشینه ای را خواهد داشت. رحیم و همکاران ( 1995) مشاهده کردن، برای پروره های BR11 و Nizersail برای کیفیت دانه و میزان محصول به ترتیب بهترین نتیجه هنگامی به دست می آید که در 25 تا 30 روز پس از گلدهی، برداشت شود. تأثیر تأخیر در برداشت برنج از راه تجزیه یا تغییر ترکیبات دانه توسط درجه حرارت، رطوبت و آفات و عوامل میکربی عمل می شود. 

تخلیص رقم

در بیش تر برنج های معطر محلی زیر کشت هندوستان، کشاورزان از بذر خودشان استفاده می کنند. برای این برنج ها، هیچ گونه براناه اصلاح بذر یا تولید بذری وجود ندارد. این عمل برای کاهش ناخالصی بذرها اهمیت زیادی دارد. اگرچه بعضی از کشاورزان از اهمیت بذرهای کیفیتی آگاهند و بذررا از مزرعه خودشان برای کشت بعدی انتخاب می کنند، تقریباً همه آن ها در انتخاب بذر برای میزان محصول، بیش از کیفیت تأکید دارند. 

انبار کردن و پردازش دانه

برای برنج به ویژه انواع باسماتی کهنه شدن بسیار مناسب است. تقریباً برنج همه کشورها در انبار نگهداری می شود و به صورت شلتوک انتقال می یابد. انبار کردن برنج به مدت چند ماه تأثیر خوبی در کیفیت آن دارد. برنج انبار شده، نسبتاً خشک، سخت، با تمایل ضعیفی به نرمی و طویل شدن خوب پس از پخت می شود، ولی برنج تازه برداشت شده پس از پخت خیلی نرم، مرطوب و چسبنده و در نتیجه طویل شدن پس از پخت اندکی دارد. بعضی از مصرف کنندگان، در هند و شرق میانه برنج کهنه را ترجیح می دهند. انبار کردن برنج به مدت چند ماه تسبت جذب آب را به طور متوسط 15 درصد زیاد می کند ( Perdon,1997). 

نتیجه گیری

اکنون به خوبی شناخته شده است، علاوه بر، ترکیب زادشناختی، عملیات زراعی و عوامل محیطی و خاک در بروز نشانویژگی های عطر و کیفیت در برنج های معطر تأثیر دارند. کشت یک رقم معینی در مکان های مختلف، دانه های با کیفیت یکسانی را تولید نمی کند. اختصاصات کیفی این ارقام مطابق محل هایی که در آن کشت می شوند، ظاهر می گردد. تا این جا، درحالی که اصلاح برنج های معطر یا تعیین شرایط کشت برای زراعت شان بدون تأکید بر هر عامل یا نشانویژگی دیگری به غیر از عملکرد انجام شده است. کشاورزان درباره عوامل مؤثر در عطر و خصوصیات کیفی دیگر تجاربی اندوخته اند. از طرف دیگر، این تجارب به تأیید علمی نیاز دارند و مشخص کردن چنین عواملی بنا بر توان زادشناسی ارقام و پروره های مختلف با توجه به صفات کیفی از مناطق محلی کشت آن ها می توان بهره گیری کرد. 
به نقل از http://www.fadeli22.blogfa.com/

مصرف بهینه کود راهكاري برای بهبود کمی و کیفی چای

ی (Camellia sinensis) یکی از نوشیدنیهای عمده و ساده درجهان بالاخص در کشور ما می‌باشد. مصرف سرانه چای در کشور حدود 7/1 کیلوگرم بوده و حدود 6/1 برابر مصرف سرانه دنیاست که این امر بازگو کننده گرایش فوق العاده مردم ایران به مصرف چای می باشد ...


خاکهای مناسب پرورش و نیاز غذایی بوته چای :

چای گیاهی دائمی با محصولی برگی و اسیدی پسند است و در PHحدود 5/5-5/4 رشد بهتری دارد. چون چاي نیاز فراواني به AlوMn دارد لذا در خاکهای اسیدی بهتر رشد مي‌كند. چای خاکهای سبک و سرشار از مواد آلی را ترجیح می دهد و به رطوبت خاک نیاز فراوان دارد و در عین حال نفوذپذیری خاک و زهکشی مناسب حائز اهمیت است. در خاکهای زیر کشت چای سطح آب زیر زمینی باید پایینتر از cm90 باشد و چنانچه بارندگی زیاد و خاک خیلی سنگین باشد محدودیت کشت پیش می آید. بافت ایده آل برای پرورش چای لوم شنی تا لوم می باشد .

عناصر غذایی اصلی : { ازت ، فسفر ، پتاسیم }

ازت: یکی از مهمترین عناصر تشکیل دهنده کلروفیل، اسیدهای آمینه، پروتئین ها، پرتوپلاسم، هورمونها و ویتامین ها می باشد. محصول برداشت شده چای حدود 4الی5 درصد ازت براساس ماده خشک را شامل می شود. هنگامی که مقدار ازت موجود در برگها کمتر از 3 د رصد در ماده خشک چای باشد، علائم کمبود ظاهر می شود و این کمبود رشد همه جانبه گیاه را تحت تاثیر قرار می دهد. ونتیجه آن کوتاه شدن دوره رشد سريع، زردی عمومی برگها، کوچکتر و کوتاه شدن میان گره ها و در کل بد شکل شدن بوته ها ی چای و خزان عمومی گیاه می باشد. با توجه به مقدار مواد آلی و هوموس خاکهای چای و براي رفع كمبود ازت باغهای چای استعمال کودهای ازتی ضروری می باشد. گیاهان چای قادر به استفاده از هر دو یون نیترات و آمونیوم ( NH4+) می باشند ولی یون آمونیوم را ترجیح می دهند. در خاکهایی با PH 5الی 6 سولفات آمونیوم (SOA) بهترین منبع ازت در مقایسه با نیترات آمونیوم و اوره برای چای می باشد زیرا سولفات آمونیوم نه تنها آمونیوم و سولفات را برای تغذیه چای فراهم می سازد بلکه مواد غذایی را نیز از ذخایر خاک آزاد می سازد. نیترات آمونیوم که هم محتوی ازت آمونیوم و هم ازت نیترات می باشد بهترین منبع ازت برای مصرف زمستانه مزارع چای در صورت رعایت تقسیط تشخیص داده شده است. اوره ارزانترین منبع ازت بوده و قسمت بیشتر ازت سالانه در شرایط رطوبی به صورت آمونیوم و نیترات در اختیار گیاه قرار داده می شود. استعمال اوره در هوای سرد و یا در ارتفاعات زیاد، سبب تولید علایم مسمومیت بواسطه تجمع نیتریت می شود که در اثر نیتریفیکاسیون کند بوجود می آید. برای راندمان بهتر ، توصیه می شود که از کل ازت مصرفی، حدود 20 درصد به شکل سولفات آمونیوم برای استعمال در اوایل بهار ، 65 درصد به شکل اوره برای استفاده بین ماههای اردیبهشت تا مهر برای اجتناب از آبشويي و 15 درصد باقیمانده به شکل نیترات آمونیوم برای استفاده در اوایل زمستان در نظر گرفته شود.

فسفر: یکی از عناصر ضروری که در خاکهای اسیدی با محدودیت جذب توسط گیاه مواجه می‌شود و نقش مهمی در تشکیل چوب و ریشه های جدید و تشکیل ATP ایفا می کند. فسفر برای تقسیم سلولی و رشد ضروری بوده و بدون فسفر کافی، محصول چای به سطح عملکرد اقتصادی نمی رسد. به طور متوسط مقدار فسفر در شاخساره‌های تازه چای حدود 18/. درصد تا 34/0 درصد ماده خشک می باشد و مقدار فسفر کمتر از 18/0 درصد برای چای حد بحرانی (کمبود) می‌باشد.

کمبود فسفر با تیره تر شدن برگهای بالغ پایینی بوته و از بین رفتن شفافیت برگها مشخص می‌شود. بر اثر کمبود فسفر ساقه ها باریک، میان گره ها کوتاه‌تر و تشکیل ریشه ها کاهش می یابد. کمبود این عنصر منجر به کاهش برگهای بوته و حتی مرگ سر شاخه ها می شود. در مناطق چاي خیز توصیه می شود فسفر در عمق 15-25 سانتی متری خاک در حفره هایی که با دیلم در کنار بوته های چای ایجاد می شود قرار داده شود. برای رفع نیاز فسفر باغهای چای، استعمال خاکی فسفر بهتر است هر دو سال یکبار انجام شود .

پتاسیم : بعد از ازت مهمترین ماده غذایی برای بوته چای می باشد. پتاسیم نقش مهمی را در نگهداری آب، تقسیم سلولی، رشد بوته چای و تشکیل ساختارهای دیواره و اسکلت گیاهان جوان بازی می کند. اهمیت پتاسیم در شرایطی که درجه حرارت پایین و فصل خشک طولانی باشد بیشتر محسوس و قابل توجه است. چای خشک به طور متوسط دارای 5/1 تا 2 درصد پتاسیم خشک می باشد. در مراحل اولیه کمبود پتاسیم، کاهش تدریجی در محصول مشاهده می شود. در مراحل پیشرفته تر، علایم به شرح ذیل مشهود است:

الف) نکروز حاشیه ای در برگهای بالغ ،

ب)خزان بی موقع و باقیماندن برگهای جوان در نوک شاخساره ،

ج)رشد چوب و سر شاخه های باریک و

د) سرانجام مرگ بوته‌ها

در اکثر باغهای قدیمی خزان، تضعیف برگها و افزایش رنگ قرمز بوته ها بیشتر از علایم دیگر مشاهده می شود که عامل اصلی آن کمبود پتاسیم تشخیص داده شده است. تقسیط کودهای پتاسه به طور معنی داری عملکرد بوته چای را بالا می برد- مصرف پتاسیم عملکرد چای سیاه را 16-5 درصد افزایش می دهد و بعلت افزایش مقدار پلی فنلها در چای سیاه کیفیت آن را بهبود می بخشد. از کودهای پتاسه، سولفات پتاسیم در افزایش رشد رویشی مزرعه چای موثرتر است.

عناصر غذایی ثانوی: { کلسیم ، منیزیم ، گوگرد }

کلسیم : در اقتصاد آب گیاه، سنتز پروتئین ها، خنثی کردن اسیدهای داخل گیاه، توسعه مناسب ریشه‌ها، جذب ازت و رشد مریستمهای انتهایی موثر می باشد. مقدار متوسط ونرمال کلسیم موجود در شاخساره های تازه حدود 3/0 -9/0 درصد ماده خشک گزارش شده است .

کمبود کلسیم بوسیله برگهای پیر شکننده و با برگهای جوان پوشیده از نواحی رنگ پریده در کناره‌های پهنک که بعدا" به رنگ قهوه ای تیره در می آید مشخص می شود. از سوی دیگر زیادی کلسیم در خاکها از سرعت رشد می کاهد. در اثر کمبود کلسیم برگهای جوان زرد شده و به طرف داخل لوله می شوند و نوک و حاشیه برگها در اکثر حالات سیاه سوخته شده و در نهایت بوته برگهایش را از دست می دهد. برای تغذیه بهینه کلسیمPH 5/4 – 5/5 مناسب می باشد. آهک دهی فقط برای باغهای چای بالغ که برداشت منظم دارند قابل توصیه است و برای زمینهای واکاری شده و باغهای چای جوان قابل توصیه نمی باشد.

منیزیم : از نظر رشد اقتصادی گیاهان چای بعد از ازت و پتاسیم در درجه سوم اهمیت قرار دارد. تنها ماده تشکیل دهنده ملکول کلروفیل که فتوسنتز را کنترل می کند و در انتقال قندها موثر می باشد. اضافه کردن منیزیم به همراه پتاسیم به باغات چای باعث افزایش 18-10% عملکرد چای سیاه می‌شود. کمبود منیزیم با ریزش بی موقع برگ دربوته های مبتلا و زردی برگهای پیر و تشکیل موزائیک با رنگ قهوه ای - زرد مشخص می شود و در بین رگبرگها شکلV معکوس دیده می شود. مقدار منیزیم در خاکهای پرورش چای عموما" پا یین تر از حد متوسط می باشد و برای حفظ باروری پایدار، کافی نبوده که با مصرف آهک دولومیتی نیاز بوته چای به منیزیم نیز تا حدود زیادی بر طرف می شود. همچنین استفاده از سولفات منیزیم یا سولفات پتاسیم منیزیم به صورت محلول پاشی یا مصرف خاکی نیز در باغهای چای توصیه می شود .

گوگرد : یک ماده حیاتی برای بوته های چای است. کمبود گوگرد به نام زردی چای (Tea Yellows) معروف و مشهودترین علامت آن شبکه ای شدن رگبرگها در برگهای جوان می‌باشد به طوری که حاشیه برگها زرد رنگ شده و رگبرگها به طور برجسته به رنگ سبز تیره و در مراحل پیشرفته تر میان گره ها کوتاهتر شده و رشد جوانه های جانبی به صورت شاخه های کوچک و سرانجام بوته خالی از برگ شده و به تدریج سر خشکیدگی شاخه ها و عاقبت مرگ کل بوته ها پیش می آید واز منابع کودی گوگرد سولفات آمونیوم در دسترس می‌باشد.

ریز مغذیها : { روی ، مس ، آلومینیوم }

روی : روي تنها ریز مغذی است که کمبود آن در بیشتر خاکهای پرورش چای گسترش وسیعی دارد و مصرف آن برای حفظ باروری بالای چای لازم است. روی به جذب ازت و فسفر توسط گیاهان کمک می کند. علایم کمبود زمانی مشاهده می شود که مقدار روی در برگها کمتر از 10ppm در ماده خشک باشد. کمبود روی با میان گره های خیلی کوتاه، برگهای داسی شکل و کلروز و شاخساره های جانبی کوتاه (روزت) مشخص می شود. ریشه بوته های مبتلا اغلب کم بوده و بر روی عملکرد اثر منفی دارد. محلولپاشی بهترین روش مصرف روی برای چای می باشد و روی محلولپاشی شده بر روی شاخه و برگ در عرض 24 ساعت جذب شده و ثابت شده در 8 ساعت اول حداکثر جذب صورت می‌گیرد در حالیکه 3 هفته برای جذب کامل روی مصرف شده در خاک وقت لازم است. همچنین استعمال روی بصورت محلولپاشی در خزانه باعث تقویت رشد گیاهان جوان می شود . مصرف روی برای باغ هرس شده خیلی خطرناک است و باید با دقت زیادی انجام شود .اولین مصرف روی بایستی در طول دوره بهبود بوته های هرس شده و مصرف نوبت دوم آن در مرحله هرس سرزني انجام شود. براساس آزمایشات انجام شده محلول یک درصد سولفات روی برای محلولپاشی بهتر است و مناسبترین زمان مصرف آن اوایل صبح می باشد .

مس : اهمیت بسزایی در مرغوبیت چای دارد به طوری که با دخالت در عمل تخمیر برگ سبز چای مستقیما" در طعم ورنگ آن اثر می گذارد.هر گاه میزان مس به کمتر از ppm15 تقلیل یابد از مرغوبیت چای کاسته می شود. زیرا مس فعال کننده پلی فنل اکسیداز است که در عمل تخمیر اثر مستقیم دارد. در بوته های مبتلا به کمبود مس، نوک برگها زرد شده و رگبرگ اصلی بد شکل می‌شود و به سرعت دچار آفات مختلف می گردند. از بین ریز مغذی ها مس بیش از هر عنصر دیگری در فرآیند تعرق موثر می باشد. بوته های مبتلا ، مقاومت در برابر خشکی، حرارت، سرما و یخبندان را از دست می دهند. از سولفات مس برای محلولپاشی بوته های چای استفاده می کنند .

آلومینیوم : موجب جذب بهتر فسفر در گیاه می شود و بیشتر بدین سبب چای را گیاهی آلومینیوم دوست می نامند. غلظت آلومینیوم محلول در خاک با كاهشpH خاک بالا می رود و رشد چای به علت تشکیل فسفات آلومینیوم بهتر صورت می گیرد. در برخی از مناطق مسمومیت ناشی از Al دیده می‌شود. ولی بوته های چای جزو مقاومترین گیاهان در خاکهای اسیدی به زیادی Al می باشد و تا غلظت PPM700 راتحمل می کنند.

دیگر ریزمغذیها :آهن و منگنز به مقدار فراوانی در خاکهای اسیدی قابل دسترس هستند. به طوریکه کمبود آنها ناممکن بوده و مسمومیت ناشی از آنها نیز نادراست. کمبود آهن در باغهای چای به صورت زردی عمومی برگها ظاهر می شود. اماغلظت منگنز با بالا رفتن سن برگها، زیاد می شود و کمبود آن بیشتر در خاکهای شدیدا" اسیدی دیده می شود و کمبود آن با برگهای بالغ شکننده مشخص می شود .

ماست بیوفودی برای سلامتی

ماست بيوفودي براي سلامتي

ترجمه وگردآوري : ژيلا توپچي خسروشاهي
كارشناس بخش تحقيقات دامپروري مركز تحقيقات كشاورزي استان آذربايجان شرقي

غذاهايي با تغييرات قابل قبول در ارزش غذايي كه از فعاليت هاي ميكروبي بدست مي آيند،تحت عنوان بيوفودها هستند. نتايج بسياري از تحقيقات نشان مي دهد كه ارگانيسم هاي زنده مورد مصرف بايد خودشان در لوله گوارش انسان موردارزيابي قراربگيرند. ماست يك محصول شيري تخميرشده بوده ومي تواند به عنوان يك بيوفود نام گذاري شود. زماني كه ما دلمه را به شير اضافه مي كنيم ومدت يك شب دلمه را براي بستن نگه مي داريم، باكتري هاي استرپتوكوكوس ترموفيلوس ولاكتوباسيلوس ولگاريس موجود در دلمه به عنوان كشت استارتر به شير اضافه مي شود.تبديل لاكتوز به اسيدلاكتيك، اثر محافظت كننده اي براي شير دارد.PH پايين فرآورده هاي تخميري از رشد باكتري هاي مولد گنديدگي وساير ميكروارگانيسم هاي مولد فسادجلوگيري مي نمايد.همچنين عمر نگهداري اين محصولات خوب است. ماست غذاي مورد پسند عموم بوده وسبب سلامتي مي شود.چون غذاي مختصر وسريع با كالري پايين است. انواع ماست با چربي پايين براي كنترل كلسترول توصيه شده است.ماست از شير گاو يا گاوميش تهيه مي شود. ماست گاوميش منبع غني كلسيم وديگر مواد معدني است. اثرات مفيد مصرف ماست بيشتر به پروتئينهاي قابل هضم، افزايش قابليت در دسترس بودن مواد معدني مهم وويتامينها، همچنين به فاكتورهاي پيش برنده رشدكه به وسيله ارگانيسم هاي موجود درماست بوجود مي آيند مربوط مي شود. ماست همچنين مشاهده شده كه خواص ضدسرطاني دارد. طبق مطالعه اي كه انجام شده افزايش مصرف كلسيم از منابع شير،پنيروماست شايد ريسك سرطان روده را با كند كردن رشد غير عادي سلول هايي كه منجربه سرطان روده مي شود كاهش مي دهد. غذاهاي لبني منبع غني كلسيم وويتامينD مي باشند. به علاوه غذاهاي لبني تركيباتي نظيراسيد لينولئيك كونژوگه ،بوتيريك اسيدواسفنگوليپيدها دارند كه خواص ضد سرطاني دارند. اسيد لينولئيك كونژوگه در بسياري از غذاهاي دامي بخصوص فرآورده هاي شيري تمام چرب گاووبره وجود دارد. گرچه مقادير واقعي اسيد لينولئيك كونژوگه مي تواند متغير باشد. تحقيقات نشان داد كه وقتي به گله جيره هاي غني لينولئيك اسيد مثل روغن آفتابگردان وروغن سويا داده مي شود مقداراسيد لينولئيك كونژوگه شير توليد شده افزايش مي يابد. بعلاوه گاوهايي كه درمراتع چرا مي كنندشيرهاي غني از اسيد لينولئيك كونژوگه توليد مي كنند. بخصوص زماني كه علوفه در مرحله رشد اوليه است واين به اين دليل است كه لينولئيك كونژوگه از لينولئيك اسيد در مقادير قابل توجهي طي پروسه اي به نام ايزومراسيون آنزيمي توليد مي شود. اين عمل درطي متابوليسم لينولئيك اسيد توسط باكتري هاي روده اتفاق مي افتد. محققان نشان داده اند كه شير تخمير شده اثر ضد توموري قوي داردكه مربوط به باكتري اسيد لاكتيك مي باشدكه اثر آنتي موتاژني را تشديد مي كند. ميكروبهاي مفيد در ارتباط بابيوفودها مي توانند باعث سلامتي شده وعلاج طبيعي براي بسياري از بيماريها باشد. بسياري از مردم به فرآورده هاي شيري حساسند. ماست نه تنها براي كساني كه به لاكتوز حساسند، تنها منبع كلسيم محسوب مي شود بلكه از طرف ديگر بدن انسان ماست را نسبت به ساير شكلهاي كلسيم بهتر جذب ومصرف مي كند. ماست علاوه برمفيد بودن براي سيستم هضم، همچنين ماسك تميز كننده صورت يا تسكيني براي آفتاب سوختگي است.
ماست سه نوع ميكروارگانيسم مختلف به نام هاي ديپلواسترپتوكوكوس، لاكتوباسيلوس ميله اي به فرم كوكسي ولاكتوباسيلوس ميله اي شكل دارد.مچينكوف در سال 1910 ثابت كرد كه اسيد لاكتيك باكتري موجود در ماست به نام بولگارين باسيلوس(لاكتوباسيلوس بولگاريس)باعث افزايش طول عمر انسان مي گردد. بدين صورت كه حضور اين ميكروارگانيسم باعث ممانعت رشد ميكروارگانيسمهاي عفونت زا در روده مي شود.همچنين افزايش مقدار ماده خشك بدون چربي ماست در مقايسه با شير سبب مي شود كه ميزان يونهاي معدني در واحد وزن بيشتر شود..عقيده براين بوده كه يكي از علايم بروز پيري در انسانها ،عبور ناخواسته تركيبات مضر از روده به جريان خون است واين تركيبات شيميايي حاصل فعاليت باكتري هاي تجزيه كننده پروتئين (باكتريهاي گندزا) در قسمت تحتاني روده باريك وروده بزرگ مي باشد. حال اگر بتوان باخوردن ماست فعاليت اين باكتري ها را متوقف كرد مي توان پذيرفت كه تاثيرات نامطلوب محصولات متابوليكي آن ها تا مدت زمان طولاني آشكار نخواهد شدوشخص احتمالا زندگي طولاني تر وسالمتري خواهد داشت. ماست يكي از مهمترين عوامل سلامت استخوان بامقدار كلسيم بالا مي باشد. همچنين يك منبع خوب پروتئين با كيفيت بالاوويتامين B بخصوص ريبوفلاوين مي باشد.ماست داراي سطوح بالاي فسفر كه بدن براي استفاده از پروتئين نياز دارد مي باشد. فسفر درتوليد انرژي شركت مي كند.ماست نوشيدني (دوغ)ميكروارگانيسمهاي زنده شناخته شده را به عنوان پروبيوتيكها ومخمرها فراهم مي كند.همچنين معلوم شده كه سيستم ايمني را با تحريك آنتي بادي هاي مبارزه كننده با بيماري ها تقويت مي كند.ماست شيوع انتشاربيماري هاي اسهالي، زخم معده گاستريك،سرطان روده وامراض روده راكاهش مي دهد. همچنين براي معالجه واحتمالا پيشگيري از ورم مفاصل، آلرژي ها وحتي عدم تحمل لاكتوز مفيد است. 
1- اسعدي، حسن.1371.بحران جهاني غذاوافزايش جمعيت. چاپ دوم. انتشارات اشرفي.
2- اف هاردينگ. ترجمه گيتي كريم. ارمغان دياني دردشتي.1380 . شير وكيفيت آن،مؤسسه انتشارات وچاپ دانشگاه تهران

3.Anonymous.2001.Study on cancer risk cut by dairy products.Nutra ingredients.com.Europe 4.F.Robinson. 2001.British nutrition foundation UK 5.Health core. 2004.Conjugated linoleic acid kiyoshi Hosono 6.Velina Nacheva. 2003.The properties and politics of yoghurt.Shinsho university

میوهای کهن در بازار مدرن

میوه ای کهن در بازاری مدرن-زيتون:
زیتون درختچه اي است به ارتفاع تقريبا سه متر كه هنگامي كه در شرايط مساعد پرورش مي يابد ارتفاع آن به حدود 12 متر و قطر تنه اش به 3 متر مي رسد. 
• چوب اين درخت بسيار سخت، مقاوم و به رنگ زرد است كه خطوط قهوه اي رنگي در آن وجود دارد. از چوب زيتون براي تهيه اشياء چوبي ظريف استفاده مي شود.

• زيتون معمولا در اوايل تابستان شروع به گل دادن كرده و ميوه آن نيز كم كم ظاهر مي شود.

• دم كرده برگ زيتون داروي خوبي براي پايين آوردن فشارخون است و روغن آن به عنوان نرم كننده و دفع كننده سنگ كيسه صفرا مورد استفاده قرار مي گيرد.

• روغن زيتون كرم كش است و سرفه هاي خشك را رفع مي كند همچنين براي رفع خارش گزيدگي حشرات مي توان روغن زيتون را به محل گزيدگي ماليد.

• دم كرده برگ درخت زيتون تب بر است و جوشانده آن برطرف كننده رماتيسم است. براي از بين بردن جوشها و كوركها زيتون له كرده را مي توان روي جوش يا كورك گذاشت.

• پماد ميوه نارس زيتون براي سوختگي مفيد بوده و جويدن برگ زيتون براي از بين بردن زخم هاي دهان موثر است

• 

• 

• وزیر کشاورزی چند روز پیش خبری عنوان کرد مبنی بر اینکه سطح زیر کشت زیتون به 200 هزار هکتار تا دو سال آینده افزایش خواهد یافت. این آمار در سال 84 از قريب 15 هزار هكتار به حدود 100 هزار هكتار رسيده است و قرار شده است كه اين سطح در طي يك برنامه 10 ساله به 600 هزار هكتار افزايش يابد. 

• خبری که وزیر جهاد کشاورزی نقل کننده آن بود ما را برآن داشت که گزارشی پیرامون این میوه باارزش که می تواند بازار صادراتی خوبی را برای کشور به ارمغان بیاورد. 

• این در حالی است که طرح توسعه کشت زيتون بيش از 15 سال است که مطرح شده است و اعتبارات قابل ذکری نيز در طی آن سال‌ها اختصاص يافته بود اما متاسفانه آن طور که بايد سطح زيرکشت زيتون توسعه پيدا نکرده است. 

• گندم به عنوان محورى ترين محصول كشاورزى، شايد «زيتون» در بين ساير محصولات كشاورزى چنين شانسى را داشته باشد جایگزین این محصول گردد. خوشبختانه توليد زيتون صرفاً منحصر به استان هاى شمالى كشور نمى شود و در مناطق ديگرى نيز كشت و پرورش زيتون صورت می گیرد، به طورى كه سطح زير كشت آن در طول چند سال گذشته از 5 هزار هكتار به حدود 100هزار هكتار رسيده است. 

• به رغم توجهات و تمهيدات دولت و كشاورزان، روغن زيتون با وجود فوايد درمانى و خوراكى فراوانش در سبد خانوار ايرانى جايى را نگرفته است. 

• 

• سطح زير كشت زيتون كشور (اعم از بارور و نهال) در حدود 98 هزار هكتار است. 

• 

• از طرفی در سال‌هاي گذشته 6 هزار هکتار از باغ‌هاي استان گيلان و طارم زنجان به کشت زيتون اختصاص داشت اما در يک روند 15 ساله توسعه کشت آن در 18 استان رشد پيدا کرده و سطح زير کشت آن به 90 هزار هکتار در سال گذشته رسيد که برخي از آن‌ها به باردهي نرسيده‌اند. 

• 

• در سال‌هاي گذشته استان گيلان جزو استان‌هاي اول در کشت زيتون بوده اما با توجه به استعدادهاي استان در اين بخش، سطح زير کشت استان افزايش پيدا نکرد و در جايگاه 11 تا 15 قرار گرفته است. 

• باید این نکته را در نظر داشت افزايش توليد محصول و توليد روغن از دانه روغني زيتون در کاهش قيمت اين محصولات نيز تاثيرگذار است.

• نياز مبرم كشور به روغن و وابستگي شديد به خارج از كشور جهت تامين آن باعث شد تا سياست‌گذاران بخش كشاورزي به منظور كاهش وابستگي اقدام به توسعه سطح زير كشت گياهان روغني براي نيل به اين هدف كند كه در اين راستا يكي از گياهاني كه مقرر شد سطح زير كشت آن به شدت افزايش يابد، زيتون بود. 

باید این نکته را در نظر داشت که بازار این محصول در جهان چیزی حدود 6 میلیون یورو می باشد که ایران با دارا بودن پتانسیل های بالا که حدود 23 استان آن قادر با تولید این محصول باشد بازاری اندک را به خود اختصاص داده است.



در فاصله سالهاي 82-72 ميزان روغن ساليانه ما به حدود 4 هزار و 500 تن رسيده كه يك هزار و 500 تن واردات روغن زيتون از كشورهايي نظير تركيه، سوريه، اسپانيا و يونان و همچنين در حدود 18 هزار تن كنسرو توليد داشتيم. اين آمار بيانگر اين امر است كه مصرف سرانه روغن زيتون در كشور ما از 30 گرم به 100 گرم رسيده و اين در حالي است كه مصرف سرانه روغن زيتون در كشورهاي عضو اتحاديه اروپا به طور ميانگين 10 كيلوگرم و روغن زيتون در كشوري مثل يونان 21 كيلوگرم است.

مدرنيزه كردن توليد زيتون، تشويق مصرف كنندگان، تشويق به توسعه تجارت زيتون از راهکارهای موثر بر این بازار می باشد. 

در خلال سال هاى 2001 تا 2003 ميزان توليد روغن زيتون 6/2 ميليون تن بوده است که در همين دوره ميزان مصرف به 6/2 ميليون تن رسيد. 

حجم صادرات روغن زيتون دوره 2001 تا ،2003 498 هزار تن بود، اما صادرات انواع ديگر روغن در همين دوره 415 هزار و 300 تن اعلام شد.



در ايالات متحده واردات از 40 هزار تن زيتون در 1983 به 248 هزار تن در سال 2003 رسیده است، رشدى كه در سطح 517 درصد بوده است. 

یا در ژاپن در فاصله سال هاى 1991 تا 2003 اين رشد به 742 درصد رسيد.





مشکلات پیش روی زیتون کاران

زیتون به عنوان میوه ای با ارزش باید اما از نظر سود دهی محصولی دیربازده در میان کشاورزان محسوب می گردد.

از سوی دیگر هجوم آفت و بيمارى به باغ هاى زيتون آسيب می رساند و منجر به تهديد كيفيت محصول زيتون در تمامى باغ ها می شود و سرمايه گذارى و بازدهى سرمايه باغ هاى ديربازده زيتون را تهديد می کند. در همین چند سال پیش بود که هجوم آفت و بیماری به این محصول باعث خسارات سنگینی گردد. 

• اما سال گذشته با برنامه ریزی های صحیح دولت طی طرحی شروع به رديابي مگس زيتون در باغ‌هاي كشورانجام داد. 

• انجام عمليات رديابي آفت مگس زيتون در سطحي معادل 17 هزار و 639 هكتار از باغات زيتون صورت گرفته است.

• در سال 84 انجام عمليات رديابي و مبارزه با آفت با نظارت كارشناسان سازمان حفظ نباتات، با تدارك 459 هزار و 900 عدد تله و نصب 374 هزار و 129 عدد تله جلب كننده ـ كشنده و توزيع 9 هزار و 504 ليتر پروتيين هيدروليزات (تركيب جلب كننده حشرات بالغ) و انجام عمليات رديابي در سطح معادل 17 هزار و 639 هكتار از باغات زيتون صورت گرفت كه در سطحي معادل 12 هزار و 715 هكتار، تعداد 78 عدد تله فرمولي موجود به مناطق زيتون‌خيز كشور جهت رديابي آفت ارسال شد و هم‌چنين به منظور ايجاد خلل در چرخه زندگي آفت و كاهش ميزان حشرات انتقالي به سال 85 و در نهايت كاستن از ميزان خسارت در نسل‌هاي آتي مقدار يك ميليون و 665 هزار و 244 كيلوگرم ميوه زيتون آفت زده جمع‌آوري و تحويل كارخانجات روغن‌كشي شد. 

• 

• تا چندي پيش به جز شرايط آب و هوايي فاكتور ديگري به طور عمده تهديد كننده اين برنامه توسعه نبود ولي متاسفانه از مردادماه سال 83 كه براي اولين‌بار آفت مگس زيتون از كشور گزارش شد، زنگ خطر به صدا درآمد و در مدت كمتر از سه ماه دامنه گسترش آفت 13 استان را در بر گرفت. مگس زيتون يكي از مهم‌ترين آفات زيتون است. لارو اين آفت با تغذيه از گوشت ميوه، باعث ريزش ميوه‌ها قبل از برداشت، كاهش كيفيت روغن زيتون و ورود قارچ‌هاي باتوژن از محل سوراخ ورودي لاروها شده كه اسيديته داخل ميوه‌ها به ميزان دو تا چهار برابر افزايش مي‌يابد. اگر ميوه‌ها از واريته‌هاي كنسروي باشد، بازارپسندي محصول به واسطه خسارت مستقيم لاروها از بين مي‌رود و هم‌چنين اين حشره قادر است باكتري مولد كال زيتون را هم انتقال دهد. 

• اين آفت يك ميزبان و چند نسلي است كه به انواع زيتون اهلي خسارت وارد مي‌كند و در تمام كشورهاي حوزه درياي مديترانه، مناطق شمال شرقي و جنوبي آفريقا، جزاير قناري، هند، پاكستان و غرب آسيا وجود دارد و از نيم‌كره شرقي شروع و در نيم‌كره غربي به كاليفرنيا محدود مي‌شود. 

• و از دیگر کارهای صورت گرفته در زمینه جلوگيري از شيوع و گسترش آفت، اعمال دقيق مقررات قرنطينه گياهي و ممانعت از خروج ميوه و اندام‌هاي گياهي از مناطق آفت‌زده به ساير مناطق، پست‌هاي قرنطينه در مبادي خروجي استان‌هاي آلوده، فعال شد و جهت شكار انبوه آفت، مقدار 616 ليتر مالاتيون در اختيار استان‌هاي آلوده قرار گرفته است. 

• از طرف دیگر سرماي نابهنگام نیز می تواند باعث نابودی جوانه هاي زيتون و موجب كاهش توليد محصول زيتون در منطقه شود.

• از دیگر مشکلات تولیدکنندگان این محصول ورود قاچاق روغن زيتون، تعداد محدود كارخانجات روغن كشي و عدم فرهنگ بالاي مصرف روغن زيتون از جمله مهمترين مشكلات برسر راه اجراي طرح زيتون در كشور است.

• از دیگر موارد می توان به نبود صنایع تبدیلی به حد کافی نام برد. توليد زيتون در كشور از حدود 8هزارتن در سالهاي قبل از شروع طرح (72) به 34هزارتن در سال زراعي 80ـ79 رسيده است ولي در این سالها به صنايع جانبي زيتون در اين مدت متناسب با توليد اين محصول رشد توجهی نشده است. 

براي هر 500هكتار سطح زيركشت زيتون با عملكرد در هكتار 4تن نياز به يك واحد روغن كشي 2هزارتني است.







• • بيش از 90 درصد ماده اوليه صنعت روغن زيتون وارداتی است.



• • بيش از 90 درصد ماده اوليه صنعت روغن زيتون (روغن خام) از طريق واردات تامين مي شود و به همين دليل توجه به توسعه كشت زيتون و صنعت روغن زيتون ضروري است.

• آنچه آمار ها نشان می دهد حاکی از این است كه در سال 1381 حدود 930 هزار تن روغن زيتون وارد كشور شده و بخش عظیمی از منابع ارزي كشور صرف تامين اين كالا شد. 

• در سالهاي 1381 و 1382 نيز به ترتيب 8/1304 ميليارد ريال و 1/1836 ميليارد ريال يارانه جهت توليد اين ماده غذايي اختصاص يافته است.

• گفتني است با توجه به روند رشد جمعيت و با فرض ثابت ماندن مصرف سرانه كه در حال حاضر حدود 16 كيلوگرم است، به نظر مي رسد توجه به توليد روغن زيتون در داخل كشور از محل توسعه كشت محصولاتي ضروري است. زيرا از سويي موجب كاهش وابستگي شديد توليد به واردات ماده اوليه اين كالا شده و از سوي ديگر از خروج منابع ارزي كشور جلوگيري مي كند.

• در اين ميان توجه به محصول زيتون مي تواند ضمن تامين بخشي از نيازهاي مصرفي روغن از محل توليد داخل، تغييري در كشت زراعي اراضي مرغوب نيز به همراه داشته باشد. از طرفي به جهت عدم نياز به اراضي درجه يك كشاورزي در توسعه كشت زيتون و امكان استفاده از اراضي درجه دو و شيبدار كشور كه در حال حاضر كمتر مورد استفاده هستند، عملا موضوع كشت جايگزين، حذف و ظرفيت توليد در آن واحد با عوامل توليد ثابت افزايش مي يابد.











خواص زیتون 

روغن زيتون گردش خون را تسريع می کند



وجود تركيبات فنل (اسيد كربوليك‌‏ها) در روغن زيتون تاثير مثبتي برروي گردش خون رگ‌‏ها دارند. 



تحقيقات صورت گرفته توسط محققان دانشگاه كوردوبا، بر روي 21 نفر نشان داد؛ مصرف روغن زيتون سيستم گردش خون را در رگ‌‏ها به مدت 4 ساعت پس از مصرف تسريع مي‌‏كند. 

همچنين نتايج تحقيقات حاكي است؛ ماده "فنل" موجود در روغن زيتون از لخته‌‏شدن خون در رگ‌‏ها نيز جلوگيري مي‌‏كند. 



• • خوردن زيتون باعث كاهش فشارخون می‌شود.

• • 

• • زيتون علاوه بر اينكه مصرف زيادي در تغذيه دارد ده‌ها خاصيت درماني هم دارد.

• زيتون داراي اثرنرم‌كنندگي، ملين، صفرا بر است. اين ماده سنگهاي صفراوي را دفع و يبوست‌هاي مزمن را درمان مي‌كند.

• زيتون همچنين قولنج‌هاي ناشي از ورم كليه را درمان مي‌كند و باعث تسكين درد و سوزش سوختگي‌ها، درمان آفتاب‌زدگي و سرمازدگي و گزش حشرات مي‌شود.

• لازم به ذكر است اين ماده در التيام زخم و جراحات و رفع سوزش و درد اثر دارد و خارش چشم و اشك ريزش را رفع مي‌كند.



• • مصرف زيتون از ابتلا به امراض قلبی جلوگيری می كند

• • 

• • مصرف روغن زيتون از ابتلا به امراض قلبي و سرطان جلوگيري مي كند.





• • زيتون در رفع پوكی استخوان مفيد است

• • 

• • با مصرف فرآورده‌هاي زيتون مي‌توان با مشكل پوكي استخوان و پيري زودرس مقابله كرد،

• ميوه‌ رسيده زيتون داراي تركيبات مختلفي مانند آب 60 درصد، روغن 20 درصد، قند 10 درصد، پروتئين، مواد معدني، كلسيم و سلولز است و 100 گرم ميوه آن 224 كالري انرژي دارد.

• رنگ زيتون هنگام رسيدن از سبز كم‌رنگ به رنگ بنفش و قرمز و انواع سياه تغيير مي‌كند. دانه زيتون بدون انجام عمليات فراوري قابل مصرف نيست و به‌صورت كنسروشده و پرورده مي‌توان مصرف كرد كه به‌صورت سنتي و صنعتي در بازار ايران عرضه مي‌شود.

• تفاوت ارقام، ميزان رسيدن ميوه، روش برداشت و استخراج آن از مهمترين معيارهاي تعيين‌كننده كيفيت روغن محسوب مي‌شود و از زيتون نارس روغن سبزرنگ و از رسيده آن، روغن زرد توليد مي‌شود كه رنگ سبز روغن نمي‌تواند نشانه كيفيت خوب آن باشد. 

• همچنين روغن زيتون اثر شديدي بر عليه تومورهاي خوش‌خيم مانند پروستات و لوله گوارش دارد و جيره غذايي روغن زيتون ميزان آسيب‌هاي سرطاني را كاهش مي‌دهد.

• براساس اين مقاله روغن زيتون در جلوگيري از تشكيل لخته خون و تجمع لخته‌ها، تاثير دارد و مصرف منظم آن خطر توسعه التهاب روماتيسمي بدن كاهش يافته و از بي‌نظمي‌هاي دستگاه گوارش جلوگيري مي‌كند

مواد مغذی و متابولیسم آنها در نشخوار کنندگان

مواد مغذی و متابولیسم آنها در نشخوار کنندگان
مهندس حسین امینی

آب :
زندگی بدون آب غیر ممکن است. پستانداران قادرند مدت طولانی تری بدون غذا ولی مدت کوتاه تری بدون آب زنده بمانند. مطالعات انجام شده بوسیله RUBNER این مطلب را تایید می نماید. چنانچه تمامی چربی یا نصف پروتئین موجود در بدن حیوان تجزیه شود، حیوان زنده می ماند ولی از دست دادن یک دهم آب بدن بمنزله مرگ است. آب بعنوان حلال وسیله انتقال و تنظیم کننده فشار سلولی و حرارت بدن مورد نیاز است. کلیه فعل و انفعالات شیمیایی بدن حیوان در محیط مایع انجام می شود. مواد محلول بوسیله آب انتقال می یابند. با تبخیر آب، حرارت اضافی بدن انجام می شود.
آب با مدفوع، ادرار، شیر و بصورت بخار اب از طریق تنفس ششها و پوست دفع می گردد. مقدار دفع آب بدن به چند عامل بستگی دارد. بعنوان مثال هر چند دفع ادرار زیادتر باشد و هر چه کانیها و فراورده های نهایی ازت، (اوره) زیادتر دفع شوند، به همان نسبت دفع اب نیز بیشتر است. این مواد باید در آب حل و رقیق شده تا داراییک غلظت مناسب گردند.
از اینجا می توان نتیجه گرفت که هر چه مقدار پروتئین و مواد معدنی غذا بیشتر باشد، به همان نسبت باید آب بیشتری به حیوان داده شود. بطور کلی مقدار آب مورد نیاز حیوان به مقدار ماده خشک جیره غذایی بستگی دارد. بعنوان نقطه اتکا می توان چنین اظهار نظر نمود که برای خوکها به ازاء هر کیلوگرم ماده خشک غذا، 2 تا 3 کیلوگرم آب و برای گاوها 4 تا 5 کیلوگرم آب مورد نیاز است. بنابراین احتیاج روزانه آب بشرح زیر است: 


6 تا 10 لیتر برای خوکهای پرواری 
12 تا 25 لیتر برای خوکهای ماده 
50 تا 100 لیتر برای گاو های شیرده 
20 تا 60 لیتر برای گاوهای پرواری 

در موارد خاص ممکن است مقدار آب مورد نیاز بسته به راندمان، جیره غذایی، درجه حرارت و رطوبت هوا تغییر کند. آب را می توان به اندازه دلخواه و به مقدار نامحدود در اختیار حیوان گذاشت. مصرف زیاد آب بطور کلی زیان آور نیست. در شرایط عملی آب مورد نیاز حیوان هنگامی به بهترین وجه تامین می گردد که به حیوان امکان نوشیدن آب در تمام مدت روز به دفعات مکرر داده شود.بدین ترتیب ضایعات انرژی مربوط به رساندن درجه حرارت آب به درجه حرارت بدن نیز به احتمال زیاد کمتر از موقعی خواهد بود که تمامی آب مورد نیاز در یک نوبت به حیوان داده شود.اهمیت دادن آب به دفعات متعدد را می توان به بهترین وجه در گاوهای شیرده مشاهده نمود. احتیاج آب برای تولید شیر بسیار زیاد است، تقریبا 4 تا 5 کیلوگرم آب به ازاء هر لیتر شیر. هر چه به دفعات بیشتری به گاوهای شیرده آب داده شود، مقدار مصرف آب زیادتر خواهد بود. در بعضی موارد توانسته اند از این طریق راندمان شیردهی را افزایش دهند. رعایت بهداشت آب مورد مصرف حیوانات نیز به اندازه آب آشامیدنی انسان حائز اهمیت است. آب آشامیدنی حیوان باید عاری از هر گونه مواد فاسد، مدفوع، ادرار، انگل (در آبهای راکد) و آلودگیهای صنعتی مانند فلور و فلزات سنگین باشد. آب نه تنها از طریق آب آشامیدنی ، بلکه همراه با غذا نیز وارد بدن حیوان می گردد. در جدول 1-1-3، مقدار آب برخی گروههای غذای دامی منعکس گردیده است.
همانطوری که آب بخش عمده ای از بدن حیوان را تشکیل می دهد، در گیاهان سبز نیز سهم عمده ای دارد. با پیشرفت رشد و رسیدن محصول، مقدار آب کاهش می یابد. برای اینکه بتوان علوفه را نگهداری نمود، باید آن را در حدی خشک کنند که مقدار آب آن به 15 % و یا کمتر برسد. چنانچه مقدار آب از متوسط مقدار سایر مواد موجود در غذای دامی بیشتر باشد، غذا کپک زده و تجزیه می گردد. تعلیف اینگونه غذاهای دامی فاسد، سلامتی حیوان را به خطر می اندازد.
آب یکی از اجزای مهم بدن حیوانات می باشد که 80 - 50 درصد وزن بدن دام را بر حسب سن و میزان چربی بدن تشکیل می دهد. گاو ممکن است تا 50 درصد از وزن بدن خود را(چربی، پروتئین و غیره)را از دست دهد و زنده بماند در حالی که تنها کاهش 10 درصد از آب بدن می تواند منجر به مرگ حیوان شود.پرورش موفقیت آمیز گاو نیاز به یک منبع مناسب آب دارد. هم کیفیت و هم کمیت آب بر بدن اثر گذار هستند. منبع آب مناسب در تامین نیاز گاو بسیار با اهمیت است زیرا میزان دریافت آب به میزان ماده خشک مصرفی بستگی دارد.
منابع آب :
آب در بدن 4 عمل مهم انجام می دهند که عبارتند از :
*کمک به دفع مواد زاید حاصل از هضم و متابولیسم(مدفوع یک گاو سالم 85 - 75 درصد آب دارد)
*تنظیم فشار اسمزی خون
*به عنوان یکی از اجزای مهم در ترشحات بدن (شیر و بزاق )همانطور که در زایمان و رشد مطرح است.
*تنظیم حرارت بدن به وسیله تبخیر آب از دستگاه تنفسی و سطح پوست
گاو نیاز خود به آب را از 3 منبع به دست می آورد.
*آب آشامیدنی
*آب موجود در غذا
*آب حاصل از فعالیت های متابولیکی 
دو منبع اول به عنوان منابع عمده تامین آب در مدیریت پرورش گاو شیری مطرح می باشند.
احتیاجات روزانه گاو به اب به عوامل زیر وابسته است:
*نوع و اندازه حیوان
*مرحله فیزیولوژیکی که دام در آن قرار دارد 
*میزان فعالیت
*میزان ماده خشکدریافتی
*شکل فیزیکی جیره
*کیفیت آب
*دمای اب مصرفی
*دمای محیط اطراف
کیفیت آب :
کیفیت آب به خصوص از لحاض املاح و احتمالا مواد سمی آن دارای اهمیت می باشد. زیرا کیفیت آب در میزان آب مصرفی توسط دام تاثیر گذار است. بیشتر مواقع آب های جاری و زیرزمینی احتیاجات دام به آب را تامین می کنند و اغلب به دلیل املاح زیاد آب، احتیاجات دام از آب مصرفی تامین نمی شود.
شوری آب در واقع میزان غلظت انواع نمک های موجود در آن می باشد. بقیه فاکتور هایی که در آب مشکل زا هستند شامل ترکیبات نیترا، قلیاییت آب یا میزان زیاد عناصر سمی موجود در آب می باشند.

جدول-2 راهنمای غلظت های مختلف کلیه نمک های محلول در آب جدول-1 میزان مصرف آب گاو گوشتی در دماهای مختلف محیط 
دسته نوع حیوان TSS 
(ppm - mg/1)
دمای محیط (درجه سانتی گراد) آب مورد نیاز

1 مناسب برای گاو و گوسفند در کلیه سنین 3500> 35< 15 - 8 کیلوگرم آب به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی 
2 قابل مصرف اما کیفیت خوبی برای بره ها و گوساله ها و چهار پایان اهلی شیری ندارند. 4000 - 3500 35 - 25 10 - 4 کیلوگرم آب به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی 
3 نا مناسب برای بره ها و گوساله ها و چهارپایان اهلی شیری و مناسب برای چهارپایان بالغ خشک 6000 - 4500 25 - 15 5 - 3 کیلوگرم آب به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی(حیوانات جوان یا شیری 50 - 10 درصد بیشتر آب نیازمندند) 
4 مناسب برای گوسفند و گاو بالغ خشک(در دوره خشکی) 10000 - 6000 15 - 5- 4 - 2 کیلوگرم آب به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی 
5 مناسب برای گوسفندان بالغ 15000 - 10000 -5> 3 - 2 کیلوگرم آب به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی، افزایش دما(مثلا از 20 - به 0 درجه سانتی گراد)به دنبال یک دوره هوای خیلی سرد سبب افزایش 100 - 50 درصدی مصرف آب می شود. 
6 نا مناسب برای کلیه چهارپایان 15000< 
1-TSS - Total soluble salts


شوری : 
تمام آب ها دارای میزانی از مواد محلول می باشند که اغلب شامل یونهای نمک های غیر آلی است. مهمترین این یونها شامل کلسیم، منیزیم، کلرید سدیم، سولفات و بی کربنات می باشد. اغلب، املاح زیاد در آب می تواند اثرات نامطلوب اسمزی ایجاد کند که منجر به شرایط نامطلوب بدنی، بیماری یا حتی مرگ دام شود. نمک ها از لحاظ تاثیر دارای تفاوت مختصری می باشند اما این تفاوت ها از لحاظ عملی برجسته نمی باشد. در حالی که املاح سولفات مسهل می باشند و ایجاد اسهال می کنند، اثرات تخریبی آنها روی دام بیشتر از اثرات کلرید ها نیست. به همین صورت نمک های منیزیوم مخرب تر از املاح کلسیم یا سدیم نمی باشند. بنابراین اثرات نمک های مختلف تجمعی می باشد. به این معنی که مخلوطی از آنها دارای همان اثرات زیان آوری است که هریک از آنها به تنهایی در یک غلظت کامل دارا می باشند.
نکات حائز اهمیت در مورد املاح آب مصرفی دام حایز اهمیت است:
*میزان زیاد املاح آب کمتر از حد سمی آنها منجر به افزایش آب مصرفی می شود گرچه از ابتدا دام از خوردن آب امتناع می ورزد.
*در صورتی که غلظت نمک های موجود در آب زیاد باشد دام ها از خوردن آب حتی برای مدت چند روز امتناع می ورزند ولی ممکن است ناگهان مقدار زیادی از این آب را بنوشد که منجر به بیماری یا مرگ دام می شود.
*حیوانات جوان حساسیت بیشتری به شوری آب نسبت به حیوانات پیرتر دارند.
*هر فاکتوری که منجر به افزایش مصرف آب می شود همچون شیردهی، افزایش دما یا ترشحات، احتمال مسمومیت ناشی از املاح آب را افزایش می دهد.(جدول2)
*حیوانات توانایی سازش پذیری با املاح آب را دارند و به تغییر املاح آب از کم به زیاد به صورت تدریجی تحمل نشان می دهند اما تغییر سریع ایجاد مشکل می کند.
*وقتی حیواناتی که از اثرات املاح زیاد آب رنج می برد به یک منبع آب با ملح کم دسترسی پیدا کنند بسیار سریع بهبود می یابند.
*در بعضی مواقع نمک ها به منظور تنظیم مصرف غذا به صورت دسترسی به غذا اضافه می شوند که در این مواقع باید نسبت به ملح کم در آب اطمینان حاصل کرد.


حیوانات توانایی سازش پذیری با املاح آب را دارند و به تغییر املاح آب از کم به زیاد به صورت تدریجی تحمل نشان می دهند.


نیترات ها:
نیترات ها و نیتریت ها باید با هم در نظر گرفته شوند. گاهی نیترات ها در مقادیر سمی در آب یافت می شوند اما نیترات ها به ندرت در مقادیر سمی در آب موجود می باشند. اغلب حضور نیترات یا نیتریت در آب، نشان دهنده آلودگی آب با مدفوع یا فاضلاب می باشند. ماهیت نیترات ها چندان سمی نمی باشد بلکه وقتی به نیتریت ها تبدیل می شوند مشکل ساز هستند. نیتریت ها وقتی وارد جریان گردش خون می شوند باعث تبدیل رنگدانه قرمز رنگ هموگلوبین به رنگدانه قهوه ای رنگ مت هموگلوبین می شوند.هموگلوبین مسئول حمل اکسیژن از ریه ها به بافت های بدن می باشند ولی مت گلوبین قادر به حمل اکسژن نمی باشد. وقتی که 50 درصد از هموگلوبین به مت هموگلوبین تبدیل می شود، دام علایم دیترسی تنفسی از قبل تنگی تنفس را نشان می دهد. در بالاتر از این مقدار دیترسی تنفسی منجر به مرگ دام می شود.در مقادیر 80 درصد و بالاتر، دام به دلیل قطع تنفس از بین خواهد رفت. در نشخوارکنندگان، باکتری های شکمبه نیترات موجود در غذا یا آب را به نیتریت تبدیل می کنندکه نیتریت حاصله می تواند به جریان خون راه یابد. سمیت نیترات در آب متداول نیست اما به همراه نیترات های موجود در غذا می تواند مشکل ساز باشد. تبدیل نیترات به نیتریت در حیوانات تک معده ای نمی تواند به عنوان یک مشکل عمده مطرح باشد.(جدول 3)
قلیاییت:
بسیاری از آب ها و شاید اکثر انها قلیایی هستند. فقط در موارد کمی مشاهده شده است که نمونه اب دارای قلیاییت یسیار بالا باشد. قلیاییت به مفهوم تیتر PH در اشکال بیکربنات و کربنات می باشد.اغلب آبها PH در حدود 8-7 دارند که این PH آب ها را می توان کمی قلیایی دانست. همچنین این به معنی آن است که آب ها عموما شامل مقدار کمی بیکربنات و کربنات می باشند. اکثر آب ها قلیایتی در حدود 500ppm دارا هستند(عمدتا کربنات کلسیم)که نمی توان آن را مضر دانست. مقادیر بالای قلیاییت در آب می تواند منجر به اختلالات فیزیولوژیکی و گوارشی در دام شود. عموما آب های دارای کمتر از 1000ppmکربنات کلسیم برای دام های اهلی و طیور قابل استفاده هستند که بالاتر از آن مناسب نمی باشد.در حیوانات جوان غلظت های پایین تر از 2500ppmمی تواند مضر واقع شود مگر اینکه میزان کربنات بر میزان بیکربنات پیشی بگیرد.(جدول4)

جدول-4 راهنمای تغییر قلیاییت آب جدول-3 راهنمای استفاده از آب های نیترات دار برای چهارپایان اهلی 
میزان قلیاییت (PHسنجش بر مبنای کربنات کلسیم) مواد ایجاد کننده قلیایت PH توضیحات میزان نیترات 1
(ppmنیترات نیتروژت) توضیحات 
کمتر از 500 بیشتر بی کربنات ها 8-7 اکثر نمونه های آب در این محدوده قرار می گیرند و مضر نیستند. کمتر از 100 2 آزمایشات نشان داده است که برای چهارپایان اهلی و طیور مضر نیست. 
1000-500 بیشتر بی کربنات ها 8-7 محدوده رضایتبخش برای چهارپایان اهلی و طیور. 300-100 3 این آب به تنهایی برای طیور مضر نیست و لیکن در صورتی که جیره غذایی حاوی نیترات ها باشد خطرناک تشخیص داده شده است: این آب در شرایط ویژه نظیر کم آبی، خشکسالی، تگرگ، شبنم که نیترات ها در گیاه ذخیره می شوند توصیه نمی شود 
بیش از 1000 حضور کربنات ها 9-8 ممکن است برای چهارپایان اهلی به ویژه حیوانات جوان نا مناسب باشد 300< برای هیچکدام از چهارپایان اهلی و طیور توصیه نمی شود. 
کمتر از 2500 حضور کربنات ها 10 ممکن است ضرر نا چیزی را در حیوانات بالغ ایجاد کند مگر اینکه کربنات ها در برابر میزان بالای از بی کربنات ها حضور داشته باشند. 1 نیترات نیتروژن را شامل می شود
2 کمتر از 443 ppm نیترات یا کمتر از 607 ppm نیترات سدیم
3 بالای 1329 ppm نیترات یا بالای 1821 ppm نیترات سدیم


جلبک ها :
غالبا رشد زیاد جلبک ها در آب های ساکن یا آب های با سرعت جریان کم صورت می گیرد. بعضی از گونه های جلبک تحت شرایط خاص می توانند سمی واقع شوند. بنابراین باید مراقب رشد جلبک در آب های مورد مصرف دام ها بود.
عناصر سمی :
در موارد کمی ابهاممکن است با بعضی از عناصر سمی از قبیل ارسنیک، جیوه، استرانیوم، کادیوم، یا مواد رادیواکتیو آلوده شوند. هر چند این عناصر می توانند برای حیوانات مضر باشند ولیکن تجمع آنها در بافت های حیواناتی که مورد مصرف انسان قرار می گیرند نیز یک مشکل عمده است. جستجوی حضور این عناصر در آب تنها در زمانی صورت می گیرد که دلایلی برای حضور آنها در آب وجود داشته باشد.
منبع:

Okine E (2001) :Water quality requirments forcattle.
http://www.agric.com/
به نقل از http://www.parsbiology.com/