یوری گاگارین

یوری گاگارین یوری الکسی‌یویچ گاگارین عکس رسمی یوری گاگارین با نشان‌های افتخار فضانورد دستاورد نخستین فضانورد جهان ملیت روسی وضعیت درگذشته تولد ۹ مارس ۱۹۳۴ برابر با ۱۸ اسفند ۱۳۱۲ کلوشینو، روسیه (اتحاد شوروی) مرگ ۲۷ مارس سال ۱۹۶۸ برابر با ۷ فروردین ۱۳۴۷ روسیه (اتحاد شوروی) مشاغل دیگر خلبان درجه سرهنگ طول پرواز فضایی یک ساعت و ۴۸ دقیقه تاریخ گزینش ۷ مارس ۱۹۶۰ ماموریت وستوک-۱ نشان ماموریت آرامگاه آرامگاه دیوار کرملین، مسکو یوری الکسی‌یویچ گاگارین (به روسی: Юрий Алексеевич Гагарин)، کیهان‌نورد روسی و متولد ۱۸ اسفند ۱۳۱۲ (۹ مارس ۱۹۳۴) نخستین فضانورد جهان است. یوری گاگارین در روز ۲۳ فروردین ۱۳۴۰ توسط فضاپیمای وُستوک-۱ به مدت ۱۰۸ دقیقه مدار زمین را یک دور بطور کامل پیمود. عصر سفرهای فضایی انسان با این پرواز آغاز گشت. گاگارین به خاطر سفر فضایی تاریخی خود نشان‌ها و عنوان‌های افتخار بی‌شماری از سراسر جهان دریافت کرد زندگی کودکی یوری گاگارین در تاریخ ۹ مارس ۱۹۳۴ میلادی برابر با ۱۸ اسفند ۱۳۱۲ خورشیدی در روستای کلوشینو در نزدیکی شهر گژاتسک واقع در استان اسمولنسک در کشور روسیه (اتحاد شوروی) چشم به جهان گشود. نام شهر گژاتسک سال‌ها بعد در ۱۹۶۸، به افتخار گاگارین به «شهر گاگارین» تغییر داده شد. پدرش الکسی ایوانویچ گاگارین (۱۹۷۳-۱۹۰۲)، و مادرش آنا تیموفیونا ماتویوا گاگارینا (۱۹۸۴-۱۹۰۳) هردو در یک مزرعه تعاونی به کار اشتغال داشتند.[۱] مادر او کتاب‌خوانی قهار و پدرش درودگری حرفه‌ای بود. این زوج ۴ فرزند داشتند که یوری سومین آنها بود. در دوران کودکی، از آنجایی که پدر و مادر خانواده هر دو شاغل بودند، مسئولیت مراقبت از یوری به عهده خواهر بزرگترش بود. جنگ جهانی دوم گاگارین جوان دوره نوجوانی دوران دبستان یوری روز یکم سپتامبر ۱۹۴۱ به دبستان رفت، اما در ۱۲ اکتبر همان سال روستای آنها را نیروهای آلمان نازی اشغال کردند و مدارس به مدت دو سال تعطیل شدند. همانند بسیاری از خانواده‌های دیگر در شوروی، خانواده گاگارین در طول جنگ جهانی دوم با مشکلات زیادی مواجه بودند. نیروهای اشغالگر در سال ۱۹۴۳ خواهر و برادر بزرگترش زویا و والنتین را برای کار اجباری به اردوگاه‌های نازی‌ها بردند، این دو تا پایان جنگ نتوانستند خانواده‌شان را ببینند. یوری گاگارین در مدرسه دانش‌آموزی کوشا و درسخوان و به قول معلم مدرسه‌اش گهگاهی هم بازیگوش بود! او از کودکی به پرواز علاقه داشت، هواپیماهای مدل می‌ساخت و کتاب‌های ژول ورن را با علاقه مطالعه می‌کرد؛[۲] معلم ریاضی و فیزیک او در طول جنگ جهانی دوم خلبان نیروی هوایی شوروی بوده، و این موضوع شاید در علاقه گاگارین به پرواز بی‌تاثیر نبوده باشد. گاگارین نوجوان در ماه مه سال ۱۹۴۹ پس از اتمام تحصیلات ابتدایی، یوری در یک مدرسه شبانه فنی آهنگری در بخش ریخته‌گری به کارآموزی مشغول شد. در سال ۱۹۵۱ برای ادامه تحصیلات در هنرستان فنی ساراتوف قبول شد. همزمان با تحصیل در هنرستان، یوری که همیشه به پرواز علاقه داشت، به عضویت باشگاه هوایی ساراتف درآمد تا فوت و فن پرواز با هواپیمای سبک را فراگیرد. پشتکار بالای یوری باعث شد که هم در هنرستان و هم در باشگاه پرواز بدرخشد، طوری که در سال ۱۹۵۱ هم با رتبه درخشان از هنرستان فارغ‌التحصیل شد و هم نخستین پرواز انفرادی خود را با هواپیمای سبک یاک-۱۸ انجام داد. دانشکده نیروی هوایی و ازدواج پس از فارغ‌التحصیلی در هنرستان و در ۱۹۵۵، یوری گاگارین به دانشکده نیروی هوایی اورنبورگ رفت تا پرواز با هواپیماهای نظامی را فراگیرد. مدت کوتاهی پس از پرتاب اسپوتنیک ۱ (اولین ماهواره ساخت بشر)، او در سال ۱۹۵۷ پس از دریافت مدرک خلبانی هواپیمای میگ-۱۵ با امتیازات بالا از آن‌جا فارغ‌التحصیل شد.[۳][۴] در همان دانشکده بود که با همسر آینده‌اش «والنتینا گُریاچوا» آشنا شد، و دو سال پس از فارغ‌التحصیلی، یوری و والنتینا در ۱۹۵۷ میلادی باهم پیوند زناشویی بستند. گاگارین به عنوان خلبان هواپیمای میگ-۱۵ برای مدتی در پایگاه هوایی لوستاری در منطقه مورمانسک در نزدیکی مرز روسیه و نروژ به خدمت مشغول شد، جایی که پرواز در آن، به خاطر آب و هوای سخت منطقه خطرناک محسوب می‌شد. یوری گاگارین جوان با ۱۵۷ سانتیمتر قد، مرد کوچک‌اندامی بود؛ نکته‌ای که بعدها در انتخاب او به عنوان کیهان‌نورد تأثیر داشت. ورود به برنامه فضایی گزینش و آموزش فضانوردان یوری گاگارین در سال ۱۹۵۹ پس از ازدواجش، درخواست کتبی نامزدی خود را برای فضانوردی به سازمان فضایی شوروی تسلیم کرد. یک هفته بعد از او دعوت شد تا برای آزمایش‌های مقدماتی پزشکی به بیمارستان نیروی هوایی در مسکو برود. سال ۱۹۶۰، سازمان فضایی شوروی، پس از مرحله اول گزینش، ۲۰ نفر از جمله گاگارین را برای پست فضانوردی برگزید. سرگئی کارالیوف، پدر برنامه فضایی شوروری، خود بر انتخاب نامزدها نظارت کرده بود. همه این افراد الزاما بهترین خلبانان کشور نبودند: علاوه بر تسلط کامل به هوانوردی و توان تصمیم‌گیری صحیح در موقعیت‌های دشوار، وزن، سلامت جسمی و قد آ‌ن‌ها از عوامل کلیدی در انتخاب این افراد بود. موشکی که قرار بود نخستین فضانورد را به فضا ببرد بر اساس موشک نظامی قاره‌پیمای دوربرد آر-۷ ساخته شده بود، که آن هم در اصل برای پرتاب کلاهک‌ هسته‌ای در مسافت‌های طولانی طراحی شده بود. برای همین فضاپیمای وستوک-۱ سوار بر آن نمی‌توانست بزرگتر از کپسول کلاهک هسته‌ای باشد.[۵][۶] تاریخ نخستین سفر فضایی یکی از مسایلی که ذهن دولتمردان و مسئولین سازمان فضایی شوروی را مشغول کرده بود، انتخاب تاریخی مناسب برای نخستین سفر فضایی بود. بر اساس اطلاعات کسب شده، مقامات شوروی گمان برده بودند که برنامه اولین سفر فضایی آمریکا برای روز ۲۰ آوریل ۱۹۶۱ مقرر شده بود، و آنان مصمم بودند فضانورد خود را قبل از آن تاریخ به فضا بفرستند. در عمل، اولین فضانورد آمریکایی تا یک ماه بعد از آن تاریخ پرواز نکرد. برنامه آمریکا برای فرستادن فضانورد به بلندپروازی برنامه شوروی نبود، و فضاپیمای آمریکایی مرکوری قرار نبود مانند وستک به مدار زمین پرواز کند، بلکه می‌خواست پروازی کوتاه در مسیر پرتابه‌ای (Ballistic) زیر مدار زمین در ارتفاع حدود ۱۰۰ مایلی داشته باشد. اما بر اساس تعاریف رسمی، می‌شد همین پرواز کوتاه را «اولین پرواز فضایی» دانست. به همین علت، بازه زمانی بین روزهای ۱۱ تا ۱۷ آوریل همان سال برای اولین پرواز فضایی شوروی در نظر گرفته شد. گزینش نخستین فضانوردان تا روزهای پیش از پرواز، هر شش عضو منتخب در گروه مورد آزمایش‌های دشواری قرار گرفتند تا استقامت جسمی و روانی آنها محرز شود. روز ۱۷ مارس سال ۱۹۶۱ فضانوردان منتخب، تیم بزرگ پشتیبانی و گروهی از مقامات رسمی وارد پایگاه فضایی بایکونور شدند. روز ۸ آوریل یعنی تنها چند روز پیش از پرواز فضایی، یوری گاگارین به عنوان نامزد اصلی پرواز گزینش شد. گرمان تیتوف به عنوان فضانورد ذخیره تعیین شد تا در صورت بروز هرگونه مشکلی برای گاگارین، بتواند بجای او پرواز کند.[۶] در مورد دلایل انتخاب گاگارین حدس و گمان‌های گوناگونی وجود دارد؛ برخی معتقدند که پیشینه کارگری خانواده او، نام خانوادگی و یا حتی محل تولد او باعث شده‌بود که حزب کمونیست شوروی او را به گرمان تیتوف ترجیح دهد. شکی نیست که شخصیت گرم و اجتماعی و رسانه‌پسند او از دلایل مهم گزینشش بوده‌است. پس از روشن شدن دو نامزد اصلی پرواز، سرگئی کارالیوف ضمن دیدار با گاگارین و تیتوف به آنها اطلاع داد که فضاپیما در تاریخ ۸ آوریل آماده خواهد بود و پرواز برای روزهای ۱۰ تا ۱۲ آوریل برنامه‌ریزی شده است. دو روز بعد، جلسه‌ای رسمی با حضور مقامات بلندپایه دولت شوروی، مقامات سازمان فضایی شوروی و هر شش فضانورد در یکی از پایگاه‌های نیروی هوایی در کنار رود سیردریا برگزار شد. این جلسه با سخنان سرگئی کارالیوف و با ارائه چکیده‌ای از فعالیت‌های گذشته و برنامه‌های آینده آغاز شد. وی گفت: با اینکه تنها ۴ سال از زمانی که اولین ماهواره جهان را به فضا پرتاب کردیم می‌‌گذرد، ما برای فرستادن اولین انسان به فضا آمادگی کامل داریم. شش کیهان‌نورد اینجا حضور دارند و همگی برای انجام این ماموریت از آمادگی لازم برخوردارند. تصمیم بر این شده که نخستین پرواز توسط یوری گاگارین انجام شود، و دیگران در پروازهای آتی شرکت کنند؛ [چون] تا پایان امسال ده فروند فضاپیمای وستوک برای پرواز آماده خواهند بود. سال آینده فضاپیماهایی با ۲ و ۳ سرنشین خواهیم داشت، و فکر کنم کیهان‌نوردانی که اینجا هستند بدشان نیاید ما را در این سفرهای فضایی همراهی کنند. ما باور داریم که [این] فضاپیما برای پرواز کاملا آماده شده و پرواز موفقی خواهد داشت. یوری الکسی‌یویچ، برایت آرزوی موفقیت بسیار دارم» در این میان خبرگزاری تاس، خبرگزاری رسمی دولت شوروی، سه بیانیهٔ گوناگون برای نخستین پرواز فضایی تهیه کرد. بیانیه نخست، اعلام خبر موفقیت پرواز نخستین فضانورد جهان بود. بیانیه دوم در صورتی مخابره می‌شد که فضانورد برخلاف برنامهٔ پیشین در خاک کشوری غیر از شوروی یا در اقیانوس فرود بیاید، و شامل درخواست کمک بین‌المللی برای یافتن او بود. بیانیه سوم برای بدترین حالت یعنی از دست رفتن فضانورد تهیه شده بود. خوشبختانه بیانیه‌های دوم و سوم هیچگاه بکار نیامد. شمارهٔ رمز «۲۵» تا پیش از پرواز گاگارین، هیچ انسانی به فضا نرفته، خارج از جو زمین و در شرایط بی‌وزنی قرار نگرفته بود. پزشکان و روانشناسان و حتی به قولی خود سرگئی کارالیوف نگران این بودند که فضانورد با ورود به مدار زمین و قرار گرفتن در بی‌وزنی از یک سو، و مشاهده فضای بیکران و کره زمین از سوی دیگر، تعادل روانی خود را از دست داده و دست به اقدامات غیرقابل پیش‌بینی بزند. به همین دلیل فضاپیمای وستوک-۱ بگونه‌ای ساخته شده بود که تمام پرواز را بطور خودکار انجام دهد. تنها راه از کار انداختن کنترل خودکار و به دست گرفتن ناوبری فضاپیما، وارد کردن شماره رمز ویژه‌ای در سیستم ناوبری بود. این شماره رمز -عدد «۲۵»- روی کاغذی نوشته شده و در پاکتی سربسته در داخل فضاپیما قرار داده شده بود. کنترل دستی فضاپیما تنها در حالتی امکان داشت که فضانورد در حالت روانی مناسب قرار داشته، توان باز کردن پاکت، خواندن شماره رمز، و وارد کردن آن شماره به سامانهٔ ناوبری را داشته باشد![۷] نخستین پرواز فضایی انسان آغاز پرواز یوری گاگارین در لباس فضایی یوری گاگارین در ساعت نه و هفت دقیقه صبح روز چهارشنبه ۲۳ فروردین ۱۳۴۰ (۱۲ آوریل ۱۹۶۱) به وقت مسکو، از پایگاه فضایی بایکونور با فضاپیمای وستوک-۱ (نام و شماره سریال: Vostok 3KA-2) و با رمز پرواز «درخت سرو» به عنوان نخستین فضانورد جهان به مدار زمین پرواز کرد.[۸] متخصصان در مرکز کنترل پرواز، بوسیله سه کانال رادیویی و یک کانال تلویزیونی با گاگارین در مدار زمین ارتباط داشتند. نخستین جمله‌هایی که گاگارین به زمین مخابره کرد این بود: «پرواز به خوبی ادامه دارد، دید خوبی دارم، من زمین را می‌بینم، خیلی زیبا است».[۹] مشهور است که گاگارین در حال اوج گرفتن به مدار زمین، آهنگ یک سرود میهن‌پرستانه روسی را زمزمه می‌کرده.[۱۰] این سرود «مام میهن می‌شنود» نام دارد؛ شعر این سرود اثر یوگنی دولماتوسکی و آهنگ آن اثر دمیتری شوستاکوویچ آهنگساز پرآوازه روسی است. ابیات اول این آهنگ چنین هستند: مام میهن می‌شنود مام میهن می‌داند که فرزندش تا کجای آسمان‌ها پرواز کرده است در حالی که گاگارین در مدار زمین پرواز می‌کرد، درجه نظامی او به افتخار موفقیتش از ستوانی به سرهنگی ارتقا پیدا کرد. مشکل در مرحله ترمز فضاپیمای وستوک-۱ پس از طی بخش بزرگی از مسیر پرواز بر فراز قارهٔ آفریقا رسید و سیستم ناوبری بطور خودکار ترمزهای سوخت مایع را بکار انداختند. قرار بر این بود که حدود ۱۰ تا ۱۲ ثانیه پس از اتمام کار موتور ترمز، بخش سرویس‌دهی فضاپیما از کپسول فضایی گاگارین جدا و مرحله بازگشت به زمین آغاز گردد. اما به علت گیر کردن کابل‌های اتصال دهنده این دو بخش، بخش سرویس‌دهی در حالت نیمه‌متصل به کپسول حامل گاگارین باقی ماند. کپسول گاگارین در این لحظه در حال ورود به جو زمین بود و این مشکل باعث شد که حول محور خود دچار دوران شدید و غیرقابل کنترل شود. یوری گاگارین خود در مورد این حادثه می‌گوید: به محض اینکه کار موتور ترمز پایان یافت، فضاپیما تکان شدیدی خورد و شروع کرد به چرخش با سرعت بالا دور محور خودش، سرعت چرخش حدود ۳۰ درجه در ثانیه بود. همه چیز می‌چرخید. این رویداد بر فراز قاره آفریقا رخ داد، از پنجره یک لحظه قاره آفریقا، یک لحظه افق زمین و لحظه دیگر آسمان را می‌دیدم. اصلا وقت نداشتم خودم را در برابر نور شدید آفتاب محافظت کنم که کور نشوم. پاهایم را به سمت پنجره پایینی بردم که جلوی نور را بگیرد اما پنجره را نبستم چون می‌خواستم موقعیت خودم را بدانم و ببینم اوضاع از چه قرار است. با ورود به لایه‌های ضخیم‌تر جو زمین، فضاپیما دچار دوران و تکان‌های شدیدتری شد. با این وجود، گاگارین اعتماد به نفس خود را از دست نداد و باور داشت که هنوز فضاپیما شانس فرود عادی را از دست نداده: «من به کنترل زمین اطلاع دادم که مرحله جداسازی بر اساس برنامه روی نداده. اما هنوز به نظرم موقعیت اضطراری نبود، و من روی صفحه کنترل کُد VN4 را به زمین مخابره کردم (معنی کُد: همه چیز بخوبی پیش می‌رود). این حالت حدود ده دقیقه ادامه داشت تا اینکه کابل‌ها در اثر حرارت شدید ناشی از ورود به جو زمین سوختند و بالاخره کپسول گاکارین در ساعت ۱۰:۳۵ دقیقه آزاد شد. گاگارین اعتقاد داشت که در بدترین لحظات این حادثه، فشاری در حدود ۱۰ جی (G-force) به او وارد می‌شده‌است: در یک لحظه، برای حدود ۲-۳ ثانیه، داده‌های روی صفحه کنترل محو شدند و جلوی چشمانم تیره شد. خودم را محکم گرفتم و تلاش کردم در برابر فشار مقاومت کنم، تا بالاخره همه چیز تقریبا به حالت عادی برگشت. فرود گاگارین پس از ۱۰۸ دقیقه پرواز و یک دور گردش کامل در مدار زمین، در ۲۶ کیلومتری جنوب غربی شهر انگلس در منطقه ساراتوف فرود آمد. این نقطه از منطقه پیش‌بینی شده برای فرود فاصله زیادی داشت و کسی برای استقبال از او حاضر نبود. آنا آکیموونا تاتارووا، همسر جنگلبان محلی و نوه ۶ ساله‌اش اولین کسانی بودند که گاگارین را پس از فرود دیدند. یوری گاگارین ماجرا را این گونه تعریف می‌کند: آنها وقتی مرا با لباس و کلاه فضایی و چتر نجاتم دیدند، ترسیدند و عقب رفتند. من به آنها گفتم نگران نباشید من هم مثل شما شهروند شوروی هستم، همین الان از فضا برگشتم و دنبال تلفن می‌گردم که به مسکو زنگ بزنم. گاگارین پس از تماس تلفنی با دفتر نیروی هوایی، پیامی به این مضمون فرستاد: «پیامی برای نیروی هوایی، ماموریت با موفقیت انجام شد، در این موقعیت (...) فرود آمدم، حالم خوب است، ضرب‌دیدگی و شکستگی هم ندارم. گاگارین». جمعیت زیادی در میدان سرخ شهر مسکو برای استقبال از گاگارین گردآمده بودند یوری گاگارین پس از بازگشت به زمین، بلافاصله تبدیل به ستاره‌ای جهانی شد. او به کشورهای گوناگون از جمله ایتالیا، چکسلواکی، بریتانیای کبیر، آلمان، مجارستان، فرانسه، بلغارستان، غنا، کوبا، مکزیک، برزیل، نروژ، هند، مصر، لیبریا، کانادا و ژاپن سفر کرد و مورد استقبال رسمی مقامات و هوادارانش قرار گرفت. او در بسیاری از کشورها نشان‌های افتخار دریافت و از پیکره‌هایی که به افتخارش برپا شده بود پرده‌برداری کرد. در بریتانیا میهمان نخستین اتحادیه کارگری جهان بود، و در پاریس خیابانی به نام وی نامگذاری شد. دیدن یا ندیدن خدا؟ مدتی پس از پرواز فضایی گاگارین، شایعات دروغی خصوصا در جوامع مذهبی و غربی به نقل از او پخش شد مبنی بر اینگه گاگارین در فضاپیمایش گفته که «من این بالا خدایی نمی‌بینم». چنین عبارتی در هیچ کجای نوار مکالمات گاگارین در فضا وجود ندارد. در سال ۲۰۰۶ میلادی، سرهنگ والنتین پتروف، یکی از دوستان نزدیک گاگارین، طی مصاحبه‌ای بیان چنین عباراتی از سوی گاگارین را تکذیب کرد. وی منشا شایعه را نقل قولی خارج از مضمون از سخنرانی نیکیتا خروشچف در کمیتهٔ مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی دانست. خروشچف در این سخنان ضمن حمله به باورهای مذهبی، گفته بود که «حتی گاگارین به فضا رفت و آنجا هم خدایی ندید». شاید برخی این عبارات را به گاگارین نسبت داده بودند تا از محبوبیت گاگارین استفاده کرده و اثر تبلیغات خود را بیشتر کنند. از طرف دیگر، با توجه به اینکه نفوذ کمونیسم در برخی از کشورهای مذهبی یا غربی از دید روحانیت و یا دولت تهدید محسوب می‌شده، این احتمال هم وجود دارد که از این شایعه برای نفی و تیره‌نمایی کمونیسم و پیشرفت‌های تکنولوژیکی شوروی استفاده شده‌بوده‌باشد. پس از پرواز تا مرگ در سال ۱۹۶۲، یوری گاگارین به سمت معاونت شورای عالی اتحاد شوروی منصوب شد، اما پس از مدتی به مرکز فضانوردی شوروی در «شهرک ستاره‌ها» بازگشت و به مدت ۷ سال در گروهی کار کرد که هدفشان طراحی فضاپیماهایی با قابلیت استفاده مجدد بود. وی پس از مدتی به سمت معاون مدیریت شهرک ستاره‌ها انتخاب شد، و همزمان به تمریناتش به عنوان خلبان هواپیمای جنگنده ادامه داد. در روز ۷ فروردین ۱۳۴۷ (۲۷ مارس سال ۱۹۶۸)، هواپیمای میگ-۱۵ یوری گاگارین و مربی پروازش طی یک پرواز تمرینی دچار سانحه شد و سقوط کرد و هردو سرنشین آن کشته شدند. علت سانحه گاگارین در مراسم نامگذاری خیابانی به نام خود در شهر پاریس پوستر یوری گاگارین در پایگاه فضایی کندی در آمریکا علت دقیق سانحه روشن نیست، اما بر اساس نتایج پژوهشی که در سال ۱۹۸۶ انجام گرفت، تلاطم ناشی از پس‌سوز موتور جت یک فروند هواپیمای سوخو-۱۱ احتمالا باعث شده که گاگارین و مربی‌اش کنترل هواپیمایشان را بطور مرگباری از دست بدهند. بدی هوا در روز سانحه نیز مطمئنا در این سقوط بی‌تاثیر نبوده‌است. الکسی لئونوف، کیهان‌نورد روسی و همکار گاگارین، در کتابش با عنوان «دو روی ماه» [۱۶] نظریه مشابهی در مورد این سانحه ارائه داده است. او در همان روز در نزدیکی محل حادثه درحال پرواز با بالگرد بوده، نقل می‌کند که «دو صدای غرش مهیب» از دور شنیده‌است. الکسی گزارش پژوهش ۱۹۸۶ را تایید می‌کند و نتیجه می‌گیرد که هواپیمای دوم (که او به اشتباه سوخو-۱۵ نامیده) در ارتفاع پایین‌تر از حد مجاز در حال پرواز بوده، و «به خاطر بدی هوا، و بدون اطلاع از اینکه بیشتر از ۲۰-۱۰ متر با هواپیمای گاگارین فاصله ندارد، اقدام به شکستن دیوار صوتی کرده است». تلاطم شدید ناشی از این اقدام، هواپیمای گاگارین را بی‌ثبات کرده و به چرخش مرگباری فرستاده است. نخستین صدای غرش مهیب ناشی از شکستن دیوار صوتی و دومین صدا ناشی از انفجار هواپیمای گاگارین بوده‌است. نظریه جدیدتری نیز در سال ۲۰۰۵ ارائه شده است که برپایهٔ آن دریچه تهویه کابین خلبان سهواً بدست گاگارین و همکارش و یا خلبان پیشین هواپیما باز گذاشته شده‌بوده‌است. باز بودن دریچه باعث بوجود آمدن حالت خفگی ناشی از کمبود اکسیژن شده و خلبانان نتوانسته‌اند کنترل هواپیما را حفظ کنند. در سال ۲۰۰۷ پیشنهادی مطرح شد مبنی بر اینکه پژوهش‌های جدیدی در مورد سقوط یوری گاگارین با استفاده از فن‌آوری نوین انجام گیرد. اما دولتمردان روسیه نیاز به انجام پژوهش‌های مجدد را غیرضروری دانستند. تمامی قطعات جمع‌آوری شده از لاشه میگ-۱۵ یوری گاگارین در محفظه‌های سربسته نگهداری می‌شود و امکان پژوهش روی آنها در آینده وجود دارد. یادمان، افتخارات و نشان‌های گاگارین سکه یک روبلی به مناسبت بیستمین سالگرد پرواز فضایی گاگارین، اتحاد شوروی یادمان ۴۰ متری یوری گاگارین در مسکو، پایتخت روسیه یادبود یوری گاگارین در شهر سواستوپول در کشور اوکراین؛ از این یادبود به مناسبت بیست و پنجمین سالروز نخستین سفر فضایی انسان در روز ۱۲ آوریل ۱۹۸۶ پرده‌برداری شد. به مناسبت بیستمین و سی‌امین سالگرد پرواز گاگارین، دولت شوروی به ترتیب در سال ۱۹۸۱ یک سکه یک روبلی (مس-نیکل)، و در سال ۱۹۹۱ یک سکه سه روبلی (نقره) ضرب کرد. در سال ۲۰۰۱، دولت روسیه به مناسبت چهلمین سال نخستین پرواز فضایی انسان، چهار سکه جدید با نیمرخ گاگارین ضرب کرد که عبارتند از سکه‌های دو روبلی (مس-نیکل)، سه روبلی (نقره)، ده روبلی (برنج-مس، نیکل)، و صد روبلی (نقره). پیکر یوری گاگارین در آرامگاه دیوار کرملین در میدان سرخ شهر مسکو به خاک سپرده شده است. جشن‌های شب یوری هر ساله در شب ۱۲ آوریل، جشن‌هایی با نام «شب یوری» برای یادبود یوری گاگارین در نقاط مختلف جهان برپا می‌شود. در برخی از این مراسم علاوه بر علاقمندان به سفرها و اکتشافات فضایی، فضانوردان سرشناس نیز شرکت می‌کنند. در سال ۲۰۰۸ در شب یوری، ۴۹ کشور جهان میزبان ۱۶۸ جشن هستند. نامگذاری افتخاری • مدال زرین فدراسیون بین‌المللی هوانوردی • مکانی در شهر مسکو که پیکره‌ای ۴۰ متری از گاگارین هم در آنجا قرار دارد. • خیابان یوری گاگارین (Avenue de Youri Gagarine) در شهر پاریس • نشان جستجوگر گوگل که هر سال در روز ۱۲ آوریل به یاد یوری گاگارین تغییر می‌کند. • روی جلد مجله تایم در تاریخ ۲۱ آوریل ۱۹۶۱[۲۱] • قطار شماره ۱۳۶-۲۲۱ مدل سوپر وویجر شرکت راه‌آهن ویرجین در بریتانیا • یکی از دهانه‌های کره ماه • شهاب سنگ شماره ۱۷۷۲ فرنام‌ها • خلبان-کیهان‌نورد اتحاد شوروی (۱۴ آوریل ۱۹۶۱) • قهرمان اتحاد شوروی (۱۴ آوریل ۱۹۶۱) • قهرمان جمهوری چکسلواکی (۲۸ آوریل ۱۹۶۱) • قرمان جمهوری بلغارستان (۲۳ آوریل ۱۹۶۱) • قهرمان جمهوری دموکراتیک ویتنام • رئیس انجمن دوستی شوروی و کوبا • عضو افتخاری انجمن دوستی شوروی و فنلاند نشان‌های عالی • لنین (شوروی) • گئورگی دیمیتروف (بلغارستان) • کارل مارکس (آلمان شرقی) • ستاره درجه ۲ (اندونزی) • صلیب گرونوالد (لهستان) • پرچم گوهرنشان (مجارستان) • نشان گردنبند رود نیل (مصر) • ستاره افتخار آفریقا (لیبریا) • نشان افتخار هوانوردی (برزیل) • شوالیه یکم خلیج خوک‌ها (کوبا) شهروندی افتخاری • ساراتف، سباستوپول، اسمولنسک، سومگایت، وینیتزا، نوووچرکاسک، و کالوگا (شوروی) • صوفیه، پرنیک، و پلوودیو (بلغارستان) • آتن (یونان) • لیماسول و فاماگوستا (قبرس) • سن دنیس (فرانسه) • ترچینانسک تپلیتزی (چکسلواکی) • کلید زرین شهرهای قاهره و اسکندریه (مصر) ۴۵ سال پيش در 12 آوريل 1961، زماني كه غرش مهيب موتورهاي قدرتمند راكت حامل وستک۱ سرتاسر پايگاه فضايي بايكنور را در مي‌نورديد، عصر جديدي در تاريخ بشر آغاز شد كه زندگي و فهم بشر از دنياي اطراف را اساساً تغيير داد. در اوج رقابتهاي فضايي دو ابر قدرت زمان، ‌اتحاد جماهير شوروي که پيش از آن نيز تمامي رکوردهاي اوليه تسخير فضا را به خود اختصاص داده بود، بار ديگر گامي بلند برداشت تا نه تنها مردم شوروي را در اين رقابت جهاني سرافراز كند بلکه جهان را وارد عصري تازه نمايد، عصري که انسان توانست قدم از کره خاکي خود بيرون گذارد و براي اولين بار به فراسوي جو زمين سفر کند. يوري گاگارين، سرنشين خوشبخت اين فضاپيماي تاريخي اولين بشري بود كه به فضا سفر كرد. مدار گرد حامل اولين و معروفترين فضانورد جهان پس از آنكه ۱۰۸ دقيقه با سرعت ۲۷۴۰۰ کيلومتر در ساعت يكبار زمين را دور زد به سلامت به زمين بازگشت و افتخاري بي‌نظير را براي خود و كشورش به ارمغان آورد. مداري كه يوري گاگارين پيمود، مداري بيضي شكل بود كه حداقل ارتفاع آن 169 كيلومتر و حداكثر ارتفاع آن 315 كيلومتر بود. صفحه اين مدار با صفحه استوا زاويه‌اي 65 درجه‌اي مي‌ساخت تا فرود يوري گاگارين در خاك شوروي تضمين شود. . زندگي يوري گاگارين … در نهم مارس 1934، يك زوج كشاورز روسي كه در منطقه كلوشينو واقع در حوالي مسكو روي يك زمين مشترك، كشاورزي مي‌كردند، صاحب پسر بچه‌اي شدند كه او را يوري ناميدند. يوري الكسويچ گاگارين سومين فرزند اين خانواده بود كه بعدها فرزند چهارمي نيز به آنها اضافه شد. مادر وي علاقه عجيبي به مطالعه داشت و پدرش نجار ماهري بود. از آنجاييكه پدر و مادر يوري به شدت كار مي‌كردند تا معاش خانواده را تأمين نمايند، خواهر بزرگتر يوري از وي مراقبت مي‌كرد. در خلال جنگ جهاني دوم، خانواده گاگارين نيز مانند بيشتر خانواده‌هاي روسي درد و رنج بسياري را تحمل كردند. دو خواهر و برادر بزرگتر وي در سال 1943 به آلمان برده شدند و تنها پس از جنگ دوباره به وطن بازگشتند. معلم يوري خوب به خاطر داشت كه وي دانش‌آموز باهوش و سخت‌كوشي بود و البته بسيار شيطنت مي‌كرد. زماني كه معلم رياضي يوري به نيروي هوايي ارتش سرخ پيوست، آرزويي عميق در قلب اين جوان ماجراجو ريشه دواند. يوري كه مجبور بود زود به كار مشغول شود، كارگاه آهنگري را برگزيد و اندكي بعد او را براي ادامه تحصيل در مدرسه عالي تكنولوژي انتخاب شد. در همان زمان يوري به عضويت كلوپ هوايي درآمد و پرواز با هواپيماي سبك را آموخت. اين تفريح جديد كه قسمت اعظم وقت يوري را اشغال كرده بود، دريچه جديدي در زندگي وي گشود. يوري كه سخت تلاش مي‌كرد سرانجام در سال 1955 هر دو رشته را با موفقيت به پايان رساند. علاقه شديد وي به خلباني باعث شد كه پس از پايان تحصيلات وارد مدرسه آموزش خلباني اُرنبرگ شود و در همانجا بود كه با والنتينا گوريچوا، دختر جواني كه در 1957 با هم ازدواج كردند، آشنا شد. زماني كه يوري و والنتينا با هم ازدواج مي‌كردند، يوري نشان (Wing) پرواز با ميگ 15 را دريافت كرده بود. يوري زماني كه مرد بزرگي شده بود، يك خصوصيت ويژه داشت. يوري بسيار كوتاه قد بود، او فقط 157 سانتي‌متر قد داشت. در سال 1960 جستجوي وسيعي براي انتخاب 20 كانديد جهت حضور در برنامه فضايي اتحاد جماهير شوروي آغاز شد. يوري يكي از آن 20 منتخب خوش‌شانسي بود كه تمرينات شديد، وسيع و جديدي را پشت سر گذاشت. در نهايت پس از آزمايشات فراوان پزشكي و فيزيولوژيكي و انجام تمرينات سخت يادگيري بودن در فضا، دو فضانورد باقي مانده بودند: يوري گاگارين و گرمان تيتوف. حدس زده مي‌شود دلايل انتخاب يوري گاگارين به عنوان اولين فضانورد اتحاد جماهير شوروي و همچنين دنيا، علاوه بر مسائل بدني، آموزشي و تواناييهاي وي براي بودن در فضا به اخلاق و روحيات او نيز وابسته بوده باشد. يوري مرد بسيار متواضع و خوش‌مشربي بود كه علي‌رغم قد كوتاهش در جلسات و ميهمانيها به چشم مي‌آمد. در نقطه مقابل وي، گرمان تيتوف بسيار گوشه‌گير و ساكت بود. سرانجام در 12 آوريل 1961، يوري گاگارين سوار بر موشك فضاپيماي وستوك1 اولين انساني شد كه مرز فضا را گشود و قدم به دنيايي اسرارآميز نهاد. يوري بسيار مشهور شده بود و يك شبه ره صد ساله پيمود. او به ناگهان از ستواني ساده به درجه سرهنگي ارتقائ پيدا كرد و با سران حزب كمونيست نشست و برخاست مي‌نمود. اولياي امر زماني كه يوري در مدار زمين بود، اميد كمي به بازگشت وي داشتند و فرض بر اين بود كه يوري در هنگام بازگشت به زمين خواهد مرد. يوري گاگارين پس از اين سفر تاريخي به چهره سرشناس جهان تبديل شد و اتحاد جماهير شوروي از اين چهره استفاده‌هاي سياسي بسياري كرد. يوري گاگارين سرانجام در ۲۷ مارس ۱۹۶۸، در جريان يک پرواز تمريني با هواپيماي ميگ كه بسيار مورد علاقه وي بود، کشته شد و فرصت آن را نيافت تا براي بار دوم زمين را از مدار و از فراسوي جو آن ببيند. اگرچه همواره نام يوري گاگارين به عنوان نخستين فضانورد جهان ياد مي‌شود اما عقيده كارشناسان بر اين است كه اتحاد جماهير شوروي قبل از يوري دو فضانورد ديگر را نيز به فضا اعزام كرده بود كه متأسفانه هر دو بنا به دلايلي مرده‌اند. حدس زده مي‌شود يكي از اين دو نفر ولادمير ايليوشين پسر طراح معروف هواپيماهاي ايليوشين بوده است كه در اثر تزريق اشتباه به مداري نادرست، هنگام بازگشت در چين به زمين برخورد كرد. ۲۰ سال بعد از پرواز گاگارين به فضا و در همان روز نخستين شاتل فضايي به مدار زمين رفت تا يک بار ديگر جهشي عظيم در پروازهاي سرنشين دار فضايي به وجود آيد. شاتل فضايي كه فضاپيمايي با قابليت چندين بار پرواز را داراست اكنون يكي از اصلي‌ترين فضاپيماهاي ايالات متحده آمريكا محسوب مي‌شود.تقارن اين ۲ رويداد مهم فضايي در 12 آوريل باعث شده است تا در سراسر جهان به ياد‌بود اين دو پرواز تاريخي مراسمي با عنوان "شب يوري" برگزار شود. شما هم مي‌توانيد براي اين شب به‌خصوص برنامه‌اي تدارك ببينيد. در آن صورت فراموش نكنيد كه حتماً برنامه خود را در وب‌سايت رسمي اين مراسم "شب يوري" ثبت كنيد.